1
WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
2 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
3
Voorwoord De Welstandscommissie Castricum zal op termijn onderdeel worden van de gemeentelijke omgevingsvisie, die in het kader van de Omgevingswet opgesteld dient te worden. De omgevingsvisie wordt gekenmerkt door haar integrale karakter; landschap, stedenbouw en architectuur worden in samenhang bekeken. Aspecten als de kwaliteit van de openbare ruimte, overgangen tussen openbaar en privé en het belang van biodiversiteit zijn daarmee geïncorporeerd. De werkwijze van onze adviescommissie loopt op deze nieuwe manier van denken, afwegen en samenwerken vooruit. Het integrale kader van de Omgevingswet biedt de mogelijkheid om nog scherper en bewuster te bewegen tussen publieke en private belangen. Juist in de 'Heerlykhyd' Castricum, met zijn grote diversiteit aan landschapstypen en cultuurhistorische waarden, is die integrale afweging een voorwaarde om ook in de toekomst de unieke groene kwaliteiten te behouden én te ontwikkelen. Daarbij is maatwerk vereist. De vijf dorpskernen- Akersloot, Bakkum, Castricum, Limmen en De Woude - vragen elk om een eigen beoordeling passend bij de kernkwaliteiten van het specifieke dorp. In het afgelopen jaar is onder andere een kleine woningbouwlocatie in De Woude beoordeeld. Ook is door onze gemandateerde architect Marleen van Driel, lid van het Kwaliteitsteam, meegedacht met de grote ontwikkeling van de Limmer Linten. Dit gebeurde ook in het geval van het gebied Duin en Bosch. Op 17 september 2018 heeft er een kennismakingsgesprek plaatsgevonden met wethouder Slettenhaar. Er is in 2018 op goede en prettige wijze samengewerkt met de gemeentelijke plantoelichters Martin Admiraal en Onno Vink. Ir. Peter de Ruyter, voorzitter Welstandscommissie Castricum
Cover: Limmer Linten, Theo van Leur architectuur presentaties bv
4 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
5
Inhoud 1.
Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks
7
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
8
BIJZONDER PLAN Woning Duinpad, Castricum
12
3.
Wat wij u adviseerden in 2018
14
GROOT PLAN Limmer Linten
20
4. Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering
22
KLEIN PLAN Woning Sifriedstraat, Castricum
24
5.
Evaluatie en aanbevelingen
26
HOE IS HET MET? OUD PLAN 4 woningen Heereweg, Bakkum-Noord
Colofon
28 30
6 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
7
Hoofdstuk 1 Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Welstandscommissie Castricum in 2018 is verlopen en waar we als commissie – met ondersteuning van stichting MOOI Noord-Holland – aan werken. Dit eerste hoofdstuk gaat over de taak die wij voor u uitvoeren. Door de Omgevingswet gaat die taak veranderen. Hoe ziet de ruimtelijke kwaliteitsadvisering er nu en straks uit? 1.1 Nu Van oudsher voert de welstandscommissie een wettelijke taak uit. Maar in veel gemeenten is dat inmiddels anders. De afgelopen jaren heeft onze moederorganisatie MOOI Noord-Holland zichzelf heruitgevonden als adviseurs omgevingskwaliteit. Het werk is waar mogelijk integraler geworden. Veel gemeenten zijn overgestapt van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid. De ruimtelijke kwaliteitsadvisering heeft zich ontwikkeld tot een constructieve dialoog. Het gesprek beperkt zich niet tot het uiterlijk van een bouwwerk maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek en voor de maatschappij. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. Niet alleen het uiterlijk of de schoonheid, maar de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde bepaalt de ruimtelijke kwaliteit. De afweging wordt gemaakt vanuit het publieke belang, waarbij zoveel mogelijk recht wordt gedaan aan private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien we het samenbrengen van publieke en private belangen als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Daarbij is het voeren van een constructief gesprek met de initiatiefnemer – gericht op het creëren van meerwaarde – eigenlijk belangrijker dan de finale (meer traditionele) beoordeling.
1.2 Straks Daarom is ‘nu’ eigenlijk al een beetje ‘straks’. Waar MOOI Noord-Holland als organisatie op heeft voorgesorteerd, wordt straks werkelijkheid. De Omgevingswet zal naar verwachting in 2021 worden ingevoerd. Dan zullen de vertrouwde kaders, posities en instrumenten verder veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en de daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte in onderlinge samenhang. Door ook duurzaamheid, en eventueel gezondheid, veiligheid en natuur toe te voegen worden het beleidsregels voor omgevingskwaliteit – nog integraler. Dit betekent natuurlijk nogal wat voor de uitvoering van de kwaliteitsadvisering. In hoofdstuk 4 zullen we dieper ingaan op enkele dilemma’s die kunnen ontstaan bij de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering.
8 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
9
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een ruimtelijke ingreep in de leefomgeving vraagt vakmanschap. De Welstandscommissie Castricum is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die
nodig is binnen de gemeente Castricum. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. In 2018 bestond de commissie uit de volgende adviseurs: De commissie werd ondersteund door:
Robbert Jan Wijntjes
Emmy Kanon
Stedenbouwkundige en voorzitter van de commissie tot 1 juli. Als ervaren stedenbouwkundige heeft hij een grote hoeveelheid projecten begeleid. Hij heeft o.a. de supervisie gehad over grote uitbreidingsplannen en heeft een aantal herstructureringsprojecten begeleid.
Beleidscoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Peter de Ruyter
Martin Admiraal
Vanaf 1 juli 2018 voorzitter van de commissies Kennemerland en de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo. Hij heeft een bureau voor landschapsarchitectuur in Haarlem. Hij werkt op verschillende schaalniveaus in het landelijk en stedelijk gebied. Tot 1 juli was hij voorzitter van de commissie Noord-Holland Noord
Plantoelichter gemeente Castricum
Marleen van Driel
Onno Vink
Architect, is in 2016 aan haar eerste jaar begonnen als commissielid van de Welstandscommissie Castricum. Na ruim 10 jaar als architect bij Benthem Crouwel Architects te hebben gewerkt heeft zij haar eigen bureau opgericht en is zij betrokken geweest bij diverse projecten in binnen- en buitenland. Marleen is lid van de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo en de commissie Kennemerland. Voor Castricum is zij gemandateerd architectlid en heeft zij zitting in de Kwaliteitsteams Duin en Bosch en de Limmer Linten
Plantoelichter gemeente Castricum
Ron Baltussen Architect. Directeur/mede-eigenaar bij Hooyschuur architecten + adviseurs. Ron heeft deel uitgemaakt van diverse commissies in Noord Holland. Ron is lid van de commissie Kennemerland en is gemandateerd lid van de Erfgoedcommissie van MOOI Noord Holland.
10 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
2.2 Werkwijze De Welstandscommissie Castricum komt op maandag in de oneven weken van het jaar in Castricum en/of Alkmaar bij elkaar. Vanaf januari 2019 zal de vergaderlocatie standaard op het gemeentehuis van Castricum zijn. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. In 2018 was bij 29% van de planbehandelingen de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. De adviezen Van elke planbehandeling stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de plantoelichter en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw, verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.
11
Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende plannen graag al vóór de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op maatschappelijke meerwaarde te verkennen. Dit wordt meestal aangeduid met de termen vooroverleg of preadvies. Op deze manier komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan de inbreng van de commissie nog relatief eenvoudig worden meegenomen. Dit bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag. Vooroverleg wordt door veel initiatiefnemers als een welkome inbreng ervaren. De commissie stelt voor dat dit vooroverleg ook zou kunnen gelden met de stedenbouwkundige van de gemeente. Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. In 67% van het aantal planbehandelingen werd de aanvraag door één commissielid uitgevoerd. Dit commissielid bepaalt ook of een plan in de voltallige commissievergadering beoordeeld dient te worden. . Ambtelijke behandeling Sinds september 2013 worden in Castricum plannen ook ambtelijk beoordeeld. Dit geldt voor de categorie plannen die valt binnen het welstandsluwe gebied. Eventueel kan de ambtenaar terugvallen op de expertise van de commissieleden en het plan alsnog in de commissievergadering brengen. Erfgoedcommissie Plannen die over monumenten gaan, worden door de centrale erfgoedcommissie van MOOI Noord-Holland beoordeeld.
2.3 Beoordelingskaders De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn
Grote commissie met bezoek
er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. Voor aparte gebieden zijn in de loop van de tijd criteria voor de beeldkwaliteit opgesteld. Deze worden na vaststelling door de Raad van Castricum toegevoegd aan de welstandsnota. De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen. In de loop van 2018 zijn wij echter wel een aantal verbeterpunten tegen gekomen.
De aanvragen komen vaak pas langs als er al een stedenbouwkundige afweging gegeven is om mee te werken aan de aanvraag. Hierdoor wordt er soms extra ruimte gegeven zonder dat daar integraal over is nagedacht. Dit kan ten koste gaan van de ruimtelijke kwaliteit. De commissie zou graag bij deze afweging betrokken worden om een meer integrale afweging te maken. In de Welstandsnota zijn heldere criteria voor materialen opgenomen. Kleur- en materiaalkeuze zijn echter vaak vergunningsvrij. De commissie merkt dat hier vanuit het gemeentelijk apparaat te vaak op is geanticipeerd, waardoor het in zo’n geval voor de commissie moeilijk wordt om op kleur en materiaal te sturen. Kleur en materiaal zijn een onlosmakelijk onderdeel van ruimtelijke kwaliteit.
12 PROJECT BIJZONDER PLAN
CASTRICUM
Woning Duinpad De architect en de aanvrager zijn in de vergadering aanwezig om het plan toe te lichten. Op de plaats van een oude recreatiewoning komt een nieuwe woning. De commissie uit haar complimenten voor het plan. Niet alleen voor de gekozen architectuur, maar ook voor de manier waarop het landschap wordt meegenomen in het ontwerp. Ook wordt getracht zo duurzaam mogelijk te bouwen door oude materialen te hergebruiken. Het gaat om een schetsplan, dus de detaillering is nog niet bekend en kan nog niet beoordeeld worden. De commissie heeft eigenlijk maar ĂŠĂŠn punt en dat is het raam in het tweede volume. Dit lijkt afbreuk te doen aan het concept. De architect is het hier mee eens. De commissie zal het plan in 2019 als aanvraag omgevingsvergunning definitief te beoordelen krijgen.
Woning vanaf de voorkant, Architectuur Maken
Totaal
76
109
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 11.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 15
14 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
Tabel 2
Hoofdstuk 3 Wat wij u adviseerden in 2018 3.1 Cijfers In 2018 heeft de Welstandscommissie Castricum 76 vergunningaanvragen behandeld, waarvan er 5 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 109.
Het aantal nieuwe plannen is met ca. 8% gestegen ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen steeg met ca. 9% ten opzichte van het vorige jaar. Er hebben dit jaar 32 behandelingen plaatsgevonden in aanwezigheid van architecten en/of de planindieners. Dit is 29% van het totaal aantal behandelingen.
SOORT AANVRAAG
2018
2017
2016
Nieuwe aanvragen
71
66
95
Aanvragen van voorgaande jaren
5
3
3
Herhalingen
33
31
25
Totaal behandelingen
109
100
123
2017
2016
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN
2018
Totaal behandelingen
109 67 %
67 %
85 %
In de welstandscommissie behandeld
33 %
33%
15 %
Hoe vaak behandeld?
Aantal planbehandelingen Tabel Tabel 11 SOORT SOORT AANVRAAG AANVRAAG
Hoe vaak Tabel 4 behandeld?
Omgevingsvergunning Omgevingsvergunning waarvan waarvan een een monument monument waarvan waarvan nieuwbouw nieuwbouw waarvan waarvan verbouwing verbouwing
AANTAL AANTAL BEHANDELINGEN BEHANDELINGEN 98 98
22 13 13
33 23 23
53 53
72 72
Preadvies* Preadvies* Reclameaanvraag Reclameaanvraag
77 11
10 10 11
Totaal Totaal
76 76
109 109
* * Dit Dit zijn zijn de de preadviezen preadviezen waarvoor waarvoor nog nog geen geen omgevingsvergunningaanvraag omgevingsvergunningaanvraag is is ontvangen. ontvangen. Het Het totaal totaal aantal aantal preadviesaanvragen preadviesaanvragen was was 11. 11.
Aantal Aantal planbehandelingen planbehandelingen ten ten opzichte opzichte voorgaande voorgaande jaren: jaren: Aantal planbehandelingen t.o.v. voorgaande jaren Tabel Tabel 2 2 SOORT 2018 2017 SOORT AANVRAAG AANVRAAG 2018 2017 Nieuwe 71 66 Nieuwe aanvragen aanvragen 71 66
2016 2016 95 95
Aanvragen Aanvragen van van voorgaande voorgaande jaren jaren Herhalingen Herhalingen
55 33 33
33 31 31
33 25 25
Totaal Totaal behandelingen behandelingen
109 109
100 100
123 123
2017 2017 100 100
2016 2016 123 123
123
Gemandateerd behandeld
Aantal planbehandelingen AANTAL AANTAL AANVRAGEN AANVRAGEN 68 68
100
ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2018
2017
2016
71
66
95
Bij eerste behandeling akkoord
34 %
44 %
62 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
20 %
17 %
11 %
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
21 %
8%
12 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
6%
9%
3%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
15 %
17 %
8%
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
4%
6%
4%
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Vorm Vorm van van behandelingen behandelingen Tabel Tabel 33 VERDELING VERDELING AANVRAGEN AANVRAGEN Totaal Totaal behandelingen behandelingen Gemandateerd Gemandateerd behandeld behandeld In In de de welstandscommissie welstandscommissie behandeld behandeld
2018 2018 109 109 67 67 % %
67 67 % %
85 85 % %
33 33 % %
33% 33%
15 15 % %
Op de gemeentepagina van Castricum op onze website zijn meer cijfers te vinden.
16 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
17
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2018 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. 3.3 Adviezen ruimtelijke plannen In 2018 zijn geen ruimtelijke plannen aan de orde geweest. 3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De advieswerkzaamheden van MOOI Noord-Holland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaan verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Voor Castricum hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd:
Duin en Bosch
Kwaliteitsteam Duin en Bosch In 2016 is Marleen van Driel vanuit de Welstandscommissie als gemandateerde architect benoemd. Zij heeft een volledig mandaat wat betreft de aanvragen voor een omgevingsvergunning. Ook voor andere plannen dan vergunningsaanvragen, zoals bijvoorbeeld beeldkwaliteitsplannen, heeft zij zitting in het Kwaliteitsteam. Plannen betreffende monumenten zullen beoordeeld blijven door de Monumentenadviescommissie. In 2018 heeft Marleen Van Driel vier vergaderingen van het gehele Kwaliteitsteam bijgewoond. Hierbij is vooral de woningbouwontwikkeling van Koekoeksduin behandeld. Het ontwerp en het bijhorende landschapsontwerp is meerdere keren behandeld en is inmiddels definitief. Een ander belangrijk plan dat aan de orde is geweest, is het ontwerp en het bijhorende landschapsontwerp voor het badhuis. Het plan is inmiddels definitief.
In het gemandateerde Kwaliteitsteamoverleg worden de plannen behandeld voor de woonvelden in Koningsduin. De kopers van deze vrije kavels hebben de mogelijkheid tot vooroverleg over hun bouwvoornemen in relatie tot de beeldkwaliteitscriteria en de kavelpaspoorten. Samen met de gemeentelijke plantoelichter worden de plannen besproken en getoetst aan deze criteria. Het voordeel hiervan is om in een vroeg stadium, voor een definitief ontwerp, in overleg tot te komen. Van deze mogelijkheid is veel gebruik gemaakt. Het heeft gezorgd voor een samenhangende ontwikkeling.
18 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
19
Kwaliteitsteam Limmer Linten Het Kwaliteitsteam Limmer Linten is in 2018 maar een paar keer bij elkaar geweest. Het team bestaat uit twee adviseurs ter ondersteuning van de GEM. Marleen van Driel heeft namens MOOI Noord-Holland zitting in het team en rapporteert periodiek aan de plenaire commissie. De uitwerkingsplannen voor fase 2 zijn definitief vastgesteld. De GEM, het ontwikkelingsbedrijf, is gestart met de uitwerking van fase 3. Vanwege het welstandsluwe regime voor de betreffende bouwvelden, wordt de Welstandscommissie slechts spaarzaam gevraagd voor een beoordelingsadvies. Met de GEM en Welstandscommissie is overeengekomen om desondanks de commissie periodiek te informeren over de ontwikkelingen in de Limmer Linten.
Limmer Linten
Verdere ondersteunende activiteiten die door stichting MOOI Noord-Holland kunnen worden uitgevoerd zijn: • Omgevingsgesprekken: bijvoorbeeld de Ervenconsulent. De gemeente heeft hiervan in het verleden verschillende malen gebruik gemaakt; • Beleidsontwikkeling: ondersteuning in verschillende fasen van beleidsontwikkeling. Agenderen, stimuleren, (ontwerpend) onderzoek, visievorming, regelgeving, beleidsnota’s, opstellen van procedures, evaluatie en actualisatie; • Deelname van ambtenaren aan bijeenkomsten.
3.5 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland De gemeente Castricum kan gebruik maken van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet, herbestemming en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van herbestemming of het inpassen in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl.
20 PROJECT GROOT PLAN
CASTRICUM
Limmer Linten Het bijzondere aan de Limmer Linten is dat het gebied een Kwaliteitsteam kent en een beeldkwaliteitsplan, maar dat het gebied in de welstandsnota onder een luw regime valt. In een gebied met een luw welstandsregime behandelt de ambtenaar de aanvraag. Er moet in ieder geval geen sprake zijn van een exces. De ambtenaar kan bij twijfel gebruik maken van de expertise van de commissie. Dit was het geval bij twee woningen die niet voldeden aan het kavelpaspoort en aan de criteria zoals die gesteld waren in de nota. De commissie heeft de woningen beoordeeld en na een enkele aanpassing voldeden de plannen aan hetgeen in de nota is gesteld. Uiteindelijk kan het beeld dus anders worden dan in eerste instantie in het Kwaliteitsteam is besproken.
Woning Limmer Linten, SPEE Architecten
Limmer Linten straatbeeld fase 2C, Theo van Leur architectuur presentaties bv
22 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
23
Hoofdstuk 4 Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit? De Omgevingswet draagt ons allen op om te zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het gaat om de kwaliteit van de ruimte waarin het leven van mensen zich afspeelt. Plannen met een goede omgevingskwaliteit zijn duurzaam en dragen bij aan de gezondheid en het welbevinden. In het ontworpen Nederland wordt het belang van cultureel erfgoed, architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit én goede kwaliteit van natuur en landschap hooggewaardeerd. In de toelichting van de Omgevingswet worden deze aspecten dan ook benoemd als de pijlers van goede omgevingskwaliteit. Goede omgevingskwaliteit begint bij het agenderen van kwaliteit in alle plan- en ontwerpprocessen. Hoe doe je dat? Wie adviseert over omgevingskwaliteit? Welke vorm van advisering vinden gemeenten bij zich passen? Dat waren de hoofdvragen tijdens de expertmeeting die MOOI Noord-Holland en Over Morgen, ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, organiseerden op 17 april 2018. Het werd duidelijk dat er geen vaste receptuur meer bestaat voor de ruimtelijke kwaliteitsadvisering. Maar kunnen we dan wel een menukaart maken voor een goed gesprek over omgevingskwaliteit? Tijdens de expertmeeting werden de dilemma’s verkend die in het debat naar voren komen.
De komst van de Omgevingswet vraagt een cultuurverandering en vergt dat we gezamenlijk gaan nadenken over het ontrafelen van deze knoop van dilemma’s. De commissieleden willen graag met betrokkenen binnen de gemeente in gesprek om plannen te maken voor de kwaliteitsadvisering in de toekomst. Als we dan op goede ideeën komen stellen we ook voor om er – daar waar het kan – mee te gaan experimenteren. Op weg naar moderne kwaliteitsadvisering met nieuwe, uitnodigende wettelijke kaders. U kunt het hele pamflet ‘Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit?’ via deze koppeling lezen.
DILEMMA 1 Advisering door deskundigen en/of maatschappelijke participatie? – Leidt maatschappelijke participatie tijdens het planproces vanzelfsprekend tot goede omgevingskwaliteit? Hebben we nog wel advies van deskundigen nodig? Het lijkt de kunst om maatschappelijk(e) initiatief en participatie te versterken door de advisering door deskundigen. Deskundigen brengen kennis, vaardigheden en kansen in. Zij hebben het vermogen om verder te kijken dan de initiatiefnemer en andere belanghebbenden, naar andere schaalniveaus en toekomstige omstandigheden.
DILEMMA 2 Advisering als proces en/of als momentopname aan het eind? – Sectoraal advies (zoals ruimtelijke ordening, welstand of monumenten) volstaat niet meer. Integrale advisering is het nieuwe devies en dat is gebaat bij vroege betrokkenheid bij de stedenbouwkundige en landschappelijke besluitvormingsprocessen. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Hoe waarborg je de onafhankelijkheid van het adviesteam? In welke fasen van het proces wordt geadviseerd? En hoe verhouden begeleiden en beoordelen zich tot elkaar? Deugdelijke advisering is continu, regelmatig en staat in verhouding tot de betekenis van een plan. De advisering moet helder, transparant, neutraal en gefundeerd zijn.
DILEMMA 3 Gemeentelijke adviescommissie en/of een andere constructie? – De Omgevingswet stelt een gemeentelijke adviescommissie verplicht die werkt volgens wettelijke vereisten. Het staat de gemeente vrij om ook andere adviesteams of adviseurs te benoemen. Die kunnen intern, gemengd of extern zijn. Het is belangrijk dat de adviescommissie of het adviesteam een duidelijke plek biedt voor het gesprek over ruimtelijke kwaliteit, en kennis van andere belangen en schaalniveaus inbrengt. Als de commissie of het team extern en onafhankelijk is, kan zij ook als derde neutrale partij fungeren. Maar hoe zorg je ervoor dat de advisering niet als extra drempel wordt gezien?
DILEMMA 4 Advies over grote ingrijpende plannen en/of kleine dagelijkse ingrepen? – De nieuwe ruimtelijke kwaliteitsadvisering is integraal en gaat altijd over het verbinden van de fysieke omgeving met sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Die advisering kan een langdurig, allesomvattend proces zijn. Maar dat is niet altijd nodig. Het is het dilemma van proportionaliteit: hoe zorg je dat de advisering in verhouding staat tot de betekenis van een plan, zonder dat dit leidt tot rechtsongelijkheid? Hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? Wordt over kleine, veelvoorkomende gevallen even intensief geadviseerd als over grote ingrijpende plannen? Hoe leg je dat vast, en wie bepaalt dat?
DILEMMA 5 Regelen en/of anders kijken? – Meer regels leiden niet tot betere omgevingskwaliteit. Het doel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een interpretatie: wat draagt een ingreep in de leefomgeving bij aan de ruimtelijke doelstellingen van de gemeente? Hoe verhoudt die ingreep zich tot kernkwaliteiten, principes en potenties? Regels zijn slechts de (onmisbare) hefboom die leidt tot overleg. De ‘nieuwe adviseur’ vinkt geen criteriasets af, maar hanteert een constructieve gesprekstechniek op basis van inspiratie en vakmanschap. De burger én de bestuurder worden hiermee verleid tot goede omgevingskwaliteit.
25
24 PROJECT KLEIN PLAN
CASTRICUM
Woning Sifriedstraat De aanvragers en de architect zijn beide keren dat het plan besproken wordt in de vergadering aanwezig. Een voormalige tuinderswoning wordt gesloopt en hiervoor in de plaats komt een woning. De architect heeft hiervoor een concept gekozen dat bestaat uit een hoofdvolume met asymmetrische kap, waar verschillende elementen als dozen in zijn geschoven. Een veranda en carport worden met een transparant tussenelement aan de woning verbonden. De commissie is gecharmeerd van het concept, maar vindt dat er nu wel heel veel gebeurt; niet alleen in het ontwerp, maar ook in de uitvoering met de verschillende materialen en kleuren. Dit leidt soms ook tot onlogische ontmoetingen, zoals het raamkozijn op de hoek die aan de ene kant een ander materiaal krijgt dan aan de andere kant. De architect past het plan aan waarbij de architectuur van de verschillende elementen meer op elkaar aansluit en er minder materialen en kleuren worden gebruikt. De commissie vindt dat er meer rust en samenhang in het geheel is gekomen. | Sifriedstraat 34, Bakkum | blad
/06 , architect bna
[ca
rp
w t & itte te staa rra so lcon ve s rka truc pp tie Interieur: ing warm hout ] or
glas Interieur: natuursteen
Het concept, Petra Kramer, architect
zw a m rt m ix va etse n 3 lw ste erk ne : n tra n [Ko spa zijn ran en t vo o in me rbe tse han lw de erk ld vla hou kk t en ]
[da ge kra pre nd pat i af we nee rki rd z ng i en nk n 'do atu os rel jes ']
Exterieur: geprepatineerd zwart zink [Dak & Gevel]
Aangepast plan, Petra Kramer, architect
26 WELSTANDSCOMMISSIE CASTRICUM JAARVERSLAG 2018
27
Hoofdstuk 5 Evaluatie en aanbevelingen 5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 22 mei 2019 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2018. Gezien de beperkte tijd die de wethouder heeft, worden de aanbevelingen doorgenomen. Er ligt bij de gemeente een bouwopgave en er zullen binnenkort een aantal projecten bij de commissie langskomen. Een overleg met de stedenbouwkundige hierover in een vroeg stadium is volgens de wethouder zeker aan te bevelen. De inrichting van de openbare ruimte wordt intussen door de gemeente meegenomen in het proces van een aantal grotere ontwikkelingen als Duin en Bosch en het stationsgebied. Het proces voor de implementatie van de Omgevingswet wordt uitgewerkt. Er ligt geen opdracht voor een evaluatie van de welstandsvrije gebieden. De gemeente moet in het kader van de invoering van de Omgevingswet per 1-1-21 een gemeentelijke adviescommissie instellen. Hieraan zijn een paar wettelijk eisen verbonden. Eén daarvan is dat de gemeenteraad bevoegd is deze commissie te benoemen en de taakomschrijving (in welke gevallen onafhankelijk advies nodig is) vast te leggen. MOOI Noord-Holland heeft een routeplanner opgesteld voor de inrichting van deze commissie en werkt mee aan een landelijke handreiking met de VNG (deze verschijnt eind van dit jaar). Omgevingsvisie en omgevingsplan worden in BUCH-verband ontwikkeld, maar er zal ruimte zijn voor couleur locale. Het is een goed idee om de kwartiermaker bij de gemeente en de welstandscommissie hierbij te betrekken. 5.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de Welstandscommissie Castricum nog de volgende aanbevelingen:
• Nu komen aanvragen pas langs als er al een stedenbouwkundige afweging gegeven is om mee te werken aan de aanvraag. De commissie doet de aanbeveling om ook in die gevallen in een zo vroeg mogelijk stadium bij de commissie langs te komen, zodat een meer integrale afweging wordt gemaakt en dit vroeg in het planproces plaatsvindt. De aanvrager kan hier ook bij gebaat zijn; • Denk na over de integraliteit van ruimtelijke opgaven en ruimtelijk beheer. Welke opgaven kunnen gekoppeld worden? Hoe kan het publieke domein zorgvuldig worden ingericht en onderhouden? Wat is een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving? • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Gebruik hierbij bijvoorbeeld de tien principes uit het Schetsboek voor een Omgevingsplan op Kwaliteit van Mooiwaarts; • Begin of continueer een gesprek over de dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering (hoofdstuk 4). Welke gevolgen heeft de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering voor uw gemeente en hoe gaat u deze organiseren? Wij willen u hierbij graag ondersteunen. De tijd is kort: bij het inwerking treden van de Omgevingswet (verwacht op 1 januari 2021) moet dit geregeld zijn. De welstands- en monumentenadvisering valt namelijk niet onder de ‘bruidsschat’ van de Omgevingswet; • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten.
5.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2018 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie heeft mogen adviseren. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. Wij nodigen u van harte uit om in 2019 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
28 PROJECT HOE IS HET MET?
CASTRICUM
Vier woningen Heereweg Bakkum-Noord Voor grote ontwikkelingen worden in Castricum beeldkwaliteitsplannen opgesteld. Op basis van de beeldkwaliteitsplannen worden welstandscriteria vastgesteld die, na vaststelling door de raad, als bijlage worden toegevoegd aan de gemeentelijke nota. Een van de grotere ontwikkelingen betrof de bouw van vier woningen aan de Heereweg in Bakkum-Noord. Door de initiatiefgroep is uiteindelijk als concept ‘woningen te gast in een natuurlijke omgeving’ gekozen. Er wordt dus veel aandacht besteed worden aan de terreininrichting. De korrel van de woningen zal aansluiten bij de bebouwing die in Bakkum voorkomt, maar de woningen zijn in afwijking van de bebouwing aan het lint verspreid gesitueerd. Qua bebouwingstypologie wordt gekozen voor een meer abstracte uitvoering van een woning onder een zadeldak. De vier woningen zijn intussen gerealiseerd. De commissie spreekt van een geslaagde uitvoering. De terreininrichting is op een natuurlijke manier gedaan en de oost-west doorzichten zijn gewaarborgd. De architectuur past goed bij de gekozen uitgangspunten om te harmoniëren met de natuurlijke omgeving.
29
30
Colofon Auteur Emmy Kanon, coördinator Welstandscommissie Castricum Met bijdragen van Peter de Ruyter, voorzitter Welstandscommissie Castricum Marleen van Driel, architectlid Welstandscommissie Castricum José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Renate de Visser, bureaucoördinator MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, mei 2019
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh