1
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
2
3
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Voorwoord In 2018 zag de Welstands- en Monumentencommissie Diemen enkele spraakmakende aanvragen voorbijkomen. Grote delen van Plantage De Sniep zijn inmiddels opgeleverd of in aanbouw. Voor andere stukken van het gebied (ten noorden van de Muiderstraatweg) zijn nieuwe voorstellen gemaakt. Dit geldt ook voor het project Holland Park, dat een nieuwe fase is ingegaan. Het ontwerp voor het appartementenblok op de hoek van de Arent Krijtstraat en de Harteveldseweg ontwikkelt zich tot de nieuwe landmark van Diemen. Hier zijn grote stappen gemaakt om het ontwerp goed te laten aansluiten op de schaal van de buurt. Naast deze spraakmakende projecten zagen we weer een aanzienlijke hoeveelheid aanvragen voorbijkomen voor kleine aanpassingen in wijken uit de jaren 70 en 80 (Boschplaat, Kleefkruid, Tapijtschelp). Het zijn woonwijken met een grote eenheid in het straatbeeld. Kleine veranderingen, zoals gevelwijzigingen, dakkapellen, vervanging van kozijntypen en garages, hebben op den duur effect op de ruimtelijke kwaliteit – een natuurlijk proces waarbij enige sturing gewenst is.
In alle gevallen keken we naar de ruimtelijke kwaliteit van het plan in relatie tot zijn omgeving. Dat kan iets zijn dat zich daar onopvallend naar voegt, of juist iets heel anders, dat ruimte maakt voor een mooie nieuwe ontwikkeling. Ruimtelijke kwaliteit ontstaat als nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen aansluiten op de huidige kwaliteiten van het landschap en de bebouwde omgeving. Bijna altijd zijn er meerdere mogelijkheden. Het ouderwetse grenzen stellen, zoals de welstand vroeger deed, wordt steeds meer: in teamverband kijken naar oplossingen. Een prettige rol die, in het licht van de kwaliteitsadvisering ‘nieuwe stijl’ in de naderende Omgevingswet, steeds belangrijker wordt. Ook daarover leest u in dit jaarverslag. Wij danken de gemeente voor het vertrouwen en de prettige samenwerking. Op naar 2019! Sophie van Ginneken Voorzitter Welstands- en Monumentencommissie Diemen
4
5
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Inhoud 1.
Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks
7
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
8
GROOT PLAN Arent Krijtstraat, appartementenblok
14
3.
Wat wij u adviseerden in 2018
18
DEELPLAN Villa Lotta, Plantage de Sniep
24
4. Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering
26
KLEIN PLAN Burgemeester de Kievietstraat 36
28
5.
Evaluatie en aanbevelingen
31
HOE IS HET MET? Brede School met kinderdagverblijf, De Sniep Colofon
32 34
6
7
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Hoofdstuk 1 Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Welstands- en Monumentencommissie Diemen in 2018 is verlopen en waar we als commissie – met ondersteuning van stichting MOOI Noord-Holland – aan werken. Dit eerste hoofdstuk gaat over de taak die wij voor u uitvoeren. Door de Omgevingswet gaat die taak veranderen. Hoe ziet de ruimtelijke kwaliteitsadvisering er nu en straks uit? 1.1 Nu Van oudsher voert de welstandscommissie een wettelijke taak uit. Maar in veel gemeenten is dat inmiddels anders. De afgelopen jaren heeft onze moederorganisatie MOOI Noord-Holland zichzelf heruitgevonden als adviseurs omgevingskwaliteit. Het werk is waar mogelijk integraler geworden.
Holland Park
Veel gemeenten zijn overgestapt van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid. De ruimtelijke kwaliteitsadvisering heeft zich ontwikkeld tot een constructieve dialoog. Het gesprek beperkt zich niet tot het uiterlijk van een bouwwerk maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek en voor de maatschappij. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. Niet alleen het uiterlijk of de schoonheid, maar de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde bepaalt de ruimtelijke kwaliteit. De afweging wordt gemaakt vanuit het publieke belang, waarbij zoveel mogelijk recht wordt gedaan aan private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien we het samenbrengen van publieke en private belangen als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Daarbij is het voeren van een constructief gesprek met de initiatiefnemer – gericht op het creëren van meerwaarde – eigenlijk belangrijker dan de finale (meer traditionele) beoordeling.
1.2 Straks Daarom is ‘nu’ eigenlijk al een beetje ‘straks’. Waar MOOI Noord-Holland als organisatie op heeft voorgesorteerd, wordt straks werkelijkheid. De Omgevingswet zal naar verwachting in 2021 worden ingevoerd. Dan zullen de vertrouwde kaders, posities en instrumenten verder veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en de daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte in onderlinge samenhang. Door ook duurzaamheid, en eventueel gezondheid, veiligheid en natuur toe te voegen worden het beleidsregels voor omgevingskwaliteit – nog integraler. Dit betekent natuurlijk nogal wat voor de uitvoering van de kwaliteitsadvisering. In hoofdstuk 4 zullen we dieper ingaan op enkele dilemma’s die kunnen ontstaan bij de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering.
8
9
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een ruimtelijke ingreep in de leefomgeving vraagt vakmanschap. De Welstands- en Monumentencommissie Diemen is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame
adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Diemen. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. In 2018 bestond de commissie uit de volgende adviseurs: De commissie werd ondersteund door:
drs. Sophie van Ginneken
Mariette Bruin
is architectuurhistoricus en sinds 1 januari 2017 voorzitter van de commissie. Sophie werkte aan publicaties over architectuur en stedelijke ontwikkeling, en schreef diverse cultuurhistorische adviesrapporten. Momenteel is zij onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
Commissiecoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Ewald Linger casemanager gemeente Diemen
Egon Kuchlein architect AvB, is oprichter van Egeon Architecten. Daarnaast realiseerde hij een aantal eigen projecten en tentoonstellingen en werkte aan stedenbouwkundige studies. Tevens is hij als cultureel entrepreneur verantwoordelijk voor de organisatie van een reeks van culturele projecten en manifestaties en als adviseur beeldende kunst heeft hij diverse gemeente en provincie overheden van advies voorzien. Sinds 2007 is hij als architect verbonden aan MOOI Noord-Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
ir. Hans Kodde (tot 1-1-2019) is in 1987 afgestudeerd aan de Technische Hogeschool te Delft, afdeling Bouwkunde. Sinds 1996 is hij eigenaar van Kodde Architecten te Amsterdam, een bureau met grote kennis op het gebied van restauratie en renovatie. Als bestuurslid van de Stichting De Oude Kerk heeft hij het oudste gebouw van Amsterdam onder zijn hoede. Per 1-1-2019 is hij, aan het einde van zijn zittingstermijn, vervangen door architect Jeroen Hooyschuur.
Ferdi Ramdien casemanager gemeente Diemen
10
11 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Commissie 2018
2.2 Werkwijze De Welstands- en Monumentencommissie adviseert de gemeente Diemen en komt op maandag in de oneven weken van het jaar in Diemen bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een gespreksomgeving waarin de direct betrokkenen aan bod komen in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal gepresenteerd door de casemanager van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij de grotere plannen is de stedenbouwkundige van de gemeente aanwezig om de commissie te informeren. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze link.
ambtelijk beoordeeld worden. MOOI NoordHolland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.
De adviezen Van elke planbehandeling stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden.
Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. In het begin van het jaar was er de mogelijkheid de kleinere plannen in een vergadering met de gemandateerde architect af te handelen, voorafgaand aan de reguliere vergadering zodat plannen die meer aandacht vragen daarheen doorgeschoven kunnen worden. Gedurende het jaar is van deze mogelijkheid geen gebruik meer gemaakt en zijn alle plannen in de reguliere vergadering behandeld.
Planregistratiesysteem De adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de casemanager en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw, verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die
Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende plannen graag al vóór de vergunningsaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op maatschappelijke meerwaarde te verkennen. Dit wordt meestal aangeduid met de termen vooroverleg of preadvies. Op deze manier komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan de inbreng van de commissie nog relatief eenvoudig worden meegenomen. Dit bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningsaanvraag. Vooroverleg wordt door veel initiatiefnemers als een welkome inbreng ervaren.
2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De welstandsnota vastgesteld in 2012 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen.
12
13
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Naast de welstandsnota zijn er ook welstandscriteria opgenomen in het beeldkwaliteitsplan Holland Park. Hierop wordt toegezien door het supervisieteam Holland Park. Commissielid Hans Kodde had tot 31 december 2018 zitting in dit team. Ten aanzien van monumenten wordt de Beleidsnota Cultuurhistorie (2003) als kader gebruikt. De nota bevat een beschrijving van de monumenten in de gemeente Diemen, alsmede van historische landschappelijke structuren (bijvoorbeeld Diemerzeedijk, Diemerbos, Weespertrekvaart). In 2018 kwamen geen monumentenaanvragen langs, maar wel aanvragen in gebieden met cultuurhistorische waarde (Muiderstraatweg, Burg De Kievietstraat). Ook was er een aanvraag voor de aanpassing van het benzinestation bij een rijksmonument (Muiderstraatweg 59). Hierbij bleven het gebouw en de (monumentale) luifel ongewijzigd.
Benzinestation Muiderstraatweg 59
De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen. In de loop van 2018 zijn wij echter wel een aantal verbeterpunten tegen gekomen: Verrijn Stuart/Venserweg: dit is een bedrijventerrein in transitie. Steeds meer aanvragen beogen meer kwaliteit, zowel in architectuur als in het gebruik van de openbare ruimte daaromheen. De huidige handvatten sturen op minimale kwaliteit en bieden daardoor weinig houvast. Stammerdijk: het bovenstaande geldt ook voor (de industriĂŤle) delen van de Stammerdijk.
Dakkapellenregeling De Sniep: Plantage de Sniep heeft zich de laatste jaren in rap tempo ontwikkeld tot de nieuwe stadswijk van Diemen en nadert zijn voltooiing. Kenmerkend is de afwisselende architectuur binnen een stedenbouwkundige eenheid. Voor huidige en toekomstige uitbreidingen zijn basiscriteria gewenst, vooral ten aanzien van dakkapellen. De commissie blijft graag betrokken bij de formulering van nieuwe criteria in een geactualiseerde welstandsnota.
15 PROJECT GROOT PLAN
DIEMEN
Appartementencomplex Arent Krijtstraat Blok Arent Krijtstraat: oude ontwerp (2017) bron: Inbo b.v.
Blok Arent Krijtstraat: nieuwe versie (2018) bron: Inbo b.v.
Op de hoek van de Harteveldseweg en de Arent Krijtsstraat zal een nieuw appartementengebouw verrijzen, na de sloop van een bestaand pand. Het nieuw te bouwen volume zal zich met tien verdiepingen tonen als een landmark voor Diemen, zichtbaar vanaf de A10. Voor deze locatie is daarom een stedenbouwkundige visie opgesteld. Belangrijk daarin zijn onder andere de aansluiting van het blok op de schaal van de omgeving, onder meer via een zorgvuldige uitwerking van de plint, en een alzijdige vormgeving van het blok. De aanvragen in 2018 zijn een vervolg van het ontwerpproces dat is gestart in 2016. Ten aanzien van de voorstellen in 2018 heeft de commissie verder gestuurd op een uitwerking van de kopgevels, de alzijdigheid, de massa-opbouw (plint, middenstuk en top), en de aansluiting op plint-niveau. In de laatste aanvraag in december 2018 is het volume versmald en gedifferentieerd opgebouwd. Er is veel aandacht besteed aan de hechting van de verschillende delen van het pand aan het maaiveld en de omgeving. In de detaillering worden verschillende metselwerkpatronen toegepast. De commissie heeft waardering voor het onderzoek en gaat eind 2018 op hoofdlijnen akkoord, qua vorm, massa en plaatsing.
16 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Impressies Arent Krijtstraat
17
18
19
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Hoofdstuk 3 Wat wij u adviseerden in 2018 Aantal planbehandelingen
3.1 Cijfers nodig hadden, was het totaal aantal In 2018 heeft de Welstands- en Monumentencommissie Diemen 78 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 7 Inbetrekking 2018 heefthadden de Welstandsen van voorgaande jaren. Inplanbehandelingen 102. op aanvragen verband met plannen die meerdere behandelingen Monumentencommissie Diemen 78 vergunningaannodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 102. In 2018 heeft de Welstandsen Monumentencommissie Diemen 78 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 7 vragen behandeld, waarvan zeven betrekking Het aantal nieuwe is metbehandeld, ca. 23% daalde gedaald Het aantal nieuwe plannen is met ca % gedaald ten opzichte van Hetplannen aantal met7 In 2018 heeft de Welstandsen Monumentencommissie Diemen 78 2017. vergunningaanvragen waarvan betrekking hadden op aanvragen van23voorgaande jaren. In verband met plannen diebehandelingen meerdere behandelingen hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen ca 31 % ten opzichte van het vorige jaar. betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 102. verband met plannen dietotaal meerdere behandelingen daalde met ca. 31% ten opzichte van het vorige jaar. nodig hadden, wasplannen het aantal 102. Het aantal nieuwe is met caplanbehandelingen 23 % gedaald ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen daalde met Tabel 1 tennieuwe Het plannen is vorige met cajaar. 23 % gedaald ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen daalde met ca 31aantal % opzichte van het ca 31 % ten opzichte van het vorige jaar. SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Tabel 1planbehandelingen Omgevingsvergunning 67 88 Aantal Tabel 1 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN waarvan een monument 1 1 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Omgevingsvergunning 67 88 waarvan nieuwbouw 20 27 Omgevingsvergunning 67 88 waarvan een monument 1 1 waarvan 46 60 waarvan verbouwing een monument 1 1 waarvan nieuwbouw 20 27 Preadvies* 6 7 waarvan nieuwbouw 20 27 waarvan verbouwing 46 60 Adviesaanvraag handhaving 3 5 waarvan verbouwing 46 60 Preadvies* 6 7 Overige vergaderonderwerpen 26 27 Preadvies* Adviesaanvraag handhaving 3 5 Totaal 78 102 Adviesaanvraag handhaving 3 5 2 Het totaal aantal preadviesaanvragen *Overige Dit zijn devergaderonderwerpen preadviezen waarvoor nog geen 2 omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Overige 2 2 was 9. vergaderonderwerpen Totaal 78 102 Totaal 102 * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen78 omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: *was Dit9. zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen
Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak behandeld? Tabel 4
ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2018
2017
2016
68
92
83
Bij eerste behandeling akkoord
46 %
36 %
42 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
19 %
15 %
17 %
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
6%
14 %
13 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
7%
8%
5%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
16 %
23 %
19 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
6%
4%
4%
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
was 9.
Tabel 2 planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal Aantal ten opzichte SOORTplanbehandelingen AANVRAAG 2018 voorgaande jaren: 2017 Aantal planbehandelingen t.o.v. voorgaande jaren Tabel 2 aanvragen Nieuwe 71 92 Tabel 2 SOORT AANVRAAG 2018 2017 Aanvragen van voorgaande jaren 72018 82017 SOORT AANVRAAG Nieuwe aanvragen 71 92 Herhalingen 24 48 Nieuwe aanvragen 71 92 Aanvragen van voorgaande jaren 7 8 Totaal behandelingen 148 Aanvragen van voorgaande jaren 102 7 8 Herhalingen 24 48 Herhalingen 24 48 Totaal behandelingen 102 148 Totaal behandelingen 102 148
Vorm van behandelingen
Vorm van behandelingen Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN Tabel 3behandelingen Totaal Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN Gemandateerd behandeld VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen In de welstandscommissie Totaal behandelingen Gemandateerd behandeld behandeld Gemandateerd behandeld In de welstandscommissie In de welstandscommissie behandeld behandeld
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen 2018 102 2018 2018 16 % 102 102 84 % 16 % 16 % 84 % 84 %
2016 83 2016 82016 83 28 83 8 119 8 28 28 119 119
2017
2016
148 2017 7% 2017 148 148 93 % 7% 7% 93 % 93 %
119 2016 0% 2016 119 119 100 % 0% 0% 100 % 100 %
Op de gemeentepagina van Diemen op onze website zijn meer cijfers te vinden.
20
21
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2018 zijn op één advies na alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Het betreft het plaatsen van een schutting aan de zijkant van een woning op de Prinses Beatrixlaan 3. De motivering van het advies was juridisch gezien niet houdbaar.
Langsdoornede Arent Krijtstraat/Harteveldstraat bron inbo b.v
De adviezen van de commissie hebben een uiteenlopend karakter. Soms gaat het om kleine aanpassingen, zoals dakkappellen en erfafscheidingen die, op termijn, en in hun totaliteit, het straatbeeld een ander gezicht geven. In andere gevallen gaat het om grotere plannen, die in een keer een plek of gebied transformeren. Enkele voorbeelden: Appartementenblok (Arent Krijtstraat) Dit is een voorbeeld van een groot plan. Het effect van het advies van de commissie voor zulke grote plannen is groot te noemen, omdat gestuurd wordt op alle schaalniveaus van het plan, variërend van de zichtbaarheid vanaf de A10 tot en met de aanhechting op het maaiveld. In dit verslag wordt het plan nader toegelicht. Erfafscheiding Ouddiemerlaan Dit is een voorbeeld van een zogenoemde legalisatie-aanvraag. De erfafscheiding, een hoge houten schutting, is reeds geplaatst. Het is een storend element in de openbare ruimte op een hoek in het stadshart van Diemen. De commissie oordeelt daarom op basis van de geldende criteria dat deze dient te worden vervangen door een exemplaar van maximaal 1 meter hoog in een (bij de woning) passender materiaal.
Erfafscheiding Ouddiemerlaan
Fietsenstallingen Rode Kruislaan Voor dit type voorstellen heeft de commissie beperkte invloed op het uiterlijk van de fietsenstallingen, maar bemoeit zij zich meer met de plaatsing (in het kader van sociale veiligheid / optimale zichtbaarheid).
22
23
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
3.3 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland De gemeente Diemen heeft ook gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet, herbestemming en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van herbestemming of het inpassen in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl.
De Rietschuur in Diemen
Expertmeeting De Rietschuur Op maandag 15 oktober 2018 was er een expertmeeting over De Rietschuur, georganiseerd door het Steunpunt. Het gebouw De Rietschuur aan de Kriekenoord te Diemen is in 1952 gebouwd als hoofdgebouw van de Werkinrichting Diemeroord, naar ontwerp van architect Frank van Klingeren. In het licht van eventuele herbestemming van het gebouw waren er bij de gemeente vragen ten aanzien van het wel of niet vooraf benoemen van de Rietschuur tot gemeentelijk monument. Wat is de mogelijke invloed van de monumentenstatus op de ontwikkeling van het gebouw? Op basis van het overleg heeft de gemeente de beslissing genomen om de gemeentelijke monumentstatus te verlenen aan het gebouw, voordat het de markt opgaat. Op 1 januari 2019 is het door Pantar overgedragen aan de gemeente Diemen. Over de invulling, en vooral de vraag wat voor functie in deze wijk gewenst is, is nog geen besluit genomen. Het Steunpunt heeft aangeboden om de gemeente waar nodig daarbij te ondersteunen.
24 PROJECT DEELPLAN
DIEMEN
Villa Lotta 15 woningen
Plantage de Sniep
Het plan Villa Lotta is onderdeel van de Plantage de Sniep (deelplan P) ten noorden van de Muiderstraatweg (Kriekenoord en Iet van Feggelenlaan). Het voorstel bestaat uit een eiland met een mix aan woningtypen: rijwoningen, vrijstaande woningen en twee-onder-een-kapvilla’s. Alle woningtypen worden gevat in eenzelfde architectuurtaal, geïnspireerd op de nabijgelegen Rietschuur met zijn lage kap en hoge geveloptrekkingen. De commissie heeft waardering voor het plan, maar stelt vragen over de uitwerking. Bijvoorbeeld ten aanzien van de aansluiting van de kavels op de openbare ruimte en op het water: voldoen hier de voorgestelde hagen, hoe zien de eventuele schuttingen eruit? Ook het binnengebied (parkeren grenzend aan de openbare ruimte) is kwetsbaar, de commissie vraagt hier de erfafscheidingen gebouwd uit te voeren. Tenslotte vraagt de commissie mogelijke uitbreidingsopties mee te ontwerpen, met name dakkapellen. Het beoogde effect is een coherent beeld dat recht doet aan de kwaliteit van het plan.
Plan Lotta Eiland Interieur
Stedenbouwkundigplan Villa Lotte
Plan Lotta Iet van Feggelenlaan
26
27
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Hoofdstuk 4 Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit? De Omgevingswet draagt ons allen op om te zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het gaat om de kwaliteit van de ruimte waarin het leven van mensen zich afspeelt. Plannen met een goede omgevingskwaliteit zijn duurzaam en dragen bij aan de gezondheid en het welbevinden. In het ontworpen Nederland wordt het belang van cultureel erfgoed, architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit en goede kwaliteit van natuur en landschap hooggewaardeerd. In de toelichting van de Omgevingswet worden deze aspecten dan ook benoemd als de pijlers van goede omgevingskwaliteit. Goede omgevingskwaliteit begint bij het agenderen van kwaliteit in alle plan- en ontwerpprocessen. Hoe doe je dat? Wie adviseert over omgevingskwaliteit? Welke vorm van advisering vinden gemeenten bij zich passen? Dat waren de hoofdvragen tijdens de expertmeeting die MOOI Noord-Holland en Over Morgen, ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, organiseerden op 17 april 2018. Het werd duidelijk dat er geen vaste receptuur meer bestaat voor de ruimtelijke kwaliteitsadvisering. Maar kunnen we dan wel een menukaart maken voor een goed gesprek over omgevingskwaliteit? Tijdens de expertmeeting werden de dilemma’s verkend die in het debat naar voren komen.
De komst van de Omgevingswet vraagt een cultuurverandering en vergt dat we gezamenlijk gaan nadenken over het ontrafelen van deze knoop van dilemma’s. De commissieleden willen graag met betrokkenen binnen de gemeente in gesprek om plannen te maken voor de kwaliteitsadvisering in de toekomst. Als we dan op goede ideeën komen stellen we ook voor om er – daar waar het kan – mee te gaan experimenteren. Op weg naar moderne kwaliteitsadvisering met nieuwe, uitnodigende wettelijke kaders. U kunt het hele pamflet ‘Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit?’ via deze koppeling lezen.
DILEMMA 1 Advisering door deskundigen en/of maatschappelijke participatie? – Leidt maatschappelijke participatie tijdens het planproces vanzelfsprekend tot goede omgevingskwaliteit? Hebben we nog wel advies van deskundigen nodig? Het lijkt de kunst om maatschappelijk(e) initiatief en participatie te versterken door de advisering door deskundigen. Deskundigen brengen kennis, vaardigheden en kansen in. Zij hebben het vermogen om verder te kijken dan de initiatiefnemer en andere belanghebbenden, naar andere schaalniveaus en toekomstige omstandigheden.
DILEMMA 2 Advisering als proces en/of als momentopname aan het eind? – Sectoraal advies (zoals ruimtelijke ordening, welstand of monumenten) volstaat niet meer. Integrale advisering is het nieuwe devies en dat is gebaat bij vroege betrokkenheid bij de stedenbouwkundige en landschappelijke besluitvormingsprocessen. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Hoe waarborg je de onafhankelijkheid van het adviesteam? In welke fasen van het proces wordt geadviseerd? En hoe verhouden begeleiden en beoordelen zich tot elkaar? Deugdelijke advisering is continu, regelmatig en staat in verhouding tot de betekenis van een plan. De advisering moet helder, transparant, neutraal en gefundeerd zijn.
DILEMMA 3 Gemeentelijke adviescommissie en/of een andere constructie? – De Omgevingswet stelt een gemeentelijke adviescommissie verplicht die werkt volgens wettelijke vereisten. Het staat de gemeente vrij om ook andere adviesteams of adviseurs te benoemen. Die kunnen intern, gemengd of extern zijn. Het is belangrijk dat de adviescommissie of het adviesteam een duidelijke plek biedt voor het gesprek over ruimtelijke kwaliteit, en kennis van andere belangen en schaalniveaus inbrengt. Als de commissie of het team extern en onafhankelijk is, kan zij ook als derde neutrale partij fungeren. Maar hoe zorg je ervoor dat de advisering niet als extra drempel wordt gezien?
DILEMMA 4 Advies over grote ingrijpende plannen en/of kleine dagelijkse ingrepen? – De nieuwe ruimtelijke kwaliteitsadvisering is integraal en gaat altijd over het verbinden van de fysieke omgeving met sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Die advisering kan een langdurig, allesomvattend proces zijn. Maar dat is niet altijd nodig. Het is het dilemma van proportionaliteit: hoe zorg je dat de advisering in verhouding staat tot de betekenis van een plan, zonder dat dit leidt tot rechtsongelijkheid? Hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? Wordt over kleine, veelvoorkomende gevallen even intensief geadviseerd als over grote ingrijpende plannen? Hoe leg je dat vast, en wie bepaalt dat?
DILEMMA 5 Regelen en/of anders kijken? – Meer regels leiden niet tot betere omgevingskwaliteit. Het doel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een interpretatie: wat draagt een ingreep in de leefomgeving bij aan de ruimtelijke doelstellingen van de gemeente? Hoe verhoudt die ingreep zich tot kernkwaliteiten, principes en potenties? Regels zijn slechts de (onmisbare) hefboom die leidt tot overleg. De ‘nieuwe adviseur’ vinkt geen criteriasets af, maar hanteert een constructieve gesprekstechniek op basis van inspiratie en vakmanschap. De burger én de bestuurder worden hiermee verleid tot goede omgevingskwaliteit.
28 PROJECT KLEIN PLAN
29
DIEMEN
Burgemeester De Kievietstraat 36 De woning maakt deel uit van een blok met een samenhangende vormgeving uit de jaren dertig van de 20e eeuw in een gebied met cultuurhistorische waarde. De Kievietstraat is een van de vooroorlogse achterkanten van de bebouwing langs de trekvaarten en toont een grote architectonische en stedenbouwkundige eenheid. Kenmerkend is de gemetselde straatwand in Amsterdamse Schoolstijl. De continue uitvoering van twee lagen met een plat dak en de repeterende gevelelementen en schoorstenen geven deze straat zijn stedenbouwkundige eenheid. De aangevraagde dakopbouw is afwijkend in hoogte, gevelontwerp en materialisering van de dakopbouwen die zijn gerealiseerd op de beide buurpanden. De commissie heeft een negatief advies uitgebracht. Ze geeft aan een zekere variatie in hoogte (gezien het bestemmingsplan) te kunnen accepteren, maar vraagt de gevel, het boeiboord en de kozijnen gelijk uit te voeren aan de dakopbouwen van de buurpanden. Het plan is conform de opmerkingen van de commissie uitgevoerd.
Schetstekening Burgemeester de Kievietstraat 36 voorgevel nieuw
Bestaande en nieuwe situatie Burgemeester de Kievitstraat 36
30
31
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE DIEMEN JAARVERSLAG 2018
Hoofdstuk 5 Evaluatie en aanbevelingen 5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 8 mei 2019 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2018. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: • Wethouder Lex Scholten en de commissie zijn tevreden over de wijze van werken. De commissie is bovendien te spreken over het regelmatig overleg met de stedenbouwkundige; dit is erg waardevol; • Wethouder Scholten geeft aan dat de transitie naar de Omgevingswet, binnen de gemeente Diemen, vooralsnog hoofdzakelijk juridisch wordt benaderd. Hij mist hier het gesprek over ruimtelijke kwaliteit. De (aanstaande) aanstelling van een projectleider Omgevingswet moet hier verandering in brengen; • Wethouder Lex Scholten geeft een toelichting op enkele verdichtingslocaties die zijn aangewezen voor toekomstige huisvesting. De belangrijkste nieuwbouwlocatie voor de komende jaren is Holland Park West; • Jef Mühren geeft een toelichting op de Omgevingswet, en wat die betekent voor de kwaliteitsadvisering. Hij benadrukt dat het belangrijk is dat de gemeente Diemen vóór 1 januari 2021 een besluit neemt over de wijze waarop de advisering over ruimtelijke kwaliteit is geregeld en geeft aan dat MOOI Noord-Holland in de loop van het jaar een model aanreikt, voorzien van keuze-opties m.b.t. de te volgen routes en procesregels;
• Wethouder Scholten erkent dat het essentieel is grote projecten vroeg in het proces aan de commissie voor te leggen, wanneer er nog structurele veranderingen mogelijk zijn. Hij stelt voor in 2019 het gesprek te voeren over een aantal toekomstige projectlocaties, waaronder Holland Park West. De commissie kijkt uit naar dit gesprek! 5.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de commissie de gemeente Diemen nog de volgende aanbevelingen: • De welstandsnota is aan actualisering toe. Het gaat met name over een noodzakelijke aanpassing van gebieden die zich in korte tijd sterk hebben ontwikkeld, zoals De Sniep, of nu in transitie zijn (Verrijn Stuart/Venserweg). De commissie blijft graag betrokken bij de formulering van nieuwe criteria in een geactualiseerde welstandsnota; • Denk na over de integraliteit van ruimtelijke opgaven en ruimtelijk beheer. Welke opgaven kunnen gekoppeld worden? Hoe kan het publieke domein zorgvuldig worden ingericht en onderhouden? Wat is een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving? • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Gebruik hierbij bijvoorbeeld de tien principes uit het Schetsboek voor een Omgevingsplan op Kwaliteit van Mooiwaarts; • Begin of continueer een gesprek over de dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering (hoofdstuk 4). Welke gevolgen heeft de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering voor uw gemeente en hoe gaat u deze organiseren? Wij willen u hierbij graag ondersteunen. De tijd is kort: bij het inwerking treden van de Omgevingswet (ver-
wacht op 1 januari 2021) moet dit geregeld zijn. De welstands- en monumentenadvisering valt namelijk niet onder de ‘bruidsschat’ van de Omgevingswet; • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten. 5.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstands- en Monumentencommissie Diemen aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2018 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie heeft mogen adviseren. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. Wij nodigen u van harte uit om in 2019 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
32 PROJECT HOE IS HET MET?
DIEMEN
Brede School met kinderdagverblijf De Sniep Het gebouw is uitgewerkt volgens het schetsvoorstel. Het wordt opgetrokken uit metselwerk, met donkergrijze kozijnen en grijze leien dakbedekking. De commissie is tevreden over de zorgvuldigheid waarmee het plan is uitgevoerd, in het bijzonder over het schoorsteen-achtige element op de kop waarin de installaties zijn geĂŻntegreerd in de architectuur van het pand.
Brede school met kinderdagverblijf de Sniep
33
34
Colofon Auteurs Mariette Bruin, coördinator Welstands- en Monumentencommissie Diemen Sophie van Ginneken, voorzitter Welstands- en Monumentencommissie Diemen Egon Kuchlein, architect-secretaris Welstands- en Monumentencommissie Diemen Met bijdragen van José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Renate de Visser, bureaucoördinator MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, april 2019
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh