1
WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
2 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
3
Voorwoord
De Broeckgouw
'De opmerkingen van de commissie zijn in het nieuwe ontwerp meegenomen: de aanvrager is aangenaam verrast met het positieve resultaat.' Quote architect
De in 2016, na een lange periode van weinig bouwactiviteit, ingezette stijging van het aantal aanvragen voor een omgevingsvergunning werd in 2017 gecontinueerd. De commissie merkt dat in de eerste plaats aan het grote aantal behandelingen per vergadering, maar ook aan het type aanvragen dat niet zelden nieuwbouw betrof of ingrijpende plannen voor restauratie en/of herbestemming van monumentale gebouwen. Een belangrijke opgave voor de komende jaren is de transitie naar duurzame energie. In 2017 werden al de nodige aanvragen voor het plaatsen van voorzieningen als zonnepanelen, warmtepompen en particuliere windmolens in de commissie behandeld en getoetst aan de geldende criteria uit de gemeentelijke welstandsnota. De commissie erkent vanzelfsprekend de noodzaak tot verduurzaming van onze energievoorziening en werkt actief mee aan de realisatie van de klimaat-doelstellingen. Tegelijkertijd kijkt zij met zorg naar de ruimtelijke effecten, met name in het beschermd stadsgezicht van Edam en het attentiegebied van Oud Volendam. Hedendaagse toevoegingen als zonnepanelen, warmtepompen en kleine windmolens kunnen, vanuit de openbare ruimte zichtbare plekken, negatieve effecten hebben op de ruimtelijke kwaliteit en de samenhang van het historische stads- en dorpsgezicht. De commissie pleit er bij het gemeentebestuur voor om zich te buigen over de ruimtelijke implicaties van de energietransitie op het beschermde stads- en dorpsgezicht. Zij adviseert voorwaarden op te stellen, waaronder duurzame energievoorzieningen kunnen worden toegepast en deze op te nemen in de gemeentelijke Welstandsnota. MOOI NoordHolland ontwikkelt op dit vlak momenteel expertise en is graag bereid om mee te denken over de wijze waarop de energie transitie vorm kan krijgen waarbij het behoud van de ruimtelijke kwaliteit van de beschermde stadsen dorpsgezichten het uitgangspunt is.
Als altijd ziet de commissie uit naar de voortzetting van de vruchtbare en plezierige samenwerking met de gemeentelijk medewerkers en het bestuur in het jaar 2018. Bastiaan Gribling, sinds 2018 voorzitter Welstands- en Monumentencommissie Edam-Volendam
4 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
5
Inhoud 1.
Thema 2017: Herbestemmen van monumenten
2.
Welstands- en Monumentencommissie Edam-Volendam
10
BIJZONDER PLAN: Toepassen van de algemene criteria aan de Zeevangszeedijk
16
3.
Adviezen; cijfers en effecten
18
GROOT PLAN: Grote ontwikkeling in het bebouwingslint van Warder
24
4. Beoordelingskaders
26
HERBESTEMMING: Groenlandkerk Edam
28
5.
Op weg naar de Omgevingswet
30
KLEIN PLAN: Het vervangen van de beschoeiing langs het IJe
34
6.
Conclusies en aanbevelingen
36
Colofon FC Volendam-zonnepanelen-project-Rexel-Nederland
6
38
6 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
7
Hoofdstuk 1 Thema 2017: Herbestemming van monumenten Omgevingskwaliteit in uw gemeente In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Welstands- en Monumentencommissie Edam- Volendam in 2017 is verlopen en bespreken we de hoofdlijnen uit projecten waar we als commissie en organisatie aan werken. We gaan ook in op de rol van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering in de komende Omgevingswet. In dit eerste hoofdstuk beginnen we met een aantal plannen betreffende monumenten die het jaar 2017 kenmerken.
Lingerzijde 33, interieur, bestaande trap moet worden gehandhaafd
Lingerzijde 33, achtergevel
Trotse erfgoedbeschermers Een Nederlandse gemeente met 202 rijks-, 11 provinciale en 200 gemeentelijke monumenten, mag zich verheugen in een warme belangstelling van toeristen, gelukkige bewoners en trotse erfgoedbeschermers. Edam-Volendam is rijk aan historie en veel van haar bewoners wonen er al generaties lang waardoor de geschiedenis niet alleen in tekst en beeld wordt verteld, maar ook in de kroeg wordt beleefd, in herinneringen opgehaald en in stilte wordt teruggedacht aan minder rijke tijden. Het is hiermee één van de toonaangevende gemeenten van NoordHolland. Het grote aantal monumenten confronteert de gemeente ook met enige zorg omdat de gebouwen vaak een achterstand hebben in onderhoud of zelfs aan restauratie toe zijn. Daar zijn in Nederland gelukkig subsidies voor en belangrijker dan dat, zijn er betrokken particulieren die de liefde voor een monument omzetten in daden en willen investeren in zo'n gebouw. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de functie van een voormalige kerk, fabriek, gemaal, palingrokerij of stalgebouw moet wijzigen om nieuw gebruik mogelijk te maken. De herbestemming van gebouwen is al geruime tijd in ons land een belangrijke opgave voor wie monumenten wil behouden voor latere generaties.
Advisering door de commissie In de gemeente Edam-Volendam wordt aan de Welstands- en Monumentencommissie regelmatig een bouwinitiatief in een monumentaal pand ter beoordeling voorgelegd. Vaak zijn het kleine restauraties of indelingswijzigingen, maar soms betreft het een wezenlijke wijziging in gebruik waardoor ook de indeling van het pandbestemming verandert. Niet zelden start zo'n aanvraag met een preadvies zodat de eerste ideeën van de architect kunnen worden getoetst. Een dergelijk voorgesprek voorkomt onnodig lange procedures en het biedt de monumenten deskundigen van de commissie de mogelijkheid om het betreffende pand te bekijken alvorens tot advisering over te gaan. De meest voorkomende aandachtspunten bij de beoordeling hebben betrekking op het bouwfysische effect van een verbouwing. Het na-isoleren van bestaande panden vraagt kennis van zaken bij zowel ontwerper als uitvoerende partij. De commissie kan daarin ondersteunend zijn. Verder zijn het behoud van de hoofddraagconstructie en bij voorkeur de oorspronkelijke indeling en structuur, originele balklagen en hun bouwhistorische betekenis van belang bij de beoordeling. In het algemeen geldt het credo dat herstel gaat voor vervangen. Onderdelen die minder van monumentale betekenis zijn vallen weliswaar binnen de bescherming van een monument, maar kunnen worden geofferd om nieuw gebruik van een monument haalbaar te maken. De commissie zal daarbij telkens opnieuw de afweging maken of wijzigingen de waarde van het monument ondersteunen of zelfs verbeteren. Stedenbouwkundige context van belang Dat ook de ligging van een pand in de stedenbouwkundige context van belang kan zijn bij de beoordeling, werd duidelijk bij de aanvraag aan het Groenland 19 in Edam. Het gemeentelijk monument bestaat uit een oorspronkelijke boerderij met hoge stal
8 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
9
erachter en een uitbreiding aan de woning in Amsterdamse School stijl. De herkenbaarheid van het oorspronkelijk agrarische gebruik is vrijwel onaangetast. Met name de linker toegangsdeur die oorspronkelijk toegang bood naar de koeienstal en de compositorische samenhang van het gevelontwerp aan het Groenland was voor de commissie aanleiding om het voorstel tot het vervangen van de deur door een garagedeur op te vatten als een aantasting van de monumentale waarde. Het feit dat indertijd een gewone loopdeur was bedacht als toegang tot de koeienstal zou hiermee zijn verdwenen. De bestaande cultuurhistorische waardestelling mag niet worden aangetast door wezenlijke veranderingen in het stedenbouwkundige en architectonische beeld, bepaald door situering, massa, kapvorm, hoogtematen, gevel- en raamindeling en gevelafwerking met kleur- en materiaalgebruik, zulks met inbegrip van waardevolle details.
Lingerzijde 33, achtergevel
Herbestemming Lingerzijde 33 Edam Het herenhuis aan de Lingerzijde 33 in Edam is een rijksmonument dat dateert uit de 18e eeuw. Het is in Lodewijk de 16e stijl gebouwd maar van het interieur is vrijwel niets overgebleven na de verbouwing tot kantoorruimte voor het Hoogheemraadschap in de jaren '60. De nieuwe eigenaar wil het gebouw terugbrengen in de oorspronkelijke staat en dat plaatst de commissie altijd voor een dilemma omdat een deel van de monumentale waarde is gelegen in de afleesbaarheid van de kleine en grotere aanpassingen door de tijd heen. In dit geval heeft de architect ervoor gekozen om lambriseringen, schouwen en stucplafonds uit de late 18e eeuw en midden 19e eeuw, hier en daar terug te brengen. De commissie heeft in deze herbestemmingsoperatie die teruggrijpt in de tijd, vooral waardering voor de uitvoerige wijze waarop het bouwhistorisch rapport is opgesteld en daarin de bouwfasen en wijze van aanpak zijn beschreven.
Herbestemming Lingerzijde 39 Edam Dat het terugbrengen van de woonfunctie na het gebruik als kantoorruimte soms ook tot meerdere besprekingen van het plan kan leiden, bewijst de aanvraag voor Lingerzijde 39 te Edam. In dit voormalige herenhuis werd in het ontwerpvoorstel van de monumentale middengang een deel weggehaald ten behoeve van het samenvoegen van ruimten. Ook werden balklagen doorbroken ten behoeve van een nieuwe trappartij. Met name dat laatste is een aantasting van de hoofddraagconstructie en hiermee verdwijnt een deel van de bouwhistorie, aangezien balken in het verleden ook wel eens afkomstig waren uit eerdere bouwwerken, hetgeen van belang is voor historisch onderzoek. Uiteindelijk is door een verbeterde indeling en plaatsing van de trap en lift, meer van de monumentale waarde in het pand bewaard gebleven.
10 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
Hoofdstuk 2 Adviescommissie 2.1 De rol van de commissie De commissie adviseert over de ruimtelijke kwaliteit van de voorgelegde bouwplannen op basis van het gemeentelijk beleid (zie hoofdstuk 4 Beoordelingskaders). Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw of bouwwerk, maar gaat ook over de betekenis van een gebouw voor de plek. De commissie maakt in haar advisering een afweging of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. In dit advies spelen zowel publieke als private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien wij dat samenbrengen van deze publieke en private belangen, door middel van een opbouwende dialoog met de aanvrager, als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat wordt geboekt als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg stadium van de planvorming mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Hiermee zetten we in op de ontwikkeling die door de komende Omgevingswet wordt aanbevolen; namelijk de overstap van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen
van deskundigheid (zoals landschap, stedenbouw, architectuur, ruimtelijke ordening, cultuurhistorie, archeologie en monumenten). Klankbord ruimtelijke ontwikkelingen De Welstands- en Monumentencommissie Edam- Volendam adviseert uw gemeente ook over omgevingskwaliteit in brede zin en wordt vaak geraadpleegd als klankbord voor grote en beeldbepalende ruimtelijke ontwikkelingen, beeldkwaliteit plannen en cultuurhistorische opgaven. 2.2 Deskundige adviseurs Het goed beoordelen en afwegen van alle Het goed beoordelen en afwegen van alle aspecten van een bouwplan vraagt vakmanschap. De Welstands- en Monumentencommissie EdamVolendam is, in overleg met uw gemeente, samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met de kennis die aanvullend is binnen de gemeente Edam- Volendam. De commissie is onafhankelijk in haar advisering ten opzichte van zowel het gemeentelijk bestuur als de aanvrager. De commissie is benoemd door de gemeenteraad. In 2017 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
11 Rob de Vries Eigenaar van architectenbureau De Vries Uitterhoeve Architecten BNA, vanaf 2011 De Vries Urban Architecture, gespecialiseerd in verschillende vormen van nieuwbouw, in hergebruik van oude gebouwen, restauraties en het oplossen van stedenbouwkundige vraagstukken. In 2014 afgestudeerd in Bouwhistorisch onderzoek aan de Hogeschool Utrecht. Sinds 2012 is hij als architect en als monumentendeskundige verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies
ing. Arie Boezaard Werkte als restauratietekenaar aan het restauratieproject Amstelhof, nu Hermitage. Hij is werkzaam geweest als projectleider stadsvernieuwing en later hoofd bureau Erfgoed van de gemeente Hoorn. Sinds 2012 is hij als monumentendeskundige verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
Joost Buchner Werkte als architect voor diverse bureaus en was hoofd van het bureau Bouwkunde, Stadsontwikkeling en VVH te Hoorn. Ook is hij bestuurslid van het Architectuur-centrum Hoorn en auteur van de Architectuurgids Hoorn. Hij is als monumenten-deskundige verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
ing. Hans Boonstra Werkte bij diverse architectenbureaus in Amsterdam, voornamelijk gespecialiseerd in stadsvernieuwing, renovatie en restauratie. Vanaf 1995 heeft hij een eigen ontwerp- en adviesbureau. Hij is vanaf 2005 ook werkzaam als senior monumenten adviseur bij Monumenten en Archeologie van de gemeente Amsterdam. Zo was hij als adviseur betrokken bij grote restauraties in de westelijke grachtengordel (o.a. Westerkerk, Anne Frankhuis en Het Schip), stadsdeel West en stadsdeel Nieuw-West. Sinds 2012 is hij onafhankelijk burgerlid, op voordracht van de historische Vereniging Oud Edam, verbonden aan MOOI Noord-Holland.
Thames Zwarthoed Studeerde Bouwkunde en is daarna werkzaam geweest bij een architectenbureau en vanaf 1973 werkzaam als zelfstandig ontwerper. Ook is hij van 2002 tot 2008 lid geweest van de monumentencommissie Edam- Volendam. Sinds 2015 is hij als onafhankelijk burgerlid, op voordracht van de Vereniging Oud Volendam verbonden aan MOOI Noord-Holland.
ir. Miranda Reitsma Stedenbouwkundig adviseur en voorzitter van de commissie. Zij is directeur / eigenaar van bureau Reitsma Stedenbouw en was van 2007 tot 2011 Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit NoordHolland. Op dit moment is zij, onder andere kwaliteitsadviseur voor de Hoeksche Waard en voorzitter van de Stichting Polderlab die kijkt naar herijking van de IJsselmeerpolders. Sinds 2012 is zij als voorzitter verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
De commissie wordt ondersteund door: drs. Willy Meekes Architectuurhistoricus en commissiecoรถrdinator MOOI Noord-Holland
ing. Nico Zimmermann Directeur / eigenaar van ITZ-Architecten b.v. Daarnaast is hij actief als adviseur vormgeving voor de Provincie Noord- Holland en in die hoedanigheid betrokken bij multidisciplinair overleg met betrekking tot het realiseren van grote infrastructurele projecten. Hij is bestuurslid van KIVI afdeling bouw. Ook is hij auteur en redactielid van het architectuurtijdschrift FORUM en Jellema Hogere Bouwkunde, het Nederlandse standaardwerk voor bouwkundigen. Sinds 2007 is hij als architect en als monumentendeskundige verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
Marc Steur Bouw- en Milieuzaken gemeente Edam- Volendam
Cees Stet Medewerker vergunningverlening bouw, gemeente Edam- Volendam
Annelies Hoekstra Beleidsmedewerker monumenten gemeente Edam-Volendam
12 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
'De opmerkingen van de commissie zijn in het nieuwe ontwerp meegenomen: de aanvrager is aangenaam verrast met het positieve resultaat.' Quote architect
13
2.2 Werkwijze De Welstand- en Monumentencommissie Edam- Volendam komt op maandag in de even weken van het jaar in Volendam bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevings-kwaliteit. De plannen worden digitaal gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Soms schuift bij grotere plannen de stedenbouwkundige van de gemeente aan en bij monumentenaanvragen is de beleidsmedewerker monumenten aanwezig om de commissie te informeren. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata zijn te vinden op de speciale gemeentepagina van Edam- Volendam op www.mooinoord-holland.nl/gemeenten Opstellen van adviezen De commissie motiveert haar adviezen op basis van de geldende beoordelingskaders van het gebied (welstandsnota, beeldkwaliteitsplan etc.). Van elke planbehandeling stelt de commissiecoördinator, onder de verantwoordelijkheid van voorzitter, een advies op. Van belang is dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig vakjargon. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en verspreiden van de adviezen richting het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De vergaderingen worden gepland en de adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem genaamd CorSys. Zowel de commissiecoördinator als de plantoelichter en de gemandateerde architectleden hebben
toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier optimaal gebruik van maken ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeld stellende bouwplannen graag al voor de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op meerwaarde te verkennen. Dat gebeurt binnen een zogenoemd preadvies. De kosten voor een preadvies wordt bij de uiteindelijke vergunningaanvraag verrekend met de legeskosten. De planbehandeling verloopt dan namelijk een stuk sneller. Ambtelijke behandeling Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Sinds de invoering van ‘de Kan- bepaling’ worden in de gemeente Edam- Volendam de minder omstreden plannen ambtelijk afgehandeld. In 2017 werd 45 nieuwe omgevingsvergunning aanvragen ambtelijk afgehandeld. Indien de aanvraag van een zogenaamd klein plan twijfel, discussie of precedentvorming oproept wordt de aanvraag alsnog aan de commissie voorgelegd.
14 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
Werktekening voorgevel Spuistraat
Scheurvorming achtergevel Haringstraat
15
Beschoeiing Wijngaardsgracht
2.4 Contacten en activiteiten in de gemeente Te gast bij Om een beter inzicht in de situatie te krijgen brengen leden van de commissie regelmatig een bezoek ter plaatse. Zo wordt, in verband met het mogelijk slopen van een pand aan de Haringstraat, met het bouwkundig rapport in de hand ter plaatse overleg gevoerd. Na een bezoek aan een pand in het Doolhof wordt geadviseerd een nieuwe werklijst op te stellen. Naar aanleiding van een bouwstop van een rijksmonument aan de Spuistraat in Edam zijn ter plaatse de herstelwerkzaamheden besproken. Om een goed inzicht te krijgen in de situatie en de monumentale waarden is het pand aan de Breestraat, hoek Achterhaven bezocht. Ook bij een woning aan de Lingerzijde en bij een woning aan de Voorhaven is door commissie leden polshoogte genomen.
Overleg met De commissie heeft met een projectleider van de gemeente gesproken over het herstel aan de kademuur van de Burgemeester Versteeghsingel en over de aanpassingen van de Markermeerdijk in verband met de dijkversterking. Ook het vervangen van de beschoeiing aan de Wijngaardsgracht en de JC Brouwersgracht werd met een medewerker Werken en Projecten besproken. De supervisor van het plan Warder 52 is meerdere malen voor overleg in de commissie vergadering geweest evenals de projectleider inzake de Buitengouwweg in Middelie om een toelichting gegeven op hun bouwplan. De beleidsmedewerker van RO was aanwezig om een principe verzoek tot sloop van een woning aan de Dril met de commissie te bespreken.
16 PROJECT BIJZONDER PLAN
17
EDAM
Toepassen van de algemene criteria aan de Zeevangszeedijk De nieuwe woning heeft dezelfde contour als de te slopen woning. De ligging en de massa zijn voor de commissie geen probleem. Maar gezien de kwaliteit van de locatie dient er, conform het welstandsbeleid rekening gehouden te worden met de bestaande context. En dan gaat het met name om de oriëntatie, de detaillering en de materiaalkeuze. De lichtstraat wordt
Bestaande woning
uit het ontwerp gehaald en de materialen voor het voorhuis worden gewijzigd van wit pleisterwerk en een houten kap naar een traditionele handvorm baksteen en een keramische dakpan. De gepatineerde, koperen kap en de houten gevels van het achterhuis wijken echter sterk af van het gewenste beeld. De commissie geeft aan dat de toepassing en de detaillering van de gekozen materialen het bewijs zal moeten leveren dat de afwijking van het welstandsbeleid gerechtvaardigd is. Na een derde aanpassing laat het ontwerp een samenhangend beeld zien waarbij de houten kap van het achterhuis op één lijn ligt en de dakkapel wordt vervangen door een iets uitspringende schijf van maaiveldniveau tot de nok, voorzien van verticale glasstroken. Tevens wordt de houten gevel van het achterhuis kantig en overtuigend gedetailleerd. De commissie heeft geen bezwaar meer, al voldoet het plan niet aan de gebiedsgerichte criteria, de zeggingskracht en
Maquette
het vakmanschap van het architectonische ontwerp is zodanig dat het ontwerp een positieve bijdrage zal leveren aan de kwaliteit van de openbare ruimte.
Impressie zijgevel, tweede ontwerp
18 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
Hoofdstuk 3 Adviezen; cijfers en effecten 3.1 Cijfers De Welstands- en Monumentencommissie Edam- Volendam heeft in 2017 advies uitgebracht over 196 aanvragen voor een omgevingsvergunning. Het aantal nieuwe aanvragen ten opzichte van 2016 is ongeveer gelijk. Er werden 48 erfgoedaanvragen aan de commissie voorgelegd. Bij driekwart van de aanvragen werd een positief advies afgegeven. Bij 41% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig. Zo was de coĂśrdinator van het Dik Trommuseum In Oosthuizen in de commissie vergadering om de vervanging van het noodgebouw te bespreken.
In 2017 werden 94 plannen voor vooroverleg ontvangen, ten opzichte van 71 in 2016.
Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen Tabel 1 Aantal planbehandelingen Tabel 1 AANVRAAG SOORT SOORT AANVRAAG Omgevingsvergunning Omgevingsvergunning waarvan een monument waarvan monument waarvan een nieuwbouw waarvan waarvan nieuwbouw verbouwing waarvan verbouwing Preadvies* Preadvies* Reclameaanvraag Reclameaanvraag Overige vergaderonderwerpen
AANTAL AANVRAGEN AANTAL AANVRAGEN 184
AANTAL BEHANDELINGEN AANTAL BEHANDELINGEN 314
184
314
35 35 2
12 12 72 72 100 100
22 22 146 146 146 146
49 49 2
28 8229
210 10 375
2017
2016
2015
Nieuwe aanvragen
196
195
166
Aanvragen van voorgaande jaren
33
33
26
Herhalingen
146
141
91
Totaal behandelingen
375
369
283
2016
2015
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN 19 Totaal behandelingen
2017 375
369
283
In de welstandscommissie behandeld
77 %
75 %
66 %
In de geĂŻntegreerde commissie met monumentenleden behandeld
23 %
25 %
34 %
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak behandeld? Tabel 4 ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2017
2016
196
2015
185
141
Bij eerste behandeling akkoord
38 %
32 %
35 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
11 %
14 %
11 %
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
18 %
14 %
18 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
10 %
16 %
10 %
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
14 %
17 %
13 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
9%
8%
12 %
* Dit Dit zijn zijn alle alle nieuwe nieuwe aanvragen aanvragen exclusief exclusief beleidsadviesaanvragen beleidsadviesaanvragen en en handhaving handhaving aanvragen. aanvragen. *
Overige Totaal vergaderonderwerpen *Totaal Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen.375 Het totaal aantal preadviesaanvragen was 229
*94. Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 94.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal ten ten opzichte voorgaande jaren: Aantalplanbehandelingen planbehandelingen opzichte van voorgaande jaren Tabel 2 Tabel 2 AANVRAAG SOORT 2017 2016
SOORT AANVRAAG
Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen Tabel 5 ERFGOEDAANVRAGEN Totaal aantal
2017
2016
2015
48
53
57
7
14
7
2017 196 196 33
2016 195 195 33
2015 2015 166 166 26
rijksmonumenten
SOORT AANVRAAG Nieuwe aanvragen Nieuwe aanvragen Aanvragen van voorgaande jaren
gemeentelijke monumenten
7
8
6
panden in beschermd gezicht
24
19
26
Aanvragen Herhalingenvan voorgaande jaren Herhalingen Totaal behandelingen
33 146 146 375
33 141 141 369
26 91 91 283
provinciale monumenten
2
1
2
gebied met cultuurhist. waarde
8
11
16
Totaal behandelingen
375
369
283
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Tabel 3 Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN VERDELING AANVRAGEN
2017 2017
Op www.mooinoord-holland.nl/cijferbijlageedam-Volendam2017 kunt u meer cijfers vinden. 2016 2016
2015 2015
20 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
Eerste ontwerp stolpboerderij Schardam
Commissie op locatie: Schepenmakersdijk Edam
21
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2017 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Positief effect van welstand in Schardam Een nieuw te bouwen stolp als woning zonder agrarische bestemming is niet nieuw. De afmeting van het bouwvlak in verhouding tot de goot- en nokhoogte bepaalt het silhouet dat kenmerkend is voor de stolp. Conform het gemeentelijke welstandsbeleid dient, wanneer aan een stolpboerderij wordt gerefereerd de woning te voldoen aan de specifieke criteria voor stolpen. Dit geldt ook voor nieuw te bouwen stolpen zonder agrarische bestemming. De maat van de stolp is karakteristiek en varieert van klein (plattegrond 12 bij 12 meter) tot groot (plattegrond 20 bij 20 meter).
wijzigingen aan de Schepenmakersdijk te Edam. Een aantal panden van het voormalige bestuur complex van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier worden gerenoveerd en getransformeerd tot appartementen. De aanvraag is een aantal malen aan de Welstand- en Monumentencommissie EdamVolendam voorgelegd en eind 2015 werd een positief advies afgegeven voor het wijzigen van gevels. De status van beschermd stadsgezicht bracht met zich mee dat de commissie veel aandacht heeft besteed aan de reconstructie van de voorgevel, zodat zo veel mogelijk recht werd gedaan aan de huidige karakteristiek. De Subcommissie uit Amsterdam gaf ook aan dat een transformatie van de kantoorpanden mogelijk was maar dat de noodzakelijke gevelwijzigingen zich qua architectuur meer dienen te voegen naar de bestaande en voor het complex kenmerkende architectuur.
De commissie is zich, in voorliggend geval, bewust dat het bestemmingsplan beperkingen inhoudt ten aanzien van de bebouwingsoppervlakte. De commissie is evenwel van mening dat de grondmaat van 9.5 bij 9.5 meter die het bestemmingsplan toelaat te klein is voor een stolp waardoor de verhoudingen in het gevelbeeld verstoord zijn. Er wordt een alternatief plan voorgelegd van een woning met een afgeknot piramide dak met aan de voorzijde een verhoogde gevel waardoor een schilddak met verhoogde goot op de kop ontstaat. Op advies van de commissie krijgt de voorgevel, door het plaatsen van windveren een meer rijke uitstraling. De commissie is verheugd 0ver deze ontwikkeling en gaat op hoofdlijnen akkoord.
3.3 Adviezen ruimtelijke plannen In 2017 zijn 14 ruimtelijke plannen (overige plannen) aan de orde geweest. In december kwam een aanvraag ter tafel voor het plaatsen van een windturbine op het platte dak van een kopwoning in Oosthuizen. De aanvraag voldoet niet aan het bestemmingsplan en de commissie wordt gevraagd een ruimtelijke onderbouwing te geven zodat van het bestemmingsplan kan worden afgeweken. Aangezien de gemeentelijke welstandsnota geen object gerichte criteria heeft voor windturbines is het voor de commissie moeilijk een correct advies af te geven. De aanvraag wordt aangehouden. Indien de commissie de aanvraag zou toetsen aan de algemene of gebiedsgerichte criteria zou zij tot de conclusie komen dat de windturbine niet passend is bij de bestaande architectuur. De fietsonderdoorgang bij de N244 in Purmer en de fiets/ voetgangersbruggen in de Broeckgouw werden besproken. De commissie betreurt de ontwikkeling waarbij bruggen plaats maken voor dammen als erfontsluiting zoals langs de Oosterweg en aan het Noordeinde.
Second opinion voor de Schepenmakersdijk in Edam De Subcommissie van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Amsterdam heeft op verzoek van de oorspronkelijke architect een onafhankelijk oordeel uitgebracht over de aanvraag voor een omgevingsvergunning voor
22 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
23
3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De advieswerkzaamheden van MOOI NoordHolland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaat verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Voor Edam- Volendam hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd: • De commissie heeft een voorstel gedaan voor aanvullingen op het welstandsbeleid voor het gebied J Zuidpolder-Oost • De commissie heeft een adviesbrief geschreven naar aanleiding van de harmonisatie van de welstandsnota’s van de voormalige gemeente Edam- Volendam en de voormalige gemeente Zeevang.
Aanvraag voor het vervangen van de brug voor een dam met duiker aan de Oosterweg
3.5 Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland De gemeente Edam- Volendam heeft nog geen gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en het RCE. Medewerkers van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft, om te sparren over ingewikkelde kwesties of om mee te lezen met nieuwe beleidsstukken. Ook kunnen gemeenten concrete cases voordragen voor een expertmeeting, onderzoek of als interessant voorbeeldproject. Mevrouw Annelies Hoekstra (beleidsmedewerker monumenten) is op 11 mei aanwezig geweest bij een netwerkbijeenkomst van MOOI NoordHolland
24 PROJECT GROOT PLAN
25
WARDER
Grote ontwikkeling in het bebouwingslint In nauw overleg met de supervisor van het Beeldkwaliteitplan Warder 52 zijn de vergunningaanvragen voor de nieuw te bouwen woningen aan de commissie voorgelegd. Het beeldkwaliteitsplan bevat de welstandscriteria voor de architectonische uitwerking van de bebouwing en de inrichting van het erf. De ontwerpen worden door de supervisor getoetst op esthetiek en op samenhang voor wat betreft het materiaal en de kleuren. Langs de doorgaande straat (komend vanuit het dorpslint) komt het ‘dorpse gedeelte’ met links en rechts een rechthoekige volume geïnspireerd op de landelijke schuur. Daarachter wordt een ‘erfgedeelte’ gerealiseerd met zes vrijstaande woningen geïnspireerd door de meer moderne agrarische bebouwing. Door de aanleg van nieuwe groenstructuren, eenduidige erfverharding en het overeenkomstige materiaalgebruik van de bebouwing zal het erf één samenhangend geheel moeten gaan vormen. Een belangrijk kenmerk is dat er plaatselijk doorzichten worden gemaakt naar het achterliggende landschap. De meeste ontwerpen voldeden in eerste instantie aan zowel het BKP als aan de gebiedsgerichte criteria. Maar het aandachtspunt voor de meeste ontwerpen was de materiaalkeuze. Zo werd door de supervisor rode dakpannen toegestaan op de ‘kapberg’ woning in plaats van riet of golfplaten, en bij de woning met zadelkap zijn eternit platen met houtnerfstructuur als gevelbekleding, en zinken felsbanen als dakbedekking toegestaan in plaats van houten (kunststof) gevelbekleding of metselwerkgevels en keramische dakpannen. De woning, gelegen aan de ingang van het gebied kan, in overleg met de supervisor in metselwerk worden uitgevoerd. De commissie ondersteunt het advies van de supervisor.
Dirk Haan Erf, Warder, impressie kavel 10
Dirk Haan Erf, Warder, impressie kavel 11
26 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
27
Hoofdstuk 4 Beoordelingskaders 4.1 Welstandsbeleid De welstandsnota vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. Er werd in 2017 nog geadviseerd op basis van de nota Edam- Volendam, vastgesteld in 2013 en de welstandsnota van Zeevang uit 2004. Deze nota’s zijn ondertussen geharmoniseerd en vastgesteld door de gemeenteraad. Op 28 december 2017 is de nieuwe nota in werking getreden. 4.2 Monumentenbeleid Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Aanvragen die betrekking hebben op een rijks- of gemeentelijk monument, of op aanvragen die liggen in gebieden met cultuurhistorische waarde of zijn gelegen binnen het attentiegebied van Oud Volendam worden aan de voltallige commissie voorgelegd. In 2017 werden 48 erfgoedaanvragen ontvangen. De overige aanvragen worden voorgelegd aan de reguliere commissie bestaande uit de voorzitter en de twee architect leden. Overgangsrecht Monumentenwet 1988 naar Omgevingswet De Monumentenwet 1988 is per 1 juli 2016 vervallen. Een deel van de wet is op deze datum overgegaan naar de Erfgoedwet. Het deel dat betrekking heeft op de besluitvorming in de fysieke leefomgeving gaat over naar de Omgevingswet, wanneer deze in 2019 in werking treedt. Vooruitlopend op de datum van ingang van de Omgevingswet zijn deze artikelen te vinden in het Overgangsrecht in de Erfgoedwet, waar ze ongewijzigd van toepassing blijven zolang de Omgevingswet nog niet van kracht is.
Het betreft: • vergunningen tot wijziging, sloop of verwijdering van rijksmonumenten • verordeningen, bestemmingsplannen, vergunningen en ontheffingen op het gebied van archeologie • bescherming van stads- en dorpsgezichten Naast het Rijks beschermde Stadsgezicht Edam en de Rijks en Provinciale monumenten, kent Edam- Volendam gemeentelijke monumenten in Oud Volendam en een cultuurhistorisch attentiegebied de Oude Kom Volendam. Het veenweidegebied van Zeevang is aangewezen als Belvedèregebied.
Hyacintenstraat 18 Volendam
Het gemeentelijke Monumentenbeleid van Edam-Volendam is vastgelegd in: • de Monumentennota met een gemeentelijke Cultuurwaarden kaart; • de Erfgoedverordening; • het bestemmingsplan. De erfgoedverordening regelt de status van gemeentelijke monumenten via het bestemmingsplan. Naast een vergunningprocedure, ingevolge de Wabo voor rijksmonumenten wordt het bestemmingsplan als instrument gebruikt om het gemeentelijk cultureel erfgoed te beschermen. Dit cultuurgoed krijgt via een dubbelbestemming 'Waarde - Edams- Volendams erfgoed' een vaste positie binnen het bestemmingsplan. Hierdoor worden de ruimtelijke kwaliteiten op het gebied van cultuurhistorie, architectuurhistorie en landschap integraal bewaakt. Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland Op verzoek van de Provincie Noord-Holland geeft MOOI Noord-Holland in samenwerking met Stichting NMF (de rechtsopvolger van Cultuurcompagnie) sinds 1 januari 2017
Impressie nieuwbouw IJsselmeerdijk
invulling aan het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland. De missie van het Steunpunt is om gemeenten te helpen om de waarde van het Noord-Hollandse erfgoed te onderzoeken, koesteren en etaleren, maar vooral te verankeren in de ruimtelijke en maatschappelijke ontwikkelingen die de komende jaren gaan plaatsvinden. Gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met alle vragen over erfgoed, cultuurhistorie, omgevingswet en archeologie. Zie ook www.steunpunterfgoednh.nl
4.3 Ruimtelijk beleid In de voormalige gemeente Zeevang zijn een aantal beeldkwaliteit plannen vastgesteld door het College. Deze zijn niet door de gemeenteraad als aanvulling op de nota vastgesteld en zijn dus geen formeel toetsingskader.
28 PROJECT HERBESTEMMING EN RENOVATIE
29
EDAM
Groenlandkerk De herbestemming van een kleine neogotische kerk uit 1891 en een naastgelegen volume, gelegen binnen het beschermd stadsgezicht, wordt aan de hand van een maquette besproken. In de kerk, met een rechthoekige plattegrond en een hoog opgaand schilddak, wordt woonruimte gerealiseerd. De rechter zijgevel is vier traveeĂŤn breed waarvan drie zijn voorzien zijn van gietijzeren spitsboogvensters met roedeverdeling. Een van de traveeĂŤn heeft een dubbele toegangsdeur. De kerk is, als karakteristiek waardevol gebouw, genomineerd als gemeentelijk monument. De aanbouwen aan de achterzijde worden gesloopt. De tuitgevel aan de voorzijde van de kerk blijft ongewijzigd, de entreepartij in de zijgevel komt echter te vervallen. Hier wordt een grote, vierkante gevelopening bedacht voorzien van een zwart stalen pui met een nieuw, metalen kerkraam. Binnen wordt, tegen de linker gevel aan een box-in-box principe toegepast bestaande uit twee verdiepingen. De commissie spreekt haar waardering uit. Belangrijk aandachtspunt is de uitwerking van de grote gevelopening in de zijgevel, hierdoor wordt de bestaande detaillering (spaarvelden met lisenen en een fries) onevenredig aangetast. Het toepassen van hedendaagse materialen in het beschermd stadsgezicht stuit ook op bezwaar.
Maquette Groenland 1 / 2
Bestaande straatbeeld Groenland
Het plan wordt aangepast. De, in eerste instantie grote gevelopening, is in omvang verkleind en er worden slanke, metalen profielen toegepast. De commissie heeft geen bezwaar meer, de nieuwe gevelopening voegt zich in het ritme van de kenmerkende architectuur met lisenen, een fries en spaarvelden met kleine gotische vensters.
Impressie zijgevel Groenland
30 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
31
Hoofdstuk 5 Op weg naar de Omgevingswet MOOIWAARTS MOOIWAARTS
Kwaliteitsstelsel uit Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit
5.1 Goede omgevingskwaliteit De Omgevingswet wordt naar verwachting in 2021 van kracht. Dan zullen vertrouwde kaders, posities en instrumenten veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De planologische bouwregels kunnen volledig worden geïntegreerd met de regels voor het uiterlijk van bouwwerken. En die beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur, openbare ruimte in onderlinge samenhang; of nog integraler beleidsregels voor omgevingskwaliteit, door ook duurzaamheid, gezondheid en veiligheid toe te voegen. Dit betekent natuurlijk ook nogal wat voor de uitvoering van kwaliteitsadvisering. Mooiwaarts De invoeringsdatum van de Omgevingswet is opgeschoven naar 1 januari 2021. Dat geeft even lucht, maar maakt de maatschappelijke urgentie van een nieuwe manier van werken niet minder. Daarom werkt MOOI NoordHolland intensief mee aan Mooiwaarts, een initiatief van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit. (zie ook www.mooiwaarts.nl) Met Mooiwaarts zijn we op zoek naar de invulling van het nieuwe kernbegrip ‘goede omgevingskwaliteit’ in de Omgevingswet. De inspiratie en kennis die we daarmee opdoen, stellen we graag voor
uw gemeente beschikbaar. Voor nu focussen we hierbij op onderdelen die tot op heden nog maar beperkt aandacht krijgen en die de uitwerking van het toekomstige ruimtelijk kwaliteitsbeleid direct beïnvloeden: het omgevingsplan en de invulling van de wettelijk verplichte gemeentelijke adviescommissie. 5.2 Omgevingsplan Op Kwaliteit In 2017 is met medewerking van MOOI Noord-Holland, het ‘Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit’ gepresenteerd. In het Schetsboek worden tien principes voor het omgevingsplan uitgewerkt: 1. 2. 3. 4.
Voor en door mensen Publieke en private belangen Zorg voor cultureel erfgoed Zorg voor goede omgevingskwaliteit bestaande leefomgeving 5. Zorg voor goede omgevingskwaliteit nieuwe initiatieven 6. Doelen voor goede omgevingskwaliteit 7. Gebiedsgerichte kwaliteiten 8. Vergunningenstelsel 9. Interpretatie van open regels en beleidsregels 10. Per saldo meer waarde bij buitenplanse initiatieven De principes komen samen in een kwaliteitsstelsel dat private en publieke belangen samenbrengt. Het kwaliteitsstelsel bestaat uit vier velden waar het streven naar goede omgevingskwaliteit een leidende rol speelt: het initiatief, het werkproces, het omgevingsplan en de omgevingsvisie. In elk veld kunnen door de gemeente zelf instrumenten en processen worden geplaatst die de samenhang, consistentie en continuïteit van het stelsel als geheel bevorderen. Welke elementen dat zijn en hoe ze worden verbonden is niet in het
32 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
33
algemeen te zeggen. Het is afhankelijk van de lokale omgevingskwaliteiten, van uw ambities, uw maatschappelijke doelstellingen en de bestuurscultuur in uw gemeente. Wij gaan het komende jaar graag met u in gesprek over de uitwerking van het kwaliteitsstelsel en de tien principes voor het omgevingsplan. Voor meer informatie over onze activiteiten en advisering rondom de Omgevingswet of het downloaden van het Schetsboek, bezoek onze website www. mooinoord-holland.nl. 5.3 Gemeentelijke adviescommissie Onder de Omgevingswet blijft de gemeente medeverantwoordelijk voor het aanzien van het landschap, de openbare ruimte en het uiterlijk van bouwwerken. De gemeente kan zich daarbij laten adviseren door de gemeentelijke adviescommissie, die de Omgevingswet introduceert, als opvolger van de monumentenen de welstandscommissie. In 2017 heeft MOOI Noord-Holland, samen met enkele gemeenten die als voortrekker willen optreden, de rol en samenstelling van deze gemeentelijke adviescommissie globaal verkend. De verplichte kern van de commissie bestaat uit enkele deskundigen op het gebied van de monumentenzorg, die bevoegd zijn te adviseren over de rijksmonumenten. Maar in de Memorie van Toelichting wordt benadrukt dat gemeenten de vrijheid hebben om een generieke adviescommissie te benoemen die adviseert over aspecten van omgevingskwaliteit bij het verlenen van omgevingsvergunningen. Ook kwaliteitsteams of supervisoren die zich specifiek richten op bijvoorbeeld (her) ontwikkelingsgebieden of bepaalde onderwerpen, zijn mogelijk (MvT Tweede Kamer, vergaderjaar 2013–2014, 33 962, nr. 3, p. 382).
Bemonstering van dakpannen
In 2018 wil MOOI Noord-Holland in de geest van de Omgevingswet verder werken aan de ontwikkeling van deze brede adviescommissies voor omgevingskwaliteit. Zo’n brede commissie heeft deskundigheid in huis over verschillende aspecten van omgevingskwaliteit zoals erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte en is in staat is om complexe afwegingen te maken op deze aspecten. In maart 2018 organiseren we met ondersteuning van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en bureau Over Morgen de expertmeeting ‘Wie adviseert over goede omgevingskwaliteit’. Naar aanleiding daarvan werken we samen met geïnteresseerde gemeenten scenario’s uit die verschillende vormen van betrokkenheid van de adviescommissies tonen.
35
35 PROJECT KLEIN PLAN
EDAM
Het vervangen van de beschoeiing langs het IJe De kaasmarkt in Edam ligt op de kruising tussen stad en land. De boeren brachten hun handelswaar naar deze stad via de veenrivier het IJe. Dit riviertje loopt ver door in de stad en geeft de omgeving een landelijk karakter. Dit komt tot uiting in de eenvoudige agrarische bebouwing, versterkt door bomen, brede taluds en houten walbeschoeiingen. In de beschoeiingen zaten diverse ‘boenwallen’, deze elementen zijn vanwege de cultuurhistorie van hoog belang. Een boenwal werd gebruikt voor het schoonmaken van bijvoorbeeld de was, vaat en melkbussen. De was kon op het brede groen talud, ‘gebleekt’ worden. Het zijn dit soort elementen in de openbare ruimte die een deel van de geschiedenis vertellen. Volgens het aanwijzingsbesluit ‘beschermd stadgezicht Edam’ is de inrichting van de openbare ruimte voor het behoud van de schoonheid en karakter van de stad van belang.
Boenwal Wijngaardsgracht, compleet met borstels en emmers (coll. Rijksmuseum)
Bij het vervangen van de beschoeiing is goed rekening gehouden met de informele uitstraling van beschoeiingen. De boenwallen en de diversiteit van opbouw en materialen van de schoeiing zijn gereconstrueerd. De commissie is zeer positief over de grondige en goede aanpak, de historische structuur blijft goed afleesbaar.
Recente foto Wijngaardsgracht met boenwal
36 WELSTAND- EN MONUMENTENCOMMISSIE EDAM-VOLENDAM JAARVERSLAG 2017
37
Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen 6.1 Vertrouwen in de toekomst De Welstands- en monumentencommissie Edam- Volendam kijkt terug op een goed lopend en vruchtbaar jaar waarin zij het bestuur heeft geadviseerd over een groot aantal plannen. Niet zelden betrof het nieuwbouw of ingrijpende plannen voor restauratie en/of herbestemming van monumentale gebouwen. Hieruit blijkt een grote bereidheid om te investeren in EdamVolendam en kan worden geconcludeerd dat bewoners en ondernemers in 2017 met veel vertrouwen hun toekomst in deze gemeente tegemoet zien. 6.2 Conclusies en aanbevelingen De ervaringen en inzichten die in 2017 zijn opgedaan, leiden tot de volgende aanbevelingen: • Bij bijna driekwart van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of de ontwerper aanwezig. De commissie waardeert het zeer dat de gemeente aanvragers stimuleert om de plannen als collegiaal vooroverleg met de commissie te bespreken, zodat de eerste ideeën van de architect kunnen worden getoetst. Een dergelijk preadvies voorkomt onnodig lange procedures en het biedt de monumentleden van de commissie de mogelijkheid om het betreffende pand te bekijken alvorens tot advisering over te gaan. • Een belangrijke opgave voor de komende jaren, die in 2017 duidelijk zichtbaar werd in de commissie, is de energie transitie. De commissie pleit er bij het gemeentebestuur voor om zich te buigen over de ruimtelijke implicaties van de energietransitie op het beschermde stads- en dorpsgezicht en om voorwaarden vast te stellen, waaronder duurzame energievoorzieningen kunnen worden toegepast en deze op te nemen in de gemeentelijke Welstandsnota.
• MOOI Noord-Holland ontwikkelt momenteel expertise op het gebied van de energie transitie in relatie tot ruimtelijke kwaliteit en is graag bereid om mee te denken over de wijze waarop de overgang naar duurzame energie kan worden gerealiseerd met inachtneming van het behoud van de ruimtelijke kwaliteit van de beschermde stads- en dorpsgezichten. • De gemeente Edam-Volendam is volop bezig met de voorbereiding van de naderende nieuwe Omgevingswet die een wezenlijke omslag betekent ook voor de welstands- en monumentenzorg. MOOI Noord-Holland is vanaf een vroeg stadium betrokken bij de ontwikkeling van de Omgevingswet en denkt vanuit haar invalshoek en expertise graag mee over de implementatie van de Omgevingswet en de werkwijze en functie van de nieuwe ‘gemeentelijke adviescommissie’. • Bedenk hoe een kwaliteitsstelsel onder de Omgevingswet eruit zou kunnen zien en welke instrumenten en processen daarvoor nodig zijn. Zorg voor samenhang en proportionaliteit. • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland en neem deel aan activiteiten en bijeenkomsten.
Impressie overview Keetzijde
6.3 Tot slot Zoals beschreven in dit jaarverslag werkt de commissie vruchtbaar en met plezier samen met de gemeentelijke ambtenaren en het bestuur van Edam-Volendam. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2017 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie op transparante en constructieve wijze heeft mogen adviseren. Onze werkwijze is het beste te ervaren door aan te schuiven. Wij nodigen daarom alle belangstellende uit om in 2018 een vergadering bij te wonen. De commissie ziet uit naar de voortzetting van de vruchtbare samenwerking met de gemeente en de constructieve communicatie met initiatiefnemers en aanvragers in het jaar 2018.
38
Colofon Auteur Willy Meekes, coördinator Welstands- en Monumentencommissie Edam-Volendam Met bijdragen van Bastiaan Gribling, voorzitter Nico Zimmermann, architectlid Hans Boonstra, burgerlid José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Marlous Ruiter, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking Toprapport | Merijn Groenhart Afbeeldingen Afb. voorkaft: architectenbureau Bosch van Drakestein MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, juli 2018
MOOI NOORD-HOLLAND Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh