1
WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
2 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
Huisje aan de dijk in Enkhuizen
Omslag: De Koepoort in Enkhuizen
3
Voorwoord - Bai oos op ’t durp, ja, we hewwe hier alles wat 'n bedelaar toekomt West-Friesland is een taalgebied, er wonen misschien wel een paar Friezen maar de Westfriese taal wordt nog door tienduizenden gesproken tot in de kop van Noord-Holland en op Texel. Er bestaat zelfs een woordenboek, het Pannekeet Westfries Woordenboek. Wat heeft dit alles te maken met het werk van de welstandscommissie, zult u zich afvragen. Het beoordelen van bouwplannen wordt voor een belangrijk deel ingegeven door wat ‘streekeigen’ heet. Het behoud en versterken van regionale architectuur draagt bij aan de herkenbaarheid van de omgeving waarin iemand zich bevindt. Zo vindt men een stelphoeve in Friesland en een vierkantshoeve vooral in Zuid-Limburg. Waar lokale gemeenschappen zich in vroeger tijden geborgd voelden in een omgeving met bepaalde bouwtradities, staat in onze tijd de ‘eigenheid’ van een streek onder druk. We laten onze smaak bepalen door wat we zien in films, tijdens het reizen in de wereld en wat de bouwmarkten ons bieden, maar de aandacht voor de schoonheid van de eigen bouwtraditie, die wordt gekenmerkt door eenheid in verscheidenheid, wordt daarbij vaak veronachtzaamd. Het resultaat is vaak opvallend eenduidig. Zo valt het de commissieleden op dat in veel bouwaanvragen donkergekleurde gevelkozijnen worden gewenst. Ook wordt de courante roodbruine baksteen van Nederlandse rivierklei vaak vervangen door spierwitte, grijze of zwarte gevels. Donkere bakstenen gevels in historiserend vormgegeven woningen met donkergrijze kozijnen leveren een somber beeld op in een straatbeeld en slaan gaten in de samenhangende straatbeelden.
Daarom acht de commissie het van belang om in sommige gevallen met de aanvrager in gesprek te gaan om te zien of er een passend resultaat kan worden bereikt, bijvoorbeeld door te wijzen op de mogelijkheden die moderne architectuur biedt. Ook in 2019 hebben deze gesprekken plaatsgevonden met een opvallend positief resultaat. Desgevraagd bleek de aanvrager blij met de planverbeteringen. Natuurlijk verandert onze leefomgeving. Sinds 1950 is het aantal inwoners in Nederland bijna verdubbeld en dat heeft z’n weerslag op onze woon- en werkomgeving. De commissie welstand waakt voor al te grote transformaties in de publieke ruimte zodat de charme van de eigen woonomgeving niet verloren gaat door de waan van de dag. Ing. Nico Zimmermann, plaatsvervangend voorzitter
4 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
5
Inhoud 1.
Omgevingswet zet de toon
6
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
8
BIJZONDER/GROOT PLAN IKC aan de rand van Enkhuizen
12
3.
Uw adviezen in 2019
14
MONUMENT OF HERBESTEMMING IKC in het beschermd stadsgezicht
20
KLEIN PLAN Woning in het beschermd stadsgezicht
22
4.
Evaluatie en aanbevelingen
24
HOE IS HET MET? OUD PLAN De Vijzeltuin, Enkhuizen
26
Colofon
28
6 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 1 Omgevingswet zet de toon Terugkijkend op het afgelopen jaar zien we dat de Noord-Hollandse gemeenten zich intensief aan het voorbereiden zijn op de Omgevingswet. Het is een immense opgave om op tijd klaar te zijn met de nieuwe vergunningprocessen en het digitale stelsel. De omgevingsvisie en het omgevingsplan moeten gestalte krijgen. En dan komt ook het vraagstuk van de kwaliteitsadvisering om de hoek kijken. Dat is urgent, want voor het inwerkingtreden van de Omgevingswet moeten alle gemeenteraden in Noord-Holland hun gemeentelijke adviescommissie ingesteld hebben. Zelfs als u niets wilt veranderen aan de advisering, moet de adviescommissie opnieuw worden ingesteld omdat de wettelijke grondslag van de oude commissie vervalt. Wel is het daarbij mogelijk om de oude commissie(s) over te laten gaan naar de nieuwe commissie. Dilemma’s Het afgelopen jaar bent u al geïnformeerd over de veranderingen ten aanzien van de advisering, zoals die in de Omgevingswet zijn opgenomen. In het voorgaande jaarverslag hebben we stilgestaan bij een aantal dilemma’s die daarmee samenhangen. Zoals de vraag hoe maatschappelijke participatie en advisering door deskundigen elkaar kunnen versterken. En de vraag of de advisering wordt ingezet tijdens het hele plan- of ontwerpproces, of alleen als een check aan het eind. Ook het dilemma van de proportionaliteit kwam aan de orde: hoe zorg je dat de advisering in goede verhouding staat tot de betekenis/ invloed van een plan op de publieke ruimte, en hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? En last but not least: is kwaliteit een kwestie van regelgeving of van anders kijken? Het doel van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een zorgvuldige en begrijpelijke afweging: draagt een initiatief bij aan de prettige leefomgeving die de gemeente en de gemeenschap voor ogen heeft.
Handreiking om uw kwaliteitsadvisering ‘Omgevingswet-proof’ te maken Het afgelopen jaar heeft MOOI Noord-Holland actief meegewerkt aan de totstandkoming van een handreiking voor het adviesstelsel onder de Omgevingswet. Deze handreiking werd gemaakt in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit (FRK). Op 17 februari 2020 werd het eerste deel van de handreiking gepubliceerd. Deel twee, met voorbeeldregels voor het instellingsbesluit van de nieuwe gemeentelijke adviescommissie, volgt spoedig. De handreiking is een handig hulpmiddel om in de komende periode de advisering over goede omgevingskwaliteit ‘Omgevingswet-proof’ te maken. Hoe zit het precies? Na het inwerkingtreden van de Omgevingswet blijft veel beleid en regelgeving gewoon van kracht. Hier zorgt de ‘bruidsschat’ voor die het Rijk aan de gemeenten meegeeft. Uw bestemmingsplannen, maar ook uw welstandsnota en lokaal cultureel erfgoedbeleid gaan automatisch over naar de nieuwe situatie en maken straks direct of indirect onderdeel uit van het omgevingsplan. Uw huidige Welstandscommissie Enkhuizen is echter niet in die ‘bruidsschat’ opgenomen. In artikel 17.9 van de Omgevingswet wordt namelijk een nieuwe commissie geïntroduceerd: de gemeentelijke adviescommissie. Gemeenten hebben de taak om zelf invulling te geven aan deze commissie. Art 16.15a van de wet stelt dat gemeenten in ieder geval advies vragen aan de gemeentelijke adviescommissie bij een ingreep aan een rijksmonument en bij alle andere door de gemeenteraad en/of het college van B&W aangewezen gevallen. Dit kan zowel over omgevingsvergunningen als over beleid gaan. Op den duur kan in het omgevingsplan precies worden aangeven bij welke activiteiten advies gevraagd moet worden aan de commissie.
7
Keuzes Met uitzondering van de genoemde advisering over rijksmonumenten, bepaalt u dus zelf hoe de advisering over omgevingskwaliteit wordt ingevuld en welke adviseurs daarbij worden ingeschakeld. De huidige adviescommissie kan vrij eenvoudig overgaan in de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. Maar de gemeente kan ook kiezen voor verdere doorgroei naar bredere en vroegtijdige advisering, waarvoor de Tweede Kamer in een vrijwel unaniem aangenomen motie zijn voorkeur heeft uitgesproken. Ook de VNG, opdrachtgever van de handreiking, benadrukt dit streven: brede en vroege kwaliteitsadvisering is nodig bij uitnodigend en meer op ondersteuning van de initiatiefnemer gericht omgevingsbeleid. Dat gebeurt bij voorkeur in een helder en samenhangend adviesstelsel, zodat iedereen weet wie wanneer over wat adviseert. En waarbij de onafhankelijke advisering de ambtelijke processen aanvult en ondersteunt. Verder met advisering over goede omgevingskwaliteit Voor zover wij weten is er in uw gemeente nog geen plan gemaakt voor het nieuwe adviesstelsel. Wij willen graag in de aankomende ronde van regulier overleg met de portefeuillehouders met behulp van de VNG-handreiking verder praten over uw nieuwe adviesstelsel. Ons streven is om ervoor te zorgen dat we – in samenspraak met onze ambtelijke contactpersonen – een concreet ‘pakket’ kunnen aanbieden met een concept instellingsbesluit, benoemingsvoorstel, commissie-reglement en eventueel een aangepaste dienstverleningsovereenkomst.
De inhoud van het kwaliteitsbeleid Uiteraard zijn dit vooral procedurele zaken. Eigenlijk gaan we veel liever met uw gemeente in gesprek over de inhoud van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet. Wat zijn uw ambities? Wat is uw opvatting van omgevingskwaliteit. In welke mate neemt de gemeente regie en wat wordt aan de mensen zelf overgelaten. Wat betekent dat voor de verschillende gebieden in de gemeente? En hoe weerspiegelt dat in de omgevingsvisie, het omgevingsplan en ander beleid? De nieuwe vormgeving van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet is een zaak van onderzoeken en uitproberen. We doen dat graag samen met u.
8 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen De Welstandscommissie Enkhuizen is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Enkhuizen. Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een initiatief of plan vraagt kennis,
ervaring en vakmanschap. De adviseurs zijn specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw, cultuurhistorie en architectuur en zij zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en hetgemeentebestuur. In 2019 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
ing. Nico Zimmermann Architect en plaatsvervangend voorzitter van de commissie
Ir. Dana Ponec Architect en stedenbouwkundige en lid van de commissie
Patrick van Emmerik Architect en lid van de commissie.
9
De commissie wordt ondersteund door:
Kim Zweerink Commissiecoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Paul Heilig Plantoelichter, medewerker Vergunningen A gemeente Enkhuizen
10 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
2.2 Werkwijze De gemeente legt de plannen aan de commissie voor in een openbaar toegankelijke vergadering. Initiatiefnemers en eventueel hun adviseur en/of ontwerper worden in de gelegenheid gesteld om het initiatief toe te lichten. Belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om de behandeling van de plannen te volgen. Er wordt gezorgd voor een prettige en respectvolle gespreksomgeving. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze link. Bij de grotere plannen is de afdeling ruimtelijke ordening van de gemeente aanwezig om de commissie te informeren. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De adviezen Van elke planbehandeling, of dit nu gaat om een vergunningaanvraag of om een vooroverleg, stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig ingewikkeld vakjargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De gemeentelijke plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem Nu worden de adviezen nog vastgelegd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de plantoelichter en de gemandateerde commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. In 2020 wordt een nieuw verbeterd systeem ingevoerd, dat het digitaal werken nog verder verbetert. Dit nieuwe systeem krijgt de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). Alle gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal
de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadviezen Veel plannen worden pas in het stadium van de vergunningverlening aan de commissie voorgelegd. Als het plan niet groot is, vaker voorkomt en de uitkomst van de behandeling geen verstrekkende gevolgen heeft, is dit meestal geen probleem. Bij omvangrijke of complexe initiatieven wordt de commissie bij voorkeur in een eerder stadium betrokken. Dit zogenaamde vooroverleg vindt steeds vaker plaats en wordt door alle betrokkenen – de commissie, initiatiefnemer en gemeentelijke diensten – vaak erg gewaardeerd. Zo komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan haar inbreng nog relatief eenvoudig worden meegenomen door de initiatiefnemer of ontwerper. Bovendien kan het advies van nut zijn bij de afweging van de gemeente van een specifiek verzoek van een initiatiefnemer. Het vooroverleg bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag. Ambtelijke behandeling Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Voor veel voorkomende kleine plannen zijn in de welstandsnota zo vast mogelijk omlijnde criteria opgenomen. Deze plannen worden door de gemeentelijke ambtenaren getoetst aan de welstandsnota. In het geval de plannen afwijken van de criteria voor kleine bouwwerken of als de aanvrager zijn bouwplan graag door de commissie behandeld wil zien, wordt deze alsnog voorgelegd aan de commissie. Ook grotere bouwplannen die qua architectuur vergelijkbaar zijn met al eerder gerealiseerde bouwwerken en door de welstandscommissie positief zijn beoordeeld, kunnen ambtelijk worden beoordeeld. Het beleid ambtelijke welstandstoets Enkhuizen 2013 is te downloaden via deze link. In 2019 zijn volgens de gemeente ca. 30 aanvragen ambtelijk beoordeeld.
11
2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere gemeentelijke beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De Welstandsnota Enkhuizen vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. Via deze link kunt u de welstandsnota voor uw gemeente inzien. Ook bestaat er erfgoedbeleid. In de Erfgoedverordening 2010 is het beoordelingskader voor de advisering omtrent bouwplannen voor monumenten opgenomen. Via deze link kunt u lezen welk erfgoedbeleid uw gemeente voert. In veel gevallen is ook het bestemmingsplan en ander ruimtelijke ordeningsbeleid voor de commissie relevant. Deze beleidsstukken kunt u via deze link vinden. De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen. In 2020 zal de welstandsnota worden herzien, zodat deze ook onder de omgevingswet van toepassing zal zijn. In de loop van 2019 zijn wij enkele verbeterpunten tegen gekomen: • De duurzaamheidsopgave zal effect hebben op de kwaliteit van de openbare ruimte. De commissie adviseert na te denken hoe zonnepanelen en dergelijke vanuit de openbare ruimte zichtbare installaties geïntegreerd kunnen worden in het architectonisch, stedenbouwkundig of landschappelijk ontwerp. Zijn er manieren om collectief zonne-energie op te wekken?
• Ruimtelijke kwaliteit gaat niet alleen over het ontwerp van de bebouwing. Het gaat ook over de situering van de bebouwing in de omgeving en de vormgeving van de plek. De commissie adviseert hierover mogelijkheden op te nemen in de welstandsnota. • In de welstandsnota zijn de criteria voor het kleurgebruik beperkt voor wat betreft de reguliere welstandsgebieden. Ruimtelijke kwaliteit zit soms juist in kleine details. De kleurstelling van kozijnen kunnen bijvoorbeeld veel effect hebben op de expressie van de voorgevel en de samenhang tussen de bebouwing.
12 PROJECT BIJZONDER/GROOT PLAN
ENKHUIZEN
Integraal Kind Centrum aan de Flosbeugel
De commissie is enthousiast over het zorgvuldig uitgewerkte ontwerp voor het Integraal Kind Centrum aan de Flosbeugel in Enkhuizen. De school staat in een natuurlijke omgeving aan de rand van een meanderend wijkje. Mede vanwege de zichtlijnen op het achterliggende landschap is gekozen voor een compacte school. Het schoolgebouw is gegroepeerd rond twee grote leerpleinen met in het midden de hoofdentree. De sokkel van donkerbruin metselwerk en de bovenbouw van goldmetal sandwichpanelen zijn duidelijk van elkaar gescheiden. De vloeiende beweging van hoog en laag in de gevel verwijst naar het karakteristieke beeld van een dorp aan de horizon. Het gebouw wordt omgeven door een groene inrichting. In de buitenruimte zijn leertuintjes, een K+R zone, fietsenrekken en -stalling, speelplekken opgenomen. De commissie vraagt alleen nog aandacht voor een zorgvuldige uitwerking van de buitenruimte. De buitenruimte maakt volwaardig deel uit van het gehele ensemble. Als enkele voorbeelden noemt ze de situering en materiaalgebruik van de fietsenbergingen, de hoogte en de kleur van de omheining en het bestratingspatroon.
Het IKC aan de Flosbeugel (BRT architecten)
De zuid-oostgevel van het IKC (BRT architecten)
14 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 3 Uw adviezen in 2019 3.1 Cijfers De Welstandscommissie Enkhuizen heeft in 2019 advies uitgebracht over 93 aanvragen voor een omgevingsvergunning. In 2018 waren er 98 aanvragen. Bij 33% van de aanvragen kon in één keer een positief advies gegeven worden. Bij 23% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig. Het aantal preadviezen was in 2019 12 gevallen ten opzichte van 50 gevallen in 2018.
Naast het percentage plannen dat in één keer akkoord wordt bevonden, zijn er nog de plannen:
• waarop bij een preadvies 'akkoord op hoofdlijnen' wordt geadviseerd; • die worden 'aangehouden', omdat ze niet voldoen aan de indieningsvereisten; • met een 'niet akkoord, tenzij', die met een kleine wijziging akkoord zijn; • die vallen onder de kleine bouwinitiatieven Aantal en die amtelijke worden getoetst. De Aantal planbehandelingen planbehandelingen complexe plannen worden aan88 de In 2019 heeft de Welstandscommissie Enkhuizen 93 vergunningaanvragen behandeld, waarvan betrekking In 2019 heeft de Welstandscommissie Enkhuizen 93 vergunningaanvragen behandeld, waarvan betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen commissie voorgelegd. hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen nodig nodig
hadden, hadden, was was het het totaal totaal aantal aantal planbehandelingen planbehandelingen 125. 125. Het Het aantal aantal nieuwe nieuwe plannen plannen is is gelijk gelijk gebleven gebleven ten ten opzichte opzichte van 2018. Het aantal behandelingen daalde met ca 14 % ten opzichte van het vorige jaar van 2018. Het aantal behandelingen daalde met ca 14 % ten opzichte van het vorige jaar
Aantal planbehandelingen Tabel Tabel 11 SOORT SOORT AANVRAAG AANVRAAG
Omgevingsvergunning Omgevingsvergunning waarvan een een monument monument waarvan
AANTAL AANTAL AANVRAGEN AANVRAGEN 77 77
waarvan waarvan nieuwbouw nieuwbouw waarvan waarvan verbouwing verbouwing
AANTAL AANTAL BEHANDELINGEN BEHANDELINGEN 104 104
6 6 19 19
6 6 37 37
52 52
61 61
Preadvies* Preadvies* Reclameaanvraag Reclameaanvraag
55 10 10
6 6 14 14
Advies Advies ruimtelijke ruimtelijke plannen plannen Totaal Totaal
11 93 93
11 125 125
* * Dit Dit zijn zijn de de preadviezen preadviezen waarvoor waarvoor nog nog geen geen omgevingsvergunningaanvraag omgevingsvergunningaanvraag is is ontvangen. ontvangen. Het Het totaal totaal aantal aantal preadviesaanvragen preadviesaanvragen was was 10. 10.
Aantal Aantal planbehandelingen planbehandelingen ten ten opzichte opzichte voorgaande voorgaande jaren: jaren:
Aantal planbehandelingen ten opzichte van voorgaande jaren Tabel Tabel 2 2 SOORT SOORT AANVRAAG AANVRAAG
Nieuwe Nieuwe aanvragen aanvragen Aanvragen Aanvragen van van voorgaande voorgaande jaren jaren Herhalingen Herhalingen Totaal Totaal behandelingen behandelingen
2019 2019 85 85
2018 2018 85 85
2017 2017 63 63
8 8 32 32
13 13 47 47
77 23 23
125 125
145 145
93 93
Cultureel erfgoed erfgoed en en overige overige gebieden gebieden Cultureel Tabel Tabel 33 VERDELING VERDELING AANVRAGEN AANVRAGEN
2019 2019
2018 2018
2017 2017
Totaal
93
125
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 10.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 15 Tabel 2 SOORT AANVRAAG
2019
2018
2017
Nieuwe aanvragen
85
85
63
Aanvragen van voorgaande jaren
8
13
7
Herhalingen
32
47
23
Totaal behandelingen
125
145
93
Cultureel erfgoed en overige gebieden Vorm van behandelingen Tabel 3
VERDELING AANVRAGEN
2019
2018
2017
125
145
93
Totaal behandelingen Plannen in het beschermd stadsgezicht en ander cultureel erfgoed
61 %
52 %
57 %
plannen in de overige gebieden
39 %
48 %
43 %
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak Tabel 4 behandeld? ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2019
2018
2017
84
85
62
Bij eerste behandeling akkoord
33 %
52 %
50 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
25 %
13 %
15 %
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
20 %
18 %
5%
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
5%
9%
6%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
13 %
4%
16 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
4%
5%
8%
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Op de gemeentepagina van Enkhuizen op onze website zijn meer cijfers te vinden.
16 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
Plattegrond van het bedrijfsgebouw aan de Traanbok. Het groene talud is het verbindende element met erachter de individuele bedrijfsgebouwen
Het stedenbouwkundig plan voor de Bloemenbuurt. De grondgebonden woningen worden teruggebouwd, de boven-benedenwoningen zijn naar de zijkant verplaatst en aan de kop zijn twee gestapelde appartementengebouwen met terrassen voorzien als afsluiting van de wijk. De rand wordt een parkachtige omgeving met verblijfskwaliteit
17
De appartementencomplexen op de kop van de wijk
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2019 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Op een goed zichtbare locatie vanaf de Provinciale weg wordt een nieuw bedrijfspand gebouwd. In de nota is omschreven dat bedrijfsgebouwen hier met extra aandacht worden vormgegeven. De commissie benadrukt het belang van een zorgvuldig ontworpen gevel, het materiaalgebruik en de terreininrichting. Het gebouw is onderdeel van een landschapsstructuur. Het slingerende groene talud met erachter grote werkgebouwen is een kwaliteit, die de strook langs de provinciale weg verbindt. Dit is een belangrijke zichtlocatie bij de binnenkomst van Enkhuizen. Aanvankelijk was hier een damwand gecreĂŤerd; in het uiteindelijke ontwerp is het groene doorlopende talud in tact gelaten.
3.3 Adviezen ruimtelijke plannen De stedenbouwkundige opzet is van grote invloed op de ruimtelijke kwaliteit en de leefomgeving. Ruimtelijke kwaliteit gaat niet alleen om de bouwkundige uitwerking van bouwwerken, maar juist ook over de situering van bouwwerken in de omgeving, en de vormgeving van de openbare ruimte. De commissie gaat daarom graag al in een vroeg stadium met de gemeente en initiatiefnemers in gesprek over ruimtelijke initiatieven. In 2019 is het stedenbouwkundige plan voor de Bloemenbuurt in Enkhuizen besproken door de commissie. Het betreft een herontwikkeling van het eerste deel van de uitbreidingswijk uit de jaren ’50 dat eigendom is van de woningcorporatie. De commissie is verheugd dat de gemeente in dit stadium met de commissie van gedachten wisselt over het stedenbouw-kundige plan en de architectonische uitwerking ervan en ze is van mening dat de bebouwing zorgvuldig wordt ingepast in de bestaande wijk. Ze maakte met name opmerkingen over de niet eenduidige situering en verschijningsvorm van de appartementengebouwen en over het profiel van en de bebouwing aan de parkeerstraat.
18 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
De commissie bracht afgelopen jaar een bezoek aan Enkhuizen, waarbij een groot aantal bouwprojecten uit voorgaande jaren zijn bekeken en besproken. De dag werd afgesloten bij het prachtig gelegen Rijksmagazijn aan de Tussen Twee havens. In 2019 zijn de plannen voor de uitbreiding van het Rijksmagazijn in de commissie besproken. Aan het voormalige Rijksmagazijn (een rijksmonument) is een transparante uitbouw gemaakt
19
3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit. Voor Enkhuizen hebben wij gesprekken gevoerd over de ontwikkeling van beleid voor zonnepanelen in het beschermde stadsgezicht en voor de actualisatie van de gemeentelijke welstandsnota. Deze zijn nog niet tot een vervolg gekomen. Ook zijn er gesprekken geweest voor een supervisor voor Enkhuizerzand. Vanwege verschil van inzicht over de invulling van de rol van de supervisor zal deze niet door MOOI Noord-Holland worden geleverd. Tot onze spijt heeft de gemeente besloten om geen extra inspanning te doen om het beleid coherent te maken en aan te passen aan de nieuw ontstane situatie. 3.5 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland Medewerkers en bestuurders van NoordHollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland terecht met vragen over alles wat met erfgoed en cultuurlandschap te maken heeft. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI NoordHolland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen en levert informatie over erfgoed in de Omgevingswet en het landschaps- en erfgoedbeleid van diverse overheden. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van duurzaamheid en herbestemming of het inpassen van zonnevelden in een kwetsbaar cultuurlandschap.
Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl. En de Steunpuntkaartviewer biedt een rijke bron aan informatie over allerlei erfgoedzaken, ook in uw gemeente. De gemeente Enkhuizen heeft ook gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. De SED organisatie was bij diverse bijeenkomsten aanwezig. Bij de cursus over de omgevingswet op 14 mei, het erfgoedteam over bouwhistorisch onderzoek op 27 maart, het erfgoedteam over de toekomst van de openbare ruimte op 30 oktober, de bijeenkomst over historische verenigingen en de omgevingswet op 27 mei in de Beurs van Berlage, en de sessie over gezamenlijk beleid voor de Westfriese Omringdijk op 11 december.
t
21 PROJECT MONUMENT OF HERBESTEMMING
ENKHUIZEN
Integraal Kindcentrum
in het beschermde stadsgezicht De commissie heeft waardering voor de wijze waarop het schoolgebouw qua volume en materiaalgebruik wordt ingepast in de historische omgeving. De school en de sporthal zijn gecombineerd in één volume. Het betreft een langwerpig gebouw van één laag met een zadeldak. De entree wordt gesitueerd aan de Raamstraat, waar de plint is teruggelegd. Op de hoek is een verbijzondering gemaakt. Er is getracht een kleinschalig beeld op te roepen en de vormgeving aan te laten sluiten bij de omgeving. Om de horizontaliteit te benadrukken is gekozen voor een langwerpige lichtgele geribbelde en een oranje baksteen. Het dak wordt antracietkleurig, en de kozijnen donker. Het speelterrein krijgt een open groen karakter en wordt voor 1/3 bestraat met een Schellevis siertegel en voor 2/3 groen.
Het Integraal Kindcentrum gezien van de Raamstraat. Het één laagse volume met een flauwhellend zadeldak is zorgvuldig ontworpen en past qua volume, gevelcompositie en materiaalgebruik goed in de omgeving
22 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
De brede sobere gevel in metselwerk voegt zich goed in het karakter van de bebouwing aan het Handvastwater
23
23 PROJECT KLEIN PLAN
ENKHUIZEN
Woning in de Boerenhoek Op de hoek van de Kruislaan en het Handvastwater wordt een nieuwe woning gebouwd. Er wordt teruggegrepen op het agrarische ensemble bestaand uit een eenvoudige woning aan het Handvastwater met erachter een kapberg. In het eerste ontwerp was nog sprake van een woning, bijgebouw en kapberg dicht op elkaar. De commissie meende dat deze opzet niet paste bij de karakteristieken van de Boerenhoek: een rustige en sobere uitstraling en organisatie van woonhuizen en bijgebouwen. In het tweede ontwerp is op de begane grond een breed gevelfront gemaakt met een donkere dwarskap. De kapberg is achter de woning geplaatst.
De donkere kapberg wordt achter de woning geplaatst
24 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 4 Evaluatie en aanbevelingen 4.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 18 augustus 2020 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2019. In dit gesprek is het jaarverslag behandeld en is vooruit gekeken naar de komst van de Omgevingswet en de rol van de wettelijke gemeentelijke adviescommissie. Er is stilgestaan bij de VNG handreiking welke in februari is verschenen en de VNG model-verordening voor deze commissie waaraan MOOI Noord-Holland heeft meegewerkt. Er wordt afgesproken samen op te trekken richting invoering en de lijnen kort te houden. 4.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de Welstandscommissie Enkhuizen nog de volgende aanbevelingen: • Het is van belang dat voor nieuwe ontwikkelingen vroegtijdig overleg plaats vindt. Op deze wijze is het mogelijk een breed gedragen planontwikkeling op gang te brengen. Bovendien kan dan gebruik gemaakt worden van de expertise van de commissieleden die vanuit hun ervaring een doorzicht kunnen bieden naar de ruimtelijke consequenties van- vaak nog cijfermatigeuitgangspunten. • Beleg een paar keer per jaar een integraal moment voor de afdelingen ruimtelijke ordening, erfgoed en de commissie om (complexe) ontwikkelingen binnen de gemeente met elkaar voor te bespreken. • De commissie adviseert ook voor inrichtingsadviezen voor de openbare ruimte gebruik
te maken van de kennis en ervaring van de commissie en voor stedenbouwkundige zaken haar eveneens als klankbord uit te nodigen; zij bepleit een goede periodieke afstemming met de stedenbouwkundig adviseur van de gemeente en de afdeling die verantwoordelijk is voor het ruimtelijke beleid. • Voor de kozijnen worden tegenwoordig vaak donkere antraciete of zwarte kleuren toegepast. Dit is niet streekeigen en doorbreekt de samenhang in de straatbeelden. De commissie pleit voor toepassing van een lichte kleur voor de vaste delen en desgewenst een donkere kleur voor de draaiende delen. • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit, inclusief het cultureel erfgoed, kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Hoewel bestaande beleidskaders, zoals de welstandsnota, na inwerkingtreding van de Omgevingswet automatisch onderdeel worden van het omgevingsplan (de zogenaamde ‘bruidsschat’), kan actualisatie van de huidige beleidskaders – gericht op een meer integrale, uitnodigende én meer inspirerende regelgeving – zeer nuttig zijn. • In 2020 zal de gemeenteraad moeten besluiten over de toekomst van de kwaliteitsadvisering, die begint na de invoering van de Omgevingswet. De kaders in de omgevingsvisie en het omgevingsplan zullen zeker aanleiding geven om de gemeentelijke adviescommissie constructiever en nog effectiever in te zetten. Eind dit jaar brengen wij samen met de VNG een handreiking uit over hoe dat zou kunnen. Het ambtelijke gesprek hierover is in uw gemeente al begonnen. Wij bevelen u aan begin volgend jaar met de VNG-handreiking in de hand het debat met ons te voeren.
25
• Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt is door provincie Noord-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ingesteld om gemeenten te ondersteunen bij alle vragen die spelen rond (het verduurzamen van) monumenten, cultuurlandschap, herbestemming en andere erfgoed-gerelateerde zaken. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten. 4.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstandscommissie Enkhuizen , aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2020 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
t
26 WELSTANDSCOMMISSIE ENKHUIZEN PROJECT JAARVERSLAG 2019 HOE IS HET MET?
ENKHUIZEN
Het Rijksmagazijn aan de Tussen Twee Havens Het voormalige Rijksmagazijn aan de Tussen Twee Havens is een gemeentelijk monument. Het gebouw ligt letterlijk op de kade tussen twee havens en heeft een uitzicht over het water. Ten behoeve van een functieverandering naar horeca is er een nieuw volume aan gebouwd. Het is een sober vormgegeven vierkant gebouw met een transparante pui en een bruinrood Corten stalen kader. De aanbouw is gedraaid geplaatst, omdat de rooilijn zo meeloopt met de verdraaiing van de kade. Het transparante volume wordt middels een terugliggend tussenstuk verbonden met het Rijksmagazijn. De commissie vindt het een geslaagde herbestemming.
Het Rijksmagazijn met de nieuwe aanbouw
27
28
Colofon Auteur Kim Zweerink, coördinator Welstandscommissie Enkhuizen Met bijdragen van José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatieadviseur MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, oktober 2020
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh