1
ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
2 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
3
Voorwoord “De kwaliteit van het landschap in en om Heiloo moeten we koesteren.” Marleen van Driel, commissielid
De gemeentelijke Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit in Heiloo zal op termijn onderdeel worden van de gemeentelijke omgevingsvisie die in het kader van de Omgevingswet moet worden opgesteld. De omgevingsvisie wordt gekenmerkt door haar integrale karakter; landschap, stedenbouw en architectuur worden in samenhang bekeken. Aspecten als de kwaliteit van de openbare ruimte, ecologie en biodiversiteit zijn daarmee geïncorporeerd. De werkwijze van onze Adviescommissie loopt op deze nieuwe manier van denken, afwegen en samenwerken vooruit. Het integrale kader van de Omgevingswet biedt de mogelijkheid om nog scherper en bewuster te bewegen tussen publieke en private belangen. Juist in Heiloo met zijn grote landschappelijke en cultuurhistorische waarden is die integrale afweging voorwaarde om ook in de toekomst de unieke groene kwaliteiten te behouden én te ontwikkelen. In het afgelopen jaar is dat onder andere gebeurd in de planbeoordeling van een reeks afzonderlijke bouwplannen aan de Kennemerstraatweg. Voor de 'woonlandschappen' Zuiderloo en Zandzoom zijn plannen beoordeeld in samenhang, veelal op basis van een beeldkwaliteitsplan. Voor de grote ontwikkeling van Zandzoom zal het komende jaar een kwaliteitsteam worden opgericht, waarin ook een lid van onze commissie zal plaatsnemen.
Cover: Appartementencomplex Kennemerstraatweg 143, architectenbureau Dinant
In 2018 is commissielid Maarten Overtoom vervangen door architect Ron Baltussen. Voor Maarten, geboren en getogen in Heiloo, zat zijn wettelijk vastgestelde termijn van 6 jaar er op. Ron Baltussen is een zeer ervaren commissielid, ook werkzaam voor de BUCH-gemeenten Bergen en Heemskerk. In het afgelopen jaar is sprake van een goede en prettige samenwerking met de plantoelichter, de heer Hopman. Ook is sprake van een constructieve samenwerking met de gemeentelijke stedenbouwkundigen, mevrouw Van Latum en de heer Snieder. Ir. Peter de Ruyter Voorzitter Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Bergen
4 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
5
Inhoud 1.
Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks
7
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
8
HERBESTEMMING kantoorgebouw Kennemerwonen
14
3.
Wat wij u adviseerden in 2018
16
MONUMENT Hackfort Zanderslootweg
22
4. Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering
24
GROOT PLAN appartementencomplex Kennemerstraatweg
26
5.
Evaluatie en aanbevelingen
28
HOE IS HET MET? OUD PLAN ontwikkeling voormalig Campinaterrein
Colofon
30 32
6 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
7
Hoofdstuk 1 Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo in 2018 is verlopen en waar we als commissie – met ondersteuning van stichting MOOI Noord-Holland – aan werken. Dit eerste hoofdstuk gaat over de taak die wij voor u uitvoeren. Door de Omgevingswet gaat die taak veranderen. Hoe ziet de ruimtelijke kwaliteitsadvisering er nu en straks uit? 1.1 Nu Van oudsher voert de welstandscommissie een wettelijke taak uit. Maar in veel gemeenten is dat inmiddels anders. De afgelopen jaren heeft onze moederorganisatie MOOI Noord-Holland zichzelf heruitgevonden als adviseurs omgevingskwaliteit. Het werk is waar mogelijk meer integraal geworden. Veel gemeenten zijn overgestapt van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid. De ruimtelijke kwaliteitsadvisering heeft zich ontwikkeld tot een constructieve dialoog. Het gesprek beperkt zich niet tot het uiterlijk van een bouwwerk maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek en voor de maatschappij. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. Niet alleen het uiterlijk of de schoonheid, maar de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde bepaalt de ruimtelijke kwaliteit. De afweging wordt gemaakt vanuit het publieke belang, waarbij zoveel mogelijk recht wordt gedaan aan private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien we het samenbrengen van publieke en private belangen als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Daarbij is het voeren van een constructief gesprek met de initiatiefnemer – gericht op het creëren van meerwaarde – eigenlijk belangrijker dan de finale (meer traditionele) beoordeling.
1.2 Straks Daarom is ‘nu’ eigenlijk al een beetje ‘straks’. Waar MOOI Noord-Holland als organisatie op heeft voorgesorteerd, wordt straks werkelijkheid. De Omgevingswet zal naar verwachting in 2021 worden ingevoerd. Dan zullen de vertrouwde kaders, posities en instrumenten verder veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en de daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte in onderlinge samenhang. Door ook duurzaamheid, en eventueel gezondheid, veiligheid en natuur toe te voegen worden het beleidsregels voor omgevingskwaliteit – nog meer integraal. Dit betekent natuurlijk nogal wat voor de uitvoering van de kwaliteitsadvisering. In hoofdstuk 4 zullen we dieper ingaan op enkele dilemma’s die kunnen ontstaan bij de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering.
8 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
9
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een ruimtelijke ingreep in de leefomgeving vraagt vakmanschap. De Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame
Cees Hooyschuur
adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Heiloo. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. In 2018 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Restauratiearchitect. Heiloo kent een geïntegreerde welstands- en monumentencommissie. Cees is het erfgoedlid van deze commissie. Hij is tevens lid van de Erfgoedcommissie Heiloo, die toeziet op het beleid ten aanzien van cultureel erfgoed. Zijn bureau specialiseert zich in restauratiewerk. Voor MOOI NoordHolland heeft Cees zitting in diverse commissies, o.a. Velsen en Kennemerland.
Bon Hoetjes Robbert Jan Wijntjes Stedenbouwkundige en voorzitter van de commissie. Als ervaren stedenbouwkundige heeft hij verschillende grote projecten begeleid. Zeker bij grootschalige projecten als Zuiderloo en de Zandzoom komt zijn expertise van pas. Voor MOOI Noord-Holland is hij ook voorzitter van de commissie Kennemerland.
Burgerlid van de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo. Hij is geboren en getogen in Heiloo en altijd werkzaam geweest in de bouw. Begonnen als timmerman en met de jaren doorgegroeid naar hoofduitvoerder bij Heijmans Bouw. Hij zet zich nu in voor een goede ruimtelijke kwaliteit in Heiloo.
Ingrid Völke Peter de Ruyter Vanaf 1 juli 2018 voorzitter van de commissies Kennemerland en de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo. Hij heeft een bureau voor landschapsarchitectuur in Haarlem. Hij werkt op verschillende schaalniveaus in het landelijk en stedelijk gebied. Tot 1 juli was hij voorzitter van de commissie Noord-Holland Noord
Reserveburgerlid, na een aantal jaren burgerlid te zijn geweest bij de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo. Zij heeft architectuurgeschiedenis gestudeerd. In opdracht werkt Ingrid voor het Stedelijk Museum in Alkmaar. Als vrijwilligster geeft zij rondleidingen op de buitenplaats Nijenburg te Heiloo.
Maarten Overtoom Architect. Geboren en getogen in Heiloo. Als gemandateerde van de commissie kent hij alle in’s en out’s van de gemeente. Maarten heeft een eigen architectenbureau dat een breed pakket aan opdrachten uitvoert, van woning- en utiliteitsbouw tot complexe ruimtelijke opgaven. Maarten is tot januari 2019 verbonden de commissie.
De commissie werd ondersteund door: Ron Baltussen
Emmy Kanon
Architect. Directeur/mede-eigenaar bij Hooyschuur architecten + adviseurs. Ron heeft deel uitgemaakt van diverse commissies in Noord-Holland. Ron is lid van de commissie Kennemerland en is gemandateerd lid van de Erfgoedcommissie van MOOI Noord Holland. Voor Heemskerk is hij gemandateerd architectlid van de commissie.
Commissiecoördinator MOOI Noord-Holland
Marleen van Driel
Jim Hopman
Architect. Na ruim tien jaar als architect bij Benthem Crouwel Architects te hebben gewerkt heeft zij haar eigen bureau opgericht en is zij betrokken geweest bij diverse projecten in binnen- en buitenland. Marleen is ook lid van de commissie Kennemerland.
Plantoelichter gemeente Heilo
10 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
2.2 Werkwijze De Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo komt op maandag in de oneven weken van het jaar in Heiloo bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevingskwaliteit. De plannen worden digitaal en analoog gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. In 41% van de planbehandelingen was dit het geval. Dit is een verheugend groot aantal, gezien de wens van de adviescommissie om de dialoog aan te gaan met een initiatiefnemer. Bij de grotere plannen schuiven de stedenbouwkundigen van de gemeente aan en informeren de commissie. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. Een keer in de maand komt de voltallige commissie bij elkaar. Dit is inclusief het monumentenlid. Plannen die monumenten betreffen worden dan in een gezamenlijke zitting beoordeeld. De adviezen Van elke planbehandeling stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de plantoelichter en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw, verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking
11
gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende plannen graag al vóór de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op maatschappelijke meerwaarde te verkennen. Dit wordt meestal aangeduid met de termen vooroverleg of preadvies. Op deze manier komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan de inbreng van de commissie nog relatief eenvoudig worden meegenomen. Dit bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag. Vooroverleg wordt door veel initiatiefnemers als een welkome inbreng ervaren. Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Een architectlid van de Adviescommissie is gemandateerd voor het behandelen van de kleinere plannen. In 2018 gebeurde dat bij 55% van het aantal planbehandelingen. De gemachtigde van de commissie komt eens in de veertien dagen op locatie voor de planbehandeling. Een plantoelichter van de gemeente legt kleine plannen die niet ambtelijk afgehandeld kunnen worden voor, zoals verbouwingen, dakkapellen, schuttingen en kleine wijzigingen in eerdere aanvragen. Ook in de gemandateerde vergadering zijn bezoekers welkom. Ervaring leert dat de ervaring door de aanvragers als positief wordt ervaren. Eventueel kunnen plannen door de gemandateerde van de commissie aangehouden worden en in de volledige commissie behandeld worden. Eventueel kunnen plannen door de gemandateerde van de commissie aangehouden worden en in de volledige commissievergadering behandeld worden.
Voltallige commissie
Ambtelijke behandeling Sinds een paar jaar kan ook een toetsing door de ambtenaar plaatsvinden. Ambtelijke toetsing vindt plaats: • Bij aanvragen voor plannen die positief beoordeeld kunnen worden op basis van de (sneltoets) criteria, zoals omschreven in de welstandsnota; • Bij alle aanvragen die gelijk zijn aan een aangewezen trendsetter of standaardplan of aan een eerder op of bij hetzelfde bouwblok goedgekeurd plan; • Bij alle aanvragen die door of namens de commissie eerder een ‘niet akkoord, tenzij’-advies hebben gekregen en conform de opmerkingen (absolute objectieve criteria) zijn uitgewerkt;
• Bij alle aanvragen die door of namens de commissie eerder een ‘akkoord op hoofdlijnen’ advies hebben gekregen en identiek aan de tekeningen van de conceptaanvraag zijn uitgewerkt; • Bij toezicht van welstandsaspecten die vallen binnen de sneltoetscriteria bij een eerder afgegeven omgevingsvergunning; • Bij toezicht van welstandsaspecten die vallen binnen vergunningsvrij bouwen bij een eerder afgegeven omgevingsvergunning.
12 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
13
2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen.
Grote commissie met bezoek
Ook bestaat er erfgoedbeleid. De adviezen over ingrepen aan monumenten worden gebaseerd op de Nota Cultuurhistorie die op 9 mei 2011 is vastgesteld. De belangrijkste beleidsvoorstellen zijn er op gericht om bij nieuwe planvorming zoveel mogelijk rekening te houden met de historische kenmerken van Heiloo. In de opgestelde toekomstvisie 2030 wordt ook aangegeven dat de “cultuurhistorische rijkdommen de basis vormen voor het Heiloo van nu”. Naast de welstandsnota zijn er ook welstandscriteria opgenomen in beeldkwaliteitsplannen en beeldregieplannen. De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen. In de loop van 2018 zijn wij echter wel een aantal verbeterpunten tegen gekomen. Op diverse beeldbepalende locaties van Heiloo wordt van de stedenbouwkundigen van de gemeente maatwerk gevraagd. Sinds enkele jaren vindt daarom op aanvraag van de stedenbouwkundigen ondersteunend overleg plaats met de commissie of een van de commissieleden. Het ondersteunend overleg mondt uit in een notitie, waarin ruimtelijke voorwaardelijke bepalingen voor de uitwerking van een locatie staan beschreven en/of verbeeld. Dat is in aanvulling op de vigerende beleidskaders. Deze voorwaarden
worden met de aanvrager besproken, maar zijn daarmee nog niet vastgelegd als beoordelingskader. Vanuit die ervaring is door de commissie voorgesteld om de notitie te formaliseren en op te nemen in het aanvraag- en/of ontwikkelingsdossier. Bij een substantiële afwijking van het vigerende beleidskader zou een bestuurlijk akkoord wenselijk zijn, zodat het beoordelingskader voldoende juridisch is gedekt.
15 PROJECT GROOT PLAN
HEILOO
Herbestemming schoolgebouw Kantoorgebouw Kennemerwonen Een voormalig schoolgebouw wordt getransformeerd tot kantoorgebouw. Het ligt verscholen in het groen naast de spoorlijn, verouderd en er heerst het gevaar dat het een sociaal onwenselijke plek wordt. Het pand wordt niet gesloopt, maar krijgt een grondige make-over. Nieuw is de wens om er een energieneutraal pand van te maken, hetgeen de commissie toejuicht. Het krijgt een isolatie die het gebouw als het ware ingepakt. Het pand moet volgens de architect ook minder gefragmenteerd worden. Juist die fragmentatie en het gevaar voor sociale onwenselijkheid zijn de vragen die in de overleggen daarna aan bod komen. Voor de commissie is het van belang dat er eenheid komt zonder dat het tot een schaalvergroting leidt. Uiteindelijk is het contrast van verschillende materialen en kleur minder geworden door de plaatsing van met groen beklede wanden. De segmentering is ook rustiger geworden. Voor de problematische plek in de hoek naar het spoor toe die als fietsenstalling gaat dienen, zal achter een rasterwerk met kokers een translucent materiaal van polycarbonaat worden geplaatst. Met de opmerking dat de kokers meer uit elkaar moeten staan om verrommeling tegen te gaan, kan de aanvraag ambtelijk afgehandeld worden. Naar verluidt wordt het pand in maart 2019 in gebruik genomen.
Aanvraag, brtarchitecten
Tijdens de bouw
Overige vergaderonderwerpen
7
15
Totaal
127
201
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 39.
16 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
17
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Tabel 2
Hoofdstuk 3 Wat wij u adviseerden in 2018
SOORT AANVRAAG
2018
2017
2016
Nieuwe aanvragen
110
126
116
Aanvragen van voorgaande jaren
17
13
19
Herhalingen
74
86
78
Totaal behandelingen
201
225
213
2017
2016
Vorm van behandelingen 3.1 Cijfers In 2018 heeft de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo 127 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 17 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 201. Het aantal nieuwe plannen is met ca. 13% gedaald ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen daalde met ca. 11% ten opzichte van het vorige jaar.
Vorm van behandelingen
Tabel 3
VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen
Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen Tabel 1
AANTAL AANVRAGEN
AANTAL BEHANDELINGEN
SOORT AANVRAAG Omgevingsvergunning
AANTAL AANVRAGEN 94
AANTAL 144 BEHANDELINGEN
Omgevingsvergunning waarvan een monument
94
144
3 3
waarvan nieuwbouw
27
waarvan verbouwing
64
waarvan nieuwbouw
waarvan verbouwing
Preadvies*
25
Preadvies*
25
Advies ruimtelijke plannen
1
Overige vergaderonderwerpen
7
Totaal
127
Advies ruimtelijke plannen Overige vergaderonderwerpen Totaal
4 4
27
55
55
64 40
1
2
7
15
127
201
85
85
40 2 15 201
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 39. 39.
225
213
Gemandateerd behandeld
55 %
44 %
54 %
In de welstandscommissie behandeld
39 %
52 %
45 %
6%
4%
1%
ADVIEZEN AAN B&W Hoe vaak behandeld? Tabel 4 Totaal nieuwe aanvragen* ADVIEZEN AAN B&W
waarvan een monument
201
In de geĂŻntegreerde commissie Hoe vaak behandeld? met monumentenleden behandeld Hoe Tabel 4 vaak behandeld?
Aantal planbehandelingen
Tabel 1 AANVRAAG SOORT
2018
2018
2017
2016
109 2018
91 2017
87 2016
Bij eerste behandeling akkoord Totaal nieuwe aanvragen* 109 39 % 91 42 % Bij Bijeerste eerstebehandeling behandelingniet akkoord 39 % 42 % akkoord tenzij (kleine aanpassing 9% 3% Bij eerste behandeling niet nodig) akkoord tenzij (kleine aanpassing 9% 3% Bij tweede behandeling akkoord nodig) 8% 19 % (of niet akkoord tenzij) Bij tweede behandeling akkoord 8% 19 % Bij of verdere behandeling (ofderde niet akkoord tenzij) 8% 9% akkoord (of niet akkoord tenzij) Bij derde of verdere behandeling 8% 9% Nog in behandeling of definitief akkoord (of niet akkoord tenzij) niet akkoord of aanvraag 19 % 15 % Nog in behandeling of definitief ingetrokken niet akkoord of aanvraag 19 % 15 % Plan wel akkoord op hoofdlijnen ingetrokken maar nog geen aanvraag voor 17 % 12 % Plan wel akkoord op hoofdlijnen vergunning maar nog geen aanvraag voor 17 % 12 % * Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen. vergunning
Aantal planbehandelingen t.o.v. voorgaande jaren SOORTAANVRAAG AANVRAAG SOORT
2018 2018
20172017
2016 2016
Nieuweaanvragen aanvragen Nieuwe
110110
126 126
116 116
Aanvragen jaren Aanvragenvan vanvoorgaande voorgaande jaren 17 17
13 13
19
19
Herhalingen Herhalingen
74 74
86 86
78
78
Totaal Totaalbehandelingen behandelingen
201201
225 225
213 213
ERFGOEDAANVRAGEN Tabel 5 Totaal aantal ERFGOEDAANVRAGEN rijksmonumenten Totaal aantal gemeentelijke monumenten rijksmonumenten
Tabel 3
VERDELING AANVRAGEN
Totaal behandelingen
Totaal behandelingen
Gemandateerd behandeld
Gemandateerd behandeld
2017
2018
2016
2017
201
225
201
55 %
55 %
5% 21 % 21 % 11 % 11 % 16 % 16 %
7% 7%
2018
2017
2016
72018
62017
22016
7
1
6
3
2016
225
44 %
44 %
213
54 %
54 %
0
karakteristieke panden gemeentelijke monumenten
23 12
10 11
karakteristieke panden
4
1
1
Op de gemeentepagina van Heiloo op onze website zijn meer cijfers te vinden.
213
2
21 42
Vorm Vormvan vanbehandelingen behandelingen 2018
40 % 5%
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Tabel22 Tabel
VERDELING AANVRAGEN
40 %
Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen Tabel 5
Aantalplanbehandelingen planbehandelingenten ten opzichte voorgaande jaren: Aantal opzichte voorgaande jaren:
Tabel 3
87
18 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
19
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2018 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Een bijzonder geval: de Noordergeestkerk, die jammer genoeg is vernietigd door brand. In de plaats van de kerk komen er twee rijwoningen. De commissie ondersteunt de uitgangspunten van het kaderstellend document, waarin geprobeerd wordt om aan te sluiten bij de karakteristieken van de kerk, die kunnen worden omschreven als “narratieve architectuur�. De uitgangspunten van het bestaande kerkensemble zijn onder andere ritme, fijnheid en verhouding. De architectuur laat zich het beste kenmerken als een afgeleide van de Bossche School. Deze architectuurstijl is in de wederopbouwperiode met name toegepast in kerkenbouw. Eerste tekening, BBHD architecten
Het is een architectuurstijl van eenvoud. Uitwerking van deze stijl is niet een kwestie van kostenverhogende ornamentiek, maar van aandacht voor verhoudingen in eenvoudige detaillering en materiaalgebruik. De eerste ontwerpen voldoen niet aan deze kenmerken. Het ontbreekt bijvoorbeeld aan ritme, geleding en verhouding in de verschillende raamverhoudingen in de horizontale verwerking. Met name aan de zuidgevel wordt meer verwacht in het kader van ritme en parcellering. Op de begane grond zou men kleine gevelsprongen verwachten, gezien de dominante metselwerk geleding van de oorspronkelijke kerk. Een constructief overleg met de architect volgt om uiteindelijk een ontwerp te verkrijgen dat aan de vereisten voldoet.
Aangepaste tekening , BBHD architecten
20 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
21
3.3 Adviezen ruimtelijke plannen In 2018 zijn verschillende grote ruimtelijke plannen aan de orde geweest. De stedenbouwkundigen zijn langs gekomen om de Adviescommissie in een vroeg stadium te informeren over het traject van de A9 en de commissie te betrekken bij de plannen voor de volgende fasen in de ontwikkelingen in Zuiderloo en het nieuw te ontwikkelen gebied Zandzoom. Gezien de opgave in Zandzoom, met zijn vele verschillende eigenaren en ontwikkelaars, is het volgens de commissie aan te bevelen om op zeer korte termijn een kwaliteitsteam aan te stellen om de plannen en processen te begeleiden. 3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De advieswerkzaamheden van MOOI Noord-Holland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaan verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Ondersteunende activiteiten die kunnen worden uitgevoerd zijn:
Gebiedskaart Zandzoom
• Omgevingsgesprekken: bijvoorbeeld de Ervenconsulent. De gemeente heeft in het verleden hier van gebruik gemaakt (Westerweg); • Procesbegeleiding: supervisie, deelname aan een kwaliteitsteam, deelname aan een projectteam of werkgroep; • Beleidsontwikkeling: ondersteuning in verschillende fasen van beleidsontwikkeling: agenderen, stimuleren, (ontwerpend) onderzoek, visievorming, regelgeving, beleidsnota’s, opstellen van procedures, evaluatie en actualisatie; • Deelname van ambtenaren aan bijeenkomsten. Zo heeft in het verlengde van het advieswerk van de Adviescommissie het gemandateerde architectlid samen met de stedenbouwkundige van de gemeente een aantal malen kwaliteitsgesprekken gehouden, eventueel samen met planindieners. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij plannen in Zuiderloo, aan de Kennemerstraatweg en de Westerweg. Het doel van deze gesprekken is om samen met de stedenbouwkundige de opgave en de locatie te analyseren, om zo goede ruimtelijke kwaliteit te waarborgen. Bij aanwezigheid van de aanvrager kan dit een coa-
chingsgesprek betekenen. De welstandsnota wordt hierbij als uitgangspunt genomen, aangevuld met voorwaarden van de stedenbouwkundige. Deze wisselwerking met de aanvrager werkt zeer productief en een constructieve overdracht vanuit de stedenbouwkundige discipline is gewaarborgd. Wanneer de conceptaanvraag wordt voorgelegd aan de Adviescommissie, kan deze vaak al op hoofdlijnen akkoord worden bevonden. 3.5 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland De gemeente Heiloo kan ook gebruik maken van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet, herbestemming en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen. In 2018 heeft de portefeuillehouder bijvoorbeeld deelgenomen aan de netwerkbijeenkomst voor wethouders. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van herbestemming of het inpassen in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl.
22 PROJECT MONUMENT
HEILOO
Monument Hackfort Zanderslootweg Het gemeentelijke monument Hackfort zal worden uitgebreid. Het pand stamt uit 1903 en heeft een architectuurhistorische waarde vanwege de herkenbare Chalet-vakwerkstijl, waarin Engelse invloeden te zien zijn. Het is een uniek voorbeeld van een woning in deze stijl. Het voorstel is om een bestaande aanbouw te verwijderen om plaats te maken voor een nieuwe. Het eerste plan wordt door de monumentencommissie afgekeurd omdat het teveel concurreert met het monument. Een tweede ontwerp waarin de aanbouw meer wordt uitgevoerd als een paviljoen en los komt te staan van het monument is al een flinke verbetering. Het wordt ook meer ondergeschikt ten opzicht van het monument. De glazen plint lijkt wel technisch moeilijk realiseerbaar. Deze zal – naar het voorstel van de commissie om onderscheid te maken met het stuukwerk van het hoofdgebouw - in Cortenstaal worden uitgevoerd, iets terugliggend om het gebouwtje te laten “zweven”. De Adviescommissie, monumentenlid en welstandsleden, spreken van een mooi plan. Er wordt met respect omgegaan met het monument.
Uitbreiding monument Hackfort Hoope Plevier Architecten
Uitbreiding monument Hackfort Hoope Plevier Architecten
24 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
Hoofdstuk 4 Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit? De Omgevingswet draagt ons allen op om te zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het gaat om de kwaliteit van de ruimte waarin het leven van mensen zich afspeelt. Plannen met een goede omgevingskwaliteit zijn duurzaam en dragen bij aan de gezondheid en het welbevinden. In het ontworpen Nederland wordt het belang van cultureel erfgoed, architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit én goede kwaliteit van natuur en landschap hooggewaardeerd. In de toelichting van de Omgevingswet worden deze aspecten dan ook benoemd als de pijlers van goede omgevingskwaliteit. Goede omgevingskwaliteit begint bij het agenderen van kwaliteit in alle plan- en ontwerpprocessen. Hoe doe je dat? Wie adviseert over omgevingskwaliteit? Welke vorm van advisering vinden gemeenten bij zich passen? Dat waren de hoofdvragen tijdens de expertmeeting die MOOI Noord-Holland en Over Morgen, ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, organiseerden op 17 april 2018. Het werd duidelijk dat er geen vaste receptuur meer bestaat voor de ruimtelijke kwaliteitsadvisering. Maar kunnen we dan wel een menukaart maken voor een goed gesprek over omgevingskwaliteit? Tijdens de expertmeeting werden de dilemma’s verkend die in het debat naar voren komen.
De komst van de Omgevingswet vraagt een cultuurverandering en vergt dat we gezamenlijk gaan nadenken over het ontrafelen van deze knoop van dilemma’s. De commissieleden willen graag met betrokkenen binnen de gemeente in gesprek om plannen te maken voor de kwaliteitsadvisering in de toekomst. Als we dan op goede ideeën komen stellen we ook voor om er – daar waar het kan – mee te gaan experimenteren. Op weg naar moderne kwaliteitsadvisering met nieuwe, uitnodigende wettelijke kaders. U kunt het hele pamflet ‘Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit?’ via deze koppeling lezen.
25
DILEMMA 1 Advisering door deskundigen en/of maatschappelijke participatie? – Leidt maatschappelijke participatie tijdens het planproces vanzelfsprekend tot goede omgevingskwaliteit? Hebben we nog wel advies van deskundigen nodig? Het lijkt de kunst om maatschappelijk(e) initiatief en participatie te versterken door de advisering door deskundigen. Deskundigen brengen kennis, vaardigheden en kansen in. Zij hebben het vermogen om verder te kijken dan de initiatiefnemer en andere belanghebbenden, naar andere schaalniveaus en toekomstige omstandigheden.
DILEMMA 2 Advisering als proces en/of als momentopname aan het eind? – Sectoraal advies (zoals ruimtelijke ordening, welstand of monumenten) volstaat niet meer. Integrale advisering is het nieuwe devies en dat is gebaat bij vroege betrokkenheid bij de stedenbouwkundige en landschappelijke besluitvormingsprocessen. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Hoe waarborg je de onafhankelijkheid van het adviesteam? In welke fasen van het proces wordt geadviseerd? En hoe verhouden begeleiden en beoordelen zich tot elkaar? Deugdelijke advisering is continu, regelmatig en staat in verhouding tot de betekenis van een plan. De advisering moet helder, transparant, neutraal en gefundeerd zijn.
DILEMMA 3 Gemeentelijke adviescommissie en/of een andere constructie? – De Omgevingswet stelt een gemeentelijke adviescommissie verplicht die werkt volgens wettelijke vereisten. Het staat de gemeente vrij om ook andere adviesteams of adviseurs te benoemen. Die kunnen intern, gemengd of extern zijn. Het is belangrijk dat de adviescommissie of het adviesteam een duidelijke plek biedt voor het gesprek over ruimtelijke kwaliteit, en kennis van andere belangen en schaalniveaus inbrengt. Als de commissie of het team extern en onafhankelijk is, kan zij ook als derde neutrale partij fungeren. Maar hoe zorg je ervoor dat de advisering niet als extra drempel wordt gezien?
DILEMMA 4 Advies over grote ingrijpende plannen en/of kleine dagelijkse ingrepen? – De nieuwe ruimtelijke kwaliteitsadvisering is integraal en gaat altijd over het verbinden van de fysieke omgeving met sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Die advisering kan een langdurig, allesomvattend proces zijn. Maar dat is niet altijd nodig. Het is het dilemma van proportionaliteit: hoe zorg je dat de advisering in verhouding staat tot de betekenis van een plan, zonder dat dit leidt tot rechtsongelijkheid? Hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? Wordt over kleine, veelvoorkomende gevallen even intensief geadviseerd als over grote ingrijpende plannen? Hoe leg je dat vast, en wie bepaalt dat?
DILEMMA 5 Regelen en/of anders kijken? – Meer regels leiden niet tot betere omgevingskwaliteit. Het doel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een interpretatie: wat draagt een ingreep in de leefomgeving bij aan de ruimtelijke doelstellingen van de gemeente? Hoe verhoudt die ingreep zich tot kernkwaliteiten, principes en potenties? Regels zijn slechts de (onmisbare) hefboom die leidt tot overleg. De ‘nieuwe adviseur’ vinkt geen criteriasets af, maar hanteert een constructieve gesprekstechniek op basis van inspiratie en vakmanschap. De burger én de bestuurder worden hiermee verleid tot goede omgevingskwaliteit.
26 PROJECT KLEIN PLAN
27
HEILOO
Appartementencomplex Kennemerstraatweg De locatie aan de Kennemerstraatweg kent een lange geschiedenis. Al in 2014 heeft de Adviescommissie plannen beoordeeld. Toen ging het nog om negen appartementen. Het plan dat in 2018 voor ligt, gaat uit van vier appartementen. De aanvrager vertelt dat de plannen door de buurtbewoners positief zijn ontvangen. Het appartementengebouw bestaat uit drie lagen met een afgeknotte schildkap en heeft het beeld van een villa. Op de hoeken komen balkons. De gevels worden wit gestuukt. Parkeren is inpandig met de ingang aan de achterkant. De inrichting van het voorerfgebied wordt op voorspraak van de commissie meegenomen. Aan de boskant komen coniferen, aan de overige kanten taxussen. Aan de voorkant komt een hekwerk van 1.20m hoog. Hierachter komen solitaire struiken. Uit veiligheidsoverwegingen komt er een poort aan de Kennemerstraatweg. De commissie complimenteert de aanvrager met het resultaat. De opmerkingen die ze maakt, zijn meer te zien als aanbevelingen. Zo is de kleur van de gestuukte gevel wel erg wit, niet erg passend voor zo’n grote massa en in de groene omgeving. Ook waarschuwt ze tegen het opspattende water dat de gestuukte gevel, die tot op het maaiveld loopt, kan vervuilen. De architect zal later de kleur wijzigen naar een minder witte kleur en rondom het complex komt een waterafstotende plint met een grindbed ervoor.
Voorzijde, architectenbureau Dinant
Vogelvlucht, architectenbureau Dinant
28 ADVIESCOMMISSIE VOOR RUIMTELIJKE KWALITEIT HEILOO JAARVERSLAG 2018
29
Hoofdstuk 5 Evaluatie en aanbevelingen 5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 22 mei 2019 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2018. De werkzaamheden van de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit (ARK) en de aanbevelingen worden doorgenomen. De ARK functioneert volgens de wethouder naar tevredenheid. De plantoelichter voegt toe dat de verandering van vergaderlocatie geen problemen heeft opgeleverd. In de toekomst zal het om een integrale afweging gaan. Een adviescommissie voor rijksmonumenten is wettelijk bepaald, maar de gemeente kan ook in andere gevallen ervoor kiezen om een kwaliteitsafweging te laten maken. De gemeente is bezig om het proces voor de implementatie van de Omgevingswet in te richten. De gemeente moet in het kader van de invoering van de Omgevingswet per 1-1-21 een gemeentelijke adviescommissie instellen. Hieraan zijn een paar wettelijk eisen verbonden. Eén daarvan is dat de gemeenteraad bevoegd is deze commissie te benoemen en de taakomschrijving (in welke gevallen onafhankelijk advies nodig is) vast te leggen. MOOI Noord-Holland heeft een routeplanner opgesteld voor de inrichting van deze commissie en werkt mee aan een landelijke handreiking met de VNG (deze verschijnt eind van dit jaar). Voor die tijd zal de welstandsnota geactualiseerd worden. De wethouder nodigt de voorzitter van de ARK uit voor een presentatie aan de gemeenteraad.
5.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo nog de volgende aanbevelingen: • Koester de kwaliteit van het landschap en de oude linten (Kennemerstraatweg, Westerweg e.a.) die veelal de hogere delen in het Heilooër landschap (de strandwallen) volgen. Nieuwe invullingen binnen de oorspronkelijke linten zijn mogelijk, maar zullen zich altijd op een goede en respectvolle manier moeten verhouden tot het lint als geheel. Landschap, stedenbouw en architectuur zijn hier onlosmakelijk met elkaar verbonden; • Voor een goede en integrale advisering over ruimtelijke kwaliteit is een regulier overleg met de stedenbouwkundigen met betrekking tot lopende aanvragen en aangekondigde ontwikkelingen aan te bevelen. Op die wijze kunnen de voorwaarden om goede ruimtelijke kwaliteit te waarborgen in een vroegtijdig stadium worden vastgesteld en besproken met initiatiefnemers. Een dergelijk regulier overleg van stedenbouwkundigen met de commissie kan als een “stedenbouwkundig kwartiertje” voorafgaand aan de vergadering gestalte krijgen en verbetert daarmee de integrale benadering van de beoordeling van een aanvraag; • Denk na over de integraliteit van ruimtelijke opgaven en ruimtelijk beheer. Welke opgaven kunnen gekoppeld worden? Hoe kan het publieke domein zorgvuldig worden ingericht en onderhouden? Wat is een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving? • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Gebruik hierbij bijvoorbeeld de tien principes uit het Schetsboek voor een Omgevingsplan op Kwaliteit van Mooiwaarts;
• Begin of continueer een gesprek over de dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering (hoofdstuk 4). Welke gevolgen heeft de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering voor uw gemeente en hoe gaat u deze organiseren? Wij willen u hierbij graag ondersteunen. De tijd is kort: bij het inwerking treden van de Omgevingswet (verwacht op 1 januari 2021) moet dit geregeld zijn. De welstands- en monumentenadvisering valt namelijk niet onder de ‘bruidsschat’ van de Omgevingswet; • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten. 5.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2018 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie heeft mogen adviseren. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. Wij nodigen u van harte uit om in 2019 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
30 PROJECT HOE IS HET MET?
31
HEILOO
Ontwikkeling voormalig Campinaterrein Hoe zou het nu zijn met de woningbouw op het voormalige Campinaterrein? De nieuwe woonwijk wordt gerealiseerd op het voormalige terrein van de Campina Fabriek, dat vroeger ‘Melco’ heette. De fabriek heeft vanaf 1955/56 een belangrijke functie gehad binnen de gemeenschap Heiloo. In 2009 is er een bouwhistorische verkenning geweest met de aanbeveling om de bouwwerken zoals die in 1956 bestonden (waaronder de kenmerkende schoorsteen) als gemeentelijk monument aan te wijzen. Na een waardebepalingsprocedure heeft de gemeente besloten om de fabriek te slopen. Alleen de schoorsteen is aangewezen als gemeentelijk monument. Het eigen karakter in het nieuwe woongebied wordt gemaakt door de architectuur. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen drie woonthema’s: “Wonen in de kern”, “Wonen rondom de kern” en “Wonen in ‘t lint”. De drie woonthema’s hebben een eigen architectuur. Zo is de architectuur van “Wonen in de kern” gebaseerd op het voormalige industriële karakter van het terrein. In een aantal overleggen wordt - in goede samenwerking met de architecten en de stedenbouwkundige van de gemeente - de kwaliteit van de architectuur verbeterd. Het beeld doet meer recht aan de historisch bijzondere locatie.
Terrein voormalige Campinafabriek
Tijdens de bouw
32
Colofon Auteur Emmy Kanon, coördinator Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo Met bijdragen van Peter de Ruyter, voorzitter Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo Maarten Overtoom, architectlid Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Renate de Visser, bureaucoördinator MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, mei 2019
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh