1
WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
2 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
3
Voorwoord “Wij zien concrete kansen om onze samenleving nieuwe impulsen te geven; in bevolkingssamenstelling, woonkwaliteit, economische structuur en landschappelijke kwaliteit. Om die kansen te kunnen verzilveren, is het belangrijk dat we politiek en bestuurlijk openstaan voor experiment en ontwikkeling.”
In de Noordkop vormt de gemeente Hollands Kroon een bijzondere en grote gemeente. Een gemeente met veel ambitie en zeer zeker ook veel ruimtelijke mogelijkheden. Als voorzitter (sinds juli 2018) van de commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit in Hollands Kroon (CRK) hecht ik belang aan het (blijvend) voeren van de dialoog over ruimtelijke kwaliteit. De wijze en het juiste moment waarop deze dialoog plaatsvindt is daarbij van belang. Kijkend naar de focus van het gemeentebestuur voor de huidige periode (20182022) tref ik belangrijke ambities aan. Bij de economische ontwikkeling zijn dit bijvoorbeeld de ‘agrarische hoofdstad’ en de ‘internationale cluster Datacentre’. Bij de omgevingskwaliteit wordt onder andere de woningbouw in ’t Veld Noord, het gebiedsplan Wieringermeer en de herstructurering Wieringerwerf genoemd.
Bron: collegeprogramma 2018-2022 Graag spreek ik de wens uit, dat de CRK in de voorliggende periode op enigerlei wijze nader betrokken wordt bij deze en/of andere belangrijke ruimtelijke ontwikkelingen. Op die manier worden wij meegenomen in deze fase van het verzilveren van kansen in een gemeente die openstaat voor experiment en ontwikkeling. Veel van de plannen die in 2018 in de CRK de revue zijn gepasseerd zijn behandeld door de gemandateerd architect, Paul Kramer. Er zijn in 2018 meer plannen voorgelegd dan in 2017. De casemanagers van de gemeente Hollands Kroon vinden steeds makkelijker het contact met de gemandateerd architect van de CRK, Paul Kramer. Bij twijfel worden ook vaker plannen die zich in welstandsluw gebied bevinden voorgelegd. Ir. Robbert Jan Wijntjes, Voorzitter Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Hollands Kroon
4 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
5
Inhoud
Voorwoord
3
1.
Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks
6
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
Onbehandelde grote plannen in de gemeente
10
3.
Wat wij u adviseerden in 2018
12
De Afsluitdijk
18
4.
Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering
20
Plannen in welstandsluw gebied
22
5.
Evaluatie en aanbevelingen
24
Plannen in welstandsintensief gebied
26
Colofon
8
28
6 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
7
Hoofdstuk 1 Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Welstandscommissie Hollands Kroon in 2018 is verlopen en waar we als commissie – met ondersteuning van stichting MOOI Noord-Holland – aan werken. Dit eerste hoofdstuk gaat over de taak die wij voor u uitvoeren. Door de Omgevingswet gaat die taak veranderen. Hoe ziet de ruimtelijke kwaliteitsadvisering er nu en straks uit? 1.1 Nu Van oudsher voert de welstandscommissie een wettelijke taak uit. Maar in veel gemeenten is dat inmiddels anders. De afgelopen jaren heeft onze moederorganisatie MOOI Noord-Holland zichzelf heruitgevonden als adviseurs omgevingskwaliteit. Het werk is waar mogelijk integraler geworden. Veel gemeenten zijn overgestapt van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid. De ruimtelijke kwaliteitsadvisering heeft zich ontwikkeld tot een constructieve dialoog. Het gesprek beperkt zich niet tot het uiterlijk van een bouwwerk maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek en voor de maatschappij. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. Niet alleen het uiterlijk of de schoonheid, maar de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde bepaalt de ruimtelijke kwaliteit. De afweging wordt gemaakt vanuit het publieke belang, waarbij zoveel mogelijk recht wordt gedaan aan private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien we het samenbrengen van publieke en private belangen als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Daarbij is het voeren van
een constructief gesprek met de initiatiefnemer – gericht op het creëren van meerwaarde – eigenlijk belangrijker dan de finale (meer traditionele) beoordeling. 1.2 Straks Daarom is ‘nu’ eigenlijk al een beetje ‘straks’. Waar MOOI Noord-Holland als organisatie op heeft voorgesorteerd, wordt straks werkelijkheid. De Omgevingswet zal naar verwachting in 2021 worden ingevoerd. Dan zullen de vertrouwde kaders, posities en instrumenten verder veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en de daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte in onderlinge samenhang. Door ook duurzaamheid, en eventueel gezondheid, veiligheid en natuur toe te voegen worden het beleidsregels voor omgevingskwaliteit – nog integraler. Dit betekent natuurlijk nogal wat voor de uitvoering van de kwaliteitsadvisering. In hoofdstuk 4 zullen we dieper ingaan op enkele dilemma’s die kunnen ontstaan bij de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering.
8 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
9
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een ruimtelijke ingreep in de leefomgeving vraagt vakmanschap. De Welstandscommissie Hollands Kroon is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Hollands Kroon.
De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. In 2018 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Ir. Robbert jan Wijntjes Stedenbouwkundige en sinds juli 2018 voorzitter van de commissie. Hij heeft als ervaren stedenbouwkundige supervisie gehad over grote uitbreidingsplannen en heeft diverse participatie- en herstructureringsprojecten begeleid in dorpen, steden en het landelijk gebied.P
Arch. ir. Paul Kramer Paul is architect en heeft zijn bureau in Zaandam. Een speciaal plekje in zijn hart heeft historische en vooral moderne houtbouw. Hij geeft daarnaast les en heeft, zowel als architect als voorzitter, deelgenomen aan diverse ruimtelijke adviescommissies.
Arch. ir. Eddo Carels Architect en sinds juli 2016 architect-lid van de commissie Schagen/Hollands Kroon. Kende als architect (sinds 2005 bij bureau caas architecten) de welstand vooral van “de andere kant van de tafel” tijdens het toelichten van plannen. Naast het werk als architect vindt Eddo het ook belangrijk om het vak van architect breder uit te oefenen.
De commissie wordt ondersteund door: Mariette Bruin Commissiecoördinator MOOI Noord-Holland
Verschillende casemanagers van de gemeente Hollands Kroon
2.2 Werkwijze De Welstandscommissie Hollands Kroon komt op woensdag in de oneven weken van het jaar in Schagen bij elkaar, indien er plannen zijn voor de grote commissie. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal gepresenteerd door de casemanager van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Het merendeel van de plannen wordt behandeld in samenwerking met de gemandateerd architect voor Hollands Kroon (Paul Kramer). De vergaderdata zijn te vinden op de speciale gemeentepagina van Hollands Kroon. De adviezen Van elke planbehandeling stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De casemanager zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de casemanagers en de architect-secretaris hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw, verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.
Gemandateerde commissie Op een enkele uitzondering na worden de plannen van de gemeente Hollands Kroon digitaal beoordeeld en afgehandeld door de gemandateerde van de commissie. De casemanagers nemen rechtstreeks contact op met de gemandateerde. In sommige gevallen (bijvoorbeeld bij twijfel) wordt het plan aan de grote commissie voorgelegd en bestaat de mogelijkheid voor de initiatiefnemer en/of ontwerper aanwezig te zijn om het plan toe te lichten. 2.3 Beoordelingskaders De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota, die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. Via deze link kunt u de welstandsnota voor uw gemeente inzien. Wanneer nieuwe beoordelingskaders ontstaan (zoals bijvoorbeeld te verwachten valt bij de uitwerking van deelplannen bij de herstructurering van Wieringerwerf) blijft de commissie graag vroegtijdig (bij aanvang van de processen) geïnformeerd. Momenteel vindt deze informatie-uitwisseling niet plaats.
10 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
Onbehandelde grote plannen In de gemeente is sprake van meerdere belangrijke ruimtelijke ontwikkelingen. De commissie is via Paul Kramer, architect-secretaris, betrokken bij het project De Nieuwe Afsluitdijk. Hij koppelt regelmatig terug naar de overige leden van de commissie. Er zijn echter ook meerdere grote plannen, waarover de commissie niet of nauwelijks is geïnformeerd. In dit jaarverslag noemen wij er enkele: • Waddenpoort Den Oever. Hiervoor is recent het ambitiedocument vastgesteld. Het is de bedoeling het aantrekkelijker te maken en de toekomstige ontwikkeling te versnellen en te versterken. • In 2018 is door de gemeente en door andere partijen gewerkt aan het gebiedsplan ‘Productielandschap Wieringermeer’. Dit plan is in het voorjaar van 2019 ter inzage gelegd. Het plan bevat “een totaalvisie over de wenselijkheid, de potentiële locaties en de daarbij behorende ontwikkelprincipes voor nieuwe ontwikkelingen”. • In de Wieringermeer worden zogenaamde Hyperscale Datacentres gerealiseerd. Deze worden gebouwd door en voor het wereldwijd opererende internet. • Herstructurering Wieringerwerf. Eind 2017 is hiervoor de beleidsnota ‘stedenbouwkundige uitwerking deelgebieden’ verschenen. Dit document is de basis voor de uitvoering van toekomstige veranderingen. Het mag duidelijk zijn, dat er in de gemeente Hollands Kroon veel diverse en vaak ook omvangrijke ontwikkelingen plaatsvinden. Ontwikkelingen met impact op de ruimtelijke omgeving. De commissie spreekt de wens uit hierbij nader te worden betrokken.
t
11
12 WELSTANDSCOMMISSIE HEEMSKERK JAARVERSLAG 2017
13
Hoofdstuk 3 Adviezen; cijfers en effecten
Hoe vaak behandeld?
3.1 Cijfers In 2018 heeft de Welstandscommissie Hollands Kroon 52 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 2018 heeft de Welstandscommissie Kroon 52 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 2 2Inbetrekking hadden op aanvragen van Hollands voorgaande betrekking hadden aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen jaren. In verband metop plannen die meerdere nodig hadden,nodig was het totaal was aantal 59. behandelingen hadden, hetplanbehandelingen totaal aantal In 2018 heeft de Welstandscommissie Hollands Kroon 52 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 2 Het aantal nieuwe 59. plannen is met ca 47 % gestegen ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen steeg met planbehandelingen betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen ca 26 % ten opzichte van het vorige jaar nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen In 2018 heeft de Welstandscommissie Hollands Kroon 5259. vergunningaanvragen behandeld, waarvan 2 Het aantal plannen isismet 47%%gestegen Het aantalnieuwe nieuwe metca. ca gestegenjaren. ten opzichte vanmet 2017. Het aantal behandelingen steeg met betrekking haddenplannen op aanvragen van47voorgaande In verband plannen die meerdere behandelingen Tabel 1 ten opzichte 2017.van Het aantal behandelingen ca 26 %hadden, tenvan opzichte het vorige nodig was het totaal aantaljaar planbehandelingen 59. steeg met AANVRAAG ca.nieuwe 26% ten opzichte van ca het47 vorige jaar. SOORT AANTAL AANVRAGEN Het aantal plannen is met % gestegen ten opzichte van 2017. AANTAL Het aantalBEHANDELINGEN behandelingen steeg met
Aantal planbehandelingen
Hoe vaak behandeld? Tabel 4
ADVIEZEN AAN B&W
2018
2017
2016
49
34
14
Aantal planbehandelingen
Totaal nieuwe aanvragen* Bij eerste behandeling akkoord
49 %
38 %
57 %
Aantal planbehandelingen
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
18 %
26 %
7%
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
10 %
18 %
7%
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
0%
3%
0%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
20 %
12 %
21 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
2%
3%
7%
Tabel 1 ten opzichte van het vorige jaar ca 26 % Omgevingsvergunning 42 47 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Aantal planbehandelingen waarvan nieuwbouw 25 29 Tabel 1 Omgevingsvergunning 42 47 waarvan verbouwing 17 18 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN waarvan nieuwbouw 25 29 Preadvies* 8 10 Omgevingsvergunning 42 47 waarvan verbouwing 17 18 Advies ruimtelijke plannen 1 1 waarvan nieuwbouw 25 29 Preadvies* 81 10 Overige vergaderonderwerpen 1 waarvan verbouwing 17 18 Advies ruimtelijke plannen 1 1 Totaal 59 Preadvies* 852 10 * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen1omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Overige vergaderonderwerpen 1 Het totaal aantal preadviesaanvragen was Advies ruimtelijke plannen 1 1 9. Totaal 52 59 Overige vergaderonderwerpen 1 1 *Aantal Dit zijn de preadviezen waarvoor ten nog geen omgevingsvergunningaanvraag planbehandelingen opzichte voorgaande jaren: is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 9. Totaal 52 59
* Dit zijn Tabel 2 de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 9. SOORT AANVRAAG 2018 2017 2016 Aantal planbehandelingen ten opzichte van voorgaande jaren Tabel 2 planbehandelingen Aantal ten opzichte Nieuwe aanvragen 50 voorgaande jaren: 34 14 SOORT AANVRAAG 2018 2017 2016 Aanvragen van voorgaande jaren 2 Tabel 2 Nieuwe aanvragen 50 34 14 Herhalingen 7 13 1 SOORT AANVRAAG 2018 2017 2016 Aanvragen van voorgaande jaren 2 Totaal 59 47 15 Nieuwebehandelingen aanvragen 50 34 14 Herhalingen 7 13 1 Aanvragen van voorgaande jaren 2 Totaal behandelingen 59 47 15 Herhalingen 7 13 1
Vorm van behandelingen
Vorm van behandelingen Totaal Tabel 3behandelingen
59
Vorm van behandelingen VERDELING AANVRAGEN 2018 Vorm van behandelingen Tabel Totaal3behandelingen 59 VERDELING AANVRAGEN Gemandateerd behandeld Tabel 3 Totaal behandelingen In de welstandscommissie VERDELING AANVRAGEN behandeld Gemandateerd behandeld Totaal behandelingen In de welstandscommissie Gemandateerd behandeld behandeld In de welstandscommissie behandeld
2018 59 2018 59
94 % 6% 94 %
47
15
2017
2016
47 2017
15 2016
47 2017 47
71 % 29 % 71 %
15 2016 15
47 % 39 % 47 %
6 %% 94
29 71 %
39 47 %
6%
29 %
39 %
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Op de gemeentepagina van Hollands Kroon op onze website zijn meer cijfers te vinden.
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2018 zijn op ĂŠĂŠn na alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Het betreft een plan in Kolhorn, beschermd dorpsgezicht. 3.3 Adviezen grote ruimtelijke plannen In 2018 zijn er geen ruimtelijke plannen aan de orde geweest. Het wordt door de commissie betreurd dat zij bij de grote ruimtelijke ontwikkelingen die in de gemeente plaatsvinden niet ingezet wordt. De commissie zou graag met enige regelmaat contact willen hebben met de stedenbouwkundige om met elkaar van gedachten te wisselen over grootschalige projecten/ontwikkelingen binnen de gemeente.
14 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
15
3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De advieswerkzaamheden van MOOI NoordHolland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaan verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Voor Hollands Kroon hebben wij de volgende ondersteunende activiteiten uitgevoerd:
Netwerkbijeenkomst
• 2018 was voor (een deel van) de gemeente Hollands Kroon een bijzonder jaar. In 1918 is immers de Zuiderzeewet ondertekend. De Afsluitdijk werd vervolgens aangelegd en ook de Wieringermeer is ingepolderd. Voor de gemeente Hollands Kroon zijn wij aanspreekpunt in de ontwikkeling van de Afsluitdijk geweest. Tot het laatste kwartaal van 2018 hebben er, voor zover ons bekend, geen activiteiten plaatsgevonden. In november heeft de afgevaardigde van de commissie, Paul Kramer, wederom contact gehad met de provincie over de verdere ontwikkelingen van de Afsluitdijk. • Beleidsontwikkeling: Om met de gemeente te sparren over grootschalige projecten/ontwikkelingen biedt Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland, aan een paar keer per jaar een bijeenkomst te organiseren om met elkaar om tafel te zitten. 3.5 Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland MOOI Noord-Holland is door de gemeente Hollands Kroon benaderd een voorstel te doen voor de monumenten/erfgoedadvisering. Er zijn momenteel gesprekken gaande om het monumenten/ erfgoedbeleid bij MOOI Noord-Holland onder te brengen.
Wierschuur. Bron: Ronald Schouten Fotografie
Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers en bestuurders van NoordHollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft. Het Steunpunt organiseert diverse
netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van herbestemming of het inpassen in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl. Netwerkbijeenkomst Hollands Kroon Op 8 maart waren wij te gast bij gemeente Hollands Kroon in Hippolytushoef op het voormalig eiland Wieringen. De netwerkbijeenkomst werd gehouden in het eilandmuseum ‘Jan Lont’. Een citaat van de stichter Jan Lont (1908-1997) zelf: “Dit is een museum deer nog volk in woent. Dat vind je nerregens.” De deelnemers aan de bijeenkomst kregen een exclusieve rondleiding door de museumboerderij. De boerderij is een authentieke Wieringer boerderij. In de tentoonstelling is veel aandacht voor het leven op Wieringen; het boerenbedrijf, de kaasmakerij, huisraad, en een specifiek Wieringer-ambacht: de wiervisserij. Na een welkomstwoord van Theo Rolsma namens de gemeente Hollands Kroon introduceert dagvoorzitter Yvette Burnier namens het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland de netwerkbijeenkomst. Het is een feestelijke dag omdat in aansluiting op de netwerkbijeenkomst de presentatie van de eerste Archeoglossy plaats zal vinden. Noord Holland kent tien Provinciale Archeologiegebieden en voor elk archeologiegebied wordt door het Steunpunt een Archeoglossy gemaakt. De eerste Archeoglossy staat in het teken van de archeologische schatten van Wieringen en wordt aan het eind van de bijeenkomst uitgereikt aan de heer Th. Groot, wethouder Ruimtelijke Ordening.
16 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
17
3.6 Arie Keppler Prijs 2018 In de categorie Placemaking is Lichtpoort op de Afsluitdijk genomineerd. Op de Afsluitdijk zijn zestig monumentale heftorens uit 1932 fraai gerestaureerd naar het originele ontwerp van architect Dirk Roosenberg. Vervolgens zijn, naar ontwerp van Daan Roosegaarde, reflecterende strips op de contouren van de gebouwen aangebracht die ’s nachts door de koplampen van de voorbij razende auto’s oplichten. In de categorie Hergebruik en herbestemming is de Wierschuur als winnaar uitgeroepen. De schuur is een erfstuk van het voormalig eiland Wieringen, waar zeegras een belangrijke peiler was voor de plaatselijke economie. Het wier werd gedroogd, geperst en opgeslagen in de wierschuren. De laatste wierschuur stond al enige tijd te verpauperen totdat de eigenaren van de nabijgelegen B&B Villa Nieuwland de schuur een nieuw leven gaven als vergader- en groepsaccomodatie. Lichtpoort. Bron: Studio Roosegaarde
t
18 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON PROJECT JAARVERSLAG 2018 BIJZONDER PLAN
19
De Afsluitdijk In 2018 is het 100-jarig bestaan van de Zuiderzeewet gevierd. De Zuiderzeewerken hebben ervoor gezorgd dat ons land er geheel anders uitziet dan 100 jaar geleden. De Zuiderzee werd bedwongen; de Afsluitdijk en de vorming van nieuw land door de inpoldering van onder andere de Wieringermeer zijn hiervan sprekende voorbeelden. In 2018 heeft de aanbesteding van de versterking van de afsluitdijk zijn beslag gekregen en is de gemandateerde van de commissie bij de beoordeling van de ruimtelijke kwaliteit betrokken. In de afgelopen jaren heeft hij namens Hollands Kroon mee kunnen denken over het Esthetisch Programma van Eisen. Vanaf 2018 worden de vergunningaanvragen van advies voorzien. Het is een integrale advisering: het welstands- en monumentenadvies worden tezamen gegeven. Dit is een efficiĂŤnte en gedegen werkwijze, want er is veel monumentaal aan de Afsluitdijk in Hollands Kroon. De advisering vindt plaats in ontwerpateliers en besprekingen met de opdrachtgever Rijkswaterstaat, de aannemer Level, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de provincies Friesland en Noord-Holland en overige stakeholders, om zoveel mogelijk tot een door allen gedragen advies te kunnen komen.
Afsluitdijk Den Oever
De Afsluitdijk Bron: Benthem Crouwel architects
20 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
21
Hoofdstuk 4 Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit? De Omgevingswet draagt ons allen op om te zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het gaat om de kwaliteit van de ruimte waarin het leven van mensen zich afspeelt. Plannen met een goede omgevingskwaliteit zijn duurzaam en dragen bij aan de gezondheid en het welbevinden. In het ontworpen Nederland wordt het belang van cultureel erfgoed, architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit en goede kwaliteit van natuur en landschap hooggewaardeerd. In de toelichting van de Omgevingswet worden deze aspecten dan ook benoemd als de pijlers van goede omgevingskwaliteit. Goede omgevingskwaliteit begint bij het agenderen van kwaliteit in alle plan- en ontwerpprocessen. Hoe doe je dat? Wie adviseert over omgevingskwaliteit? Welke vorm van advisering vinden gemeenten bij zich passen? Dat waren de hoofdvragen tijdens de expertmeeting die MOOI Noord-Holland en Over Morgen, ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, organiseerden op 17 april 2018. Het werd duidelijk dat er geen vaste receptuur meer bestaat voor de ruimtelijke kwaliteitsadvisering. Maar kunnen we dan wel een menukaart maken voor een goed gesprek over omgevingskwaliteit? Tijdens de expertmeeting werden de dilemma’s verkend die in het debat naar voren komen.
De komst van de Omgevingswet vraagt een cultuurverandering en vergt dat we gezamenlijk gaan nadenken over het ontrafelen van deze knoop van dilemma’s. De commissieleden willen graag met betrokkenen binnen de gemeente in gesprek om plannen te maken voor de kwaliteitsadvisering in de toekomst. Als we dan op goede ideeën komen stellen we ook voor om er – daar waar het kan – mee te gaan experimenteren. Op weg naar moderne kwaliteitsadvisering met nieuwe, uitnodigende wettelijke kaders. U kunt het hele pamflet ‘Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit?’ via deze koppeling lezen.
DILEMMA 1 Advisering door deskundigen en/of maatschappelijke participatie? – Leidt maatschappelijke participatie tijdens het planproces vanzelfsprekend tot goede omgevingskwaliteit? Hebben we nog wel advies van deskundigen nodig? Het lijkt de kunst om maatschappelijk(e) initiatief en participatie te versterken door de advisering door deskundigen. Deskundigen brengen kennis, vaardigheden en kansen in. Zij hebben het vermogen om verder te kijken dan de initiatiefnemer en andere belanghebbenden, naar andere schaalniveaus en toekomstige omstandigheden.
DILEMMA 2 Advisering als proces en/of als momentopname aan het eind? – Sectoraal advies (zoals ruimtelijke ordening, welstand of monumenten) volstaat niet meer. Integrale advisering is het nieuwe devies en dat is gebaat bij vroege betrokkenheid bij de stedenbouwkundige en landschappelijke besluitvormingsprocessen. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Hoe waarborg je de onafhankelijkheid van het adviesteam? In welke fasen van het proces wordt geadviseerd? En hoe verhouden begeleiden en beoordelen zich tot elkaar? Deugdelijke advisering is continu, regelmatig en staat in verhouding tot de betekenis van een plan. De advisering moet helder, transparant, neutraal en gefundeerd zijn.
DILEMMA 3 Gemeentelijke adviescommissie en/of een andere constructie? – De Omgevingswet stelt een gemeentelijke adviescommissie verplicht die werkt volgens wettelijke vereisten. Het staat de gemeente vrij om ook andere adviesteams of adviseurs te benoemen. Die kunnen intern, gemengd of extern zijn. Het is belangrijk dat de adviescommissie of het adviesteam een duidelijke plek biedt voor het gesprek over ruimtelijke kwaliteit, en kennis van andere belangen en schaalniveaus inbrengt. Als de commissie of het team extern en onafhankelijk is, kan zij ook als derde neutrale partij fungeren. Maar hoe zorg je ervoor dat de advisering niet als extra drempel wordt gezien?
DILEMMA 4 Advies over grote ingrijpende plannen en/of kleine dagelijkse ingrepen? – De nieuwe ruimtelijke kwaliteitsadvisering is integraal en gaat altijd over het verbinden van de fysieke omgeving met sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Die advisering kan een langdurig, allesomvattend proces zijn. Maar dat is niet altijd nodig. Het is het dilemma van proportionaliteit: hoe zorg je dat de advisering in verhouding staat tot de betekenis van een plan, zonder dat dit leidt tot rechtsongelijkheid? Hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? Wordt over kleine, veelvoorkomende gevallen even intensief geadviseerd als over grote ingrijpende plannen? Hoe leg je dat vast, en wie bepaalt dat?
DILEMMA 5 Regelen en/of anders kijken? – Meer regels leiden niet tot betere omgevingskwaliteit. Het doel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een interpretatie: wat draagt een ingreep in de leefomgeving bij aan de ruimtelijke doelstellingen van de gemeente? Hoe verhoudt die ingreep zich tot kernkwaliteiten, principes en potenties? Regels zijn slechts de (onmisbare) hefboom die leidt tot overleg. De ‘nieuwe adviseur’ vinkt geen criteriasets af, maar hanteert een constructieve gesprekstechniek op basis van inspiratie en vakmanschap. De burger én de bestuurder worden hiermee verleid tot goede omgevingskwaliteit.
22 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
t
23
Plannen in welstandsluw gebied Er zijn plannen die gelegen zijn in een welstandsluw gebied en toch van advies voorzien worden. De casemanagers beslissen zelf wanneer ze een aanvraag aan de commissie voorleggen, en soms vraagt een architect of de aanvrager zelf om een gesprek. Een paar voorbeelden: Hospice in Westerland
Er werd een hospice in en om een stolp in Westerland – vlak naast het welstandsintensieve gebied – aan de commissie voorgelegd. Hierover vond goed collegiaal overleg plaats en onder andere werd de inpassing in het landschap verbeterd. Bij Hippolytushoef werd een te realiseren vrijstaande woning in roestend CorTen-staal voorgelegd, die door de commissie als passend in de landelijke omgeving werd beoordeeld. Het plan voor de vergroting van de snackbar op het Omtaplein in Wieringerwerf is in een aantal stadia beoordeeld, besproken en verbeterd. De commissie is van mening dat de invloed van dit alzijdig zichtbaar object, ondanks het welstandsluwe niveau, zo groot is dat de kwaliteit gewaarborgd diende te blijven. De commissie is verheugd over het feit dat er steeds iets meer plannen besproken worden en is van mening dat, met name indien dit in een vroeg stadium plaatsvindt, er makkelijk en op ontspannen wijze grote kwaliteitsstappen gezet kunnen worden.
Woning uitgevoerd in CorTen-staal. Bron: Remp van der Donkarchitecten
Omtaplein. Bron: Commandeur bouwontwikkeling
24 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
25
Hoofdstuk 5 Evaluatie en aanbevelingen 5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder oktober Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 24 oktober vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2018. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: • Het aantal plannen dat de commissie bereikt is beperkt. Het merendeel van de plannen wordt digitaal afgehandeld door de gemandateerde van de Welstandscommissie; • De commissie mist een dialoog met bijvoorbeeld de stedenbouwkundige. Om met de gemeente te sparren over grootschalige projecten/ ontwikkelingen biedt Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland, aan een paar keer per jaar een bijeenkomst te organiseren om met elkaar om tafel te zitten; • De gemeente heeft na drie jaar het nieuw ingevoerde welstandsbeleid (welstandsvrije – welstandsluwe gebieden) geëvalueerd. Besloten is de route die drie jaar geleden is ingeslagen te continueren; • De wethouder constateert een toename in aanvragen van plannen ten opzichte van vorig jaar. Het inhuren van externe adviseurs die niet geheel op de hoogte zijn van de gebieden in de gemeente zou hiervoor een reden kunnen zijn.
5.2 Evaluatiegesprek portefeuillehouder juli Op 16 juli vond een eerder gesprek plaats over 2018. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: Marco Ton licht stand van zaken betreft Gemeentelijk Monumentenbeleid toe: • Kadernota is vastgesteld; • Op basis van inventarisatie wordt een selectie gemaakt van ca. 25 panden die aan college voorgedragen worden om op de monumentenlijst te zetten. In samenwerking met historische verenigingen wordt de selectie opgesteld. Medio oktober verwacht men de lijst gereed te hebben. Voornemens: • Adviesbevoegdheid overdragen aan MOOI Noord-Holland (januari 2020). Zo vallen welstand en monumenten onder één commissie. Voor de meer complexe aanvragen kan de centrale Erfgoedcommissie in Alkmaar ingeschakeld worden; • De wethouder stelt voor dat in ieder geval een lid van de gemeentelijke monumentencommissie betrokken blijft bij de advisering maar officieel wordt het overgedragen aan MOOI NoordHolland (de verantwoordelijke wethouder hiervoor is Theo Meskers); • Jef Mühren geeft aan dat ook de gemeente Schagen voornemens is de gemeentelijke monumentencommissie over te dragen aan MOOI Noord-Holland. Het zou een optie kunnen zijn dat Hollands Kroon en Schagen gelijktijdig overgaan; • Hij stelt voor dat Dorine van Hoogstraten, adjunct directeur, een en ander zou kunnen coördineren. Door Myra van Munster wordt o.a. medegedeeld, dat er een projectleider wordt aangesteld om het omgevingsplan voor de gemeente op te bouwen.
Robbert Jan Wijntjes, voorzitter commissie NoordHolland Noord, merkt op dat Hollands Kroon grote en bijzondere projecten in de portefeuille heeft Afsluitdijk, datacentra, windparken, Wieringermeer - maar dat de commissie daar in de meeste gevallen niet nader over wordt geïnformeerd. Hij pleit voor een dialoog met de CRK om bij grote (bouw)projecten in het voortraject met elkaar te sparren. De gemeente kan de CRK ook heel goed als een klankbord gebruiken. De wethouder heeft kennis van genomen van bovenstaande en zal wanneer het zich voordoet de commissie voortijdig inlichten en een project voorleggen. Het jaarverslag wordt per hoofdstuk doorgenomen. Hoofdstuk ‘Onbehandelde plannen’ geeft aan dat het wenselijk is bij een groot ontwerp vooraf de commissie te informeren. Hoofdstuk ‘Cijfers’: de wethouder constateert dat er meer aanvragen zijn ingediend dan vorig jaar. Verondersteld wordt dat dit komt door een aantal casemanagers die het gebied niet kennen en plannen safety first doorschakelen naar de commissie. 5.3 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit de ervaringen en inzichten doet de commissie Hollands Kroon nog de volgende aanbevelingen: • Graag zou de commissie in de voorliggende periode vroegtijdig betrokken worden bij de totstandkoming van belangrijke ruimtelijke ontwikkelingen; • De commissie stelt voor om in 2019 met enige regelmaat een bijeenkomst te organiseren om te sparren over grootschalige projecten en ontwikkelingen in de gemeente; • Denk na over de integraliteit van ruimtelijke opgaven en ruimtelijk beheer. Welke opgaven kunnen gekoppeld worden? Hoe kan het publieke domein zorgvuldig worden ingericht en onderhouden? Wat is een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving?
• Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Gebruik hierbij bijvoorbeeld de tien principes uit het Schetsboek voor een Omgevingsplan op Kwaliteit van Mooiwaarts; • Begin of continueer een gesprek over de dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering (hoofdstuk 4). Welke gevolgen heeft de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering voor uw gemeente en hoe gaat u deze organiseren? Wij willen u hierbij graag ondersteunen. De tijd is kort: bij het inwerking treden van de Omgevingswet (verwacht op 1 januari 2021) moet dit geregeld zijn. De welstands- en monumentenadvisering valt namelijk niet onder de ‘bruidsschat’ van de Omgevingswet; • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten. 5.4 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstandscommissie Hollands Kroon, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2018 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie heeft mogen adviseren. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. Wij nodigen u van harte uit om in 2019 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
26 WELSTANDSCOMMISSIE HOLLANDS KROON JAARVERSLAG 2018
t
27
Welstandsintensief gebied De meeste adviezen betreffen plannen in welstandsintensief gebied. Zo worden er geregeld bijgebouwen en woningen in de historische kernen van Kolhorn en Barsingerhorn voorgelegd. Een grotere rol voor de gemeentelijke monumentencommissie zou daarbij prijzenswaardig zijn; nu vraagt de commissie in dergelijke gevallen een monumentendeskundige bij de advisering, indien dat nodig gevonden wordt. Het college is ĂŠĂŠn keer contrair gegaan in 2018 over een plan in Kolhorn. De commissie is van mening dat de opmerkingen in het advies makkelijk in het plan opgenomen hadden kunnen worden, zodat er een beter plan met een positief advies zou zijn ontstaan. Brede school Hippolytushoef, Elft 53 Hippolytushoef De voormalige basisschool De Kei aan het bebouwingslint van Hippolytushoef wordt fors uitgebreid tot een brede school waarbij het bestaande bouwdeel met woning aan de Elft wordt gerenoveerd. Het ensemble van nieuw en bestaand vraagt een alzijdig ontwerp vanwege de zichtlocatie. Het plat afgedekte volume van de nieuwbouw heeft een metselwerkplint van wisselende hoogte die aansluit bij het bestaande gebouw. Gevelbekleding in gezet staalprofiel met banen van wisselende breedte en profiel suggereert een geknikt dakvlak en een vloeiende overgang tussen bestaand en nieuw. Op eigen initiatief heeft de ontwerper het concept aan de commissie (als sparringpartner) voorgelegd, maar ook omdat het een bijzonder bouwwerk op een gevoelige locatie betreft. Met name in de uitwerking van het concept dat op een niet historiserende maar eigentijdse manier met moderne materialen aansluiting zoekt met het bestaande gebouw en de omgeving heeft in de overleggen aan kracht gewonnen.
Bijgebouwen en woningen in de historische kernen van Kolhorn en Barsingerhorn
Brede school Hippolytushoef. Bron: E. van Wel
28
Colofon Auteur Mariette Bruin, coördinator Welstandscommissie Hollands Kroon Met bijdragen van Robbert Jan Wijntjes, voorzitter Welstandscommissie Hollands Kroon Paul Kramer, architect-secretaris Welstandscommissie Hollands Kroon Eddo Carels, architectlid Welstandscommissie Hollands Kroon José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Renate de Visser, bureaucoördinator MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, mei 2019
MOOI NOORD-HOLLAND Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh