1
WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
2 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
“We zijn gestart met vroegtijdig integrale afweging van ruimtelijke initiatieven waarbij wij ons, samen met initiatiefnemer en afgevaardigde van de commissie, richten op de vraag hoe een ontwikkeling positief kan bijdragen aan de kwaliteit van de leefomgeving. Daarbij ligt de focus niet op het gebouw maar op de kernkwaliteiten van Oostzaan.� Lieneke Schipper, Stedenbouwkundige en programmamanager Omgevingswet
3
Voorwoord Het is vreemd om in deze corona-tijd een voorwoord voor een jaarverslag over vorig jaar te schrijven. De wereld staat op zijn kop, in de reeks van vitale beroepen staan wij zeker niet bovenaan. En toch gaat de stroom bouwaanvragen gewoon door. Direct de eerste week na de lockdown zijn wij overgestapt op een digitale vorm van vergaderen. Eerst nog zonder bezoek, nu met bezoek. Over openbaarheid denken wij nog na. Dit digitale vergaderen blijkt ook voordelen te hebben; met een ontwerpend beroep zijn wij gewend digitaal te werken en hebben meestal alle faciliteiten om dit te doen thuis. De digitale ontwerptekeningen zijn nu, in plaats van op een groot scherm in de vergaderzaal, van zeer dichtbij te bekijken. Alle plannen, met onderliggende stukken zijn vooraf digitaal te bestuderen. Goed voorbereid lijkt het ook of er beter naar elkaar geluisterd wordt. Belangrijkste nadelen zijn het gebrek aan openbaarheid en natuurlijk het menselijk contact met de indieners, bewoners voor wie er veel van afhangt of de commissie positief adviseert over hun plannen. Dat contact met bewoners van wezenlijk belang is bij de beoordeling blijkt bij aanvragen in de linten. Het werkgebied van de commissie Zaanstreek omvat niet alleen Oostzaan met de verschillende buurtschappen, maar ook de dorpen van Wormerland en Zaanstad. Een reeks aan kleinschalige linten met, voor de goede kijker, per lint kleine architectonische en stedenbouwkundige verschillen die de streek zijn aangename variatie geven. Van dakkapel tot droomvilla; alles komt langs. Vaak blijkt daarbij dat ons doel: behoud van de dorpse identiteit van de linten bij de bewoners weerklank vindt, maar dat, gek genoeg, vooral de architect moet worden overtuigd om een meer gebiedseigen ontwerp te maken. Gelukkig onderkent de gemeente Oostzaan het belang van deze oorspronkelijke structuren steeds meer. Dit blijkt uit de kadernota dorpsaanzicht en openbare ruimte. De nota geeft in 10 pagina’s op heldere wijze inzicht in de kernkwaliteiten van de linten van Oostzaan en is bedoeld als beoordelingskader voor ons als welstandscommissie. Ten opzichte van de 102 pagina’s tellende welstandsnota uit 2004 een hele verademing.
De keuze om minder op architectonische stijl en meer op de manier waarop gebouwen zich verhouden tot hun omgeving en het omliggende landschap te richten, is een benadering die wij zeer omarmen. In feite anticipeert deze nota op de nieuwe omgevingswet, waarin ‘een goede omgevingskwaliteit’ naast architectonische, stedenbouwkundige en cultuurhistorische kwaliteit ook over kwaliteit van natuur en landschap gaat. Deze integrale benadering past ons en zou nog meer benut kunnen worden. Nu wordt bijvoorbeeld een aanvraag voor natuurvriendelijke oevers nog puur vanuit een vergunningtechnische kant ingestoken, terwijl de omgevingsimpact van deze ingreep in de vorm van meer biodiversiteit en behoud van het cultuurhistorische waardevolle landschap zeer groot is. Een reden om dit plan in dit jaarverslag op te nemen. Dat er naast de keuze voor de versterking van de kwaliteit van de linten tegelijk de keuze is gemaakt om meer ontwerpruimte te bieden in de uitbreidingswijken helpt ons focussen. De afgelopen periode hebben wij met de nota proefgedraaid. Naast beoordeling met de welstandsnota in de hand hebben wij bij de linten de nota dorpsaangezicht en openbare ruimte geraadpleegd. Onze eerste ervaringen zijn positief. Het stuk biedt een goede gespreksagenda. Aan de hand van de tekeningetjes is goed uit te leggen wat de kernkwaliteiten zijn en op welke wijze die, met respect voor de wensen van de bewoners, te verwerken zijn in een plan. Zo is aan het Zuideinde 134 door een heldere positionering van de volumes én een goede inpassing van het parkeren, ondanks het forse programma toch een vriendelijk Oostzaans plan tot stand gekomen, met de nota in de hand. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat het gesprek klaar is. In de loop van de tijd zijn in het lint een grote variatie aan architectuurstijlen gebouwd. Stijlen die niet direct in het nieuwe Oostzaanse idioom passen, maar waar wel door bewoners bij aanvragen naar gerefereerd wordt. Die omslag vraagt van ons extra inzet, maar uiteindelijk met het goede resultaat. En tevreden bewoners, zo was onze laatste ervaring. Marlies van Diest Voorzitter welstandscommissie Oostzaan
4 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
DOORKIJKJES
WEGSLOOT EN BRUGGEN
INGETOGEN TROTS
Op de wegen die de oude lintstructuur van het dorp volgen, zijn her en der doorkijkjes naar het landschap te vinden. De doorkijkjes geven een blik op het historische veenlandschap rond Oostzaan.
Water is in Oostzaan van oudsher sterk aanwezig. Zo is het ook te vinden langs ‘de Haal’, wat een deel van het lint vormt. Hier worden kavels aan een zijde van de weg gescheiden door een wegsloot. Deze kavels worden bereikt door bescheiden bruggen.
Aan het lint is het merendeel van de bebouwing georiënteerd op de straat. De gevels van de huizen zijn aan de straatzijde vaak representatief vormgegeven met een voordeur aan de straatzijde en/of een rijkere materialisering dan de zijgevels. Ook wordt ornamentiek toegepast, zij het op ingetogen wijze. Hierin verschilt de Oostzaanse architectuur van de rijk geornamenteerde Zaanse architectuur.
AANWEZIGHEID GROEN EN WATER
KLEINSCHALIGHEID
UITWAAIEREN
De aanwezigheid van groen en water is een belangrijke karakteristiek van Oostzaan. In de woonwijken zijn groen en water volop aanwezig in de openbare ruimte. In het lint is hier in de openbare ruimte weinig plaats voor. Het lint dankt zijn groene karakter dan ook aan het groen in de voortuinen. Om verstening tegen te gaan, is het is dan ook essentieel dat het groen in de voortuinen wordt behouden en versterkt. Water wordt vanuit het lint beleeft door de wegsloten, haakse sloten en bruggen.
Het lint kent een karakteristieke kleinschaligheid in de bebouwing. Huizen tellen hier vaak niet meer dan twee bouwlagen, waarbij de tweede laag zich vrijwel altijd onder een pannenkap bevindt. Hogere bebouwing wordt enkel overtuigend ingepast wanneer het achter een lager volume is geplaatst, in de archetypische vorm van een hooihuis of onvolledige stolp.
In het lint verdichten de kavels zich qua bebouwing naar de weg. Richting het landschap waaiert de bebouwing uit. Hierdoor hebben de randen van Oostzaan van een afstand een zacht karakter, waarin bebouwing zich geleidelijk aan lijkt te verdichten naar het lint toe.
8
Enkele kernwaarden in Oostzaan in beeld, uit de kadernota Dorpsaanzicht en Openbare Ruimte (versie: oktober 2019)
5
Inhoud 1.
Omgevingswet zet de toon
7
BIJZONDER/GROOT PLAN [Westkolkdijk]
8
2. Commissie, beoordelingskaders en werkwijze 3. Uw adviezen in 2020
10
MONUMENT OF HERBESTEMMING Nieuwbouw in het lint [Zuideinde]
18
KLEIN PLAN [Natuurlijke oevers, Oostzanerveld]
20
4.
Evaluatie en aanbevelingen
22
HOE IS HET MET? OUD PLAN [verduurzaming woningen Doctorsbuurt]
24
Colofon
14
26
6 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 1 Omgevingswet zet de toon Terugkijkend op het afgelopen jaar zien we dat de Noord-Hollandse gemeenten zich intensief aan het voorbereiden zijn op de Omgevingswet. Het is een immense opgave om op tijd klaar te zijn met de nieuwe vergunningprocessen en het digitale stelsel. De omgevingsvisie en het omgevingsplan moeten gestalte krijgen. En dan komt ook het vraagstuk van de kwaliteitsadvisering om de hoek kijken. Dat is urgent, want voor het inwerkingtreden van de Omgevingswet moeten alle gemeenteraden in Noord-Holland hun gemeentelijke adviescommissie ingesteld hebben. Zelfs als u niets wilt veranderen aan de advisering, moet de adviescommissie opnieuw worden ingesteld omdat de wettelijke grondslag van de oude commissie vervalt. Wel is het daarbij mogelijk om de oude commissie over te laten gaan naar de nieuwe commissie.
Handreiking om uw kwaliteitsadvisering ‘Omgevingswet-proof’ te maken Het afgelopen jaar heeft MOOI Noord-Holland actief meegewerkt aan de totstandkoming van een handreiking voor het adviesstelsel onder de Omgevingswet. Deze handreiking werd gemaakt in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit (FRK). Op 17 februari 2020 werd het eerste deel van de handreiking gepubliceerd. Deel twee, met voorbeeldregels voor het instellingsbesluit van de nieuwe gemeentelijke adviescommissie, is inmiddels ook verschenen. De handreiking is een handig hulpmiddel om in de komende periode de advisering over goede omgevingskwaliteit ‘Omgevingswet-proof’ te maken.
Dilemma’s Het afgelopen jaar bent u al geïnformeerd over de veranderingen ten aanzien van de advisering, zoals die in de Omgevingswet zijn opgenomen. In het voorgaande jaarverslag hebben we stilgestaan bij een aantal dilemma’s die daarmee samenhangen. Zoals de vraag hoe maatschappelijke participatie en advisering door deskundigen elkaar kunnen versterken. En de vraag of de advisering wordt ingezet tijdens het hele plan- of ontwerpproces, of alleen als een check aan het eind. Ook het dilemma van de proportionaliteit kwam aan de orde: hoe zorg je dat de advisering in goede verhouding staat tot de betekenis/invloed van een plan op de publieke ruimte, en hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? En last but not least: is kwaliteit een kwestie van regelgeving of van anders kijken? Het doel van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een zorgvuldige en begrijpelijke afweging: draagt een initiatief bij aan de prettige leefomgeving die de gemeente en de gemeenschap voor ogen heeft.
Hoe zit het precies? Na het inwerkingtreden van de Omgevingswet blijft veel beleid en regelgeving gewoon van kracht. Hier zorgt de ‘bruidsschat’ voor die het Rijk aan de gemeenten meegeeft. Uw bestemmingsplannen, maar ook uw welstandsnota en lokaal cultureel erfgoedbeleid gaan automatisch over naar de nieuwe situatie en maken straks direct of indirect onderdeel uit van het omgevingsplan. Uw huidige welstandscommissie Oostzaan is echter niet in die ‘bruidsschat’ opgenomen. In artikel 17.9 van de Omgevingswet wordt namelijk een nieuwe commissie geïntroduceerd: de gemeentelijke adviescommissie. Gemeenten hebben de taak om zelf invulling te geven aan deze commissie. Art 16.15a van de wet stelt dat gemeenten in ieder geval advies vragen aan de gemeentelijke adviescommissie bij een ingreep aan een rijksmonument en bij alle andere door de gemeenteraad en/of het college van B&W aangewezen gevallen. Dit kan zowel over omgevingsvergunningen als over beleid gaan. Op den duur kan in het omgevingsplan precies worden aangeven bij welke activiteiten advies gevraagd moet worden aan de commissie.
7
Keuzes Met uitzondering van de genoemde advisering over rijksmonumenten, bepaalt u dus zelf hoe de advisering over omgevingskwaliteit wordt ingevuld en welke adviseurs daarbij worden ingeschakeld. De huidige adviescommissie kan vrij eenvoudig overgaan in de nieuwe gemeentelijke adviescommissie. Maar de gemeente kan ook kiezen voor verdere doorgroei naar bredere en vroegtijdige advisering, waarvoor de Tweede Kamer in een vrijwel unaniem aangenomen motie zijn voorkeur heeft uitgesproken. Ook de VNG, opdrachtgever van de handreiking, benadrukt dit streven: brede en vroege kwaliteitsadvisering is nodig bij uitnodigend en meer op ondersteuning van de initiatiefnemer gericht omgevingsbeleid. Dat gebeurt bij voorkeur in een helder en samenhangend adviesstelsel, zodat iedereen weet wie wanneer over wat adviseert. En waarbij de onafhankelijke advisering de ambtelijke processen aanvult en ondersteunt. Verder met advisering over goede omgevingskwaliteit Uw gemeente bereidt zich al voor op het nieuwe adviesstelsel. Het afgelopen jaar hebben wij hier met vertegenwoordigers van uw gemeente over gesproken. Wij hebben begrepen dat de voorlopige inzet van de gemeente is om de onafhankelijke advisering door de gemeentelijke adviescommissie beleidsneutraal in te vullen op basis van de huidige advisering voor cultureel erfgoed en welstand/ruimtelijke kwaliteit (landschap) waarbij de nadruk ligt op de linten. Door de gemeente worden de linten (en het landschap) als bepalend gezien voor de identiteit van Oostzaan. Daarnaast heeft de gemeente belangstelling om de onafhankelijke advisering door de gemeentelijke adviescommissie verder te ontwikkelen tot brede advisering vroeg in de planvormingsprocessen door deelname aan de intaketafel en omgevingstafel door een gedelegeerde van de commissie. Wij willen graag in de aankomende ronde van regulier overleg met de portefeuillehouders (zomer 2020) met behulp van de VNG-handreiking verder praten over uw nieuwe adviesstelsel. Ons streven is
om ervoor te zorgen dat we – in samenspraak met onze ambtelijke contactpersonen – in de tweede helft van 2020 een concreet ‘pakket’ kunnen aanbieden met een concept instellingsbesluit, benoemingsvoorstel, commissie-reglement en eventueel een aangepaste dienstverleningsovereenkomst. De inhoud van het kwaliteitsbeleid Uiteraard zijn dit vooral procedurele zaken. Eigenlijk gaan we veel liever met uw gemeente in gesprek over de inhoud van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet. Wat zijn uw ambities? Wat is uw opvatting van omgevingskwaliteit? In welke mate neemt de gemeente regie en wat wordt aan de mensen zelf overgelaten? Wat betekent dat voor de verschillende gebieden in de gemeente? En hoe weerspiegelt dat in de omgevingsvisie, het omgevingsplan en ander beleid? De nieuwe vormgeving van het kwaliteitsbeleid onder de Omgevingswet is een zaak van onderzoeken en uitproberen. We doen dat graag samen met u.
Westkolkdijk, plattegrond van de verschillende gebouwen en boomgaard
Westkolkdijk, zicht op de locatie vanaf de Thorbeckeweg
9 PROJECT BIJZONDER/GROOT PLAN
OOSTZAAN
Westkolkdijk Het gevoel overheerst vaak dat op een bedrijventerrein ‘alles maar moet kunnen’. Een nieuwe bedrijfsloods van zwart plaatmateriaal met daarin een (onherkenbare) woning aan de Westkolkdijk wordt gezien als een ontwikkeling op een bedrijventerrein. De Westkolkdijk bevindt zich helemaal aan de westrand van Oostzaan, grenzend aan het bedrijventerrein De Ambacht. De commissie vindt dat door deze benadering van ‘toevoegen van een bedrijfsloods’ op een bedrijventerrein kansen worden gemist. Allereerst door de landschappelijke, goed zichtbare en vooral mooie plek op een landtong aan het water, eigenlijk heel ‘Oostzaans’. Ten tweede omdat er veel aandacht is geschonken aan het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van bedrijventerrein De Ambacht, tenslotte werken mensen ook graag in een aantrekkelijke omgeving. In een aantal gesprekken overtuigt de commissie zowel de gemeente als de aanvrager van het belang van het streven naar een hogere (omgevings-)kwaliteit op deze plek. En het resultaat van deze gesprekken is een opzet als een ‘boerenerf’, met voorop het erf een stolpboerderij als woning, daaromheen een traditionele ‘erfinrichting’ met een boomgaard en achter op het erf het bedrijfsverzamelgebouw, vormgegeven als een grote kapschuur. Door de inpassing in het landschap levert dit ontwerp een positieve bijdrage aan de leefomgeving.
10 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen De Welstandscommissie Oostzaan is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Oostzaan.
vakmanschap. De adviseurs zijn specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw, cultuurhistorie en architectuur en zij zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en het gemeentebestuur.
Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een initiatief of plan vraagt kennis, ervaring en
In 2019 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Marlies van Diest
Rob de Vries
landschapsontwerper en voorzitter
architect en bouwhistoricus
Bart Duvekot architect
De commissie werd ondersteund door:
Ingrid Langenhoff
Sjaak Schavemaker
beleidscoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Plantoelichter gemeente Oostzaan
11
2.2 Werkwijze De gemeente legt de plannen aan de commissie voor in een openbaar toegankelijke vergadering. Initiatiefnemers en eventueel hun adviseur en/of ontwerper worden in de gelegenheid gesteld om het initiatief toe te lichten. Belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om de behandeling van de plannen te volgen. Er wordt gezorgd voor een prettige en respectvolle gespreksomgeving. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze link. Bij de grotere plannen of ontwikkelingen is de stedenbouwkundige van de gemeente Oostzaan aanwezig om de commissie te informeren. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De adviezen Van elke planbehandeling, of dit nu gaat om een vergunningaanvraag of om een vooroverleg, stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De gemeentelijke plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem Nu worden de adviezen nog vastgelegd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de plantoelichter en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. In 2020 wordt een nieuw verbeterd systeem ingevoerd, dat het digitaal werken nog verder verbetert. Dit nieuwe systeem krijgt de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). Alle gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.
De gemeenten Oostzaan en Wormerland, ambtelijk samenwerkend in OVER-gemeenten, hebben zich bereid getoond om als een van de eerste gemeenten in Noord-Holland medewerking te verlenen aan de introductie van dit systeem in OVER-gemeenten. Preadviezen Veel plannen worden pas in het stadium van de vergunningverlening aan de commissie voorgelegd. Als het plan niet groot is, vaker voorkomt en de uitkomst van de behandeling geen verstrekkende gevolgen heeft, is dit meestal geen probleem. Bij omvangrijke of complexe initiatieven wordt de commissie bij voorkeur in een eerder stadium betrokken. Het zogenaamde vooroverleg vindt steeds vaker plaats in de vorm van ‘de intaketafel en/of de omgevingstafel’ en wordt door alle betrokkenen – de commissie, initiatiefnemer en gemeentelijke diensten – vaak erg gewaardeerd. Het meedenken aan de ‘intaketafel’ door een commissielid zorgt voor aandacht voor omgevingskwaliteit op een vroeg moment in het planproces, geheel in de geest van de omgevingswet. Deze inbreng kan nog relatief eenvoudig worden meegenomen door de initiatiefnemer of ontwerper. Bovendien kan dit meedenken van nut zijn bij de afweging van de gemeente van een specifiek verzoek van een initiatiefnemer. Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Onder verantwoordelijkheid van de commissie worden de kleine bouwplannen of de plannen met geringe invloed op het publieke domein door Bart Duvekot als vaste gemandateerde (ook wel gemachtigde) van de commissie, samen met de plantoelichter, beoordeeld. Deze digitale werkwijze is snel en efficiënt en levert de gemeente tijdwinst. Vorig jaar is gestart met een spreekuur voor initiatiefnemers van kleine plannen. Mensen kunnen ook rechtstreeks in gesprek gaan met Bart Duvekot en Sjaak Schavemaker, en op een laagdrempelige manier de kwaliteit van hun plan bespreken en zo verbeteren. De ervaringen zijn positief, zowel bij de indieners en ambtenaren als bij de commissie.
12 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
De bouw van het appartementencomplex aan de Doctor Boomstraat is in volle gang
De commissie helpt met de inrichting van het plantsoen voor het gebouw zodat een prettige leefomgeving ontstaat
13
2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De welstandsnota, vastgesteld in 2004 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. Via deze link kunt u de welstandsnota voor uw gemeente inzien. Ook bestaat er erfgoedbeleid. Via deze link kunt u lezen welk erfgoedbeleid uw gemeente voert. In veel gevallen is ook het bestemmingsplan en ander ruimtelijke ordeningsbeleid voor de commissie relevant. Het bestemmingsplan, met alle informatie op uw adres, kunt u vinden op de site www.ruimtelijkeplannen.nl. Ook de structuurvisie van Oostzaan en andere relevante beleidsstukken vindt u op deze site. De beoordelingskaders zijn naar onze mening gedateerd, maar over het algemeen bruikbaar ten behoeve van een constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers over het bouwplan. In de loop van de jaren zijn wij ook verbeterpunten tegengekomen. Zo hebben wij niet alleen gepleit voor meer aandacht voor cultuurhistorie en gebouwd erfgoed maar vooral voor aandacht voor het landschap, een van de kernkwaliteiten van Oostzaan. Met de omgevingswet op komst heeft het college ook aandacht voor actualisatie van het ruimtelijk kwaliteitsbeleid of voor een goede omgevingskwaliteit, zoals de kwalitatieve doelstelling in de omgevingswet luidt. De aanbeveling in het vorige jaarverslag is inmiddels opgevolgd en in het najaar is het concept van de kadernota dorpsaanzicht en openbare ruimte aan de commissie gepresenteerd. Wij zijn enthousiast over de inhoud van deze nota, zoals al in het voorwoord aangegeven. Vooruitlopend op de vaststelling door de gemeenteraad is de commissie aan het ‘proefdraaien’ met deze kadernota. Dat betekent dat we juridisch gezien de adviezen nog steeds baseren op de welstandsnota, maar vast tijdens gesprekken met planindieners gebruik maken van de heldere afbeeldingen en inrichtingsprincipes in deze kadernota.
14 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 3 Uw adviezen in 2019 3.1 Cijfers planbehandelingen Aantal De2019 heeft in 2019 advies uitgebracht over 57 59 vergunningaanvragen planbehandelingen was de waarvan initiatiefnemer of In heeft de Welstandscommissie Oostzaan behandeld, 8 betrekking Aantal planbehandelingen aanvragen voor een omgevingsvergunning, ontwerper (respectievelijk 17 planbehanhadden op aanvragen van voorgaande jaren.waaronIn verband met plannen aanwezig die meerdere behandelingen nodig Aantal planbehandelingen
In 2019 heeft de Welstandscommissie Oostzaan 5995. vergunningaanvragen behandeld, waarvan betrekking der 2 overige vergaderonderwerpen. In 2018 waren delingen en 20% in 2018). Het aantal88 preadviezen hadden, was het totaal aantal planbehandelingen In 2019 heeft de Welstandscommissie Oostzaan 59 vergunningaanvragen behandeld, waarvan betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen er 61 uitgebrachte adviezen. Bij 37% de In aanvrawas invan 2019 19meerdere gevallen ten opzichte vannodig 26 met Het aantal plannen is met ca 4 van % gestegen ten opzichte 2018. Het aantalbehandelingen behandelingen steeg hadden op nieuwe aanvragen van voorgaande jaren. verband met plannen die nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 95. gen kon in ĂŠĂŠn keer een positief advies gegeven gevallen in 2018. ca 12 % ten vanaantal het vorige jaar. hadden, wasopzichte het totaal planbehandelingen 95. Het aantalBijnieuwe plannen is met caof 4% gestegen opzichte van 2018. Het aantal behandelingen steeg met worden. 24 planbehandelingen 25% van deten Het aantal nieuwe plannen is met ca 4 % gestegen ten opzichte van 2018. Het aantal behandelingen steeg met ca 12 % opzichte van het vorige jaar. Tabel 1 ten ca 12 % ten opzichte van het vorige jaar. SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Tabel Aantal1 planbehandelingen Tabel 1 Omgevingsvergunning 46 78 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN waarvan nieuwbouw 10 19 Omgevingsvergunning 46 78 Omgevingsvergunning 46 78 waarvan nieuwbouw verbouwing 36 59 waarvan 10 19 waarvan nieuwbouw 10 19 Preadvies* 10 13 waarvan verbouwing 36 59 waarvan verbouwing 36 59 Reclameaanvraag 1 2 Preadvies* 10 13 Preadvies* 10 13 Overige vergaderonderwerpen Reclameaanvraag 12 22 Reclameaanvraag 1 2 Totaal vergaderonderwerpen Overige 259 295 Overige vergaderonderwerpen 2 2 * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Totaal 59 95 13. Totaal 59 95 * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 13. Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 13.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Tabel Aantal2 planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal planbehandelingen t.o.v. voorgaande jaren SOORT AANVRAAG 2019 Tabel 2 Tabel 2 Nieuwe aanvragen 51 SOORT AANVRAAG 2019 SOORT AANVRAAG 2019 Aanvragen van voorgaande jaren 51 8 Nieuwe aanvragen Nieuwe aanvragen 51 Herhalingenvan voorgaande jaren 836 Aanvragen Aanvragen van voorgaande jaren 8 Totaal behandelingen 95 Herhalingen 36 Herhalingen 36 Totaal behandelingen 95 Totaal behandelingen 95
2018
2017
49 2018 2018 12 49 49 24 12 12 85 24 24 85 85
42 2017 2017 6 42 42 626 6 74 26 26 74 74
2019
2018
2017
95 2019 2019 95 95
85 2018 2018 85 85
74 2017 2017 74 74
Vorm van behandelingen Vorm behandelingen Vorm van van behandelingen Tabel 3 van behandelingen Vorm VERDELING AANVRAGEN Tabel 3 Tabel 3 Totaal behandelingen VERDELING AANVRAGEN VERDELING AANVRAGEN Gemandateerd behandeld Totaal behandelingen Totaal behandelingen In de welstandscommissie Gemandateerd behandeld Gemandateerd behandeld behandeld In de welstandscommissie In de welstandscommissie behandeld behandeld
67 % 67 33 % % 67 % 33 % 33 %
80 % 80 20 % % 80 % 20 % 20 %
63 % 63 37 % % 63 % 37 % 37 %
15
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak behandeld? Tabel 4
ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2019
2018
2017
51
49
42
Bij eerste behandeling akkoord
37 %
51 %
45 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
0%
6%
0%
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
20 %
12 %
21 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
12 %
6%
7%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
24 %
20 %
19 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
8%
4%
7%
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Op de gemeentepagina van Oostzaan op onze website zijn meer cijfers te vinden.
16 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2019 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W.
gebaseerd op de cultuurhistorische en landschappelijke context van Oostzaan. De commissie acht deze nota dan ook goed bruikbaar en wil er graag mee werken.
3.3 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De adviseurs van MOOI Noord-Holland doen meer dan hun werk in de gemeentelijke adviescommissies. Wij ondersteunen vrijwel alle gemeenten in Noord-Holland bij het behoud en de ontwikkeling van omgevingskwaliteit.
“De kadernota Dorpsaan-
Voor Oostzaan hebben wij dit jaar een aantal ontwikkelingen die zijn begeleid door een supervisor nagenoeg afgerond en deze plannen zijn inmiddels al tot het niveau van een omgevingsvergunning uitgewerkt.
beleid over ‘goede omge-
Beleidsontwikkeling In het kader van beleidsontwikkeling hebben we in 2019 geadviseerd over de Kadernota Dorpsaanzicht en Openbare Ruimte Oostzaan. Advies betekende in dit verband een aantal enthousiaste gesprekken met de ambtelijke opsteller van deze goed leesbare nota en vooral een aanmoediging om dit beleid vast te stellen. In het advies aan het college hebben wij het volgende geschreven:
wet.”
In het algemeen zijn er complimenten en is er waardering voor de heldere, compacte en doelgerichte nota. Het document is zowel inspirerend door de beeldende vormgeving als toepasbaar als beoordelingskader. Ook is deze nota toekomstgericht opgesteld, omdat het document als ‘nota uiterlijk van bouwwerken’ onder de omgevingswet kan worden vastgesteld. In de omgevingswet is ‘een goede omgevingskwaliteit’ als centrale doelstelling opgenomen. Deze kadernota gaat in op ‘een goede omgevingskwaliteit’,
zicht en Openbare Ruimte Oostzaan is een geslaagd voorbeeld van vernieuwend vingskwaliteit’, de nota ademt de geest van de OmgevingsVoorzitter van de commissie Marlies van Diest
17
3.4 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland terecht met vragen over alles wat met erfgoed en cultuurlandschap te maken heeft. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen en levert informatie over erfgoed in de Omgevingswet en het landschaps- en erfgoedbeleid van diverse overheden. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van duurzaamheid en herbestemming of het inpassen van zonnevelden in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www. steunpunterfgoednh.nl. En de Steunpunt-kaartviewer biedt een rijke bron aan informatie over allerlei erfgoedzaken, ook in uw gemeente. De gemeente Oostzaan heeft ook gebruik gemaakt van (de kennis van) het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Een drietal ambtenaren heeft deelgenomen aan de cursus erfgoed in Omgevingswet; David van Weeghel, junior projectleider gebiedsontwikkeling, evenals Sjaak Schavemaker, bouwplanbehandelaar monumenten en Stacy Kartopawiro, adviseur ruimtelijke ordening. Het Duurzaam Erfgoed Congres op 6 juni 2019 kon zich niet alleen verheugen op ambtelijke belangstelling vanuit OVER-gemeenten maar ook van leden van de vereniging Zaans Erfgoed. Speciale door het Steunpunt georganiseerde bijeenkomsten voor historische verenigingen en het symposium ‘Toekomst Religieus Erfgoed’ werden druk bezocht door bestuursleden van de Vereniging Zaans Erfgoed en ook door de erfgoedambtenaren uit de Zaanstreek.
18 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
Zuideinde 134, ontwerp 2019
19
19 PROJECT MONUMENT OF HERBESTEMMING
OOSTZAAN
Zuideinde 134 Het schetsontwerp van het appartementengebouw op een prachtige locatie aan het lint vergde een aantal gesprekken met de architect over de hoofdopzet om dit toch omvangrijke gebouw (of fors aantal appartementen) goed in te passen in het lint. Deze gesprekken gaan niet uitsluitend over architectuur (of de klassieke welstandsbeoordeling) maar over alle onderwerpen die in de kadernota dorpsaanzicht en openbare ruimte worden genoemd; een woning aan het lint en bijgebouwen daarachter, doorzichten, parkeeroplossing op het erf, oriĂŤntatie op de zon en het ontwerp van een verblijfsplek aan het water met uitzicht op de Kolksloot. Het gewijzigde ontwerp is beter landschappelijk ingepast en de schaal van het gebouw past ook beter in het kleinschalige dorpslint.
Zuideinde 134, ontwerp 2010
20 PROJECT KLEIN PLAN
OOSTZANERVELD
Natuurlijke oeverbescherming De aanvraag voor natuurvriendelijke oevers is klein en heeft vooral een vergunningtechnische reden dat aan de commissie advies wordt gevraagd. Dit terwijl de omgevingsimpact van deze ingreep in de vorm van meer biodiversiteit en behoud van het cultuurhistorische waardevolle landschap groot is. In dit geval ontstaan uit het project ‘kleurrijke linten’ waar met steun van de Europese Unie 25 km. natuurvriendelijke oevers worden aangelegd.
Natuurlijke oeverbescherming
22 WELSTANDSCOMMISSIE OOSTZAAN JAARVERSLAG 2019
Hoofdstuk 4 Evaluatie en aanbevelingen 4.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 2 juni 2020 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2019. In het gesprek is van gedachten gewisseld over een aantal concrete initiatieven. Het initiatief om het rijksmonument aan de Kerkstraat te verbouwen en om een parkeerplaats in de voortuin aan te leggen met een uitrit. In het gesprek is aan de orde gekomen dat het beleid voor de herinrichting van de weg één uitrit per woning en één parkeerplaats op eigen erf toestaat, ook in dit geval. De commissie geeft aan dat parkeren in de voortuin van een rijksmonument niet wenselijk is. Het beleid zou gericht moeten zijn op vergroening van de voortuinen, ten behoeve van een gastvrije entree van het dorp. De gemeente Oostzaan beschikt echter niet over een geïntegreerde welstands- en monumentencommissie waardoor dit initiatief aan de erfgoedcommissie van MOOI Noord-Holland ter beoordeling moet worden voorgelegd. Het ontwerp van de herinrichting van de weg verkeert inmiddels nagenoeg in de fase van definitief ontwerp, waardoor ‘input’ vanuit de commissie niet meer tot de mogelijkheden behoort. De initiatiefnemers van de verbouwing van een woning in de Kerkbuurt hebben zich tot de portefeuillehouder gewend over de onduidelijkheid van de adviezen. De vraag aan de commissie luidt om over dit advies nogmaals in gesprek te gaan en/of het advies te heroverwegen. In relatie tot de kadernota dorpsaanzicht en openbare ruimte wordt kort het bouwplan aan het Zuideinde toegelicht, dat in het jaarverslag is verbeeld en waarin is getracht om ‘het Oostzaanse’ in het plan te verwerken. Zowel de commissie als de portefeuillehouder zijn enthousiast over het resultaat.
Tot slot meldt mevrouw Dral dat de kadernota Dorpsaanzicht en openbare ruimte geagendeerd staat voor besluitvorming voor de raadsvergadering van donderdag 4 juni en daarna zes weken ter inzage wordt gelegd. 4.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de Welstandscommissie Oostzaan nog de volgende aanbevelingen: • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit, inclusief het cultureel erfgoed, kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Hoewel bestaande beleidskaders, zoals de welstandsnota, na inwerkingtreding van de Omgevingswet automatisch onderdeel worden van het omgevingsplan (de zogenaamde ‘bruidsschat’), kan actualisatie van de huidige beleidskaders – gericht op een meer integrale, uitnodigende én meer inspirerende regelgeving – zeer nuttig zijn; • Oostzaan loopt met de kadernota dorpsaanzicht en openbare ruimte op de troepen vooruit, omdat deze nota al beantwoordt aan bovenstaande aanbeveling. Het is beleidskader gericht op een meer integrale, uitnodigende en meer inspirerende regelgeving. De nota ademt daarmee de geest van de Omgevingswet en de commissie adviseert het bestuur om deze nota als beoordelingskader vast te stellen; • De nota is opgesteld vanuit het belang van het versterken van de kernkwaliteiten van Oostzaan en daarmee van de identiteit van het dorp. Graag denken wij mee over een vertaling van dit integrale beleid in het omgevingsplan; • In 2020 zal de gemeenteraad moeten besluiten over de toekomst van de kwaliteitsadvisering, die begint na de invoering van de Omgevingswet. De kaders in de omgevingsvisie en het omgevingsplan zullen zeker aanleiding geven om de
23
gemeentelijke adviescommissie constructiever en nog effectiever in te zetten. Begin van dit jaar hebben wij samen met de VNG een handreiking uitgebracht over hoe dat zou kunnen. Het ambtelijke gesprek hierover is in uw gemeente al begonnen. Wij bevelen u aan dit najaar met de VNG-handreiking in de hand het debat met ons te voeren; • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt is door provincie Noord-Holland en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ingesteld om gemeenten te ondersteunen bij alle vragen die spelen rond (het verduurzamen van) monumenten, cultuurlandschap, herbestemming en andere erfgoed-gerelateerde zaken. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten. 4.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de welstandscommissie Oostzaan, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Dit is een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. De plannen in dit jaarverslag zijn slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie dit jaar heeft mogen adviseren. Wij nodigen u van harte uit om in 2020 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
24 PROJECT HOE IS HET MET?
OOSTZAAN
Verduurzaming eengezinswoningen Doctorsbuurt De verduurzaming van het oudere, veelal naoorlogs bezit van woningbouwverenigingen begint langzamerhand op gang te komen. Omdat het meestal om complexen gaat is de uiterlijke verandering die dat tot gevolg kan hebben van grote invloed op de omgeving. In het complex met 58 woningen in de doctorsbuurt in Oostzaan is uitgebreid met de corporatie van gedachten gewisseld over hoe deze verduurzaming zou moeten plaatsvinden. Grofweg waren er twee mogelijkheden; zo dicht mogelijk blijven bij de bestaande architectuur of een geheel nieuw, moderner uiterlijk. Omdat de stedenbouwkundige structuur intact blijft en ook de omringende bebouwing niet verandert is gekozen voor de eerste optie. In de discussie over het ontwerp is de nadruk gelegd op de zorgvuldigheid van de detaillering en karakteristieke kenmerken van de bestaande architectuur. Het resultaat is verrassend; ook met gebruikmaking van moderne technieken, zoals buitengevelisolatie met steenstrips, blijkt het goed mogelijk het karakter van de woningen te behouden. Dakoverstekken, metselwerkdetails en kozijnaansluitingen zijn gehandhaafd. Jammer genoeg zijn ondanks de afspraken met de corporatie niet overal de bestaande schoorstenen gehandhaafd. Daarmee is een belangrijke karakteristieke onderverdeling van de woningen in een rijtje verdwenen.
Beeld van een rij woningen in de Doctor Scharffstraat vóór verduurzaming
25
Beeld van een rij woningen in de Doctor Scharffstraat nรก verduurzaming
26
Colofon Auteur Ingrid Langenhoff, coördinator commissie Zaanstreek Met bijdragen van Marlies van Diest, voorzitter welstandscommissie Oostzaan Bart Duvekot, architect en lid welstandscommissie Oostzaan José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatieadviseur MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, juli 2020
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh
