1
COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
2 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
3
Voorwoord ”De gemeenteraad, het college en de gemeentelijke organisatie streven naar kwaliteit. Daarbij staan duidelijke besluitvorming, goede onderbouwing van de standpunten en transparantie hoog in het vaandel.” Coalitieprogramma Schagen 2018-2022
“Samen werken aan geluk”. Dit is de titel van de compacte strategische visie 2040 die sinds 2017 een inspirerende basis vormt voor het beleid van de gemeente Schagen. Een tweede uitspraak die opviel is “Vertrouwen en openheid vormen de leidraad voor onze manier van werken”. (Bron: begroting 2019) Als voorzitter van de Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Schagen (vanaf juli 2018) zijn dit belangrijke uitgangspunten geweest bij de uitvoering van mijn taken. Ik hoop, ook in de komende jaren, dat er vanuit de CRK op basis van een open en transparante werkwijze kan worden bijgedragen aan het voortzetten van de dialoog over (ruimtelijke) kwaliteit in de gemeente. De gemeente Schagen is gelegen in een prachtig en afwisselend gebied; (stad Schagen, vele mooie dorpen, platteland en strand). Nu, maar ook in de toekomst, is het behoud en het versterken van werkgelegenheid in de gemeente een van de belangrijkste factoren. Dit geldt natuurlijk ook voor recreëren, leren en wonen. Belangrijke ontwikkelingen die ook vaak zullen leiden tot veranderingen in de omgeving. Behoud van de kwaliteit van stad, dorp, landschap en kust is en blijft daarbij van belang. De gemeente is begonnen met het ‘omgevingswetproof’ maken van bestemmingsplannen als voorbereiding op de inwerkingtreding van de Omgevingswet. De gemeente heeft nog geen omgevingsvisie/ omgevingsplan.
In de gemeente wordt gewerkt aan een veelheid van projecten, zoals de uitbreiding van winkelcentrum Makado, de Doorbraak in Warmenhuizen, Groote Keeten (Boskerpark), Nes-Noord, Schagen en woningbouw ‘t Zand Noord. Over een groot aantal van deze projecten vindt regelmatig terugkoppeling plaats naar de CRK. De samenwerking met de casemanagers, Jan Blaauw en Hamza Akgün is prettig. Dit geldt ook voor het regelmatig overleg met de gemeentelijke stedenbouwkundige, Sven van Nieuwenhoven. Ir. Robbert Jan Wijntjes Voorzitter Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen
4 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
5
Inhoud 1.
Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks
7
2.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
8
Appartementencomplex, Laan 17, Schagen
14
3.
Wat wij u adviseerden in 2018
16
Verbouw voormalig hotel Igesz, Markt 22, Schagen
20
4. Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering
22
Bouw van een woning, Beemsterboerweg, Waarland
24
5.
Evaluatie en aanbevelingen
27
Diverse woningen, Welgelegen, Burgerbrug Colofon
28 30
6 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
7
Hoofdstuk 1 Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen (CRK) in 2018 is verlopen en waar we als commissie – met ondersteuning van stichting MOOI Noord-Holland – aan werken. Dit eerste hoofdstuk gaat over de taak die wij voor u uitvoeren. Door de Omgevingswet gaat die taak veranderen. Hoe ziet de ruimtelijke kwaliteitsadvisering er nu en straks uit? 1.1 Nu Van oudsher voert de welstandscommissie een wettelijke taak uit. Maar in veel gemeenten is dat inmiddels anders. De afgelopen jaren heeft onze moederorganisatie MOOI Noord-Holland zichzelf heruitgevonden als adviseurs omgevingskwaliteit. Het werk is waar mogelijk integraler geworden. Veel gemeenten zijn overgestapt van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid. De ruimtelijke kwaliteitsadvisering heeft zich ontwikkeld tot een constructieve dialoog. Het gesprek beperkt zich niet tot het uiterlijk van een bouwwerk maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek en voor de maatschappij. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. Niet alleen het uiterlijk of de schoonheid, maar de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde bepaalt de ruimtelijke kwaliteit. De afweging wordt gemaakt vanuit het publieke belang, waarbij zoveel mogelijk recht wordt gedaan aan private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien we het samenbrengen van publieke en private belangen als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Daarbij is het voeren van een constructief gesprek met de initiatiefnemer – gericht op het creëren van meerwaarde – eigenlijk belangrijker dan de finale (meer traditionele) beoordeling.
1.2 Straks Daarom is ‘nu’ eigenlijk al een beetje ‘straks’. Waar MOOI Noord-Holland als organisatie op heeft voorgesorteerd, wordt straks werkelijkheid. De Omgevingswet zal naar verwachting in 2021 worden ingevoerd. Dan zullen de vertrouwde kaders, posities en instrumenten verder veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en de daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte in onderlinge samenhang. Door ook duurzaamheid, en eventueel gezondheid, veiligheid en natuur toe te voegen worden het beleidsregels voor omgevingskwaliteit – nog integraler. Dit betekent natuurlijk nogal wat voor de uitvoering van de kwaliteitsadvisering. In hoofdstuk 4 zullen we dieper ingaan op enkele dilemma’s die kunnen ontstaan bij de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering.
8 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
9
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een ruimtelijke ingreep in de leefomgeving vraagt vakmanschap. De CRK is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Schagen. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. In 2018 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Nelleke Domburg Als burgerlid betrokken bij de CRK Schagen. Zij heeft jarenlang gewerkt als onderzoeker en adviseur op het gebied van ruimtelijke- en milieuvraagstukken. In de voormalige gemeente Harenkarspel is ze als raadslid ook lid geweest van de commissie ruimtelijke zaken. Omdat zij inwoner van de gemeente is kan zij haar lokale en inhoudelijke kennis goed gebruiken als burgerlid van de commissie.
De commissie werd ondersteund door:
Ir. Robbert Jan Wijntjes
Mariette Bruin
Stedenbouwkundige en sinds juli 2018 voorzitter van de commissie. Hij heeft als ervaren stedenbouwkundige de supervisie gehad over grote uitbreidingsplannen en heeft diverse participatie- en herstructureringsprojecten begeleid in dorpen, steden en het landelijk gebied.
Commissiecoördinator MOOI Noord-Holland
Paul Kramer
Jan Blaauw
Architect-secretaris, heeft zijn architectenbureau studioKRAMER in Zaandam. Historischeen moderne houtbouw hebben een speciaal plekje in zijn hart. Hij geeft daarnaast les en heeft, zowel in de rol van architect als van voorzitter, zitting gehad in diverse ruimtelijke adviescommissies.
Casemanager gemeente Schagen
Eddo Carels
Hamza Akgün
Architect, is sinds juli 2016 architect-lid van de commissie. Als architect, sinds 2005 bij zijn bureau caas architecten, kende hij de welstand vooral van “de andere kant van de tafel” wanneer hij zijn plan kwam toelichten. Hij vindt het belangrijk om het vak van architect breder uit te oefenen.
Casemanager gemeente Schagen
10 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
“Er is lof en waardering voor de wijze waarop de commissie nu draait.” Sven van Nieuwenhoven, stedenbouwkundige
11
2.2 Werkwijze De CRK adviseert de gemeente Schagen en komt op woensdag in de oneven weken van het jaar in Schagen bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een gespreksomgeving waarin de direct betrokkenen aan bod komen in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal en analoog gepresenteerd door de casemanagers van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij grotere plannen is een stedebouwkundige van de gemeente aanwezig om de commissie te informeren. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze link. De adviezen Van elke planbehandeling stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De casemanager zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de casemanager en de architect-secretaris hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw, verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.
Pre-adviezen De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende plannen graag al vóór de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op maatschappelijke meerwaarde te verkennen. Dit wordt meestal aangeduid met de termen vooroverleg of preadvies. Op deze manier komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan de inbreng van de commissie nog relatief eenvoudig worden meegenomen. Dit bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag. Vooroverleg wordt door veel initiatiefnemers als een welkome inbreng ervaren. Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. De architect-secretaris van de adviescommissie is gemandateerd voor het behandelen van de kleine plannen. Als er plannen zijn, waarvan mag worden aangenomen dat deze onder verantwoording van de commissie kunnen worden afgedaan, worden deze door de gemachtigde digitaal behandeld. De casemanager van de gemeente legt kleine plannen voor, zoals verbouwingen, dakkapellen, schuttingen en kleine wijzigingen in eerdere aanvragen. Eventueel kunnen plannen door de gemandateerde van de commissie aangehouden worden en in de voltallige commissie behandeld worden. Stedenbouwkundig kwartiertje en inloopspreekuur Het vooroverleg met een van de stedebouwkundigen, Sven van Nieuwenhoven, wordt als positief ervaren. Ook het inloopspreekuur voorafgaand aan de vergadering, met het gemandateerde lid van de commissie, werkt positief. Initiatiefnemers, architecten en projectontwikkelaars kunnen een afspraak maken voor een collegiaal overleg met de architect-secretaris om in een heel vroeg stadium een schetsontwerp voor te leggen. Het inloopspreekuur werkt ook als een snel en informeel overleg tussen de gemandateerde en de plantoetsers, waardoor de laatsten gemotiveerd de aanvragers van dienst kunnen zijn.
12 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
13
Monumentenbeleid De gemeente Schagen heeft een eigen Erfgoedcommissie. In 2018 heeft geen afgevaardigde van de Erfgoedcommissie de commissievergaderingen van de CRK bijgewoond. Afgesproken is dat wanneer een monumentenplan op de agenda van de CRK staat, een afgevaardigde van de Erfgoedcommissie indien nodig tijdens de planbehandeling aanwezig is. De bevindingen van de Erfgoedcommissie worden altijd bij een monumentenplan meegeleverd. Over de renovatie en verbouwing van het hotel op locatie Markt 22 te Schagen is in een gezamenlijke bespreking contact geweest met de Erfgoedcommissie. Er is gesproken over de toekomst van de erfgoed- en welstandsadvisering en de mogelijkheden die MOOI Noord-Holland daarbij zou kunnen bieden. Het is de bedoeling dat hierover in 2019 nadere afspraken worden gemaakt. Op dit moment bestaat de Erfgoedcommissie van Schagen slechts uit drie leden, omdat er recent een lid is weggegaan (bouwhistoricus en bouwkundige) en al eerder een restauratiearchitect is vertrokken. In het dagelijkse werk loopt men nu regelmatig tegen het feit aan dat er een tekort is aan deskundigheid in de Erfgoedcommissie. Een extra restauratiearchitect en een architectuur- en/of bouwhistoricus zijn vereisten om deskundig advies te kunnen geven over de omgevingsvergunningen voor monumenten. Er wordt gezocht naar een korte termijnoplossing voor het opvullen van deze lege posities. Wellicht zou MOOI Noord-Holland de gemeente Schagen kunnen helpen bij het opvullen van deze posities binnen de Erfgoedcommissie. Activiteiten in de gemeente Op woensdag 12 september organiseerde de commissie een excursie. Verschillende locaties binnen de gemeente Schagen en omgeving werden bezocht. Ter bevordering van de teambuilding tussen commissieleden en casemanagers werd de middag afgesloten met een etentje in één van de etablissementen die Schagen rijk is.
2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De “Reisgids voor Ruimtelijke Kwaliteit” vastgesteld in 2016 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. Via deze link kunt u de welstandsnota voor uw gemeente inzien. Naast de welstandsnota zijn er ook welstandscriteria opgenomen in beeldkwaliteitsplannen (o.a. voor ‘ruimte voor ruimte’ locaties in het landelijk gebeid, voor de ontwikkeling van een nieuw recreatieterrein bij Groote Keeten en voor de ontwikkeling van nieuwe woonwijken in ’t Zand en Schagen). De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen.
14
15
15 PROJECT GROOT PLAN
SCHAGEN
Appartementencomplex Laan 17
Voor het braakliggende terrein naast het gemeentehuis bestaan al jaren bouwplannen. In 2016 is er een herontwikkeling van een in 2008 vergund plan. Het plan voor een appartementencomplex kenmerkt zich door een schaalsprong van de bebouwing in het historische centrum van Schagen: de commissie beoordeelt het plan als te groot en te massief en vindt het plan in eerste instantie niet passend bij de sfeer van de omgeving. Omdat gesteld werd dat het plan binnen de criteria van het bestemmingsplan paste, is een latere versie van het plan - waarin de balkons opgenomen waren in de bouwmassa en het volume visueel sterk verkleind was - van een positief advies voorzien. De ontwikkelaar heeft de plannen sterk gewijzigd in samenspraak met de omwonenden en de commissie. Het forse volume is opgesplitst in twee bouwblokken, die verschillend in opbouw en materiaalgebruik zijn, maar wel duidelijk familie zijn van elkaar. De commissie is verheugd door deze grote stap, waardoor de inpassing veel meer passend is voor deze context van herenhuizen aan de Laan. Hulde voor de inzet van de omwonenden is hier op zijn plaats; het heeft tevens geleid tot een constructief proces tussen ontwikkelaar, gemeente, omwonenden en de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen en heeft onmiskenbaar gezorgd voor meer kwaliteit in de binnenstad.
Eerder plan uit 2009
Bron: BBHD Architecten & Ingenieurs B.V. in Alkmaar Plan uit 2017
16 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
17
Hoofdstuk 3 Aantal planbehandelingen Wat wij u adviseerden in 2018
In 2018 heeft de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen 253 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 33
betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen Aantal planbehandelingen nodig hadden, was het totaalRuimtelijke aantal planbehandelingen 359. 3.1 Cijfers meerdere behandelingen nodig hadden,waarvan was het 33 planbehandelingen InAantal 2018 heeft de Commissie Kwaliteit Schagen 253 vergunningaanvragen behandeld,
Het aantal nieuwe plannen is metvan ca 24 %Kwaliteit gedaaldjaren. ten opzichte van met 2017. Het aantal behandelingen daalde 33 met Inbetrekking heeft de Ruimtelijke Kwaliteit totaal planbehandelingen 359.behandelingen hadden op aanvragen voorgaande In verband plannen die meerdere In2018 2018 heeft deCommissie Commissie Ruimtelijke Schagen 253aantal vergunningaanvragen behandeld, waarvan ca 31 % ten opzichte van het vorige jaar. Schagen 253hadden vergunningaanvragen behandeld, Het aantal nieuwe plannen met ca. 24% gedaald nodig hadden, was het aantal planbehandelingen betrekking op totaal aanvragen van voorgaande jaren.359. In verband met plannen dieismeerdere behandelingen waarvan 33 betrekking hadden op aanvragen van ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen Het aantal nieuwe plannen is met ca 24 % gedaald ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen daalde met nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 359. Tabel 1 ca 31 % ten opzichte van het vorige jaar. voorgaande jaren. In verband met plannen die daalde met ca. 31% ten opzichte van het vorige jaar. Het aantal nieuwe plannen is met ca 24 % gedaald ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen daalde met SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN ca 31 % ten opzichte van het vorige jaar. Tabel 1 Omgevingsvergunning 213 311 Aantal planbehandelingen Tabel 1 AANVRAAG SOORT AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN waarvan een monument 5 10 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Omgevingsvergunning 213 311 waarvan nieuwbouw 114 172 Omgevingsvergunning 213 311 waarvan een monument 5 10 waarvan verbouwing 94 129 waarvan een monument 5 10 waarvan nieuwbouw 114 172 Preadvies* 37 45 waarvanverbouwing nieuwbouw 114 172 waarvan 94 129 Reclameaanvraag 2 2 waarvan verbouwing 94 129 Preadvies* 37 45 Adviesaanvraag handhaving 1 1 Preadvies* Reclameaanvraag 237 245 Totaal 253 359 Reclameaanvraag Adviesaanvraag handhaving 12 12 * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 75. Adviesaanvraag handhaving 1 1
Totaal 253 359 *Totaal Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen.359 Het totaal aantal preadviesaanvragen 253 Aantal was 75. planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren:
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 75.
Tabel 2planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal SOORT AANVRAAG 2018 voorgaande jaren:2017 Aantalplanbehandelingen planbehandelingen tenvoorgaande opzichte Aantal t.o.v. jaren Tabel 2 Nieuwe aanvragen 220 288 Tabel 2AANVRAAG SOORT 2018 2017 Aanvragen van voorgaande jaren 33 37 SOORTaanvragen AANVRAAG 2018 2017 Nieuwe 220 288 Herhalingen 106 198 Nieuwe aanvragen 220 Aanvragen van voorgaande jaren 33 37288 Totaal behandelingen 359 523 Aanvragen van voorgaande jaren 106 33 37 Herhalingen 198 Herhalingen 106 198 Totaal behandelingen 359 523 Totaal behandelingen 359 Vorm van behandelingen
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak behandeld? Tabel 4
ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2018
2017
218
2016
288
284
Bij eerste behandeling akkoord
41 %
44 %
59 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
11 %
8%
6%
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
11 %
11 %
8%
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
8%
13 %
8%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
17 %
11 %
9%
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
12 %
13 %
10 %
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
2016 284 2016 38 2016 284 130 284 38 452 38 130
523
130 452 452
2017
2016
523 2017 2017 523
452 2016 2016 452
Vorm van behandelingen Tabel 3
Vorm van behandelingen VERDELING AANVRAGEN 2018 Vorm van behandelingen Tabel Totaal3behandelingen Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN Gemandateerd behandeld VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen In de welstandscommissie Totaal behandelingen Gemandateerd behandeld behandeld behandeld InGemandateerd de welstandscommissie behandeld In de welstandscommissie behandeld
359 2018 2018 359
14 %
86 % % 359 14 14 % 86 % 86 %
10 %
90 % % 523 10 10 % 90 % 90 %
6%
452 94 6 %% 6% 94 % 94 %
Op de gemeentepagina van Schagen op onze website zijn meer cijfers te vinden.
18 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
19
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2018 zijn op één na alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Het college van B&W is contrair gegaan betreffende De uitkijktoren van Fluwel, Belkmerweg 65 in Sint Maartensvlotbrug. 3.3 Adviezen grote ruimtelijke plannen In 2018 is advisering over enkele ruimtelijke plannen aan de orde geweest, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van zonneweides in het landelijk gebied.
Zonneweide Parellelweg ’t Zand bron: www.Schagenfm.nl
3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De advieswerkzaamheden van MOOI Noord-Holland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaan verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Gedacht kan worden aan: • • • •
Gesprekken met een ervenconsulent; Procesbegeleiding (zoals supervisie); Beleidsontwikkeling; Deelname van ambtenaren aan thematische workshops.
3.5 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland De gemeente Schagen heeft ook gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet, herbestemming en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles
Christoforuskerk Schagen
wat met erfgoed te maken heeft. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van herbestemming of het inpassen in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl. Zonnepanelen op monumenten en in beschermde gezichten Op 2 oktober organiseerde het Erfgoedteam een themabijeenkomst zonnepanelen op monumenten en in beschermde gezichten. Saskia Olivierse was namens de gemeente Schagen aanwezig. De Christoforuskerk in Schagen, een Rijksmonument, werd als casus besproken. Het parochiebestuur wil de kerk graag verduurzamen door een warmtepomp, vloerverwarming en zonnepanelen te installeren. Er is een aanvraag ingediend voor zonnepanelen op het lage zijdakvlak, dat met leien is bedekt. De gemeente is heel actief in het streven naar verduurzaming en zoekt een manier om deze aanvraag te honoreren. De RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) heeft negatief geadviseerd over de aanvraag omdat de dakbedekking onderdeel uitmaakt van de bescherming en leien kwetsbaar zijn. De gemeente heeft zowel argumenten tegen als vóór. Het aanbrengen van de panelen op de leien kan beschouwd worden als een reversibele ingreep. Bovendien begrijpt de gemeente de hoge exploitatiekosten van het kerkbestuur. De gemeente heeft in dit dilemma behoefte aan goede voorbeelden en steekhoudende argumenten voor of tegen plaatsing van zonnepanelen op een monumentaal leien dak.
20
21
21 PROJECT MONUMENT OF HERBESTEMMING
SCHAGEN
Nieuwbouw hotel restaurant
Markt 22
Op deze locatie in het historisch centrum tussen Markt, Hofstraat en Slotplein komt nieuwbouw, met behoud van het koetshuis, dat een gemeentelijke monument is. De initiatiefnemer en ontwerper betrekken de CRK met goed materiaal in een vroeg stadium bij de planvorming. Op dat moment heeft de Erfgoed- en monumentencommissie nog niet geadviseerd. Het eerste plan bestaat uit een fors volume van drie lagen met kap, een ‘paviljoen’ en een ‘portierswoning’. De CRK ziet mogelijkheden maar vraagt aandacht voor de aansluiting op de omgeving door een getrapte bouwmassa aan het Hofplein, een logische formele entree via het koetshuis aan de Markt en heldere architectuur van de verschillende bouwdelen die niet persé historiserend hoeft te zijn. Na bestudering van het beeldkwaliteitsplan en na overleg met gemeente en omwonenden over parkeren en bevoorrading is het plan aangepast. Met name de kapverdieping en de getrapte bebouwing aan de Hofstraat zijn in een moderne, lichte architectuur uitgevoerd in contrast met het monumentale koetshuis. ‘Paviljoen’ en ‘portierswoning’ zijn historiserend ontworpen. De CRK ziet grote vooruitgang. Materiaalkeuze en detaillering kunnen de verschillende bouwdelen en overgangen daartussen nog versterken. Er vindt een afstemmingsoverleg plaats tussen Erfgoed-monumentencommissie, aanvrager, ontwerper, gemeente en CRK, om heldere uitgangspunten mee te geven voor de aansluiting op het monumentale koetshuis. Samenvattend is de CRK van mening dat de constructieve inbreng en de positieve sfeer van de overleggen hebben geleid tot een doordacht plan dat meerwaarde kan opleveren voor Schagen.
Bron: Bouwkundig Buro Sijnesael & van Wijck
22 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
23
Hoofdstuk 4 Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit? De Omgevingswet draagt ons allen op om te zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het gaat om de kwaliteit van de ruimte waarin het leven van mensen zich afspeelt. Plannen met een goede omgevingskwaliteit zijn duurzaam en dragen bij aan de gezondheid en het welbevinden. In het ontworpen Nederland wordt het belang van cultureel erfgoed, architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit en goede kwaliteit van natuur en landschap hooggewaardeerd. In de toelichting van de Omgevingswet worden deze aspecten dan ook benoemd als de pijlers van goede omgevingskwaliteit. Goede omgevingskwaliteit begint bij het agenderen van kwaliteit in alle plan- en ontwerpprocessen. Hoe doe je dat? Wie adviseert over omgevingskwaliteit? Welke vorm van advisering vinden gemeenten bij zich passen? Dat waren de hoofdvragen tijdens de expertmeeting die MOOI Noord-Holland en Over Morgen, ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, organiseerden op 17 april 2018. Het werd duidelijk dat er geen vaste receptuur meer bestaat voor de ruimtelijke kwaliteitsadvisering. Maar kunnen we dan wel een menukaart maken voor een goed gesprek over omgevingskwaliteit? Tijdens de expertmeeting werden de dilemma’s verkend die in het debat naar voren komen.
De komst van de Omgevingswet vraagt een cultuurverandering en vergt dat we gezamenlijk gaan nadenken over het ontrafelen van deze knoop van dilemma’s. De commissieleden willen graag met betrokkenen binnen de gemeente in gesprek om plannen te maken voor de kwaliteitsadvisering in de toekomst. Als we dan op goede ideeën komen stellen we ook voor om er – daar waar het kan – mee te gaan experimenteren. Op weg naar moderne kwaliteitsadvisering met nieuwe, uitnodigende wettelijke kaders. U kunt het hele pamflet ‘Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit?’ via deze koppeling lezen.
DILEMMA 1 Advisering door deskundigen en/of maatschappelijke participatie? – Leidt maatschappelijke participatie tijdens het planproces vanzelfsprekend tot goede omgevingskwaliteit? Hebben we nog wel advies van deskundigen nodig? Het lijkt de kunst om maatschappelijk(e) initiatief en participatie te versterken door de advisering door deskundigen. Deskundigen brengen kennis, vaardigheden en kansen in. Zij hebben het vermogen om verder te kijken dan de initiatiefnemer en andere belanghebbenden, naar andere schaalniveaus en toekomstige omstandigheden.
DILEMMA 2 Advisering als proces en/of als momentopname aan het eind? – Sectoraal advies (zoals ruimtelijke ordening, welstand of monumenten) volstaat niet meer. Integrale advisering is het nieuwe devies en dat is gebaat bij vroege betrokkenheid bij de stedenbouwkundige en landschappelijke besluitvormingsprocessen. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Hoe waarborg je de onafhankelijkheid van het adviesteam? In welke fasen van het proces wordt geadviseerd? En hoe verhouden begeleiden en beoordelen zich tot elkaar? Deugdelijke advisering is continu, regelmatig en staat in verhouding tot de betekenis van een plan. De advisering moet helder, transparant, neutraal en gefundeerd zijn.
DILEMMA 3 Gemeentelijke adviescommissie en/of een andere constructie? – De Omgevingswet stelt een gemeentelijke adviescommissie verplicht die werkt volgens wettelijke vereisten. Het staat de gemeente vrij om ook andere adviesteams of adviseurs te benoemen. Die kunnen intern, gemengd of extern zijn. Het is belangrijk dat de adviescommissie of het adviesteam een duidelijke plek biedt voor het gesprek over ruimtelijke kwaliteit, en kennis van andere belangen en schaalniveaus inbrengt. Als de commissie of het team extern en onafhankelijk is, kan zij ook als derde neutrale partij fungeren. Maar hoe zorg je ervoor dat de advisering niet als extra drempel wordt gezien?
DILEMMA 4 Advies over grote ingrijpende plannen en/of kleine dagelijkse ingrepen? – De nieuwe ruimtelijke kwaliteitsadvisering is integraal en gaat altijd over het verbinden van de fysieke omgeving met sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Die advisering kan een langdurig, allesomvattend proces zijn. Maar dat is niet altijd nodig. Het is het dilemma van proportionaliteit: hoe zorg je dat de advisering in verhouding staat tot de betekenis van een plan, zonder dat dit leidt tot rechtsongelijkheid? Hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? Wordt over kleine, veelvoorkomende gevallen even intensief geadviseerd als over grote ingrijpende plannen? Hoe leg je dat vast, en wie bepaalt dat?
DILEMMA 5 Regelen en/of anders kijken? – Meer regels leiden niet tot betere omgevingskwaliteit. Het doel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een interpretatie: wat draagt een ingreep in de leefomgeving bij aan de ruimtelijke doelstellingen van de gemeente? Hoe verhoudt die ingreep zich tot kernkwaliteiten, principes en potenties? Regels zijn slechts de (onmisbare) hefboom die leidt tot overleg. De ‘nieuwe adviseur’ vinkt geen criteriasets af, maar hanteert een constructieve gesprekstechniek op basis van inspiratie en vakmanschap. De burger én de bestuurder worden hiermee verleid tot goede omgevingskwaliteit.
24 PROJECT KLEIN PLAN
25
WAARLAND
Nieuwbouw van een woning Beemsterboerweg Het plan betreft de bouw van een nieuwe woning in een lint, als onderdeel van een ‘ruimte voor ruimte plan’. Voor de locatie is een beeldkwaliteitsplan opgesteld. Hierin staat dat er per kavel één hoofdmassa moet zijn, uitgevoerd met één bouwlaag en een kap. Bij de eerste aanvraag (principeverzoek) merkt de commissie op dat de opbouw van
Voor- en zijgevel
de volumes niet helder is en niet passend in de omgeving. Een duidelijk onderscheid tussen voorhuis en bijgebouw ontbreekt. Tijdens een volgend gesprek met de opdrachtgever en de ontwerper wordt dit toegelicht. De commissie adviseert om te kijken naar voorbeelden van de West-Friese stolp als referentiebeeld. In een aangepast ontwerp is er duidelijk onderscheid tussen voorhuis en achterhuis. De commissie ziet dat de gekozen opzet kenmerken heeft van een langhuisboerderij. Dit kan nog meer tot uiting komen door de nok van het achterhuis te verlengen en een zadeldak toe te passen in plaats van een schilddak. Deze uitwerking is in het overleg tussen aanvrager en ontwerper niet eerder naar voren gekomen. Het uiteindelijke plan is helder en passend in de omgeving. De aanvrager is blij met het zadeldak op het achterhuis, omdat hierdoor ook meer ruimte ontstaat op de bovenverdieping.
Linkerzijgevel en Noordgevel
26 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2018
27
Hoofdstuk 5 Evaluatie en aanbevelingen 5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 22 mei 2019 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2018. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: • Het burgerlid Nelleke Domburg neemt binnenkort afscheid. Voorzitter Robbert Jan Wijntjes geeft het belang aan van een betrokken burgerlid voor de commissie. De gemeente zal de procedure voor een nieuw burgerlid opstarten; • Het conceptjaarverslag wordt doorgenomen. De voorzitter spreekt van een positief gevoel over de verrichtingen van het afgelopen jaar; • In de cijferbijlage is het spreekuur niet afleesbaar. Het is onduidelijk hoe het bestaan van het spreekuur met de potentiële aanvragers wordt gecommuniceerd. De gemeente pakt dit punt op; • Het aantal behandelingen loopt terug. Dit is te verklaren door het grotere aantal plannen dat ambtelijk afgehandeld wordt en de landelijke trend; • Er wordt afgesproken iedere drie maanden een evaluatiegesprek te houden met de wethouder Jelle Beemsterboer en daarbij het proces t.b.v. de Omgevingswet steeds terug te laten komen; • Per september zal de Erfgoedcommissie bij MOOI Noord-Holland worden ondergebracht en in de commissie geïntegreerd worden; • Het nieuwe regime, waarbij grote delen van de gemeente welstandsluw zijn geworden, betekent voor de commissie dat er minder geadviseerd wordt en dat de overige plannen vaker inhoude-
lijk hetzelfde als voorheen, maar soepeler in beoordeling van advies voorzien worden. ‘Akkoord, met aanbevelingen’ in plaats van ‘niet akkoord, tenzij’; • Er is overeenstemming over het feit dat aanvragers zo vroeg mogelijk in gesprek met de commissie zouden moeten kunnen treden. 5.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen nog de volgende aanbevelingen: • Zorg voor borging en behoud (op korte en middellange termijn) van de dialoog over (ruimtelijke) kwaliteit en besteed ook aandacht aan het betrekken van inwoners daarbij; • Denk na over de integraliteit van ruimtelijke opgaven en ruimtelijk beheer. Welke opgaven kunnen gekoppeld worden? Hoe kan het publieke domein zorgvuldig worden ingericht en onderhouden? Wat is een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving? • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Gebruik hierbij bijvoorbeeld de tien principes uit het Schetsboek voor een Omgevingsplan op Kwaliteit van Mooiwaarts; • Begin of continueer een gesprek over de dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering (hoofdstuk 4). Welke gevolgen heeft de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering voor uw gemeente en hoe gaat u deze organiseren? Wij willen u hierbij graag ondersteunen. De tijd is kort: bij het inwerking treden van de Omgevingswet (verwacht op 1 januari 2021) moet dit geregeld zijn. De welstands- en monumentenadvisering valt namelijk niet onder de ‘bruidsschat’ van de Omgevingswet;
• Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten. 5.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de CRK Schagen, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2018 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie heeft mogen adviseren. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. Wij nodigen u van harte uit om in 2019 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
28 PROJECT HOE IS HET MET?
29
BURGERBRUG
Particuliere woningen Hofje ‘Welgelegen’ Op deze locatie aan de Grote Sloot in Burgerbrug waren de uitbreidingsmogelijkheden voor de agrarische bedrijven beperkt en zijn er plannen ontwikkeld voor de verplaatsing van de bestaande bedrijven naar één gemeenschappelijke locatie aan de Burgerweg. De bestaande erven komen daarbij vrij voor herontwikkeling als woningbouwlocaties in een zogenaamd ruimte-voor-ruimteplan. In een ruimte-voor-ruimteplan kunnen als compensatie woningen gebouwd worden, indien storende bebouwing gesloopt wordt en er een ruimtelijke kwaliteitsverbetering mogelijk is. Vergunde woning impressie vooraanzich
In het gebied ontstaat een nieuwe ruimtelijke kwaliteit. Geïnspireerd op het voormalige boerenhof wordt een nieuw hof van vrijstaande woningen gerealiseerd. Het bestaande water krijgt een prominente plek en loopt rond het hofje. De woningen zijn allen op de gemeenschappelijk openbare ruimte georiënteerd. De lintbebouwing aan de Grote Sloot wordt aangeheeld aan beide zijden. De woningen zijn divers in hun verschijningsvorm; van een historiserende stolpvorm tot een moderne, naturel-houten schuurwoning. Zo is er voor elk wat wils. De samenhang wordt gevonden door de heldere hoofdvormen van herkenbare dorpse woonvormen met een zadeldak of stolpdak, maar ook door het gebruik van natuurlijke materialen zoals baksteen, hout, keramische dakpannen en de setting van de woningen rond een hof. De commissie is van mening dat er een passend stukje Burgerbrug is toegevoegd.
30
Colofon Auteur Mariette Bruin, coördinator Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen Met bijdragen van Robbert Jan Wijntjes, voorzitter Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen Paul Kramer, architect-secretaris Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen Eddo Carels, architectlid Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen Nelleke Domburg, burgerlid Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Renate de Visser, bureaucoördinator MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, september 2019
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh