1
COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
2 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
3
Voorwoord “Ruimtelijke kwaliteit is een kwestie van kennis, zorg en aandacht voor het belangrijkste kapitaalgoed: onze leefomgeving” Sven van Nieuwenhoven, stedenbouwkundige gemeente Schagen
Voor u ligt het jaarverslag 2017 van de Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit in Schagen (CRK). De Commissie werkt in opdracht van het gemeentebestuur aan behoud en ontwikkeling van de ruimtelijke kwaliteit in de mooie gemeente Schagen. Dit doet de commissie met veel enthousiasme en deskundigheid heb ik gemerkt. Sinds april 2017 mag ik de CRK voorzitten en het is opvallend hoe breed de range aan plannen is die op onze tweewekelijkse bijeenkomsten de revue passeren. De aanvragen variëren van een eenvoudige uitbouw bij een woning tot de ontwikkeling van een compleet recreatiepark, tot de aanleg van grootschalige zonneweides met zonnepanelen in het landelijk gebied. Om de grote hoeveelheid ingediende plannen in 2017 beter te kunnen trechteren hebben we in de loop van het jaar besloten de kleine, bouwkundige plannen zoveel mogelijk te mandateren via één van de architecten binnen onze Commissie. Dit geeft ruimte in de agenda en betekent dat we de aanvrager nog beter van dienst kunnen zijn door snel en adequaat te kunnen reageren.
Terugkijkend op het jaar valt mij op dat een groot aantal plannen direct te maken heeft met de transitie van het landelijk gebied. De eerder genoemde velden met zonnepanelen, maar ook de forse uitbreidingen van bedrijven in de land- en tuinbouwsector zijn daarbij het meest in het oog springend. Bij dergelijke grote veranderingen gaat het om het vinden van een juiste balans tussen economische groei en behoud en ontwikkeling van landschappelijke kwaliteit. Een goed 'werkend landschap' biedt ruimte aan beiden; aan het verdienen van een goede boterham én aan een aantrekkelijke leefomgeving voor bewoners en bezoekers. Want ook die bezoekers - veelal recreanten en toeristen - vertegenwoordigen een economisch belang. Het deskundig helpen bij het vinden van een juiste balans in het Schager landschap zal ook in 2018 een belangrijke taak zijn van onze Commissie. Laten we daar sámen aan werken. Peter de Ruyter, landschapsarchitect Voorzitter Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Schagen
4 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
5
Inhoud 1.
Transities in het landelijk gebied
6
2.
Commissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Schagen
8
BIJZONDER PLAN, Kerkstraat Waarland
12
3.
Adviezen; cijfers en effecten
14
GROOT PLAN, Zonneweide RWZI De Stolpen
16
4. Beoordelingskaders
18
VERBOUW STOLP aan de Irenestraat 21, ‘t Zand
20
5.
Op weg naar de Omgevingswet
22
KLEIN PLAN, Lagerdijkerweg 36 Schagen
24
6.
Evaluatie en aanbevelingen
27
Colofon
28
6 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
7
Hoofdstuk 1 Transitie van het landelijk gebied 1.1 Belangrijkste thema’s In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen (CRK) in 2017 is verlopen en bespreken we de hoofdlijnen uit projecten waar we als commissie aan werken. We gaan ook in op de rol van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering in de komende Omgevingswet. In dit eerste hoofdstuk beginnen we met een toelichting op het belangrijkste thema van 2017; de transitie van het landelijk gebied. De transitie van het landelijk gebied rondom Schagen bestaat uit drie belangrijke ontwikkelingen: 1. Schaalvergroting in de land- en tuinbouwsector 2. Transformatie van de recreatiesector 3. Ontwikkeling van zonneweides in het landelijk gebied 1.2 Schaalvergroting in de land- en tuinbouwsector Een reeks van aanvragen in 2017 had betrekking op de groei van met name bollenbedrijven, een belangrijke en krachtige economische sector in de gemeente. Een terugkerend thema bij uitbreiding van de bedrijven is het volume en de kleur van de bebouwing (loodsen, schuurkassen e.d.). Maar ook de landschappelijke inpassing van de vaak enorme gebouwen vraagt om aandacht en oog voor een nieuwe ruimtelijke kwaliteit in de polder. Een bollenbedrijf moet vooral functioneel zijn, met heldere logistieke lijnen en gebouwen in terughoudende kleuren. De daken hebben in dit verband - zoals eerder vastgesteld in de gids voor ruimtelijke kwaliteit - een gedekte, donkergrijze kleur. Met name het (nieuwe) erf met gebouwen op de overgang van openbare weg naar de grote maat van het landschap vraagt om aandacht. Zo kan vaak een verbeterde landschappelijke inpassing worden verkregen door gebruik te maken van gebiedseigen elementen als water met riet en
bomen/windsingels op de randen van het erf: het erf als tussenmaat met een eigen karakter op de overgang van weg naar landschap. 1.3 Transformatie van de recreatiesector Naast de land- en tuinbouw kenmerkt het buitengebied van Schagen zich -met name in het kustgebied - door een groot aantal recreatieterreinen. Naast de uitbreiding van deze terreinen heeft de commissie het afgelopen jaar een aantal aanpassingen van terreinen mogen beoordelen. Een fors aantal terreinen is over zijn 'houdbaarheidsdatum' heen en verdient een upgrade. Hoe doe je dat op zo'n manier dat ook de ruimtelijke kwaliteit van het geheel wordt versterkt? Niet alleen de recreatiewoningen zelf worden beoordeeld in dergelijke gevallen, maar ook de onderlinge situering (blijft er voldoende tussenruimte over?), de ontsluiting en de plek in het grotere geheel van het landschap. Architectuur, stedenbouw en landschap gaan hand in hand bij deze transformatie-opgave. 1.4 Ontwikkeling van zonneweides in het landelijk gebied Misschien wel de grootste ontwikkeling in het landelijk gebied betreft de ontwikkeling van zonneweides als onderdeel van de transitie naar hernieuwbare energie. Met de accordering van het klimaatverdrag in Parijs eind 2015 is de energietransitie een opgave van formaat in het landelijk gebied van Nederland. In het afgelopen jaar is een reeks van aanvragen gedaan in de gemeente Schagen. Deels zijn dit toevoegingen aan utilitaire bouwwerken als RWZI's van het Hoogheemraadschap of verbijzonderingen van terreinen met een voorheen specifieke functie als een kweekvijver voor watervogels. Steeds vaker worden huiskavels van agrarische bedrijven ingediend als mogelijke locatie. Met de 'specials' nabij specifieke bouwwerken kan de commissie goed leven mits zorgvuldig ingepast qua kleur van de panelen en hoogte.
De grootschalige ontwikkeling van zonneweides op agrarische gronden vraagt om een aangescherpt provinciaal beleid, dat ruimtelijke randvoorwaarden stelt en faciliteert. Onze commissie ziet de ontwikkeling van zonneweides in het landelijk gebied als een logische ontwikkeling in de energietransitie van fossiele - naar hernieuwbare energie. De ruimtelijke ontwikkeling van zonneweides is te zien als een 'volgend gewas' in de bedrijfsvoering van de hedendaagse agrariër. Dit betekent dat zonnepanelen ook als zodanig zouden moeten worden benaderd en de kavelmaat en kavelrichting van het polderlandschap moeten respecteren en volgen. Het polderlandschap in de gemeente Schagen (zie indeling in Reisgids voor ruimtelijke kwaliteit) is daarvoor het meest geschikt mits er een gepaste afstand tot de Westfriese Omringdijk wordt bewaard (respectzone). Het polderlandschap kan zich op deze wijze nog duidelijker onderscheiden van West-Friesland en het kleinschaliger duinlandschap. De kenmerkende poldersloten dienen daarbij te worden gerespecteerd om recht te doen aan de cultuurhistorie en kenmerkende opbouw van het polderlandschap met voldoende tussenruimte tussen panelen en insteek talud sloot. Belangrijke vragen die nog moeten worden beantwoord hebben betrekking op de duurzame kwaliteit van de bodem en de waterhuishouding (toename verhard oppervlak). Zonnepanelen zijn een 'tijdelijk gewas' en mogen de bodemvruchtbaarheid niet negatief beïnvloeden. Dit kan gevolgen hebben voor de afstand van de panelen onderling en de inrichting van het maaiveld. Nader onderzoek op deze aspecten is dringend noodzakelijk.
8 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
9
Hoofdstuk 2 Commissie 2.1 De rol van de commissie De commissie adviseert over de ruimtelijke kwaliteit van de voorgelegde bouwplannen op basis van het gemeentelijk beleid (zie hoofdstuk 4 Beoordelingskaders). Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw of bouwwerk, maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. In de afweging spelen zowel publieke als private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien wij dat samenbrengen van deze publieke en private belangen, door middel van een constructieve dialoog, als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Hiermee zetten we in op de ontwikkeling die door de Omgevingswet wordt aangejaagd; namelijk de overstap van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid (zoals landschap, stedenbouw, architectuur, ruimtelijke ordening, cultuurhistorie en monumenten). Klankbord ruimtelijke ontwikkelingen De CRK adviseert uw gemeente ook over omgevingskwaliteit in brede zin en wordt ingezet als klankbord voor grote en beeldbepalende ruimtelijke ontwikkelingen, beeldkwaliteitplannen en cultuurhistorische opgaven.
2.2 Deskundige adviseurs Het goed beoordelen en afwegen van alle aspecten van een bouwplan vraagt vakmanschap. De CRK is, in overleg met uw gemeente, samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Schagen. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. De commissie is benoemd door de gemeenteraad. In 2017 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Peter de Ruyter landschapsarchitect en voorzitter van de commissie. Hij heeft brede ervaring als stedenbouwkundige bij verschillende Noord-Hollandse gemeentes. Daarnaast heeft hij een bouwkundige achtergrond en langdurig ervaring als adviseur in verschillende welstand- en kunstcommissies.
Paul Kramer Architect-secretaris, heeft een architectenbureau in Zaandam. Historische- en moderne houtbouw hebben een speciaal plekje in zijn hart. Hij geeft daarnaast les en heeft, zowel in de rol van architect als van voorzitter, deelgenomen aan diverse ruimtelijke adviescommissies.
Eddo Carels Architect, is sinds juli 2016 architect-lid van de commissie Schagen/Hollands Kroon. Als architect, sinds 2005 bij zijn bureau caas architecten, kende hij de welstand vooral van “de andere kant van de tafel” wanneer hij zijn plan kwam toelichten. Naast zijn werk als architect vindt hij het ook belangrijk om het vak van architect breder uit te oefenen.
Nelleke Domburg Als burgerlid betrokken bij de CRK Schagen. Zij heeft jarenlang gewerkt als onderzoeker en adviseur op het gebied van ruimtelijke- en milieuvraagstukken. In de voormalige gemeente Harenkarspel is ze als raadslid ook lid geweest van de commissie ruimtelijke zaken. Als inwoner van de gemeente, kan zij haar lokale kennis en inhoudelijke kennis goed gebruiken als burgerlid van de commissie.
De commissie wordt ondersteund door: Mariette Bruin Commissiecoördinator MOOI Noord-Holland
Jan Blaauw Plantoelichter gemeente Schagen
10 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
11
werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier optimaal gebruik van maken ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende bouwplannen graag al voor de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op meerwaarde te verkennen. Dat gebeurt binnen een zogenoemd preadvies. De kosten voor een preadvies wordt bij de uiteindelijke vergunningaanvraag verrekend met de legeskosten. De planbehandeling verloopt dan namelijk een stuk sneller. Samenstelling van de commissie
2.2 Werkwijze De CRK komt op woensdag in de oneven weken van het jaar in Schagen bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal en analoog gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij de grotere plannen schuift de afdeling stedenbouw of de stedenbouwkundige van de gemeente aan en informeert de commissie. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata zijn te vinden op de speciale gemeentepagina van Schagen op www. mooinoord-holland.nl/gemeenten /schagen Opstellen van adviezen De commissie motiveert haar adviezen op basis van de geldende beoordelingskaders van het
gebied (Reisgids voor Ruimtelijke Kwaliteit (welstandsnota), beeldkwaliteitsplan etc.). Van elke planbehandeling stelt de commissiecoördinator, onder de verantwoordelijkheid van voorzitter, een advies op. Van belang is dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig vakjargon. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en verspreiden van de adviezen richting het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De vergaderingen worden gepland en de adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem genaamd CorSys. Zowel de commissiecoördinator als de plantoelichter en de gemandateerde architectleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2018 zal dit nieuwe systeem in
Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. De architect-secretaris van de adviescommissie is gemandateerd voor het behandelen van de kleine plannen. Als er plannen zijn, waarvan mag worden aangenomen dat deze onder verantwoording van de commissie kunnen worden afgedaan, worden deze door de gemachtigde digitaal behandeld. De plantoelichter van de gemeente legt kleine plannen voor zoals verbouwingen, dakkapellen, schuttingen, kleine wijzigingen in eerdere aanvragen. Eventueel kunnen plannen door de gemandateerde van de commissie aangehouden worden en in de voltallige commissie behandeld worden. Stedenbouwkundige over belang samenwerking met de commissie In 2017 is vanuit de jaarlijkse evaluatie vormgegeven aan een informatief vakinhoudelijk (voor)overleg, het ‘stedenbouwkundig kwartiertje’. Het overleg heeft als doel om beleidszaken boven het bouwplanniveau, zoals beeldkwaliteitsplannen en relevante informatie vanuit gebiedspecifieke
ontwikkelingen met elkaar te delen. Dit collegiaal (voor)overleg ligt in lijn met de gedachte vanuit de reisgids Het versoepelt de procedure rond de aanvraag omgevingsvergunning en verbetert de kwaliteit van het welstandsadvies. De dialoog tussen behandelaars, initiatiefnemers en adviseurs zal veranderen en naar verwachting alleen maar belangrijker worden, ruimtelijke kwaliteit is immers een kwestie van kennis, zorg en aandacht voor het belangrijkste kapitaalgoed: onze leefomgeving. Met het stedenbouwkundig beraad wordt een basis gelegd en toegewerkt naar toekomstige participatieve werkprocessen in de geest van de nieuwe Omgevingswet. 2.4 Contacten en activiteiten in de gemeente Excursie en afscheid voorzitter Op woensdag 21 juni organiseerde de commissie een excursie. Verschillende locaties in Schagen, Burgerbrug, Petten, Sint Maartenszee, Groote Keeten en Callantsoog werden bezocht. Aan het eind van de middag werd in strandtent “Woest” afscheid genomen van Jaap van der Hout die zes jaar voorzitter is geweest van de CRK. Kennismakingsoverleg met wethouder en stedenbouwkundige Op woensdag 12 april heeft Peter de Ruyter, voorzitter CRK, een kennismakingsgesprek gehad met de heer Jelle Beemsterboer, wethouder RO en de heer Sven van Nieuwenhoven, stedenbouwkundige van de gemeente Schagen. Er werd o.a. van gedachten gewisseld over het ruimtelijke beleid van de gemeente Schagen.
12 PROJECT BIJZONDER PLAN
WAARLAND
Kerkstraat Aan de Kerkstraat in Waarland zijn op de locatie van het gesloopte bowlingcentrum twee woningen gepland, die de karakteristieke bebouwing van vrijstaande woningen aan het lint weer herstellen. Op het linker kavel verrijst nu een in particulier opdrachtgeverschap gerealiseerd eigenzinnig huisje voor een eigenzinnige opdrachtgever. Deze opdrachtgever begon zijn avontuur met een samenstel van zeecontainers, dat volgens de commissie onvoldoende rekening hield met het karakter van Waarland. Het ontwerp is in een aantal besprekingen getransformeerd naar een prairieschuurwoning in houtskeletbouw. De woning is op een niet-traditionele manier een vertaling van de vrijstaande woningen van één laag met dwarskap, die Waarland kenmerken. Een nieuwe vorm, die naar mening van de commissie een bijzondere en mooie aanvulling op de typologie in Waarland is. Een lichtstraat over de lengte van de woning zorgt voor de daglichttoetreding die de kunstenaar zich wenst. En ondanks dat hij liever met zeecontainers een woning had willen bouwen, is hij blij dat hij de kans kreeg om iets anders dan gebruikelijk te bouwen. De commissie juicht het toe als initiatiefnemers hun eigenzinnige plannen realiseren: deze woning is daar een goed voorbeeld van.
“Ik ben blij dat ik de kans heb gekregen iets anders dan anders te kunnen bouwen.” Quote opdrachtgever
13
Totaal
325
523
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 102.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 15
14 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
Tabel 2
Hoofdstuk 3 Adviezen; cijfers en effecten 3.1 Cijfers In 2017 heeft de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit Schagen 325 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 37 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met herhalingen was het totaal aantal planbehandelingen 523. Dat zijn er 71 meer ten opzichte van 2016. Bij 52% van de aanvragen kon in ĂŠĂŠn keer een positief advies gegeven worden. Bij 22% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig.
2016
2015
Nieuwe aanvragen
288
284
284
Aanvragen van voorgaande jaren
37
38
29
Herhalingen
198
130
130
Totaal behandelingen
523
452
443
2016
2015
Vorm van behandelingen VERDELING AANVRAGEN
2017
Totaal behandelingen
523
452
443
Gemandateerd behandeld
10 %
6%
13 %
In de welstandscommissie behandeld
90 %
94 %
87 %
Hoe vaak behandeld? Hoe vaak behandeld? Tabel 4 ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
Tabel 1 Aantal planbehandelingen Tabel 1 AANVRAAG SOORT
AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Omgevingsvergunning 274 457 Omgevingsvergunning 274 457 waarvan een monument 8 9 waarvan een monument 8 9 waarvan nieuwbouw 135 240 waarvan nieuwbouw 135 240 waarvan verbouwing 131 208 waarvan verbouwing 131 208 Preadvies* 43 56 Preadvies* 43 56 Reclameaanvraag 5 6 Reclameaanvraag 5 6 Adviesaanvraag handhaving 1 1 Adviesaanvraag handhaving 1 1 Overige vergaderonderwerpen 2 3 Overige vergaderonderwerpen 2 3 Totaal 325 523 523 *Totaal Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen 325 omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was
*102. Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 102.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal planbehandelingen ten opzichte van voorgaande jaren Tabel 2 Tabel 2 SOORT AANVRAAG 2017 2016 SOORT AANVRAAG 2017 2016 Nieuwe aanvragen 288 284 Nieuwe aanvragen 288 284 Aanvragen van voorgaande jaren 37 38 Aanvragen van voorgaande jaren 37 38 Herhalingen 198 130 Herhalingen 198 130 Totaal behandelingen 523 452 Totaal behandelingen 523 452
2015 2015 284 284 29 29 130 130 443 443
Vorm van vanbehandelingen behandelingen Vorm 2017 2017 523
2017
Vorm van behandelingen Tabel 3
Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen
Tabel 3 Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen
SOORT AANVRAAG
2016 2016 452
2015 2015 443
2017
2016
288
2015
284
284
Bij eerste behandeling akkoord
44 %
59 %
61 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
8%
6%
6%
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
11 %
8%
13 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
13 %
8%
6%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
11 %
9%
10 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
13 %
10 %
5%
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2017 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. 3.3 Adviezen grote ruimtelijke plannen en kwaliteitsgesprekken In 2017 zijn verscheidene grote ruimtelijke plannen en kwaltiteitsgesprekken aan de orde geweest.
Het betreft onder andere: Een open dialoog tijdens een bijeenkomst met de wethouder RO, buurtbewoners, projectontwikkelaar en commissieleden betreffende Appartementencomplex Laan 17. Project Boskerpark, gepresenteerd door Sven van Nieuwenhoven, stedenbouwkundige Waterveld Nes-Noord, gepresenteerd door Sven van Nieuwenhoven, stedenbouwkundige
16 PROJECT GROOT PLAN
Zonneweide bij rioolwaterzuivering De Stolpen Het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier wil in het kader van doelstellingen op het gebied van klimaat een zonneweide toevoegen aan het terrein van haar rioolwaterzuivering in De Stolpen. De opbrengst aan energie wordt gebruikt voor het duurzaam functioneren van de zuivering zelf. Extra opbrengsten worden teruggeleverd aan het elektriciteitsnet. De commissie acht een zonneweide op deze plek zeer wel mogelijk. Het uiterlijk van de zonnepanelen sluit goed aan op het utilitaire karakter van de rioolwaterzuivering (RWZI). In goed overleg met de aanvrager is geprobeerd de panelen zo autonoom mogelijk te plaatsen op het terrein, zo gericht dat er een optimale opbrengst mogelijk is en de bestaande beplanting kan worden gehandhaafd. Het resultaat is na twee besprekingen een krachtige 'pac man'-vorm, waar iedereen blij mee is.
'Fijn dat de afhandeling zo snel kon gaan' Rob Hopman, hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier
18 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
19
Hoofdstuk 4 Beoordelingskaders 4.1 Welstandsbeleid De “Reisgids voor Ruimtelijke Kwaliteit” vastgesteld in 2016 door de gemeenteraad, vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. 4.2 Monumentenbeleid De gemeente Schagen heeft een eigen Erfgoedcommissie. Tot medio 2017 woonde Odwin Ralling, als afgevaardigde van de Erfgoedcommissie de commissievergaderingen van de CRK bij. Door drukke werkzaamheden was het niet meer mogelijk om iedere vergadering aanwezig te zijn. Afgesproken is dat wanneer een monumentenplan op de agenda van de CRK staat een afgevaardigde van de Erfgoedcommissie indien nodig tijdens de planbehandeling aanwezig is. De bevindingen van de Erfgoedcommissie worden altijd bij een monumentenplan meegeleverd. 4.3 Ruimtelijk beleid Naast de welstandsnota zijn er ook welstandscriteria opgenomen in Beeldkwaliteitplannen (o.a. voor ‘ruimte voor ruimte’ locaties in het landelijk gebied, voor de ontwikkeling van een nieuw recreatieterrein bij Groote Keeten en voor de ontwikkeling van nieuwe woonwijken in 't Zand en Schagen. 4.4 Aanvullingen op het huidige beleid In de loop van 2017 bleek dat de commissie onvoldoende handvatten vond ten aanzien van • Aanleg van zonneweides: beleid is in ontwikkeling in de gemeente Schagen. • Kapbergen
20 PROJECT KARAKTERISTIEK HISTORISCH PAND
‘T ZAND
Irenestraat 21 Verbouw stolp De aanvraag betreft de verbouwing van een stolp op een vrij liggend erf aan de rand van ’t Zand. De stolp heeft een rietendak met een opvallende spiegel en de voorgevel is symmetrisch vormgegeven. De aanvrager wil een dwarsvleugel aan het voorste deel bouwen. Een eerste voorstel hiertoe, tast naar de mening van de commissie de voorgevel te zeer aan. Na overleg over het plan met verschillende betrokkenen, blijkt dat een uitbreiding aan de voorzijde het meest wenselijk is. De stedenbouwkundige van de gemeente geeft aan dat deze ontwikkeling acceptabel is. De commissie benadrukt het belang van een zorgvuldige uitwerking en vraagt daarbij specifiek aandacht voor: de gevelindeling, de aansluiting van de goten, de dakspiegel en het toepassen van openingen in de voorgevel. Ook geeft ze mee, om te kijken naar referentiebeelden van vergelijkbare ingrepen bij stolpen. In een aangepast ontwerp is het centrum van de voorgevel duidelijk gemarkeerd en krijgt het dak weer een spiegel. Verder zijn de goten aangepast met schouderstukken en doorlopend aan de zijgevel en is aandacht besteed aan de raamindeling. Door de zorgvuldige aandacht voor details in het ontwerp, behoudt deze stolp karakteristieke kenmerken en is voldaan aan de woonwensen van de opdrachtgever.
22 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
23
Hoofdstuk 5 Op weg naar de omgevingswet 5.1 Goede omgevingskwaliteit De Omgevingswet wordt naar verwachting in 2021 van kracht. Dan zullen vertrouwde kaders, posities en instrumenten veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliteren te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De planologische bouwregels kunnen volledig worden geïntegreerd met de regels voor het uiterlijk van bouwwerken. En die beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur, openbare ruimte in onderlinge samenhang; of nog meer integrale beleidsregels voor omgevingskwaliteit, door ook duurzaamheid, gezondheid en veiligheid toe te voegen. Dit betekent natuurlijk ook nogal wat voor de uitvoering van kwaliteitsadvisering. Mooiwaarts De invoeringsdatum van de Omgevingswet is opgeschoven naar 1 januari 2021. Dat geeft even lucht, maar maakt de maatschappelijke urgentie van een nieuwe manier van werken niet minder. Daarom werkt MOOI NoordHolland intensief mee aan Mooiwaarts, een initiatief van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit. (zie ook www.mooiwaarts.nl) Met Mooiwaarts zijn we op zoek naar de invulling van het nieuwe kernbegrip ‘goede omgevingskwaliteit’ in de Omgevingswet. De inspiratie en kennis die we daarmee opdoen, stellen we graag voor uw gemeente
beschikbaar. Voor nu focussen we hierbij op onderdelen die tot op heden nog maar beperkt aandacht krijgen en die de uitwerking van het toekomstige ruimtelijk kwaliteitsbeleid direct beïnvloeden: het omgevingsplan en de invulling van de wettelijk verplichte gemeentelijke adviescommissie. 5.2 Omgevingsplan Op Kwaliteit In 2017 is met medewerking van MOOI Noord-Holland, het ‘Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit’ gepresenteerd. In het Schetsboek worden tien principes voor het omgevingsplan uitgewerkt. Die principes komen samen in een kwaliteitsstelsel dat private en publieke belangen samenbrengt. Het kwaliteitsstelsel bestaat uit vier velden waar het streven naar goede omgevingskwaliteit een leidende rol speelt: het initiatief, het werkproces, het omgevingsplan en de omgevingsvisie. In elk veld kunnen instrumenten en processen worden geplaatst die de samenhang, consistentie en continuïteit van het stelsel als geheel bevorderen. Welke elementen dat zijn en hoe ze worden verbonden is niet in het algemeen te zeggen. Het is afhankelijk van de lokale omgevingskwaliteiten, van uw ambities, uw maatschappelijke doelstellingen en de bestuurscultuur in uw gemeente. Wij gaan het komende jaar graag met u in gesprek over de uitwerking van het kwaliteitsstelsel en de tien principes voor het omgevingsplan. Voor meer informatie over onze activiteiten en advisering rondom de Omgevingswet of het downloaden van het Schetsboek, bezoek onze website www. mooinoord-holland.nl. 5.3 Gemeentelijke adviescommissie Onder de Omgevingswet blijft de gemeente medeverantwoordelijk voor het aanzien van het landschap, de openbare ruimte en het uiterlijk van bouwwerken. De gemeente kan zich daarbij laten adviseren door de gemeentelijke adviescommissie, die de Omgevingswet
Kwaliteitsstelsel uit Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit
Afbeelding: kwaliteitsstelsel uit Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit introduceert, als opvolger van de monumenten- Kamer, vergaderjaar 2013–2014, 33 962, nr. Het kwaliteitsstelsel bestaat uit vier velden waar het streven naar goede omgevingskwaliteit een en de welstandscommissie. 3, p. 382). leidende rol speelt: het initiatief, het werkproces, het omgevingsplan en de omgevingsvisie. In elk veld kunnen en processensamen worden geplaatst dieMOOI de samenhang, consistentie In 2017instrumenten heeft MOOI Noord-Holland, In 2018 wil Noord-Holland in de geesten met enkele gemeenten die als voortrekker van de Omgevingswet verder werken aan de continuïteit van het stelsel als geheel bevorderen. Welke elementen dat zijn en hoe ze worden willen optreden, de rol en samenstelling van ontwikkeling van deze brede adviescommissies verbonden is niet in het algemeen te zeggen. Het isvoor afhankelijk van de lokale omgevingskwaliteiten, deze gemeentelijke adviescommissie globaal omgevingskwaliteit. Zo’n brede commissie van uwverkend. ambities, maatschappelijke doelstellingen endeskundigheid de bestuurscultuur in uw gemeente. De uw verplichte kern van de commissie heeft in huis over verschillende bestaat uit enkele deskundigen op het gebied
aspecten van omgevingskwaliteit zoals erfgoed,
Wij gaan komende jaar graag met u inzijn gesprek over de uitwerking vanarchitectuur het kwaliteitsstelsel en de vanhet de monumentenzorg, die bevoegd te stedenbouw, landschap, en adviseren over de rijksmonumenten. Maar in openbare ruimte en is in staat is om complexe tien principes voor het omgevingsplan. Voor meer informatie over onze activiteiten en advisering de Memorie van Toelichting wordt benadrukt afwegingen te maken op deze aspecten. Onder rondom de Omgevingswet of het downloaden van het Schetsboek, bezoek onze website dat gemeenten de vrijheid hebben om een de vlag ‘Menukaart voor kwaliteitsadvisering’ www.mooinoord-holland.nl. generieke adviescommissie te benoemen die werken we samen met geïnteresseerde adviseert over aspecten van omgevingskwaliteit gemeenten scenario’s uit die verschillende bij het verlenen van omgevingsvergunningen. vormen van betrokkenheid van de Ook kwaliteitsteams of supervisoren die zich adviescommissies tonen. We nodigen ook uw 5.3 Gemeentelijke specifiek richtenadviescommissie op bijvoorbeeld (her) gemeente van harte uit om aan te haken bij dit ontwikkelingsgebieden of bepaalde project. Onder onderwerpen, de Omgevingswet blijft (MvT de gemeente zijn mogelijk Tweede medeverantwoordelijk voor het aanzien van het
landschap, de openbare ruimte en het uiterlijk van bouwwerken. De gemeente kan zich daarbij laten adviseren door de gemeentelijke adviescommissie, die de Omgevingswet introduceert, als opvolger van de monumenten- en de welstandscommissie.
24 PROJECT KLEIN PLAN
SCHAGEN
Lagedijkerweg 36 Verbouw woning Het plan betreft de uitbreiding van een vrijstaande woning aan de Lagedijkerweg 36 in Schagen. De smalle woning met mansarde kap staat met de nokrichting haaks op de weg. Het silhouet wordt versterkt door de wit geschilderde goten met gebogen houtwerk. In het schetsplan werd een grote uitbreiding aan de voorzijde, om de hoek, doorlopend naar de zijgevel voorgesteld. Het volume en de positie ervan zou de woning uit balans brengen volgens de commissie. Door de grote glazen erker zou het hoofdgebouw niet meer zichtbaar op de grond staan. Tijdens de toelichting in de commissie zijn de wederzijdse wensen en eisen besproken. Om het, door de bewoner, gewenste gebruik mogelijk te maken was het advies twee aparte uitbreidingen te ontwerpen. De initiatiefnemer heeft in het definitieve plan de erker aan de voorzijde laten vervallen en aan de zijgevel een ondergeschikte, terugspringende uitbreiding ontworpen die op een goede manier aansluit aan het hoofdgebouw. Door deze oplossing gaan gebruikswaarde voor de bewoner, ruimtelijke kwaliteit van het straatbeeld en daarmee omgevingskwaliteit en toekomstwaarde goed samen.
26 COMMISSIE RUIMTELIJKE KWALITEIT SCHAGEN JAARVERSLAG 2017
27
Hoofdstuk 6 Evaluatie en aanbevelingen 6.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 12 september vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2017. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: Naar aanleiding van het doornemen van het jaarverslag kwam de vraag betreffende de adviesaanvragen 2017: In 2017 is het 44 % van de plannen dat bij de eerste behandeling akkoord werd bevonden lager dan in 2016 terwijl het aantal plannen hetzelfde is. Oorzaak: complexere plannen en er wordt meer gebruik gemaakt van een vooroverleg. Naar de mening van de gemeente kunnen meer plannen gemandateerd afgehandeld worden. Stedenbouwkundig kwartiertje; Het vooroverleg van de stedenbouwkundige voor de vergadering wordt als positief ervaren. Ook het inloopspreekuur voorafgaand aan de vergadering, door het gemandateerde lid van de commissie, werkt positief. Zonneweides; Er zijn veel aanvragen; plannen die binnen het bestemmingsplan passen worden toegestaan. De overige aanvragen worden zolang er geen gemeentelijk beleid is opgesteld vooralsnog aangehouden. Monumentenbeleid; Er is een gesprek geweest tussen MOOI Noord-Holland en Schagen over een eventuele integratie van de Erfgoedcommissie Schagen met de CRK. Er wordt gekeken of een geïntegreerde commissie
Welstand en Monumenten mogelijk is in te stellen. Omgevingswet; Vanuit de gedachte van de Omgevingswet zal er een discussie op gang komen over het beleid van kwaliteit. De advisering van de commissie gaat steeds meer van toetsend naar begeleidend. Gezien de uitgangspunten van de Omgevingswet zullen de meer complexere plannen bij de commissie langskomen en dan is maatwerk geboden, liefst in een gesprek met de aanvragers. In de toekomst zal ook de wens van de omwonenden meegenomen worden. Het is daarbij belangrijk om de inzet van de commissie meer naar voren te halen in het proces. Van belang is de kwaliteitsdialoog op gang te houden waar de burgers zich in kunnen vinden en tevreden mee kunnen zijn. Hoe het omgevingsplan aan te pakken vergt nog nadere aandacht. Jef Mühren biedt aan een discussieavond met de Raadsleden te organiseren over de omgevingswet en omgevingsvisie. Er wordt positief gereageerd. Het aanbod wordt in overweging genomen. 6.2 Aanbevelingen Vanuit de ervaringen en inzichten doet de commissie Ruimtelijke kwaliteit Schagen nog de volgende aanbevelingen: • Continueren kwartiertje Stedenbouw voor aanvang vergadering • Mandateren plannen werkt goed, schoont de agenda van de reguliere vergadering waardoor meer tijd en ruimte is voor grote plannen en bezoekers. • Vooroverleg en in een vroeg stadium bij project betrokken raken juicht de commissie toe. Een goed voorbeeld is appartementencomplex Laan 17 in het centrum van Schagen. • Organiseer in uw gemeente een maatschappelijk debat over de maatschappelijke doelstellingen van de Omgevingswet: een gezonde en veilige
leefomgeving met een goede omgevingskwaliteit. Wat verstaan burgers, ondernemers, bestuurders, maatschappelijke organisaties en deskundigen hieronder? Wat vindt men belangrijk? • Bedenk hoe een kwaliteitsstelsel onder de Omgevingswet eruit zou kunnen zien en welke instrumenten en processen daarvoor nodig zijn. Zorg voor samenhang en proportionaliteit. • Bespreek de tien principes voor een omgevingsplan op kwaliteit en werk ze uit voor uw gemeente, als een ‘programma van eisen’ voor het omgevingsplan. • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland en neem deel aan activiteiten en bijeenkomsten. 6.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Commissie Ruimtelijke kwaliteit Schagen, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over de omgevingskwaliteit en de ontwikkeling van het erfgoed binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag namens uw gemeente voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2017 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie op transparante en constructieve wijze heeft mogen adviseren. Onze werkwijze is het beste te ervaren door aan te schuiven. Wij nodigen daarom alle belangstellende uit om in 2018 een vergadering bij te wonen.
28
Colofon Auteur Mariette Bruin, coördinator CRK Schagen Peter de Ruyter, voorzitter CRK Schagen Paul Kramer, gemandateerd lid, CRK Schagen Eddo Carels, lid CRK Schagen Nelleke Domburg, burgerlid CRK Schagen Met bijdragen van José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Marlous Ruiter, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking Toprapport | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, april 2018
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh