1
WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
2 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
3
Voorwoord “Het zou goed zijn als er een ruimtelijke visie wordt opgesteld over de erfinrichting bij toepassing van het ‘extra woningen op een perceel beleid’ aan de Langebuurt-Westergeest.” Patrick Monincx, plantoelichter Uitgeest
De Welstandscommissie Uitgeest is onderdeel van de reeds opgestelde gemeentelijke omgevingsvisie in het kader van de Omgevingswet. De omgevingsvisie Uitgeest (Uitgeest 2030 ‘mooi, gezond, duurzaam’) wordt gekenmerkt door onder andere haar integrale karakter; landschap, stedenbouw en architectuur worden in samenhang bekeken. Aspecten als de kwaliteit van de openbare ruimte en het dorpse karakter van de verschillende kernen worden gerespecteerd en waar mogelijk versterkt. Er zal sprake zijn van maatwerk, elk dorp is immers verschillend. De werkwijze van onze adviescommissie volgt deze nieuwe manier van denken, afwegen en samenwerken. Het integrale kader van de Omgevingswet biedt daarmee de mogelijkheid om nog scherper en bewuster te bewegen tussen publieke en private belangen. In de commissie werden dit jaar vooral kleinere plannen behandeld. Die konden veelal door de gemandateerde architect, Marleen van Driel, worden afgehandeld. In dit jaarverslag wordt onder andere de aanbouw aan De Terp behandeld. Het prettige kennismakingsoverleg met wethouder Brouwer heeft op 12 november j.l. plaatsgevonden. De samenwerking met de gemeentelijk plantoelichters, Patrick Monincx en Anneke Westerhof, is dit jaar op goede en constructieve wijze verlopen. Ir. Peter de Ruyter, voorzitter Welstandscommissie Uitgeest
Cover: De Terp 48, aanbouw, Architectuur De Zwarte Schuur
4 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
5
Inhoud 1.
Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks
7
2. 3.
Commissie, beoordelingskaders en werkwijze
8
Wat wij u adviseerden in 2018
12
HERBESTEMMING Appartementen, Vermaningspad
16
4. Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering
18
KLEIN PLAN Aanbouw, De Terp
20
5.
Evaluatie en aanbevelingen
22
HOE IS HET MET? OUD PLAN Woningen Langebuurt/Meerpad
Colofon
24 26
6 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
7
Hoofdstuk 1 Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Welstandscommissie Uitgeest in 2018 is verlopen en waar we als commissie – met ondersteuning van stichting MOOI Noord-Holland – aan werken. Dit eerste hoofdstuk gaat over de taak die wij voor u uitvoeren. Door de Omgevingswet gaat die taak veranderen. Hoe ziet de ruimtelijke kwaliteitsadvisering er nu en straks uit? 1.1 Nu Van oudsher voert de welstandscommissie een wettelijke taak uit. Maar in veel gemeenten is dat inmiddels anders. De afgelopen jaren heeft onze moederorganisatie MOOI Noord-Holland zichzelf heruitgevonden als adviseurs omgevingskwaliteit. Het werk is waar mogelijk integraler geworden. Veel gemeenten zijn overgestapt van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid. De ruimtelijke kwaliteitsadvisering heeft zich ontwikkeld tot een constructieve dialoog. Het gesprek beperkt zich niet tot het uiterlijk van een bouwwerk maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek en voor de maatschappij. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. Niet alleen het uiterlijk of de schoonheid, maar de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde bepaalt de ruimtelijke kwaliteit. De afweging wordt gemaakt vanuit het publieke belang, waarbij zoveel mogelijk recht wordt gedaan aan private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien we het samenbrengen van publieke en private belangen als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Daarbij is het voeren van een constructief gesprek met de initiatiefnemer – gericht op het creëren van meerwaarde – eigenlijk belangrijker dan de finale (meer traditionele) beoordeling.
1.2 Straks Daarom is ‘nu’ eigenlijk al een beetje ‘straks’. Waar MOOI Noord-Holland als organisatie op heeft voorgesorteerd, wordt straks werkelijkheid. De Omgevingswet zal naar verwachting in 2021 worden ingevoerd. Dan zullen de vertrouwde kaders, posities en instrumenten verder veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en de daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte in onderlinge samenhang. Door ook duurzaamheid, en eventueel gezondheid, veiligheid en natuur toe te voegen worden het beleidsregels voor omgevingskwaliteit – nog integraler. Dit betekent natuurlijk nogal wat voor de uitvoering van de kwaliteitsadvisering. In hoofdstuk 4 zullen we dieper ingaan op enkele dilemma’s die kunnen ontstaan bij de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering.
8 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
9
Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een ruimtelijke ingreep in de leefomgeving vraagt vakmanschap. De Welstandscommissie is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is
binnen de gemeente Uitgeest. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. In 2018 bestond de commissie uit de volgende adviseurs: De commissie werd ondersteund door:
Robbert Jan Wijntjes
Emmy Kanon
Stedenbouwkundige en voorzitter van de commissie tot 1 juli 2018. Als ervaren stedenbouwkundige heeft hij een grote hoeveelheid projecten begeleid. Hij heeft o.a. de supervisie gehad over grote uitbreidingsplannen en heeft een aantal herstructureringsprojecten begeleid. Voor MOOI Noord-Holland was hij voorzitter van de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo en voor de commissie Kennemerland.
Beleidscoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Peter de Ruyter
Patrick Monincx
Vanaf 1 juli 2018 voorzitter van de commissies Kennemerland en de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo. Hij heeft een bureau voor landschapsarchitectuur in Haarlem. Hij werkt op verschillende schaalniveaus in het landelijk en stedelijk gebied. Tot 1 juli was hij voorzitter van de commissie Noord-Holland Noord
Plantoelichter gemeente Uitgeest
Marleen van Driel
Anneke Westerhoff
Architect, is in 2016 aan haar eerste jaar begonnen als commissielid van de Welstandscommissie Castricum. Na ruim tien jaar als architect bij Benthem Crouwel Architects te hebben gewerkt heeft zij haar eigen bureau opgericht en is zij betrokken geweest bij diverse projecten in binnen- en buitenland. Marleen is lid van de Adviescommissie voor Ruimtelijke Kwaliteit Heiloo en de commissie Kennemerland. Voor Uitgeest is zij gemandateerd architectlid.
Plantoelichter gemeente Uitgeest
Ron Baltussen Architect. Directeur/mede-eigenaar bij Hooyschuur architecten + adviseurs. Ron heeft deel uitgemaakt van diverse commissies in Noord Holland. Ron is lid van de commissie Kennemerland en is gemandateerd lid van de Erfgoedcommissie van MOOI Noord Holland.
10 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
11
Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Een architectlid van de commissie is gemandateerd voor de behandeling van de kleinere plannen. Hij komt eens in de veertien dagen op locatie voor de planbehandeling. Een plantoelichter van de gemeente legt kleinere plannen voor, zoals verbouwingen, dakkapellen, schuttingen en kleine wijzigingen van eerder behandelde aanvragen. Bij 82% van het aantal planbehandelingen werd de aanvraag door één commissielid beoordeeld, een stijging van 7% ten opzichte van 2017. Eventueel kunnen plannen door de gemandateerde van de commissie aangehouden worden en in de volledige commissievergadering behandeld worden. Ambtelijke behandeling Er bestaat geen ambtelijke behandeling. Wel is er een aanpassing van de nota in voorbereiding die dit mogelijk gaat maken in het geval van kleine bouwwerken. Grote commissie met bezoek
2.2 Werkwijze De Welstandscommissie komt op maandag in de oneven weken van het jaar in Uitgeest en/of Alkmaar bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevingskwaliteit. In 2018 was bij 23% van de planbehandelingen de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig. Over het algemeen worden de plannen digitaal gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. De adviezen Van elke planbehandeling stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De plantoelichter zorgt
voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De adviezen worden gerubriceerd in een door De adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de plantoelichter en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw, verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.
Monumenten Plannen betreffende monumenten worden door de gemeentelijke erfgoedcommissie beoordeeld. Al lange tijd geleden (2013) is door de gemeente aangegeven dat zij voor een meer integrale en efficiënte planbehandeling de erfgoedcommissie aan zou willen laten sluiten bij de Welstandscommissie. Hier zijn al verschillende gesprekken over gevoerd, maar er is nog geen gevolg gegeven aan de wens. In afwachting van de oprichting van een geïntegreerde commissie Welstand en Monumenten zit Cees Hooyschuur, vanuit MOOI Noord-Holland lid van de Erfgoedcommissie, tijdelijk als invaller in de gemeentelijke erfgoedcommissie. 2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De welstandsnota, in 2011 vastgesteld door de gemeenteraad, is het belangrijkste. Er is een aanpassing van de nota in voorbereiding.
De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen.
Totaal
76
96
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 10.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 13
12 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
Tabel 2
Hoofdstuk 3 Wat wij u adviseerden in 2018 3.1 Cijfers In 2018 heeft de Welstandscommissie Uitgeest 76 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 3 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere behandelingen nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 96.
Het aantal nieuwe plannen is met ca. 11% gestegen ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen daalde met ca. 9% ten opzichte van het vorige jaar. De daling van het aantal behandelingen kan te maken hebben met het feit dat de aanvragen veelal kleine werkzaamheden betreffen.
2018
2017
2016
Nieuwe aanvragen
73
66
59
Aanvragen van voorgaande jaren
3
9
7
Herhalingen
20
30
34
Totaal behandelingen
96
105
100
2017
2016
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN
2018
Totaal behandelingen
96
105
100
Gemandateerd behandeld
82 %
75 %
51 %
In de welstandscommissie behandeld
18 %
25 %
49 %
Hoe vaak behandeld?
Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen
Hoe vaak Tabel 4 behandeld?
Tabel 1
SOORT Tabel 1 AANVRAAG
SOORT AANVRAAG
AANTAL AANVRAGEN
AANTAL BEHANDELINGEN
ADVIEZEN AAN B&W
SOORT AANVRAAG Omgevingsvergunning
AANTAL AANVRAGEN 68
AANTAL BEHANDELINGEN 87
Totaal nieuwe aanvragen*
Omgevingsvergunning waarvan een monument
68
87
5
Bij eerste behandeling akkoord
49 %
48 %
41 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
19 %
18 %
8%
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
11 %
17 %
17 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
5%
6%
12 %
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
10 %
9%
15 %
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
5%
2%
7%
3
waarvan monument waarvan een nieuwbouw
35
58
waarvan nieuwbouw verbouwing
5 60
8 74
waarvan verbouwing Preadvies*
8
60
Preadvies* Totaal
876
74
9 996
* Totaal Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen.96 Het totaal aantal preadviesaanvragen was 76 10. * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 10.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren:
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Tabel 2 Aantal planbehandelingen t.o.v. voorgaande jaren SOORT 2018 2017 Tabel 2 AANVRAAG
2016
SOORT AANVRAAG Nieuwe aanvragen
2018 73
2017 66
2016 59
Nieuwe aanvragen Aanvragen van voorgaande jaren
73 3
66 9
59 7
Aanvragen Herhalingenvan voorgaande jaren
320
930
734
Herhalingen Totaal behandelingen
20 96
30 105
34 100
Totaal behandelingen
96
105
100
2018
2017
2016
73
66
59
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Tabel 3
VERDELING AANVRAGEN Tabel 3
2018
2017
2016
VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen
2018 96
2017 105
2016 100
Totaal behandelingen Gemandateerd behandeld Gemandateerd behandeld In de welstandscommissie behandeld In de welstandscommissie behandeld
96
82 %
105
75 %
100
51 %
82 % 18 %
75 % 25 %
51 % 49 %
18 %
25 %
49 %
Op de gemeentepagina van Uitgeest op onze website zijn meer cijfers te vinden.
14 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
15
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2018 zijn vrijwel alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. In één geval is het college contrair gegaan. Dit betrof een plan waarbij het advies van de commissie de bouwmogelijkheden uit het bestemmingsplan beperkte.
organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen. In 2018 bijvoorbeeld een expeditie Oer-IJ. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van herbestemming of het inpassen in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl.
3.3 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De advieswerkzaamheden van MOOI Noord-Holland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaan verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Ondersteunende activiteiten die kunnen worden uitgevoerd zijn:
3.5 Arie Keppler Prijs Om de twee jaar reikt stichting MOOI Noord-Holland de Arie Keppler Prijs uit. De prijs heeft als doel initiatieven te belichten die de dagelijkse praktijk van plantontwikkeling ontstijgen: bijzondere, inspirerende, innoverende en grensverleggende projecten. In 2018 is Fort K’IJK met de bijbehorende Kijkkoepel genomineerd voor de prijs. Het fort biedt ruimte aan een belevingscentrum over de natuur en het landschap van de Stelling van Amsterdam. Een deel van het fort is verbouwd tot zorgwoningen voor jongvolwassenen met autisme. De jury waardeert de tour de force van de herbestemming; forten zijn weerbarstig, vind daar maar eens gebruikers voor.
• Omgevingsgesprekken: bijvoorbeeld de ervenconsulent. De gemeente heeft in het verleden hier van gebruik gemaakt (Westerweg); Kijkkoepel Fort
• Procesbegeleiding: supervisie, deelname aan een kwaliteitsteam, deelname aan een projectteam of werkgroep; • Beleidsontwikkeling: ondersteuning in verschillende fasen van beleidsontwikkeling: agenderen, stimuleren, (ontwerpend) onderzoek, visievorming, regelgeving, beleidsnota’s, opstellen van procedures, evaluatie en actualisatie; • Deelname van ambtenaren aan bijeenkomsten. 3.4 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland De gemeente Uitgeest kan ook gebruik maken van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet, herbestemming en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft. Het Steunpunt
Het fort en de Kijkkoepel zijn ook opgenomen in de voorbeeldprojecten database op de website van het Steunpunt. Daar staan foto’s, het verhaal achter de herbestemming en interviews met betrokken ambtenaren, onder andere met de plantoelichter van de Welstandscommissie, de heer P. Monincx.
16 PROJECT HERBESTEMMING
UITGEEST
Appartementen Vermaningspad De laatste jaren is dit in Uitgeest vaker het geval: een functiewijziging van bedrijfsruimte naar appartementencomplex. In een vorig jaarverslag is al melding gemaakt van de herbestemming van een dierenwinkel aan de Middelweg. Deze keer gaat het om een bedrijfsruimte die wordt veranderd tot twee woningen. De bestaande gevel wordt aangepast. De gevel van het bijgebouw krijgt openingen naar de straat en wordt bekleed met houten rabatdelen. Ondanks de ingrepen blijft het bijgebouw ondergeschikt aan het hoofdvolume. Hierover is de commissie positief. De openingen zijn echter willekeurig verdeeld en zorgen voor weinig harmonie in de gevel. Door het gelijk maken van de hoogte en het samenvoegen van kozijnen kan er een rustiger beeld ontstaan. Liggend in een dwarsstraatje dient het geheel minder opvallend en eenvoudiger te zijn dan langs de hoofdlinten. Een diep, niet afgesloten portiek aan het openbare pad is ook niet wenselijk. De ingang van het bouwwerk moet zichtbaar zijn vanaf de straat. De wijzigingen zorgen voor een rustigere gevelindeling en de entree komt aan de straat te liggen.
Vermaningspad, zijaanzicht, Min Architectuur
18 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
19
Hoofdstuk 4 Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit? De Omgevingswet draagt ons allen op om te zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het gaat om de kwaliteit van de ruimte waarin het leven van mensen zich afspeelt. Plannen met een goede omgevingskwaliteit zijn duurzaam en dragen bij aan de gezondheid en het welbevinden. In het ontworpen Nederland wordt het belang van cultureel erfgoed, architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit én goede kwaliteit van natuur en landschap hooggewaardeerd. In de toelichting van de Omgevingswet worden deze aspecten dan ook benoemd als de pijlers van goede omgevingskwaliteit. Goede omgevingskwaliteit begint bij het agenderen van kwaliteit in alle plan- en ontwerpprocessen. Hoe doe je dat? Wie adviseert over omgevingskwaliteit? Welke vorm van advisering vinden gemeenten bij zich passen? Dat waren de hoofdvragen tijdens de expertmeeting die MOOI Noord-Holland en Over Morgen, ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, organiseerden op 17 april 2018. Het werd duidelijk dat er geen vaste receptuur meer bestaat voor de ruimtelijke kwaliteitsadvisering. Maar kunnen we dan wel een menukaart maken voor een goed gesprek over omgevingskwaliteit? Tijdens de expertmeeting werden de dilemma’s verkend die in het debat naar voren komen.
De komst van de Omgevingswet vraagt een cultuurverandering en vergt dat we gezamenlijk gaan nadenken over het ontrafelen van deze knoop van dilemma’s. De commissieleden willen graag met betrokkenen binnen de gemeente in gesprek om plannen te maken voor de kwaliteitsadvisering in de toekomst. Als we dan op goede ideeën komen stellen we ook voor om er – daar waar het kan – mee te gaan experimenteren. Op weg naar moderne kwaliteitsadvisering met nieuwe, uitnodigende wettelijke kaders. U kunt het hele pamflet ‘Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit?’ via deze koppeling lezen.
DILEMMA 1 Advisering door deskundigen en/of maatschappelijke participatie? – Leidt maatschappelijke participatie tijdens het planproces vanzelfsprekend tot goede omgevingskwaliteit? Hebben we nog wel advies van deskundigen nodig? Het lijkt de kunst om maatschappelijk(e) initiatief en participatie te versterken door de advisering door deskundigen. Deskundigen brengen kennis, vaardigheden en kansen in. Zij hebben het vermogen om verder te kijken dan de initiatiefnemer en andere belanghebbenden, naar andere schaalniveaus en toekomstige omstandigheden.
DILEMMA 2 Advisering als proces en/of als momentopname aan het eind? – Sectoraal advies (zoals ruimtelijke ordening, welstand of monumenten) volstaat niet meer. Integrale advisering is het nieuwe devies en dat is gebaat bij vroege betrokkenheid bij de stedenbouwkundige en landschappelijke besluitvormingsprocessen. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Hoe waarborg je de onafhankelijkheid van het adviesteam? In welke fasen van het proces wordt geadviseerd? En hoe verhouden begeleiden en beoordelen zich tot elkaar? Deugdelijke advisering is continu, regelmatig en staat in verhouding tot de betekenis van een plan. De advisering moet helder, transparant, neutraal en gefundeerd zijn.
DILEMMA 3 Gemeentelijke adviescommissie en/of een andere constructie? – De Omgevingswet stelt een gemeentelijke adviescommissie verplicht die werkt volgens wettelijke vereisten. Het staat de gemeente vrij om ook andere adviesteams of adviseurs te benoemen. Die kunnen intern, gemengd of extern zijn. Het is belangrijk dat de adviescommissie of het adviesteam een duidelijke plek biedt voor het gesprek over ruimtelijke kwaliteit, en kennis van andere belangen en schaalniveaus inbrengt. Als de commissie of het team extern en onafhankelijk is, kan zij ook als derde neutrale partij fungeren. Maar hoe zorg je ervoor dat de advisering niet als extra drempel wordt gezien?
DILEMMA 4 Advies over grote ingrijpende plannen en/of kleine dagelijkse ingrepen? – De nieuwe ruimtelijke kwaliteitsadvisering is integraal en gaat altijd over het verbinden van de fysieke omgeving met sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Die advisering kan een langdurig, allesomvattend proces zijn. Maar dat is niet altijd nodig. Het is het dilemma van proportionaliteit: hoe zorg je dat de advisering in verhouding staat tot de betekenis van een plan, zonder dat dit leidt tot rechtsongelijkheid? Hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? Wordt over kleine, veelvoorkomende gevallen even intensief geadviseerd als over grote ingrijpende plannen? Hoe leg je dat vast, en wie bepaalt dat?
DILEMMA 5 Regelen en/of anders kijken? – Meer regels leiden niet tot betere omgevingskwaliteit. Het doel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een interpretatie: wat draagt een ingreep in de leefomgeving bij aan de ruimtelijke doelstellingen van de gemeente? Hoe verhoudt die ingreep zich tot kernkwaliteiten, principes en potenties? Regels zijn slechts de (onmisbare) hefboom die leidt tot overleg. De ‘nieuwe adviseur’ vinkt geen criteriasets af, maar hanteert een constructieve gesprekstechniek op basis van inspiratie en vakmanschap. De burger én de bestuurder worden hiermee verleid tot goede omgevingskwaliteit.
20 PROJECT KLEIN PLAN
21
UITGEEST
Aanbouw De Terp Het is vaak te duur om te verhuizen. Steeds vaker wordt de bestaande woning uitgebreid. In dit geval betreft het een uitbreiding aan de zijkant van een hoekwoning van een rij woningen. Een dakkapel op het achterdakvlak is eerder, in 2013, gerealiseerd. Nog niet lang geleden zou een dergelijke uitbreiding, gekeerd naar het openbare gebied, niet mogelijk zijn geweest. Onder voorwaarden is het nu wel mogelijk. De betreffende aanbouw is met zorg ontworpen. Het is in harmonie met het straatbeeld en de materialen en de detaillering zijn hoogwaardig. Alleen de regenpijp detoneert door zijn contrasterende kleur. De commissie vraagt om deze of te verplaatsen naar de aansluiting met het hoofdgebouw of in het zwart uit te voeren.
Aanbouw zijaanzicht, Architectuur de Zwarte Schuur
Aanbouw van boven, Architectuur de Zwarte Schuur
22 WELSTANDSCOMMISSIE UITGEEST JAARVERSLAG 2018
23
Hoofdstuk 5 Evaluatie en aanbevelingen 5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 20 mei 2019 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2018. Tijdens het overleg zijn verschillende zaken besproken. De wethouder vertelt over een aantal grootschalige ontwikkelingen die op stapel staan, zoals het centrumgebied, de stationslocatie, de bouw van scholen en de aanpak van de openbare ruimte in de wijk De Koog. Het uitgangspunt is het behoud van de kwaliteiten van het dorp. In dat kader is gesproken over ontwikkelingen aan de Westergeest. Een beleidskader voor dit gebied zou in de omgevingsvisie (in Uitgeest in concept aanwezig) of in het omgevingsplan kunnen komen. Het voornemen bestaat om in een aantal gebieden de welstandseis te laten vallen. In de toekomst zal er sprake zijn van een meer integrale afweging van een bouwaanvraag. De gemeente moet in het kader van de invoering van de Omgevingswet per 1-1-21 een gemeentelijke adviescommissie instellen. Hieraan zijn een paar wettelijk eisen verbonden. Eén daarvan is dat de gemeenteraad bevoegd is deze commissie te benoemen en de taakomschrijving (in welke gevallen onafhankelijk advies nodig is) vast te leggen. MOOI Noord-Holland heeft een routeplanner opgesteld voor de inrichting van deze commissie en werkt mee aan een landelijke handreiking met de VNG (deze verschijnt eind van dit jaar). De gemeente Uitgeest werkt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) aan een pilot over een zogenaamde “omgevingstafel” waar verschillende partijen aanzitten. MOOI Noord-Holland geeft aan dat de welstandscommissie één van deze partijen kan zijn.
5.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de Welstandscommissie Uitgeest nog de volgende aanbevelingen: • Denk na over de integraliteit van ruimtelijke opgaven en ruimtelijk beheer. Welke opgaven kunnen gekoppeld worden? Hoe kan het publieke domein zorgvuldig worden ingericht en onderhouden? Wat is een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving? • Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Gebruik hierbij bijvoorbeeld de tien principes uit het Schetsboek voor een Omgevingsplan op Kwaliteit van Mooiwaarts; • Begin of continueer een gesprek over de dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering (hoofdstuk 4). Welke gevolgen heeft de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering voor uw gemeente en hoe gaat u deze organiseren? Wij willen u hierbij graag ondersteunen. De tijd is kort: bij het inwerking treden van de Omgevingswet (verwacht op 1 januari 2021) moet dit geregeld zijn. De welstands- en monumentenadvisering valt namelijk niet onder de ‘bruidsschat’ van de Omgevingswet; • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten.
5.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstandscommissie Uitgeest, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2018 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie heeft mogen adviseren. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. Wij nodigen u van harte uit om in 2019 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.
24 PROJECT HOE IS HET MET?
UITGEEST
Woningen Langebuurt/Meerpad Al vanaf 2009 bestaan er plannen voor de herontwikkeling van de locatie Langebuurt in het oude deel van Uitgeest. Hier komen zes starterswoningen in een appartementengebouw en verder seniorenwoningen, eengezinswoningen en stapelwoningen; een totaal van 28 appartementen en 11 eengezinswoningen. Naast garageboxen komen er 42 parkeerplaatsen op het terrein. Later, in 2011, worden de plannen gewijzigd. Zo komt er in plaats van twee aaneengeschakelde woningen een vrijstaande villa. In 2013 worden de plannen weer gewijzigd. In plaats van een appartementencomplex komen er nu grondgebonden woningen (een rijwoning en een twee-onder-een- kap woning) rondom een plein. Een verbetering van het project, volgens de commissie. Niet alleen de Welstandscommissie heeft zich met het project bemoeid, ook belanghebbenden hebben voorstellen gedaan. Intussen is het project al een tijdje af en wordt er gewoond. De commissie had vooral vragen over de plaatsing van de volumes, het dorpse karakter en de openheid van de indeling (hiĂŤrarchie) van de gevels. Intussen is het project af. De commissie constateert wel dat het een vrij versteende wereld is. Tegenwoordig wordt groen veelal in het plan opgenomen. Ook ontwerpers houden hier steeds meer rekening mee. In dit geval had een groene afscheiding voor het parkeren niet misstaan, zeker aan de kant van de toegang tot het gebied.
Huidig beeld Langebuurt/Meerpad
25
26
Colofon Auteur Emmy Kanon, coördinator Welstandscommissie Uitgeest Met bijdragen van Peter de Ruyter, voorzitter Welstandscommissie Uitgeest Marleen van Driel, architectlid Welstandscommissie Uitgeest José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Renate de Visser, bureaucoördinator MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, mei 2019
MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh