1
WELSTANDSCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
2 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
3
Voorwoord Het zijn turbulente bouwtijden. Na jaren van voorzichtigheid zijn de plannen weer massaal van de grond gekomen. Dat is voelbaar, ook in Uithoorn. Niet zelden gaat het om enorme aantallen woningen, die de toegestane bouwhoogte tot het maximale benutten. De druk is groot. Meer geld betekent echter niet altijd meer kwaliteit, en gaat soms zelfs ten koste van het publieke domein. Aan de commissie de taak om, naast het private en bedrijfsbelang, ook het publieke belang te dienen: de ruimte van de buurt, van ons allemaal. De nieuwe wijken van nu zijn er over honderd jaar nog, en zullen de verdere ontwikkeling van de buurt, de wijk, de gemeente gaan bepalen. Een goede samenwerking met de stedenbouwkundige is daarbij van grote waarde. Willen al deze gebouwde plannen in de toekomst nog steeds gewaardeerd worden, dan moeten ze een ding gemeen hebben: ruimtelijke kwaliteit. Dat heeft niet alleen te maken met een goede woning, maar ook met een fijne buurt, een prettige straat, een mooie fietsroute, ruimte om te kunnen spelen, elkaar te ontmoeten. Een leefomgeving waar zorg aan is besteed, ook buiten de muren van het huis. Het is de optelsom van al deze plannen, groot en klein, die de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente vormgeven. Daarom waren we blij met de aanvragers die afgelopen jaar in een vroeg stadium van de planvorming bij ons langskwamen, zoals bij het plan De Kleine Weelde (Timpaan). Om te sparren, samen naar de beste oplossing te zoeken. Een dergelijk proces levert doorgaans de beste plannen op, waarop iedereen tevreden kan terugkijken.
Voor u ligt het verslag van onze werkzaamheden. De hierin getoonde voorbeelden laten zien op welke manier de commissie een constructieve bijdrage heeft geleverd aan de kwaliteit van het plan. We hopen dat we, met elkaar, Uithoorn weer een klein beetje mooier hebben gemaakt. We danken de gemeente voor het vertrouwen en de prettige samenwerking. We verheugen ons erop deze samenwerking in 2018 te kunnen voortzetten. Drs. Sophie van Ginneken, Voorzitter Welstandscommissie Uithoorn
4 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
5
Inhoud 1.
Het jaar 2017
6
2.
Welstandscommissie Uithoorn
8
BIJZONDER PLAN - De Kleine Weelde (Timpaan)
12
3.
Adviezen; cijfers en effecten
14
GROOT PLAN - Renovatie woningen Eigen Haard Admiraal Tromplaan/Admiraal van Ghentlaan
18
4.
Beoordelingskaders
20
PLAN - Iepenlaan, vorderingen
22
5.
Op weg naar de Omgevingswet
24
6.
Evaluatie en aanbevelingen
27
Colofon
28
6 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
7
Hoofdstuk 1 Het jaar 2017 1.1 Advisering De gemeente Uithoorn ondervindt een steeds grotere druk op de ruimte. De beperkingen vanwege Schiphol (geluidscontouren), en de enorme vraag naar woningen hebben een schaarste aan bouwgrond tot gevolg. Het afgelopen jaar zag de commissie dan ook een aantal grote ontwikkelingen voorbijkomen, waaronder de appartementencomplexen aan de Wilhelminakade (project Vinckebuurt). De omgeving Iepenlaan-Noordammerweg vordert gestaag, en begint al een volwaardige wijk te worden. De woonblokken aan de Admiraal Tromplaan zullen worden gerenoveerd. Samen met de complete transformatie van het Amstelplein zullen deze plannen de omgevingskwaliteit van Uithoorn de komende jaren blijvend gaan bepalen.
Noorddammerweg
1.2 Gemandateerde behandeling Een deel van de plannen is behandeld op het gemeentehuis in Diemen door de gemandateerde architect Egon Kuchlein, op de donderdagen voorafgaand aan de commissievergadering. Dit betrof overzichtelijke plannen met een relatief voorspelbaar advies, zoals woningbouwopgaven aan de Iepenlaan (waar in het beeldkwaliteitskader duidelijke richtlijnen voor zijn opgesteld). Het bleek een prettige werkwijze, omdat zo meer tijd overbleef voor de complexere plannen tijdens de reguliere vergaderingen, waarin bezoekers meer ruimte kon worden geboden hun plannen toe te lichten. In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de welstandscommissie Uithoorn in 2017 is verlopen en bespreken we de hoofdlijnen uit projecten waar we als commissie en organisatie aan werken. We gaan ook in op de rol van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering in de komende Omgevingswet.
8 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
9
Hoofdstuk 2 Commissie 2.1 De rol van de commissie De adviseert over de ruimtelijke kwaliteit van de voorgelegde bouwplannen op basis van het gemeentelijk beleid (zie hoofdstuk 4 Beoordelingskaders). Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw of bouwwerk, maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. In de afweging spelen zowel publieke als private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien wij dat samenbrengen van deze publieke en private belangen, door middel van een constructieve dialoog, als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Hiermee zetten we in op de ontwikkeling die door de Omgevingswet wordt aangejaagd; namelijk de overstap van sectorale welstands- en monumenten-commissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid (zoals landschap, stedenbouw, architectuur, ruimtelijke ordening, cultuurhistorie en monumenten). Klankbord ruimtelijke ontwikkelingen De welstandscommissie Uithoorn adviseert uw gemeente ook over omgevingskwaliteit in brede zin en wordt ingezet als klankbord voor grote en beeldbepalende ruimtelijke ontwikkelingen, beeldkwaliteitplannen en cultuurhistorische opgaven.
2.2 Deskundige adviseurs Het goed beoordelen en afwegen van alle aspecten van een bouwplan vraagt vakmanschap. De welstandscommissie is, in overleg met uw gemeente, samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Uithoorn. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. De commissie is benoemd door de gemeenteraad. In 2017 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Drs. Sophie van Ginneken Architectuurhistoricus en voorzitter van de commissie. Architectuurhistoricus, is sinds 1 januari 2017 voorzitter van de commissie. Sophie werkte aan publicaties over architectuur en stedelijke ontwikkeling, en schreef diverse cultuurhistorische adviesrapporten. Daarnaast is zij docent en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
Egon Kuchlein Vanaf 1-4-2016, architect AvB, is oprichter van Egeon Architecten bna. Daarnaast realiseerde hij een aantal eigen projecten en tentoonstellingen en werkte aan stedenbouwkundige studies. Tevens is hij als cultureel entrepreneur verantwoordelijk voor de organisatie van een reeks van culturele projecten en manifestaties. Sinds 2007 is hij als architect verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
Ir. Hans Kodde Is in 1987 afgestudeerd aan de Technische Hogeschool te Delft, afdeling Bouwkunde. Sinds 1996 is hij eigenaar van Kodde Architecten te Amsterdam, een bureau met grote kennis op het gebied van restauratie en renovatie. Als bestuurslid van de Stichting De Oude Kerk heeft hij het oudste gebouw van Amsterdam onder zijn hoede.
De commissie wordt ondersteund door: Mariette Bruin (foto) commissiecoรถrdinator MOOI Noord-Holland
Marco Brink plantoelichter gemeente Uithoorn
Aqueel Saghir plantoelichter gemeente Uithoorn
10 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
2.3 Werkwijze De welstandscommissie Uithoorn komt op maandag in de oneven weken van het jaar in Diemen bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevings-kwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij de grotere plannen schuift het Andrea Jaarsma, assistent projectleider, aan en informeert de commissie. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata zijn te vinden op de speciale gemeentepagina van Uithoorn. De gemeentelijke website is www.uithoorn.nl/bestuur/publicatie/ welstand Opstellen van adviezen De commissie motiveert haar adviezen op basis van de geldende beoordelingskaders van het gebied (welstandsnota, beeldkwaliteitsplan etc.). Van elke planbehandeling stelt de commissiecoördinator, onder de verantwoordelijkheid van voorzitter, een advies op. Van belang is dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig vakjargon. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en verspreiden van de adviezen richting het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De vergaderingen worden gepland en de adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI NoordHolland ontwikkeld planregistratiesysteem genaamd CorSys. Zowel de commissiecoördinator als de plantoelichter en de gemandateerde architect-leden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig
11
digitaal werken te kunnen maken. In 2018 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier optimaal gebruik van maken ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende bouwplannen graag al voor de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op meerwaarde te verkennen. Dat gebeurt binnen een zogenoemd preadvies. De kosten voor een preadvies wordt bij de uiteindelijke vergunningaanvraag verrekend met de legeskosten. De planbehandeling verloopt dan namelijk een stuk sneller. Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Vanaf oktober 2017 werd een deel van de plannen behandeld door Egon Kuchlein, gemandateerd architect namens de commissie. Dat gebeurde op de donderdag voorafgaand aan de commissie. Het betrof plannen met een voorspelbare uitspraak (door helder geformuleerde kwaliteitscriteria). Voordeel was dat hierdoor meer tijd overbleef voor presentaties van de aanvragers tijdens de reguliere vergadering.
Gevelreclames in Uithoorn
2.4 Contacten en activiteiten in de gemeente Presentatie aan de gemeenteraad Op 5 april 2017 waren Dorine van Hoogstraten (hoofd beleid MOOI Noord-Holland, en voormalig voorzitter van de commissie) en Sophie van Ginneken (nieuwe voorzitter) te gast bij de raadsvergadering. Dit deden zij op uitnodiging van de raad, om zichzelf te presenteren en het welstandswerk toe te lichten. Het leverde een interessant vraaggesprek op, waaruit bleek dat omgevingskwaliteit een onderwerp is dat leeft. Overleg met afdeling Wonen&Werken Brainstorm over Dorpshart en Wilhelminakade Naar aanleiding van de raadsvergadering van 2 juni 2017 hadden Dorine van Hoogstraten en Sophie van Ginneken namens MOOI Noord Holland overleg met Karin Wegewijs (hoofd Wonen & Werken) en Andrea Jaarsma (assistent projectleider). Aanleiding was enerzijds de wens meer grip te krijgen op de
wijze waarop Uithoorn het welstandsbeleid in de toekomst wil vormgeven. Anderzijds waren er concrete vragen naar aanleiding van het project Vinckebuurt / Wilhelminakade en de stedenbouwkundige herinrichting van het dorpshart. Gemeente aanwezig bij welstandsvergadering Er bleek behoefte te zijn aan meer overleg in de voorfase van de planvorming. Tijdens een aantal vervolgbijeenkomsten van de commissie is daarom Andrea Jaarsma aangeschoven bij de plannen voor de Wilhelminakade. Dit bleek een constructieve werkwijze, omdat de commissie meer grip kreeg op de ambities van de gemeente in relatie tot het plan.
t
12 WELSTANDSEN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN PROJECT JAARVERSLAG 2017 BIJZONDER PLAN
13
UITHOORN
De Kleine Weelde (Timpaan) In het najaar werd een bijzonder plan gepresenteerd. Een collectieve ontwikkeling van een cluster woningen om een erf gegroepeerd aan de Noordammerweg/Vuurlijn. Een rij van vier en twee twee-onder-een kappers, met daarbij een voorziening voor gemeenschappelijke ruimte en bergingen. De woningen zijn zorgvuldig ontworpen. De commissie mist de details en materialisering in de aanvraag. Ze meent dat het vastleggen hiervan van belang is voor de borging van de getoonde kwaliteit in het ontwerp. Verder heeft zij vragen over de uitwerking van de waterkanten en de erfafscheidingen en merkt zij op dat de optie voor grote dakerker qua hoogte binnen de dakkapellenregeling zal dienen te vallen. In een volgend overleg toont de architect de principedetails en de kleur en materialisering. Het geheel is nu eenduidig gedetailleerd en gematerialiseerd, de gevels en daken zijn in hout (vermelhio) getekend, de kozijnen worden nu eveneens in hout gedetailleerd en hebben lichtgrijze kleur, de pv panelen hebben een logische plek op het dakvlak gekregen en de aangebouwde kas wordt uitgevoerd in glas en lichtgrijze aluminium profielen. Tevens worden de erfafscheidingen besproken. Opvallend is dat een van de kopgevels, op een prominente plaats, licht grijs gestuukt wordt, waar verder alle gevels en daken in hout worden uitgevoerd. De architect onderschrijft dit. De commissie uit nogmaals haar waardering voor het plan en is van mening dat met de getoonde details het ontwerp goed wordt onderbouwd.
Uitbouw
Kas
Bloemkozijn
14 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
15
Hoofdstuk 3 Adviezen; cijfers en effecten 3.1 Cijfers De welstandscommissie Uithoorn heeft in 2017 advies uitgebracht over 47 aanvragen voor een omgevingsvergunning. Dat zijn er 5 meer ten opzichte van 2016. Bij 40% van de aanvragen kon in één keer een positief advies gegeven worden. Bij 19% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig.
Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen Tabel 1 Aantal planbehandelingen
Hoe vaak behandeld?
Tabel 1 AANVRAAG SOORT AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Tabel 1 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Omgevingsvergunning 41 82 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Omgevingsvergunning 41 82 waarvan nieuwbouw 29 63 Omgevingsvergunning 41 82 waarvan 29 63 waarvan nieuwbouw verbouwing 12 19 waarvan nieuwbouw 29 63 waarvan verbouwing 12 19 Preadvies* 6 8 waarvan verbouwing 12 19 Preadvies* 647 890 Totaal Preadvies* 6 8Het totaal aantal preadviesaanvragen was * Totaal Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen.90 47 Totaal 47 *28. Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. 90 Het totaal aantal preadviesaanvragen was *28. Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: 28.
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Tabel 2planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Aantal Tabel 2 AANVRAAG SOORT 2017 Aantal planbehandelingen ten opzichte van voorgaande jaren2016 Tabel 2 SOORT AANVRAAG 2017 2016 Nieuwe aanvragen 40 35 SOORT AANVRAAG 2017 2016 Nieuwe aanvragen 40 35 Aanvragen van voorgaande jaren 7 3 Nieuwe aanvragen 40 35 Aanvragen 314 Herhalingenvan voorgaande jaren 743 Aanvragen van voorgaande jaren 7 3 Herhalingen 43 14 Totaal behandelingen 90 52 Herhalingen 43 14 Totaal behandelingen 90 52 Totaal behandelingen 90 52
2015 2015 30 2015 30 6 30 66 6642 6 42 42
2017 2017 90 2017 90 90
ADVIEZEN AAN B&W Totaal nieuwe aanvragen*
2017
2016
2015
38
35
30
Bij eerste behandeling akkoord
16 %
46 %
50 %
Bij eerste behandeling niet akkoord tenzij (kleine aanpassing nodig)
8%
3%
20 %
Bij tweede behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
24 %
11 %
10 %
Bij derde of verdere behandeling akkoord (of niet akkoord tenzij)
24 %
9%
0%
Nog in behandeling of definitief niet akkoord of aanvraag ingetrokken
21 %
9%
7%
Plan wel akkoord op hoofdlijnen maar nog geen aanvraag voor vergunning
8%
23 %
13 %
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen Vorm Tabel 3 van behandelingen Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen Gemandateerd behandeld Totaal behandelingen Gemandateerd behandeld In de welstandscommissie Gemandateerd behandeld In de welstandscommissie behandeld behandeld In de welstandscommissie behandeld
Hoe vaak behandeld? Tabel 4
Op www.mooinoord-holland.nl/cijferbijlageuithoorn2017 kunt u meer cijfers vinden.
10 % 10 % 90% % 10 90 % 90 %
2016 2016 52 2016 52 52
8% 8% 92 8 %% 92 % 92 %
2015 2015 42 2015 42 42
0% 0% 100 0 %% 100 % 100 %
16 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
Uithoorn aan de Amstel
17
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2017 zijn alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Een lastig project voor de commissie was het project Vinckebuurt / Wilhelminakade. De moeilijkheid zat hem in het feit dat in de voorfase van de planvorming kaders met B&W waren afgestemd, zonder dat de commissie hierbij betrokken was geweest. Dit had betrekking op de bestemming parkeren op de begane grondlaag van grote appartementencomplexen door ontwikkelaar BPD. Omdat dit type bestemming vrijwel altijd fundamentele gevolgen heeft voor het gebruik van de openbare ruimte eromheen, en met name resulteert in een gebrek aan levendigheid op straat, is de commissie hier geen voorstander van, zeker gezien deze prachtige locatie aan de Amstel. Door de gemaakte afspraken bleek deze ontwerpbeslissing niet meer terug te draaien. Uiteindelijk is met de ontwerper, samen met de afdeling Grondbedrijf en Vastgoed, toegewerkt naar een passende oplossing waar de commissie akkoord op kon geven. Niettemin had een groter effect had kunnen worden bereikt indien de commissie in een eerder stadium van het ontwerpproces betrokken was geweest. Een zichtbaarder effect hebben de adviezen voor de Iepenlaan. Hier is steeds gestuurd op een gevarieerd en open straatbeeld: ontwerpers van gesloten façades werd geadviseerd het gevelbeeld transparanter te maken, en te richten op de openbare ruimte ten gunste van een ‘communicatiever’ straatbeeld. Bij een wandeling door de buurt valt echter op dat het advies geen glimmende pannen toe te passen door veel bouwers niet is overgenomen. Tot slot, en wellicht ten overvloede kan worden opgemerkt dat veel adviezen onzichtbaar zijn. Het overgrote deel van de adviezen beoogt namelijk een zekere ‘eenheid in verscheidenheid’. Zeker bij kleine, particuliere aanpassingen, valt het juist op wanneer dit niet het geval is. Hierbij valt te denken aan het vermijden van hoge schuttingen, veel te grote dakkapallen, afwijkend of laagwaardig materiaalgebruik, fel kleurgebruik, grote lichtreclames, dichte gevelwanden, enzovoort, en juist
het aanmoedigen van hoogwaardig materiaalgebruik, bescheiden reclameuitingen, open gevels en met zorg ontworpen erfafscheidingen. Door middel van heldere kaders en goed overleg tussen commissie en aanvrager, worden deze adviezen doorgaans overgenomen, naar volle tevredenheid van de aanvragers. 3.3 Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland De gemeente Uithoorn heeft ook gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en het RCE. Medewerkers van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft, om te sparren over ingewikkelde kwesties of om mee te lezen met nieuwe beleidsstukken. Ook kunnen gemeenten concrete cases voordragen voor een expertmeeting, onderzoek of als interessant voorbeeldproject.
t
18 PROJECT GROOT PLAN
19
UITHOORN - ADMIRAAL TROMPLAAN / ADMIRAAL VAN GHENTLAAN
Renovatie woningen
Eigen Haard
Medio 2017 presenteert de architect zijn plan voor de renovatie van drie blokken met woningen aan de Admiraal Tromplaan en de Admiraal van Ghentlaan. Het is een onderdeel van een plan voor de renovatie van het hele bouwveld, een mooi voorbeeld van naoorlogse woningbouw. De woningen zijn nog grotendeels intact, een repetitief ontwerp in metselwerk, met kenmerken als gootdetails, dakrandbeĂŤindiging, gemetselde lateien en schoorstenen. De vloeren, daken en gevels worden geĂŻsoleerd en de ventilatie verbeterd. De gevels met de kozijnen blijven zoals bestaand, maar het gootdetail en dakranddetail verandert door de dakisolatie aan de buitenzijde en de schoorstenen van de tussenwoningen worden verwijderd. De commissie heeft waardering voor de gekozen richting, maar geeft aan waarde te hechten aan de kenmerkende details, vooral zichtbaar in de kopgevels, als verkenning in het metselwerk, aansluiting van de pan op de bouwmuur en het gootdetail met gootklossen. Ze adviseert de bestaande detaillering in beeld te brengen en deze als vertrekpunt te gebruiken. De architect kan zich goed vinden in dit advies. Bij een volgende sessie ligt een aangepast plan ter tafel waarin tegemoetgekomen is aan de vraag van de commissie. De architect is de uitdaging aangegaan en heeft naar mening van de commissie de detaillering op overtuigende wijze uitgewerkt. Wij vinden dit een Schetstekeningen renovatieproject
mooi voorbeeld waarbij de vraag naar energiebesparende maatregelen ingepast worden in een bestaand ontwerp, zonder in te boeten aan het oorspronkelijk beeld.
Bestaande situatie
Plattegrond renovatie
20 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
21
Hoofdstuk 4
Beoordelingskaders 4.1 Welstandsbeleid De welstandsnota, vastgesteld in 2014 door de gemeenteraad, vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. 4.2 Ruimtelijk beleid Naast de welstandsnota zijn er ook welstandscriteria opgenomen in het Beeldkwaliteitplan Iepenlaan en omgeving.
t
22 PROJECT PLAN
UITHOORN
Vorderingen Iepenlaan 2017 was het jaar waarin de bouwactiviteiten in het gebied rond de Iepenlaan verder gestalte kregen; een mooi pallet aan ontwerpen. Het voormalig kassengebied is her gestructureerd en aan weerszijden van de Iepenlaan en de Steenwycklaan zijn bouwkavels gerealiseerd en uitgegeven. De initiatiefnemers gaan ieder op eigen wijze om met hun ideeĂŤn voor hun woning. De woningen worden allen aan de commissie, al dan niet gemandateerd, voorgelegd, waarbij het merendeel gebruik maakt van de mogelijkheid tot vooroverleg. Een vooroverleg geeft de mogelijkheid het ontwerp voor de woning te bespreken met de commissie zonder de druk van tijdstermijnen gebruikelijk bij vergunningaanvragen. Van belang bij de bespreking van de plannen zijn de doorzichten naar het achterliggende landschap, de individuele uitstraling van de woning, oriĂŤntatie op de openbare ruimte en de toegepaste (natuurlijke) materialen. Opvallend bij de besproken ontwerpen is dat de woningen voor het merendeel traditioneel ontworpen zijn. De aandacht van de commissie richt zich met name op de voorgevels, welke zich in eerste instantie vaak onvoldoende openen (als voorgevel zijn ontworpen) om een interactie met de openbare ruimte aan te gaan. Tijdens de besprekingen van de individuele ontwerpen is steeds gelet op de vormgeving van de voorgevels. De commissie is erin geslaagd de ontwerpers aan te sporen de voorgevels, hoe divers ook, steeds meer te openen naar de straat. Het resultaat is een open, communicatieve straat in wording.
23
24 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
25
Hoofdstuk 5 Op weg naar de Omgevingswet 5.2 Omgevingsplan Op Kwaliteit In 2017 is met medewerking van MOOI NoordHolland, het ‘Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit’ gepresenteerd. In het Schetsboek worden tien principes voor het omgevingsplan uitgewerkt. Die principes komen samen in een kwaliteitsstelsel dat private en publieke belangen samenbrengt. Het kwaliteitsstelsel bestaat uit vier velden waar het streven naar goede omgevings-kwaliteit een leidende rol speelt: het initiatief, het werkproces, het omgevingsplan en de omgevingsvisie. In elk veld kunnen instrumenten en processen worden geplaatst die de samenhang, consistentie en continuïteit van het stelsel als geheel bevorderen. Welke elementen dat zijn en hoe ze worden verbonden is niet in het algemeen te zeggen. Het is afhankelijk van de lokale omgevingskwaliteiten, van uw ambities, uw maatschappelijke doelstellingen en de bestuurscultuur in uw gemeente. Wij gaan het komende jaar graag met u in gesprek over de uitwerking van het kwaliteitsstelsel en de tien principes voor het omgevingsplan. Voor meer informatie over onze activiteiten en advisering rondom de Omgevingswet of het downloaden van het Schetsboek, bezoek onze website www.mooinoord-holland.nl.
Mooiwaarts De invoeringsdatum van de Omgevingswet is opgeschoven naar 1 januari 2021. Dat geeft even lucht, maar maakt de maatschappelijke urgentie van een nieuwe manier van werken niet minder. Daarom werkt MOOI Noord-Holland intensief mee aan Mooiwaarts, een initiatief van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit. (zie ook www.mooiwaarts.nl) Met Mooiwaarts zijn we op zoek naar de invulling van het nieuwe kernbegrip ‘goede omgevingskwaliteit’ in de Omgevingswet. De inspiratie en kennis die we daarmee opdoen, stellen we graag voor uw gemeente beschikbaar. Voor nu focussen we hierbij op onderdelen die tot op heden nog maar beperkt aandacht krijgen en die de uitwerking van het toekomstige ruimtelijk kwaliteitsbeleid direct beïnvloeden: het omgevingsplan en de invulling van de wettelijk verplichte gemeentelijke adviescommissie.
5.3 Gemeentelijke adviescommissie Onder de Omgevingswet blijft de gemeente medeverantwoordelijk voor het aanzien van het landschap, de openbare ruimte en het uiterlijk van bouwwerken. De gemeente kan zich daarbij laten adviseren door de gemeentelijke adviescommissie, die de Omgevingswet introduceert, als opvolger van de monumenten- en de welstandscommissie. In 2017 heeft MOOI Noord-Holland, samen met enkele gemeenten die als voortrekker willen optreden, de rol en samenstelling van deze gemeentelijke adviescommissie globaal verkend. De verplichte kern van de commissie bestaat uit enkele deskundigen op het gebied van de monumentenzorg, die bevoegd zijn te adviseren over de rijksmonumenten. Maar in de Memorie van Toelichting wordt benadrukt dat gemeenten de vrijheid hebben om een generieke adviescommissie te benoemen die adviseert over
MOOIWAARTS
5.1 Goede omgevingskwaliteit De Omgevingswet wordt naar verwachting in 2021 van kracht. Dan zullen vertrouwde kaders, posities en instrumenten veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliteren te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De planologische bouwregels kunnen volledig worden geïntegreerd met de regels voor het uiterlijk van bouwwerken. En die beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur, openbare ruimte in onderlinge samenhang; of nog integraler beleidsregels voor omgevingskwaliteit, door ook duurzaamheid, gezondheid en veiligheid toe te voegen. Dit betekent natuurlijk ook nogal wat voor de uitvoering van kwaliteitsadvisering.
MOOIWAARTS
Kwaliteitsstelsel uit Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit
aspecten van omgevingskwaliteit bij het verlenen van omgevingsvergunningen. Ook kwaliteitsteams of supervisoren die zich specifiek richten op bijvoorbeeld (her)ontwikkelingsgebieden of bepaalde onderwerpen, zijn mogelijk (MvT Tweede Kamer, vergaderjaar 2013–2014, 33 962, nr. 3, p. 382). In 2018 wil MOOI Noord-Holland in de geest van de Omgevingswet verder werken aan de ontwikkeling van deze brede adviescommissies voor omgevingskwaliteit. Zo’n brede commissie heeft deskundigheid in huis over verschillende aspecten van omgevingskwaliteit zoals erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte en is in staat is om complexe afwegingen te maken op deze aspecten. Onder de vlag ‘Menukaart voor kwaliteitsadvisering’ werken we samen met geïnteresseerde gemeenten scenario’s uit die verschillende vormen van betrokkenheid van de
adviescommissies tonen. We nodigen ook uw gemeente van harte uit om aan te haken bij dit project.
26 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE UITHOORN JAARVERSLAG 2017
27
Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen 6.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 19 september 2018 vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2017. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: Wethouder Jan Hazen heeft vragen bij het jaarverslag. Hij merkt op dat de rol van de welstand, een voor de raadsleden tamelijk onzichtbaar orgaan, niet altijd even tastbaar is. De commissie geeft aan in het vervolg meer concrete voorbeelden in het jaarverslag te zullen toevoegen, ook van kleinere plannen waar kwaliteitswinst is geboekt. Ook benadrukt zij dat de vergaderingen openbaar zijn; iedereen is welkom om de vergadering bij te wonen. Wethouder Jan Hazen erkent dat het essentieel is grote projecten vroeg in het proces aan de commissie voor te leggen, wanneer er nog wezenlijke veranderingen mogelijk zijn. De commissie onderschrijft dit van harte. De manier waarop dit de afgelopen tijd is gebeurd, in projecten zoals De Kleine Weelden, de renovatie van woningen van Eigen Haard e.a. Zal in de toekomst worden voortgezet. De rol van de commissie ontwikkelt zich tot die van sparring partner in ruimtelijke kwaliteit. De wethouder stelt dat er nieuwe ontwikkelingen op de gemeente afkomen en de welstandsnota aan actualisatie toe is. Hierbij wordt gedacht aan de invoering van nieuwe bouwmaterialen (bijvoorbeeld de vervangingsoperatie van asbesthoudende daken in het buitengebied) en duurzaamheids-maatregelen (in het kader van de energietransitie). De wethouder vraagt zich af hoe ver de invloed van de commissie reikt. De commissie geeft aan dat dit per locatie afhankelijk is. Voor dakkapellen gelden vooral lokale criteria (die de gemeente heeft opgesteld). Voor het bouwen aan bijvoorbeeld de Vuurlijn zijn ook landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten (zichtlijnen, contact met het water, Stelling van Amsterdam) richtinggevend. De gemeente bereidt zich voor op de Omgevingswet.
Er wordt gewerkt aan een omgevingsplan dat de huidige bestemmingsplannen zal vervangen. Het schetsboek Omgevingsplan op Kwaliteit (OOK) zal hierbij als inspiratie worden gebruikt. In het kader van de gemeentelijke Omgevingsvisie, is er een Kansenkaart in de maak. Nieuwe projecten: vanwege beperkingen door Schiphol zijn de kansen voor woningbouw zeer beperkt. De druk op de omgeving is daarom groot. Belangrijke projecten zijn Legmeer 456, de Rietkraag (Kuil III ( Ruimte-voor-Ruimteregeling) en het Amstelplein. Grote delen van Uithoorn zijn welstandsvrij. Desondanks geeft de commissie aan dat zij voor overleg altijd kan worden ingeschakeld, bijvoorbeeld voor locaties die aan welstandsgebieden grenzen, transformatie van landschappelijke structuren en lange-termijnontwikkelingen. Afspraken: Miranda Schut en de voorzitter van de commissie zullen in de lente van 2019 een excursie voor de raad organiseren. Aangevuld met een korte presentatie door de commissie en een open gesprek met de raad, zal de werking van de commissie in een klap duidelijk worden. Dit is ook het perfecte moment om van gedachten te wisselen over het huidige beleid, de Omgevingswet en (in brede zin) de kwaliteiten van Uithoorn die het behouden waard zijn. 6.2 Aanbevelingen Vanuit de ervaringen en inzichten doet de commissie Uithoorn nog de volgende aanbevelingen: • Organiseer in uw gemeente een maatschappelijk debat over de maatschappelijke doelstellingen van de Omgevingswet: een gezonde en veilige leefomgeving met een goede omgevingskwaliteit. Wat verstaan burgers, ondernemers, bestuurders, maatschappelijke organisaties en deskundigen hieronder? Wat vindt men belangrijk? • Bedenk hoe een kwaliteitsstelsel onder de
Omgevingswet eruit zou kunnen zien en welke instrumenten en processen daarvoor nodig zijn. Zorg voor samenhang en proportionaliteit. • Bespreek de tien principes voor een omgevingsplan op kwaliteit en werk ze uit voor uw gemeente, als een ‘programma van eisen’ voor het omgevingsplan. • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten 6.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Welstandscommissie Uithoorn, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over de omgevingskwaliteit en de ontwikkeling van het erfgoed binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag namens uw gemeente voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2017 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie op transparante en constructieve wijze heeft mogen adviseren. Onze werkwijze is het beste te ervaren door aan te schuiven. Wij nodigen daarom alle belangstellende uit om in 2018 een vergadering bij te wonen.
28
Colofon Auteurs Mariette Bruin, bureaucoördinator welstandscommissie Uithoorn Sophie van Ginneken, lid welstandscommissie Uithoorn Egon Kuchlein, lid welstandscommissie Uithoorn Met bijdragen van José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Marlous Ruiter, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking Toprapport | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, oktober 2018
MOOI NOORD-HOLLAND Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh