1
WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
2 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
3
Voorwoord Het zijn turbulente bouwtijden. Na jaren van recessie en voorzichtigheid, komen de plannen weer goed van de grond. Dat is voelbaar, ook in Wijdemeren. Meer geld betekent echter niet altijd meer kwaliteit, en gaat soms zelfs ten koste van het publieke domein. Aan de commissie de taak om, naast het private en bedrijfsbelang, ook het publieke belang te dienen: de ruimte van de buren, de buurt, kortom de leefomgeving van ons allemaal. Willen al deze gebouwde plannen in de toekomst nog steeds gewaardeerd worden, dan moeten ze een ding gemeen hebben: ruimtelijke kwaliteit. Dat heeft niet alleen te maken met een goede woning, maar ook met een fijne buurt, een prettige straat, een mooie fietsroute, ruimte om te kunnen spelen, elkaar te ontmoeten. Een leefomgeving kortom, waar zorg aan is besteed, ook buiten de muren van het huis. Het is de optelsom van al deze plannen, groot en klein, die de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente vormgeven. Daarom waren we blij met de vele aanvragers die afgelopen jaar in een vroeg stadium van de planvorming bij ons langskwamen. Om te sparren, samen naar de beste oplossing te zoeken. Een dergelijk proces levert doorgaans de beste plannen op, waarop iedereen tevreden kan terugkijken. In het betrekken en voorlichten van de aanvragers spelen de plantoelichters een belangrijke rol. Het is dan ook voor een belangrijk deel aan hen te danken dat dit is gelukt. Voor u ligt het verslag van onze werkzaamheden. De hierin getoonde voorbeelden laten zien op welke manier de commissie een constructieve bijdrage heeft geleverd aan de kwaliteit van het plan. We hopen dat we, met elkaar, de gemeente Wijdemeren weer een klein beetje mooier hebben gemaakt. We danken de gemeente voor het vertrouwen en de prettige samenwerking. We verheugen ons erop deze samenwerking in 2018 te kunnen voortzetten. Drs. Sophie van Ginneken, Voorzitter Welstands- en Monumentencommissie Wijdemeren
4 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
5
Inhoud 1.
Het jaar 2017
7
2.
Commissie
8
BIJZONDER PLAN: Uitbreiding woonhuis, Sniplaan 8, Nederhorst den Berg
12
3.
Adviezen; cijfers en effecten
14
GROOT PLAN: Porseleinhaven
16
4.
Beoordelingskaders
19
HERBESTEMMING MONUMENT: Woonhuis, Veendijk 8, Loosdrecht
20
5.
Op weg naar de Omgevingswet
22
KLEIN PLAN: Tennishal, Middenweg 14, Nederhorst den Berg
26
6.
Evaluatie en aanbevelingen
29
Colofon
30
6 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
7
Hoofdstuk 1 Het jaar 2017 Omgevingskwaliteit in uw gemeente In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de welstands- en monumentencommissie Wijdemeren in 2017 is verlopen en bespreken we in hoofdlijnen de projecten waar we als commissie en organisatie aan werken. We gaan ook in op de rol van de ruimtelijke kwaliteitsadvisering in de komende Omgevingswet. Voor de commissie was 2017 het jaar waarin weer veel plannen voor individuele woonhuizen voorbijkwamen. De aanvragen voor vrijstaande woningen, gelegen aan de plas, met of zonder botenhuis, zijn een vertrouwd beeld geworden. Daarnaast zagen we ook grotere plannen, van projecten voor nieuwe woningbouwcomplexen (onder meer in ’s Graveland), inrichtingsplannen ten behoeve van recreatie, maar ook bedrijfsterreinen (Ankeveen). Van twee beeldbepalende plannen, het Knorr-terrein en de Porseleinhaven, zijn de definitieve aanvragen voor een aantal onderdelen afgehandeld. De bouw kan dus beginnen. Interessante erfgoedvraagstukken waren de renovatieplannen voor monumentale boerderijen en villa’s in Loosdrecht en Kortenhoef. Natuurlijk konden ook weer de kleinere plannen rekenen op de aandacht van de commissie (zoals een toenemend aantal aanvragen voor erfafscheidingen en bijgebouwen). Een aantal van deze plannen lichten we in dit jaarverslag nader toe. Een mooi moment was de excursie met de raad, afgelopen zomer. Het gaf ons de kans om de praktijk van welstandszorg toe te lichten, en wat de Omgevingswet aan die praktijk zal veranderen. Maar
bovenal gaf het inzicht in de enorme betrokkenheid van de raadsleden bij de ruimtelijke inrichting van haar grondgebied. Het koesteren van de schoonheid van Wijdemeren blijkt, geheel terecht, een breed gedeelde waarde! Ook in 2018 willen we ons samen met u inspannen voor een mooi Wijdemeren. We nodigen iedereen van harte uit een vergadering bij te wonen.
8 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
9
Hoofdstuk 2 Commissie 2.1 De rol van de commissie De commissie adviseert over de ruimtelijke kwaliteit van de voorgelegde bouwplannen op basis van het gemeentelijk beleid (zie hoofdstuk 4 Beoordelingskaders). Ruimtelijke kwaliteit is niet alleen de uiterlijke verschijningsvorm van een gebouw of bouwwerk, maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. In de afweging spelen zowel publieke als private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien wij dat samenbrengen van deze publieke en private belangen, door middel van een constructieve dialoog, als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Hiermee zetten we in op de ontwikkeling die door de Omgevingswet wordt aangejaagd; namelijk de overstap van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede
adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid (zoals landschap, stedenbouw, architectuur, ruimtelijke ordening, cultuurhistorie en monumenten). 2.2 Deskundige adviseurs Het goed beoordelen en afwegen van alle aspecten van een bouwplan vraagt vakmanschap. De welstands- en monumentencommissie Wijdemeren is, in overleg met uw gemeente, samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Wijdemeren. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. De commissie is benoemd door de gemeenteraad. In 2017 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:
Drs. Sophie van Ginneken architectuurhistoricus en voorzitter van de commissie. Architectuurhistoricus, is sinds 1 januari 2017 voorzitter van de commissie. Sophie werkte aan publicaties over architectuur en stedelijke ontwikkeling, en schreef diverse cultuurhistorische adviesrapporten. Daarnaast is zij docent en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.
Egon Kuchlein architect AvB, is oprichter van Egeon Architecten. Daarnaast realiseerde hij een aantal eigen projecten, tentoonstellingen en werkte aan stedenbouwkundige studies. Tevens is hij als cultureel entrepreneur verantwoordelijk voor de organisatie van een reeks van culturele projecten. Sinds 2007 is hij als architect verbonden aan MOOI Noord- Holland voor diverse gemeentelijke adviescommissies.
Ir. Hans Kodde Hans is in 1987 afgestudeerd aan de Technische Hogeschool te Delft, afdeling Bouwkunde. Sinds 1996 is hij eigenaar van Kodde Architecten te Amsterdam, een bureau met grote kennis op het gebied van restauratie en renovatie. Als bestuurslid van de Stichting De Oude Kerk heeft hij het oudste gebouw van Amsterdam onder zijn hoede.
De commissie wordt ondersteund door: Mariëtte Bruin Commissiecoördinator MOOI Noord-Holland
Mike van Drunen Commissiecoördinator MOOI Noord-Holland
2.3 Werkwijze De welstands- en monumentencommissie komt op maandag in de oneven weken van het jaar in Wijdemeren bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een goede gespreksomgeving waar iedereen aan bod komt in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen analoog gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij de grotere plannen schuift de afdeling stedenbouw aan en informeert de commissie. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata zijn te vinden op de speciale gemeentepagina van Wijdemeren op www.mooinoord-holland.nl /gemeenten
Opstellen van adviezen De commissie motiveert haar adviezen op basis van de geldende beoordelingskaders van het gebied (welstandsnota, beeldkwaliteitsplan etc.). Van elke planbehandeling stelt de commissiecoördinator, onder de verantwoordelijkheid van voorzitter, een advies op. Van belang is dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig vakjargon. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en verspreiden van de adviezen richting het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden. Planregistratiesysteem De vergaderingen worden gepland en de adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI NoordHolland ontwikkeld planregistratiesysteem genaamd CorSys. Zowel de commissiecoördinator als de plantoelichter en de gemandateerde architectleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling
10 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
11
raadplegen. Momenteel wordt een nieuw verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2018 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier optimaal gebruik van maken ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan. Preadvies De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende bouwplannen graag al vóór de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op meerwaarde te verkennen. Dat gebeurt binnen een zogenoemd preadvies. De kosten voor een preadvies wordt bij de uiteindelijke vergunningaanvraag verrekend met de legeskosten. De planbehandeling verloopt dan namelijk een stuk sneller. Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Voor enkele plannen is architectlid Hans Kodde gemandateerd enkele plannen namens de commissie te beoordelen. Welke plannen dat zijn, wordt bepaald door de adviseurs van de gemeentelijke afdeling bouwvergunningen en monumentenzorg. Stelregel daarbij is dat de gemandateerde er bij de beoordeling van kan uitgaan dat de mening van de commissie voor dit type plan als bekend verondersteld mag worden. Is er bij de gemandateerde twijfel over het interpreteren van de criteria uit de welstandsnota, of heeft het plan door de locatie of anderszins een grote invloed op de openbare ruimte dan gedacht, dan legt hij het plan alsnog voor aan de voltallige commissie.
2.4 Contacten en activiteiten in de gemeente Excursie met de raad Op zaterdag 1 juli 2017 organiseerde de gemeente een excursie met de gemeenteraad, waar ook de welstands- en monumenten-commissie aan deelnam. Doel van de dag was het voeren van een open gesprek over omgevingskwaliteit in de gemeente Wijdemeren. Daarbij werden niet alleen de ruimtelijke kwaliteiten en toekomstige ontwikkelingen in de gemeente, maar ook de aanpassing van het welstandsbeleid in het kader van de Omgevingswet, ter plaatse tegen het licht houden. In de ochtend waren er twee presentaties door Jef Muhren (directeur MOOI Noord-Holland) en Sophie van Ginneken (voorzitter van de commissie) in Theater Dillewijn in Ankeveen. De opkomst was hoog (vrijwel de voltallige raad was aanwezig), de vragen van de raadsleden open en belangstellend. In de loop van de ochtend werden een aantal locaties bezocht onder leiding van Dorine van Hoogstraten, waaronder Overmeer. Aan de hand van enkele concrete voorbeelden werd van gedachten gewisseld over de wijze waarop welstandscriteria hun uitwerking hebben, en op welke kwaliteitscriteria gestuurd wordt. De excursie was zeer waardevol, niet alleen vanwege het gezamenlijk tegen het licht houden van welstandscriteria, maar vooral in brede zin: het voeren van de discussie over omgevingskwaliteit. Wat wordt daaronder verstaan, wat vinden bestuurders en bewoners belangrijk? De omgevingswet brengt begrijpelijkerwijs een aantal hoofdbrekens met zich mee. In hoofdstuk 5 wordt de transitie naar de Omgevingswet uitgebreid toegelicht.
t
12 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
13
13 PROJECT BIJZONDER PLAN
NEDERHORST DEN BERG
Uitbreiding woonhuis Sniplaan 8
Aan de Sniplaan in de Horstermeerpolder wordt een woonhuis uit 1987 grondig onder handen genomen. Het is een woonhuis met een kenmerkende asymmetrische kap. De grootste ingreep is een houten aanbouw aan de achterzijde, in de vorm van een getordeerde constructie welke aan het hoofdhuis wordt verbonden door middel van een glasstrook. De achtergevel wordt grotendeels transparant met ruim zicht op het achterliggende landschap. Al met al een veelbelovend concept waarbij de commissie vooral aandacht besteedde aan de detaillering, aangezien dit ambitieuze plan daarin in eerste instantie enigszins tekortschoot.
+6700
1,2 7
6
+2700
5
10 p=0
11
-100
A
B
C
D
+6700
4
9 +2700
+2700
8
-100
p=0
p=0
D
C
B
-100
A
Gevelaanzichten 1:50 3
2
1
Project
Uitbreiding Huis Sniplaan 8
Project nr.
1701
Tekening nr.
01.04
Opdrachtgever
Mevr. vd Bosch
Fase Onderwerp
Welstand alternatief Gevelaanzichten
Schaal
1:50
Datum
15 / 11 / 2017
Getekend
Mdj
Niet voor uitvoering, alle maten in het werk controleren. Materialen en constructie voldoen aan bouwbesluit. Marten de Jong, architect sba, Leeuwenlaan 14 1243 KB 's-Graveland, tel +31 (0) 648405276
waarvan nieuwbouw
57
80
waarvan verbouwing
66
79
Preadvies*
19
30
Totaal
152
203
* Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was 15 39.
14 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: Tabel 2
Hoofdstuk 3 Adviezen; cijfers en effecten
SOORT AANVRAAG
2017
2016
2015
Nieuwe aanvragen
131
135
98
Aanvragen van voorgaande jaren
21
17
15
Herhalingen
51
40
25
Totaal behandelingen
203
192
138
2016
2015
Vorm van behandelingen 3.1 Cijfers In 2017 heeft de Welstands- en Monumentencommissie Wijdemeren 152 vergunningaanvragen behandeld, waarvan 21 betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met herhalingen was het totaal aantal planbehandelingen 203. Dat zijn 11 behandelingen meer ten opzichte van 2016. Bij 50% van de aanvragen kon in één keer een positief advies gegeven worden. Bij 72% van de planbehandelingen was de initiatiefnemer of ontwerper aanwezig.
Vorm van behandelingen
Tabel 3
VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen
Preadvies* Preadvies* Totaal Totaal
AANTAL BEHANDELINGEN BEHANDELINGEN AANTAL 173 173
10 10 57 57
14 14 80 80
66 66
79 79
19 19 152 152
30 30 203 203
Aantal voorgaande jaren: jaren: Aantal planbehandelingen planbehandelingen ten ten opzichte opzichte voorgaande
Aantal planbehandelingen ten opzichte van voorgaande jaren Nieuwe Nieuwe aanvragen aanvragen
2017 2017 131 131
2016 2016 135 135
2015 2015 98 98
Aanvragen Aanvragen van van voorgaande voorgaande jaren jaren
21 21
17 17
15 15
Herhalingen Herhalingen
51 51
40 40
25 25
Totaal Totaal behandelingen behandelingen
203 203
192 192
138 138
Totaal behandelingen
2017
203
In de welstandscommissie behandeld
64 %
60 %
50 %
In de geïntegreerde commissie met monumentenleden behandeld
12 %
15 %
22 %
2017 2017 131 131
2016 2016 135 135
2015 2015 98 98
42 42 % %
47 47 % %
61 61 % %
Bij Bij eerste eerste behandeling behandeling niet niet akkoord tenzij akkoord tenzij (kleine (kleine aanpassing aanpassing nodig) nodig)
11 11 % %
14 14 % %
44 % %
Bij Bij tweede tweede behandeling behandeling akkoord akkoord (of niet akkoord (of niet akkoord tenzij) tenzij)
88 % %
77 % %
99 % %
Bij Bij derde derde of of verdere verdere behandeling behandeling akkoord akkoord (of (of niet niet akkoord akkoord tenzij) tenzij)
22 % %
22 % %
33 % %
Nog Nog in in behandeling behandeling of of definitief definitief niet akkoord of aanvraag niet akkoord of aanvraag ingetrokken ingetrokken
19 19 % %
15 15 % %
11 11 % %
Plan Plan wel wel akkoord akkoord op op hoofdlijnen hoofdlijnen maar nog geen aanvraag maar nog geen aanvraag voor voor vergunning vergunning
18 18 % %
16 16 % %
11 11 % %
* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen. * Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.
Erfgoedaanvragen
Tabel Tabel 55 ERFGOEDAANVRAGEN ERFGOEDAANVRAGEN Totaal Totaal aantal aantal rijksmonumenten rijksmonumenten gemeentelijke gemeentelijke monumenten monumenten beeldbepalende beeldbepalende panden panden panden panden in in beschermd beschermd gezicht gezicht provinciale monumenten provinciale monumenten gebied gebied met met cultuurhist. cultuurhist. waarde waarde
2017 2017 19 19
2016 2016 22 22 66 55 00 77 11 00
2015 2015 24 24 77 55 11
77 88 11
88 00
77 11
11
00
Op www.mooinoord-holland.nl/cijferbijlagewijdemeren2017 zijn meer cijfers te vinden.
Vorm van behandelingen Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN
28 %
Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen
** Dit omgevingsvergunningaanvraag is is ontvangen. ontvangen. Het Het totaal totaal aantal aantalpreadviesaanvragen preadviesaanvragenwas was Dit zijn zijn de de preadviezen preadviezen waarvoor waarvoor nog nog geen geen omgevingsvergunningaanvraag 39. 39.
Tabel Tabel 22 SOORT SOORT AANVRAAG AANVRAAG
138 25 %
Totaal Totaal nieuwe nieuwe aanvragen* aanvragen* Bij eerste behandeling Bij eerste behandeling akkoord akkoord
AANTAL AANVRAGEN AANVRAGEN AANTAL 133 133
waarvan waarvan nieuwbouw nieuwbouw waarvan verbouwing waarvan verbouwing
192 24 %
Hoe vaak behandeld? Tabel Tabel 44 ADVIEZEN ADVIEZEN AAN AAN B&W B&W
Aantal Aantal planbehandelingen planbehandelingen Omgevingsvergunning Omgevingsvergunning waarvan waarvan een een monument monument
203
Gemandateerd behandeld
Hoe Hoe vaak vaak behandeld? behandeld?
3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2017 zijn vrijwel alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. In de beeldende pagina’s van dit jaarverslag wordt een aantal plannen uit de commissievergaderingen van het vorige jaar toegelicht.
Aantal planbehandelingen Tabel Tabel 11 SOORT SOORT AANVRAAG AANVRAAG
2017
2016
192
2015 2015 138 138
+12650 04 nok/goot
13
14
15
17 2940
+9350 03 goot
LOOSDRECHT
Porseleinhaven
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
BNR 11
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
BNR 10
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
BNR 9
2940
Wk2
3300
16 WELSTANDSEN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN PROJECT JAARVERSLAG GROOT PLAN 2017
12
Wk2
BNR 8
C1_B C1_301
C1_B
C1_01_Oostgevel
Een terugkomend plan dit jaar is de Porseleinhaven, aan het Loosdrechts terras.
+12650 04 nok/goot
C1_301
15
14
13
12
11 KNSM-laan 75 T
Hier worden grondgebonden woningen aan beide zijden van de haven ontwikkeld met
E W
Pr ojectnr.
Fase
St atus
Schaal
15018
1019 LB AMSTERDAM
+12120 04 vierde
Datu
Om g evin g s ve r g u n n in g 1 5
(020) 719 23 55
info@com monaffairs.nl
Wijziging
Def in it ief 1 :1 0 0
www.com monaffai rs.nl
+9350 03 goot
+9180 03 derde
aan elke kop een appartementengebouw. Het vorig jaar is de stedenbouwkundige
+6240 02 tweed
12650
opzet besproken, met een bebouwing langs het water van drie lagen met kap, de Wk2
appartementengebouwen vier lagen. De differentiëring in bouwhoogte en de
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
9350
t
11
+3300 01 eerste
parcellering van het bouwblok zijn voor de aansluiting op de ‘korrel’ van de omgeving
Wk2
Wk2
van belang, naast de aansluiting op het ‘streekeigen’ bouwtype. De commissie heeft het
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
Wk2
+0 00 Bega
plan op hoofdlijnen akkoord bevonden.
BNR 8
BNR 9
BNR 10
BNR 11
C1_B
De bebouwing van de Porseleinhaven wordt gefaseerd uitgevoerd en in 2017 zijn de
C1_03_Westgevel
C1_301
Gevelaanzichten KNSM-laan 75
uitwerkingen van de plannen een aantal malen langs gekomen. De oostzijde wordt
1019 LB AMSTERDAM T E W
Pr ojectnr.
Fase
St atus
Schaal
15018
Datum
Om g evin g s ve r g u n n in g 1 5 - 0 8 - 2 0
(020) 719 23 55
info@com monaffairs.nl www.com monaffai rs.nl
Def in it ief 1 :1 0 0
Wijziging
eerst aangevraagd, de kop van de westzijde volgt daarna. De commissie merkt op dat er een druk ontstaat tot verdichting en vergroting van bijvoorbeeld winkel- en horecaoppervlak. Op zich doet ze daar geen inhoudelijke uitspraak over, maar ze hecht wel grote waarde aan het goedgekeurde schetsvoorstel waarin de verschillende bouwblokken als zelfstandige eenheden kenbaar zijn, de kappen afgemaakt en de plinten geopend. Dit levert interessante gesprekken op, waarbij naar mening van de commissie, het uitgewerkte plan haar aansluiting met de omgeving behouden heeft.
Plantekening
C1
18 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
19
Hoofdstuk 4 Beoordelingskaders 4.1 Welstandsbeleid De welstandsnota, vastgesteld in 2013 door de gemeenteraad, vormt het belangrijkste beoordelingskader van de commissie. De adviezen worden gebaseerd op criteria uit deze nota die zijn opgesteld per welstandsgebied en type bouwwerk. Tevens zijn er algemene criteria voor bijzondere, onverwachte plannen. De welstandsnota bevat ook criteria voor het handhaven van reeds gerealiseerde bouwwerken, de zogeheten excessen. 4.2 Monumentenbeleid Specifieke wijzigingen aan monumenten worden altijd gebaseerd op de redengevende omschrijvingen en eventuele cultuurhistorische en/of bouwhistorische rapporten van het desbetreffende object. Indien deze ontbreken, dringt de commissie aan bij de opdrachtgever deze te laten maken. Dit is nodig om een beoordeling van de gewenste ingrepen te kunnen toetsen aan de kwaliteiten van het monument. De meeste aanvragen kunnen door de commissie zelf worden afgehandeld. Voor meer gespecialiseerde vraagstukken kan de commissie een plan doorverwijzen naar haar collega’s van de Erfgoedcommissie (vergadert maandelijks in Alkmaar).
4.3 Aanvullingen op het huidige beleid In de loop van 2017 bleek dat de commissie onvoldoende handvatten vond ten aanzien van enkele gebieden waar grotere ontwikkelingen plaatsvinden. Hierbij valt te denken aan landschappelijke kaders of beeldkwaliteitsplannen voor gebieden die van belang zijn voor het beeld en de identiteit van Wijdemeren. Zoals de Loosdrechtsedijken, waar sprake is van schaalvergroting en het dichtslibben van doorzichten naar het water. Maar ook nieuwe ontwikkelingen, zoals seriematige woningbouw in ’s Graveland en Loosdrecht, vragen soms om een uitspraak over de gewenste kwaliteit van het ruimtelijk beeld, op de lange termijn. De commissie zou in deze gevallen moeten worden geconsulteerd in een vroeg stadium. Een overleg met de (extern) stedenbouwkundige is in dit kader aan te bevelen.
20 PROJECT RENOVATIE MONUMENT
LOOSDRECHT
Woonhuis ‘de Boerderij’ Veendijk 8 Woonhuis “de Boerderij” is een zeer markant pand gelegen aan de Veendijk en aan de Loosdrechtse Plas, een gemeentelijk monument. De schaal en stijl is vergelijkbaar met de andere zomerhuizen die rond 1930 aan de Veendijk in opdracht van welgestelden uit de wijde omgeving werden gebouwd. Bijzonder is de breedte van het pand, ten gunste van een optimale ligging aan de dijk en aan de plas: er zijn maar weinig panden met dezelfde breedte te vinden in de gemeente. Kenmerkend is verder de expressionistische stijl, kleurgebruik en bijzondere details (oorspronkelijke houten vensters, vlechtingen in het metselwerk). Het gehele pand wordt gerenoveerd, waarbij de nadruk ligt op het interieur. Aangezien er behoorlijke wijzigingen werden voorgesteld miste de commissie een waardestelling van het pand waaraan zij de ontwerpbeslissingen kon toetsen. Dit is een vereiste om tot een goed afgewogen oordeel te komen, maar niet altijd bekend bij een opdrachtgever. De buitenzijde van het pand wordt restauratief aangepakt waarbij verschillende recente ingrepen meer in lijn met elkaar gebracht worden.
21
22 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
23
Hoofdstuk 5 Op weg naar de Omgevingswet MOOIWAARTS MOOIWAARTS
Kwaliteitsstelsel uit Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit
5.1 Goede omgevingskwaliteit De Omgevingswet wordt naar verwachting in 2021 van kracht. Dan zullen vertrouwde kaders, posities en instrumenten veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliteren te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’. Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De planologische bouwregels kunnen volledig worden geïntegreerd met de regels voor het uiterlijk van bouwwerken. En die beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur, openbare ruimte in onderlinge samenhang; of nog integraler beleidsregels voor omgevingskwaliteit, door ook duurzaamheid, gezondheid en veiligheid toe te voegen. Dit betekent natuurlijk ook nogal wat voor de uitvoering van kwaliteitsadvisering. Mooiwaarts De invoeringsdatum van de Omgevingswet is opgeschoven naar 1 januari 2021. Dat geeft even lucht, maar maakt de maatschappelijke urgentie van een nieuwe manier van werken niet minder. Daarom werkt MOOI Noord-Holland intensief mee aan Mooiwaarts, een initiatief van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit. (zie ook www.mooiwaarts.nl) Met Mooiwaarts zijn we op zoek naar de invulling van het nieuwe kernbegrip ‘goede omgevingskwaliteit’ in de Omgevingswet. De inspiratie en kennis die we daarmee opdoen, stellen we graag voor uw gemeente beschikbaar. Voor nu focussen we hierbij op onderdelen die tot op heden nog maar beperkt aandacht krijgen en die de uitwerking van het
toekomstige ruimtelijk kwaliteitsbeleid direct beïnvloeden: het omgevingsplan en de invulling van de wettelijk verplichte gemeentelijke adviescommissie. 5.2 Omgevingsplan Op Kwaliteit In 2017 is met medewerking van MOOI NoordHolland, het ‘Schetsboek voor een Omgevingsplan Op Kwaliteit’ gepresenteerd. In het Schetsboek worden tien principes voor het omgevingsplan uitgewerkt. Die principes komen samen in een kwaliteitsstelsel dat private en publieke belangen samenbrengt. Het kwaliteitsstelsel bestaat uit vier velden waar het streven naar goede omgevingskwaliteit een leidende rol speelt: het initiatief, het werkproces, het omgevingsplan en de omgevingsvisie. In elk veld kunnen instrumenten en processen worden geplaatst die de samenhang, consistentie en continuïteit van het stelsel als geheel bevorderen. Welke elementen dat zijn en hoe ze worden verbonden is niet in het algemeen te zeggen. Het is afhankelijk van de lokale omgevingskwaliteiten, van uw ambities, uw maatschappelijke doelstellingen en de bestuurscultuur in uw gemeente. Wij gaan het komende jaar graag met u in gesprek over de uitwerking van het kwaliteitsstelsel en de tien principes voor het omgevingsplan. Voor meer informatie over onze activiteiten en advisering rondom de Omgevingswet of het downloaden van het Schetsboek, bezoek onze website www.mooinoord-holland.nl.
24 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
25
5.3 Gemeentelijke adviescommissie Onder de Omgevingswet blijft de gemeente medeverantwoordelijk voor het aanzien van het landschap, de openbare ruimte en het uiterlijk van bouwwerken. De gemeente kan zich daarbij laten adviseren door de gemeentelijke adviescommissie, die de Omgevingswet introduceert, als opvolger van de monumenten- en de welstandscommissie. In 2017 heeft MOOI Noord-Holland, samen met enkele gemeenten die als voortrekker willen optreden, de rol en samenstelling van deze gemeentelijke adviescommissie globaal verkend. De verplichte kern van de commissie bestaat uit enkele deskundigen op het gebied van de monumentenzorg, die bevoegd zijn te adviseren over de rijksmonumenten. Maar in de Memorie van Toelichting wordt benadrukt dat gemeenten de vrijheid hebben om een generieke adviescommissie te benoemen die adviseert over aspecten van omgevingskwaliteit bij het verlenen van omgevingsvergunningen. Ook kwaliteitsteams of supervisoren die zich specifiek richten op bijvoorbeeld (her)ontwikkelingsgebieden of bepaalde onderwerpen, zijn mogelijk (MvT Tweede Kamer, vergaderjaar 2013–2014, 33 962, nr. 3, p. 382). In 2018 wil MOOI Noord-Holland in de geest van de Omgevingswet verder werken aan de ontwikkeling van deze brede adviescommissies voor omgevingskwaliteit. Zo’n brede commissie heeft deskundigheid in huis over verschillende aspecten van omgevingskwaliteit zoals erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte en is in staat is om complexe afwegingen te maken op deze aspecten. Onder de vlag ‘Menukaart voor kwaliteitsadvisering’ werken we samen met geïnteresseerde gemeenten scenario’s uit die verschillende vormen van betrokkenheid van de adviescommissies tonen. We nodigen ook uw gemeente van harte uit om aan te haken bij dit project.
26 PROJECT KLEIN PLAN
27
NEDERHORST DEN BERG
Tennishal Middenweg 14 Het betreft een plan voor een nieuw clubgebouw en tennishal aan de Middenweg. Het ontwerp bestaat uit een schegvormig gebouw, plat afgedekt en met een groot overstek aan de banenzijde. De gesloten punt van de scheg geeft ruimte aan techniek, opslag en een fietsenberging. De entree is manifest aanwezig. De naastgelegen tennishal wordt voorgesteld als een gesloten bouwwerk, voorzien van een flauw zadeldak en opgebouwd uit donkergekleurde metalen profielen, op de grens met het
Schets
openbare gebied. 10000+
De commissie kan zich goed vinden in het voorstel voor het clubhuis, maar heeft bezwaar tegen het grote, gesloten volume van de tennishal op deze positie. Het gebouw is overhoeks goed zichtbaar en daarmee van invloed op de openbare
5400+ 4200+ 3000+ Rodeca panelen zilvergrijs
800+ Peil=0
ruimte. Gevels grenzend aan de openbare ruimte vragen ontwerpaandacht en een
OOSTGEVEL
representatief karakter. 10000+
In een tweede ontwerp komen de aanvragers met een aangepast plan. De tennishal is 5400+
gedraaid geplaatst, waarbij de lage kapzijde (met goot) aan de openbare ruimte
4600+ 4200+ 3000+ Colorbel lichtgrijs
grenst. Tevens is deze zijde voorzien van een translucent materiaal. De commissie kan
800+ Peil=0
ZUIDGEVEL
zich goed vinden in deze oplossing en gaat op hoofdlijnen akkoord met de aanvraag. Met een relatief kleine ingreep voegt het pand zich veel beter in de omgeving. 10000+ Metalen dakpanelen donkergrijs
metselwerk beigegrijs
5400+
gecoat metalen gevelroosters
aluminium glaspui
staalprofiel gecoat donkergrijs
sandwichpanelen donkergrijs fijne profilering tot 4200+ 4600+ grove profilering vanaf 4200+ 4200+
3000+ 2400+ Metselwerk beigegrijs plint metselwerk beigegrijs
800+ Peil=0
600+ (VP kantine)
NOORDGEVEL
10000+
5400+
staalprofiel gecoat donkergrijs
sandwichpanelen donkergrijs fijne profilering tot 4200+ 4600+ grove profilering vanaf 4200+ 4200+
3000+ Aluminium glaspui plint metselwerk beigegrijs
800+ Peil=0
WESTGEVEL
Ontwerp nieuw te bouwen tennishal
Tekeningnaam:
Projectnummer:
Fase:
GV00
D216
VO
Projectnaam:
Formaat:
Datum:
Omschrijving:
TV Nederhorst
A2
a 23-03-2017 d
Gevels
Opdrachtgever:
Schaal:
b
e
Remco/TV Nederhorst
1:200
c
f
DENOLDERVLEUGELS
Status:
Definitief
28 WELSTANDS- EN MONUMENTENCOMMISSIE WIJDEMEREN JAARVERSLAG 2017
29
Hoofdstuk 6 Evaluatie en aanbevelingen 6.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 8 oktober vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2017. De belangrijkste uitkomsten van dat gesprek zijn: De gemeente heeft vragen bij paragraaf 4.3 (beoordelingskaders), waarin staat dat de commissie onvoldoende handvatten vond ten aanzien van enkele grote of lange termijnontwikkelingen. De commissie geeft aan dat zij vooral wil benadrukken bij grote ontwikkelingen (of geleidelijke ontwikkelingen met een grote impact op de lange termijn) vroegtijdig de commissie te betrekken. De verdichting langs de Loosdrechtsedijken en de bouw van nieuwe uitleglocaties zijn ontwikkelingen die onomkeerbaar zijn. De commissie geeft aan dat zij regelmatig overleg met de stedenbouwkundige waardevol vindt (mede vanwege punt 1). Tom Bullens zal binnenkort aanschuiven om kennis te maken. De wethouder geeft aan dat er vanuit de raad soms onduidelijkheid is over de reikwijdte van de invloed van de welstandscommissie. De commissie benadrukt dat veel wordt bepaald door het bestemmingsplan, dat het type bestemming en het bouwvolume voorschrijft. Dit betekent concreet dat de commissie op de bouw van grote volumes geen grip heeft: zij kan slechts sturen op het uiterlijk van bouwwerken, op basis van de criteria van de gemeente. De gemeente bereidt zich voor op de Omgevingswet en heeft een kwartiermaker aangesteld. Dorine van Hoogstraten adviseert ter inspiratie te kijken naar nota’s van andere gemeentes, die in dat proces al verder zijn. Zoals de gemeente Waterland: deze geeft een goed beeld van de ‘uitnodigingsplanologie’ die met de naderende Omgevingswet beoogd wordt. De nieuwe nota van Waterland is te downloaden via https://www.mooinoord-holland.nl/portfolio-items/ nota-uiterlijke-bouwwerken-waterland-2018/
Jan-Jaap de Kloet geeft een toelichting op enkele aanstaande, grote ontwikkelingen. Dit zijn achtereenvolgens: Nederhorst Noord (175 woningen, lastig want bestemd als weidevogelleefgebied) Zuidsingel fase 8, Kortenhoef (250 woningen) Groenewoud (woningbouw, samenwerking met afvalzorg en Natuurmonumenten) Ter Sype, woningbouw Porseleinhaven, fase 2+3 6.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit de ervaringen en inzichten doet de CRK nog de volgende aanbevelingen: • Bedenk hoe een kwaliteitsstelsel onder de Omgevingswet eruit zou kunnen zien en welke instrumenten en processen daarvoor nodig zijn. Zorg voor samenhang en proportionaliteit. • Bespreek de tien principes voor een omgevingsplan op kwaliteit en werk ze uit voor uw gemeente, als een ‘programma van eisen’ voor het omgevingsplan. • Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten en Archeologie Noord-Holland en neem deel aan activiteiten en bijeenkomsten.
6.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de welstands- en monumentencommissie Wijdemeren, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over de omgevingskwaliteit en de ontwikkeling van het erfgoed binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag namens uw gemeente voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2017 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie op transparante en constructieve wijze heeft mogen adviseren. Onze werkwijze is het beste te ervaren door aan te schuiven. Wij nodigen daarom alle belangstellende uit om in 2018 een vergadering bij te wonen.
30
Colofon Auteur Sophie van Ginneken, voorzitter commissie NHZ Egon Kuchlein, architect-secretaris commissie NHZ Hans Kodde, architect commissie NHZ Mariette Bruin, coördinator commissie NHZ Met bijdragen van José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Marlous Ruiter, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking Toprapport | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, oktober 2018
MOOI NOORD-HOLLAND Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh