Jaarverslag Wormerland 2018 | MOOI Noord-Holland

1

ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

2 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

3

Voorwoord “Toen wij in het voortraject de plannen voor restauratie en gedeeltelijke herbestemming op locatie bespraken met de gemeente en een deskundige van de commissie, leken de neuzen overwegend dezelfde kant op te staan. De daaropvolgende positieve beoordeling in de Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland, waar de introductie door de deskundige zeker toe zal hebben bijgedragen, hebben wij als soepel en realistisch ervaren.”

Robert Windrich, ontwerper herbestemming en restauratie pakhuis Riga aan de Veerdijk

Wormers Welkom Naarmate je ouder wordt lijkt de tijd steeds sneller te gaan. Er wordt gezegd dat dit komt omdat dingen zich steeds meer herhalen. Om niet in herhaling te vallen heb ik het voorwoord van vorig jaar nagelezen. Een zeer optimistisch verhaal over hoe goed Wormerland ‘bezig is’, met in de laatste alinea de oproep om openbare ruimte en landschap als onderdeel van de ontwerpopgaves te zien.

Allereerst het goede nieuws: steeds vaker worden wij als commissie in een vroeger stadium en voor een integrale kijk op ruimtelijke opgaves gevraagd. Zo hebben wij een rol gespeeld bij het traject rondom de nieuwe Bartelsluisbrug. Daar hebben wij vooral gestuurd op een kleinschalige groene inpassing van de brug, en naar aanleiding van ons advies is daadwerkelijk een groen inpassingsplan vervaardigd.

Het andere goede nieuws is dat de nieuwe Bartelsluisbrug, inclusief de Bartelsluis, onderdeel is van het overkoepelende Zaanoevervisieproject. In de besluitvorming rondom dit project heeft het college de ambitie uitgesproken om, door middel van het borgen van deze visie in de organisatie, naast goede architectuur, landschap en cultuurhistorie ook goede kwaliteit van de openbare ruimte te waarborgen. Dat stemt tot vreugde.

Dan het minder goede nieuws: in het groene inpassingsplan van de Bartelsluisbrug stonden twee accentbomen (bijvoorbeeld treurwilgen) ingetekend.

De brug is gebouwd, de twee accentbomen op de kop van de brug zijn niet meegenomen. In de Zaanoevervisie staat wel de realisatie van de landschappelijke oever op de middellange termijn gepland. Maar de twee bomen?

In het belang van een aantrekkelijk Wormers Welkom kan in het komend plantseizoen toch de aanplant van twee accentbomen eenvoudig worden uitgevoerd?

Want dan kan ik oprecht de oproep om openbare ruimte en landschap als onderdeel van de ontwerpopgaves te benoemen voluit met JA beantwoorden.

Marlies van Diest Voorzitter Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland

4 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

5

Inhoud 1.

Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks

7

2.

Commissie, beoordelingskaders en werkwijze

8

BIJZONDER/GROOT PLAN Nieuwbouw woningen Sternstraat-Kemphaanstraat, Wormer

12

3.

Wat wij u adviseerden in 2018

14

MONUMENT OF HERBESTEMMING Veerdijk 62, Wormer

20

4.

Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering

22

KLEIN PLAN Vernieuwen Engewormerbrug, Engewormer

24

5.

Evaluatie en aanbevelingen

26

HOE IS HET MET? OUD PLAN Woonwijk Neck-Zuid, Wijdewormer

28

Colofon

30

6 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

7

Hoofdstuk 1 Ruimtelijke kwaliteitsadvisering: nu en straks In dit jaarverslag vertellen we hoe de advisering door de Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland in 2018 is verlopen en waar we als commissie – met ondersteuning van stichting MOOI Noord-Holland – aan werken. Dit eerste hoofdstuk gaat over de taak die wij voor u uitvoeren. Door de Omgevingswet gaat die taak veranderen. Hoe ziet de ruimtelijke kwaliteitsadvisering er nu en straks uit?

1.1 Nu Van oudsher voert de welstandscommissie een wettelijke taak uit. Maar in veel gemeenten is dat inmiddels anders. De afgelopen jaren heeft onze moederorganisatie MOOI Noord-Holland zichzelf heruitgevonden als adviseurs omgevingskwaliteit. Het werk is waar mogelijk integraler geworden.

Nieuwe brug Bartelsluis Wormer

Veel gemeenten zijn overgestapt van sectorale welstands- en monumentencommissies naar brede adviescommissies met meerdere vormen van deskundigheid. De ruimtelijke kwaliteitsadvisering heeft zich ontwikkeld tot een constructieve dialoog. Het gesprek beperkt zich niet tot het uiterlijk van een bouwwerk maar gaat ook over de betekenis van een plan voor de plek en voor de maatschappij. De commissie weegt in haar advisering af of het plan bijvoorbeeld ook sociale, duurzame of gebruikskwaliteiten met zich meebrengt. Niet alleen het uiterlijk of de schoonheid, maar de balans tussen belevingswaarde, gebruikswaarde en toekomstwaarde bepaalt de ruimtelijke kwaliteit.

De afweging wordt gemaakt vanuit het publieke belang, waarbij zoveel mogelijk recht wordt gedaan aan private belangen. Als onafhankelijk adviseur van uw gemeente zien we het samenbrengen van publieke en private belangen als onze belangrijkste opdracht. Het beste resultaat ontstaat als de commissie in staat wordt gesteld vanaf een vroeg moment mee te denken, samen met de lokale ambtelijke specialisten op het terrein van landschap, stedenbouw en erfgoed. Daarbij is het voeren van een constructief gesprek met de initiatiefnemer – gericht op het creëren van meerwaarde – eigenlijk belangrijker dan de finale (meer traditionele) beoordeling.

1.2 Straks Daarom is ‘nu’ eigenlijk al een beetje ‘straks’. Waar MOOI Noord-Holland als organisatie op heeft voorgesorteerd, wordt straks werkelijkheid. De Omgevingswet zal naar verwachting in 2021 worden ingevoerd. Dan zullen de vertrouwde kaders, posities en instrumenten verder veranderen. Van sommige tradities zullen we afscheid nemen, andere werkwijzen worden verder ontwikkeld en vernieuwd. In een wereld die niet meer functioneert volgens sectorale kaders en lineaire processen, waar de lokale overheid uitnodigend en faciliterend te werk gaat, zullen we moeten zoeken naar de invulling van het begrip ‘goede omgevingskwaliteit’.

Het begrip welstand verdwijnt uit de wet, de nieuwe term in de Omgevingswet is ‘het uiterlijk van bouwwerken’. De zorg voor het uiterlijk van bouwwerken moet geregeld worden in het omgevingsplan en de daaraan gekoppelde beleidsregels. De oude scheiding tussen bestemmingsplan en welstand zal verdwijnen. De beleidsregels kunnen worden verbreed tot beleidsregels voor ruimtelijke kwaliteit: erfgoed, stedenbouw, landschap, architectuur en openbare ruimte in onderlinge samenhang. Door ook duurzaamheid, en eventueel gezondheid, veiligheid en natuur toe te voegen worden het beleidsregels voor omgevingskwaliteit – nog integraler. Dit betekent natuurlijk nogal wat voor de uitvoering van de kwaliteitsadvisering. In hoofdstuk 4 zullen we dieper ingaan op enkele dilemma’s die kunnen ontstaan bij de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering.

8 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

9

Hoofdstuk 2 Commissie, werkwijze en beoordelingskaders 2.1 Even voorstellen Het goed beoordelen van alle ruimtelijke aspecten van een ruimtelijke ingreep in de leefomgeving vraagt vakmanschap. De Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland (AWMW) is benoemd door de gemeenteraad en samengesteld uit ervaren en vakbekwame adviseurs met kennis die nodig is binnen de gemeente Wormerland. De adviseurs zijn onafhankelijk ten opzichte van de gemeentelijke organisatie en de bouwinitiatieven. In 2018 bestond de commissie uit de volgende adviseurs:

Marijke Beek architectuurhistoricus

Johan Jacobs architectuurhistoricus

Marlies van Diest landschapsontwerper en voorzitter

De commissie werd ondersteund door: Bart Duvekot

Ingrid Langenhoff

architect

beleidscoรถrdinator MOOI Noord-Holland

Rob de Vries

Sjaak Schavemaker

architect en bouwhistoricus

Plantoelichter gemeente Wormerland

10 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

2.2 Werkwijze De Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland maakt deel uit van de commissie Zaanstreek, die behalve de gemeente Wormerland ook de gemeenten Oostzaan en Zaanstad adviseert.

De commissie komt op dinsdag in de even weken van het jaar in het stadhuis van Zaanstad bij elkaar. De vergaderingen zijn openbaar; aanvragers maar ook belanghebbenden en geïnteresseerden zijn van harte welkom om een toelichting te geven of gewoon te luisteren. De commissie biedt een gespreksomgeving waarin de direct betrokkenen aan bod komen in het gesprek over omgevingskwaliteit. Over het algemeen worden de plannen digitaal en analoog gepresenteerd door de plantoelichter van de gemeente. Indien aanwezig licht de initiatiefnemer of de ontwerper het plan verder toe. Bij de grotere plannen, zoals de inbreidingslocaties, is ook de stedenbouwkundige van de gemeente aanwezig om de commissie te informeren. Dat gebeurt bij voorkeur in een zo vroeg mogelijk stadium. De vergaderdata voor uw gemeente vindt u via deze link.

De adviezen Van elke planbehandeling stelt de commissie een advies op. We streven ernaar dat het advies begrijpelijk is voor iedereen; dus helder geschreven en zonder gebruik van onnodig jargon. Bovendien moet het advies juridisch houdbaar zijn. De plantoelichter zorgt voor het openbaar maken en versturen van de adviezen naar het college, de aanvrager en eventuele andere belanghebbenden.

Planregistratiesysteem De adviezen worden gerubriceerd in een door MOOI Noord-Holland ontwikkeld planregistratiesysteem, genaamd CorSys. De commissiecoördinator, de plantoelichter en de commissieleden hebben toegang tot dit systeem en kunnen te allen tijde de geschiedenis van de planbehandeling raadplegen. Momenteel wordt een nieuw, verbeterd systeem voorbereid om de overstap naar volledig digitaal werken te kunnen maken. In 2019 zal dit nieuwe systeem in werking gaan onder de naam (MOOI) DARS (Digitaal Advies Registratie Systeem). De gemeenten kunnen hier

11

gebruik van maken, ook voor de plannen die ambtelijk beoordeeld worden. MOOI Noord-Holland zal de gebruikers begeleiden bij de toepassing ervan.

Preadviezen De commissie gaat bij grote, ingewikkelde of voorbeeldstellende plannen graag al vóór de vergunningaanvraag in gesprek met de initiatiefnemer om de mogelijkheden en de kans op maatschappelijke meerwaarde te verkennen. Dit wordt meestal aangeduid met de termen vooroverleg of preadvies.

Op deze manier komt het advies van de commissie op een logisch moment in het planproces en kan de inbreng van de commissie nog relatief eenvoudig worden meegenomen. Dit bevordert ook een snelle beoordeling van de definitieve vergunningaanvraag.

Vooroverleg wordt door veel initiatiefnemers als een welkome inbreng ervaren.

Gemandateerde commissie Niet alle plannen worden door de voltallige commissie behandeld. Onder verantwoordelijkheid van de commissie worden de kleine bouwplannen of de plannen met geringe invloed op het publieke domein door Bart Duvekot als vaste gemachtigde van de commissie, samen met de plantoelichter, beoordeeld.

Deze digitale werkwijze is snel en efficiënt en levert de gemeente tijdwinst op. Dit jaar is bij wijze van experiment gestart met een spreekuur voor initiatiefnemers van kleine plannen. Mensen kunnen rechtstreeks in gesprek gaan met Bart Duvekot en Sjaak Schavemaker, en op een laagdrempelige manier de kwaliteit van hun plan bespreken en zo verbeteren.

De ervaringen zijn positief, zowel bij de commissie als bij de indieners en ambtenaren.

2.3 Beoordelingskaders Er zijn meerdere beoordelingskaders waar de commissie rekening mee houdt. De welstandsnota vastgesteld in 2004 door de gemeenteraad, is het belangrijkste. Via deze link kunt u de welstandsnota voor uw gemeente inzien. Ook bestaat er erfgoedbeleid. Via deze link kunt u lezen welk erfgoedbeleid uw gemeente voert.

Spreekuur met initiatiefnemer (midden), Bart Duvekot (rechts] en Sjaak Schavemaker (links)

Naast de welstandsnota zijn er ook welstandscriteria opgenomen in beeldkwaliteitsplannen, specifiek opgesteld ten behoeve van een bepaalde ontwikkeling. Een voorbeeld daarvan is in het vorige jaarverslag genoemd en in beeld gebracht: de ontwikkeling Knollendammerstraat, waarvoor behalve ontwerpbegeleiding en een supervisietraject ook een notitie ‘Randvoorwaarden en ambities Knollendammerstraat’ is opgesteld.

De in het vorige jaarverslag genoemde Zaanoevervisie, toen nog concept, is recent door de gemeenteraad vastgesteld als de ontwikkelingsvisie Zaanoevers. Een inhoudelijke toelichting volgt en de commissie ondersteunt graag bij de uitvoering van deze ontwikkelingsvisie als het gaat om ruimtelijke kwaliteit. De ontwikkelingsvisie Zaanoevers biedt gespreksonderwerpen om initiatiefnemers bij de kwaliteitsgesprekken te inspireren ten aanzien van ruimtelijke kwaliteit.

De beoordelingskaders zijn naar onze mening over het algemeen goed toepasbaar en dragen bij aan de constructieve dialoog die we voeren met initiatiefnemers. De kaders maken duidelijk wat de gemeente wil bereiken met het kwaliteitsbeleid en bieden houvast bij de begeleiding en de beoordeling van plannen.

Hoewel de beoordelingskaders bruikbaar en toepasbaar zijn geven we de aanbeveling om vast stappen te zetten met de integratie van beleidskaders.

Behoud van cultuurhistorische waarden, landschap en kleinschaligheid zijn als kernwaarden gedefinieerd en bepalend voor de identiteit van Wormerland. Een naar onze mening noodzakelijke actualisatie van de welstandsnota zou gecombineerd kunnen worden met de integratie van deze kernwaarden in een nieuwe nota ruimtelijke kwaliteit. Ook het complexe onderwerp ‘duurzaamheid’ zou daarin aan de orde kunnen komen.

13 PROJECT BIJZONDER/GROOT PLAN

WORMER

Nieuwbouw woningen Sternstraat-Kemphaanstraat Het kubistische ontwerp - geĂŻnspireerd op jaren 30 architectuur - dat door de selectiecommissie als winnaar van een prijsvraag is uitgeroepen, is dit jaar uitgewerkt tot een aanvraag omgevingsvergunning. Het ontwerp is in de uitwerking op onderdelen gewijzigd, maar de architectonische ambitie is waargemaakt en de duurzaamheidsmaatregelen zijn geĂŻntegreerd in de architectuur. De commissie richt zich vooral op de inrichting van het omringende terrein, ook aan de achterzijde, die tenslotte ook een zichtlocatie is. De doorlopende oever met een lage beschoeiingshoogte is een kwaliteit.

Het advies om de bergingen in de donkere kleur van de dakopbouwen uit te voeren ten behoeve van een meer samenhangend beeld is op deze artist impression niet te zien, maar wel toegezegd.

Nieuwbouw woningen Sternstraat-Kemphaanstraat] [Ontwikkeling van M2 Ontwikkelaars en Ory Projectontwikkeling; Ontwerp van MB Architecten.

Artist impression voorzijde

15

14 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

Hoofdstuk 3 Wat wij u adviseerden in 2018 Aantal planbehandelingen Aantal planbehandelingen

Hoe vaak behandeld?

Hoe vaak behandeld?

3.1 Cijfers In 2018 heeft de Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland 93 vergunningaanvragen behandeld, In 2018 heeft de Adviescommissie Welstand Monumenten Wormerland 93 vergunningaanvragen behandeld, De Adviescommissie Welstand planbehandelingen was initiatiefnemer of waarvan 12 betrekking hadden en op Monumenten aanvragenen van voorgaande jaren. In verband metdeplannen die meerdere waarvan 12 betrekking hadden op uitgebracht aanvragen van jaren. In verband die meerdere Wormerland heeft in 2018 advies overvoorgaande 81 ontwerper aanwezig.

Het plannen aantal preadviezen was in behandelingen nodig hadden, was het totaal aantal planbehandelingen 142. met behandelingen nodig hadden, wasca het totaal aantal planbehandelingen 142. aanvragen voor een omgevingsvergunning.

Dat zijn 2018 23 gevallen ten opzichte van 16 gevallen in Het aantal nieuwe plannen is met 1 % gestegen ten opzichte van 2017.

Het aantal behandelingen steeg met In 2018 heeft de Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland 93 vergunningaanvragen behandeld, Het aantal nieuwe plannen is met ca 1 % gestegen ten opzichte van 2017.

Het aantal behandelingen steeg met er nagenoeg evenveel als in 2017, dat 80 aanvragen 2017. ca 11 % ten van het vorige jaar waarvan 12 opzichte betrekking hadden op aanvragen van voorgaande jaren. In verband met plannen die meerdere ca 11 %Bij ten46% opzichte vanaanvragen het vorige jaarin ĂŠĂŠn keer kende. van de behandelingen nodig hadden, was kon het totaal aantal planbehandelingen 142. een positief advies plannen gegevenisworden. van de Tabel 1 nieuwe Het aantal met ca 1Bij % 35% gestegen ten opzichte van 2017. Het aantal behandelingen steeg met Tabel 1 caSOORT 11 % tenAANVRAAG opzichte van het vorige jaarAANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN Omgevingsvergunning 79 121 Aantal planbehandelingen Tabel 1 Omgevingsvergunning 79 121 waarvan een monument 4 8 SOORT AANVRAAG AANTAL AANVRAGEN AANTAL BEHANDELINGEN waarvan een monument 4 8 waarvan nieuwbouw 26 38 Omgevingsvergunning 79 121 waarvan nieuwbouw 26 38 waarvan verbouwing 49 75 waarvan monument 4 8 waarvan een verbouwing 49 75 Preadvies* 10 17 waarvan nieuwbouw 26 38 Preadvies* 10 17 Reclameaanvraag 3 3 waarvan verbouwing 49 75 Reclameaanvraag 3 3 Overige vergaderonderwerpen 1 1 Preadvies* 10 17 Overige vergaderonderwerpen 1 1 Totaal Reclameaanvraag 393 3142 93 * Totaal Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen.142 Het totaal aantal preadviesaanvragen was Overige 1 *15.

Dit zijn de vergaderonderwerpen preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen.1Het totaal aantal preadviesaanvragen was

Tabelvaak 4 behandeld?

Hoe Tabel 4 ADVIEZEN AAN B&W 2018 2017 ADVIEZEN AAN B&W 2018 2017 Totaal nieuwe aanvragen* 80 80 Totaal nieuwe aanvragen* 80 80 Bij eerste behandeling akkoord 46 % 54 % Bij eerste behandeling akkoord 46 % 54 % Bij eerste behandeling niet Bij eerstetenzij behandeling niet akkoord (kleine aanpassing 3% 1% akkoord tenzij (kleine aanpassing 3 % 1% nodig) nodig) Bij tweede behandeling akkoord 14 % 15 % Bij tweede behandeling (of niet akkoord tenzij) akkoord 14 % 15 % (of niet akkoord tenzij) Bij derde of verdere behandeling 11 % 9% Bij derde(of of verdere behandeling akkoord niet akkoord tenzij) 11 % 9% akkoord (of niet akkoord tenzij) Nog in behandeling of definitief Nogakkoord in behandeling of definitief niet of aanvraag 21 % 19 % niet akkoord of aanvraag 21 % 19 % ingetrokken ingetrokken Plan wel akkoord op hoofdlijnen Plan wel op hoofdlijnen maar nogakkoord geen aanvraag voor 5% 3% maar nog geen aanvraag voor 5% 3% vergunning * vergunning Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.

Totaal 93 142 Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren: * Dit zijn de preadviezen waarvoor nog geen omgevingsvergunningaanvraag is ontvangen. Het totaal aantal preadviesaanvragen was Aantal planbehandelingen ten opzichte voorgaande jaren:

* Dit zijn alle nieuwe aanvragen exclusief beleidsadviesaanvragen en handhaving aanvragen.

Tabel 2 Tabel 2 Aantal planbehandelingen ten opzichte SOORT AANVRAAG 2018voorgaande jaren: SOORT AANVRAAG 2018 Nieuwe aanvragen 81 Tabel 2 aanvragen Nieuwe 81 Aanvragen van voorgaande jaren 2018 12 SOORT AANVRAAG Aanvragen van voorgaande jaren 12 Herhalingen 49 Nieuwe aanvragen 81 Herhalingen 49 Totaal behandelingen 142 Aanvragen van voorgaande jaren 12 Totaal behandelingen 142 Herhalingen 49

Erfgoedaanvragen Tabel 5 Tabel 5 ERFGOEDAANVRAGEN

Aantal planbehandelingen

15.

15.

Totaal behandelingen 142 Vorm van behandelingen Vorm van behandelingen

Vorm van behandelingen Tabel 3 Tabel 3 VERDELING AANVRAGEN VERDELING AANVRAGEN Totaal behandelingen Tabel 3 behandelingen Totaal Gemandateerd behandeld VERDELING AANVRAGEN Gemandateerd behandeld In de Adviescommissie Welstand Totaal behandelingen Welstand In Adviescommissie ende Monumenten behandeld en Monumentenbehandeld behandeld Gemandateerd

Vorm van behandelingen 2018

In de Adviescommissie Welstand en Monumenten behandeld

2018 142 142 2018 142

58 % 58 % 42 % 42 % 58 % 42 %

2017 2017 80 80 7 2017 7 41 80 41 7128 128 41

2016 2016 60 60 8 2016 8 29 60 29 897 97 29

128

97

2017 2017 128 128 2017

2016 2016 97 97 2016

128

61 % 61 % 39 % 39 % 61 % 39 %

97

49 %

62 % 62 % 3% 3% 10 % 10 % 10 % 10 % 15 % 15 % 0% 0%

Erfgoedaanvragen Erfgoedaanvragen ERFGOEDAANVRAGEN Totaal aantal Totaal aantal rijksmonumenten rijksmonumenten gemeentelijke monumenten gemeentelijke monumenten

51 % 51 % 49 % 49 % 51 %

2016 2016 60 60

2018 2018 5 5

0 0 5 5

2017 2017 5 5

3 3 2 2

Op de gemeentepagina van Wormerland op onze website zijn meer cijfers te vinden.

2016 2016 3 3

1 1 2 2

16 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

17

3.2 Effect van de adviezen De adviezen zijn openbaar en worden uitgebracht aan het college van B&W. In het jaar 2018 zijn op één na alle adviezen van de commissie overgenomen door het college van B&W. Het college is contrair gegaan tegen een negatief advies over een ombouw voor kliko’s in de voortuin van een woning in een rij.

Naar de mening van de commissie leidt het bouwwerk van onbehandeld hout, zo prominent in het zicht, tot verrommeling. Het schilderen van het onbehandelde hout in een gedekte kleur passend bij de woning en omdat het bouwwerk reversibel is geeft aanleiding om toch positief te adviseren.

Revitalisering Galerijflats Spatterstraat en Prins van Oranjestraat, Wormer [BURO SCHOUTE]

Om de toegankelijkheid van de galerijflats in de Spatterstraat en de Prins van Oranjestraat te verbeteren wordt aan het begin van de blokken, op de meest zichtbare plek, een nieuwe entree geplaatst met daarin een lift. Het uitgangspunt is geweest om met bescheiden toevoegingen de bestaande 60-er jaren architectuur in tact te laten en te ondersteunen.

Hierover zijn met de ontwerper een tweetal gesprekken gevoerd. De toegevoegde lift en de vernieuwde galerijhekken concurreren door materiaal- en kleurkeuze niet met de bestaande vormgeving. Ook de positie in de openbare ruimte en de inrichting van deze ruimte zijn zorgvuldig gekozen en uitgewerkt.

18 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

19

3.3 Adviezen ruimtelijke plannen In 2018 is ook een aantal ruimtelijke plannen aan de orde geweest, zoals bijvoorbeeld een volumestudie over nieuwbouw van twee appartementengebouwen; één gebouw van drie in hoogte aflopende volumes aan de Veerdijk; en daarachter aan het Merckenrif een lager gebouw. De volumestudie roept echter vooral vragen op en wordt gezien als ‘een rekenmodel’. In gesprek met de opdrachtgever en ontwerpers wordt van gedachten gewisseld over de private én publieke opgave op deze zo belangrijke locatie aan de Zaan. Zo mist de commissie niet alleen een stedenbouwkundige analyse van de locatie en een ontwerpvisie, maar ook een duidelijke ambitie vanuit de gemeente.

P

Situering Veerdijk 44 [Schetsontwerp EN vastgoedadvies] RUIMTELIJK CONCEPT Ontwikkeling Veerdijk 44, Wormer 25-10-2018

6

Hoofdopzet Veerdijk 44 [Schetsontwerp EN vastgoedadvies]

S C H E T S O N T W E R P O N T W I K K E L I N G 5 8 A P P A R T E M E N T E N V E E R D I J K 4 4

ROODE WILDEMANWEG 47 1521 PZ WORMERVEER 0 7 5 - 8 8 8 0 3 8 3 INFO@ENVASTGOEDADVIES.NL

d.d.

25 okt 2018

3.4 Kwaliteitsgesprekken, procesbegeleiding, beleidsontwikkeling De advieswerkzaamheden van MOOI Noord-Holland voor behoud en ontwikkeling van omgevingskwaliteit in Noord-Holland gaan verder dan de gemeentelijke adviescommissies. Voor Wormerland hebben wij de volgende ondersteunende activiteit uitgevoerd: Procesbegeleiding; selectiecommissie ‘Watermuntstraat’ Rob de Vries, architect en bouwhistoricus, heeft zitting genomen in een selectiecommissie die moest kiezen uit een drietal ontwerpen voor vervangende nieuwbouw van twee galerijflats aan de Watermuntstraat.

Het gaat om flats met omliggende openbare ruimte uit de wederopbouwperiode, waarbij de energievoorziening een belangrijk onderdeel van de opgave is. De ambitie is om de gebouwen ‘BENG’ uit te voeren; ‘bijna energie neutrale gebouwen’.

3.5 Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland De gemeente Wormerland heeft ook gebruik gemaakt van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland; een vraagbaak voor gemeenten met vragen over erfgoed, cultuurlandschap, omgevingswet, herbestemming en archeologie. Het Steunpunt is een samenwerking tussen MOOI Noord-Holland en Stichting NMF en wordt mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland en de RCE. Medewerkers en bestuurders van Noord-Hollandse gemeenten kunnen bij het Steunpunt terecht met vragen over alles wat met erfgoed te maken heeft. Het Steunpunt organiseert diverse netwerk- en kennisbijeenkomsten door het jaar heen. Zo was de heer Tange, burgemeester en portefeuillehouder erfgoed, te gast bij het cultuurnetwerkdiner voor wethouders. En de stedenbouwkundig ambtenaar van OVER-gemeenten heeft deelgenomen aan een workshop Leidraad Landschap en Cultuurhistorie, een bijeenkomst met als doel kennis van de kwaliteiten van het cultuurlandschap en inrichtingsprincipes uit te dragen. Ook kunnen gemeenten concrete zaken voordragen voor een expertmeeting, een onderzoek of als interessant voorbeeldproject op het gebied van herbestemming of het inpassen in een kwetsbaar cultuurlandschap. Kijk voor inspiratie en voorbeelden eens op www.steunpunterfgoednh.nl.

21 PROJECT MONUMENT OF HERBESTEMMING

WORMER

Gemeentelijk monument Veerdijk 62 Het gemeentelijke monument ‘pakhuis Riga’ aan de Veerdijk wordt verbouwd en herbestemd tot bed&breakfast. Veerdijk 62 is een houten pakhuis dat in aanleg dateert uit de 17de eeuw. Langere tijd was het een oliezaadpakhuis bij de stoomoliefabriek De Liefde. In 1953 werd dit pakhuis grondig gerestaureerd en verbouwd tot woning naar de plannen van architect Jaap Schipper. Het van oorsprong vrij gesloten gebouw kreeg toen een groot aantal ramen. Eén van de belangrijkste opgaven van de jongste restauratie was om die ramen op een goede manier te isoleren, zodat dit cultureel erfgoed voor de komende tijd klimaatbestendig zou zijn.

Veerdijk 62 - foto’s uit archief Kadastraal sectie F perceel 3441 Wormer

"Toen wij in het voortraject de plannen voor restauratie en gedeeltelijke herbestemming op locatie bespraken met de gemeente en een deskundige van de commissie, leken de neuzen overwegend dezelfde kant op te staan.

De daaropvolgende positieve beoordeling in de Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland, waar de introductie door de deskundige zeker toe zal hebben bijgedragen, hebben wij als soepel en realistisch ervaren."

Robert Windrich, ontwerper

Historische foto van pakhuis Riga [foto uit archief van de gemeente]

De verbouwing van voormalig pakhuis Riga in uitvoering [foto: Robert Windrich]

22 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

Hoofdstuk 4 Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering.

Wie adviseert over omgevingskwaliteit?

De Omgevingswet draagt ons allen op om te zorgen voor goede omgevingskwaliteit. Het gaat om de kwaliteit van de ruimte waarin het leven van mensen zich afspeelt. Plannen met een goede omgevingskwaliteit zijn duurzaam en dragen bij aan de gezondheid en het welbevinden.

In het ontworpen Nederland wordt het belang van cultureel erfgoed, architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit en goede kwaliteit van natuur en landschap hooggewaardeerd. In de toelichting van de Omgevingswet worden deze aspecten dan ook benoemd als de pijlers van goede omgevingskwaliteit.

Goede omgevingskwaliteit begint bij het agenderen van kwaliteit in alle plan- en ontwerpprocessen. Hoe doe je dat? Wie adviseert over omgevingskwaliteit?

Welke vorm van advisering vinden gemeenten bij zich passen? Dat waren de hoofdvragen tijdens de expertmeeting die MOOI Noord-Holland en Over Morgen, ondersteund door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, organiseerden op 17 april 2018.

Het werd duidelijk dat er geen vaste receptuur meer bestaat voor de ruimtelijke kwaliteitsadvisering. Maar kunnen we dan wel een menukaart maken voor een goed gesprek over omgevingskwaliteit? Tijdens de expertmeeting werden de dilemma’s verkend die in het debat naar voren komen.

De komst van de Omgevingswet vraagt een cultuurverandering en vergt dat we gezamenlijk gaan nadenken over het ontrafelen van deze knoop van dilemma’s. De commissieleden willen graag met betrokkenen binnen de gemeente in gesprek om plannen te maken voor de kwaliteitsadvisering in de toekomst. Als we dan op goede ideeën komen stellen we ook voor om er – daar waar het kan – mee te gaan experimenteren. Op weg naar moderne kwaliteitsadvisering met nieuwe, uitnodigende wettelijke kaders.

U kunt het hele pamflet ‘Dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering. Wie adviseert over omgevingskwaliteit?’ via deze koppeling lezen.

23

DILEMMA 1 Advisering door deskundigen en/of maatschappelijke participatie? – Leidt maatschappelijke participatie tijdens het planproces vanzelfsprekend tot goede omgevingskwaliteit? Hebben we nog wel advies van deskundigen nodig? Het lijkt de kunst om maatschappelijk(e) initiatief en participatie te versterken door de advisering door deskundigen. Deskundigen brengen kennis, vaardigheden en kansen in. Zij hebben het vermogen om verder te kijken dan de initiatiefnemer en andere belanghebbenden, naar andere schaalniveaus en toekomstige omstandigheden.

DILEMMA 2 Advisering als proces en/of als momentopname aan het eind? – Sectoraal advies (zoals ruimtelijke ordening, welstand of monumenten) volstaat niet meer. Integrale advisering is het nieuwe devies en dat is gebaat bij vroege betrokkenheid bij de stedenbouwkundige en landschappelijke besluitvormingsprocessen. Maar daar zitten wel haken en ogen aan. Hoe waarborg je de onafhankelijkheid van het adviesteam? In welke fasen van het proces wordt geadviseerd? En hoe verhouden begeleiden en beoordelen zich tot elkaar? Deugdelijke advisering is continu, regelmatig en staat in verhouding tot de betekenis van een plan. De advisering moet helder, transparant, neutraal en gefundeerd zijn.

DILEMMA 3 Gemeentelijke adviescommissie en/of een andere constructie? – De Omgevingswet stelt een gemeentelijke adviescommissie verplicht die werkt volgens wettelijke vereisten. Het staat de gemeente vrij om ook andere adviesteams of adviseurs te benoemen. Die kunnen intern, gemengd of extern zijn. Het is belangrijk dat de adviescommissie of het adviesteam een duidelijke plek biedt voor het gesprek over ruimtelijke kwaliteit, en kennis van andere belangen en schaalniveaus inbrengt. Als de commissie of het team extern en onafhankelijk is, kan zij ook als derde neutrale partij fungeren. Maar hoe zorg je ervoor dat de advisering niet als extra drempel wordt gezien?

DILEMMA 4 Advies over grote ingrijpende plannen en/of kleine dagelijkse ingrepen? – De nieuwe ruimtelijke kwaliteitsadvisering is integraal en gaat altijd over het verbinden van de fysieke omgeving met sociaal-maatschappelijke vraagstukken. Die advisering kan een langdurig, allesomvattend proces zijn. Maar dat is niet altijd nodig.

Het is het dilemma van proportionaliteit: hoe zorg je dat de advisering in verhouding staat tot de betekenis van een plan, zonder dat dit leidt tot rechtsongelijkheid? Hoe organiseer je het zo dat iedere initiatiefnemer de route vindt die het beste past bij de vraag? Wordt over kleine, veelvoorkomende gevallen even intensief geadviseerd als over grote ingrijpende plannen? Hoe leg je dat vast, en wie bepaalt dat?

DILEMMA 5 Regelen en/of anders kijken? – Meer regels leiden niet tot betere omgevingskwaliteit. Het doel van ruimtelijke kwaliteitsadvisering is niet het toetsen aan regels. Het gaat om een interpretatie: wat draagt een ingreep in de leefomgeving bij aan de ruimtelijke doelstellingen van de gemeente? Hoe verhoudt die ingreep zich tot kernkwaliteiten, principes en potenties? Regels zijn slechts de (onmisbare) hefboom die leidt tot overleg. De ‘nieuwe adviseur’ vinkt geen criteriasets af, maar hanteert een constructieve gesprekstechniek op basis van inspiratie en vakmanschap. De burger én de bestuurder worden hiermee verleid tot goede omgevingskwaliteit.

24 PROJECT KLEIN PLAN

ENGEWORMER

Vernieuwen Engewormerbrug Het beeldkwaliteitsplan van de nieuwe Engewormerbrug is in feite een ontwerp van een nieuwe brug en bedoeld om bij de aanbesteding de beeldkwaliteit te borgen. De commissie beoordeelt dan ook het ontwerp en uit in het eerste gesprek vrij fundamentele kritiek. Het gaat niet over eigentijdse versus historische vormgeving, al zou dat misschien voor de hand liggen op deze cultuurhistorisch waardevolle plek. Het gaat over inpassing in het open, geometrische polderlandschap, vlak en met rechte belijningen, met daarin eenvoudige houten bruggen zonder landhoofden. Het eerste ontwerp laat ronde vormen zien; een getoogd dek, met ronde leuningen en massale uitwaaierende aanlandingshoofden. De commissie wijst op een eerder gesprek over de vormgeving van de Bartelsluisbrug. In het tweede gesprek is de commissie aangenaam verrast; de ronde vormen zijn uit het ontwerp verdwenen en de brug gaat op in het landschap en past nu haast als vanzelfsprekend op deze plek.

Artist impression nieuwe Engewormerbrug

14

25

26 ADVIESCOMMISSIE WELSTAND EN MONUMENTEN WORMERLAND JAARVERSLAG 2018

27

Hoofdstuk 5 Evaluatie en aanbevelingen 5.1 Evaluatiegesprek portefeuillehouder Als onafhankelijk adviseur dragen wij bij aan een goede omgevingskwaliteit in uw gemeente. Die zorg delen we samen met de initiatiefnemers en met u als gemeente. Elk jaar bespreken we tijdens een evaluatiegesprek met de portefeuillehouder de belangrijkste ontwikkelingen binnen uw gemeente en formuleren we aandachtspunten voor de toekomst. Op 1april vond dit jaarlijkse evaluatiegesprek plaats over het jaar 2018. In het gesprek wordt door de portefeuillehouders het belang van de inbreng van de adviescommissie benadrukt aan de hand van de voorbeelden van Veerdijk 44 en de voorbeeldige uitbreiding bij Lassie. Goede voorbeelden van een vroegtijdige en deskundige inbreng van de commissie. Dat het college ook een andere afweging kan maken (contrair gaan), zoals bij de Spatterstraat, doet hier niets aan af. Wethouder Berkhout merkt op dat de advisering van de commissie hem ook regelmatig helpt om mensen te kunnen uitleggen hoe zaken die gecompliceerd zijn binnen de gemeente lopen.

De toekomst van de kwaliteitsadvisering als gevolg van de invoering van de Omgevingswet komt aan de orde. De gemeente heeft grotere vrijheid om dit naar eigen inzicht in te vullen. Ook hierbij is vroegtijdig en deskundig adviseren een belangrijk issue. Er is door MOOI Noord-Holland een Routeplanner opgesteld ten behoeve van vernieuwing van de adviescommissie. Deze Routeplanner is ook de basis voor een landelijke handreiking (van VNG en Federatie Ruimtelijke Kwaliteit), die in de loop van het jaar zal verschijnen. Afgesproken wordt dat de toekomst van de wettelijke ‘gemeentelijke adviescommissie’ wordt meegenomen in het invoeringstraject dat nu in de gemeente loopt. In de komende periode zullen de gemeente en MOOI Noord-Holland hierover overleggen. Mogelijk kan dit op termijn ook onderwerp voor een raadsinformatiebijeenkomst zijn, eventueel gecombineerd met een wandelexcursie.

Het voornemen is om in het volgende jaarlijkse portefeuilleoverleg een meer concreet toekomstbeeld voor de commissie te bespreken.

5.2 Overige aanbevelingen door de commissie Vanuit haar ervaringen en inzichten doet de Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland nog de volgende aanbevelingen: • Zet vast stappen in de richting van de integratie van beleidskaders en start met de actualisatie van de welstandsnota. Breid deze uit tot een nota ruimtelijke kwaliteit en integreer daarin de benoemde kernwaarden met behoud van cultuurhistorische waarden, landschap en kleinschaligheid.

• Denk na over de integraliteit van ruimtelijke opgaven en ruimtelijk beheer. Welke opgaven kunnen gekoppeld worden? Hoe kan het publieke domein zorgvuldig worden ingericht en onderhouden? Wat is een goede kwaliteit van de fysieke leefomgeving?

• Blijf in uw gemeente steeds het debat voeren over de vraag hoe ruimtelijke kwaliteit kan worden ingezet als pijler voor de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Gebruik hierbij bijvoorbeeld de tien principes uit het Schetsboek voor een Omgevingsplan op Kwaliteit van Mooiwaarts.

• Begin of continueer een gesprek over de dilemma’s bij de kwaliteitsadvisering (hoofdstuk 4). Welke gevolgen heeft de ‘nieuwe’ ruimtelijke kwaliteitsadvisering voor uw gemeente en hoe gaat u deze organiseren? Wij willen u hierbij graag ondersteunen. De tijd is kort: bij het inwerking treden van de Omgevingswet (verwacht op 1 januari 2021) moet dit geregeld zijn.

De welstands- en monumentenadvisering valt namelijk niet onder de ‘bruidsschat’ van de Omgevingswet.

• Maak gebruik van de kennis en ervaring die aanwezig is bij medewerkers en adviseurs van het Steunpunt Monumenten & Archeologie Noord-Holland. Het Steunpunt verwelkomt u graag tijdens activiteiten en bijeenkomsten.

5.3 Tot slot Met dit jaarverslag geven we inzicht in de manier waarop de Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland, aan de hand van de geldende beleidskaders, adviseert over goede omgevingskwaliteit binnen uw gemeente. Een doel waar wij ons graag voor inzetten en aan bijdragen. In het jaarverslag is een aantal plannen uit het jaar 2018 aan bod gekomen. Het is slechts een greep uit de vele en uiteenlopende plannen waarover de commissie heeft mogen adviseren. We doen dat zoveel mogelijk in het openbaar en in dialoog met betrokkenen. Wij nodigen u van harte uit om in 2019 bij ons binnen te lopen en zelf te ervaren hoe boeiend en genuanceerd de advisering over omgevingskwaliteit is.

28 PROJECT HOE IS HET MET? OUD PLAN

29

WIJDEWORMER

Woonwijk Neck-Zuid Het dorp Neck in de Wijdewormer wordt uitgebreid met 60 woningen in de wijk Neck-Zuid, op een prachtige locatie in de droogmakerij. In 2014 heeft de commissie geadviseerd over het beeldkwaliteitsplan met groenplan en het bestemmingsplan, waarbij de nadruk lag op de aansluiting van de wijk op het landschap, het bewaken van de sfeer van ontspannenheid en de juiste schaal, en het borgen van openheid van de polder.

Eind 2018 is het uitgewerkte plan door de commissie beoordeeld en inmiddels worden de woningen verkocht. De hoge kwaliteit van de nieuwe wijk is ook in de architectonische uitwerking overeind gebleven; rustig, sober, met karakteristieke witte daklijsten en aardse tinten. Toch vraagt de commissie opnieuw aandacht voor de aansluiting van de wijk op het landschap, met name aan de westkant. De zichtlijn langs het straatje naar het open landschap is dichtgezet met tussen de garages een bakstenen muur met daarin openingen. Ook is het plan kwetsbaar wat betreft de overgang van de tuin naar het landschap. De ontwerpers gaan aan de slag en in het uiteindelijke ontwerp is het straatje weer open en de zichtlijn naar het landschap hersteld. Ook de vormgeving van de tuinen grenzend aan het water en het landschap met taluds en een lage beschoeiing is zorgvuldig. Omdat de overgangen van privĂŠterrein en openbaar terrein zijn mee-ontworpen en zoveel mogelijk contractueel worden vastgelegd benadert dit plan het oorspronkelijke doel om de wijk te verbinden met het landschap.

Neck Zuid, zichtlijn aan het einde van de straat dichtgezet

Neck Zuid; lage beschoeiingen, tuinen en open zichtlijn naar het landschap

30

Colofon Auteur Ingrid Langenhoff, coördinator Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland Met bijdragen van Marlies van Diest, voorzitter Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland Johan Jacobs, architectuurhistoricus en lid Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland Bart Duvekot, architect en lid Adviescommissie Welstand en Monumenten Wormerland José van Campen, Woord en Plaats Jef Mühren, directeur MOOI Noord-Holland Dorine van Hoogstraten, adjunct-directeur MOOI Noord-Holland Renate de Visser, bureaucoördinator MOOI Noord-Holland Primo Reh, communicatiemedewerker MOOI Noord-Holland Basisontwerp Funcke Creatieve Partners Uitwerking IAAY | Merijn Groenhart MOOI Noord-Holland adviseurs omgevingskwaliteit Alkmaar, maart 2019

MOOI NOORD-HOLLAND ADVISEURS OMGEVINGSKWALITEIT Emmastraat 111 1814 DP Alkmaar T 072 520 44 59 info@mooinoord-holland.nl www.mooinoord-holland.nl @overmooinh