Vingers aan de handen van ‘s werelds grootste kruid Al eeuwen eten we ze. Krom, geel en verpakt in hun eigen ecologische verpakking. Ze zijn ideaal als tussendoortje, dessert en zijn in de Aziatische keuken vaak zelfs het hoofdbestanddeel van gerechten. Ook dienen ze vaak als basisingrediĂŤnt voor smoothies en milkshakes. Ze zijn een belangrijke bron van vitamine C, ijzer, magnesium, selenium en vitamine B6 en B12. Daarnaast bieden ze langdurig energie en zijn daarom een goede energieboost voor o.a. sporters. Jawel, we hebben het over de banaan. Je koopt ze bij de groenteboer of de supermarkt en ze zijn het hele jaar leverbaar, maar hoe komen deze exotische rakkers nou in de schappen van de winkels in ons koude kikkerlandje terecht?
Vandaag Vandaag de dag is de banaan na rijst, tarwe en maïs, het belangrijkste voedselgewas in ontwikkelingslanden. Vooral in arme gebieden zijn miljoenen mensen afhankelijk van banaan voor hun voedselvoorziening. Het is dus ook in deze landen zoals Colombia, Costa Rica, Honduras en Equador waar de banaan aan zijn proces begint.
Gisteren Onderzoekers hebben aanwijzingen gevonden dat de banaan in het jaar 4000 jaar voor Christus al geteeld werd. Oorspronkelijk komt de banaan uit Zuidoost-Azië. Er wordt voor het eerst gesproken van de banaan in de boeddhistische teksten uit de 6de eeuw voor Christus. Al rond 200 na Christus wordt voor het eerst gesproken van het bestaan van georganiseerde bananen plantages. De banaan wordt in het jaar 650 geïmporteerd door islamitische veroveraars in Palestina. Waarop de Arabische handelaars op hun beurt de banaan importeerden naar alle delen van Afrika. De Arabieren zijn ook verantwoordelijk voor de naam banaan. Dit stamt namelijk af van het Arabische woord ‘banan’ wat vinger betekent. Hierdoor hebben ze het nog steeds over de vingers (bananen) aan de handen (trossen). In 1502 hebben de Portugezen de eerste plantages van de Canarische Eilanden naar de Cariben en MiddenAmerika overgebracht. De commerciële bananenproductie wordt rond 1871 opgezet in Costa Rica door een Amerikaanse ingenieur.
De bananenboom is in feite geen boom. Het is ’s werelds grootste kruid. De stam bestaat niet uit hout, maar uit bladstelen die dicht op elkaar geperst zijn. De eetbare banaan (Giant Cavendish) is pitloos en plant zich ongeslachtelijk voort. Daarnaast bloeit een boom maar één keer en nieuwe planten groeien uit de moederwortel of worden verkregen door stekken. Na 9 maanden gaat een nieuwe plant bloeien en 3 maanden later zijn de vruchten plukrijp.
48 uur De trossen worden gekapt en getransporteerd via transportkabels naar het pakstation. Men beschermt de trossen met plastic zakken tegen beschadiging van vogels, insecten en het weer. Vervolgens worden de clusters los gesneden van de stam en worden ze in een ‘bad’ gedaan om de bananen te ontdoen van onder anderen stof. Daarna worden de grote clusters in kleine trosjes gesneden van 4 tot 7 bananen. Bij dit lossnijden komt latex vrij, daarom gaan de bananen nogmaals in een bad en worden de kronen met natuurlijk latex besprenkeld tegen rotting. Hierna worden de bananen gestickert en verpakt in een plastic zak, genaamd banavac, en een speciale bananendoos. Ieder ‘karton’ zal ongeveer 18,5 kilo bananen bevatten. Binnen 48 uur na de pluk worden de bananen in gekoelde schepen, die ze ook wel liefkozend bananenboot noemen, op trasport richtingEuropa gezet. Dan begint een reis van 2 tot 4 weken. In het schip wordt de temperatuur constant 14º C gehouden. Hierdoor rijpen de bananen niet verder, dat gebeurt pas in de rijperijen.
2 tot 4 weken zijn de bananen onderweg naar Europa onder constante temperatuur van 14째C
Facts • Waarom zijn bananen krom? Door de zwaartekracht gaat de bloemtros naar beneden hangen, maar de vruchten blijven ‘recht’ groeien (negatieve geo-tropie). Als de bloemtros ondersteund zou worden, zouden de vruchten recht blijven. Dit heeft dus niets met naar het licht toe groeien te maken. • Wereldwijd zijn ongeveer 150 soorten bananen bekend waarvan 49 soorten voor verse consumptie en 77 soorten bakbananen. • In Thailand groeit de gluay nguong chang een soort van de bananenplant waarvan één enkele bloem een tros van meer dan 1000 bananen produceert.
• Het distributieproces verloopt circulair. Zo varen de schepen constant heen en weer tussen land van herkomst en Antwerpen. Op de terugreis vervoeren ze stukgoed in het schip om de kosten te drukken. • Eén schip transporteerd: 5.500 x 48 x 18,5= 4.884.000 kg bananen. Dit komt neer op ongeveer 26.4 miljoen bananen. Iedere week gaat deze hoeveelheid richting de rijperij en de schappen van de winkels in. • Bij het rijpen zet de banaan het zetmeel uit de schil om naar suiker, vanzelfsprekend wordt de banaan zoeter, de schil dunner en de kleur gaat van groen naar geel.
• Deze mate van groen/geel delen ze op in kleuren. Zo zijn de bananen bij import kleur 2, gaan ze naar de supermarkt op kleur 3/4 en eet de consument hem het liefst op kleur 6. • Voedingswaarde: 100 g banaan bevat: 88-116 kilocalorieën 20-25 g. koolhydraten 1,2 g eiwit 0,4 g vezel 0,2 g vet (waarvan de helft onverzadigd) 76,8 g. water 393 mg kalium 28 mg fosfor Verder nog vitamine C(12mg), B1(0,04mg), B6 (0,37mg), B11(15mg) en A (0,01mg) en levert 347 kJ energie.
10 dagen De bananen bestemd voor Nederland komen meestal aan in de haven van Antwerpen. Iedere week komt een schip aan met ongeveer 264.000 kartons bananen. Na het lossen worden de bananen voorzien van een barcode en worden de kartons gecontroleerd op beschadigingen en/of gele bananen. Daarna gaan ze de koeling in. Van te voren zijn willekeurig een aantal kartons gekozen die worden gecontroleerd op kleur, lengte, dikte en temperatuur. Deze gaan appart naar de controle kamer. Daarna gaan ze vanuit de koeling op transport naar een rijperij. Dit gebeurt binnen 2 dagen na het lossen. Eenmaal in de rijperij worden ze in rijpcellen geplaatst. Hier blijven ze 4 tot 8 dagen en worden blootgesteld aan het natuurlijke gas ethyleen. Dit gas produceren de bananen zelf ook, maar door toevoeging wordt de rijping versneld. Bij het rijpen kleurt de banaan van groen naar geel. Zijn ze geel genoeg? dan gaan ze richting de supermarkt. Waar ze wachten op een consument.
Bewaar advies
Pak de bananen altijd vast bij de kroon, zo beschadig je ze het minste.
Leg de bananen het liefste appart. Door het natuurlijke ethyleen wat ze uitscheiden, zorgen ze ervoor dat ander fruit ook sneller rijpt.
Bewaar bananen nooit in de koelkast, hierdoor kunnen ze ‘bevriezen’ en krijgen dan een grijze kleur. 50 40 30 20 10 0 -10 -20 °C
Bewaar bananen op kamertemperatuur, uit de zon en uit de tocht.
Morgen De Cavendisch bananenplant plant zichzelf zonder bevruchting voort, hierdoor is iedere nieuwe plant een kopie van de ouder. Het genetische materiaal wordt ongewijzigd doorgegeven. Dit maakt de bananen extra kwetsbaar voor ziekten en plagen. Om te voorkomen dat veel bananenplanten dood gaan door ziekten en plagen, maakt men gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Geen enkel voedselproduct wordt zoveel bespoten als de banaan. Dit is zowel schadelijk voor milieu als voor de mensen die op de plantages werken. Daarnaast hebben arme boeren geen geld voor deze middelen en verliezen daarom 30 tot 50% van hun oogst. Om deze problemen aan te pakken is INIBAP in het leven geroepen. Deze organisatie heeft het doel de banaan beter bestand te maken tegen ziekten. Naast de zaadloze Cavendish banaan, zijn er ook altijd wilde bananen blijven groeien. Deze (niet-eetbare) varianten bevatten zaden en planten zich geslachtelijk voort. wat uitwisseling van DNA betekent. Dit betekent dat deze planten resistent zijn tegen talloze ziekten en insecten waar de zaadloze bananenplanten juist dood aan gaan. Door groots onderzoek en genetische modificatie hopen de wetenschappers en het INIBAP een banaansoort te ontwikkelen die minder vatbaar is voor ziekten e.d. en dus minder bestrijdingsmiddelen nodig heeft. Dit betekent ook dat arme boeren meer van hun oogst zullen overhouden. Daarnaast zijn wetenschappers ook bezig om de rijpingstijd van verschillende banaansoorten te vertragen. Hierdoor zullen er meer banaansoorten de export in kunnen en betekent het dat er een grotere diversiteit aan bananen in onze supermarkten zal komen.
Ontwerp: Moon Brouwer Grafisch ontwerp 2 AKV |St .Joost
Met dank aan: Fyffes: Bart Platen, Ying Sun Van Dommele import groenten en fuit: J端rgen van Osta