T.C. DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ SİMAV TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ MAKİNA EĞİTİMİ BÖLÜMÜ
Değerlendiren: Öğr. Gör. İsmail KÖKTÜRK Hazırlayan : MURAT AYDIN AHMET KUŞ
200314112901 200214111024
HİDROLİK DEVRELERDE BAKIM VE ONARIM
Hidrolik sistemin bakımı ve onarımı sırasında dikkat edilecek noktaları şöyle sıralayabiliriz;
1-) Genel Bakım İçin gerekli işlemler Genel bakım için bir bakım programı, gerekli takım ve avadanlıklar ile iyi eğitilmiş teknik elemanlar gerekir. Elemanlar hidrolik devre elemanlarının çalışma prensiplerini bilmeli, kontrol ve muayene etme kabiliyetine sahip arıza bulmada becerili ve çıkacak problemlere çözüm getirebilmelidir. Koruyucu bakım için iyi bir bakım onarım programı yapılmalıdır. Bu amaçla kayıtlar iyi tutulmalı ,önceden dikkatle izlenmesi gereken devre elemanları tespit edilmeli , bu elemanlar sürekli kontrol edilmeli , sistem temiz tutulmalı ve küçük onarımları zamanında yaparak ileride meydana gelebilecek büyük arızalara meydan vermeden gereksiz yere para ve zaman kaybı önlenmelidir.
2-) Bakım İçin gerekli takımlar Hidrolik devrelerin bakımında en önemli yardımcılar,ilgili elemanın katalogları ,el kitapları, resimleri ,bilgi yaprakları ,parça listeleri ve sistemin çalışmasını açıklayan benzeri dökümanlardır.Pompa,silindir ve kontrol elemanlarını (valfleri) tamir etmek için bir test masası olmalı,tamir edilen elemanlar bu test ünitesinde denenmelidir.Yeni tamir edilen direkt olarak fabrikada seri üretim yapılan makine de ki yerine takıp denemek tehlikeli sonuçlar doğurabilir.Bakım için hassas ölçü aletleri,manometreler,debi ölçen aletler,el aletleri,temiz çalışma alanı ve diğer takım ve anahtarlar gerekir.Bakım onarım zamanını kısaltmak için iyi bir yedek malzeme stokunun yapılması gerekir.Sızdırmazlık elemanları ,rulmanlı yataklar ,yedek hidrolik yağ,yedek filtreler,hortumlar,birleştirme elemanları borular ve makine’nin katalogunda yedek bulundurulması istenen parçalar hazır tutulmalıdır.Beklenmeyen bir anda malzeme ve yedek parça aramak işletmeye çok zaman ve para kaybına yol açacaktır
3-) Kayıtlar Hidrolik devre elemanları ile ilgili iyi bir kayıtlama sisteminin yapılması bakım onarım zamanını ve süresini azaltır.Bu kayıtlar genellikle bir kart üzerinde tutulur.İlgili elemanların model numarası,çalışma hızları,imalatçı firmanın veya temsilcilerinin adres ve telefon numaraları bu kartlara yazılır.Bakım onarım kartı üzerine ayrıca ,daha önce yapılan bakım sırasında dikkat çeken hususlar,ne zaman neresine nasıl bir işlem yapıldığı,hangi parçanın değiştirildiği ve neden değiştirildiği yazılır.Kart üzerine ilgili elemanın veya makinenin kontrol edilecek önemli noktaları belirtilir ve periyodik bakım zamanları yazılır.Yağların özelliği ve ne zaman konduğu ,ne zaman değiştirileceği ,kullanılan filtrelerin özellikleri ve ne zaman temizlenecekleri ,makine ve elemanlarda meydana gelebilecek muhtemel arızaları bu kartlar üzerine işlenir.
4-) Hidrolik makinelarda Çalışanlar İçin Emniyet Kuralları
a) b) c) d) e) f)
Makine üzerindeki bütün parçaların çalışma sistemini öğreniniz. Makine kontrol sistemini,çalışma şeklini öğreniniz Makinelerden gelen anormal sesleri ,yağ sızıntılarını, manometreden okunacak aşırı basınç değerlerini, silindir veya motorlarda anormal hareketleri ilgililere rapor ediniz. Dönen parçalar arasında çalışırken koruyucu iş elbisesi giyiniz. Çalışma sırasında gözlerinizi fırlayacak metal parçalarından veya yüksek basınç boru/hortumlarından fışkıracak akışkanlardan korumak için gözlük kullanınız. Çalışma sırasında ilgili makinenin koruyucu muhafazalarını takım ve emniyetli çalışma yöntemlerini uygulayınız
4-) Hidrolik makinelarda Çalışanlar İçin Emniyet Kuralları
g) Bakım,kontrol veya onarım yapacağınız makinenin önce elektrik h) i) j) k)
akımını veren şalterini indiriniz,akımı kesiniz. Tamir ve bakım işlemini acele ve telaşla yaparak hem kendinizi hem de makineyi tehlikeye atmayınız. Hidrolik sistemi dikkatsizce çalıştırmayınız.Bu durum çok yüksek şoklara ,ani darbelere yol açar ve hidrolik devre elemanlarını tahrip ederek çok büyük maddi ve manevi zararlara yol açabilir. Bakım yapmaya başlamadan önce,hangi valfin makinede ileri veya geri hareketleri ürettiğini araştırınız.Sizi sıkıştırıp ezebilir. Çalışmalarınızda dikkatinizi çeken ve bakım onarımda zaman kazandırıcı önemli noktaları not ediniz ve ilgili arkadaşlarınıza da kazaları önleme açısından bu bilgileri aktarınız.
5-) Hidrolik Teknisyeni İçin Genel Emniyet Kuralları a) Bir makinenin hidrolik devresi üzerinde çalışırken,birbiriyle ilişkili b) c) d) e)
parçaların resim ve özelliklerini gözden geçiriniz. Cihazla ilgili elektrik anahtarlarını (Elektrik motorunu ve elektrik kontrol elemanlarını ) açıp kapatınız. Merkezi hidrolik sistemden,bakımını yapacağınız üniteyi izole ediniz,ayırınız.(İlgili valfleri ve bağlantı elemanlarını)ayırdığınız elemanların üzerine nereden söküldüğünü,bir kroki çizerek işaretleyiniz. Hidrolik pompa bir motorla tahrik ediliyorsa,bakıma geçmeden önce aralarındaki kavramaları sökünüz.Böylece ani bir çalışma ile meydana gelebilecek kazalar önlenmiş olacaktır. Düşey konumdaki silindirlerin yerçekimi etkisiyle ve varsa üzerindeki yükün etkisiyle aşağıya hareket edebileceğine dikkat ediniz ve hareketi frenlemek için gerekli tedbirleri alınız.(Takoz…)
5-) Hidrolik Teknisyeni İçin Genel Emniyet Kuralları f) Basınç sıfırda iken ,sistemde kaçak, boru ve hortumlarda çatlak ve g) h) j)
boru bağlantılarında gevşeklik olup olmadığını kontrol ediniz.Bu çatlaklıkların yüksek basınçta çevreye büyük zarar vereceğini ve kurşun gibi delip geçebileceğini unutmayınız. Bütün boruların uçlarını,valf ve diğer elemanların giriş çıkış ağızlarını (port) çevreden etkilenmeyecek ve içeriye yabancı maddeyi sokmayacak şekilde sızdırmazlığı sağlayarak kapatınız. Devredeki elemanları sökerken üzerlerine nereden söküldüklerini belirten işaret koyunuz ve onarımdan sonra tekrar eski yerlerine taktığınızdan emin olunuz.Mesela valflerin sürgüleri yanlış takılacak olursa preslerde büyük kazalara neden olabilir. Bir parçayı sökerken içeride bir yayın olduğunu biliyorsanız,bunu ani boşalma ile küçük parçaları üzerinize fırlatacağını unutmayınız ve bunun için gerekli tedbirleri alınız.
5-) Hidrolik Teknisyeni İçin Genel Emniyet Kuralları
k) Bakım ve onarımda zehirleyici ve zararlı temizleme maddelerini kullanmayınız.Genellikle montaja başlarken ilgili makinede kullanılan yağla o elemanı temizleyiniz. l) Yenilenen sızdırmazlık elemanlarının (Conta,O-ring) devrede kullanılan hidrolik akışkanla uyumlu olup olmadığından emin olunuz. m)Montaj sırasında cıvata ve vidaları aşırı derecede sıkmayınız.Bu durum hareketli parçaların rahat çalışmasını engelleyecektir. n) Boruların diş açılmış kısımlarında çatlak olup olmadığını araştırınız. o) Bakım sırasında temizliğe dikkat ediniz.Devre elemanlarını ve boruların içini (Emiş borusunu) ve pompayı sistemde kullanılan temiz hidrolik yağla doldurunuz ve havasını alınız.
5-) Hidrolik Teknisyeni İçin Genel Emniyet Kuralları
p) Bakım ve onarımı yaparken,sistemi çalıştırırken üretici firmanın q) r) s) t) u)
vermiş olduğu el kitaplarındaki tavsiyelere uyunuz. İyi ayarlanmış bir manometre ile bütün basınç ayar valflerini yeniden ayarlayınız. Tamir ve bakımdan sonra veya sistemi ilk defa çalıştırırken çok dikkatli bir şekilde elemanları ve sistemi gözden geçiriniz. Bakım ve onarımı yaparken daima en uygun takımları kullanınız. Hidrolik elemanları sökerken ve takarken,onlara zarar verecek şekilde darbe ve kuvvet kullanmayınız. Bağlantı vidalarını ve birleştirme elemanlarını değiştirirken uygun ölçülere ,basınç sınırlarına,çalışma sıcaklıklarına ve emniyet faktörlerine dikkat ediniz.
6) Filtrelerin Bakımı İle İlgili Tavsiyeler
a) Filtrelerin bakımı ile ilgili bir program hazırlayıp takip ediniz. b) Sistemden çıkarılan filtre elemanını kontrol ediniz,bozulma sebebini c) d) e) f)
araştırınız. Hidrolik sistemden dışa sızan yağı,tekrar alıp kullanmayınız. Elemanları sökerken ve takarken temizliğe dikkat ediniz. Yağ haznesine dışarıdan yabancı madde toz girmemesi için gerekli tedbirleri alınız. Devrede kullanılan yağın özelliklerinin üretici firmanın belirttiği değerlerde olup olmadığını araştırınız.Filtrenin değişme zamanı gelince hemen değiştiriniz.Temizlenerek kullanılabilen bir fitre ise,temizleyip tekrar kullanınız.