Slayt 1

T.C. DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ SİMAV TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ MAKİNA EĞİTİMİ BÖLÜMÜ

Değerlendiren: Öğr. Gör. İsmail KÖKTÜRK

Hazırlayan :HALDUN TEKTAŞ 200214111035

PNÖMATİĞİN TANIMI, TARİHÇESİ, AVANTAJLARI, DEZ AVANTAJLARI VE PNÖMATİĞİN UYGULAMA ALANLARI

PNÖMATİĞİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ Pnömatik, yunanca “nefes” anlamına gelen “pneuma” kelimesinden türetilmiştir.

Basınçlı havanın davranışını ve özelliklerini inceleyen bilim dalıdır. Bu bilim dalı, termodinamik, gaz dinamiği, mekanik kontrol tekniği gibi birçok bilimdalını içerir.

Hava basıncı veya vakum etkisi ile çalışan makinalar, aletler ve sistemlerin hepsine “Pnömatik Donatım” pnömatik donatımların tüm uygulamalarını ve özelliklerini içeren bilim dalına da “pnömatik” diyoruz.

Pnömatik enerjinin kaynağı olan hava’nın atmosferde sınırsız olarak bulunması nedeniyle, pnömatik sistemler bir çok alanlarda tercih edilmektedir.

Gerçek anlamda Endüstriyel Pnömatik uygulamaları 1950 yıllından sonra başlamıştır. pnömatiğin endüstriye girişi ve yayılması seri üretimlerde modernleşme ve otomasyona kuvvetle ihtiyaç duyulmasıyla olmuştur.

Pnömatik sistemin avantajları 1. Pnömatik enerjinin kaynağı olan hava, atmosferden sınırsız olarak elde edilebilir.

2. Basınçlı hava uzak mesafelere taşınabilir.

3. Basınçlı hava ısı değişmelerine karşı duyarlı değildir, ateş alma tehlikesi yoktur.

4. Hava temizdir, meydana gelecek sızıntılar çevreyi kirletmez ve pislik yapmaz. .

5. Devre elamanları ucuz ve basittir.

6. Yüksek hız elde edilebilmektedir.

Piston hızı ( 1 m/s – 2 m/s ) değerlerine erişebilir.

7. Aşırı yüklenmelere karşı emniyetlidir.

8. Hız ve üretilen kuvvet değişik değerlere ayarlanabilir.

Pnömatik Sistemin Dezavantajları 1. Havanın sıkıştırılabilir olması nedeniyle pnömatik sistemde pistonun hızını her zaman istenilen düzeyde tutmak mümkün olamaz.

2. Uygun şekilde yağlayıcı ve filtre kullanılmadığı zaman sürtünme artar ve hareket güçleşir.

3. Havanın içine karışmış olan nem yağlama işlemi yeterli olmadığı zaman paslanmaya yol açabilir.

4. Hava sıkışabilir olduğu için büyük kuvvetler elde edilememektedir.

5. Görevini tamamlayan hava egzoz hattından atmosfere atıldığı için sürekli hava sarfiyatı olur, bu durum maliyeti artırır.

PNÖMATİĞİN UYGULAMA ALANLARI Pnömatik sistemlerin endüstride iş yapma biçimleri; doğrusal hareket, dairesel hareket, yüzeylere püskürtme ve emiş olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu özellikleri nedeniyle tarımda, denizcilikte, endüstrideki otomasyon ve üretim sistemlerinde, inşaat, yol yapım sektöründe, sağlık sektöründe, metrolarda, madencilikte, taşçılık ve seramik endüstrisinde, metal işleme sanayinde, dökümcülük sanayinde, kağıt vederi endüstrisinde, tekstil ve ayakkabı sanayisinde, montaj sanayisinde, nükleer güçsantrallerinde, gıda ve kimya sanayisinde, Makine ve konstrüksiyon sanayisinde,taşımacılıkta kullanılır.

Bütün bu alanlarda doğrusal hareketlerde 6 bar'lık basınçta kg ile 5000 kg arasında kuvvet üretilerek,değişik açılarda 180°, 290°, 360° döndürme işlemleri, 3 ile 24 kademeli indeks dönme yapmak için, dairesel hareketlerde 20 kw'lık güç üretilebilir. Ayrıca silindirlerin sınırlı itme kuvvetlerini büyütmek için mafsal sistemlerinden yararlanılmalıdır

Pnömatiğin uygulama alanlarını seçerken,hızlı hareketin fakat küçük kuvvetlerin (Max 3000 kg)yeterli olduğu yerler, temizlik ve emniyetli çalışmanın gerektiği şartlar dikkate alınır.Pnömatiğin uygulama alanlarını kısaca yazacak olursak

1) Tarım ve hayvancılık sanayisinde, 2) Nükleer güç santrallerde 3) madencilik ve inşaat endüstrisinde 4) gıda ve kimya sanayisinde 5) petrol sanayisinde, 6) Taşçılık ve seramik endüstrisinde, 7) Cam sanayisinde, 8) Metal işleme sanayisinde,

9) Dökümcülük sanayisinde, 10) Montaj sanayisinde, 11) Ağaç işleri endüstrisinde, 12) Kağıt ve deri endüstrisinde, 13) Tekstil ve kundura sanayisinde, 14) Makine ve takım tezgahlarının konstrüksiyonunda, 15) Taşıma alanlarında kullanılır.

Şekilde Tipik bir pnömatik sistem ve elemanları görülmektedir 1)Elektrik motoru 2)Kompresör 3)Basınç kontrol valfi 4)Filtre 5)Basınç düzenleyici regülatör 6) Yağlayıcı 7) Yön kontrol valfleri 8) Hız ayar valfleri 9)Piston 10)Silindir 11)Piston kolu 12)Yükün yukarıya kaldırılması

Pnömatik sistemde doğrusal hareketi üretmek için silindirler, dairesel hareketi üretmek için de pnömatik motorlar kullanılır.

Yukarıda doğrusal hareketi Üretmek için kullanılan çift etkili silindir ve devrenin diğer elemanları görülmektedir. (1)nolu elektrik motoru (2)nolu kompresörü çalıştırmakta ve elde edilen basınçlı hava,(3)nolu basınç kontrol valfi ile denetlenmekte ve basıncın belirli sınırların üstüne çıkması önlenmektedir.

Basınç kontrol valf ine" Emniyet valfi" de denmektedir .Kompresörden belirli basınçta elde edilen havanın içindeki yağ artıkları veya diğer yabancı maddeleri, havadan ayrıştırmak için (4) nolu filtre kullanılmaktadır. Filtreden geçen hava nispeten temizlenmiştir. Daha sonra devredeki havanın istenen değerdeki basınçta olmasını sağlamak için (5) nolu basınç regülatörü kullanılır.

Buradan geçen havanın basıncı, ilgili eleman için gerekli basınca eşittir. Havanın basıncı istenen değerde çıktıktan sonra, silindire ve yön kontrol valflerine gitmeden önce (6)nolu yağlayıcıdan geçirilmesi gerekir. Bunun nedeni havanın bilindiği gibi yağlayıcı özelliği yoktur, devre elemanlarının hareketli kısımlarındaki sürtünmeyi azaltmak ve hareketlerini kolaylaştırmak için yağlanması gerekir

Bu amaçla basınçlı hava yağlayıcıdan geçerken içine bir miktar ince ve asitsiz yağ damlatılır, nispeten yağlanmış olan hava gittiği yerlere bu yağı götürür. Pnömatik sistemde filtre - basınç regülatörü ve yağlayıcı tek bir ünite olarak “Şartlandırıcı veya Bakım Ünitesi" adını alır. Bu eleman silindir veya pnömatik motorlara en fazla 3metre uzakta bulunmalıdır.

Bunun sebebi, ilgili elemanın temiz, basıncı düzenlenmiş ve yağlanmış havayla çalışmasını sağlamaktır.

Şartlandırıcıdan geçecek hava (7)nolu yön kontrol valflerine gelir .Burada basınçlı hava silindirin istenilen kısımlarına yöneltilir ve ileri geri doğrusal hareket elde edilir.

Yön kontrol valfleri değişik şekillerde kumanda edilebilir. Kurulmuş olan sisteme uygun bir kontrol şekli tercih edilerek elle, butonla, elektrikle, pedalla, kolla, makarayla, basınçlı hava sinyali ile yön kontrol valfi çalıştırılır.

Bu seçimi yaparken devrenin özelliği, çalışma şekli ve ekonomik tercih dikkate alınmalıdır. Silindirlere gönderilen basınçlı havanın önüne konacak olan (8) nolu hız ayar valfleri ile hız kontrolü yapılır. Hız kontrolü, silindire giren havanın debisinin azaltılması veya çoğaltılması ile veya silindirden çıkan egsoz gazının kısılması veya serbest bırakılması ile yapılır

Pnömatiğin Endüstriyel Uygulamaları Örnek 1. Bir bant üzerinden gelen linyit kömürü briketlerinin seçimli olarak üst veya alt taşıma bandına aktarılması:

Durum planı

Devre şeması

Örnek 2. Bir dağıtım mekanizması aracılığıyla aluminyum blokların işleme merkezine iletilmesi:

Durum planı

Devre şeması