Slayt 1

BASİT BİR PNÖMATİK SİSTEMDE DEVRE ELEMANLARI ve TANIMI Şekilde görülen pnömatik sistemde doğrusal hareket üretebilmek için kullanılan devre elemanları görülmektedir. 1’nolu elektrik motoru, 2’nolu kompresörü çalıştırmakta ve elde edilen basınçlı hava, 3’nolu hava tankında depolanmaktadır. Hava tankından alınan hava, kurutucuya girmeden 4’nolu giriş filtresi tarafından filtre edilir. 5’nolu kurutucuya gelen hava burada nemi alındıktan sonra tekrar filtre edilerek, sisteme gönderilir.

Basınçlı hava kullanıcılara gönderilmeden önce istenilen çalışma şartlarının hazırlanması gerekir. Bu amaçla hava şartlandırıcıdan ( filtre, regülâtör, yağlayıcı ) geçirilmelidir. 7’nolu şartlandırıcı ünitesinde, hava içindeki yağ artıkları ve diğer yabancı maddeleri ayrıştırmak için filtre kullanılır.

Filtreden geçen havanın istenilen çalışma basıncına düşürülmesi için, basınç regülâtörü kullanılır. Hava basıncı istene değeri ayarladıktan sonra, devre elemanlarının hareketli kısımlarındaki sürtünmeyi azaltmak ve hareketi kolaylaştırmak için yağlanması gerekir. Bu amaçla basınçlı hava, yağlayıcıdan geçerken içine yağ damıtılarak yağlanır. İstenilen çalışma şartlarına hazırlana hava 8’nolu yön kontrol valfından geçirilerek, 9’nolu tek etkili silindirde doğrusal hareket elde edilir. Silindir içinde işini bitiren hava 8’nolu yön kontrol valfı kullanılarak 10’nolu susturucudan gürültüsü azaltılarak atmosfere bırakılır.

1- ELEKTRİK MOTORU: Basınç enerjisini mekanik enerjiye (dönme hareketini) dönüştüren devre elemanıdır. Çalışma prensipleri kompresörlerin tam tersidir. Kompresör önce elektrik enerjisini mekanik enerjiye, mekanik enerjiyi de basınç enerjisine dönüştürür. Motor ise bu basınç enerjisi ile mekanik enerji üretir. Çeşitleri; a) Pistonlu Motorlar — Radyal Pistonlu — Eksenel Pistonlu b) Paletli (kanatlı) Motorlar c) Dişli Motorlar d) Türbin Tipi Motorlar A) PİSTONLU MOTORLAR: Belirli sayıdaki basınçlı havanın kazandırdığı doğrusal hareketin, dairesel harekete çevrilmesi prensibine göre çalışır. Radyal ve eksenel olmak üzere ikiye ayrılır.

B) PALETLİ MOTORLAR: Yapıları basit ve hafiftir en çok kullanılan motor çeşitlidir.

C) DİŞLİ MOTORLAR: Birbirine hareket veren iki dişliden oluşmuştur. Düz, helisel, Vdişli (çavuş dişli) çark kullanılır. 45KW gibi yüksek güçte motordur.

D) TÜRBİN TİPİ HAVA MOTORU: Fazla güç istenmeyen yüksek devirli çalışmalarda kullanılır. Pnömatik sistemlerde pek kullanılmaz.

2-KOMPRESÖR: Atmosferdeki havayı sıkıştırarak, basınçlı hale getiren devre elemanlarına kompresör adı verilir. Sıkıştırılan akışkan, hava olabileceği gibi, azot hidrojen, karbondioksit gibi gazlarda olabilir. Kompresörler; basınçlı hava üretim tesisinin ana ünitesidir. Dönme hareketini genelde bir elektrik motorundan alır. Seyyar sistemlerde ise dönme hareketi, dizel ya da benzinli bir motor vasıtasıyla sağlanır.

Kompresörlerin kapasitesi debi (lt/dk, m3/dk) ve çıkış basıncı (bar) cinsinden belirtilir. Bu iki etken, kompresör seçiminde dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardır. Kompresörlerin debileri 50000 m3/dk basınçları da 1000 bar’a kadar olabilir.

Kompresör çeşitleri; a) Pistonlu Kompresörler: Uygun bir filtreden geçirilerek silindir içerisine emilen havanın, bir piston yardımıyla sıkıştırılması prensibine göre çalışır. b) Paletli Kompresörler: Bir rotorun gövde içerisine eksantrik olarak yerleştirilmesiyle yapılmıştır. Rotor üzerinde teflon ya da fiber malzemeden yapılmış belirli sayıda palet (kanat) vardır. Sessiz ve titreşimsiz çalışır. Pnömatik endüstrisinde pek kullanılmaz. c) Vidalı Kompresörler: Asimetrik profilli iki vidadan oluşmuştur vidaların dönüş yönü birbirine terstir. Vidaların dönmesiyle diş boşluklarına alınan havanın sıkıştırılarak, sisteme gönderilmesi prensibine göre çalışır. Bakımları kolaydır. d)Rotorlu Kompresörler: Bir gövde içine yerleştirilmiş birbirine göre ters dönen iki rotordan oluşmuştur. Rotorlardan biri elektrik motorundan aldığı dönme hareketini, diğer rotora verir. Rotorların dönmesi sonucu emilen hava sıkıştırılıp sisteme gönderilir.

e) Türbin Tipi Kompresörler: Havaya hız kazandırarak, bu hızı basınç enerjisine dönüştürme prensibine göre çalışır iki gruba ayrılır. Eksenel ve radyal türbin olmak üzere 3-HAVA TANKI: Kompresörlerden elde edilen basınçlı havanın depolanmasını sağlar.

4- FİLTRE: Hava içindeki yabancı maddeleri ayrıştıran elamanlara filtre adı verilir.

5- KURUTUCU: Havanın nemini alıp kurutan devre elemanıdır.

6- FİLTRE: Tanımı yukarıda yapılmıştır.

7- ŞARTLANDIRICI: Filtre, basınç ayarlayıcı, yağlayıcı devre elemanlarını üzerinde bulunduran, basınçlı havayı istenilen çalışma şartlarına hazırlayan pnömatik devre elemanlarıdır. Şartlandırıcılar doğrudan kontrol sistemlerine bağlanır.

8- YÖN KONTROL VALFLERİ: Basınçlı havanın geçiş yönünü belirleyen elemanlardır. Çeşitleri: 2/2 YÖN KONTROL VALFİ: İki yollu iki konumludur. Açma kapama işlemlerinde kullanılır.

3/2 YÖN KONTROL VALFİ: P, A, R olmak üzere üç hava girişi olan valftır. Normalde çok ya da normalde kapalı olabilirler. Tek etkili silindirlerin çalıştırılmasında kullanılır.

3/3 YÖN KONTROL VALFİ: Pnömatikte pek kullanılmaz. İki iş konumu birde merkez konum olmak üzere üç konumludur.

9-PNÖMATİK SİLİNDİRLER: Pnömatik enerjiyi mekanik enerjiye çevirerek, doğrusal hareket, açısal hareket elde eder. Çeşitleri: A) TEK ETKİLİ SİLİNDİR: Tek yönde iş gören silindirdir. Piston hareketi tek tarafa doğru basınçlı hava ile yapılır; geri dönüş ise ağırlık, yay gibi bir dış kuvvetle sağlanır. Sıkma ve bağlama işlemlerinde en çok kullanılan silindirdir.

B) ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİR: İki yönde iş görürler. Piston kolunun her iki yöne hareketi basınçlı hava ile sağlanır. Pnömatikte en çok kullanılan silindir çeşitlidir.

C) TANDEM SİLİNDİRLER: Büyük itme kuvvetlerin gerektiği fakat yer sorununun olduğu durumlarda kullanılır.

D) TELESKOBİK SİLİNDİRLER: Büyük strokların gerektiği fakat yer probleminin olduğu durumlarda kullanılır.

Genelde hidrolik sistemlerde kullanılır.

E) DÖNER SİLİNDİRLER: Açısal hareketin gerekli olduğu durumlarda kullanılır.

10- SUSTURUCU: Pnömatik sistemde işini bitiren hava atmosfere bırakılırken rahatsız edici bir ses bırakır. Bu sesi önlemek amacıyla kullanılan devre elemanlarıdır