Microsoft Word - EnvanterIslemleri

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

MUHASEBE VE FİNASMAN

ENVANTER İŞLEMLERİ

ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; 

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).



Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.



Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.



Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.



Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.



Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 .................................................................................................... 3 1. MUHASEBE DIŞI ENVANTER......................................................................................... 3 1.1. Envanter İşlemi Yapacak Olanlar ................................................................................. 4 1.2. Envanter Çıkarma Zamanları ........................................................................................ 4 1.3. Envanter İşleminin Amaçları ........................................................................................ 5 1.4. Envanterin Aşamaları.................................................................................................... 5 1.4.1. Sayım Listesi Hazırlamak...................................................................................... 6 1.4.2. Hazır Değerlerin Sayımı ........................................................................................ 7 1.4.3. Menkul Kıymetlerin Sayımı .................................................................................. 9 1.4.4. Alacak ve Borçların Sayımı................................................................................. 10 1.4.5. Stokların Sayımı .................................................................................................. 11 1.4.6. Maddi Duran Varlıkların Sayımı ......................................................................... 12 1.4.7. Öz Kaynakların Sayımı........................................................................................ 18 1.4.8. Dönem İçi Giderlerinin Tespiti............................................................................ 19 1.4.9. Dönem İçi Gelirlerinin Tespiti............................................................................. 20 1.4.10. Mamul ve Yarımamul Sayımı ........................................................................... 21 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 22 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 23 ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 .................................................................................................. 32 2. SAYIM SONUÇLARINA GÖRE DEĞERLEME İŞLEMLERİ....................................... 32 2.1. Değerlemenin Tanımı ................................................................................................. 32 2.2. Değerleme Ölçüleri ..................................................................................................... 33 2.3. Kasadaki Nakit Mevcudunun Değerlemesi................................................................. 36 2.3.1. Türk Parasında Değerleme .................................................................................. 36 2.3.2.Yabancı Paralarda Değerleme .............................................................................. 38 2.4. Banka Hesaplarının Değerlemesi................................................................................ 38 2.5. Menkul Kıymetlerin Değerlemesi............................................................................... 39 2.6. Senetli Borç ve Alacakların Değerlemesi ................................................................... 40 2.7. Şüpheli Ticari Alacakların Değerlemesi ..................................................................... 41 2.8. Stokların Değerlemesi................................................................................................. 42 2.8.1. Ticari Malların Değerlemesi................................................................................ 42 2.8.2. Üretilen Ürünlerin Değerlemesi .......................................................................... 42 2.8.3. Değeri Düşen Malların Değerlemesi ................................................................... 42 2.9. Envanter Defteri.......................................................................................................... 43 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 46 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 47 ÖĞRENME FAALİYETİ- 3 .................................................................................................. 56 3. MUHASEBE İÇİ ENVANTER ......................................................................................... 56 3.1. Sayım Listelerine Göre Farklılıkların Tespiti ............................................................. 57 3.1.1. Genel Geçici Mizanın Hazırlanması.................................................................... 57 3.1.2. Muhasebe Dışı Envanter Bilgilerinin Temin Edilmesi........................................ 58 3.2. Varlık ve Kaynak Hesaplarının Karşılaştırılarak Denkleştirilmesi............................. 59 3.2.1. Hazır Değerlerin Karşılaştırılması ....................................................................... 59 3.2.2. Menkul Kıymetlerin Karşılaştırılması ................................................................. 67

i

3.2.3. Alacak ve Borçların Karşılaştırılması.................................................................. 68 3.2.4. Stokların Denkleştirilmesi ................................................................................... 71 3.2.5. Maddi Duran Varliklarin Denkleştirilmesi .......................................................... 73 3.2.6. Maddi Olmayan Duran Varliklarin Denkleştirilmesi .......................................... 74 3.2.7. Kaynak Hesaplarının Denkleştirilmesi ................................................................ 78 3.2.8. Unutulan Kayıtların ve Varsa Hataların Düzeltme Kayıtları............................... 83 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 89 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 90 ÖĞRENME FAALİYETİ- 4 .................................................................................................. 94 4. GELİR TABLOSUNUN HAZIRLANMASI..................................................................... 94 4.1. Giderlerin Yansıtılması ............................................................................................... 96 UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 102 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 103 ÖĞRENME FAALİYETİ- 5 ................................................................................................ 106 5. KESİN MİZANIN DÜZENLENMESİ ............................................................................ 106 UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 113 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 114 MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................................ 118 CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 121 ÖNERİLEN KAYNAKLAR................................................................................................ 144 KAYNAKÇA ....................................................................................................................... 145

ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD

344MV0026

ALAN

Muhasebe Finansman

DAL/MESLEK

Bilgisayarlı Muhasebe Elemanı

MODÜL

Envanter İşlemleri

MODÜLÜN TANIMI

Bilanço esasına göre tutulan defterlerde uygulanan envanter işlemlerinin tanıtıldığı öğrenim materyalidir.

SÜRE

40 / 32

ÖN KOŞUL

Bu modülden önce yevmiye modülü alınmış olmalıdır.

YETERLİLİK

Envanter işlemleri yapmak Genel Amaç: Bu modül ile; öğrenci, Tekdüzen muhasebe sistemine göre envanter işlemlerini yapabilecektir.

Amaçlar:

MODÜLÜN AMACI

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1. İşletmenin muhasebe dışı envanter işlemlerini yapabileceksiniz.

2. Sayım sonuçlarına gore varlık ve kaynak hesaplarını değerlemeye tabi tutabileceksiniz.

3. Muhasebe içi envanter kayıtlarını yapabileceksiniz.

4. Envanter kayıtlarından sonra ilgili gelir tablosunu hazırlayabileceksiniz.

5. Kesin mizanı düzenleyerek ilgili kapanış işlemlerini yapabileceksiniz.

Bilgisayar laboratuarı, bilgisayar, bilgisayar masası, yazıcı, kâğıt, CD, hesap makinesi, form belgeler, bilânço,gelir tablosu.

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen; modül sonunda sizin üzerinizde ölçme aracı uygulayacak, modül ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek, değerlendirecektir.

iii

iv

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci; Başarılı işletmeler her şeyden önce vergi ve yasal yükümlülüklerini zamanında yerine getirirler. Bunun içinde vergi ile ilgili düzenlemelerin takip edilmesi gerekir. İyi bir muhasebecinin özelliklerinden birisi de defterini tuttuğu işletmenin vergi ile ilgili işlemlerini sorunsuz yürütmektir. İşletmeler elde ettikleri yıllık gelirleri üzerinden belirli oranlarda vergi öderler. Ödenecek verginin miktarının hesaplanması tespit edilen gelire bağlıdır. Bir yılda elde edilen gelirin net olarak hesaplanması bu nedenle önemlidir. Şirketler gelirlerini yılsonunda yaptıkları envanter (döküm) şlemleri sonucunda tespit ederler. Envanter işlemleri vergi yasalarına uygun olarak yapılmalıdır. Aksi halde işletme bilmeden birçok usulsüzlük suçu işlemiş sayılabilir.

Bu nedenle sizlere, envanter işlemlerini tanıtmaya çalışacağız.

1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ– 1 ÖĞRENME FAALİYETİ- 1 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile, işletmelerin muhasebe dışı envanter işlemlerini yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: Alışveriş yaptığınız marketten yetkililerine envanter işlemlerini ne zaman yaptıklarını öğreniniz. 

İlgili internet sitelerine girerek envanter işlemlerinin aşamalarını indiriniz.



Tanıdığınız bir işyerinden kazancını nasıl tespit ettiğini öğrenerek sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

1. MUHASEBE DIŞI ENVANTER Envanterin kelime anlamı sayım veya dökümdür. Günlük hayatımızda her zaman karşılaşabileceğimiz bir kavramdır. Evimizdeki eşyaları taşınırken, seyahate çıkarken almamız gereken eşyaları, cebimizdeki ve bankadaki paramızı zaman zaman sayarız.

Resim 1.1: Sayım yapan görevliler

İşletmeler de bu sayma işlemini bazı kurallara uyarak yerine getirmek zorundadırlar. Şirketlerin sayım yapmadaki öncelikli nedeni net dönem kâr veya zararını vergi kanunları açısından belirlemektir. Kıymetlerin sayımını, muhasebe servisinde çalışanlar gerçekleştirir.

3

Defter tutan tacirlerin belirli bir tarihte sahip oldukları varlık ve kaynakların sayımını yaparak, ticari defterlerini bu sayım sonuçlarına göre denkleştirmelerine envanter işlemleri denir. Defterlere yapılan bu denkleştirme kayıtlarına envanter kayıtları denir. Envanter kayıtlarından sonra işletmenin kâr mı? Zarar mı? Ettiği rakamlar ile ortaya dökülür.

Resim 1.2: Depo

1.1. Envanter İşlemi Yapacak Olanlar Vergi Usul Kanunu envanter işlemi yapmak zorunda olanları aşağıdaki gibi belirlemiştir.    

Bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan gerçek ve tüzel kişi tacirler, Her türlü ticaret şirketleri, Kendi isteği ile bilanço esasına göre defter tutanlar, İşletme defteri tutan mal alış satışı üzerine çalışan mükellefler, envanter işlemi yaparak faaliyet sonuçlarını belirlemek zorundadırlar.

1.2. Envanter Çıkarma Zamanları Ticaret şirketleri ve sahıs işletmeleri canlarının istediği zaman envanter işlemi yapabilirler.

Envanter çıkarılma zamanlarına ve amaçlarına göre değişik şekillerde isimlendirilmektedir.  İşletmenin kuruluş işlemlerinden sonra çıkardığı envantere "Kuruluş Envanteri",  Hesap dönemi başlangıcında çıkarılan envantere "Başlangıç veya dönembaşı Envanteri",  Hesap döneminin sonunda faaliyet sonucunu hesaplamak için çıkarılan envantere "Dönemsonu Envanteri",

4

  

Şirketin başka birine devri için çıkarılan envantere "Devir Envanteri", Şirketin kapatılması amacıyla düzenlenen envantere “Tasfiye Envanteri", İflasın sonunda (Şirketin batması) düzenlenen envantere "İflas Envanteri" denmektedir.

Vergi usul kanunu normal faaliyet döneminin bir yılda en az 6 en çok 12 ay olmasını emreder. Faaliyetin zamanını kapsayan yaklaşık bir yıla iş yılı (hesap dönemi) denir.

Yukarıdaki gibi değişik zamanlarda envanter çıkarılabilir. Ancak vergi usul kanunu envanter yapılma zamanlarını vergilendirme açısından aşağıdaki gibi tespit etmiştir.  Bir hesap döneminin sonunda (Bir yılın sonunda),  Özel hesap dönemi olanlar dönemin bittiği son ayda,  İşini bırakanlar işi bıraktıkları gün,  Vergi dairesinden izin alarak üç yılda bir envanter çıkaranlar.

Eczaneler, büyük mağazalar, büyük sınai işletmeler gibi işletmeler, faaliyet alanları yoğun olduğu için her üç yılda bir envanter yapmak üzere mevcut kıymetlerini büyük defterlerine göre envanter defterlerine yazarlar.

1.3. Envanter İşleminin Amaçları    

İşletmenin dönem sonu itibariyle varlıklarının ve kaynaklarının fiili durumun belirlemek, Vergi kanunlarına göre her yıl faaliyet gelirlerinden ödenmesi gereken vergi miktarının belirlenmesi için, İşletme yönetimine alınacak kararlarda yardımcı olmak, Defterlerin her yıl kapatılarak tekrar açılmasının yasal bir zorunluluk olmasından dolayı envanter işlemleri yapılmaktadır.

1.4. Envanterin Aşamaları Envanter işlemi ilgili standartlar ve kanunlara göre iki aşamada gerçekleştirilir. 

Muhasebe Dışı Envanter  Varlık ve kaynakları saymak,  Sayım sonuçlarını değerlemek,  Envanter defterine yazmak,



Muhasebe İçi Envanter

Tacirin ticari defterine yazdığı kıymetlerin fiili olarak işletmede olup olmadığının tespiti işlemlerine muhasebe dışı envanter işlemleri denir.

5

1.4.1. Sayım Listesi Hazırlamak Muhasebede görevlendirilen yetkili kişilerce depo, kasa, cüzdan veya dosya gibi yerlerde saklanan kıymetler envanter günü tek tek sayılır.

Resim 1.3: Varlıklar

Sayılan varlıkların mevcut miktarları görevlilerce listelere tek tek yazılır. Bu listelere sayım listesi denir. Sayım listelerinde aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;  Listenin sayfa numarası,  Sayımın yapıldığı günün tarihi,  Sayımı yapan görevli veya görevlilerin imzaları, Hazırlanan listelerin özet sonuçları envanter defterine yazılır. Listeler defterler gibi vergi usul kanuna göre 5 yıl saklanmalıdır. Envanter listesine örnek olarak aşağıdaki şekli verebiliriz. Listeler her varlık çeşidi için ayrı düzenlenerek imzalanır.

Tarih ............... ENVANTERİ SIRA NO

CİNSİ

Sayfa No

MİKTAR

TOPLAM Düzenleyen (İsim İmza)

BİRİM FİYAT

TUTAR

Firma Sahibi veya Vekili (İsim İmza Kaşe)

6

NOT

1.4.2. Hazır Değerlerin Sayımı Hazır değer denildiğinde ilk olarak nakit akla gelir. Hazır değerler istenildiği anda her türlü ödemenin yapılmasını sağlayabilen kıymetlerdir. Bunlara örnek olarak TL Kasası, Döviz Kasası, Alınan Çekler ve Bankadaki Mevduat hesaplarını örnek olarak gösterebiliriz.

Hazır değerlerin envanteri yapılırken;  Kasada sayım günü ne kadar para adedi olduğu TL ve döviz cinsleri ayrı ayrı olmak üzere tek tek tespit edilerek sayım listesine yazılır.  Cüzdanda bulunan çekler sayılarak adedi ve tutarı sayım listesine yazılır.  Bankadaki mevduat hesaplarında o gün için ne kadar nakit olduğu bankalardan alınan hesap özetleri ile belirlenerek sayım listesine yazılır. Örneğin, bir işletmenin hazır değerleri aşağıdaki gibi ayrı listelere yazılır;

31.12.2008 Tarihli Kasa Sayımı Listesi Kasa Envanteri

Tarih : 31.12.2008 Sayfa No : 1 Tutarı TL

Sıra No

Cinsi

Miktarı

1

1 TL

10 adet

10

2 3

5 TL 10 TL

90 adet 20 adet

450 200

4

20 TL

5 adet

100

5

50 TL

6 adet

300

6

100 TL

4 adet

400

TOPLAM Düzenleyen İmza

1.160 Firma Yetkilisi İmza

7

31.12.2008 Tarihli Mevduat Listesi;

Banka Envanteri

Sıra No

Tarih : 31.12.2008 Sayfa No : 1

İlgili banka

Hesap Bakiyesi

Tutarı

1

Akbank

60.000 TL

60.000 TL

2

Ziraat Bankası

10.000TL

10.000TL

3

Halk Bankası

70.000TL

70.000TL

TOPLAM Düzenleyen İmza

140.000 TL Firma Yetkilisi İmza

31.12.2008 Tarihli Dolar Sayımı Listesi

Dolar Envanteri

Sıra No

Tarih

: 31.12.2008 Sayfa No: 1

Miktarı (Adet)

Cinsi ($)

1

10

2

2

100

70

3

500

10

Tutarı (TL)

TOPLAM Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

Doların değerlemesi daha sonra yapılacaktır. Merkez bankasının USD ‘ın 31 Aralık günü sonu kapanış alış fiyatının tespit edilmesi gerekir.

8

31.12.2008 Tarihli Alınan Çekler Sayımı Listesi Alınan Çekler Envanteri Sıra No

Tarih : 31.12.2008 Sayfa No: 1 Nominal Değeri 10.000 TL

Hangi Bankanın olduğu

1

Akbank

2

Ziraat bankası

5.000TL

Tutarı 10.000 TL 5.000 TL 15.000 TL

Toplam Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

1.4.3. Menkul Kıymetlerin Sayımı Menkul kıymetler sahibine gelir getiren, rahatlıkla satılabilen ve para gibi piyasada kabul gören senetlere denir. Şirketlerin aldığı kıymetli evraklar kasa veya cüzdanda korunur.

Kaç adet ve hangi tür senet olduğu bir listeye yazılır. Aşağıdaki örnekte yer alan liste sayım sonucu oluşturulmuştur.

Resim 1.4: Menkul Kıymetler

9

31.12.2008 Tarihli Menkul Kıymetler Sayımı Listesi Menkul Kıymetler Envanteri

Sıra No 1 2 3

Tarih

Miktarı (Lot) 10 40

Cinsi Hisse senedi Tahvil

TOPLAM Düzenleyen İmza

: 31.12.2008 Sayfa No : 1 Tutarı (TL)

Firma Yetkilisi İmza

Menkul değerlerle ilgili envanter listelerinde menkul değerleri ihraç eden işletmelerin adları ve ünvanları, menkul değerlerin çeşitleri, serisi ve çıkarılış tarihleri, nominal ve alış bedelleri ilave bilgiler olarak yer alır. Çıkarılan tahviller envanter listesine çıkarılan tahvillerin serisi, numarası, çıkarılış tarihleri, nominal değerleri, ihraç bedelleri, hangi kanalla satıldıkları, itfa edilen tahviller ve itfa tarihleri belirtilir.

1.4.4. Alacak ve Borçların Sayımı İşletmelerin diğer kişi ve kuruluşlar ile olan ticari faaliyetleri sonucu ortaya çıkan alacaklarına ticari alacak, borçlarına ise ticari borç adı verilir. İşletmelerin ticari faaliyetler dışındaki diğer faaliyetleri sonucu ortaya çıkan diğer alacak ve borçları da sözkonusu olabilir.

Senetli ve senetsiz alacak ve borçların miktarı belirlenirken ticari defterler de bakılır.

Vadeleri ve tutarları belirlenen senetli ve senetsiz alacak ve borçlar sayım listesine yazılırken karşı tarafın adı ve adresi de yazılır.

Senetli borç ve alacaklarda ayrıca senedin nominal değerinin yanısıra varsa faiz oranı da yazılır.

10

31.12.2008 Tarihli Alacak ve Borç Sayımı Listesi ALACAK ve BORÇLARIN ENVANTERİ

Alacak senedi

3 ay

%50

40

2

Veresiye

1 ay

3

Borç senedi

4 ay

%40

4

Banka Kredisi

5 yıl

%4

5

Borç Senedi

1 ay

%35

100 20

Borçlusu veya Alacaklısı

Tutarı (TL)

1

Vadesi

Kalan gün sayısı

Alacak veya Borcun Cinsi

Faiz Oranı

Sıra No

Tarih : 31.12.2008 Sayfa No: 1

Ayşe Kaya

400

Göksu Ak

900

Pınar Koç

300

Akbank

27.000

Ali Gül

5.000

TOPLAM

33.600

Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

şeklinde liste oluşturulur.

Bilançoda yer alan yabancı kaynaklar işletmenin borç aldığı kişi ve kuruluşları ifade eder. Alınan borç, senetli veya senetsiz olabilir. Senetli ve senetsiz borçlar ayrı ayrı tespit edilerek sayım listelerine yazılmalıdır. Şayet, borç bir bankadan kredi şeklinde alınmış ise bankadan hesap özeti alınarak hesabın durumu netleştirilmelidir.

1.4.5. Stokların Sayımı Üretim yapan işletmeler satın aldıkları hammadde ve yardımcı maddeleri, ürettikleri mamul ve yarı mamulleri stok kartlarına işleyerek veya bilgisayar paket programları ile takip ederler. Fiili olarak işletmenin ne kadar mamül ürettiği, ne kadar hammaddesinin veya yardımcı maddesinin (kaç tane, kaç kilo, kaç metre) olduğu sayım listesine gruplandırılarak yazıır.

11

Resim 1.5: Barkod

Resim 1.6: Stok sayımı

31.12.2008 Tarihli Stok Sayımı Listesi Stokların Envanteri Sıra No 1

Tarih : 31.12.2008 Sayfa No: 1

Fırın

Miktarı (ADET) 45

2

Televizyon

70

3

50

5

Çamaşır Mak. Bulaşık makinesi B Halı

6

A Halı

25

7

A Buzdolabı

10

4

Stokların Cinsi

Maliyet Bedeli TL

Tutarı (TL)

20 10

Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

1.4.6. Maddi Duran Varlıkların Sayımı Maddi duran varlık, işletmelerde kullanılmak üzere alınan makine, teçhizat, bina, arsa, taşıt, depo gibi kıymetleri ifade eder.

Aktifte kayıtlı olan bu varlıkların miktarı ticari defterlere bakılarak belirlenir. Ancak deprem, yangın gibi beklenmeyen durumlarda kaybedilen duran varlıklar listeye yazılmaz.

Kaybedilen varlığın akibeti ile ilgili bilgi toplanmalıdır.

12

Resim 1.7. Duran varlıklar

31.12.2008 Tarihli Maddi Duran Varlık Sayımı Listesi Maddi Duran Varlık Envanteri

Tarih : 31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Maddi Duran Varlıklığın Cinsi

1

Dükkan

2

250.000

250.000

2

Ticari Taşıt

3

120.000

120.000

3

Depo

1

70.000

14.000

Miktarı (ADET)

Kayıtlı Değeri (TL)

Düzenleyen İmza

Birikmiş Amortismanı(TL)

Firma Yetkilisi İmza

Duran varlıkların birikmiş amortismanları onların yıpranma paylarını gösterir. Sayımı yapan ilgili kişilerin amortisman hesaplama kurallarının da bilinmesinde yarar vardır. 

Duran Varlıklara Amortisman Ayırma

İşletmenin aktifinde kayıtlı bulunan demirbaşlar, binalar, makineler, tesisler gibi duran varlıklara her yılın sonunda yıpranma payı ayrılır. Bu yıpranma payına amortisman denir.

Duran varlıklar ve amortisman işlemleri, amortisman defteri ile veya bilgisayar programları yardımıyla yapılır. Her yıl ayrılan amortismanın rahat takip edilmesi için amortisman defteri tutulur.

Hesaplanan amortismanlar ticari defterlere işlenmek sureti ile mali kardan düşülür.

13

Resim 1.8. Bilgisayar

Amortismanlar geliri azalttığından vergi usul kanunu amortisman ayırmayı bazı kurallara bağlamıştır.

Buna göre;  Duran varlığın maliyet bedeli üzerinden satın alındığı yılın sonunda amortisman ayrılır. Varlıklar işletmeye alındığında maliyet bedeli ile defterlere kayıt edilirler. Bundan sonra da defterdeki değeri ile işleme tabi tutulurlar. İlk alış sırasında değeri bilinmeyenler vergi değeri, emsal bedeli gibi değerleme ölçüleri ile değerlendirilerek aktife yazılırlar.  Duran varlığın amortismanı kayıtlı değer, maliyet bedeli veya vergi değeri üzerinden hesaplanır. İşletmede inşa edilen yollar ve haklar da amortismana tabi tutulur. Bina, arsa, tesis, arazi gibi taşınamayan varlık ise her yıl için kayıtlı değer üzerinden amortisman hesaplanır.  Arsa ve arazilerin üzeri boş ise bunlara amortisman hesaplanmaz. Üzerinde meyve ağacı bulunan arsaların fidanlarına aşılanma tarihinden itibaren amortisman ayrılır.  1/1/2004 tarihinden itibaren iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri ve dolayısıyla amortisman oranları, mükellefler tarafından 333 ve 339 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listelerden bulunmak suretiyle amortisman uygulaması yapılır.  Listedeki herhangi bir sınıflamada yer almayan amortismana tabi iktisadi kıymetlere uygulanacak amortisman oranları için mükelleflerin müracaatları üzerine Bakanlığınca belirlenecek süre ve oranlar üzerinden amortisman ayrılır.  Yer altı ve yer üstü madenlerin işletilmesi de amortismana tabidir. Ancak bu madenlerin amortisman oranı Maliye ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlıklarından alınan özel izin ile belirlenir.  İşletmelerde beklenmeyen olağanüstü durumlarda fevkalade amortisman ayrılabilir. Bu işlem için Maliye Bakanlığı’ndan izin alınır.  Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede dikkate alınabilir.  Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.

14



Demirbaş ve Amortisman Defterinin İşlenmesi

Demirbaş ve amortisman defteri işletmenin duran varlıklarının izlendiği defterdir. Bu deftere duran varlıkların alım tarihi, alış bedeli, yapılan eklentiler (Özel maliyet bedelleri) ve bunların faydalı ömürleri ile amortisman oranları ve ayrılan amortisman payları yazılır.

Ayrıca tüm bunların yanısıra yeniden değerleme yapılması halinde değerleme sonrasında elde edilen değerler de yazılır. 

Amortisman Usulünü Seçme  İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.  Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden dönülemez.  Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin ilgili olduğu dönemden itibaren dikkate alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir.

Ticari işletmeler VUK’a göre iki şekilde amortisman ayrılabilir. Bilanço hesabı esasına göre defter tutanlar açısından amortisman yöntemin seçilmesinde bir sınırlama yoktur. Ancak işletme hesabı esasına göre defter tutanlar bu yöntemlerden sadece „Normal Amortisman Yöntemi“ ni kullanabilirler. 

Amortisman Usulleri 

Normal (Eşit Tutarlı) Amortisman

Normal amortisman usülünde her yıl aynı miktarlar amortisman hesaplanır.

Amortisman oranı, yani varlığın yıllık değer kaybı Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen faydalı ömür sürelerden az olmamak kaydıyla hesaplanır. Amortisman oranını bulmak için bir sayısı, faydalı ömür süresine bölünür.

Vergi Usul Kanununun 315 inci maddesinde 5024 sayılı Kanunla yapılan değişikliklerle amortisman oranlarının iktisadi kıymetlerin faydalı ömürleri de dikkate alınmak suretiyle Bakanlığımızca belirleneceği belirtilmiştir.

Bu hükme istinaden Bakanlığımızca belirlenen oranlar, iktisadi kıymetlerin kullanıldıkları yerler itibarıyla bir kısmı Tablo 1.1’de gösterilmiştir. Mükellefler, 31/12/2003 tarihinden sonra iktisap edecekleri amortismana tabi kıymetlerin amortisman oranını 333 sıra No.lu VUK Genel Tebliği ekinde yer alan bu listeden bularak uygulayacaklardır. Örneğin, işletme 2007 yılında 3.000 TL’ye iki bilgisayar almıştır. 333 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ekindeki listede bilgisayarrın faydalı ömrü en az 4 yıl olarak belirlenmiştir. Bilgisayar için uygulanacak amortisman oranı aşağıdaki gibi bulunacaktır.

15

Bilgisayarların Yıllık Amortisman Tutarı=2.000 TLx%25=500 TL’dir.

Formüldeki bir sayısı, amortisman hesaplanan kıymetin bir bütün olduğunu göstermektedir.

Tablo 1.1: ATİK Faydalı Ömür Listesinden bir bölüm Faydalı Ömür (Yıl) 50

Normal Amortisman Oranı %2,00

Ahşap, kerpiç

20

%5,00

Ahşap

15

%6,66

Kerpiç

10

%10,00

Televizyonlar

5

%20,00

Cep telefonları

3

%33,33

Tahta kasalar

2

%50,00

Şofbenler ve kombiler

10

%10,00

Su soğutma grupları

15

%6,66

Pencere, duvar ve salon tipi klima cihazları

15

%6,66

Buzdolabı, derin dondurucu ve bunlara benzer soğutma dolapları

10

%10,00

Bulaşık yıkama makineleri

10

%10,00

Yangın söndürme cihazları

5

%20,00

Fotoğraf makineleri ve kamera

5

%20,00

Kişisel bilgisayarlar, el bilgisayarları (PDA), sunucu bilgisayarlar

4

%25,00

Bilgisayar Donanımları

4

%25,00

Bilgisayar yazılımları Daktilo, hesap makinesi, para sayma makineleri, fotokopi makineleri, faks cihazları, kopyalayıcı ekipmanlar ve benzerleri Ödeme kaydedici cihazlar

3

%33,33

5

%20,00

5

%20,00

Otomobiller ve taksiler (Jipler ve arazi taşıtları dahil)

5

%20,00

Otobüs, Minibüs, Midibüsler

5

%20,00

Hafif kamyonlar (Yüksüz ağırlığı 6 tona kadar olanlar) ve kamyonetler

4

%25,00

Ağır yük kamyonları (Yüksüz ağırlığı 6 ton ve üzeri olanlar)

5

%20,00

Motosikletler (Mopedler ve Triportörler dahil)

4

%25,00

Deniz motorları

8

%12,50

Uçak ve helikopterler

6

%16,66

Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler Beton, kargir, demir, çelik

16

Örneğin; bir işletmenin 2006 yılında iktisap ettiği demirbaşların tutarının 20.000 TL olduğu varsayılırsa normal amortisman yöntemine göre demirbaş ve amortisman tablosu özet olarak Tablo 1.2’de görüldüğü gibi hazırlanabilir.

Tablo 1.2: Demirbaş amortisman tablosu Yıllar

2006

2007

2008

2009

2010

20.000 Normal %20 4.000

20.000 Normal %20 4.000

20.000 Normal %20 4.000

20.000 Normal %20 4.000

20.000 Normal %20 4.000

Duran Varlık Demirbaş Seçilen Amortisman Yöntemi Belirlenen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarları



Kıst Amortisman

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir. Örneğin; tekstil işi ile uğraşan X firması 14.07.2008 tarihinde 20.000 TL. + % 1 KDV bedelle Y firmasından hususi (binek) bir araç almış ve işletmenin aktifine 14.07.2008 tarihi itibariyle kaydetmiştir. Amortisman ayırma işlemini normal amortisman yöntemine yapalım.

3065 sayılı KDV Kanununun 30/b bendine göre, KDV tutarı indirim konusu yapılamaz; ya taşıtın maliyetine dahil edilir ya da dönem gideri olarak kaydedilir.

Araç değeri (KDV Dahil) = 20.000 x 1.01 = 20.200 TL’ dir.

333 Seri nolu tebliğe göre faydalı ömür 5 yıl, oran ise %20 ’ dir.

2008 yılında kıst dönem amortisman uygulamamız gerekir. 14.07.2008 alış tarihi olduğundan 7. ay tam ay sayılır ve 6 aylık amortisman ayrılır.

2008 yılı için ayrılacak amortisman 20.200x0,20 = 4.040 / 12 x 6 = 2.020 TL’ dir.

2009 yılı için ayrılacak amortisman miktarı

= 2.020 TL

2010 yılı için ayrılacak amortisman miktarı

= 4.040 TL

2011 yılı için ayrılacak amortisman miktarı

= 4.040 TL

2012 yılı için ayrılacak amortisman miktarı

= 4.040 TL

2013 yılı için ayrılacak amortisman miktarı

= 6.060 TL TOPLAM

17

= 20.200 TL

Not: Yukarıdaki X Firmasının oto kiralama işi yaptığını ve KDV tutarını da gider olarak indireceği varsayacak olursak, 2008 yılı için kıst dönem amortisman uygulaması yapmayacaktır. Yıllık amortisman tutarı 20.000 x 0,20 = 4.000 TL şeklinde hesaplanıp toplam 5 yılda maliyet bedeli itfa edilecektir. 

Azalan Bakiyeler (Hızlandırılmış) Usulüne Göre Amortisman

Bu yöntemde ayrılacak amortisman oranı 2 ile çarpılarak varlığın kayıtlı değerine uygulanır. Bir önceki yıl ayrılan amortisman tutarı varlığın kalan değerinden çıkarıldıktan sonra bulunacak tutar üzerinden amortisman hesaplanır.

En son yıl önceki yıllarda olduğu gibi oran kullanılarak hesaplama yapılmayıp varlığın kayıtlı değeri ile birikmiş amortismanı arasındaki fark son yıl amortismanı olarak kabul edilir. Böylece kayıtlı değer ile birikmiş amortisman eşit hale gelmiş olur.

Yukarıdaki Tablo 1.2’deki örneğimizi azalan bakiyeler usulüne göre ele alacak olursak hesaplamalarımız aşağıdaki gibi olacaktır.

Amortisan oranı (0,20 x 2) = 0,40 şeklinde pesaplanır. olacaktır.

Tablo 1.2: Demirbaş amortisman tablosu Yıllar Duran Varlık Demirbaş Seçilen Amortisman Yöntemi Seçilen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarı

2006

2007

2008

2009

2010

20.000 A.Bakiye %40 8.000

12.000 A.Bakiye %40 4.800

7.200 A.Bakiye %40 2.880

4.320 A.Bakiye %40 1.728

2.592 A.Bakiye Tamamı 2.592

1.4.7. Öz Kaynakların Sayımı Genel geçici mizanda yer alan ortaklar, payları, geçmiş senelerde elde edilen kâr veya zararlar belirlenmiştir. Ortaklara ait bilgiler pay defterinden izlenerek takip edilir. Belirlenen bu tutarlar ayrıca envanter defterine de eklenir.

18

Ortaklar

Sermaye PayıTutarı

Aydın Aksu 200 pay Ali Güçlü 1.000 pay Bir pay 500 TL’dir.

Geçen yılın kârı 7.000 TL.dir.

100.000 TL 500.000 TL

Öz sermaye ile ilgili envanter listelerinde, kayıtlı sermaye, ödenmiş sermaye, sermaye taahhütleri miktar ve tarihleri ile ihraç edilen hisse senetlerinin serisi, cinsi, numarası, nama yazılı olup olmadığı, nominal ve ihraç bedelleri; ayrılan ihtiyat ve karşılıkların miktar ve tarihleri yer alır.

1.4.8. Dönem İçi Giderlerinin Tespiti İşletmeler faaliyetlerini sürdürebilmek için hesap dönemi içinde bazı masraf ve giderlere katlanmak zorundadırlar. Gerçekleşen giderler, genel geçici mizanda gözüken değer ile sayım sonucu stokta bulunan yani henüz tüketilmemiş olan değer karşılaştırılarak tespit edilir. Bu hesap dönemine ait olmayan giderler varsa bunlar toplamdan düşülerek kalan net giderler tespit edilir. Örneğin; Genel Yönetim cevaplandırması gerekir.

Giderleri

konusunda

muhasebecinin

aşağıdaki

soruları

1.

Toplam 2.900 TL olan genel yönetim harcamalarının tamamı cari hesap döneminde tüketilmiş midir?

2.

Toplam 2.900 TL olan genel yönetim harcamalarının cari hesap döneminde tüketilmemiş olan kısmı varsa bunun tutarı kaç TL’dir?

1. Sorunun cevabı evet ise bu giderlerin tamamı ilgili gelir tablosu hesabına devir edilir. Örneğin; yapılan sayım neticesinde Genel Yönetim bölümü için yapılan harcamaların tamamının cari dönemde tüketilmiş olduğu tespit edilmiştir.

19

2. sorunun cevabı VUK ’a uygun değerleme (fiyatlama) yöntemi ile bulunur ve cari döneme ait olmayan tutarlar harcama toplamından çıkarılarak gelir tablosu hesabına devredilecek gider tutarı netleştirilir. Böylece dönemsellik ilkesine uygun olarak cari dönemde tüketilen kısım ilgili gelir tablosu hesabına yansıtılmış olur. Örneğin; Genel Yönetim bölümü için alınmış olan 2.000 TL tutarındaki kırtasiye alındığında yapılan harcama ilgili bölüme gider olarak işlenmiştir. Ancak dönem sonunda yapılan sayımda bu kırtasiyeden 1.200 TL tutarında mevcut olduğu, dolayısı ile bir sonraki hesap dönemine devredeceği belirlenmiştir. Bu durum karşısında “dönemsellik ilkesi” gereği artakalan kırtasiye tutarının önce yevmiye defterinde ilgili bilânço/stok hesabına aktarılması ve daha sonra hesaplar üzerinde aşağıda görüldüğü gibi düzeltmenin yapılması gerekir.

1.4.9. Dönem İçi Gelirlerinin Tespiti Hesap dönemi içinde giderler olabileceği gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanan gelirler de olacaktır. Elde edilen gelirler doğrudan doğruya ilgili hesaplarına yazılır. Dönem sonunda gelir hesaplarının alacak kalanları toplanarak bu yıla ait olmayan gelirler varsa bunlar tespit edilerek çıkarılır. Böylece cari döneme ait olan net gelirler tespit edilir. Gelir ve giderler toplamında önemli olan bu kalemlerin cari hesap dönemine ait olması ve vergi yasaları açısından kabul edilir olmasıdır.

Kanunen kabul edilmeyen gelir veya giderler dönem sonunda ticari kâr veya zarar hesaplanırken dikkate alınmaz. Bu tür gelir ve giderler nazım hesaplarda ayrıca izlenir ve daha sonra gelir /kurumlar vergisi ile ilgili beyannameler düzenlenirken mali karın hesaplanmasında ele alınır. Kanunan kabul edilmeyen giderler ticari kara eklenir, vergiye tabi olmayacak gelirler ise ticari kardan düşülür, böylece vergi matrahı (mali kar) tespit edilmiş olur. Örneğin, 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar hesabına işlenmiş olan kira gelirlerinden 500 TL ‘sinin bir sonraki hesap dönemine ait olduğu tespit edilmiş olsun. Bu durumda “dönemsellik ilkesinin bir gereği olarak bu tutarın ilgili bilanço hesabına devredilerek bir sonraki hesap dönemine aktarılması gerekir.

20

1.4.10. Mamul ve Yarımamul Sayımı Maliyet, mamul üretimi aşamasından yapılan masrafların tümünü ifade eder. Üretim tamamlandıktan sonra yapılan maliyetler ürünlerin miktarına göre dağıtılarak birim maliyet hesaplanır. Dönem sonunda üretimi tamamlanan ürünlere maliyetler paylaştırılarak dağıtılır.

Bu dağıtım gider dağıtım tablosu ile yapılır. Envanter aşamasında yarı mamul ve mamul miktarları ve tutarları tespit edilerek aşağıda görüldüğü gibi ayrıntılı biçimde envanter defterine birim maliyetinden yazılır.

Cinsi

Miktarı

Birim Maliyet

A mamulü B mamulü C mamulü

200 metre 500 metre 100 metre

10 TL 60 TL 40 TL Toplam

Tutar 2.000 TL 30.000 TL 4.000 TL 36.000 TL

Bu işletmenin hesap dönemine ait toplam 36.000 Liralık mamulün stoklarında mevcut olduğu gözükmektedir.

21

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları

Öneriler

 İşletmenin hesap döneminin başlangıç ve bitiş tarihlerini bilgisayarınızdan belirleyiniz.

 Bilgisayarınızda işletme tanımları bölümünden hesap dönemi seçeneğinden dönemin son günün öğrenebilirsiniz.

 Envanter tarihi itibari ile genel geçici mizanı bilgisayardan alınız.

 Kullandığınız muhasebe paket programından mizan menüsünden genel geçici mizanı alabilirsiniz.

 Mizanda yer alan hazır değerleri sayarak listeye yazınız.

 Büyük defterden hesapları ve toplamlarını sayarak alabilirsiniz.

 Şirketin menkul kıymetlerini sayarak listeye yazınız.

 Hisse senedi, Bono, tahvil gibi mevcut olan kıymetli evrakları menkul kıymetler cüzdanından bulabilirsiniz.

 Şirketin alacaklarını senetli ve senetsiz olmak üzere vadelerini dikkate alarak listeleyiniz.

 Alacakların türü ve vadelerini ilgili hesapların yardımcı hesaplarından edinebilirsiniz.

 Şirketin duran varlıklarını demirbaş defterine bakarak amortismanları ile birlikte listeye yazınız.

 Kullandığınız paket programın büyük defter dökümlerinden ve amortisman defterinden gerekli bilgileri alabilirsiniz.

 Senetli senetsiz borçların vadelerini dikkate alarak listeleyiniz.

 Şirket borçlarını dökümünü cari hesaplardan, kredi borçlarını büyük defter dökümlerinden alabilirsiniz.

 Şirketin öz kaynaklarını ticari defterlere bakarak tespit ediniz.

 Büyük defter dökümlerinden ilgili bilgileri alabilirsiniz.

 Şirketin genel geçici mizanındaki gelir ve gider hesaplarının net tutarlarını belirleyiniz.

 Gelir ve gider hesaplarının tamamının bu döneme ait olup olmadığını kayıtlardan araştırınız.

 Maliyet hesapları var ise mamul miktarını ve birim maliyetini listeleyiniz.

 Üretim yapan işletmelerde mamül stoklarını depolara giderek sayabilirsiniz.

22

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırarak kendinizi değerlendiriniz.

1.

Envanterin kelime anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sayım B) Uygulama C) Yazım D) Muhasebe

2.

Ticari işletmelerin 6 aydan az 12 aydan fazla olamayacak iş yılına ne ad verilir?

A) Sayım B) Hesap dönemi C) Bir yıl D) Bir ay

3.

Aşağıdakilerden hangisi şirketlerin envanter çıkarma nedenlerinden değildir?

A) Varlıkları belirlemek B) Kâr veya zararı bulmak C) Ödenecek vergiyi hesaplamak D) Hiçbiri

4.

Aşağıdakilerden hangisi envanterde yapılan sayımların yazıldığı listedir?

A) Yevmiye defteri B) Envanter listeleri C) Büyük defter D) Kasa defteri

5.

Aşağıdakilerden hangisine sayım bilgileri öncelikli olarak yazılarak yetkililerce imzalanır?

A) Raporlar B) Envanter ve bilanço defteri C) Sayım listeleri D) Tutanaklar

6.

Sayım işlemleri hangi gün yapılır?

A) Dönem biterken B) Dönem sonunda C) Yılsonuna bir gün kala D) Dönemin bittiği son günü

23

7.

Envanter işlemleri ne zamana kadar bitirilmelidir?

A) Yeni yılın ilk ayında B) Yeni yılın ilk 3 ayında C) Yılsonuna kadar D) Yeni yılın ilk günü

8.

Sayım listelerinin yazıldığı deftere …………………….defteri denir.

A) Yevmiye B) Büyük C) Envanter D) Demirbaş

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız, cevaplarınız doğru değilse faaliyeti tekrar gözden geçiriniz. Doğru cevaplar verdiyseniz bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz.

24

UYGULAMALI TEST 1 Örnek; Hesap dönemi 1 Ocak 2008 günü başlayıp 31.12.2008 günü biten şirketimizin sahip olduğu değerlere ait envanter listelerini ve ilgili işlemleri yapınız.

Kasada;

2 adet 20 TL 10 adet 50 TL 5 adet 100 TL mevcuttur.

Elindeki çekleri;

1 adet 2 ay vadeli 500 TL 1 adet 3 ay vadeli 300 TL’lik çek mevcuttur.

Alacak Senetleri;

7 ay vadeli 700 Liralık alacak senedi, vadesine 10 gün kaldı.

3 ay vadeli 500 Liralık alacak senedi, vadesine 30 gün kaldı.

Menkul kıymetleri;

1.000 lot Erdemir hissesi lotu 5 liradan, 4.000 lot Akban hissesi lot 6 liradan aktifte kayıtlıdır.

Stokları; Depoda yapılan sayımda aşağıdaki mallar tespit edilmiştir. Malların birim maliyetleri stok kartlarından edinilmiştir.

Cinsi

Miktarı

A malı B malı C malı D malı E malı F malı

200 metre 500 metre 100 metre 400 metre 800 metre 600 metre

Birim Maliyet 10 TL 60 TL 40 TL 15 TL 20 TL 30 TL

Şirketin duran varlıkları; İşyeri ve depoya % 2, demirbaş ise % 20 normal amortisman ayrılacaktır.

Cinsi İşyeri Demirbaş Depo

Adet

Kayıtlı Değeri

1 3 1

120.000 TL 40.000 TL 70.000 TL

25

Birikmiş Amortisman 2.400 TL 24.000 TL 2.800 TL

İlgili hesaplamaları yaparak amortisman defterini işleyiniz.

Borçların mevcudu defterlerden aşağıdaki gibi belirlenmiştir; Cinsi Vadesi Tutarı Borç Senedi 1 ay 400 TL Banka Kredisi 5 yıl 7.000 TL

Adedi 1

Öz kaynakları;

Ortaklar

Sermaye Payı

Aysun Karaman Beyhan Can Ayşe Duman

4.000 pay 10.000 pay 20.000 pay

Tutarı 200.000 TL 500.000 TL 1.000.000 TL Bir pay 0,5 TL’dir.

Genel geçici mizanan göre gelir ve gider hesaplarının durumu; Geçen yılın karı 9.000 TL Bu döneme ait toplam giderler 1.000 TL Bu dönemin net gelirleri 5.000 TL Gelir ve gider rakamlarının tamamı bu döneme aittir.

Listelerinizi aşağıdaki tablolara yazınız.

Kasanın envanteri; …KASA ……………….. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Birim Fiyatı

Tutarı

Not

Toplam Şirket Yetkilisi

Düzenleyen İmza

İmza

26

Alınan çeklerin envanteri; …ALINAN ÇEKLER……... ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Miktarı

Tutarı

Not

Toplam Şirket Yetkilisi

Düzenleyen İmza

İmza

Alacak senetlerinin envanteri; …ALACAK SENETLERİ. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Vadesine Kalan Süre

Tutarı

Not

Toplam Şirket Yetkilisi

Düzenleyen İmza

İmza

27

Menkul kıymetlerin envanteri; …MENKUL KIYMETLER. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Alış Bedeli birim fiyatı

Tutarı

Not

Toplam Şirket Yetkilisi İmza

Düzenleyen İmza

Stokların envanteri; …TİCARİ MALLAAR.. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra

Cinsi

Miktarı

Birim Fiyatı

Tutarı

Not

Toplam Şirket Yetkilisi İmza

Düzenleyen İmza

28

Duran varlıkların envanteri; Yıllar

2008

2009

2010

2011

2012

Normal

Normal

Normal

Normal

Normal

% 10

% 10

% 10

% 10

% 10

Duran Varlık İşyeri Seçilen Amortisman Yöntemi Seçilen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarı

Yıllar

2008

2009

2010

2011

2012

Normal

Normal

Normal

Normal

Normal

%20

%20

%20

%20

%20

Duran Varlık Demirbaş Seçilen Amortisman Yöntemi Seçilen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarı

Yıllar

2008

2009

2010

2011

2012

Normal

Normal

Normal

Normal

Normal

% 10

% 10

% 10

% 10

% 10

Duran Varlık Depo Seçilen Amortisman Yöntemi Seçilen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarı

29

Borçların envanteri; …BORÇ SENETLERİ. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Vadesine Kalan Süre

Tutarı

Not

Toplam Şirket Yetkilisi İmza

Düzenleyen İmza

Özkaynakların envanteri; …ÖZKAYNAKLARIN ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Ortak

Payı

Bir Payın Değeri

Tutarı

Not

Toplam Şirket Yetkilisi İmza

Düzenleyen İmza

30

PERFORMANS TESTİ Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde uyguladıysanız evet, uygulamadıysanız hayır bölümlerini işaretleyiniz.

Yukarıdaki bilgilere göre şirketin 31.12.2008 itibariyle düzenlenecek sayım listelerini hazırlayınız. Listenin altını muhasebe müdürü olarak siz, şirket yetkilisi olarak da arkadaşınız isminizi yazarak imzalayabilirsiniz. Cevabınızı cevap anahtarı ile karşılaştırarak işlemlerinizi kontrol ediniz.

MODÜL ADI: Envanter işlemleri UYGULAMA FAALİYETİ: Sayım işlemleri

ÖĞRENCİNİN ADI SOYADI: SINIF VE NO:

AÇIKLAMA: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR

EVET

HAYIR

1. Şirketin faaliyet dönemini tespit ettiniz mi?

2. Genel geçici mizanı bilgisayardan aldınız mı? İşletmenin hazır değerlerine ait listeyi hazırladınız mı?

Menkul kıymetlerin sayım listesini hazırladınız mı? İşletmenin alacaklarını gruplandırarak listelediniz mi?

Maddi duran varlıkları amortismanlarını hesaplayarak listelediniz mi?

7. Yabancı kaynakları listelediniz mi?

3.

4.

5.

6.

8. Öz kaynakları sayarak listelediniz mi?

9. Bu yıla ait gelir ve gider hesaplarının net tutarını tespit ettiniz mi?

10. İşletme üretim yapıyorsa, üretimi tamamlanan mamüllerin sayımını listelediniz mi?

DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı “Evet” ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

31

ÖĞRENME FAALİYETİ– 2 AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ- 2

Bu öğrenme faaliyeti ile, sayım sonuçlarına göre varlık ve kaynak hesaplarını değerlemeye tabi tutabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Sevgili öğrenci öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: 

Çevrenizde bulunan bir ticari işletmeyi ziyaret ederek deposundaki malı saydıktan sonra nasıl değerlediğini sorunuz.



Çevrenizdeki bir muhasebeciden değerleme esaslarının neye göre belirlendiğini sorunuz.

2. SAYIM SONUÇLARINA GÖRE DEĞERLEME İŞLEMLERİ Sayım işleminde varlıklar miktar olarak belirlenmiştir. Yıl içinde çeşitli tarihlerde değişik fiyatlarla elde edilen varlıklardan, envanter gününde elimizde kalanların değerinin belirlenmesi gerekir.

2.1. Değerlemenin Tanımı Envanter işlemlerinin ikinci aşaması olan değerleme, varlıkların vergi matrahının hesaplanmasında kullanılan takdir ve tespit şekli olarak tanımlanır. Değerleme, sayılan varlıkların hangi fiyattan veya tutardan envanter defterine yazılacağını tespit etme işlemidir.

Değerlemede esas, varlıkların vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda sahip oldukları kıymetleridir. Envanter sonrası düzenlenen bilançolar kıymetlerin genel bir özetini gösterir. Değerleme ile bilançonun dönem sonunda sahip olunan değerleri fiili olarak gösterir hale getirilmesi sağlanır. Değerleme işlemine kanunların bakış açısında bir takım farklılıklar bulunmaktadır. Şöyle ki; 

Türk Ticaret Kanunu’nda Değerleme 

Ticari bilançolar düzenlenirken; şahıs işletmeleri ile şahıs şirketlerinde değerleme ölçülerinin seçimi serbesttir. (Nasıl olsa şahıs işletmesi sahipleri ve şahıs şirketi ortakları üçüncü kişileri karşı tüm mal varlıkları ile sorumludurlar.)

32





Sermaye şirketlerinde ortakların sorumlulukları koydukları sermaye ile sınırlı olduğundan, değerleme ölçülerinin seçimine sınırlama getirilmiş, düşük olan değer esas alınmıştır. Örneğin stoklar en çok maliyet değeri ile değerlenebilmektedir. (Değerlemede yüksek olan değerin esas alınması durumunda ticari kar yüksek gözükür. Bu durum sermayenin kar payı şeklinde dağıtılmasına neden olur ve alacaklı olan üçüncü kişileri riske atar. Sadece sermaye şirketleri için getirilmiş olan bu sınırlama üçüncü kişileri korumaya yönelik bir tedbirdir.) Muhasebe ilkeleri genellikle Türk Ticaret Kanunu’nun bu konudaki hükümlerine ters düşmez.

Vergi Usul Kanunu’nda Değerleme 



Ticari kazanç(Vergi Matrahı) teşebbüsün dönem başı ve dönem sonu öz sermayeleri arasındaki olumlu farktır. Öz sermaye, varlık ve borçların değerlemesiyle belirlenir.

VUK, envanterin hazırlanmasının en önemli nedeninin ödenecek vergi matrahını belirlemek olduğundan varlıkların özelliklerine göre birçok değerleme ölçüsüne yer verilmiştir. Değerleme, iktisadi kıymetin tür ve niteliğine göre aşağıdaki ölçülerden biri ile yapılır. Bu öğrenme faaliyetinde VUK ’ta yer alan hükümler üzerinde duracağız.

2.2. Değerleme Ölçüleri VUK ‘a göre dikkate alınması gereken ölçüler aşağıdaki gibi belirlenmiştir. 

Maliyet Bedeli: Bir mal veya hizmetin işletmeye getirilip satışa sunulana kadarki süreç içinde yapılan ödemelerin tamamına maliyet bedeli denir. Maliyet bedeli;  

Üretim maliyeti Satın alma maliyet olarak gruplandırılabililir.



Borsa Rayici: Menkul kıymetler borsasına, kambiyo borsasına veya ticaret borsalarına kayıtlı olan menkul kıymetler borsa rayicine göre değerlenirler.

Değerleme gününün sonunda menkul kıymetin borsadaki fiyatı kaçtan kapanmış ise o fiyat değerlemede kullanılır. Son gün fiyatlarda tutarsızlık varsa menkul kıymetlerin değerlemesinde son 30 günlük ortalama fiyat esas alınır.

Türkiye’de yabancı para borsası olmadığından, Maliye Bakanlığı’nın yayınladığı kurlar kullanılır.



Tasarruf Değeri: Değerleme gününde bir kıymetin sahibi için ifade ettiği gerçek değeridir. Senetli alacak ve borçlar bu değerleme esasına göre değerlendirilir. 500 Liralık bir ay vadeli senet sahibi açısından o gün için 450 Lira edebilir. Banka, banker ve sigorta işletmeleri dışındaki işletmeler isteğe bağlıdır.

33



Mukayyet Değer (Kayıtlı Değer): Bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında görülen değeridir. Diğer bir ifade ile iktisadi kıymetin deftere işlendiği değer olduğu gibi kullanılır.



İtibari Değer (Nominal Değer): Her türlü senetlerle hisse senedi ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değeridir. Genellikle kasa mevcudu(TL), çıkarılmış tahviller(Tahvilli borçlar) ve kıymetli evrak sayılan senetlerde kullanılır.



Rayiç Bedel ve Vergi Değeri: Rayiç bedel, bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım ve satım değeridir. Vergi değeri, bina ve arazinin rayiç bedelidir. Bu değerleme ölçüsü emlak vergisinin hesaplanmasında uygulanmaktadır. İşletmeye kayıtlı bina ve arazilerin, maliyet bedeli ile değerleneceğini daha önce belirtmiştik Muhasebede rayiç bedel sadece maliyet bedeli bilinmeyen bina ve araziler için kullanılır.



Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti: Gerçek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın değerleme gününde satılması halinde emsaline nazaran alacağı değerdir. Değer kaybeden iktisadi kıymetlerin değerlemesinde kullanılmaktadır.

Emsal bedeli değerleme ölçüsünün uygulanmasında aşağıdaki sıra esas alınır: 

Birinci sıra (Ortalama fiyat esası): Değerlemeye konu mal ile aynı cins ve nevideki maldan değerlemenin yapılacağı ay veya bir evvelki ayda satışı yapılmışsa, emsal bedeli, bu satışların ortalama fiyatı ile mükellefçe hesaplanır. Bu esasın uygulanabilmesi için emsal malın aylık satış miktarının, emsal bedeli belirlenecek olan malın miktarının % 25’inden az olmaması gerekir.

ÖRNEK: İşletmenin, değeri düşen 500 adet (A) malına 31 Aralık tarihinde emsal bedeli ölçüsünü uygulayacağını varsayalım.

Bu malın aylar itibariyle satış miktarları şöyledir: Ağustos : 300 adet Eylül : 230 adet Ekim : 250 adet Kasım : 200 adet Aralık : 100 adet Emsal bedeli belirlenecek olan malın % 25’i (500 x 0.25) 125 adet olduğuna göre Aralık ayındaki satış miktarı % 25’ten az olduğundan bir önceki ay olan Kasım ayına bakılır.

Kasım ayında emsal malın satışı % 25’in üzerinde gerçekleştiğinden Kasım ayı ortalama satış fiyatı emsal bedeli olarak değerlemeye esas alınacaktır. 

İkinci sıra (Maliyet bedeli esası): Emsal bedeli belli edilecek malın maliyet bedeli bilinir veya çıkarılması mümkün olursa, mükellef, bu maliyet bedeline, toptan satışlar için % 5, perakende satışlar için % 10 ilave ederek emsal bedelini hesaplar.

34



Üçüncü Sıra (Takdir esası): Yukarıda yazılı esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonlarınca takdir yoluyla belli edilir.

DEĞERLEME TABLOSU DEĞERLEME TÜRÜ Maliyet Bedeli

İtibari Değer (Nominal değer)

Kayıtlı Değer (Mukayyet değer)

Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti

Tasarruf Değeri

Vergi değeri, Rayiç Bedel

UYGULANACAK HESAPLAR Gayrimenkuller ve onların tamamlayıcı parçaları, Makine ve Tesisler, Taşıtlar ve Gemiler, Gayrimaddi Haklar, Üretilen ürünler, Mamul veya gayrimenkulun temini sırasında yapılan tüm ödemeler, Ticari mallar, Ticari malın takibinde stok kartı kullananlar stok kartlarındaki alış fiyatlarına göre maliyetlerini belirler.

Kasa, Çıkarılan tahviller, Çekler, Tahviller, Gider ve gelir hesapları, Gider ve gelir tahakkukları, Karşılıklar, Dönem kâr veya zarar hesapları, Senetsiz ve senetli alacak ve borçlar Özel hallerde; Değeri belirli olmayan kıymetlerin önce vergi değeri, o yoksa Borsa rayici, o da yoksa emsal bedeli dikkate alınır.

Değeri %10 dan fazla düşen mallar, Ortalama maliyet veya takdir esasına göre emsal bedeli belirlenir.

Senetli alcaklar ve borçlar, Bankalardan, sigorta şirketlerinden ve bankerlerden olan alacak ve borçlar, Değeri tespit edilemeyen maddi duran varlıklar için kullanılabilir.

35

Yukaridaki tabolada verilen değerleme ölçüleri işletmenin envanter listeleri çıkarıldıktan sonra sayım listesindeki miktar bölümünün yanına yazılarak toplam tutara ulaşılır. Böylece listeler son şeklini almış olur. Envanter defterine yazılması gereken listelerin çok uzun olması halinde sadece toplamları toplamları yazılır. Ancak muhafaza ve ibraz sorumluluğunun envanter listeleri için de geçerli olacağı kuşkusuzdur.

2.3. Kasadaki Nakit Mevcudunun Değerlemesi Kasadaki nakdin değerlemesi ikiye ayrılır:  Türk parasının değerlemesi,  Yabancı paraların değerlemesi.

2.3.1. Türk Parasında Değerleme Kasadaki para üzerinde yazılı değeri (nominal değer) ile değerlenir. Örnek olarak aşağıda bir TL envanter listesi verilmiştir, inceleyiniz.

Kasa sayım listesi Sayfa No : 1 TL KASA ENVANTERİ Sıra No Cinsi 1 2 3 4 5 6

Düzenleyen İmza

Tarih Miktarı 1 TL 5 TL 10 TL 20 TL 50 TL 100 TL TOPLAM

10 adet 90 adet 20 adet 5 adet 6 adet 4 adet

: 31.12.2008 Tutarı (TL) 10 450 200 100 300 400 1.160

Firma Yetkilisi İmza

Fiili Sayım Sonucunun Tutarı = Kasa Hesabının Borç Kalanı

36

olmalıdır.

Kasa hesabının fiili sayım sonucu ile aynı olması muhasebe kayıtları ile sağlanır.

Değerlemede amaç varsa aradaki farklığın hesaplanması ve giderilmesidir. Kasa hesabında görünen nakit, fiili kasada yoksa bu duruma kasa sayım noksanı, hesapta görünen nakitten fiili kasadaki nakit fazla ise kasa sayım fazlası adını alır. Kasadaki farklılığın nedeni araştırılarak bulunmalıdır. Sebebi bulunamayan farklılıklar ilgili hesaplara aktarılır.

Yukarıdaki örneğimize göre yapılan kasa sayımında kasada toplam 1.160 TL nakit olduğu belirlenmiştir. Bu tutar kasa hesabının borç kalanı ile karşılaştırılmalı; her ikisi arasında fark olup olmadığı tespit edilmilidir.

Muhasebe kayıtlarına göre kasada olması gereken TL mevcudu : 1.700 – 550 = 1.150 Kasadaki nakit defterdeki tutara eşit mi?

Resim 2.1. Nakit kontrolü

Fiili sayım sonucu olan 1.160 lira ile kasa hesabının borç kalanının aynı olması sağlanmalıdır. Bu durumda; Kasada 1.150 TL görüldüğüne göre kasada 10 TL fazlalık vardır. Sayımda tespit edilen fazlalığın nedeni bulunmak üzere geçici olarak yevmiye ve büyük defterlere kayıt yapılmalı ve kasa hesabı düzeltilmelidir.

Sayım sonucu kasada bulunan tutar, kasa hesabının borç kalanından az çıkmış olsaydı aradaki fark kasa noksanı olarak isimlendirilecekti. Noksan olan tutar da noksanlığın nedeni bulunmak üzere geçici olarak kayıt altına alınmalıdır. Kasa fazlası veya kasa noksanına neden olabilecek bazı durumları aşağıdaki gibi sayabiliriz.

37



Kasa Fazlasının Nedenleri;   



Tahsil edilen nakitler yanlışlıkla fazla alınmış olabilir Senetsiz alacaklardan biri ödenmiş ancak belgesi işlenmemiş olabilir Hatalı sayım yapılmış olabilir

Kasa Noksanının Nedenleri;   

Faturalar fazla veya hatalı ödenmiş olabilir Ödemeler defterlere işlenmemiş olabilir Malzeme alış faturası gelmemiş olabilir

2.3.2.Yabancı Paralarda Değerleme Yabancı para cinsinden yapılan ticari işlemler o günkü alış kuru üzerinden değerlendikten sonra defterlere işlenirler; ancak işlemin karşılığı olan yabancı para kasada tutulabilir.

VUK ‘a göre 31 Aralık günü kasadaki yabancı para miktarları sayıldıktan sonra TC merkez bankasının ilan etmiş olduğu son işlem günü olan 30 Aralıktaki kapanış kurlarından efektif alış kuru üzerinden değerleme yapılır. Örneğin; Bir şirketin 31.12.2008 günü yapılan kasa sayımında 10.000 $ vardır. Doların defterlere kayıt edildiği gün alış kuru 1,4 TL’dır.

Son işlem günü olan 30 Aralık günü doların efektif alış kuru 1,6 TL’den kapanmıştır.

Deftere kayıt günüdeki değeri = 10.000$ X 1,4 TL Bu günkü değeri = 10.000$ X 1,6 TL

Aradaki fark

= 14.000 TL = 16.000 TL

2.000 TL

Bu durum karşısında Dolar kasasının 2.000 TL artırılması gerekir. Şayet, Doların değeri düşmüş olsaydı o zaman da aradaki fark kadar dolar kasasının azaltılması gerekirdi.

2.4. Banka Hesaplarının Değerlemesi İşletmeler genellikle nakitlerini işletme kasasında tutmak yerine bankalarda tutarlar.

Bankalardaki hesaplar 102-BANKALAR Hesabında izlenir. İşletmeler envanter günü bankalardan hesap özeti (ekstre) alarak hesaplarında ne kadar para olduğunu öğrenmeli, bankanın kayıtları ile kendi kayıtları arasında farklılık varsa bunları muhasebe kurallarına göre düzeltmelidirler. Örnek: Bankadan alınan 31.12.2008 tarihli banka hesap özetinde 65.000 TL nakit olduğu görülmektedir. Defter kayıtlarına göre ise durum aşağıdaki gibidir;

38

Resim 2.2. Banka Gişesi

İşletmenin kayıtlarına göre hesapta olması gereken nakit : 110.000 – 50.000 = 60.000 TL ancak banka kayıtlarına göre ise 65.000 TL ‘dir. Hesap özeti incelendiğinde aradaki 5.000 TL farkın dönem sonu faizi olarak işletme hesabına işlendiği tespit edilmiştir. Bu durum envanter listelerinde de gösterilmek üzere yevmiye defteri ve büyük defter kayıtları yapılarak denklik sağlanmalıdır.

Bankadaki mevduat yabancı paralı ise hesap kalanının son işlem günü efektif alış kuru üzerinden değerlenmelidir.

Yukarıdaki işlem bankalardaki tüm hesaplar için ayrı ayrı yapılır.

2.5. Menkul Kıymetlerin Değerlemesi İşletmeler fazla nakitlerini değerlendirmek için kıymetli evrak özelliği taşıyan hisse senedi ve tahvil gibi belgeleri satın alırlar. Defterlere alış değerinden kaydedilen belgelerin envanter günü gözden geçirilerek o günün değerine getirilmesi gerekir.

SPK, VUK ve TTK ‘ya göre değerleme esasları aşağıdaki gibidir.  Şirketin kendisinin çıkardığı menkul kıymetler belgenin üzerindeki yazılı değerinden,

39

  

Borsadan alınan menkul kıymetler ise İMKB’nin son işlem günü kapanıştaki alış fiyatından, Hazine bonosu ve devlet tahvilleri T.C. MB.’nin 31.12. günü açıkladığı göstergelerden, Yatırım fonları, katılma belgeleri ve kâr-zarar ortaklığı belgeleri ise alış bedellerinden, değerleme işlemine tabi tutulur.

2.6. Senetli Borç ve Alacakların Değerlemesi Tahsil edilebilme açısından senetli ve senetsiz tüm alacaklar Normal (tahsil edilebilir) alacaklar, Şüpheli alacaklar ve Değersiz alacaklar şeklinde ayrıma tabi tutulabilir. İşletmeler alacak senetlerini TTK’ya göre itibari(nominal) değerleri üzerinden, VUK’a göre ise mukayyet (kayıtlı) veya tasarruf(peşin) değer ölçülerinden biri ile değerleyebilirler.

Ancak; MUGT (Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği) hükümleri uyarınca senetli alacaklarını ve borçlarını sayıp belirledikten sonra dönemin son günü itibarı ile tasarruf değerini hesaplamak zorundadırlar. İşletme senetli alacaklarını kayıtlı değerle değerlemeyi benimsemişse, portföydeki ve aynı zamanda envanter listelerindeki senetli alacaklar toplamı ile 121- Alacak Senetleri Hesabı karşılaştırılır, toplamları tutuyorsa yapılacak herhangi bir envanter muhasebe kaydı olmayacaktır.

Alacak hakkını bu gün tahsil etmeye kalkan şirket ne kadar alır? Borcunu bu gün ödemek istese ne kadar öder? Sorularına cevap aranmalıdır. İşte senetli alacak veya borcun bu günkü peşin değerini bulmak için hesaplanan faize reeskont (İkinci indirim) adı verilir.

Bir başka ifadeyle; Senedin Tasarruf (Peşin) Değeri = Senedin Nominal (mukayyet) Değeri – Reeskont Faizi Tasarruf değeri ölçüsü uygulandığında alacak senetlerinin değerleme günü ile vade tarihi arasındaki gün sayısı esas alınarak reeskont (iç iskonto) tutarları her bir senet için tek tek hesaplanır.

Borç ve alacakların reeskonta tabi tutulma şartları şunlardır; 1.

2.

3.

4.

5.

6.

Borç veya alacak bir senede bağlı olmalı, (Banka, banker ve sigorta şirketleri hariç) Senedin bir vadesi olmalı, Senedin vadesinin 31 Aralık itibariyle gelmemiş olması, Senedin defterlerde kayıtlı olması, Alacak senedinin karşılığında gelir elde edilmeli, Borç senedinin karşılığında gider yapılması gerekir.

40

Reeskont işleminin (İkinci indirim) yapılmasında aşağıdaki yol izlenir: 1.

2.

3.

4.

5.

ORAN : Senedin üzerinde belli bir faiz oranı varsa bu oran, yoksa 31.12.20xx tarihi itibariyle TC Merkez Bankası’nın ilan ettiği kısa vadeli borçlanma faiz oranı kullanılır.

KALAN VADE: Senedin vadesine bakılarak tahsiline; 31 Aralıktan sonra kaç gün kaldığı hesaplanır.

MEBLAĞ : Senedin kayıtlı değeri envanter listesinden alınır.

UYGULAMA : Her senet için ayrı ayrı hesaplanır.

FORMÜL : Her senet için aşağıdaki formül kullanılarak hesaplama yapılır.

A

: Senedin nominal değeri (Ana para)

n

: Reeskont faizi oranı (Yıllık)

t : Senedin değerleme tarihi ile vade tarihi arasındaki süre Not : Kalan vade ( t ), gün cinsinden ise paydaya 36.000, ay cinsinden ise 1.200, yıl cinsinden ise 100 yazılır. Vadenin ondalık şeklinde yazılması durumunda pay veya paydada yer alan bu parametreler aşağıda da görüldüğü gibi 360, 12, 1 şeklinde yazılmalıdır. Örnek: İşletmenin elinde bulunan toplam 60 gün vadeli, 50.000 Liralık bir alacak senedi mevcuttur. Senet üzerinde faiz oranı % 40 olarak belirtilmiştir. 31 Aralık günü itibarı ile senedin vadesinin dolmasına 30 gün kaldığına göre reeskont faizini hesaplayalım.

Reeskont faizi = 50.000 YTL x 0,40 x 30 gün 360+(0,40 x 30gün)

= 600.000 = 1.612 TL 372

Senedi tahsil etmeye kalktığımızda bize 50.000 – 1.612 = 48.388 TL ödenecektir.

Otuz gün sonra senedin vadesi dolduğunda 50.000 Lira tahsil edilecektir.

2.7. Şüpheli Ticari Alacakların Değerlemesi Ticari alacak vadesinin geçmesi halinde borçluya protesto çekilir. Bu alacak bu aşamadan sonra 127 Diğer Ticari Alacaklar hesabına aktarılarak izlenmeye devam edilir.

Protestoya rağmen ödenmeyen ticari alacağın, dava açmaya değecek kadar büyük olması halinde dava açılır. Alacak küçük bir alacak ise yani dava açmaya değmeyecek gibi ise borçlu ikinci kez protesto edilir. Bu aşamadan itibaren alacağın tahsili şüpheli hale geldiğinden 127 Diğer Ticari Alacaklar Hesabından 128 Şüpheli Ticari Alacaklar hesabına aktarılır. Süreç devam ederken dönem sonunda senedin tahsilinin henüz gerçekleşmemiş olması halinde senedin tutarı kadar karşılık ayırmak sureti ile gider yazılabilir.

41

Şüpheli duruma gelmiş alacaklar envanter defterinde ayrılmış olan karşılık tutarı ile birlikte ayrı bir liste şeklinde gösterilir.

2.8. Stokların Değerlemesi Stoklar; işletmenin satmak, kullanmak ve üretmek üzere edindiği malzeme, ticari mal, yarı mamul, yan ürün, artık ve hurda gibi bir yıldan az bir sürede nakde çevrilebilen varlıklardan oluşur.

2.8.1. Ticari Malların Değerlemesi Stoklardaki mallar V.U.K. ‘a göre maliyet fiyatları ile değerlenir. Sayım sonucu bulunan miktarların karşısına maliyet fiyatı yazılır. Ticari malın miktarı ve maliyet fiyatı çarpılarak tutarı bulunur. Yapılan envanter sonucunda tüm ticari malların tutarları toplanarak dönem sonu mal mevcudu belirlenir.

Stoktaki ticari mal veya diğer ürünlerin her birine ayrı stok kartı açılarak ve seçilen bir değerleme yöntemi ile sürekli biçimde izlenebileceği gibi hesap dönemi sonunda yapılan sayım sonucu bulunan miktarlar üzerinden de değerleme yapılabilir.

Stok değerleme yöntemleri Gerçek Maliyet Yöntemi, Ortalama Maliyet Yöntemi (Basit-Ağırlıklı-Hareketli) ve İtibari Maliyet Yöntemi (FIFO- LIFO) ve diğer stok değerleme yöntemleri olarak ayrılmaktadır.

1.1.2004 tarihinden itibaren yürürlüğe giren ve kamuoyunda enflasyon muhasebesi kanunu olarak anılan 5024 Sayılı Kanunla, V.U.K. ‘un emtia değerlemesine ilişkin 274 üncü maddesi değiştirilmiş, maddenin yeni halinde LİFO yöntemine yer verilmemiştir. Böylece enflasyon muhasebesinin hayata geçmesi ile yukarıda saydığımız yöntemlerden LIFO (Son Giren İlk Çıkar) yöntemine yasak getirilmiştir. İşletmeler diğer saydığımız yöntemlerden dilediklerini seçmekte serbesttirler. Bu yöntemlerden en çok kullanılanı FIFO yöntemidir.

Daha sonraki modüllerinizde stok kartlarını işlemeyi daha detaylı olarak göreceksiniz.

2.8.2. Üretilen Ürünlerin Değerlemesi Mamul üreten işletmeler ürettikleri ürünler için malzeme, işçilik ve çeşitli giderlere katlanırlar. Yapılan harcamalar üretimi tamamlanan ürünlere bölünerek birim maliyet hesaplanır. İşletme, hancamaların dağıtımında çeşitli yöntemler izleyebilir. Bu aşamada önemli olan işletmenin kendi giderleri ile üretim giderlerini biribirinden ayırt etmesidir. Ürün için yapılan giderlerin tespit edilerek belli ölçülere göre dağıtılması önemlidir.

Hesaplanan birim maliyet ile üretilen ürünler stoklara alınır.

2.8.3. Değeri Düşen Malların Değerlemesi Çeşitli nedenlerle depoda bekleyen mal zarar görmüş veya fiyatı düşmüş olabilir. Yine beklenmeyen sel, deprem gibi olağanüstü durumlar nedeniyle kayıplar meydana gelmiş olabilir.

42

VUK'nun 274. maddesi malların piyasa değerinde % 10 ve daha fazla bir düşme meydana geldiğinde emsal bedeli ile değerlenebileceği açıklamıştır. Emsal bedeli ortalama satış fiyatı veya takdir esasına göre tesbit edilir.

Kıymeti düşen malların emsal bedelinin tesbitinde ortalama satış fiyatı esasının uygulanabilmesi için işletmenin değerlemesini yapacağı maldan en az % 25 oranında satış miktarını gerçekleştirmiş olması gerekmektedir.

Normal ölçüdeki kayıplar fire olarak kabul edilip, envanterde doğrudan doğruya yer almazlar ve böylece satılan malın maliyetini etkilemiş olurlar. İşletmede meydana gelen tabii afetler neticesinde değeri düşen malların emsal bedeli ile değerlenerek uğranılan zararın gider kaydedilebilmesi için öncelikle meydana gelen olayın kanıtları ortadan kalkmadan mahkeme, ittaiye ve benzeri ilgili makamlara olayın tespit ettirilmesi gerekir. Tespit belgesi ile barebar, olayın olduğu hesap dönemi içinde, bağlı bulunulan vergi dairesine müracaat edilerek, kıymeti düşen mallar için emsal bedelinin takdiri istenir. Takdir komisyonu tarafından emsal bedelinin tesbitinden sonra maliyet bedeli ile emsal bedeli arasındaki değer kaybı kadar karşılık gideri yazılarak sonuç hesaplarına aktarılabilir. Çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde kıymeti düşen malların değer kayıplarının gidere kaydedilebilmesi için takdir komisyonunun takdir kararı yeterlidir. Bu gibi olayları ayrıca resmi makamlara tespit ettirmek gerekmez. Emsal bedelinin mükellef tarafından takdir edilemez.

Kıymeti düşen mallar normal stok hesaplarından maliyet değeri üzerinden çıkarılarak 157 Diğer Stoklar Hesabı \ 157.01 Değeri Düşük Mallar hesabına aktarılarak gösterilir.

Stokların maliyet değerleri ile emsal bedelleri arasındaki değer kaybı 654 Karşılık Giderleri Hesabı(-) \ 654.01 Mal Değer Düşüklüğü(-) hesabının borcuna, 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı(-) \ XXX Malı Hesabının alacağına kaydedilir.

Envanter sırasında diğer stoklarda yer alan ürünler de tek tek sayılarak envanter listesi çıkarılır. Emsal bedeli olarak belirlenen fiyattan değerleme işlemi yapılır.

2.9. Envanter Defteri Dönem sonlarında çıkarılan envanterlerin (sayım sonuçlarının) ve bilançonun yazıldığı defterdir. Envanter defteri ciltli ve sayfaları birbirini takip eden çift sıra numaralı olup, tutulması zorunlu defterlerdendir.

Bilânço esasına göre defter tutan tacirler bu defteri tutmak zorundadırlar. İsteyen II. sınıf tacirler de isterlerse envanter defteri kullanabilirler.

Envanter defterine yazılması gereken hususlar şunlardır: 

Mükellefler işe başlama tarihinde, işletmede bulunan mevcutları, alacakları ve borçları bu deftere kaydederler.

43



İşletme defteri tutan tacirler bu defteri kullanmazlar. Envanter listesini işletme defterinde artakalan sayfalarına veya dosya kâğıtlarına yazarlar. Listenin toplamını dönem başlarında işletme defterinin ilk satırına, dönem sonunda ise işletme defterin en son satırına yazarlar.



Şüphesiz işe ilk başlayan işletmeler açılış envanterleri yaparlar ve buna göre de açılış bilânçosu hazırlarlar. Şekli aşağıdaki gibidir; A İŞLETMESİNİN 31.12.2006 TARİHLİ AKTİF ENVANTERİ KASA

1.660

10 Adet

100

1.000

10 Adet

50

500

9 Adet

20

160

BANKALAR

1.400.000

Zıraat Bankası

500.000

Vakıflar Bankası

900.000

ALICILAR

5.000

Ayşe Ak

4.000

Ayfer Can

1.000

ALACAK SENETLERİ

8.000

1.2.2006 Vadeli Sen.

9.612

ALACAK SENEDİ REESKONTU

1.612

TİCARİ MALLAR

15.700

A Buzdolabı 5 tane

600

3.000

B Buzdolabı 4 tane

550

2.200

C Buzdolabı 10 tane 1.200

12.000

DURAN VARLIKLAR

60.600

Bilgisayar 1 adet İş yeri

600

1 adet 60.000 6.120

BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR Bilgisayar İş yeri

53.880

120 6.000

Envanter defterinin karşı sayfasına da bilançonun pasifindeki değerler yazılır.

44

A İŞLETMESİNİN 31.12.2006 TARİHLİ PASİF ENVANTERİ SATICILAR

5.760

CAN ANONİM .Şti.

760

KARDEŞLER A.Ş.

5.000

BORÇ SENETLERİ

10.000

10.5.2.2008 Vadeli Sen. SERMAYE Aydin Kumaş YTL Kemal Güler

10.000 1.500.000

1.000 pay X 500 500.000 2.000 pay X 500 YTL

1.000.000

GEÇMİŞ DÖNEM ZARARLARI

31.520

2007 Yılı Zararı

31.520

Şekil 2.1. Envanter Defteri

Bu sayfyadan sonra gelen boş sayfaya elde çizilen veya bilgisayardan alınan dönem sonu kapanış bilançosu ya çizilerek yazılır veya kağıtta yazılı ise kağıt o sayfaya yapıştırıldıktan sonra yetkililerce altı imzalanır. Böylece envanter defterine yapılacak işlemler tamamlanmış olur.

Kayıtlarını bilgisayarda tutanlar ise envanter defterini ilgili komutları izleyerek yazdırırlar.

45

UYGULAMAFAALİYETİ FAALİYETİ UYGULAMA İşlem Basamakları Sayım yaparak hazırladığınız envanter listenizi bir dosyaya koyunuz.

Öneriler Bilgisayarınızda işletme tanımları bölümünden hesap dönemi seçeneğinden dönemin son günün öğrenebilirsiniz.

Hazır değerlerin listede yapınız.

Listenizdeki hazır değerlerin değerleme tablosundan hangi esasa göre değerleneceğini belirleyiniz. Listenizdeki miktar ile tespit ettiğiniz ölçüyü hesap makinesi ile çarparak belirleyiniz.

değerleme

işlemini

Şirketin menkul kıymetlerini değerleyiniz.

Değerleme tablosundan yararlanınız.

Şirketin senetli ve senetsiz alacaklarının dökümlerini değerleyiniz.

Değerleme tablosundan yararlanarak reeskont oranını o gün itibari ile öğreniniz.

Şirketin duran varlıklarını değerleyiniz.

Değerleme tablosundan yararlanınız.

Senetli senetsiz borçları değerleyiniz.

Reeskont faiz oranlarını öğreniniz.

Şirketin öz kaynaklarını değerleyiniz.

Değerleme tablosundan yararlanınız.

Şirketin gelir ve gider hesaplarını ilgilendiren bu döneme uymayan hesapları çıkarınız.

Dönemsellik kavramını dikkate alınız. Gider ve gelir tahakkuklarından bu döneme ait olan tutarları ilgili hesaplar aktarınız. Dönemsellik kavramını dikkate alınız. Defter kayıtlarından bilgileri dikkatli alınız. İşlemlerde hesap makinesi kullanınız.

Yapılan değerleme işlemlerinden sonra envanter defterine listeleri veya özet bilgileri yazınız.

46

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A OBJEKTİF TESTLER Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Doğru 1. Kasadaki paranın değeri nominal değer ile tespit edilir.

Yanlış

2. Yabancı paralar o günün kapanış kurundan değerlenir.

3.

4.

5.

6.

7.

Demirbaşlar nominal değer ile değerlenir.

Dönem sonunda ticari mal alış maliyeti ile değerlenir.

Gayrimenkuller vergi değeri ile değerlenir.

Alacak senetleri tasarruf değeri ile değerlenir.

Bankadan alınan krediler dönem sonunda tasarruf değeri ile değerlenir.

8. Borç senetleri tasarruf değeri ile değerlenir. Tasarruf değeri hesaplanırken TC Merkez bankasının o günkü açıkladığı reeskont oranları kullanılır.

9. Alınan çekler maliyet bedeli ile değerlenir.

10. Senetler için ayrılan karşılıklar emsal bedeli ile değerlenir.

DEĞERLENDİRME Sorulara verdiğiniz yanıtları parça sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız.

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz.

Yanlış cevaplandırdığınız sorularla ilgili konuları tekrar inceleyip öğrenmeye çalışınız.

47

ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırarak kendinizi değerlendiriniz.

1.

Muhasebe dışı envanterin kelime anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sayım B) Uygulama C) Değerleme D) Muhasebe

2.

Stoklar hangi kritere göre değerlendirilir.

A) Maliyet Bedeli B) Borsa Değeri C) Piyasa Değeri D) Tasarruf Değeri

3.

Defter değeri 50.000 TL olan bir binaya % 10 amortisman ayrılacaktır. Bu yıl ayrılacak amortisman tutarı hangisidir?

A) 6.000 B) 7.000 C) 5.000 D) 5.500

4.

Kayıtlı değeri 8.000 TL olan alcak senedinin vadesine 31.12.2006 itibariyle 30 gün kalmıştır. Aşağıdakilerden hangisi senedin reeskont tutarını ifade eder? ( Merkez bankasının açıkladığı reeskont oranı % 50’dir.

A) 420 B) 310 C) 325 D) 320

5.

Kayıtlı Değeri 60.000 TL olan bir makineye azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılacaktır. Normal amortisman oranı % 20 dir. İlk yılın amortisman tutarı hangisidir?

A) 12.000 B) 25.000 C) 24.000 D) 14.000

6.

Envanter listeleri Vergi Usul Kanuna ve Türk ticaret kanuna göre kaçar yıl saklanmalıdır?

A) 5 ve 6 yıl B) 7 ve 8 yıl C) 3 ve 5 yıl D) 5 ve 10 yıl

48

UYGULAMALI TEST B İşletmesi’nin 31.12.2008’de yapılan sayım listeleri aşağıda verilecektir. Değerleme ve diğer işlemleri yaparak listeleyiniz. Sayım listesini görevli olarak imzalayınız.

1. Kasada yapılan sayım sonuçları;

Nakit

Nominal Değeri

Tutar (TL)

2 adet 10 adet 5 adet

20 TL 50 TL 100 TL TOPLAM

40 500 500 1.040

31.12.2008 günü kasada bulunan toplam 1.040 TL nakit miktarını listeleyiniz.

Sıra No

Nakit Miktarı

Nominal Değeri (TL)

Tutar (TL)

TOPLAM Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

2. Sayılan alınan çekler; Nominal değer ile değerlenir. Çek Mevcudu 1 adet 2 ay vadeli 500 TL 1 adet 3 ay vadeli 300 TL 800 Liralık toplam alınan çek mevcudu belirlenir.

Alınan çeklerin envanter listesi aşağıdaki gibidir.

Vade

Nominal Değeri

Tutar (TL)

TOPLAM Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

49

3. Alacaklar Mevcudu; 7 ay vadeli 700 Liralık alacak senedin aralık ayından sonra 180 gün vadesi kalmıştır.

Buna göre hesaplanacak reeskont faizini hesaplayarak alacak listesini düzenleyiniz.

Alacak Senetlerinin reeskontu hesaplanır; TC Merkez Bankası reeskont oranını %54 olarak ilan etmiştir.

Alacağın Cinsi Vadesi Kalan Günü Nominal Değeri Tutarı Reeskontu

Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

4. Menkul kıymetler ;  

Şirketin elinde; Erdemir hissesinden 1.000 lot olduğu ve alış fiyatının da 5 lira olduğu, Kardemir hissesinden 2.000 lot olduğu ve alış fiyatının da 2 lira olduğu, belirlenmiştir.

Buna göre; 31.12.2008 günü İMKB’de Erdemir hissesinin 1 lot alım fiyatı 6 liradan, Kardemir hissesinin alım fiyatı ise 1 liradan kapanmıştır.

Hisse senedinin değerini hesaplayarak listeleyiniz.

Senedin Cinsi

Kapanış Değeri

Miktarı Lot

Alış Bedeli

Alış Tutarı

Değerleme Tutarı

Toplam Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

50

Artış veya (Azalış)

5. Stok Sayımları Şöyledir; Maliyet bedeli her cins malın kayıtlı olduğu stok kartından bakılarak miktarın karşısına yazılmıştır. Envanter listesini aşağıdaki tabloya oluşturunuz.

Cinsi

Miktarı

Birim Maliyet

Tutar (TL)

A malı B malı C malı D malı E malı D malı

200 metre 500 metre 100 metre 400 metre 800 metre 600 metre

10 TL 60 TL 40 TL 15 TL 20 TL 30 TL TOPLAM

2.000 30.000 4.000 6.000 16.000 18.000 76.000,

Cinsi

Miktarı

Birim Maliyet

Toplam Düzenleyen İmza

Tutar (TL)

Firma Yetkilisi İmza

6. İşletmenin binaları için amortisman defterinden aldığımız bilgiler şunlardır; İşletmenin

120.000 TL değerinde bir işyeri, 70.000 TL değerinde deposu, 120.000 TL değerinde 3 adet taşıtı vardır.

Bu yıl gayrimenkullere uygulanacaktır.

% 10 oranında, taşıtlara % 20 normal amortisman

Toplam Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

51

6. Borç Senetleri; Cinsi Vadesi Borç Senedi 1 yıl Banka Kredisi 5 yıl

Tutarı Kalan Gün 400 TL 180 7.000 TL

Adedi 1

Borç Senetleri; TC Merkez bankasından alınan envanter günü ilan edilen reeskont oranı % 54’tür Borcun Cinsi Vadesi Kalan Günü Nominal Değeri Tutarı Reeskontu

TOPLAM Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

7. Öz kaynakları;

Ortaklar

Sermaye Payı Tutarı

Aysun Karaman Beyhan Can Ayşe Duman Bir pay 500 TL’dir.

400 pay 1.000 pay 2.000 pay

200.000 TL 500.000 TL 1.000.000 TL

Özkaynakları aşağıdaki envanter listesine yazınız.

Ortaklar

Düzenleyen İmza

Sermaye Payı

Bir Payın Değeri (TL)

Tutarı

Şirket Yetkilisi İmza

Geçen yılın karı 9.000 TL.dir.

Bu döneme ait toplam giderler 1.000 TL Bu dönemin net gelirleri 5.000 TL olarak tespit edilmiştir. Şirket alım satım faaliyeti yaptığından mamul üretimi yoktur.

Yukarıdaki bilgileri göre envanter listelerinizi tamamlayarak elde ettiğiniz bilgileri envanter defterine yazınız. İstenenler : Envanter defterine sayım sonuçlarını yazınız.

52

1

31.12.2008 TARİHLİ AKTİFTEKİ DEĞERLER

53

31.12.2008 TARİHLİ PASİFTEKİ DEĞERLER

54

2

PERFORMANS TESTİ Modül Adı: Envanter işlemleri

Öğrencinin Adı Soyadı:

Uygulama Faaliyeti: Değerleme işlemleri

Sınıf ve Nu:

Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

Gözlenecek Davranışlar ● Sayım yaparak hazırladığınız envanter listesini dosyaladınız mı? ● Hazır değerlerin değerleme işlemini listede yaptınız mı? ● Şirketin menkul kıymetlerini değerlediniz mi? ● Şirketin senetli ve senetsiz alacaklarının dökümlerini değerlediniz mi? ● Şirketin duran varlıklarını değerlediniz mi? ● Senetli senetsiz borçlarını değerlediniz mi? ● Şirketin öz kaynaklarını değerlediniz mi? ● Şirketin gelir ve gider hesaplarını ilgilendiren bu döneme uymayan hesapları çıkardınız mı? ● Yapılan değerleme işlemlerinden sonra envanter defterine listeleri veya özet bilgileri yazdınız mı?

Evet

Hayır

Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde uyguladıysanız evet, uygulamadıysanız hayır bölümlerini işaretleyiniz.

DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. ”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Hepsi “Evet” ise bir sonraki ögrenim faaliyetine geçiniz.

55

ÖĞRENME FAALİYETİ- 3 AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ- 3

Bu öğrenme faaliyeti ile, muhasebe içi envanter kayıtlarını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: 

İnternetteki muhasebe sitelerine girerek envanter işlemlerinin aşamalarını indiriniz.



Tanıdığınız bir işyerinden kazancını nasıl tespit ettiğini öğrenerek sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.

3. MUHASEBE İÇİ ENVANTER Envanter işlemlerinin muhasebe ile ilişkisini kurduğumuzda envanter işlemlerini "muhasebe dışı envanter işlemleri" ve "muhasebe içi envanter işlemleri" olarak ikiye ayırabiliriz. Envanter çıkarmanın mevcut, alacak ve borçların tesbiti ve değerlendirilmesi aşamaları muhasebe dışı envanter işlemi olarak kabul edilir. Bu tesbit ve değerleme işleminden sonra bulunan neticelerin muhasebe kayıtları ile karşılaştırılarak hesapların gerçek durumu ifade eder duruma getirilmesi işlemi gelir. Bu işleme muhasebe içi envanter adı verilir. Muhasebe içi envanter işfemleri gerekli düzenleyici muhasebe kayıtlarını kapsar.

Envanter çıkarılırken muhasebe dışı ve muhasebe içi envanter işlemleri ile iktisadi kıymetler, tesbit edilir değerlemesi yapılır ve bulunan envanter neticelerine göre muhasebe kayıtlarının düzeltilmesi sağlanır. Böylece muhasebe kayıtlarının envanter neticeleri ile mutabakatı sağlanmış olur.

Muhasebe uygulamasında envanter işlemleri aşağıdaki sırayı takip eder.  Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir,  Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tesbit edilir,  Muhasebe dışı envanter neticeleri ile Genel geçici mizan karşılaştırılır ve varsa farklar bulunur,  Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları yazılarak muhasebe içi envanter işlemi gerçekleştirilir,  Muhasebe kayıtları ile envanter neticelerinin uyumu sağlanarak genel kesin mizan düzenlenir,  Böylece, envanter sonuçlarını yansıtan mali tablolar düzenlenir.

Muhasebe içi envanter işlemleri aşağıdaki sıra dahilinde yapılır.   

Sayım sonuçları ile geçici mizanı karşılaştırarak farklılıkları bulmak, Farklılıkların giderilmesi için gerekli kayıtları yapmak, Dönem sonu yansıtma kayıtlarını yapmak,

56

     

Yansıtma ve maliyet hesaplarını kapatmak, Gelir tablosunu düzenlemek, Gelir tablosu hesaplarını ilgili sonuç hesaplarına devrederek kapatmak, Kesin mizanı düzenlemek, Kapanış bilânçosunu hazırlamak, Kapanış kaydını yapmak.

Gördüğünüz gibi envanter işlemlerinin tamamlanabilmesi iki modülde verilen işlemlerin sırası ile yerine getirilmesi gerekmektedir. İlk aşamamız sayım farklarının tespitidir.

3.1. Sayım Listelerine Göre Farklılıkların Tespiti Muhasebe dışı envanter modülünde öğrendiğimiz sayım ve değerleme sonuçlarını genel geçici mizan ile karşılaştırarak aradaki farklılıkların belirlenmesi, daha sonrada bu farklılıkların giderilmesi için gerekli envanter kayıtlarının yapılması gerekir.

3.1.1. Genel Geçici Mizanın Hazırlanması Başta Aralık ayı olmak üzere cari hesap dönemine ait mali olayların tamamı yevmiye defterine kaydedilerek 31.12.20xx gün sonu itibarı ile borç ve alacak toplamları alınır. Bu kayıtlar da daha önce öğrendiğiniz gibi büyük defterlere aktarıldıktan sonra büyük defterlerin de tek tek borç ve alacakları toplanır. Daha sonra büyük defterde yer alan tüm hesaplar ile borç ve alacaklarının sırası ile yazıldığı bir tablo oluşturulur. Dönem sonunda envanter işlemlerine başlamadan önce hazırlanan bu tablo “genel geçici mizan” olarak adlandırılır.

Bu aşamada öncelikle yevmiye defteri ve mizanın borç ve alacak toplamlarının eşitliği kontrol edilir. Daha sonra mizan toplamı ile yevmiye toplmının birbirine eşit olup olmadığına bakılır. Örneğin;

S. No

İşletmesinin 31.12.20xx Tarihli Genel Geçici Mizanı TOPLAM

KALAN

HESAP ADI BORÇ

1

100-KASA HS.

2

102-BANKALAR H.

3

ALACAK

BORÇ

ALACAK

4.000

1.000

3.000

-

50.000

20.000

30.000

-

121-ALACAK SEN.H.

9.000

2.000

7.000

-

4

153-TİC.MALLAR H.

440.000

20.000

420.000

-

5

500.000

-

500.000

-

6

255-DEMİRBAŞLAR H. 321-BORÇ SENT.H.

7.000

1.000

6.000

-

7

191-İNDİRİL. KDV H.

2.000

500

1.500

-

8

391-HESAP. KDV H.

300

4.000

-

3.700

57

9

500- SERMAYE H.

10

600-Y.İ.SATIŞLAR H. TOPLAM

613.800

-

613.800

-

350.000

-

350.000

1.012.300

1.012.300

967.500

967.500

3.1.2. Muhasebe Dışı Envanter Bilgilerinin Temin Edilmesi Envanter bilgileri envanter defterinden ya da envanter listelerinden temin edilebilir.

Aşağıda örnek olarak verilmiş olan envanter defterini inceleyiniz.

Envanter Defteri KASA

1.660

10 Adet

100

1.000

10 Adet

50

500

9 Adet

20

160

BANKALAR

1.400.000

Zıraat Bankası

500.000

Vakıflar Bankası

900.000

ALICILAR

5.000

Ayşe Ak

4.000

Ayfer Can

1.000

ALACAK SENETLERİ

8.000

1.2.2006 Vadeli Sen.

9.612

A.S. REESKONTU

1.612

TİCARİ MALLAR

15.700

A Buzdolabı 5 tane

600

3.000

B Buzdolabı 4 tane

550

2.200

C Buzdolabı 10 tane 1.200

12.000

DURAN VAR.

60.600

Bilgisayar İş yeri 1 adet

600 60.000 6.120

B.AMORTİSMANLAR Bilgisayar İş yeri

120 6.000

58

53.880

SATICILAR

5.760

CAN ANONİM .Şti.

760

KARDEŞLER A.Ş.

5.000

BORÇ SENETLERİ

10.000

10.5.2.2006 Vadeli Sen.

10.000

SERMAYE

1.500.000

Aydin Kumaş Kemal Güler

1.000 pay X 500 YTL 2.000 pay X 500 YTL

500.000 1.000.000

GEÇMİŞ DÖNEM ZARARLARI

31.520

2005 Yılı Zararı

31.520

3.2. Varlık ve Kaynak Hesaplarının Karşılaştırılarak Denkleştirilmesi İşletmenin en son çıkarılan genel geçici mizanındaki hesapların kalanları hesap sırasına göre envanter ve bilanço defterinden (veya listelerden ) takip edilerek kontrol edilir.

Arada farklılıklar varsa bunların düzeltilmek veya araştırılmak üzere bir kağıda not edilmesi faydalı olacaktır. Alınan notlar muhasebecinin takip edeceği haritasıdır. Böylece hatalar engenllenmiş olur.

Envanter işlemlerinde hesapların veya sayım sonuçlarının unutulması, atlanması daha büyük hatalara neden olabilir. Aksi halde hesaplanan gelir tablosu, bilanço, mizan ve kâr hatalı hesaplanabilir. Vergi yasalarına göre kâr üzerinden vergi ödenmesini zorunlu kıldığından ödenen verginin hatalı olması vergi suçlarını beraberinde getirir. İyi bir muhasebecinin temel özelliklerinden birisi de dikkatli olmasıdır. Bundan sonra hazırlayacağımız notlar için hesapları tek tek nasıl karşılaştırabiliriz onu görelim.

3.2.1. Hazır Değerlerin Karşılaştırılması Mizandaki hesapların sıralaması hesap planına göre yapılır. Bu nedenle mizanda öncelikle hazır değerlere ilişkin hesaplar yer alır. Hazır değerler nakit ve nakite çevrilebilme imkanı hemen olan değerlerdir. (Kasa, banka, alınan çekler vb.).

Her hesabın genel geçici mizandaki borç kalanı ile envanter sonucuna ayrı ayrı bakılmalıdır. Fili sayım sonucu ile hesap kalanı karşılaştırılır. Kalan aynı ise problem yoktur.

Farklı ise sayım toplamından mizandaki kalan toplamı çıkarılarak fark hesaplanır. Farklılığın sebebi defterlerde ve belgelerde araştırılır. Sebebi bulunamayan farklılıklar; Fiili sonuç defterdekinden fazla ise sayım fazlası, Fiili sonuç defterdekinden az ise sayım noksanı olarak nitelendirilir.

Hesaplanan Noksanlık 197. SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI HESABINA borç, ilgili hesaba da alacak yazılır.

59

Fazlalıklar ise 397. SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI HESABINA alacak, ilgili hesaba da borçlu yazılır.

3.2.1.1. Kasa Hesabının Denkleştirilmesi Fiili Sayım Sonucunun Tutarı = Kasa Hesabının Borç Kalanı formülümüz olmalıdır.

Kasa hesabının borç kalanı mizandan alınır. Kasadaki nakitin sayım toplamı envanter defterinden alınır. Her iki rakam karşılaştırılır.

Mizandaki kasa hesabının kalanı (>) büyükse, sayım sonucundan, vardır.

kasa noksanı

Mizandaki kasa hesabının kalını (<) küçükse, sayım sonucundan, kasa fazlası vardır. 

Kasa Sayım Noksanında Yapılacak İşlemler;

Sayım sonucu kasada mizandaki görünen tutardan az toplam tespit edilmiş ise kasa noksandır. Noksanlığın sebebinin araştırılmak üzere ilgili hesaplara alınması gerekir. Sebebi bulunamayan noksanlıklar VUK ‘a göre gider kabul edilmemektedir. Bu nedenle noksanlık miktarı vergi matrahına eklenir.

Olağanüstü durumlarda (hırsızlık, yangın vb.) Maliye Bakanlığı’ndan görüş isteyerek hareket etmelidir. Kasanın noksan vermesine neden olabilecek durumlardan bazılarını şöyle sıralayabiliriz.  Faturalar fazla veya hatalı ödenmiş olabilir.  Ödemeler defterlere işlenmemiş olabilir.  Malzeme alış faturası gelmemiş olabilir. Örneğin; Yapılan kasa sayımında toplam 1.100 TL nakit olduğu, kasa hesabının mizandaki borç kalanının 1.150 TL olduğu belirlenmiştir. Yapılan tespite göre kasa farkını hesaplayalım; Kasa Noksanı = Fiili Kasa Sayım Sonucu – Kasa Hesabı Borç Kalını Kasa hesabında 1.100 TL - l.l50 TL = - 50 TL noksan olan tutar.

Tespit edilen kasa noksanı araştırılmak üzere deftere kayıt edilir.

1

31.12.2008 197-SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS. 100- KASA HESABI Kasadaki sayım noksanının hesaba alınması

60

50 50

Farklı bir tarih; 1 135-PERSONELDEN ALACAKLAR (Başka bir hesap da olabilir.)

197-SAYIM TESELLÜM NOKSANLARI HS. Kasadaki noksanlığın sebebinin bulunması

50 50

Böylece kasa hesabının borç kalanı l.100 TL olarak denkleştirilmiş olur.

50 Liralık noksanlığın personelden kaynaklandığı tespit edilirse, aşağıdaki kayıt yapılır. 

Noksanlığın sebebi bulunduğunda;

Sebebi bulunamayan kasa noksanları 690 Dönem Kâr Zararı Hesabına ertesi yılsonunda devir edilir. Ancak yasal olarak gider kabul edilmeyen bu miktarlar daha sonra matraha ilave edilmek üzere karşılık ayrılır.

31.12.2008 690-DÖNEM K. VEYA ZAR. HS. 197-SAYIMTESELLÜM NOKSANLARI H. Kasadaki sayım noksanının nedeninin bulunamaması 31.12.2008 950-MATRAHA EKLENECEK UNSURLAR HS. 2 01.Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 951-MATRAHA EKL.UNSUR. KARŞILIĞI Kabul edilmeyen giderlere karşılık ayrılması

1



50 50

50 50

Kasa Sayım Fazlasında Yapılacak İşlemler;

Yapılan sayım sonucu mizanda görünen nakit kalanından fazla ise kasada fazla var demektir. Fazla sayılan nakitin de bir çok nedeni olabilir.

Kasa Fazlalığının Nedenleri;   

Faturalar fazla tahsil edilmiş, Yapılan tahsilâtlar defterlere işlenmemiş, Malzeme satış faturası kesilmemiş veya işlenmemiş olabilir.

61

Kasa fazlalarında da araştırılmak üzere noksanlıkta olduğu gibi denkleştirme işlemi yapılır. Fazlalıklar için 397-SAYIM TESELLÜM FAZLALARI HESABI kullanılır.

Sebebi bulunamayan kasa fazlaları T.C. Merkez Bankası adına açılan 436-DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR HESABI’na alacak yazılarak 10 yıl bekletilir. Bekletilen fazlalık, 10 yıl içinde sahibi çıkar ise ona, çıkmaz ise T.C. Merkez Bankası’na ödenerek kapatılır. Örneğin; Envanter defterinde sayılan nakit miktarı 5.600 TL olan, mizanda kasa hesabının borç kalanı 5.000 TL olan işletmenin kasası aşağıdaki şekilde denkleştirilir.

Kasa Fazlası = Fiili Kasa Sayım Sonucu – Kasa Hesabı Borç Kalanı Kasa hesabında 5.600 TL – 5.000 TL = 600 TL kasadaki fazla nakit Tespit edilen kasa Fazlası araştırılmak üzere deftere kayıt edilir;

1

31.12.2008 600

100- KASA HESABI 397-SAYIM TES. FAZL. HS. Kasadaki fazlalığın araştırılmak üzere hesaba alınması

600

Böylece kasa hesabının borç kalanı 5.000 TL olarak denkleştirilmiştir.

Büyük defterimizde kasa hesabının borcunu toplayıp alacak tarafında çıkardığımızda; 20.600-15.000= 5.600 TL kalıyor. Mizandaki kalan ile sayım sonucu biribirini tutuyor. Yaptığımız denkleştirme işlemi ve kaydımız doğru yapılmıştır.

62

Fazlalığın sebebi bulunduğunda;

1

Bulunma günü 397-SAYIM TESELLÜM FAZL. HS. (Noksanlığa sebep olan hesap ismi yazılır.)

600-YURT İÇİ SATIŞLAR HS. Kasadaki fazlalılığın sebebinin bulunması

600

600

Sebebi bulunamayan kasa fazlasının miktarı küçük ise hesap 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına devredilerek kapatılır. Fazlalılığın tutarı büyük ise 436 Diğer Çeşitli Borçları Hesabına aktarılır.

1

31.12.2008 397-SAYIM TESELLÜM FAZLALIKLARI HS 679 D.OLAĞANDIŞI GELİR VE KÂR.HS. Az olan fazlalığın devri

600 600

Yukarıdaki kayıtlardan birinin yapılması halinde sayım tesellüm fazlaları hesabı ertesi yıl kapanmış olur.

B 397 SAY.ve TES.FAZLA.HS.A 600 600 Fazlalık yüklü ise o zaman; Örneğin; Kasada olması gereken nakit : 1.700 – 550 = 1.150 TL, sayım sonucu 3.l50 TL ise kasada 2000 TL fazlalık vardır. Fazlalığın sebebi kayıtlara ve belgelere bakılmış bulunamamıştır. İleride buhunmak üzere muhasebe kayıtlarına alınmalıdır.

1

31.12.2008 100- KASA HESABI 397-SAYIM VE TESELLÜM.FZL.HS. Kasadaki fazlalığın araştırılmak üzere hesaba alınması

63

2.000 2.000

.31.12.2008 1 397-SAYIM TESELLÜM FAZLALIKLARI HS 436-DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 01.T.C. Merkez Bankası Çok olan fazlalığın 10 yıl içinde ödenmek üzere hesaba alınması

2.000 2.000

3.2.1.2. Kasadaki Yabancı Paraların Denkleştirilmesi Kasada bulunan yabancı paralar yani dövizler değerlemede öğrendiğimiz gibi o günkü T.C. Merkez Bankası’nın o gün açıkladığı alış kuru üzerinden yapılmakta idi. Yapılan değerleme ile yabancı paranın değeri düşer ya da azalır. Değer Artışı Olduğunda; 1

31.12.2008 100- KASA HESABI 01. Dolar Kasası xxx 646-KAMBİYO KARLARI 01.Olumlu Kur Farkları Dolardaki değer artış kaydı

XXX XXX

Değer Düşüşü Olduğunda;

1

31.12.2008 XXX

656-KAMBİYO ZARARLARI HS. (-) 01.Olumsuz Kur Farkları 100- KASA HESABI 01. Dolar Kasası xxx Dolardaki değer düşüş kaydı

XXX

Örneğin; Bir şirketin 31.12.2008 günü yapılan kasa sayımında 10.000 € vardır.

Euronun defterlere kayıt edildiği gün alış kuru 1,6 TL’dır. 31 Aralık günü dolar alış kuru 1,9 TL’den kapanmıştır.

Deftere kayıt günüdeki değeri = 10.000 € X 1,6 TL Bu günkü değer = 10.000 € X 1,9 TL

= 16.000 TL = 19.000 TL Aradaki fark 3.000 TL DEĞER ARTIŞI Euro kasasının 3.000 TL artırılması için ilgili kayıt aşağıdaki gibi yapılacaktır.

64

1

31.12.2008 3.000

100- KASA HESABI 01. Euro Kasası 3.000 646-KAMBİYOKARLARI 01.Olumlu Kur Farkları Euro’daki değer artış kaydı

3.000

3.2.1.3. Alınan Çeklerin Denkleştirilmesi İşletmenin başkalarından alacağına karşılık aldığı ticari senetlerden biri de çeklerdir. Çeklerin denkleştirilmesinde dikkat edilmesi tahsili zorlaşmış veya karşılıksız çıkmış olan çeklerdir. Bu şekilde tahsili şüpheli hale gelmiş çekler için (Karşılıksız çıkan çeklerde yasal takip işleminin başlatılması gerekir.) karşılık ayrılması muhasebenin temkinli olma ilkesi gereğidir. Vergi usul kanunu bazı durumlardaki alacakların şüpheli hale geldiğini tanımlamıştır.

Alınan çek veya alacakların şüpheli hale gelmesi aşağıdaki şartlar ile gerçekleşir.  Alacak ticari veya zirai kazancın elde edilmesi ile ilgili bir nedenle ortaya çıkmalıdır.  Ödeme gününde ödenmemiş ve noter kanalı ile istenmiş olmalıdır. Şüpheli alacağa karşılık ayrılabilmesi için (Yukarıdaki nedenlere ilave olarak) ise;  Alacak dava yolu ile istenmeli,  Alacak için bir teminat olmamalı,  Alacaklı bilanço usulüne göre defter tutmalı,  Değerleme gününde (Dönem sonunda) tahsilinin zorlaşması gerekir.

Ayrılacak karşılığın tutarı alacağın defterdeki değeri kadardır. Yabancı paralı alacakların şüpheli hale gelmesinde karşılık ayrılırken kur farkları da karşılık miktarına ilave edilir.

Alınan çekler de bir alacağı ifade ettiğinden tahsilin imkansız hale gelmesi dönem sonunda karşılık ayrılmasına neden olur.

Karşılık ayırma işleminden önce tahsili imkansız hale gelen çekin niteliği şüpheli alacak konumuna dönüştüğünden alınan çekler hesabından çıkarılarak şüpheli alacaklar hesabına aktarılması gerekir. Örneğin; Elimizdeki 9.000 TL’lık bir çek bankada karşılıksız çıkmıştır.

65

1

1.12.2008 128-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HS. 01. Alınan Çekler 101-ALINAN ÇEK. HS. Çekin karşılıksız çıkması

9.000 9.000

Karşılıksız çıkan çek miktarı için takip işlemi başlamış olduğundan dönemin son gününde tahsil edilip edilmeyeceği şüpheli hale gelen alacak için karşılık ayrılması gerekir. Çek bedeli kadar ayrılacak karşılık için aşağıdaki kayıt yapılır.

1

31.12.2008 654-KARŞILIK GİD. HS.(-) 129-ŞÜP. TİC. ALACAK. KARŞIĞI HS.(-) Karşılıksız çek için karşılık ayrılması

9.000 9.000

Karşılık gideri hesabı 6’lı gider hesapları ile birlikte 690-Dönem Kâr Veya Zararı Hesabına devir edilecektir. Karşılık hesabı ise alacak hiç alınamaz ise o alacak hesabına karşılık borçlandırılarak kapatılır.

Karşılık ayrılan alacak tahsil edildiğinde ise karşılık hesabı 644-Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabına devir edilir.

3.2.1.4. Bankalardaki Mevduatların Denkleştirilmesi İşletmeciler fazla nakitlerini bankalara açtırdıkları mevduat hesaplarında tutarlar.

Açtırılan mevduatlar 102-BANKALAR HS’da izlenir.

Dönem sonunda bankadaki mevduat miktarı alınan dekont ile doğrulandıktan sonra dekonta bağlı olarak şirket defterindeki kontrollerden sonra gerekli düzeltme kayıtları yapılır.

Bankanın hesap kalanı ile Şirketteki 102-Bankalar Hesabının kalanı birbirine denk olmalıdır. Arada farklılık varsa, envanter işlemleri ile giderilmesi gerekir. Hesaplardaki farklılıklar;  

Unutulan bir kayıt veya işlemden, Hesaba aktarılan faiz gelirinden kaynaklanabilir.

Örneğin; 31.12.2008 günü bankadan alınan dekontta hesabımızda 45.400 TL nakit olduğu görülmektedir. Mizandan banka hesabının borç kalanının 45.000 TL olduğu görülmüş aradaki farkın hesabımıza aktarılan faizden kaynaklandığı anlaşılmıştır.

Mizandaki bankalar hesabının büyük defterdeki durumu şöyledir;

66

B

102-BANKA HESABI

4.000 50.000 10.000 64.000 1

A

5.000 14.000 19.000 31.12.2008

102-BANKALAR HES. 642-FAİZ GELİR. HS. Hesabımıza aktarılan faiz gelirinin kaydı.

B

102-BANKA HESABI

4.000 50.000 10.000 64.000

19.000

400 64.400

19.000

A

400 400

B

642-FAİZ GELİRLERİ H.

5.000 14.000

A

400 400

Bankalar hesabının borç toplamından alacak toplamı çıkarıldığında 45.400 TL borç kalanı veriyor. Böylece bankanın kayıtları ile işletmenin kayıtları biribirine denkleştirilmiş olur. Banka hesabının denkleştirilmesine hesap mutabakatının sağlanması da denilmektedir.

3.2.2. Menkul Kıymetlerin Karşılaştırılması İşletmenin satın aldığı menkul kıymetler 11 ile başlayan kod numaralı hesaplarda izlenmektedir. Dönem sonunda bu hesaplarda kayıtlı menkul kıymetler sayılır. Sayım sonucuna göre piyasadaki 31.12. günü alış fiyatından değerlenerek aktifte düzeltme kaydı yapılmalıdır. Söz konusu kıymetlerin değer artışları Alınan hisse senetlerinin değeri sürekli değişeceğinden yılın son günü menkul kıymetin piyasada ifade ettiği değere göre muhasebe kayıtları yapılmalıdır.

3.2.2.1. Menkul Kıymetlerin Değeri Düşmüşse Örneğin; 31.12.2008 günü elimizde bulunan 60.000 liralık hisse senedi 40.000 liraya düşmüştür. Buna göre menkul kıymete aradaki fark kadar karşılık ayrılacaktır.

67

1

31.12.2008 654-KARŞILIK GİD. HS.(-) 119-MENKUL KIY. DEĞER DÜŞÜK.KARŞ.HS.(-) Değeri düşen hisse senetlerimize ayrılan karşılık.

20.000 20.000

3.2.2.2. Çıkarılmış Tahviller Şirketler bazı durumlarda duydukları nakit ihtiyaçlarını sermaye piyasası kurulundan izin alarak borçlanma senedi (Tahvil) çıkarabilirler. Tahviller karşılığında tahsil edilen nakit aşağıdaki gibi muhasebeleştirilir. Şirketimiz 2008 yılında 3 yıl vadeli tahvilleri çıkarmış ve bunun 100.000 liralık kısmı satılmıştır.

1

2008 100-KASA HS. 405-ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS. Çıkarılan tahviller

100.000 100.000

Yıl sonunda ise çıkarılan tahviller ödeme zamanları bir yılın altına indiğinde kısa vadeli hesaba aktarılması gerekir. Örneğimizdeki tahvillerin 50.000 Liralık kısmı 2006 yılı için ödenecekse aşağıdaki kayıt 2008’in sonunda yapılmalıdır.

1 405-ÇIKARILMIŞ TAHVİLLER HS. 304-TAHVİL, ANAPARA, BORÇ, TAKSİT VE FAİZLERİ HS. Çıkarılan tahvillerin aktarma kaydı.

50.000 50.000

3.2.3. Alacak ve Borçların Karşılaştırılması Alacaklar envanter defteri ile karşılaştırılırken iki konuda gözden geçirilerek düzeltme kaydı yapılır.

68

3.2.3.1 Alacaklara Karşılık Ayrılması Alacağın tahsilinin zorlaşması işletmeyi tedbirli olmak zorunda bırakır. Alacağın tahsil edilememesinde hangi kaynaktan bu giderin karşılanacağına karşı tedbir alınır. Alacak miktarı kadar tutar gider yazılarak ŞÜPHELİ ALACAKLAR KARŞILIĞI hesabına kayıt edilir.

Hesap planına baktığınızda birden çok karşılık hesabı görmeniz mümkün, bu alacağın gruplandırılması ile ilgilidir. Alacak hesap planındaki hangi kodlu hesapta ise o kodun bulunduğu bölümdeki karşılık hesabı kullanılarak karşılık ayrılmalıdır. Örneğin; 12.TİCARİ ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için; 129-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-), 13.DİĞER ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için; 139-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-), 22.TİCARİ ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için; 229-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-), 23.DİĞER ALACAKLAR’ın altında yer alan hesaplar için; 239-ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI HESABI (-), Kullanılır. Karşılık hesapları birden çok olduğu için dikkat etmemiz gerekmektedir.

Karşılık istenildiği zaman değil, alacağın tahsilinin güçleşmesi ile yasal takibe başlanıldığı yılın sonunda ayrılmalıdır.

Örneğin; 8.10.2008 günü 50.000 TL’lık 6 ay vadeli, kısa vadeli alacak senedimiz vadesi geldiği halde tahsil edilememiştir. Bu olayın sonunda; Hesap aşağıdaki şekilde 121-Alacak Senetlerinden çıkarılarak TİCARİ ALACAKLAR hesabına borç kayıt edilmelidir.

1

8.10.2008 128-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR HES. 121-ALACAK SENETLERİ H. Alacağın vadesinde tahsil edilememesi.

128-ŞÜPHELİ

50.000 50.000

Senedin tahsili için mahkemeye başvurulmuş ve yapılan takip sonucunda tahsil edilmesi zorlaşmıştır. Buna göre yılın sonunda; alacak senedine karşılık ayrılmalıdır.

1

31.12.2008 654-KARŞILIK GİDER. HES. 129-Ş. TİC. ALACAK. KARŞ. HS.(-) Tahsili güçleşen alacağa karşılık ayrılması.

69

50.000 50.000

3.2.3.2. Alacak ve Borçlara Reeskont Ayrılması Daha önceki envanter dışı modülümüzde reeskontun nasıl hesaplandığını açıklamıştık.

Bu sefer de hesapladığımız reeskont miktarını muhasebe defterlerine nasıl kayıt edeceğimizi göreceğiz.

Dönem sonunda alacak ve borçların dökümüne bakılarak reeskont tutarı hesaplanır.

Hesap planında sınıflandırılan alacakların reeskontları toplanarak bir defada kayıt altına alınırlar. Reeskontu hesaplanan her alacağın hesap planındaki grubunda yer alan reeskont hesabı kullanılır; 12.TİCARİ ALACAKLAR grubunda yer alan alacak senetleri için; 122-ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-) 13. DİĞER ALACAKLAR grubunda yer alan diğer alacak senetleri için; 137-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-) 22. TİCARİ ALACAKLAR grubunda yer alan (Uzun Vadeli) alacak senetleri için; 222-ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-) 23. DİĞER ALACAKLAR grubunda yer alan diğer alacak sen. (Uzun Vadeli) için; 237-DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU HS.(-) 32.TİCARİ BORLAR grubunda yer alan borç senetleri için; 322-BORÇ SENETLERİ REESKONTU HS.(-) 33.DİĞER BORÇLAR grubunda yer alan diğer alacak senetleri için; 337-DİĞER BORÇ SENETLERİ REESKONTU (-) hesapları kullanılır. Hesapları birbirinden ayıran dikkat ettiyseniz kodlarıdır. Aynı isimleri kodları ile ayırt etmek mümükündür.

Örneğin; İşletmenin dönem sonu itibariyle envanter defterinden alınan dökümlere göre alacaklarına hesaplanan reeskont tutarları şöyledir.

121-ALACAK SENETLERİ 8.000 Senetlerin Reeskontu 1.612 133-BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR 10.000 Alacağa Hesaplanan Reeskont ......................... . 2.000 321-BORÇ SENETLERİ 20.000 Borca hesaplanan reeskont.......................

1.000 Hesaplanan reeskont muhasebe defterlerine aşağıdaki şekilde kayıt edilir.

31.12.2008 1 657-REESKONT VE FAİZ GİDER. HES. (-) 3.612 122-ALACAK SEN.REESKONTU H. (-) 1.612 137-DİĞER ALAC.SN. REESK.H. (-) 2.000 Alacak senetlerine ayrılan reeskont.

31.12.2008 322-BORÇ SEN.REES.HS. (-) 1.000 647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ H. 1.000 2 Borç senedine ayrılan reeskont 70

Yapılan işlem yeni dönemin birinci günü aşağıdaki gibi iptal edilir.

1 01.01.2009 122-ALACAK SEN. REESKONTU H. (-) 1.612 137-DİĞER ALAC.SN. REESKONTU H. (-) 2.000 647-REESKONT FAİZ GELİRLERİ H. Alacak senetleri reeskontunun iptali 01.01.2009 2 657-REESKONT FAİZ GİDER. HES. (-) 1.000 322-BORÇ SEN.REESKONTU HS. (-) Borç senedi reeskontunun iptali

3.612

1.000

Yapılan kayıtlar Yeni dönemin ilk gününde ters kayıt yapılarak kapatılır. Aklınıza şu soru gelebilir.

Bir gün sonra kapatılacak olduğu halde bu hesaplar neden açılıyor ki?

Nedeni; İşletmenin o günkü gerçek değerini tablolara yansıtmak amacıyla bu işlemler yapılmaktadır. Bilançolar işletmenin mali rontgeni gibidir. Varlık ve kaynakları etkileyen işlemlerin tablolara yansıtılması özün önceliği kavramı gereğidir.

3.2.4. Stokların Denkleştirilmesi Stoklar işletmenin satmak üzere satın aldığı veya satmak üzere ürettiği malzemelerin izlendiği hesaplardan oluşur. Üretilen ürünlerin takip ve envanter işlemi maliyet muhasebesi dersi modüllerinde tanıtılacağından biz alım satım yapılan ürünlerin envanter kayıtlarına değineceğiz.

Satılmak üzere alınan mallar 153-TİCARİ MALLAR HESABI’nda izlenir.

Dönem sonunda yapılan envanter işlemi çeşidi az ürün satan işletmelerde her satış işleminden sonra yapılır. Çok fazla çeşit satan eczacılar gibi işletmeler sayım işini 3 yılda bir yapmaktadırlar. Her yılın sonunda varsayılan miktara göre maliyet belirlenerek kâr/zarara devir edilir. Ancak ürün çeşidi fazla olan işletmeler yıl sonlarında depolarında kalan mal tutarını sayarak 153-Ticari Mallar Hesabını buna göre denkleştirirler.

1.

2.

3.

4.

Yapılacak denkleştirme işlemi; Öncelikle envanter defterinden sayım tutarı alınır.

Mizandaki ticari malların kalanına bakılır.

Ticari mallar hesabı üzerinde satılan mal tutarı hesaplanır.

Satılan mal miktarı ticari malları hesabından çıkarılarak ilgili maliyet hesabına devir edilir.

Örneğin; Dönem sonunda sayılan ticari malın mevcudunun envanter defterinde 80.000 TL’lık giysi bunun 30.000 TL’lık kısmının modası geçtiği için satılamadığını varsayalım. İşletme modası geçen ürünlerin takdir komisyonu tarafından hesaplanması için Maliye Bakanlığı Takdir Komisyonuna başvurmuş ve bu giysilerin 15.000 TL olduğu belirlenmiştir.

Mizanda ticari mallar hesabının borç kalanı...............

Stoklardaki elbise tutarı..............................................

71

230.000 TL olsun.

80.000 TL

Modası geçen ürünler.................................................

30.000 TL

Modası geçen elbiselerin komisyonun hesapladığı bedel....(15.000) TL Stokların Değer Düşüşü (30.000 – 15.000)......................... 15.000 TL Verilere göre; 1. Birinci işlemimiz değeri düşen mallar için iki kayıt yapılır;  Değeri düşen malların tutarı “TİCARİ MALLAR” hesabından “DİĞER STOKLAR“ hesabına aktarılır.  İşletmenin 15.000 TL’lık değeri düşen stoklarına karşılık ayrılır.

1

31.12.2008 157-DİĞER STOKLAR H. 01. Değeri Düşen Mallar 153-TİCARİ MALLAR 01. Değeri Düşen Mal. Değeri düşen malların ticari mallardan diğer stoklar hesabına aktarılması

2

30.000 30.000

31.12.2008 654-KARŞILIK GİDERLERİ HS. (-) 01.Değeri Düşen Mallar

15.000

158-STOK DEĞER DÜŞÜKL. KARŞIL.HS. (-) 01.Değeri Düşen Ml. Değeri düşen mallara karşılık ayrılması

15.000

2. Ticari malların borç kalanını envanter defterindeki tutar ile aynı hale getirmeliyiz.

B

153-TİCARİ MALLAR H. 140.000 85.000 13.000

238.000

A

B

157-DİĞER STOKLAR H.

6.000 2.000

A

30.000 30.000

8.000 30.000 B

38.000

158-STOK DEĞ.DÜŞ.KARŞ.H.(-) A

15.000

Ticari malların borç toplamı alınan ürünleri, alacak tarafı ise alış iadesi veya değeri düşen mallardan oluşur. Yukarıdaki hesap bilgileri ile satışların maliyeti tablosunu düzenleyelim.

72

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU A. Dönem başı mal mevcudu.................................................... : B. Dönem içi mal alışları tutarı................................................. : 238.000 C. Mal alış giderleri tutarı......................................................... : D. Mal alış iadeleri tutarı (-)..................................................... : (8.000) E. Mal alış iskontoları tutarı (-)................................................. : F. Dönem sonu mal mevcudu (-)............................................... : (80.000) G. SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİ................................. : 120.000  Satılan mal ticari malların maliyeti 120.000 TL, 153-TİCARİ MALLAR Hesabından çıkarılarak, maliyet hesabına devir edilir.

31.12.2008 1 621-SAT. TİCAR MAL MALİYETİ H. (-) 120.000 153-TİCARİ MALLAR 120.000 Satılan malın maliyet hesabına devri Yukarıdaki kayıttan sonra büyük defterlerin durumu aşağıdaki gibi olur.

B

153-TİCARİ MALLAR H. 140.000 85.000 13.000 238.000

238.000

A

B 621-SATILAN TİC.MAL.MAL.H.(-) A

6.000 2.000

120.000

8.000 30.000 38.000 120.000 158.000

Ticari malların borç kalanı= 238.000-158.000 = 80.000 TL olduğuna göre denkleştirme işlemi doğru yapılmıştır.

3.2.5. Maddi Duran Varliklarin Denkleştirilmesi Maddi duran varlıkların işletmede kullanılmalarına ilişkin yıpranma payları gider olarak işletmenin faaliyet kâr-zararına katılmalıdır. Her yılın yıpranma payı hesaplanarak gider yazılır. Sabit varlıklara ayrılacak amortisman (yıpranma payı) ile ilgili hesaplamaları ve kuralları muhasebe dışı envanter modülünde görmüştük. Olayımızı bir örnek üzerinde açıklayalım. Örnek; Aşağıda verilen bir işletmenin envanter listesinde yer alan varlıkların amortismanları hesaplanmıştır. İlgili muhasebe kaydını yapınız. Bu varlıkların yönetim bölümünde ve yönetim işlerinde kullanıldığı varsayılıyor.

73

DURAN VARLIKLARIN ENVANTERİ Cinsi

Miktarı

İşyeri Depo Taşıt

1 adet 1 adet 3 adet

Defter Değeri

Tarih : 31.12.2008 Sayfa : 1 Birikmiş Ayrılacak Amortisman Amortisman 120.000 12.000 12.000 70.000 14.000 7.000 120.000 24.000 12.000

TOPLAM

31.000

Düzenleyen İmza

1

Firma Yetkilisi İmza

Söz konusu listeye göre yapılması gereken muhasebe kaydı aşağıdaki gibidir; 31.12.2008 770 GENEL YÖNETİM GİD 31 000 252 Bina amortisman giderleri 19.000 254 Taşıt amortisman giderleri 12.000 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. (-) 31 000 257.01.İşyeri 12.000 257.02. Depo 7.000 257.03. Tasıt 12.000 Sabit varlıklara amortisman ayrılması

3.2.6. Maddi Olmayan Duran Varliklarin Denkleştirilmesi Mali duran varlıklar çeşitli uzun vadeli alacaklardan oluşmuştur. Alacaklar için daha önce belirttiğimiz karşılık ayırma ve reeskont işlemi aynı şekilde uygulanır. Mali duran varlıklarda ise değerleme işlemine gerek duyulmamıştır. Elde edilen getiriler dönem içinde gelir olarak kayıt edilir.

Maddi olmayan duran varlıklar işletmenin faaliyetleri sonucunda veya bir bedel karşılığında elde edilen ve bir yıldan daha fazla aktifte bekletilen haklar ve giderlerden oluşur. Bunlar; 26. MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 260-HAKLAR HS. 261-ŞEREFİYE HESABI 262-KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI 263-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HS. 264-ÖZEL MALİYET BEDELİ HS. 267-DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI (-)

74

269-VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI Dönem sonunda yapabileceğimiz envanter işlemleri sırası ile şöyledir.

3.2.6.1. Hakların Denkleştirilmesi Haklar için işletmeler satın aldıkları kişiye bir bedel öderler. Alınan haklar alış bedelinden aktife 260-HAKLAR HESABI’na borç yazılır. Yılın sonunda hakların bedeli kaç yıllığına satın alınmış ise o süreye bölünerek bir yıla düşen yıpranma payı hesaplanır. Ve o yıl için o kadar amortisman ayrılır. Örnek; 1.3.2006 tarihinde şirketimiz bir maden ocağının 10 yıllığına işletme hakkını 2.000.000 TL’ye satın almış bulunmaktadır. Yıl sonunda alınan haklara 10 yıl üzerinden amortisman ayrılmalıdır.

Bir yıla düşen yıpranma payı = 2.000.000 / 10 yıl = 200.000 TL bu yılın sonunda amortisman olarak gider yazılmalıdır. Muhasebe kayıdımız aşağıdaki gibidir.

1

1

31.12.2008 770-GENEL YÖNETİM GİD. HES. 770.01.Haklar gideri 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN. HS. (-) 268.01. Maden Ocağı İşletilen maden ocağına amortisman ayrılması

200.000

10. yılın sonunda amortisman ayrıldıktan sonra yapılacak kayıt; 31.12.2018 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. (-) 200.000 268.01Maden Ocağı 260-HAKLAR HES. İşletilen maden ocağının aktiften silinmesi

200.000

200.000

3.2.6.2. Şerefiyelerin Denkleştirilmesi Şerefiye işletmelerin ekonomik olarak çok gelişmiş bölgelerde ticaret yapabilmesi için yerel yönetim kuruluşlarına ödenen hava paraları anlamına gelir. Örneğin bir büroyu Ankara Çankaya’dan 50.000 TL’ye satın alınması. Şerefiye bedeli satın alınan varlığın emsal bedelinden varlık için ödenen tutar çıkarılarak hesaplanır. Şerefiyeler için 5 yıl amortisman ayrılır. Bedel 5 yıla bölünerek hesaplama yapılır. Örnek; İşleltmenin bulunduğu yerin değerlenmesi sonucunda 21.4.2008 tarihinde belediyeye şerefiye bedeli olarak 20.000 TL ödenmiştir. Yıl sonunda ödenen şerefiye miktarı 5 yıla bölünerek bir yıla düşen amortisman tutarı hesaplanır.

Her yıl ayrılacak amortisman = 20.000 / 5 yıl = 4.000 TL

75

1

31.12.2008 770-GENEL YÖNETİM GİD. HES. 770.02. Şerefiye gideri 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN HS. (-) 02. Şerefiye Ödenen hava parasına amortisman ayrılması

4.000 4.000

5. yılın sonunda amortisman ayrıldıktan sonra şerefiye aktiften silinir.

1

31.12.2013 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. (-) 268.01 Şerefiye 261-ŞEREFİYELER HES. Şerefiyenin aktiften silinmesi

4.000 4.000

Böylece ödenen şerefiye 5 yıl içinde gider yazılarak düşülmüştür.

3.2.6.3. Kuruluş Ve Örgütlenme Giderlerinin Denkleştirilmesi İşletmeler faaliyetlerine başlarken çeşitli ödemelerde bulunarak masraf yaparlar. Vergi usul kanunu şirketlerin kuruluş sırasında harcadıkları paraları bir hesapta tutarak 5 yılda eşit tutarlarda gider yazabilmelerine izin vermiştir. Dönem başında kuruluş için yapılan ödemeler 262-KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİDERLERİ HESABI’na borç yazılır. O yıldan başlamak üzere toplam tutar 5 yıla bölünerek her yıl amortisman ayrılır. Örnek; 15 Şubat 2008 günü işe başlayan işletmemiz kuruluş işlemleri için toplam 10.000 TL harcama yapmıştır. Ödenen toplam kuruluş giderleri 5 yıla bölünerek bu yıldan başlamak üzere her yıl amortisman ayrılır.

Her yılın sonunda ayrılacak amortisman = 10.000 TL / 5 yıl = 2.000 TL

1

31.12.2008 770-GENEL YÖNETİM GİD. HES. 770.03. Kuruluş gideri 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN HS. (-) 268.03.Kuruluş gid.

Kuruluş giderlerine amortisman ayrılması

2.000 2.000

Yukarıdaki işlem 5 yıl boyunca tekrarlanır. Beşinci yılın sonunda giderin tamamı aktiften aşağıdaki kayıt ile düşürülür.

76

1

31.12.2013 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. (-) 268.01 Kuruluş gid.

262-KUR.VE ÖRG.GD.HS. Kuruluş giderinin aktiften silinmesi

10.000 10.000

3.2.6.4. Araştirma ve Geliştirme Giderlerinin Denkleştirilmesi Kuruluşlar yaptıkları üretim aşamalarını ve kaliteyi geliştirmek amacıyla araştırmalar yaparlar. Bu araştırmalara yapılan ödemeler 263-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI’na borç yazılır.

Vergi usul kanunu yapılan araştırma giderlerinin süresi belirli ise araştırmanın tamamlanma süresine, değilse 5 yıla bölünerek gider yazılabileceğini hükme bağlamıştır.

Araştırma giderleri, kuruluş giderlerinde anlatıldığı gibi amortismana tabi tutulur. 5 yılın sonunda da yukarıdaki gibi aktiften silinir. Yapılan kayıt aynıdır. Sadece yardımcı hesaplar değişir.

3.2.6.5. Özel Maliyetlerin Denkleştirilmesi Özel maliyet bedeli çeşitli varlıklara yapılan değer artırıcı ödemeler toplamı olarak tanımlanabilir. İşyerinin odalarını genişletme, duvar eklemek, oda eklemek gibi ekonomik değer artırma amacıyla ödenen bedeller bu hesabın borcuna yazılır.

Harcama yapılan bina kira ise, kira süresine bölünerek, Bir süre yoksa veya kira süresi beş yıldan fazla ise 5 yıl için amortisman ayrılır. Örnek; 7 Mart 2008’da 8 yıllığına kiralanan depoya % 18 KDV hariçi 5.000 TL’ye bir oda eklenmiştir.

1

Yapılan masraf aşağıdaki gibi kayıt edilir.

07.03.2008 264-ÖZEL MALİYET HS. 191-İNDİRLECEK KDV H. 100-KASA H. Eklenen oda için ödenen

5.000 900 5.900

Yılın son günü ise yapılan masraf bölünerek amortisman hesaplanarak kayıt edilir.

Her yıl için amortisman tutarı = 5.000 YTL / 5 yıl = 1.000 TL

77

1

31.12.2008 770-GENEL YÖNETİM GİD. HES. 770.05. Özel Maliyet Gideri 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN. HS. (-) 268.05.Özel Maliyet Gid. Ödenen özel maliyetlere amortisman ayrılması

1.000 1.000

5. yılın sonunda, amortisman kaydından sonra özel maliyet aktiften aşağıdaki kayıt ile silinir.

31.12.2012 1 268-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. (-) 268.05. Özel maliyet gideri 5.000 264-ÖZEL MALİYET H. Özel maliyet giderinin aktiften silinmesi 5.000

3.2.6.6. Diğer Maddi Olmayan Duran Varliklarin Denkleştirilmesi Yukarıda saydığımız hesapların dışında kalan ve aktifleştirilmesi gereken varlıklar olabilir. Bunlar 267-DİĞER MADDİ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR HESABI’na borç yazılır. Aktifleştirilmesi, amortisman ayrılması ve aktiften silinmesi işlemi özel maliyet ile aynıdır.

3.2.7. Kaynak Hesaplarının Denkleştirilmesi Bildiğiniz gibi kaynak hesapları yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar bölümünden oluşur.

Yabancı kaynak işletmenin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla banka ve diğer kuruluşlardan faiz karşılığında aldığı senetli veya senetsiz borçları ifade eder. Alınan uzun vadeli borçların ana para ve faiz ödemeleri takip edilerek envanter işleminde göz önünde tutulmalıdır.

3.2.7.1. Uzun Vadeli Borçların Ana Para Taksiti ve Faizlerinin Kaydı Geri ödenme süresi bir yıldan fazla olan kredilerin ve faizleri uzun vadeli borç olarak kabul edilir. Kredi şeklinde çekilen uzun vadeli borçlarda yıl sonunda, bir sonraki yıl ne kadar ana para ve faiz ödenecekse bu tutarın uzun vadeli kredi hesabından çıkarılarak kısa vadeli kredi hesabına aktarılması gerekir. Örnek; Şirketimizin pasifinde kayıtlı olan 400.000 liralık kredinin 2009 yılında ödenecek ana parası 20.000, faizi ise 10.000 lira olsun. Söz konusu faiz ve ana paranın ilgili hesaba dönem sonunda aktarılması gerekir.

78

1

1

31.12.2008 400-BANKA KREDİLERİ HES. 400.01. Akbank Etlik Şubesi 303- U. V. KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ HS. Uzun vadeli kerdilerin bir sonraki yıl ödenecek taksit ve faizleri .

30.000

30.000

Ertesi yıl 15.8.2008 günü ödeme yapıldığında aşağıdaki kayıt yapılır.

15.08.2009 303- U.V. KREDİLERİN ANAPARA TAKSİTLERİ VE FAİZLERİ HS 20.000 780-FİNANSMAN GİD.HS. 10.000 102-BANKALAR HS. Uzun vadeli kerdi anapara ve faizinin ödenmesi

30.000

3.2.7.2. Ödenecek Kıdem Tazminatlarına Karşılık Ayrılması Kıdem tazminatı çalışan personele iş kanuna göre emeklilik zamanı geldiğinde veya işten çıkarıldıklarında toplu bir ödeme yapılır. Kıdem tazminatı şirketin uzun vadeli borçlarından özellik taşıyan bir hesaptır. Yapılacak ödemenin şirketi olumsuz etkilememesi için her yıl sonunda ödenmesi gerek tazminat hesaplanarak karşılık ayrılır. Ödemenin miktarı en son ödenen aylık brüt ücret ile çalışılan yıl çarpılarak hesaplanır. Örnek; Şirketimizde çalışan 10 personele işten çıkarılmaları durumunda 2008 yılı için ödenmesi gereken 10.000 TL için kıdem tazminatı karşılığı ayrılacaktır. Bu tutarın 5.000 TL’si 2009 yılında işten çıkarılacak personele ödenecektir.

31.12.2008 1 654-KARŞILIK GİDERL. HS. (-) 472-KIDEM TAZMİNA. KARŞILIĞI HS. Kıdem tazminatı karşılığının ayrılması 31.12.2008 2 472-KIDEM TAZ.KARŞ. HS. 372-KIDEM TAZMİNA.KARŞILIĞI HS. 2008 Yılında ödenmesi gereken kıdem tazminatı

10.000 10.000

5.000 5.000

İkinci yevmiye maddemizde hesap isimleri aynı sadece kodları farklıdır. Bunun sebebi ise bu yıl ödencek tazminatın uzun vadeli 472- hesaptan kısa vadeli 372- nolu hesaba aktarılacak olmasıdır.

3.5.2009 günü işten çıkarılan personele 5.000 TL tazminat (% 0,6) 300 TL’lik damga vergisi kesilerek ödenmiştir.

79

1

03.05.2009 372-KIDEM TAZMİNA. KÂR. HS. 360-ÖDENECEK VERGİ VE F. HS. 360.01.Damga Vergisi 100- KASA HS. Kıdem tazminatının ödenmesi

5.000 300 4.700

3.2.7.3. Gelecek Yillara Ait Giderler ve Gelir Tahakkuklarının Kaydı Bu yıla ait olan gider veya gelirlerin belirlenerek ilgili hesaplardan düşülmesi gerekir.

Yıl içinde ödenen ancak bir sonraki yıla ait olan giderler 280-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABINA borç kaydedilir. Gelecek yıllara ait gelirler ise, 281-GELİR TAHAKKULARI HESABINA alacak yazılır. Tahakkukun kelime anlamı gerçekleşme olarak ifade edilebilir. Bu dönem gerçekleşen ancak başka dönemlere ait olan gelirler bu hesaba yazılmalıdır.

Dönemin sonunda bu yıla ait olan rakamlar bu hesaplardan çıkarılarak bu yılın gider veya gelir hesaplarına aktarılır. Örnek; 15 Ocak 2008 günü işletmemiz 3 yıllık kirası olmak üzere 9.000 TL brüt kira ödenmiş bunun ilk yılı için ödenen 3.000 Lirası dönem sonunda ilgili gider hesabına aktarılmıştır.

15.01.2008 1 280-GELECEK YILL. AİT GİD. HS. 6.000 180-GELECEK AYL.AİT GİD.H. 3.000 100-KASA HS. 7.020 360-ÖD.VERGİ VE FONLAR HESABI 1.980 360.01.Gelir Ver. 1.980 Peşin kira ödemesi.

Yukarıdaki kayıttan sonra her ayın sonunda 180-GELECEK AYLARA AİT GİDERLER HES. ‘daki kira miktarı alacaklandırılarak, 770-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI’na devir edilir.

Yılın son gününde; 1

31.12.2008 180-GELECEK AYL. AİT GİD. HS. 280-GELECEK AYL.AİT GİDERLER HS. Gelecek yıla ait giderlerinin aktarılması.

3.000 3.000

Böylece her yılın gideri ayrılarak defterlere aktarılmış olur. Örnek; 1 Ocak 2008 günü 3 yıl vadeli % 20 net faizli 400.000 Liralık hazine bonosu peşin alımmıştır. Bononun faiz gelirleri aşağıdaki gibidir;

80

Faiz geliri = 400.000 X 1 yıl X 20 100

= 80.000 bir yıllık faiz geliri

3 yıllık faiz geliri = 80.000 X 3 yıl = 240.000 TL’dir.

1

01.01.2008 181-GELİR TAHAKKUKL. HS. 281 GELİR TAHAKKUKL. HS. 642-FAİZ GELİRL. HS. Hazine bonosu faizlerinin işlenmesi

80.000 160.000 240.000

Bu yılın faizi bankadan tahsil edildiğinde aşağıdaki gibi işlem yapılır.

1

01.03.2008 100-KASA HS. 181 GELİR TAHAK. HS. Bu yılın faiz gelirinin tahsil edilmesi

80.000 80.000

2007 yılının faizi ise 281’den 181 nolu hesaba aktarılır. Bunun nedeni tahhakkuk edecek faiz gelirinin tahsil süresinin bir yılın altına inmesidir.

1

31.12.2008 181-GELİR TAHAKKUKL. HS. 281 GELİR TAHAK. HS. Gelir tahakkukunun aktarılması

80.000 80.000

3.2.7.4. Ay Sonu KDV Mahsup Kaydı Tüketim üzerinden alınan vergilere katma değer vergisi denir. Şirketler de müşterileri gibi kdv öder, müşterilerinden de kdv tahsil ederler. KDV Kanunu işletmelere müşterilerinden tahsil ettikleri KDV’den kendi ödediklerini düştükten sonra kalanını ödemelerini emreder. Ödeme işleminin her ayın sonunda yapılan mahsup kaydına bağlı olarak yapılması gerekir. Bir ay içinde Alınan KDV ve Ödenen KDV toplamları biribirinden muhasebe kayıtları ile çıkarılır.

Alınan KDV’ler 391-HESAPLANAN KDV HESABINA alacak, Ödenen KDV’ler 191-İNİDİRİLECEK KDV HESABINA borç, yazılır.

81

Her iki hesap ay sonunda alacaklı ise borçlu, borçlu ise alacaklı yazılarak mahsup edilir. Aradaki farklılık; 391‘nolu hesap çok ise; 360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS. Alacak, 191’nolu hesap çok ise; 190-DEVREDEN KDV HESABINA borç yazılır.

190-DEVREDEN KDV ise bir sonraki ayda indirilmek üzere bekletirilir.

360-ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HS.’na yazılan tutar bir sonraki ay KDV beyannamesi ile vergi dairesine ödenmek zorundadır.

B

191-İNDİRLECEK KDV H. A

B

391-HESAPLANAN KDV H. A

40.000

20.000

Örnek; Yukarıda bir işletmenin Kasım ayı sonu toplamları verilmiştir. İşletmenin önceki aydan devreden KDV hesabının borç kalanı olmadığına göre; mahsup işlemi aşağıdaki gibi yapılır.

1

30.11.2008 391-HESAPLANAN KDV HS. 190-DEVREDEN KDV H. 191-İNDİRİLECEK KDV HESABI Ay sonu KDV mahsubu kaydı

20.000 20.000 40.000

Büyük defterlerin durumu aşağıdaki gibi oluşur.

B

191-İNDİRLECEK KDV H. A

40.000

B

B

40.000

391-HESAPLANAN KDV H. A

20.000

190-DEVREDEN KDV H. A 20.000

20.000

Devreden KDV bir sonraki mahsup kaydında alacaklandırılarak kapatılır. İşlevi İndirilecek KDV’den farklı değildir. Tek farkı bir önceki aya ait indirilecek KDV olmasıdır.

20.000

82

Örnek; Aynı işletmenin 31 Aralık 2008 tarihinde KDV hesaplarının toplam kalanları aşağıdaki şekilde tespit edilmiştir.

391-HESAPLANAN KDV HS. Alacak kalanı 50.000 191-İNDİRİLECEK KDV HS. Borç kalanı 10.000 190-DEVREDEN KDV HS. Borç kalanı 20.000 1

31.12.2008 391-HESAPLANAN KDV HS. 190-DEVREDEN KDV H. 191-İNDİRİLECEK KDV HESABI 360-ÖDENEC.VERGİ VE FONL. HES. 360.04-KDV Ay sonu KDV mahsubu kaydı

50.000 20.000 10.000 20.000

3.2.8. Unutulan Kayıtların ve Varsa Hataların Düzeltme Kayıtları Genel geçici mizan ve envanter defterinin düzeltme kayıtlarından sonra varsa hatalı kayıtlar veya düzeltme kayıtları yapılır. İşlenmemiş belge olup olmadığı kontrol edilir. İşlenen her belgenin üzerine yevmiye kayıt numarası kırmızı kalem ile yazılır. 31 Aralık gününden sonra geriye dönük işlem deftere yazılamaz. Yevmiye defteri ve büyük defterler kontrol edilir.

3.2.8.1. Aralık Ayı Mizanının Düzenlenmesi Yapılan düzeltme kayıtlarından sonra yapılması gereken yevmiye ve büyük defterlerin toplamlarını alarak aralık ayı mizanını çıkarmak gerekecektir. Mizanın düzenlenme şekli daha önceki modüllerde işlendiğinden tekrar alınmayacaktır.

Mizan oluşturulduktan sonra gelir tablosu hazarlanacaktır. Bizim de ikinci işlemimiz bundan sonra gelir tablosunun hazırlanmasıdır.

Örnek Uygulama

83

Aşağıda aralık ayı sonu itibari ile düzenlenen mizan ve envanter bilgilerini içeren örneğimizi birlikte çözelim.

Umut Konfeksiyon Işletmesi’nin 31.12.2008Tarihli Aralık Ayı Genel Geçici Mizanı Toplam Kalan S.N HESAP ADI Borç Alacak Borç Alacak 1 100-KASA HS. 6.000 3.000 3.000 2 102-BANKALAR H. 50.000 20.000 30.000 3 121-ALACAK SEN.H. 9.000 2.000 7.000 4 153-TİC.MALLAR H. 440.000 20.000 420.000 5 255-DEMİRBAŞLAR H. 500.000 500.000 6 321-BORÇ SENT.H. 1.000 7.000 6.000 7 191-İNDİRİL. KDV H. 2.000 500 1.500 8 391-HESAP. KDV H. 300 4.000 3.700 9 500- SERMAYE H. 607.800 607.800 10 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 350.000 350.000 11 611-SATIŞ İSKONT.H. 400 400 12 770-GENLE YÖN.GİD. 6.000 400 5.600 Toplam 1.014.700 1.014.700 967.500 967.500 Yukarıda genel geçici mizanı verilen Umut Konfeksiyon Limited Şirketinin 31 Aralık 2008 günü sayım sonuçları aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

Yapılacak Envanter Kayıtları Şirketin envanterindeki farklılıklar ve yapılacak işlemler yapılan karşılaştırma sonucu aşağıdaki gibi belirlenmiştir.        

Kasadaki sayımda 2.900 TL olduğu tespit edilmi, noksanlığın nedeni araştırılmak üzere ilgili hesaplara alınacaktır.

Bankadaki mevduatın 35.000 TL olduğu alınan dekont ile belirlenmiş aradaki farklığın faizden kaynaklandığı tespit edilmiştir.

Alacak senetlerine vadelelirine göre 500 TL reeskont hesaplanmıştır.

Alacak senetlerimizin 6.000 TL’lık bölümünün tahsili için yasal takibe başlanmış ve senet tutarı kadar karşılık ayrılmıştır.

Demirbaşlara %20 normal amortisman ayrılacaktır. ( Defterdeki değerin % 29’u alınacaktır.) Defterdeki kayıtlı değer 500.000 TL aynı zamanda mizanda da yer alır.

Borç senetlerine 300 TL reeskont hesaplanmıştır.

Ay sonu KDV mahsubu yapılmıştır.

Depoda yapılan sayımda 280.000 TL mal olduğu tespit edilmiştir. 20.000 Liralık alış iadesi mevcuttur.

Yapılması gereken öncelikli olarak sırası ile işlemleri yevmiye ve büyük defterlere işlemek olacaktır. Şirketin en son yapılan yevmiye kaydının numarası 84’tür.

84

Aktarılan toplam 31.12.2008 197-SAYIM TES.NOKSAN. HS. 100-KASA HESABI Sebebi bulunamayan kasa noksanı 86 31.12.2008 102-BANKALAR H. 642-FAİZ GELİRLERİ H. Banka hesabımıza yürütülen faiz 87 31.12.2008 657-REES.FAİZ GİDER.H.(-) 122-AL.SEN.REESK.H.(-) Alacak senetlerine reeskont ayrılması 88 31.12.2008 128-ŞÜP.TİC. ALACAKLAR 121-ALACAK SEN.H. Senedin şüpheli hale gelmesi 89 31.12.2008 654-KARŞILIK GİD. H.(-) 129-ŞÜP.ALAC.KARŞ..H. Şüpheli alacaklara karşılık ayrılması 90 31.12.2008 770-GENEL YÖNETİM GİD. H. 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H.(-) 91 Demirbaşlara ayrılan amortisman 31.12.2008 391-HESAP.KDV H. 191-İNDİRİLE. KDV H. 360-ÖD.VER.FONL.H. 360.04-KDV Ay sonu kdv mahsubu 92 31.12.2008 322-BORÇ SN. REES. H.(-) 647-REES. FAİZ GEL.H. Alacak senetlerine reeskont ayrılması

1.014.700

1.014.700

85

100 100

5.000 5.000

500 500

6.000 6.000

6.000 6.000

100.000 100.000

3.700 1.500 2.200

300 300

TOPLAM

1.136.300

1.136.300

Bundan sonra yapılması gereken ticari malların denkleştirilmesi işlemidir. Öncelikli olarak satışların maliyeti tablosunu hazırlayalım.

85

Satışların Maliyeti Tablosu A. Dönem başı mal mevcudu........................................

B. Dönem içi mal alışları tutarı.....................................

C. Mal alış giderleri tutarı...............................................

D. Mal alış iadeleri tutarı (-)...........................................

E. Mal alış iskontoları tutarı (-)......................................

F. Dönem sonu mal mevcudu (-)...................................

G. SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİ.....................

: : : : : : :

440.000 (20.000) (280.000) 140.000

Yukaridaki şekilde hesaplanan maliyet aşağıdaki gibi kayıt edilir.

93

Aktarılan toplam 31.12.2008 621- SAT. TİC. MAL.MALİYETİ HS. (-) 153-TİC.MALLAR H. Satılan malın maliyet hesabına devri

1.136.300

Toplam

1.276.300

1.136.300

140.000 140.000

1.276.300

Yapılan işlemlerden önce büyük defterlerin kayıt edilmiş halini özet şeklinde ele alırsak, Her bir hesap için büyük defter açıldığını varsaydığımızdan aşağıdaki listede büyük defterlerimiz yer almaktadır.

Defterlerin toplamları zaten genel geçici mizanda yer almaktadır. Toplamlardan sonra yukarıdaki yevmiye kayıtları büyük defterlere işlenmiş halde verilmiştir.

B

100-KASA HS.

6.000

B

B

B

3.000 100

121-ALACAK SENET. H.

9.000

A

50.000 5.000

A

B

2.000 6.000

B

500 1.500

20.000

20.000 140.000

391-HESAPLANAN KDV H. A

300 3.700

86

A

153-TİCARİ MALLAR H. A

440.000

191-İNDİRLECEK KDV H. A

2.000

102-BANKALAR H.

4.000

B

255-DEMİRBAŞLAR H.

500.000

B

A

B

1.000

500- SERMAYE H.

A

B

B

400

197-SAY.TES. NOKS. H. A 100

B

657-REES.FAİZ GİD. H. 500

A

B

128-ŞÜPHELİ TİC. ALAC. H. 6.000

A

B

657-REES.FAİZ GELİR. H. 300

A

654-KARŞILIK GİD. H. 6.000

B

360-ÖD.VER.VE FONL. H. 2.200

A

600-Y.İ.SATIŞLAR H.

A

350 000

B

B

611-SATIŞ İSKONT.H.

400

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A

6.000

A

7.000

607.800

B

321-BORÇ SENT.H.

B

B

100.000

642-FAİZ GELİRLERİ H. 5.000

A

122-ALACAK SEN.REESK.H. 500

A

B 129-ŞÜP.ALA.KARŞLIĞI H. A 6.000

B

A

322-BORÇ SEN.REESK.H. 300

A

B 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN H. A 100.000

A

B 621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. A 140.000

87

Aralık ayında büyük defter toplamları tekrar alınarak aşağıdaki gibi yeni bir mizan düzenlenir.

Umut Konfeksiyon Işletmesinin 31.12.2008Tarihli Aralık Ayı Mizanı Toplam Kalan S.N Hesap Adı Borç Alacak Borç Alacak 1 100-KASA HS. 6.000 3.100 2.900 2 102-BANKALAR H. 55.000 20.000 35.000 3 121-ALACAK SEN.H. 9.000 8.000 1.000 4 122-AL.SEN.REESK.H 500 500 5 128-ŞÜP.ALACAKLAR 6.000 6.000 6 129-ŞÜP.AL.KARŞL. 6.000 6.000 7 153-TİC.MALLAR H. 440.000 160.000 280.000 8 197-SAY.TES.NOKS.H. 100 100 9 255-DEMİRBAŞLAR H. 500.000 500.000 10 257-BİR.AMORTİS.H. 100.000 100.000 11 321-BORÇ SENT.H. 1.000 7.000 6.000 12 322-B.SEN.REESK.H. 300 300 13 360-ÖD.VERGİ VE FON 2.200 2.200 14 191-İNDİRİL. KDV H. 2.000 2.000 15 391-HESAP. KDV H. 4.000 4.000 16 500- SERMAYE H. 607.800 607.800 17 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 350.000 350.000 18 611-SATIŞ İSKONT.H. 400 400 19 621-SAT.T.M.MALİYE. 140.000 140.000 20 642-FAİZ GELİRLERİ H 5.000 5.000 21 647-REES.FAİZ GELİR. 300 300 22 654-KARŞ.GİDERL.H. 6.000 6.000 23 657-REES.FAİZ GİD.H. 500 500 24 770-GENEL YÖN.GİD. 106.000 400 105.600 TOPLAM 1.276.300 1.276.300 1.077.800 1.077.800 ====== ======= Görüldüğü gibi mizanımızın borç ve alacak toplamı ile yevmiye defterimizin borç ve alacak toplamları birbirine eşittir.

Kalan toplamlarımız da birbirine eşit olduğuna göre yaptığımız işlem ve kayıtlar doğrudur. Bundan sonraki işlemlere geçebiliriz.

88

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları

Öneriler  Envanter defteri yerine envanter  Dönem sonunda yazılan envanter defterini listelerini de kullanabilirsiniz. temin ediniz.  Kullandığınız muhasebe paket programından mizan menüsünden genel geçici mizanı alabilirsiniz.

 Envanter tarihi itibari ile genel geçici mizanı bilgisayardan alınız.  Mizandaki hesap bilgileri ile sayım listelerini karşılaştırarak farklılıkları belirleyiniz.  Belirlediğiniz farklılıklar ile ilgili işlemleri verilen bilgiler doğrultusunda gözden geçiriniz.

 Sayım sonuçları ve mizandaki farklılıkları sırası ile bir kağıda yazınız.  Her farklılık için yapılacak kayıtları maddeler halinde yazınız.

 Belirlediğiniz işlemleri yevmiye ve büyük defterlere işleyiniz.

 Kayıtları unutup atlamamaya özen gösteriniz. Mutlaka hesap makinesi kullanınız.

 Yaptığınız kayıtlardan sonra büyük defter ve yevmiye defterlerini toplayınız.

 Hesap makinesi kullanmalısınız.

 Aralık ayına ait tekrar bir mizan düzenleyiniz.

 Büyük defterleri işleyip topladıktan sonra mizana yazınız.

 Mizan toplamları ile yevmiye defteri toplamlarınızı kontrol ediniz.

 Kaç büyük defter varsa sayınız.

89

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME OBJEKTIF TESTLER (Ölçme Sorulari) 1.

Aşağıdakilerden hangisi muhasebe içi envanter işlemi değildir?

A) Sayım sonuçları ile geçici mizanı karşılaştırak farklılıkları bulmak, B) İşletme varlıklarının sayılması C) Farklılıkların giderilmesi için gerekli kayıtları yapmak, D) Yansıtma maliyet hesaplarını açmak,

2.

Sene sonu bilançosuna ait değerler ........ ….. ‘dan alınır.

3.

Kasada sayılan nakit miktarını hangi tutar ile denkleştirmeliyiz?

A) Kasa defterinin kalanı ile, B) Banka hesabı kalanı ile, C) Ticari mallar hesabının kalanı ile, D) Alınan çekler hesabının kalanı ile

4.

Banka hesabının özet sonucunu hangi belge ile öğrenebiliriz?

A) Makbuz B) Dekont C) Fiş D) Mektup

5.

Depodaki malların sayım sonuçlarının denkleştirildiği tabloya ne ad verilir?

A) Gelir Tablosu B) Satış Tablosu C) Maliyet Tablosu D) Satışların Maliyeti Tablosu

6.

Envanter defterinde değeri düşen mallar için karşılık ayrılma sınırı % kaçtır?

A) % 8 B) % 9 C) % 10 D) % 15

7.

Şüpheli alacaklara hangi durumda karşılık ayrılmalıdır.?

A) Alacak geciktiğinde B) Yasal takibe başlandığında C) Ödeme geç yapıldığında D) Protesto çekildiğinde

90

8.

Şirketlerde kıdem tazminatı karşılıkları……………………….. kişiler için dönem sonlarında ayrılır.

A) İşçiler B) Memurlar C) Çalışan Personel D) Müdürler

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız, cevaplarınız doğru değilse faaliyeti tekrar gözden geçiriniz. Doğru cevaplar verdiyseniz bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz.

91

UYGULAMALI TEST Aşağıda genel geçici mizanı verilen Kamer Ltd.Şti. kayıtlarını 7/A seçeneğine göre muhasebeleştirmektedir.

S.N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Kamer Ltd.Şti. 31.12.2008 Tarihli Genel Geçici Mizanı TOPLAM KALAN HESAP ADI BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK 100-KASA HS. 9.500 5.000 4.500 102-BANKALAR H. 100.000 10.000 90.000 121-ALACAK SEN.H. 70.000 20.000 50.000 153-TİC.MALLAR H. 1.000.000 10.000 990.000 255-DEMİRBAŞLAR H. 900.000 900.000 190-DEVREDEN KDV 30.000 30.000 191-İNDİRİL. KDV H. 60.000 40.000 20.000 391-HESAP. KDV H. 15.000 80.000 65.000 500- SERMAYE H. 1.164.500 1.164.500 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 900.000 900.000 760-PAZ.SAT.DAĞ.G.H. 10.000 10.000 770-GENEL YÖN.GİD. 40.000 5.000 35.000 TOPLAM 2.234.500 2.234.500 2.129.500 2.129.500

Envanter Defterindeki sayım sonuçları; 1.

Kasada 4.500 TL nakit olduğu, 2.

Bankada 120.000 TL nakit olduğu, 3.

Alacak senetlerinin 50.000 TL olduğu, ve 12.000 TL’lik reeskont hesaplandığı, 4.

Demirbaşların normal amortismana göre % 20 amortismana tabi tutulacağı, 5.

Depoda 700.000 Liralık mal olduğu tespit edilmiştir.

Yukarıdaki sonuçlara göre yapılacak işlemleri belirleyelim.

1.

Kasada fazlalık veya noksanlık yoktur.

2.

Bankadaki 30.000 liralık farkın yıl sonu hesabımız aktarılan faizden kaynaklandığı belirleniyor.

3.

Alacak senetlerimize 12.000 Liralık reeskont kaydı yapılacaktır.

4.

Demirbaşlara 900.000 X 0,20 = 180.000 lira amortisman ayrılacaktır.

5.

Ay sonu kdv mahsubu yapılacaktır.

6.

Ticari mallar için satışların maliyeti hesaplanarak devir edilecektir. İSTENEN: Yukarıdaki işlemlere göre envanter kayıtlarını yaparak aralık ayı mizanını çıkarınız.

DEĞERLENDİRME İşlemlerinizi ayrı bir kağıda yaparak sonuçlandırdıktan sonra cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız, noksanlıklarınızı tekrar gözden geçiriniz. Doğru cevaplar verdiyseniz bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz.

92

PERFORMANS TESTİ Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde uyguladıysanız evet, uygulamadıysanız hayır bölümlerini işaretleyiniz. Öğrencinin Modül Adı: Envanter işlemleri Adı Soyadı: Uygulama Faaliyeti: Muhasebe içi envanter işlemleri

Sınıf ve Nu:

Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri “Evet” ve “Hayır” kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

Gözlenecek Davranışlar Şirketin envanter sonuçlarını temin ettiniz mi?

Genel geçici mizanı bilgisayardan aldınız mı?

Sırası ile farklılıkları bir kağıda hazırladınız mı?

Tespit ettiğiniz farklılıkları yevmiye ve büyük defterlere aktardınız mı?

Yevmiye ve büyük defterleri işlediniz mi?

Defterlerin toplamlarını aldınız mı?

Aralık ayı mizanını düzenlediniz mi?

Mizan toplamlarını yevmiye defteri ile kontrol ettiniz mi?

Evet

Hayır

DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. ”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Hepsi “Evet” ise bir sonraki ögrenim faaliyetine geçiniz.

93

ÖĞRENME FAALİYETİ- 4 AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ- 4

Bu öğrenme faaliyeti ile, envanter kayıtlarından sonra ilgili gelir tablosunu hazırlayabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: 

Çevrenizdeki yerel gazetelerde yayınlanan gelir tablosu örneklerini inceleyiniz.



Daha önce gördüğünüz gelir tablosu modülünü gözden geçiriniz.



İnternet üzerinden halka açık şirketlerin gelir tablolarıni inceleyiniz.

4. GELİR TABLOSUNUN HAZIRLANMASI Öncelikle dönem sonlarında yapılması gereken işlemleri sıralayalım: 

Maliyet hesapları ilgili yansıtma hesapları ile gelir tablosu hesaplarına aktarılır.



Maliyet hesabı ile yansıtma hesabı ters kayıtla karşılaştırılarak kapatılır.



Gelir tablosu hesaplarında toplanan gelir ve gider hesapları 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır ve tek hesapta toplanır.



Kar var ise vergi, yasal karşılıklar ayrıldıktan sonra bu hesap 590 Dönem Net Kar veya Zararı Hesabına aktarılarak kapatılır. Gelir tablosu düzenlenir. Kesin mizan düzenlenerek kapanış kaydı yapılır.

Daha önceki modüllerde gelir tablosunun bölümlerini nasıl hazırlandığını öğrendiniz.

Bu bölümde tablodaki rakamların hangi bölümlerden alınarak kullanıldığını daha detaylı göreceğiz.

94

Gelir Tablosu A. BRÜT SATIŞLAR 1. Yurt İçi Satışlar 2. Yurt Dışı Satışlar 3. Diğer Giderler B. SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) 1. Satışlar İadeler (-) 2. Satış İskotaları (-) 3. Diğer indirimler (-) C. NET SATIŞLAR D. SATIŞLARIN MALİYETİ (-) l . Satılan Mamuller ve Maliyeti (-) 2. Satılan Ticarî Mallar Maliyeti (-) 3. Satılan Hizmet Maliyeti (-) 4. Diğer Satışların Maliyeti (-) BRÛT SATIŞ KÂRI VEYA ZARARI E. FAALİYET GİDERLERİ 1. Araştırma ve Geliştirme Giderleri (-) 2. Pazarlama, Satış ve Dağıtımın Giderleri 3. Genel Yönetim Giderleri (-) FAALIYET KÂRI VEYA ZARARI F. DIĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR 1. İştiraklerden Temettü Gelirleri 2. Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri 3. Faiz Gelirleri 4. Komisyon Gelirleri 5. Konusu Kalmayan Karşılıklar 6. Menkul Kıymet Satış Kârı 7. Kambiyo Kârları 8. Reeskont Faiz Gelirleri 9. Faaliyetle ilgili Diğer Gelir ve Kârlar G.DİĞER FAALIYETLERDEN OLAĞAN GIDER VE ZARARLAR (-) 1. Komisyon Giderleri 2. Karşılık Giderleri 3. Menkul Kıymet Satış Zararları 4. Kambiyo Zararları 5. Reeskont Faiz Giderleri 6. Gider ve Zararlar H. FİNANSMAN GİDERLERİ (-) l . Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri (-) 2. Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri (-) OLAĞAN KÂR VEYA ZARAR I. OLAĞAN DIŞI GELİR VE KÂRLAR 1. Önceki Dönem Gelir ve Kârlan 2. Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar İ. OLAĞAN DIŞI GIDER VE ZARARLARI 1. Çalışmayan Kısım Gider ve Zararları (-) 2. Önceki Dönem Gider ve Zararları (-) 3. Diğer Olağan Dışı Gider ve Zararlar DÖNEM KÂR VEYA ZARARI J. DÖNEM KÂRI VERGI VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI

95

4.1. Giderlerin Yansıtılması Dönem içinde açılıp kullanılan ve 7 ile başlayan gider hesapları, gelir tablosu hazırlamak için yansıtma hesapları aracılığı ile 6 ile başlayan gider hesaplarına yansıtılmalıdır. Örnek; Umut Konfeksiyon işletmesinin mizanında yer alan gider hesaplarının yansıtmalarını birlikte açalım. (Öğrenme faaliyeti 1 deki değerler esas alınmıştır.)

S.N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

Umut Konfeksiyon Işletmesinin 31.12.2008 Tarihli Aralık Ayı Mizanı TOPLAM KALAN HESAP ADI BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK 100-KASA HS. 6.000 3.100 2.900 102-BANKALAR H. 55.000 20.000 35.000 121-ALACAK SEN.H. 9.000 8.000 1.000 122-AL.SEN.REESK.H 500 500 128-ŞÜP.ALACAKLAR 6.000 6.000 129-ŞÜP.AL.KARŞL. 6.000 6.000 153-TİC.MALLAR H. 440.000 160.000 280.000 197-SAY.TES.NOKS.H. 100 100 255-DEMİRBAŞLAR H. 500.000 500.000 257-BİR.AMORTİS.H. 100.000 100.000 321-BORÇ SENT.H. 1.000 7.000 6.000 322-B.SEN.REESK.H. 300 300 360-ÖD.VERGİ VE FON 2.200 2.200 191-İNDİRİL. KDV H. 2.000 2.000 391-HESAP. KDV H. 4.000 4.000 500- SERMAYE H. 607.800 607.800 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 350.000 350.000 611-SATIŞ İSKONT.H. 400 400 621-SAT.T.M.MALİYE. 140.000 140.000 642-FAİZ GELİRLERİ H 5.000 5.000 647-REES.FAİZ GELİR. 300 300 654-KARŞ.GİDERL.H. 6.000 6.000 657-REES.FAİZ GİD.H. 500 500 770-GENEL YÖN.GİD. 106.000 400 105.600 TOPLAM 1.077.800 1.077.800 1.276.300 1.276.300

Mizanda 7.gruptan bir maliyet hesabımız vardır. Aklınıza neden diğer gider hesapları 6 ile başlarken biri 7 ile başlamıştır. Bunun nedeni MALİYET HESAPLARI dönem içinde açılırken 7 kodu ile başlayan hesaplar kullanılmalıdır.

96

Hesap planındaki maliyet hesapları: 710-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HESABI 720-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HESABI 730-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI 740-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ HESABI 750-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI 760-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI 770-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI 780-FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI Yukarıdaki maliyet hesaplarının yansıtma hesapları: 711-DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI 721-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI 731-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 741-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI 751-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI 761-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 771-GELEN YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 781-FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI Dikkatinizi çekti sanırım her gider hesap kodunun 1 fazlası yansıtma hesabı olarak kullanılmaktadır.

Aşağıda hesapların yansıtma hesapları ile hangi gelir tablosu hesaplarına aktarılacağı gösterilmiştir.

YANSITMA HESAPLARI

GELİR TABLOSU HESAPLARI

711-DİREKT İMM GİDERLERİ Y. HESABI 721-DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ Y. HESABI 731-GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI 741-HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI

620- SATILAN MAMULLER MALİYETİ HESABI (-)

622- SATILAN HİZMET MALİYETİ HESABI (-)

751-ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI

630- ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ HESABI (-)

761-PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

631-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ HESABI (-)

771-GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI

632- GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HESABI (-)

660-KISA VADELİ BORÇLANMA GİD. HES.

97

781-FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HES. 661- UZUN VD. BORÇLANMA GİDERLERİ H.

Gelir tablosu hesaplarında bulunan giderler 690 DÖNEM KAR VEYA ZARARI hesabının borcuna, gelirler ise alacılıağına kaydedilir. Bu kayıtta ilgili gelir hesabı borç, gider hesabı ise alacaklandırılarak kapatılır. Örneğimizdeki hesapları incelediğimizde bu grupta olan 770-Genel Yönetim Giderleri Hesabının Yansıtması alt bölümde mevcuttur.     

Mizanda 7.grup kaç gider hesabı olduğunu tespit ettik, bir tane 770 Tespit ettiğimiz hesabın gelir tablosu hesaplarından kodunu bulduk 632 Bu hesabın 7/A maliyet hesapları bölümünden yansıtmasını bulalım, 771 Gider hesabımızın mizandaki kalan tutarını alalım, 105.600 TL Artık 6.grup ismini borçlandırıp, aynı hesabın yansıtma hesabını alacaklandırabiliriz.

Yapacağımız kayıt şöyle olacaktır.

94

Aktarılan toplam 31.12.2008 632-GENEL YÖNETİM GİD. HS. 771-GEN.Y.GİDERİ YANSITMA H.

1.276.300

1.276.300

105.600 105.600

(7/B seçeneğinde buraya Sadece 798-GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HS. Yazılır.)

Satılan malın maliyet hesabına devri 1.381.900

Toplam

98

1.381.900

Yukarıdaki kayıttan sonra büyük defterlerimizin durumu aşağıdaki gibi olacaktır.

Soruyu hatırlamamız amacı ile tüm gelir ve gider hesaplarını tekrar gözden geçirelim.

B

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A

6.000 B 400

B

400

611-SAT.İSKONTL. H.

600-Y.İ.SATIŞLAR H.

350 000 A

B

A

100.000

642-FAİZ GELİRLERİ H.

A 5.000

B

657-REES.FAİZ GİD. H. 500

A

B

657-REES.FAİZ GELİR. H. 300

A

B

654-KARŞILIK GİD. H. 6.000

A

B

621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. 140.000

A

B 632-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 105.600

B 771-GEN.Y.GİD.YANSITM. H. A 105.600

Yukaridaki gelir ve gider hesaplarına bakarak gelir tablomuzu hazırlayalım. Burada dikkat etmemiz gerek nokta hep 6.grup hesapları işleme tabi tutacağımızıdır. Bulunan kâr üzerinden % 30 vergi hesaplanacaktır.

A. BRÜT SATIŞLAR ..........................................................................: 350.000 1. Yürt İçi Satışlar .................. 300.000 B. SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) ...............................................................: (400) 1. Satiştan İskontoları (-).............. (400) C. NET SATIŞLAR .............................................................................: 349.600 D. SATIŞLARIN MALİYETİ (-).........................................................: (140.000) 2.Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-)...(140.000) BRÜT SATIŞ KARI ........................................................................: 209.600 E. FAALİYET GİDERLERİ (-) ...........................................................: (105.600) 3.Genel Yönetim Giderleri (-)..........(105.600) FAALİYET KARI ...........................................................................: 104.000 F. DİĞER FAAL.OLAĞAN GELİR VE KARLAR ............................: 5.300 3. Faiz Gelirler ................................ 5.000 7. Reeskon Faiz Gelirleri ................ 300 G.DİĞER FAAL.OL. GİDER VE ZARARLAR (-) ...........................: (6.500) 2. Karşılık Giderleri ....................... 6.000 5. Rees. Faiz Giderleri ................... 500 OLAĞAN KÂR ..............................................................................: 102.800 J. DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIĞI (-) ...........................................: 30.840 DÖNEM NET KARI ......................................................................: 71.960

99

95

96

97

98

Aktarılan toplam 31.12.2008 771-GENEL YÖ. GİD. YAN. HS.

1.381.900 105.600

(7/B seçeneğinde buraya Sadece 798-GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HS. Yazılır.)

105.600

770-GEN.Y.GİDERİ H. Genel yönetim giderlerinin kapanışı 31.12.2008 690-DÖNEM KÂR ZARARI HS. 632-GEN.YÖNE.GİD. 657-REES.FAİZ.GİD.H. 654-KARŞILIK GİD. H. 611-SATIŞ İSKONT. H. 621-SAT.T.M.MALİYETİ Gider hesaplarının kâr zarara devri 31.12.2008 600-Y.İ. SATIŞLAR H. 642-FAİZ GELİRLERİ H. 647-REES.FAİZ GELİR.H. 690-DÖNEM KÂR ZARARI HS. Gelir hesaplarının kâr zarar devir edilmesi

252.500 105.600 500 6.000 400 140.000

350.000 5.000 300 355.300

TOPLAM B

2.095.300

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 6.000 400 100.000 105.600

B

B

611-SAT.İSKONTL. H. 400 400

B

657-REES.FAİZ GİD. H. 500 500

A

654-KARŞILIK GİD. H.

A

B

6.000 B

1.381.900

A

A

657-REES.FAİZ GELİR. H. 300

A

300

B

621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. 140.000

632-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 105.600

B 642-FAİZ GELİRLERİ H. 5.000 5.000

B

6.000

2.095.300

600-Y.İ.SATIŞLAR H. A 350.000 350 000

140.000

B 771-GEN.Y.GİD.YANSITM. H.

105.600

105.600

100

A

105.600

A

B 690-DÖNEM KÂR ZARARI HESABI A 252.500

355.300

102.800

Gördüğünüz gibi 7. grup gider hesapları yansıtmaları ile kapatıldı. Geriye kalan 6. grup gelir ve gider hesapları gelir tablosu çıkarıldıktan sonra dönem kâr zararına devir edildi.

Hazırlayacağımız mizanda gelir ve gider hesapları kapanmış olarak yer alacaktır.

Bundan sonra gelir tablosunda hesapladığımız vergiye karşılık ayrımamız gerekmektedir. Şirket şahıs işletmesi ise vergiye karşılık ayrılmaz. Dönem karı 590 ‘a devir edilir. Çünkü her ortak aldığı kâr payı üzerinde gelir vergisi ödeyecektir.

Vergi karşılıklarını ve bilanço karını kayıt ettikten sonra kâr ile ilgili büyük defterlerimizin durumu aşağıdaki gibi olacaktır.

Aktarılan toplam 31.12.2008 690-DÖNEM KÂR ZARARI HS. 691-DÖN. K.VERGİ VE YAS.YÜK.KARŞ. H. 692-DÖN. NET KARI H Dönem karından verginin düşülmesi 100 31.12.2008 692-DÖNEM NET KARI H. 590-DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI H. Dönem net karının bilanço hesabına devri TOPLAM Bu toplam kesin mizanın toplamı Anlamına gelir.

2.095.300

2.095.300

99

102.800 30.840 71.960

71.960 71.960

2.270.060

B 691-D.K.VERGİ VE YÜK KARŞ. H. A 30.840 30.840 71.960

B

590-DÖNEM NET KARI H. 71.960

B

2.270.060

692-DÖNEM NET KARI H. 71.960

A

A

Yukarıdaki işlemden sonra büyük defterlerimizi kontrol etmek ve kapanış bilançosunu hazırlayabilmek için aralık ayına ait kesin mizanı düzenlememiz gerekir.

101

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Aralık ayı mizanını doğru olarak düzenleyiniz.

Öneriler Envanterde yaptığınız düzeltme kayıtlarından sonra düzenlenen mizanı seçiniz.

Tek düzen hesap planında yer alan gelir tablosunun standart şeklini temin ediniz.

Defterlerinizin ön sayfasında her zaman hesap planınınz bulunsun. Mümkünse bir dosyada saklayınız.

Mizandaki 7.grup gider hesaplarının sayısını tespit ediniz.

7. kod ile başlayan gider hesapların isimlerini ve kalanlarını mizandan belirleyiniz.

Belirlediğiniz gider hesaplarının yansıtma hesaplarını alacaklandırınız. Borçlu olarak aynı hesapların 6.grup kodlularını bularak borçlandırınız.

Her belirlediğiniz 7.grup gider hesabının yansıtmasını hesap planınızdan bulunuz. Hesap makinesi kullanınız.

Büyük defterleri işleyiniz.

Yaptığınız yansıtma kaydını büyük defterlere işlemeyi unutmayınız.

Gelir tablosundaki verilere göre 6.grup hesapların kalanlarını belirleyerek gelir tablosunu düzenleyiniz. Açtığınız yansıtma hesaplarnı borçlandırıp, 7.grup gider hesaplarını alcaklandırarak kapatınız. Büyük defterde açık kalan 6.grup gider hesaplarının kalanlarını 690’a devir ediniz.

Büyük defterlerinizden açık kalan 6.grup gelir tablosu hesaplarını kullanınız.

6.grup gelir hesaplarını 690’a devir ediniz.

Açık kalan 6.grup gelir hesaplarını da aynı şekilde devir ediniz.

7.grup hesaplar ve onların yansıtmalarını kullanınız. Açık kalan 6.grup gider hesaplarının hepsini bir yevmiye kaydı ile devir ediniz.

Dönem karından vergi karşılığını kaydediniz.

Gelir tablosunun sonunda hesapladığınız vergi tutarını kullanınız. Kurumlar vergisi %30’dur.

Dönem karını bilanço karı olan 590’a devir ediniz.

Vergiden sonra kalan kâr tutarını devir ediniz.

102

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER Doğru Yanlış Testi Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz. Uygun seçeneğin karşısına (X) işareti koyunuz.

Sorular 1. Gelir tablosu hesapları 6.grup gelir ve gider hesaplarından oluşur.

Doğru

Yanlış

2. Hesap planında yer alan 7.grup gider hesapları dönem içinde Kullanılmaz.

3. Dönem içinde 7.grup hesaplardan maliyet unsuru olan hesaplar için büyük defterler kullanılır.

4. 760 Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri HS. Yıl içinde kullanılmaz 5. İşletme 7/B seçeneğini kullanıyorsa gelir tablosu hesapları için bir tane 798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı kullanılır.

6. Gelir tablosunun şekli hesap planından alınır.

7. Gelir tablosunun standart şekli işletmelerin isteğine bırakılmıştır.

8. 690’da kayıtlı dönem karı, 590- dönem net karına devir edilir.

9. Gelir ve gider hesaplarının tamamı kapatılmalıdır.

10. Gelir tablosu hesapları bilançoda yer alır.

DEĞERLENDİRME Sorulara verdiğiniz yanıtları parça sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız.

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz.

Yanlış cevaplandırdığınız sorularla ilgili konuları tekrar inceleyip öğrenmeye çalışınız.

103

UYGULAMALI TEST Aşağıda Aralık ayı mizanı verilen Kamer Ltd.Şti.nin gelir tablosunu ve ilgili kayıtlarını 7/A seçeneğine göre muhasebeleştirmektedir. İşletmenin envanter kayıtlarını bilgisayar yardımı ile gerçekleştirebilirsiniz.

S.N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Kamer Ltd.Şti. 31.12.2008 Tarihli Aralık Ayı Mizanı TOPLAM KALAN HESAP ADI BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK 100-KASA HS. 9.500 5.000 4.500 0 102-BANKALAR H. 130.000 10.000 120.000 0 121-ALACAK SEN.H. 70.000 20.000 50.000 0 122-AL.SEN.REESK.H. 0 12.000 12.000 153-TİC.MALLAR H. 1.000.000 300.000 700.000 0 255-DEMİRBAŞLAR H. 900.000 0 900.000 0 257-BİR. AMORTİSM. 0 180.000 0 180.000 190-DEVREDEN KDV 30.000 30.000 0 0 191-İNDİRİL. KDV H. 60.000 60.000 0 0 391-HESAP. KDV H. 80.000 80.000 0 0 360-ÖD.VER.FONLAR 0 15.000 0 15.000 500- SERMAYE H. 0 1.164.500 0 1.164.500 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 0 900.000 0 900.000 621-S.T.M.MALİYETİ 290.000 0 290.000 642-FAİZ GELİRLERİ 0 30.000 0 30.000 657-REES.FAİZ GİD.H. 12.000 0 12.000 0 760-PAZ.SAT.DAĞ.G.H. 10.000 0 10.000 0 770-GENEL YÖN.GİD. 220.000 5.000 215.000 0 TOPLAM 2.811.500 2.811.500 2.301.500 2.301.500

Yukarıdaki sonuçlara göre yapılacak işlemleri belirleyelim.

1. 7. grup hesapları mizandan seçiniz.

2. 7. grup hesapların yansıtma hesaplarını alacaklandırarak, karşılığında 6.grup gelir tablosu hesaplarını borçlandırınız.

3. Hesap planına bakarak gelir tablosu rakamlarını seçiniz.

4. Gelir ve gider hesaplarını kâr zarara devir ediniz.

5. Hesapladığnız kârdan % 20 vergi karşılığı ayırınız.

6. Karşılıktan sonra kalan karı bilanço hesabına devir ediniz.

7. Büyük defterlerinizi işleyiniz. İstenen: Yukarıdaki işlemlere göre gelir tablosunu düzenleyerek gelir ve gider hesaplarını kapatınız.

DEĞERLENDİRME Yukarıdaki işlemleri sırasıyla yerine getirdiyseniz, cevaplarınızı kontrol ediniz.

104

PERFORMANS TESTİ Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde uyguladıysanız evet, uygulamadıysanız hayır bölümlerini işaretleyiniz.

Modül Adı:Envanter işlemleri

Öğrencinin Adı Soyadı:

Uygulama Faaliyeti: Envanter kayıtlarında

sonra ilgili gelir tablosunun hazırlanması

Sınıf ve Nu:

Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri “Evet” ve “Hayır” kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

Gözlenecek Davranışlar Aralık ayı mizanını doğru olarak düzenlediniz mi?

Tek düzen hesap planında yer alan gelir tablosunun standart şeklini temin ettiniz mi?

Mizandaki 7.grup gider hesaplarının sayısını tespit ettiniz mi?

Belirlediğiniz gider hesaplarının yansıtma hesaplarını açtınız mı ?

Büyük defterleri işlediniz mi?

Gelir tablosundaki verilere göre 6.grup hesapların kalanlarını belirleyerek gelir tablosunu düzenlediniz mi ?

Açtığınız yansıtma hesaplarnı borçlandırıp, 7.grup gider hesaplarını alcaklandırarak kapattınız mı?

Büyük defterde açık kalan 6.grup gider hesaplarının kalanlarını 690’a devir ettiniz mi?

6.grup gelir hesaplarını 690’a devir ettiniz mi?

Dönem karından vergi karşılığını ayırdınız mı?

Dönem karını bilanço karı olan 590’a devir ettiniz mi?

Evet

Hayır

DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. “Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Hepsi “Evet” ise bir sonraki ögrenim faaliyetine geçiniz.

105

ÖĞRENME FAALİYETİ- 5 ÖĞRENME FAALİYETİ- 5

AMAÇ

Bu öğrenme faaliyeti ile, kesin mizanı düzenleyerek ilgili kapanış işlemlerini yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyeti öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: 

Daha önce görmüş olduğunuz mizan ve bilânço modülünü gözden geçiriniz.



İnternet üzerinden halka açık şirketlerin dönem sonu gelir tabloları ve kapanış bilânçolarını inceleyiniz.

5. KESİN MİZANIN DÜZENLENMESİ Mizan modülünde mizanın çeşitlerini gördünüz, bildiğiniz gibi; 

Envanterin ilk aşamasında çıkarılan mizana; Aralık ayı genel geçici mizanı,



Gider hesaplarının yansıtmalarının açılmasından sonra çıkarılan mizana; Aralık ayı mizanı,



Gelir ve gider hesaplarının devir edilmesinden sonra çıkarılan mizan; Kesin mizan denir.

Kesin mizan gelir tablosun hazırlandıktan sonra büyük defterin ve yevmiye defterinin tekrar toplamları alınır. Mizan ister kapansın ister kapanmasın tüm büyük defterin toplamları alınmalıdır.

Daha önceki faaliyetimizde çözdüğümüz sorunun büyük defterlerin baz alarak kesin mizanı düzenleyelim. Örneğimizin büyük defterleri aşağıdaki gibidir; Yevmiye defterimizin borç ve alacak toplamı en son kayıttan sonra, 2.276.060 TL olmuştur. En son 100. kayıt yapılmıştır.

B

100-KASA HS.

6.000

A

B

3.000 100

102-BANKALAR H.

50.000 5.000

106

20.000

A

B

121-ALACAK SENET. H.

9.000

B

A

2.000 6.000

191-İNDİRLECEK KDV H.

2.000

B

B

440.000

A

B

500 1.500

255-DEMİRBAŞLAR H.

A

B

A

B

607.800

B

B

500

B

B

A

7.000

197-SAY.TES.NOKS..H.

A

600-Y.İ.SATIŞLAR H. A 350.000 350 000

105.600

611-SAT.İSKONTL. H. A 400 400

B

321-BORÇ SENT.H.

100

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 6.000 400

100.000

4.000

1.000

500- SERMAYE H.

20.000 140.000

391-HESAPLANAN KDV H. A

300 3.700

500.000

B

153-TİCARİ MALLAR H. A

B

657-REES.FAİZ GİD. H. 500

A

B

654-KARŞILIK GİD. H.

A

B

6.000

6.000

642-FAİZ GELİRLERİ H. A 5.000 5.000

647-REES.FAİZ GELİR. H. A 300 300

621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. 140.000

107

140.000

A

B

632-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 105.600

B

B

B

B 771-GEN.Y.GİD.YANSITM. H.

105.600

322-B.SEN.REES. H. 300

105.600

A

B

105.600

122-ALACAK SEN.REESK.H.

A 500

128-ŞÜPHELİ TİC. ALAC. H. 6.000

A

B 129-ŞÜP.ALA.KARŞLIĞI H.

590-DÖNEM NET KARI H. A 71.960

A 6.000

B 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN H. A 100.000

B 690-DÖNEM KÂR ZARARI HESABI A 252.500

A

B 360-ÖD.VERGİ VE FONLAR H. A

355.300

2.200

102.800 355.300

355.300

B 691-D.K.VERGİ VE YÜK KARŞ. H. A 30.840

B

30.840

692-DÖNEM NET KARI H. 71.960

B 370-D.K.VERGİ VE YÜK KARŞ. H. A 30.840

108

A

71.960

Her hesabın borç ve alacak kalanlarını dikkatlice tablomuza aktaralım.

S.N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Umut Konfeksiyon Işletmesinin 31.12.2008 Tarihli Aralık Ayı Kesin Mizanı Toplam Kalan Hesap Adı Borç Alacak Borç Alacak 100-KASA HS. 6.000 3.100 2.900 102-BANKALAR H. 55.000 20.000 35.000 121-ALACAK SEN.H. 9.000 8.000 1.000 122-AL.SEN.REESK.H 500 500 128-ŞÜP.ALACAKLAR 6.000 6.000 129-ŞÜP.AL.KARŞL. 6.000 6.000 153-TİC.MALLAR H. 440.000 160.000 280.000 191-İNDİRİL. KDV H. 2.000 2.000 197-SAY.TES.NOKS.H. 100 100 255-DEMİRBAŞLAR H. 500.000 500.000 257-BİR.AMORTİS.H. 100.000 100.000 321-BORÇ SENT.H. 1.000 7.000 6.000 322-B.SEN.REESK.H. 300 300 360-ÖD.VERGİ VE FON 2.200 2.200 370-D.K.VERGİ VE D. Y. 30.840 30.840 YÜK KARŞ. H. 391-HESAP. KDV H. 4.000 4.000 500- SERMAYE H. 607.800 607.800 590-DÖNEM NET K. H 71.960 71.960 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 350.000 350.000 611-SATIŞ İSKONT.H. 400 400 621-SAT.T.M.MALİYE. 140.000 140.000 632-GEN.Y.GİD. H. 105.600 105.600 642-FAİZ GELİRLERİ H 5.000 5.000 647-REES.FAİZ GELİR. 300 300 654-KARŞ.GİDERL.H. 6.000 6.000 657-REES.FAİZ GİD.H. 500 500 690-DÖNEM K/Z H. 355.300 355.300 691-D.K.VERGİ VE D. Y. 30.840 30.840 30.840 30.840 YÜK KARŞ. H. 692-DÖNEM NET K. H. 71.960 71.960 770-GENEL YÖN.GİD. 106.000 106.000 771-GEN.Y.GİD.YANS. 105.600 105.600 TOPLAM 2.300.900 2.300.900 856.140 856.140

Bundan sonra yapılması gereken mizanın borç kalanlarını bilançonun aktifine, (Aktifi düzenleyen pasif karekterli hesaplar aktifteki hesabın altına – olarak yazılacaktır.) alacak kalanını pasife (Pasifi düzenleyen aktif karekterli hesaplar ise pasife ilgili hesabın altına – olarak yazılır.)yazıp toplam almalıyız.

109

Kesin mizanın borç kalanındaki kalanları aktife, alacak kalanlarındaki hesapları pasife yazalım. Bu arada aktifi düzenleyici hesapların alacak kalanlarının aktife, pasifi düzenleyici hesapların ise borç kalanlarının pasife yazılması gerektiğini bir kez daha hatırlayalım.

AKTİF

UMUT TİCARET İŞLETMESİ 31.12.2008 TARİHLİ KPANIŞ BİLANÇOSU

I.DÖNEN VARLIKLAR 318.500 III.KISA VAD. YAB. KAY. 10.HAZIR DEĞERLER 37.900 32.MALİ BORÇLAR 5.700 100.KASA 2.900 321 .BORÇ SN. 6.000 102.BANKA 35.000 322.BORÇ S.RE. (300) 12.TİCARİ ALACAKLAR 500 36.ÖD.VERGİ.FONL. 2.200 121.ALAC.SEN. 1.000 360.ÖD.VERG. 2.200 122.A.S.REES. (500) 37.B. VE GİD.KÂR. 30.840 128.ŞÜP.ALAC. 6.000 371.D.K.V.KÂR. 30.840 129.Ş.A.KARŞ. (6.000) IV.UZUN VAD.YAB.KAY. 15.STOKLAR 280.000 V.ÖZKAYNAKLAR 153.TİCARİ MAL 280.000 50.ÖDENMİŞ SERMAYE 607.800 19.DİĞ.DÖN.VAR. 100 500.SERMAYE 607.800 197.SAY.TES.NOK. 100 59.DÖNEM NET K/Z. 71.960 II.DURAN VARLIKLAR 400.000 590.D.NET KARI 71.960 25.MADDİ DUR. VAR. 400.000 255.DEMİRBAŞL. 500.000 257.B.AMOR. (100.000)

AKTİF TOPLAMI

718.500

PASİF TOPLAMI

PASİF 38.740

679.760

718.500

Yönetim Kurulu Üyeleri

Semra Bulut

Ayfer Can

Kapanış bilançomuz yukarıdaki gibi düzenlenmiş olacaktır. Yetkililerce onaylanan bilanço ilgili kuruluşlara sunulmak üzere çoğaltıldıktan sonra dosyaya takılır. Aynı bilançonun tarihi değiştirilerek (1.1.2009) açılış bilançosu hazırlanır.

110

Mizanda açık kalan bilanço hesapları da en on yapılan aşağıdaki kapanış kaydı ile kapatılır.

100

Aktarılan toplam 31.12.2008 500- SERMAYE HS. 360-ÖD.VER.FONL.HS. 370-D.K.VER. ve D. YASAL YÜK. KRŞ.

590-DÖNEM NET KARI H. 129-Ş.TİC.A.KARŞILIĞI HS.(-) 257-BİRİKMİŞ AMORTİS.H.(-) 122-AL.SEN.REESKONTU H.(-) 321-BORÇ SENETLERİ H. 100-KASA HS. 102-BANKALAR HS. 121-ALACAK SEN.HS. 128-Ş.TİC.ALA.HS. 322-B.SENT.REES.H.(-) 153-TİC.MALLAR H. 255-DEMİRBAŞ.H. 197-SAY.TES.NOK.H.

2.270.060

2.270.060

619.800 2.200 30.840 71.960 6.000 100.000 500 6.000 2.900 35.000 1.000 6.000 300 280.000 500.000 100

Dönem son kapanış kaydı.

3.095.360

TOPLAM

3.095.360

Büyük defterlere yevmiye kaydı işlendikten sonra defterlerin toplamlarının altı kırmızı kalemle çift çizilerek kapatılır. Bunun anlamı bu dönem için defterlere yapılacak kayıtlar bitmiştir. Yevmiye defterinin altı da çift çizgi ile kapatılır. Yeni dönem için yeni yevmiye ve büyük defteri alınır. Yevmiye defterinin kapatılmasından sonra büyük defterler de kapatılır.

Yeni dönemin ilk günü (1 Ocak) kapanış bilançosundaki hesaplar yeni yevmiye defterine 1 nolu yevmiye kaydı olarak aşağıdaki gibi yazılır. İkinci işlem olarak da ticari senetlere hesaplanan reeskont işlemlerinin iptali ile dönem karı veya zararının ilgili kar veya zarar hesabına aktarılması kayıtları yapılır.

Yeni dönemin açılış bilançosu yevmiye ve büyük deftere aşağıdaki gibi kayıt edilir.

Bundan sonra şirketin diğer işlemleri tarih sırasına göre kayıt edilir.

111

1

1.01.2009 100-KASA HS. 102-BANKALAR HS. 121-ALACAK SEN.HS. 128-Ş.TİC.ALA.HS. 322-B.SENT.REES.H.(-) 153-TİC.MALLAR H. 255-DEMİRBAŞ.H. 197-SAY.TES.NOK.H.

2.900 35.000 1.000 6.000 300 280.000 500.000 100

500- SERMAYE HS. 360-ÖD.VER.FONL.HS. 370-D.K.VER. ve D.YAS.YÜK. K. 590-DÖNEM NET K. H. 129-Ş.TİC. ALC.KARŞILIĞI HS.(-) 257-BİRİKMİŞ AMORT. H.(-) 122-AL.SEN.REES. H.(-) 321-BORÇ SENETL. H.

619.800 2.200 30.840 71.960 6.000 100.000 500 6.000

Açılış kaydı 2

01.01.2009 657-REES.FAİZ GİDER.H. 322-B.SEN.REESK.H. Borç senetleri reeskontunun iptali 3 01.01.2009 122-BORÇ SN. REES. H. 647-REES. FAİZ GEL.H. Borç senetleri reeskontunun iptali 4 01.01.2009 590-DÖNEM NET K. H. 570-GEÇMİŞ YILLAR KARLARI Geçmiş yıllar karının devri

500 500

300 300

71.960

Böylece muhasebe içi ve dışı envanter işlemleri tamamlanmış olur.

112

71.960

UYGULAMAFAALİYETİ FAALİYETİ UYGULAMA İşlem Basamakları

Öneriler

Büyük defterlerininiz toplamlarını alınız.

Aldığınız toplamları defterlerin üzerine kurşun kalem ile yazınız.

Yevmiye defterinin toplamlarını alınız.

En son kayıtlardan sonra her iki tarafı da dikkatlice toplayarak kurşun kalem ile yazınız.

Büyük defterlerin borç, alacak toplamlarını ve kalanlarını mizana yazınız.

Büyük defter sayısını sayınız. Toplamlar aynı değilse hata vardır.

Daha dikkatli olunuz.

Mizanın toplamı ile yevmiye defteri toplamının aynı olmasını sağlayınız. Mizanın kalan toplamlarını birbirine eşitleyiniz.

İşlemlerinizde hesap makinesi kullanınız.

Hesap planına bakarak mizan kalanlarına göre kapanış bilançosunu düzenleyiniz.

Bilançonuzu hesap planınıza göre takip ederek hazırlayınız.

Bilançodaki hesapları ters kayıt yaparak kapatınız.

Alacaklı hesapları borçlu, borçlu hesapları alacaklı yazınız.

Çıkardığınız bilanço ve önceden hazırlamış olduğunuz gelir tablosunu yetkililere imzalatınız.

Eski defterlerin toplamlarını çift çizgi ile kapatarak, kurşun kalem ile aldığınız toplamları dolma kalem ile yazınız. Yeni yılın defterlerinin aralık ayında alınmış olması gerekir. Bu işlemleri yeni dönemin ilk günü tamamlayınız.

Yeni defterlere açılış kaydı ve reeskont iptali kayıtlarını yapınız.

113

ÖLÇMEVE VEDEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME ÖLÇME OBJEKTİF TESTLER Doğru Yanlış Testi Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz. Uygun seçeneğin karşısına (X) işareti koyunuz.

Sorular Doğru 1. Kesin mizana büyük defterdeki hesapların borç ve alacak toplamları yazılır.

2. Büyük defterde kapanmış olan hesaplar kesin mizana yazılmaz.

3. Yevmiye defterinin toplamı ile kesin mizanın toplamı aynı olmaması önemli değildir.

4. Kesin mizanın düzenlenmesinden sonra kapanış bilançosu düzenlenir.

5. Kapanış bilançosu yevmiye defterine ters kayıt yapılarak yevmiye ve büyük defter kapatılır.

6. Büyük defterin kapanması demek borç ve alacak toplamının eşit olması demektir.

7. Yeni yılın açılış kaydı önceki yılın kapanış bilançosundan yapılır.

8. Açılış kaydından sonra reeskont kayıtları iptal edilir.

9. Ayrılan reeskont kayıtları alacak ve borçların gerçek değerinin bilançoya yansıtılmasını sağlar.

10.Yevmiye defterine son kayıt yapıldıktan sonra altı çift çizgi ile kapatılır.

Yanlış

DEĞERLENDİRME Sorulara verdiğiniz yanıtları parça sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız.

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz.

Yanlış cevaplandırdığınız sorularla ilgili konuları tekrar inceleyip öğrenmeye çalışınız.

114

UYGULAMALI TEST Kamer Limitet Şirketinin dönem sonu işlemlerinden sonra işlenmiş büyük defterlerinin durumu aşağıdaki gibidir.

B

100-KASA HS.

A

9.500

B

5.000

121-ALACAK SENET. H.

70.000

B

B

A

B

A

B

B

900.000

B

500- SERMAYE H.

A

B

391-HESAPLANAN KDV H.

B

5.000

190-DEVREDEN KDV H.

115

A

30.000

631-PAZ.SATIŞ D.G.H.

600-Y.İ.SATIŞLAR H.

900.000

215.000

A

80.000

A

10.000

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A

220.000

A

10.000 290.000

30.000

1.164.500

B

153-TİCARİ MALLAR H.

15.000 65.000

A

A

10.000

1.000.000

40.000 20.000

255-DEMİRBAŞLAR H.

102-BANKALAR H.

100.000 30.000

20.000

191-İNDİRLECEK KDV H.

60.000

B

900.000

A

B

657-REES.FAİZ GİD. H..

12.000 12.000

A

B

621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. A 290.000 290.000

B

642-FAİZ GELİRLERİ H. A 30.000 30.000

B 760-PAZ.S.DAĞITIM GİD. H. A 10.000 10.000

B 632-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 215.000 215.000

B 771-GEN.Y.GİD.YANSITM. H. A 215.000 215.000

B 690-DÖNEM KÂR ZARARI HESABI A

B

930.000

930.000

10.000

B 370-D.K.VERGİ VE YÜK KARŞ. H. A 120.900

B

590-DÖNEM NET KARI H. 282.100

761-PAZ.S.DAĞ.GİD.H.

A

10.000

B 692-DÖNEM NET KARI H. A 282.100 282.100

A

B

B 360-ÖD.VER.FONLAR HESABI A

122-AL.SEN.REESKONTU H. A 12.000

B 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN.H

15.000

A

180.000

B 691-D.K.VERGİ VE YÜK KARŞ. H. A 120.900 120.900

Yukarıda büyük defterlerinin son hali verilen şirketin kesin mizanını, kapanış bilançosunu ve kapanış kayıtlarını hazırlayınız.

116

PERFORMANS TESTİ Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde uyguladıysanız evet, uygulamadıysanız hayır bölümlerini işaretleyiniz. ÖĞRENCİNİN ADI SOYADI:

MODÜL ADI: Envanter işlemleri UYGULAMA FAALİYETİ: Kesin mizanın düzenlenerek ilgili kapanış işlemlerinin yapılması

SINIF VE NO:

AÇIKLAMA: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri EVET ve HAYIR kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Yaptığınız devir işlemlerinden sonra büyük defterleri işlediniz mi?

Büyük defter sayısını belirlediniz mi?

Hesapların toplamlarını hesap makinesi ile aldınız mı?

Mizana hesapların toplamlarını ve kalanlarını dikkatlice yazdınız mı?

Yevmiye defterinin toplamlarını aldınız mı?

Aralık ayı kesin mizanının toplamlarını yevmiye defteri ile kontrol ettiniz mi ?

Kesin mizanın kalanlarına göre kapanış bilançosunu düzenlendiniz mi?

Yevmiye defterine kapanış kaydını yazdınız mı?

Büyük defterleri toplamlarını kontrol ederek kapattınız mı?

EVET

HAYIR

Yeni yıl için bilançonun açılış bilançosu olarak düzenlediniz mı?

Yeni defterlere açılış kaydını yaptınız mı?

Reeskont iptal kayıtlarını yeni defterlere yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. ”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Hepsi “Evet” ise bir sonraki ögrenim faaliyetine geçiniz.

117

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME 1. BÖLÜM Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırarak kendinizi değerlendiriniz.

1.

Stoklardaki ürünler hangisi ile takip edilir?

A) Takip çizelgesi B) Stok kartları C) Listeler D) Büyük defter

2.

İşletmede kaydı tutulan varlıkların birikmiş amortismanları ve uygulanan amortisman oranlarını hangi defterden edinebiliriz?

A) Stok Defteri B) Maliyet Defteri C) Amortisman Defteri D) Yevmiye Defteri

3.

İşletmenin sermaye hareketlerine ilişkin bilgileri hangi defterden edinebiliriz?

A) Amortisman Defteri B) Ortaklar Pay Defteri C) Yevmiye Defteri D) Maliyet Defteri

4.

Alacak ve borç senetlerine envanter sırasında uygulanan reeskontun nedeni nedir?

A) Senedi satmak için B) Senetlerin bir sonraki günkü değeri için C) Senedi almak için D) Senetlerin o günkü değerini bulmak için

5.

Envanter defterine neler yazılır?

A) Bilanço ve mizan B) Sayım sonuçları ve listeler C) Sayım sonuçları ve bilanço D) Mizan ve bilanço

6.

Hangi işletmeler üç yılda bir sayım yaparlar?

A) Her işletme B) İşletme defteri tutanlar C) İmalat yapanlar D) Eczane ve sanayiciler

118

2. BÖLÜM Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplandırarak kendinizi değerlendiriniz.

1.

Muhasebe içi envanter işlemlerinde hangisi kullanılmaz.?

A) Sayım sonuçları B) Aralık Ayı Mizanı C) Muhasebe Defterleri D) Açılış Bilançosu

2.

Hangisi için envanter kaydı yapılmaz?

A) Borç Senetleri İçin B) Stoktaki Mallar İçin C) Unutulan Belgeler İçin D) Alacak Senetleri İçin

3.

Şüpheli alacaklara muhasebenin hangi ilkesi gereğince karşılık ayrılır?

A) Tam açıklama kavramı B) Kişilik kavramı C) Dönemsellik kavramı D) İhtiyatlılık kavramı

4.

Dönem sonunda 690 Dönem Kâr Zararı Hesabı 4.000 TL borç kalanı veriyor şirketin ödemesi gereken kurumlar vergisi ne kadardır?

A) Yoktur.

B) 1.200 TL C) 1.100 TL D) 1.400 TL

5.

Dönem sonunda şirketinin 7 grup maliyet hesaplarının karşılığı gelen 6.grup maliyet hesapları 798-Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı’na devir edilmiştir. Sizce şirket hangi usule göre maliyet hesaplarını kayıt etmektedir?

A) 7/B Seçeneğine Göre B) 7/A Seçeneğine Göre C) Maliyet Esasına Göre D) Tekdüzen Hesap Planına Göre

6.

Sebebi bulunamayan kasa farkları daha sonra hangi işleme tabi tutulur?

A) Kâr zarar devir edilir.

B) Bekletilir.

C) Gider yazılır.

D) Gelir yazılır.

7.

Düzeltme kayıtlarından sonra hangi tablo hazırlanır?

A) Kesin Mizan B) Genel Geçici Mizan C) Gelir Tablosu D) Bilanço

119

8.

Şirketin dönem karından ayrılan vergi karşılıkları daha sonra hangi hesaba devir edilir?

A) Ödenecek Borçları B) Ödenecek Vergilere C) Devir Edilmez.

D) Senetlere

DEĞERLENDİRME Sorulara verdiğiniz yanıtları modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız.

Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz.

120

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI Soru

Cevap

1 2 3 4 5 6 7 8

A B D B C D B C

UYGULAMALI TESTİ 1 CEVAP ANAHTARI Kasanın envanteri; …KASA ……………….. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Birim Fiyatı

1

20 TL

2 adet

20 TL

40 TL

2

50 TL

10 adet

50 TL

500 TL

3

100 TL

5 adet

100 TL

500 TL

Toplam

Tutarı

Not

1.040 TL

Alınan çeklerin envanteri; …ALINAN ÇEKLER……... ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Miktarı

1

2 Ay vadeli

1 adet

500 TL

2

3 Ay vadeli

1 adet

300 TL

Toplam

Tutarı

Not

800 TL

121

Alacak senetlerinin envanteri; …ALACAK SENETLERİ. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Vadesine Kalan Süre

1

7Ay vadeli

1 adet

10 gün

700 TL

2

3 Ay vadeli

1 adet

30 gün

500 TL

Toplam

Tutarı

Not

1.200 TL

Menkul kıymetlerin envanteri; …MENKUL KIYMETLER. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Alış Bedeli birim fiyatı

1

Erdemir Hisse Se.

1.000 lot

5 TL

5.000TL

2

Akbank hisse senedi

4.000 lot

6 TL

24.000 TL

Toplam

Tutarı

29.000 TL

122

Not

Stokların envanteri; …TİCARİ MALLAAR.. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

Miktarı

Birim Fiyatı

1

A Malı

200 m

10 TL

2.000 TL

2

B Malı

500 m

60 TL

30.000 TL

3

C Malı

100 m

40 TL

4.000 TL

4

D Malı

400 m

15 TL

6.000 TL

5

E Malı

800 m

20 TL

16.000 TL

6

F Malı

600 m

30 YTL

18.000 TL

Toplam

Tutarı

Not

76.000 TL

Duran varlıkların envanteri; Duran varlıkları bu yıl ayrılacak amortismanlar; İşyeri 1 120.000 TL X % 10 = 12 TL Taşıt 3 120.000 TL X % 20 = 24 TL Depo 1 70.000 TL X % 10 = 7 TL Toplam 43 YTL amortisman bu yıl ayrılacaktır. şeklinde hesaplanarak demirbaş ve amortisman defterinin 2008 yılı sütununa eklenir.

Yıllar

2008

2009

2010

2011

2012

Normal

Normal

Normal

Normal

Normal

% 10

% 10

% 10

% 10

% 10

Duran Varlık İşyeri Seçilen Amortisman Yöntemi Seçilen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarı

120.000

12

123

Yıllar

2008

2009

2010

2011

2012

Normal

Normal

Normal

Normal

Normal

%20

%20

%20

%20

%20

Duran Varlık Demirbaş

120.000

Seçilen Amortisman Yöntemi Seçilen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarı

14

Yıllar

2008

2009

2010

2011

2012

Normal

Normal

Normal

Normal

Normal

% 10

% 10

% 10

% 10

% 10

Duran Varlık Depo

70.000

Seçilen Amortisman Yöntemi Seçilen Amortisman Oranı Ayrılacak Amortisman Tutarı

7

Borçların envanteri; …BORÇ SENETLERİ. ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Cinsi

1

1 Ay vadeli borç s.

2

5 yıllık banka kredisi

Miktarı

Vadesine Kalan Süre 1 adet

Toplam

Tutarı

Not

20 gün

400 TL

4 yıl

7.000 TL 1.100 TL

124

Özkaynakların envanteri; …ÖZKAYNAKLARIN ENVANTERİ

Tarih:31.12.2008 Sayfa No: 1

Sıra No

Ortak

1

Aysun Karaman

2 3

Payı

Bir Payın Değeri

Tutarı

4.000 pay

0,5 TL

2.000 TL

Beyhan Can

10.000 pay

0,5 TL

5.000 TL

100 YTL

20.000 pay

0,5 TL

10.000 TL

Toplam

17.000 TL

Gelir ve gider hesapları için bir işlem yapılmayacaktır.

Geçen yılın karı 9.000 TL.dir.

Bu döneme ait toplam giderler 1.000 TL Bu dönemin net gelirleri 5.000 TL’dir. Şirketin mamul ünitemi yoktur.

ÖĞRENME FAALİYETİ 2CEVAP ANAHTARLARI Soru

Cevap

1 2 3 4 5 7

C A C D C D

125

Not

Soru

Doğru/Yanlış

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D D Y D Y Y Y D Y Y

UYGULAMALI TEST 2 CEVAP ANAHTARI Örnek; 1. öğrenme faaliyetindeki örneğimizi hesap makinesi kullanarak değerleme tablosundan alacağımız ölçülere bakarak değerleyelim;

Kasada yapılan sayım sonuçları; Nominal değer ile değerlenir.

2 adet X 20 TL = 40 TL, 10 adet X 50 TL = 500 TL, 5 adet X 100 TL = 500 TL, Toplam 1.040 TL kasada 31.12.2008 günü bulunan nakit miktarı bu şekilde listelenir.

KASA ENVANTERİ Sıra No

Tarih:31.12.2008 Sayfa:

Nakit Miktarı

Nominal Değeri (TL)

Tutar (TL)

1 2

2 adet 10 adet

20 50

40 500

3

5 adet

100

500

TOPLAM

1.040

Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

126

2. Sayılan alınan çekler; Nominal değer ile değerlenir.

1 adet 2 ay vadeli 500 TL 1 adet 3 ay vadeli 300 TL 800 Liralık toplam alınan çek mevcudu belirlenir.

ALINAN ÇEKLERİN ENVANTERİ S.N Vade 1 2 ay 2 3 ay

Tarih: 31.12.2008 Sayfa: 1 Nominal Değeri

Tutar (TL) 500 300

500 300 800

TOPLAM Düzenleyen İmza

Firma Yetkilisi İmza

3. Alacak Senetlerinin reeskontu hesaplanır; TC Merkez bankasından alınan envanter günü ilan edilen reeskont oranı % 54 olmuş ve senetlere reeskont hesaplanacaktır.

Reeskont faizi formülü = Nominal Değer X Faiz Oranı X Tahsile Kalan Gün Sayısı 360+ (Faiz Oranı X Tahsile Kalan Gün Sayısı) 7 ay vadeli 700 Liralık alacak senedin aralık ayından sonra 180 gün vadesi kalmıştır.

Buna göre hesaplanacak reeskont faizi şöyle hesaplanacaktır.

ALACAKLARIN ENVANTERİ Alacağın Cinsi Alacak Senedi

Sayfa No: 1 Tarih: 31.12.2008 Vadesi 7 ay

Kalan Günü 180

Nominal Değeri 700

Düzenleyen İmza

Tutarı 700

Reeskontu 149

Firma Yetkilisi İmza

Aralık ayından sonra kalan gün = 6 aydır. 30 gün ile çarpıldığında 180 gün bulunur.

Senedin tahsiline daha 180 gün vardır. Bu süre için faiz hesaplanacaktır.

Reeskont faizi = 700 TL X 0,54 X 180 gün = 68.040 = 149 TL 360+(0,54 X 180 gün) 457,2 4. Menkul kıymetler o günün kapanış fiyatından değerlenecektir; Şirketin elinde;  Erdemir hissesinden 1.000 lot olduğu ve alış fiyatının da 5 lira olduğu,  Kardemir hissesinden 2.000 lot olduğu ve alış fiyatının da 2 lira olduğu, belirlenmiştir.

127

Buna göre; 31.12.2008 günü İMKB’de Erdemir hissesinin 1 lot alım fiyatı 6 liradan, Kardemir hissesinin alım fiyatı 1liradan kapanmıştır.

Hisse senedinin toplam değeri; 1.000 lot Erdemir hissesi X 6 lira = 6.000 Lira, 2.000 lot kardemir hisse X 1 = 1.000 YTL olmuştur. Envanter defterine senet bu değer üzerinden yazılacaktır.

MENKUL KIYMETLER ENVANTERİ Senedin Cinsi

Kapanış Değeri

Erdemir Kardemir

Sayfa No: 1 Tarih: 31.12.2008 Miktarı Lot

6 1

Alış Bedeli

1.000 2.000

Alış Tutarı

5 2

5.000 4.000 9.000 Firma Yetkilisi İmza

Toplam Düzenleyen İmza

Değerleme Tutarı 6.000 2.000 8.000

Artış veya (Azalış) 1.000 (2.000) 1.000

5. Stoklar maliyet bedeli ile değerlenecektir; Maliyet bedeli her cins malın kayıtlı olduğu stok kartından bakılarak miktarın karşısına yazılmıştır. Buna göre stoktaki malın tutarı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır; TİCARİ MAL ENVANTERİ Cinsi Miktarı A malı 200 metre B malı 500 metre C malı 100 metre D malı 400 metre E malı 800 metre D malı 600 metre Düzenleyen İmza

Sayfa No: 1 Tarih: 31.12.2008 Birim Maliyet Tutar (TL) 10 TL 2.000 60 TL 30.000 40 TL 4.000 15 TL 6.000 20 TL 16.000 30 TL 18.000 TOPLAM 76.000 Firma Yetkilisi İmza

Toplam Ticari malın fiili olarak kalan tutarı

128

76.000 Liradır.

6. İşletmenin binaları hakkında bilgiyi amortisman defterinden edinebiliriz; Bu yıl da uygulanacak amortisman miktarı hesaplanarak amortisman ve envanter defterine işlenecektir. Buna göre; Bu yıl ayrılacak amortismanlar; İşyeri 1 120.000 TL X % 10 = 12 TL Taşıt 3 120.000 TL X % 20 = 24 TL Depo 1 70.000 TL X % 10 = 7 TL şeklinde hesaplanarak listeye eklenir.

DURAN VARLIKLARIN ENVANTERİ Cinsi

Miktarı

İşyeri Depo Taşıt

1 adet 1 adet 3 adet

Tarih: 31.12.2008 Sayfa: 1

Defter Değeri 120.000 70.000 120.000

Birikmiş Amortisman 12.000 14.000 24.000

TOPLAM Düzenleyen İmza

Ayrılacak Amortisman 12.000 7.000 12.000

31.000 Firma Yetkilisi İmza

Bu sene muhasebe kayıtları ile duran varlıkları 31.000 TL amortisman ayrılacaktır.

6. Borç Senetlerinin reeskontu hesaplanır; Cinsi Vadesi Tutarı Kalan Gün Borç Senedi 1 yıl 400 TL 180 Banka Kredisi 5 yıl 7.000 TL

Adedi 1

Borç Senetleri; TC Merkez bankasından alınan envanter günü ilan edilen reeskont oranı % 54’tür.

Reeskont faizi formülü = Nominal Değer X Faiz Oranı X Tahsile Kalan Gün Sayısı 360+ (Faiz Oranı X Tahsile Kalan Gün Sayısı) 7 ay vadeli 700 Liralık alacak senedin aralık ayından sonra 180 gün vadesi kalmıştır.

Buna göre hesaplanacak reeskont faizi şöyle hesaplanacaktır.

Aralık ayından sonra kalan gün = 3 aydır. 30 gün ile çarpıldığında 180 gün bulunur.

Senedin tahsiline daha 180 gün vardır. Bu süre için faiz hesaplanacaktır.

129

Reeskont faizi = 400 TL X 0,54 X 90 gün = 19.440 = 48 TL 360+(0,54 X 90 gün) 408,6 Borçlarin listesi aşağıdaki gibi oluşturulur.

BORÇLARIN ENVANTERİ Borcun Cinsi Borç Senedi Banka Kredisi

Sayfa No: 1 Tarih: 31.12.2008 Vadesi 1 yıl 5 yıl

Kalan Günü 180 800

Nominal Değeri 400 7.000 Toplam

Düzenleyen İmza

Tutarı

Reeskontu 400 48 7.000 7.400 48 Firma Yetkilisi İmza

7. Öz kaynakları;

Ortaklar

Sermaye Payı Tutarı

Aysun Karaman Beyhan Can Ayşe Duman

4.000 pay 10.000 pay 20.000 pay

SERMAYE ENVANTERİ

2.000 TL 5.000 TL 10.000 TL Bir pay 0,500 TL’dir.

Tarih:31.12.2008 Sayfa:1

Ortaklar

Sermaye Payı

Aysun Karaman Beyhan Can Ayşe Duman TOPLAM Düzenleyen İmza

4.000 pay 10.000 pay 20.000 pay 34.000 pay

Bir Payın Değeri TL 0,5 kuruş 0,5 kuruş 0,5 kuruş Şirket Yetkilisi İmza

Geçen yılın karı 9.000 TL.dir.

Bu döneme ait toplam giderler 1.000 TL Bu dönemin net gelirleri 5.000 TL olarak tespit edilmiştir. Şirket alım satım faaliyeti yaptığından mamul üretimi yoktur.

130

Tutarı 2.000 TL 5.000 TL 10.000 TL 17.000 TL

Listelenen bilgiler aşağıdaki gibi envanter defterine özetlenerek yazılır.

1

31.12.2008 TARİHLİ AKTİFTEKİ DEĞERLER KASA MEVCUDU

1.040

2 X 20 TL

40

10 X 50 TL

500

5 X 100 TL

500

ALINAN ÇEKLER

800

2 ay vadeli 500 TL

500

3 ay vadeli 300 TL

300

ALACAK SENETLERİ

700

7 ay vadeli

700

Senedin reeskontu

(149)

HİSSE SENETLERİ

8.000

Ereğli 1.000 lot X 5 TL

5.000

Kardemir 2.000 lot X 2 TL

4.000

Değer düşüklüğü farkı

(1.000)

TİCARİ MALLAR

76.000

A malı 280 m X 10 TL =

2.000

B malı 500 m X 60 TL=

30.000

C malı 100 m X 40 TL=

4.000

D malı 400 m X 15 TL=

6.000

E malı 800 m X 20 TL=

16.000

D malı 600 m X 30 TL=

18.000

DURAN VARLIKLAR

310.000

Işyeri

120.000

Depo

70.000

Taşıt 3 adet X 40.000 TL

120.000

BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR

31.000

Işyeri

120.000

Depo

70.000

Taşıt 3 adet X 40.000 YTL

120.000

131

31.12.2008 TARİHLİ PASİFTEKİ DEĞERLER

2

YABANCI KAYNAKLAR Borç senedi 1yıl vadeli kalan süre 180 gün Banka Kredisi 5 yıl vadeli kalan sür 800 güh

7.532 400 7.000

Borçların reeskontu

(48)

ÖZ KAYNAKLAR

25.000

Sermaye

17.000

Aysun Karaman 4.000p X0,5=2.000 Beyhan Can 10.000p X0,5=5.000 Ayşe Duman 20.000pX0,5=10.000 Geçmiş Yıl Karları

9.000

132

ÖĞRENME FAALİYETİ 3 CEVAP ANAHTARI Soru

Cevap

1 2 3 4 5 6 7 8

B MİZAN A B D C B C

UYGULAMALI TEST 3 CEVAP ANAHTARI Aktarılan toplam 31.12.2008 102-BANKALAR H. 642-FAİZ GELİRLERİ H. Banka hesabımıza yürütülen faiz 68 31.12.2008 657-REES.FAİZ GİDER.H. 122-AL.SEN.REESK.H. Alacak senetlerine reeskont ayrılması 69 31.12.2008 770-GENEL YÖNETİM GİD. H. 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR H. Demirbaşlara ayrılan amortisman 70 31.12.2008 391-HESAP.KDV H. 191-İNDİRİLE. KDV H. 89 190-DEVRE. KDV H. 360-ÖD.VER.FONL.H. 04-KDV Ay sonu kdv mahsubu 90 TOPLAM

2.234.500

2.234.500

67

30.000 30.000

12.000 12.000

180.000 180.000

65.000 20.000 30.000 15.000

2.521.500

133

2.521.500

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU A. Dönem başı mal mevcudu....................................................: B. Dönem içi mal alışları tutarı.................................................: C. Mal alış giderleri tutarı.........................................................: D. Mal alış iadeleri tutarı (-).....................................................: E. Mal alış iskontoları tutarı (-).................................................: F. Dönem sonu mal mevcudu (-)...............................................: G. SATILAN TİCARİ MAL MALİYETİ.................................:

1.000.000 (10.000) (700.000) 290.000

Yukaridaki şekilde hesaplanan maliyet aşağıdaki gibi kayıt edilir.

93

Aktarılan toplam 31.12.2008 621- SATILAN TİC. MAL.MALİYETİ HS. 153-TİC.MALLAR H. Satılan malın maliyet hesabına devri

2.521.500

TOPLAM

2.811.500

B

100-KASA HS.

9.500

B

A

5.000 30.000

290.000 290.000

102-BANKALAR H.

100.000

121-ALACAK SENET. H.

70.000

B

2.811.500

A

10.000

A

20.000

2.521.500

B

153-TİCARİ MALLAR H. A

1.000.000

10.000 290.000

B

191-İNDİRLECEK KDV H. A

60.000

B A

40.000 20.000

255-DEMİRBAŞLAR H.

900.000

B

15.000 65.000

A

80.000

B

30.000

134

391-HESAPLANAN KDV H. A

190-DEVREDEN KDV H.

30.000

B

500- SERMAYE H.

A

B

1.164.500

B

760-PAZ.SATIŞ D.G.H.

10.000

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A

40.000

A

B

600-Y.İ.SATIŞLAR H.

5.000

A

900 000

180.000 B 621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. A 290.000

B 657-REES.FAİZ GİD. H. 12.000

B

S.N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

360-ÖD.VER.VE FONL. H. 15.000

A

A

B

642-FAİZ GELİRLERİ H. 30.000

B

122-ALACAK SEN.REESK.H. 12.000

A

A

B 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN H. A 180.000

Kamer Ltd.Şti. 31.12.2008 Tarihli Aralık Ayı Mizanı TOPLAM KALAN BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK 100-KASA HS. 9.500 5.000 4.500 0 102-BANKALAR H. 130.000 10.000 120.000 0 121-ALACAK SEN.H. 70.000 20.000 50.000 0 122-AL.SEN.REESK.H. 0 12.000 12.000 153-TİC.MALLAR H. t1.000.000 300.000 700.000 0 255-DEMİRBAŞLAR H. 900.000 0 900.000 0 257-BİR. AMORTİSM. 0 180.000 0 180.000 190-DEVREDEN KDV 30.000 30.000 0 0 191-İNDİRİL. KDV H. 60.000 60.000 0 0 391-HESAP. KDV H. 80.000 80.000 0 0 360-ÖD.VER.FONLAR 0 15.000 0 15.000 500- SERMAYE H. 0 1.164.500 0 1.164.500 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 0 900.000 0 900.000 621-S.T.M.MALİYETİ 290.000 0 290.000 642-FAİZ GELİRLERİ 0 30.000 0 30.000 657-REES.FAİZ GİD.H. 12.000 0 12.000 0 76010.000 0 10.000 0 PAZ.SAT.DAĞ.G.H. 770-GENEL YÖN.GİD. 220.000 5.000 215.000 0 TOPLAM 2.811.500 2.811.500 2.301.500 2.301.500 HESAP ADI

135

ÖĞRENME FAALİYETİ 4 CEVAP ANAHTARLARI Sorular

Doğru/Yanlış

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D Y D Y D D Y Y D Y

UYGULAMALI TEST 4 CEVAP ANAHTARI Soruda verilen mizanda tespit ettiğimiz 7.grup gider hesapları ve borç kalanları; 760-PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ

10.000

770-GENEL YÖNEMİT GİDERLERİ

215.000

Yansıtması açılacak iki tane hesabımız vardır. Yevmiye defterimize mizanan toplamına yazarak kayıtlarımıza devam edelim. Varsayalım ki 55. kayıttayız.

2.811.500

Aktarılan toplam 55 31.12.2008 632-GENEL YÖNETİM GİD. HS. (-) 631-PAZ.SATIŞ D.GİD. HS. (-) 771-GEN.Y.GİDERİ YANSITMA H. 761-P.S.D.G.YANS.HS. Gelir tablosu gider ve yansıtma hesaplarının açılması

2.811.500

215.000 10.000 215.000 10.000

3.036.500

TOPLAM

3.036.500

Yukarıdaki kayıttan sonra büyük defterlerimizin durumu aşağıdaki gibi olacaktır.

Soruyu hatırlamamız amacı ile tüm gelir ve gider hesaplarını tekrar gözden geçirelim.

136

B

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A

220.000

B

600-Y.İ.SATIŞLAR H.

5.000

A

900.000

215.000

B 657-REES.FAİZ GİD. H..

12.000

A

B 621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. 290.000

B

A

B

642-FAİZ GELİRLERİ H. A 30.000

760-PAZ.S.DAĞITIM GİD. H. 10.000

A

B 632-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 215.000

B

771-GEN.Y.GİD.YANSITM. H. A 215.000

B 631-PAZ.S.DAĞITIM GİD. H. 10.000

B

761-P.S.D.G. YANSITMA H..

A 10.000

A

Yukaridaki gelir ve gider hesaplarına bakarak gelir tablomuzu hazırlayalım. Burada dikkat etmemiz gerek nokta hep 6.grup hesapları işleme tabi tutacağımızıdır. Bulunan kâr üzerinden % 20 vergi hesaplanacaktır.

A. BRÜT SATIŞLAR ..........................................................................: 900.000 1. Yürt İçi Satışlar .................. 900.000 B. SATIŞ İNDİRİMLERİ (-) ...............................................................: 1. Satiştan İskontoları (-).............. C. NET SATIŞLAR .............................................................................: 900.000 D. SATIŞLARIN MALİYETİ (-).........................................................: (290.000) 2.Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-)...(290.000) BRÜT SATIŞ KARI ........................................................................: 610.000 E. FAALİYET GİDERLERİ (-) ...........................................................: (225.000) 2.Paz.Satış Dağ. Gid. (-) .................( 10.000) 3.Genel Yönetim Giderleri (-)..........(215.000) FAALİYET KARI ...........................................................................: 385.000 F. DİĞER FAAL.OLAĞAN GELİR VE KARLAR ............................: 30.000 3. Faiz Gelirleri ................................ 30.000 G.DİĞER FAAL.OL. GİDER VE ZARARLAR (-) ...........................: (12.000) 5. Rees. Faiz Giderleri ................... 12.000 OLAĞAN KÂR ..............................................................................: 403.000 J. DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER KARŞILIĞI (-) ...........................................: 120.900 DÖNEM NET KARI ......................................................................: 282.100

137

56

57

58

B

Aktarılan toplam 31.12.2008 771-GENEL YÖ. GİD. YAN. H. 761-P.S.D.G.YANS.HS. 770-GEN.Y.GİDERİ H. 760-P.S.DAĞ.GİD.H. Yansıtma hesaplarının kapatılması 31.12.2008 690-DÖNEM KÂR ZARARI HS. 632-GEN.YÖNE.GİD. 657-REES.FAİZ.GİD.H. 631-PAZ. S.D.GİD. H. 621-SAT.T.M.MALİYETİ Gider hesaplarının kâr zarara devri 31.12.2008 600-Y.İ. SATIŞLAR H. 642-FAİZ GELİRLERİ H. 690-DÖNEM KÂR ZARARI HS. Gelir hesaplarının kâr zarar devir edilmesi

3.036.500

TOPLAM

4.718.500

215.000 10.000 215.000 10.000

527.000 215.000 12.000 10.000 290.000

900.000 30.000 930.000

770-GENEL YÖNETİM GİD. H. A

220.000

B

B

5.000 215.000

B 657-REES.FAİZ GİD. H..

12.000 12.000

3.036.500

600-Y.İ.SATIŞLAR H.

900.000

A

621-SATI.TİC.M.MALİYETİ H. A 290.000 290.000

4.178.500

A

900.000

B

642-FAİZ GELİRLERİ H. A 30.000 30.000

B

760-PAZ.S.DAĞITIM GİD. H. A 10.000 10.000

B 632-GENEL YÖNETİM GİD. H. A 215.000 215.000

B 771-GEN.Y.GİD.YANSITM. H. A 215.000 215.000

B 690-DÖN. KÂR ZARARI HESABI A 527.000 930.000

B 631-PAZ.S.DAĞITIM GİD. H. 10.000 10.000

138

A

Gördüğünüz gibi 7. grup hesaplar yansıtmaları ile kapatıldı. Geriye kalan 6. grup gelir ve gider hesapları gelir tablosu çıkarıldıktan sonra dönem kâr zararına devir edildi.

Hazırlayacağımız mizanda gelir ve gider hesapları kapanmış olarak yer alacaktır.

Bundan sonra gelir tablosunda hesapladığımız vergiye karşılık ayrımamız gerekmektedir. Şirket şahıs işletmesi ise vergiye karşılık ayrılmaz. Dönem karı 590 ‘a devir edilir. Çünkü her ortak aldığı kâr payı üzerinde gelir vergisi ödeyecektir.

Aktarılan toplam 31.12.2008 690-DÖNEM KÂR ZARARI HS. 691-DÖN. K.VERGİ VE YAS.YÜK.KARŞ. H. 692-DÖN. NET KARI H Dönem karından verginin düşülmesi 60 31.12.2008 692-DÖNEM NET KARI H. 590-DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI H. Dönem net karının bilanço hesabına devri TOPLAM

4.718.500

4.718.500

59

403.000 120.900 282.100

282.100 282.100

5.403.600

5.403.600

Vergi karşılıklarını ve bilanço karını kayıt ettikten sonra kâr ile ilgili büyük defterlerimizin durumu aşağıdaki gibi olacaktır.

B 691-D.K.VERGİ VE YÜK KARŞ. H. A 120.900

B

B

B

590-DÖNEM NET KARI H. 282.100

A

B 360-ÖD.VER.FONLAR HESABI A

692-DÖNEM NET KARI H. 282.100 282.100

122-AL.SEN.REESKONTU H. 12.000

A

A

B 257-BİRİKMİŞ AMORTİSMAN.H

15.000

A

180.000

Yukarıdaki işlemden sonra büyük defterlerimizi kontrol etmek ve kapanış bilançosunu hazırlayabilmek için Aralık ayına ait kesin mizanı düzenlememiz gerekir.

139

ÖĞRENME FAALİYETİ 5 CEVAP ANAHTARLARI Sorular

Doğru/Yanlış

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D Y Y D D D D D D D

UYGULAMALI TEST 5 CEVAP ANAHTARI Büyük defterlerimizin toplamlarını aldıktan sonra yapacağınız tablonun aşağıdaki gibidir.

S.N 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Kamer Ltd.Şti. 31.12.2008 Tarihli Aralık Ayı Kesin Mizanı TOPLAM KALAN HESAP ADI BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK 100-KASA HS. 9.500 5.000 4.500 0 102-BANKALAR H. 130.000 10.000 120.000 0 121-ALACAK SEN.H. 70.000 20.000 50.000 0 122-AL.SEN.REESK.H.(-) 0 12.000 12.000 153-TİC.MALLAR H. 1.000.000 300.000 700.000 0 255-DEMİRBAŞLAR H. 900.000 0 900.000 0 257-BİR. AMORTİSM. (-) 0 180.000 0 180.000 190-DEVREDEN KDV 30.000 30.000 0 0 191-İNDİRİL. KDV H. 60.000 60.000 0 0 370-D. K.V. VE D. Y. Y. KRŞ. H 0 120.900 0 120.900 391-HESAP. KDV H. 80.000 80.000 0 0 360-ÖD.VER.FONLAR 0 15.000 0 15.000 500- SERMAYE H. 0 1.164.500 0 1.164.500 600-Y.İ.SATIŞLAR H. 900.000 900.000 0 0 621-S.T.M.MALİYETİ(-) 290.000 290.000 0 0 642-FAİZ GELİRLERİ 30.000 30.000 0 0 657-REES.FAİZ GİD.H. (-) 12.000 12.000 0 0 760-PAZ.SAT.DAĞ.G.H. 10.000 10.000 0 0 770-GENEL YÖN.GİD. 220.000 220.000 0 0 771-GEN.YÖN.YANS. 220.000 220.000 0 0 761-P.S.DAĞITIM YAN. 10.000 10.000 0 0 631-PAZ.SAT.DAĞ.G.H. (-) 10.000 10.000 0 0 632-GENEL YÖN.GİD. (-) 220.000 220.000 0 0 690-DÖNEM K/Z H. 930.000 930.000 0 0 691-D.K.V. VE YK. KRŞ.H.(-) 120.900 120.900 120.900 120.900 692-DÖNEM NET K.H. 282.100 282.100 0 0 590-DÖNEM NET K. H. 0 282.100 0 282.100 TOPLAM 2.932.400 2.932.400 1.895.400 1.895.400

140

Kesin mizanın borç kalanındaki kalanları aktife, alacak kalanlarındaki hesapları pasife yazalım.

AKTİF

KAMER TİCARET İŞLETMESİ 31.12.2008 TARİHLİ KAPANIŞ BİLANÇOSU

PASİF

I.DÖNEN VARLIKLAR 862.500 III.KISA VAD. YAB. KAY. 135.900 10.HAZIR DEĞERLER 124.500 36.ÖD.VERGİ.

135.900 100.KASA 4.500 360.ÖD.VERGİ. 15.000 102.BANKA 120.000 370.D.K.V.KARŞ. 120.900 12.TİCARİ ALACAKLAR 38.000 V.ÖZ KAYNAKLAR 1.446.600 121.ALAC.SEN. 50.000 50.ÖD.SERMAYE 1.164.500 122.A.S.REES. (12.000) 500.SERMAYE 1.164.500 15.STOKLAR 700.000 59.DÖNEM NET K/Z. 282.100 153.TİCARİ MAL 700.000 590.D.NET KARI 282.100 II.DURAN VARLIKLAR 720.000 25.MADDİ DUR. VAR. 720.000 255.DEMİRBAŞL. 900.000 257.B.AMOR. (180.000)

AKTİF TOPLAMI

1.582.500

PASİF TOPLAMI

1.582.500

Yönetim Kurulu Üyeleri Aykut Can

Bilge Kamer

Kapanış bilançosunda görünen büyük defterleri kapatalım.

141

ters yevmiye kaydı yaparak

2.811.500

Aktarılan toplam 31.12.2008 500- SERMAYE 360-ÖD.VER.FONL.HS. 370-D.K.VER.ve D.Y.Y. KRŞ. HS. 590-DÖNEM NET KARI H. 257-BİRİKMİŞ AMORTİS.H. 122-AL.SEN.REESKONTU H. 100-KASA HS. 102-BANKALAR HS. 121-ALACAK SEN.HS. 153-TİC.MALLAR H. 255-DEMİRBAŞ.H.

61

2.811.500

1.164.500 15.000 120.900 282.100 180.000 12.000 4.500 120.000 50.000 700.000 900.000

Dönem son kapanış kaydı.

4.586.000

TOPLAM

4.586.000

Yeni yılda tekrar açılış kaydı kapatılan hesaplarla yapılır; 1

1.01.2009 100-KASA HS. 102-BANKALAR HS. 121-ALACAK SEN.HS. 153-TİC.MALLAR H. 255-DEMİRBAŞ.H. 500- SERMAYE 360-ÖD.VER.FONL.HS. 370-D.KAR.V.ve D.Y.Y. KARŞILIĞI HS. 590-DÖNEM NET K. H. 257-BİRİKMİŞ A. H. 122-AL.SEN.REES. H. 2 Açılış kaydı 1.01.2009 122-ALACAK. SN. REES. H. 647-REES. FAİZ GEL.H. 3 Alacak senetleri reeskontunun iptali TOPLAM

4.500 120.000 50.000 700.000 900.000 1.164.500 15.000 120.900 282.100 180.000 12.000

12.000 12.000

1.786.500

142

1.786.500

MODÜL DEĞERLENDİRME 1 CEVAP ANAHTARI Soru

Cevap

1 2 3 4 5 6

B C B D C D

MODÜL DEĞERLENDİRME 2 CEVAP ANAHTARI Soru

Cevap

1 2 3 4 5 6 7 8

D C D A A A C B

143

ÖNERİLEN KAYNAKLAR ÖNERİLEN KAYNAKLAR   

Vergi Kanunları, Muhasebe Usul ve Esasları Genel Tebliğleri, www.gib.com.tr.

144

KAYNAKÇA KAYNAKÇA 

ATAY, Tezcan, Dönemsonu Envanter ve Değerleme İşlemleri Kitabı, SMMMO Yayınları, Ankara 2003.



BOZAN, Osman, Muhasebe Teknikleri Ders Kitabı, Tutibay Yayınları, Ankara 2000.



ERTÜRK, Ekrem, Muhasebe Teknikleri Kitabı, Kaya Matbaacılık, İstanbul 2004.



BULUT Semra, Yayınlanmamış Ders Notları, Ankara 2006.



CAN, Ayfer, Yayınlanmamış Ders Notları, Ankara 2006.



ÖZDEMİR, Filiz, Yayınlanmamış Ders Notları, İstanbul 2006.



www.tbb.org.tr,



www.alomaliye.com

145