Microsoft Word - Kooperatifler

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

MUHASEBE VE FİNANSMAN

KOOPERATİFLER

ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; 

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).



Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.



Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.



Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.



Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.



Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ..................................................................................................... 3 1. KOOPERATİFLER VE KURULUŞU................................................................................. 3 1.1. Kooperatiflerin Tanımı ve Özellikleri........................................................................... 3 1.2. Kooperatifçilik İlkeleri.................................................................................................. 4 1.2.1. Gönüllü ve Serbest Giriş........................................................................................ 5 1.2.2. Ortağın Demokratik Yönetimi............................................................................... 5 1.2.3. Ortağın Ekonomik Katılımı ................................................................................... 6 1.2.4. Özerklik ve Bağımsızlık ........................................................................................ 7 1.2.5. Eğitim Öğretim ve Bilgilendirme .......................................................................... 7 1.2.6. Kooperatifler Arası İş Birliği................................................................................. 8 1.2.7. Toplumsal Sorumluluk .......................................................................................... 9 1.3. Kooperatiflerin Çeşitleri ............................................................................................... 9 1.3.1. Tarımsal Kooperatifler........................................................................................... 9 1.3.2. Tarım Dışı Kooperatifler ..................................................................................... 12 1.4. Kooperatiflerin Kuruluşu ............................................................................................ 16 1.4.1. Kurucu Ortakların Bir Araya Gelmesi................................................................. 17 1.4.2. Ana Sözleşmenin Hazırlanması, İmzalanması ve Tasdiki................................... 18 1.4.3. Kuruluş İzninin Alınması .................................................................................... 19 1.4.4. Kooperatifin Tescil ve İlanı ................................................................................. 22 1.4.5. Tüzel Kişiliğin Kazanılmasından Sonra Yapılması Gereken İşlemler ................ 27 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 28 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 29 ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 .................................................................................................. 31 2. KOOPERATİFE ÜYE OLMA VE ÜYELİKTEN ÇIKMA .............................................. 31 2.1. Kooperatife Ortak (Üye) Olmak ................................................................................. 31 2.1.1. Gerçek Kişilerin Ortaklığı ................................................................................... 31 2.1.2. Tüzel Kişilerin Ortaklığı...................................................................................... 35 2.2. Kooperatif Ortaklığının Sona Ermesi ........................................................................ 36 2.2.1. Ortaklıktan Çıkma ............................................................................................... 36 2.2.2. Ortağın Ölümü ..................................................................................................... 37 2.2.3. Ortaklığın Devri................................................................................................... 38 2.2.4. Ortaklıktan Çıkarılma ve İtiraz............................................................................ 39 2.3. Ortaklığın Sona Ermesiyle Hesap Kesme ................................................................... 43 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 45 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 46 ÖĞRENME FAALİYETİ– 3 ................................................................................................. 49 3. ORTAKLARIN HAKLARI VE ÖDEVLERİ.................................................................... 49 3.1. Ortakların Hakları ....................................................................................................... 49 3.1.1. Ortaklık Senedi .................................................................................................... 49 3.1.2. Ortakların Bireysel Hakları.................................................................................. 51 3.1.3. Ortakların Toplumsal Hakları.............................................................................. 56 3.1.4. Hak ve Yükümlülüklerde Eşitlik ......................................................................... 62 3.2. Ortakların Ödevleri ve Sorumlulukları ....................................................................... 62 i

3.2.1. Sermaye (ortaklık) Payı ....................................................................................... 62 3.2.2. Ortağın Kişisel Alacaklıları ................................................................................. 62 3.2.3. Ayni Sermaye ...................................................................................................... 63 3.2.4. Ek Ödemeler ........................................................................................................ 63 3.2.5. Ortakların Sorumlulukları.................................................................................... 64 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 68 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 69 ÖĞRENME FAALİYETİ- 4 .................................................................................................. 72 4. KOOPERATİFİN ORGANLARI ...................................................................................... 72 4.1. Genel Kurul................................................................................................................. 72 4.1.1. Genel Kurulun Yetkileri ve Yetkilerin Devri ...................................................... 73 4.1.2. Genel Kurulun Toplantıya Çağrılması................................................................. 74 4.1.3. Genel Kurul Gündeminin Hazırlanması ve Gündeme Madde Eklenmesi ........... 76 4.2. Yönetim Kurulu .......................................................................................................... 76 4.2.1. Kooperatif Yönetiminin Önemi ve Kooperatiflerde Temsil ................................ 76 4.2.2. Yönetim Kurulunun Seçimi ................................................................................. 77 4.2.3. Yönetim Kurulunun Görevleri............................................................................. 78 4.2.4. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumlulukları........................................................ 78 4.3. Denetim Kurulu .......................................................................................................... 79 4.3.1. Denetim Kuruluna Üye Seçimi............................................................................ 79 4.3.2. Denetim Kurulunun Görevleri ............................................................................. 80 4.3.3. Denetim Kurulunun Sorumlulukları .................................................................... 80 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 81 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 82 ÖĞRENME FAALİYETİ- 5 .................................................................................................. 85 5. KOOPERATİF İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ .................................... 85 5.1. Kooperatiflerin Tutacakları Defterler ......................................................................... 85 5.2. İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi ................................................................................. 86 5.2.1. Kuruluş İşlemlerinin ve Sermaye Paylarının Muhasebeleştirilmesi.................... 86 5.2.2. Ek Ödemelerin ve Aidatların Muhasebeleştirilmesi............................................ 89 5.2.3. Ortaklığa Yeni Üye Alımının Muhasebeleştirilmesi ........................................... 91 5.2.4. Ortaklıktan Çıkış İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi .......................................... 92 5.2.5. Gelir Gider Farkına İlişkin Muhasebe Kayıtları .................................................. 93 5.2.6. Kooperatiflerin Tasfiyesi ..................................................................................... 98 UYGULAMA FAALİYETİ ............................................................................................ 103 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................. 104 MODÜL DEĞERLENDİRME ............................................................................................ 106 CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................... 109 KAYNAKÇA ....................................................................................................................... 114

ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI

SÜRE ÖN KOŞUL

344MV0037 Muhasebe Finansman Bilgisayarlı Muhasebe Elemanı Kooperatifçilik Kooperatiflerin özellikleri, kuruluş işlemleri, kooperatif üyeliği, üyelerin hak ve ödevleri, organları ve kooperatif işlemlerinin Tek Düzen Muhasebe Sistemine göre kaydedilmesi bilgi ve becerisinin kazandırıldığı öğrenme materyalidir.

40/24 Ön koşulu yoktur.

YETERLİK

Kooperatif işlemleri yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç Bu modül ile; kooperatifler hakkında yeterli bilgiye sahip olacak, kooperatiflerde düzenlenmesi gereken evrakları düzenleyebilecek ve kooperatif işlemlerini Tek Düzen Muhasebe Sistemine göre kaydedebileceksiniz.

Amaçlar 1. Kooperatifleri tanıyarak kuruluş işlemlerini yapabileceksiniz.

2. Kooperatif ortaklarının üyelik işlemlerini yerine getirebileceksiniz.

3. Kooperatif ortaklarının hakları ve ödevleri ile ilgili işlemleri yapabileceksiniz.

4. Kooperatiflerin organlarını tanıyarak ilgili işlemleri yürütebileceksiniz.

Kooperatiflerin muhasebe kayıtlarını yapabileceksiniz.

MODÜLÜN TANIMI

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Sınıf –atölye: Tepegöz, Sinevizyon, perde, tahta, defter, kalem, form belgeler, Tek Düzen Hesap Planı, cetvel, hesap makinesi Bireysel öğrenme: Internet, kütüphane, çevre, kitaplar İşletme (sektör): Bütün kooperatifler Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, sorucevap)uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.

iii

iv

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, En kısa tanımıyla “birlikte iş görmek” demek olan kooperatifçilik, özellikle gelişmekte olan ülke ekonomileri için halen günümüzün en etkili kalkınma araçlarından biri olarak görülmektedir. Bu aracın etkili bir şekilde ele alınıp kullanılması halinde ülke ekonomisine büyük katkı sağlayacağı açıktır.

Kooperatiflerin esas amacı; yeteri derecede ekonomik güce sahip olmayan gerçek kişilerin mesleki ve kişisel ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle rasyonel bir şekilde ve ekonomik olarak karşılamak ve temin etmekten ibarettir. Amaç, şirketlerde olduğu gibi kâr elde etmek değildir.

Kooperatifler yukarıda saydığımız amaçlar dışında; aracı ve tefeci bağımlılığının ortadan kalkması ile bağımsızlık ve kendine güvenin sağlanması, genel ekonomik durumun düzelmesi ve sosyal dayanışmanın güçlenmesi, tarım dışı etkinlikler ve mesleki hareket yeteneğinin artması, ortaklar arasında eşitlik ve adalet duygularının gelişmesi, kültürel yaşamın zenginleştirilmesi gibi amaçlara ulaşılmasını da sağlar. Özetle; iyi yönetilen, başarılı çalışmalar yaparak halkın desteğini kazanan kooperatifler bulundukları çevreye kooperatif hizmetlerinin yanı sıra birçok sosyal-kültürel etkinliklerde getirmekte ve ülke kaynaklarının etkin bir şekilde kullanılmasına yardımcı olmaktadır.

1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ– 1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ Bu öğrenme yapabileceksiniz.

faaliyeti

ile,

kooperatifleri

tanıyarak

kurulluş

işlemlerini

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:  

Bir kooperatif kurmak için yapılması gereken işlemleri araştırınız.

Bir kooperatifin ana sözleşmesini inceleyerek, ana sözleşmede nelerin yer aldığını araştırınız.

Araştırma için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı başta olmak üzere kooperatifçilikle ilgili web sayfalarını ziyaret edebilirsiniz.

1. KOOPERATİFLER VE KURULUŞU 1.1. Kooperatiflerin Tanımı ve Özellikleri Kooperatifler insanların ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle ve en az maliyetle karşılamak amacıyla kurulan tüzel kişilerdir.

Kooperatifler hem kişilerin tek başlarına yapmaya güçlerinin yetmediği işleri bir araya gelerek yapmaları sağlar hem de toplumun kalkınmasına katkıda bulunur.

Resim 1.1:Kooperatiflerde işbirliği

1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na göre tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını, işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklar olarak tanımlanmıştır.

3

Resim 1.2: İnsanların konut ihtiyaçlarının karşılanmasında kooperatiflerin önemi büyüktür

Kooperatiflerin başlıca özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:        

Kooperatifler, üyelerinin ortak ihtiyaçlarını veya meslekleri ile ilgili gereksinimlerini en az maliyetle karşılamak amacıyla kurulur.

Kooperatiflerde sermayenin üst sınır yoktur. Kooperatifin ortak sayısı arttıkça sermayesi de artar.

Kooperatiflerde sermaye olarak ayni sermaye (paradan dışında mal, demirbaş, taşıt, bina vb.) konulması veya başka bir işletmenin kooperatife devredilmesi ancak ana sözleşmede belirtilmiş olmakla mümkündür.

Gerçek veya tüzel kişiler kooperatife üye olabilirler. Her ortağın ortaklık haklarının, ada yazılı ortaklık senedi ile temsil edilmesi gerekir.

Kooperatiflerde ortaklıktan çıkış, ancak hesap döneminin sonunda ve en az 6 ay önceden haber vermek şartıyla yapılır. Ancak ana sözleşmeye ortaklıktan çıkış ile ilgili bir hüküm konmuşsa bu hüküm bağlayıcıdır.

Kooperatiflerde ortakların en az bir ortaklık payları vardır. Bir ortak 5000’den fazla paya sahip olamaz. Bir ortaklık payının değeri 1 YTL’dir.

Kooperatiflerde her ortak bir oy hakkına sahip olup, ortak isterse oyunu başka bir kişiye de kullandırabilir.

Kooperatiflerin sorumluluğu ana sözleşmede aksi bir hüküm yoksa mal varlığıyla sınırlıdır. Ortaklar ise sermaye payları ile sorumludur.

1.2. Kooperatifçilik İlkeleri Kooperatifçilik ilkeleri ilk olarak 1937 yılında Uluslararası Kooperatifler Birliği (International Cooperative Alliance-ICA) tarafından mutlak ve ikinci derece ilkeler olarak saptanmış ve birlik tarafından mutlak ilkelerin (serbest giriş, demokratik yönetim, işletme fazlalarının oranlı olarak dağıtılması) zorunlu hale getirilmiştir.

Uluslararası Kooperatifler Birliğinin 23 Eylül 1995 tarihinde İngiltere’nin Manchester kentinde toplanan 31. Uluslararası Kooperatifler Birliği Kongresi’nde günümüzde uygulanan 7 ilke onaylanmıştır. Bu ilkeler şunlardır: 4

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Gönüllü ve serbest giriş Ortağın demokratik yönetimi Ortağın ekonomik katılımı Özerklik ve bağımsızlık Eğitim, öğretim ve bilgilendirme Kooperatifler arası işbirliği Toplumsal sorumluluk

Kooperatiflerin çalışmalarında yukarıda sayılan ilkeler rehberliğinde kararların alınmasında büyük yarar vardır.

1.2.1. Gönüllü ve Serbest Giriş Kooperatiflere gerçek ve tüzel kişiler ortak olarak, kendi hür iradeleriyle girebilirler.

Ortak alımlarında cinsiyet, dil, din, ırk, siyaset ve sosyal ayrımlar yapılamaz.

Resim 1. 3: Kooperatiflere girişte gönüllülük esastır

Gönüllü ve serbest giriş ilkesi her isteyenin her istediği kooperatife üye olabileceği anlamına da gelmez. Kooperatifler tabi oldukları yasaları dikkate alarak kooperatifin amacı, çalışma konusu, ortaklık sıfatını kazandıran ya da kaybettiren durum ve koşullar vb. hükümleri kuruluş aşamasında bir ana sözleşme hazırlayarak belirtir. Örneğin kuruluş amacı ortaklarının konut ihtiyacını karşılamak olan bir yapı kooperatifine, konut edinme gibi bir amacı ve ihtiyacı olmayan birinin üye alınması doğru ve anlamlı olmayacaktır.

1.2.2. Ortağın Demokratik Yönetimi Kooperatiflerde her ortak eşit oy hakkına sahiptir. Kooperatifte yönetim organları ortaklar arasında yapılan oylama ile seçilir.

5

Resim 1.4: Kooperatiflerde organların seçimi ve kararların alınması oylama ile yapılır

Kooperatif ortakları seçilmiş yöneticileri eleştirebilir, hatta onları değiştirebilir. Gerek ortakların yönetim ve denetim kurullarını seçmesi, gerekse onları eleştirmesi hatta değiştirme yetkisinin olması kooperatiflerin demokratik yönetiminin bir sonucudur.

1.2.3. Ortağın Ekonomik Katılımı Kooperatiflerin yıl sonunda elde ettikleri faaliyet sonucunda elde edilen gelir veya gider fazlasına ortaklar eşit şekilde katılır. 

Gelir fazlasından yedek akçe ayrılması: Ortaya çıkan gelir fazlası kanun ve ana sözleşmede belirlenen yedek akçe, sermayeye faiz, üst birlik payları ve varsa fonlar ayrıldıktan sonra kalan risturn (ortakların kooperatiften yaptıkları alışveriş oranlarına göre gelir fazlasından pay alması) olarak dağıtılır.

Resim 1.5: Kooperatif gelirlerinden yedek akçe ayrılarak, kötü günler için tedbir alınır.

6







İşletme ortaklarının sermayelerine faiz verilmesi: Kooperatifler Kanunu’nun 38. maddesine göre gelir-gider farkının en az %50’si ortaklara dağıtıldıktan sonra, ortakların sermaye paylarına genel kurul kararı ile devlet tahvillerine verilen en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz ödenebileceği ana sözleşme ile hükme bağlanabilir. Özel fon ayrılması: Ana sözleşmede yer verilmek suretiyle gerek kooperatifin memurları ile işçileri, gerekse kooperatifin ortakları için yardım kuruluşları oluşturmak ve bunları işletmek amacı ile yardım fonları kurulabilir.

Ortaklara “Risturn” dağıtılması: Faaliyetin olumlu sonucuna risturn denir.

Ortakların risturn payları ana sözleşmedeki hükümlere göre ve ortakların kooperatiften yaptıkları alışveriş tutarları dikkate alınarak dağıtılır. Ana sözleşmede risturn dağıtılmasina ilişkin hüküm yoksa bu farklar, kooperatifin gelişmesine yarayacak işlerde kullanılmak üzere özel bir fonda toplanır.

1.2.4. Özerklik ve Bağımsızlık Kooperatifler kendine özgü bir yasası (1163 itibariyle özerk kuruluşlardır. Bazı durumlarda Türk Kanunu (VUK)’nun bazı hükümleri uygulansa dağılmalarına kadar tüm işlemler Kooperatifler kooperatiflere özerklik kazandırmaktadır.

Nu.lu Kooperatifler Kanunu) olması Ticaret Kanunu (TTK) ve Vergi Usul da kooperatiflerin kuruluşlarından Kanunu’nda belirtilmiştir; bu da

Resim 1.6: Kooperatiflerin kendine özgü bir yasası bulunmaktadır

Kooperatiflerin yönetim ve denetimlerinin ana sözleşmelerinde belirlenen hükümler dahilinde karşılıklı yardım ve dayanışma içerisinde yürütülmesi bağımsız bir kuruluş olduğunun göstergesidir.

1.2.5. Eğitim Öğretim ve Bilgilendirme Kooperatiflerin başarıya ulaşması için kooperatifi yönetenlerin, ortaklarının ve halkın kooperatifçilik hakkında bilgili olmaları gerekir. Oy kullanacak, kooperatif yöneticilerini seçecek, yeri geldiğinde eleştirecek, hatta değiştirecek ve fikir verecek olan ortakların tüm bunları yerine getirebilmeleri için kooperatifçilik hakkında yeterli bilgi ve beceriye sahip olmaları gerekir.

7

Resim 1.7: Kooperatif ortakları kooperatif hakkında bilgilendirilmelidir

Kooperatiflerin yönetim organlarının, yükümlükülerinin ve görevlerinin neler olduğu bilindiği sürece fayda sağlanabilir. Bu nedenle ortakların ve halkın kooperatifçilik hakkında bilgilendirilmesi ekonomiye büyük katkı sağlayacaktır.

1.2.6. Kooperatifler Arası İş Birliği Kooperatifler kendi aralarında yardımlaşmak amacıyla örgütlenebilirler. Ülkemizdeki kooperatifler Türkeyi Kooperatifler Birliği Merkezi çatısı altında toplanmıştır. Aynı konu üzerinde çalışan kooperatifler kendi aralarında kooperatifler birliğini oluşturabilirler.

Bu sayede kooperatifler, ortaklarına daha fazla ve daha etkili hizmet sağlayacak aynı zamanda da ulusal ve uluslararası düzeyde kooperatifçilik hareketinin güçlenmesine katkıda bulunacaklardır.

Resim 1.8: Kooperatifler amaçlarına ulaşmak için diğer kooperatiflerle iş birliği yapar

Kooperatifler, iş birliği yaparak ulusal düzeyde büyük aracı, tefeci, sanayici ve holdinglerle; uluslararası düzeyde ise çok uluslu şirketlerle rekabet edebilir.

8

1.2.7. Toplumsal Sorumluluk Kooperatifler, ortaklarının gereksinimlerini ön planda tutarken diğer yandan da içinde bulundukları toplumun çıkarlarını gözetmelidir. Ayrıca kooperatifler, çevrenin korunması için de gereken önlemleri almakla sorumludur.

Resim 1.9: Kooperatifler, toplumun çıkarlarını da gözetmelidir

Bu ilkenin bir gereği olarak kooperatifler, toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel yönden kalkınmalarını sağlamak ve korumak için de çalışmalıdırlar.

1.3. Kooperatiflerin Çeşitleri Kooperatiflerin kuruluş amaçları birbirinden farklı olduğundan çeşitleri de bir hayli fazladır. Kooperatifleri birçok kritere göre sınıflandırmak mümkündür; biz en çok kabul gören sınıflandırmaya göre, tarımsal ve tarım dışı kooperatifler olarak iki grupta ele alacağız.

1.3.1. Tarımsal Kooperatifler Tarımsal kooperatifler ortaklarının, tarımsal üretim için ihtiyaç duydukları tohum, gübre, zirai ilaç, zirai araç gibi materyalleri ucuz ve kredili olarak temin ettiği gibi, ortaklarının ürettikleri malların saklanması ve pazarlanmasını da sağlar.

Bu kooperatifler ihtiyaç duydukları zirai bilgilerin temininde ortaklarına yardımcı olur. Ayrıca ortakları olan çiftçilerin teknoloji, tohum ve ilaçlardaki son gelişmelerden haberdar olmalarını sağlayarak, üretimin, veriminin ve kalitesinin artmasına katkıda bulunur.

Tarımsal kooperatifler çok çeşitlilik göstermektedir; ancak biz sadece ülkemizde faaliyette bulunan tarımsal kooperatif türlerini ele alacağız.

1.3.1.1.Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri Bu kooperatifler ortaklarının;  

Her türlü bitkisel, hayvancılık, ormancılık konularındaki üretimini geliştirmek, İhtiyaçlarını temin ve tedarik etmek; ortaklarının ekonomik ve sosyal yönden gelişmelerine yardımcı olmak, 9

  

İş sahası temin etmek, Ortaklarının ekonomik gücünü arttırmak için tabi kaynaklardan faydalanmak, El ve ev sanatları ile tarımsal sanayinin gelişmesini sağlayıcı tedbirler almak gibi temel amaçları gerçekleştirmek için faaliyette bulunur.

Tarım kalkınma kooperatifleri, ortaklarının ihtiyaç duydukları gübre, tohum, yem, ilaç gibi girdilerin temin edilmesini sağladığı gibi üretimin gerçekleştirilmesi aşamasında bu girdilerin hangi oranda kullanılacağı konularında da ortaklarına yardımcı olarak ürün kalitesini artırır.

1.3.1.2. Tarım Kredi Kooperatifleri Bu kooperatiflerin amacı, tarımsal üretimde kullanılmak üzere ortaklarına olabildiğine ucuz ve yeterli kredi sağlamaktır. Bu kooperatiflerin ortakları genelde küçük çiftçilerdir.

Resim 1.10: Tarımsal kredi kooperatifleri, ortaklarına ucuz ve yeterli kredi sağlar

Türkiye’de 1929 yılına kadar çiftçilerin kredi gereksinimi, T.C Ziraat Bankası tarafından karşılanırken, 1929 yılından sonra tarım kredi kooperatifleri kurulmaya başlanmış ve böylelikle çiftçilerin kredi ihtiyaçları bu kooperatifler aracılığıyla giderilmeye başlanmıştır.

1.3.1.3. Tarım Satış Kooperatifleri Çiftçilerin, özellikle de küçük çiftçilerin en büyük sorunlarından biri ürettikleri ürünleri pazarlama aşamasında ortaya çıkmaktadır. Ürünün birden fazla el değiştirmesi engelenerek birim fiyatın düşmesi sağlanır. Ayrıca ürününü pazar fiyatının çok altında satan çiftçi de elde ettiği gelir ile çoğu kez üretim giderlerini ancak karşılar.

Tarım satış kooperatiflerinin en önemli amacı, ortakları olan çiftçilerin ürünlerini en iyi biçimde değerlendirmek, iç ve dış pazarlarda piyasa fiyatından satışını gerçekleştirmektir.

10

Resim 1.11: Tarım satış kooperatifleri ortaklarının ürünlerini pazarlar

Tarım satış kooperatifleri sadece çitçilerin ürünlerini satmakla kalmaz aynı zamanda ürünlerin iyileştirilmesi ve standardizasyonu için onlara teknik yardımda da bulunur.

1.3.1.4. Sulama Kooperatifleri Sulama kooperatifleri kurak ve yeterli su kaynağı olmayan yerlerde zirai sulama tesislerini kurarak tarımda verimin arttırılması için büyük ihtiyaç olan su problemini çözmeyi amaçlar. Bu amaçla çiftçilerin kullanacağı su miktarını ve sırasını düzenlerler. Bu kooperatifler ayrıca kurulmuş olan sulama tesislerinin bakımını yapma görevini de üstlenir.

Resim 1.12: Sulama Kooperatifleri

1.3.1.5. Su Ürünleri Kooperatifleri Bu kooperatifler her türlü su ürünlerinin üretimi, işlenmesi, depolanması ve pazarlanması konularında ortaklarına hizmet vermek ve ortaklarının ihtiyacı olan av araç gereçlerini ve donatımlarını temin etmek amacıyla kurulur ve faaliyet gösterir.

11

Resim 1.13: Su ürünleri kooperatifleri, ortaklarına üretim, işleme, depolama ve pazarlama hizmetleri sunar

1.3.1.6. Pancar Ekicileri Kooperatifleri Pancar ekicileri kooperatifleri; üretim esnasında ortaya çıkan toprak hazırlığı, ekim işleri, pancar ve diğer tarım ürünlerinin yetiştirilmesi, korunması, dekar veriminin artırılması konularında gerekli tedbirleri almak ve ortaklarının yararlı bilgiler edinmesine yardımcı olmak amacıyla kurulur.

1.3.2. Tarım Dışı Kooperatifler Tarım dışı kooperatifler ortaklarının ihtiyaçlarını karşılamak ve dayanışmayı sağlamak amacıyla kurulan kooperatiflerdir. Bu kooperatifler ortaklarının küçük tasarrufları ve devletten alınan kredi olanaklarıyla onların ihtiyaçlarını kolay yoldan ve daha ucuza karşılamaya çalışır. Bu gruba giren kooperatifler şunlardır:

1.3.2.1. Tüketim Kooperatifleri Tüketim kooperatiflerinin temel amacı ortaklarının tüketim ihtiyaçlarını, aracıları ortadan kaldırarak veya onların kâr düzeylerini en düşük seviyeye indirerek daha ucuza karşılamaktadır. Örneğin ortaklarının ihtiyacı olan şekeri çuval olarak toptancıdan satın alarak, ortaklarının şeker ihtiyaçlarını market fiyatının altında bir fiyatla karşılar.

Resim 1.14: Tüketim kooperatifleri, ortaklarının tüketim ihtiyaçlarını ucuz karşılar.

12

1.3.2.2. Konut Kooperatifleri İnsanların zorunlu ihtiyaçları arasında yer alan barınma ihtiyacının karşılanması amacıyla kurulan bu tür kooperatifler, özelliklede dar ve orta gelirli ailelerin konut sahibi olmasında aktif rol oynar. Bu tür kooperatifler sayesinde kişilerin küçük birikimleri bir araya getirilip, gerekli durumlarda banka kredilerinden de yararlanılarak, üyelerin konut ihtiyaçları karşılanır. Ülkemizde bu tür kooperatiflere yaygın olarak rastlanmaktadır.

Resim 1.15: Konut kooperatifleri, ortaklarının konut ihtiyaçlarını karşılar

1.3.2.3. Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Bu kooperatiflerin amacı, kooperatife ortak olan esnaf ve sanatkarlara mesleki faaliyetleri için gerekli krediyi sağlamak veya kredi ve banka teminat mektubu almak üzere kefil olmaktır.

Türkiye’de ilk esnaf ve kefalet kooperatifi Türkiye Halk Bankasının da teşvikiyle 1951 yılında Ankara’da kurulmuş olup, sayıları her geçen gün hızla artmaktadır. Ülkemizde esnaf ve sanatkarlara kredi ve kefalet kooperatifleri yoluyla kredi veren tek banka Türkiye Halk Bankasıdır.

Resim 1.16: Esnaf ve sanatkarlar kefalet kooperatifleri 13

1.3.2.4. Tarım Dışı Hizmet Kooperatifleri Tarım dışı alanda kurulan ve çalışma konusu hizmet üretimi olan kooperatiflerin genel adı Tarım Dışı Hizmet Kooperatifleri olup bu grupta aşağıdaki kooperatif türleri yer alır. 

Taşıma Kooperatifleri

Taşıma sektöründe faaliyet gösteren kişilerin kurdukları kooperatiflerdir. Bu kooperatifler; ortaklarına iş bulma, sözleşme yapma, yük bulma sorununu çözme, yükleme istasyonları kurma, yakıt, lastik, yedek parça alma, bakım onarım gibi konularda kolaylık sağlamaktadır. Ülkemizde bu alanda özelliklede motorlu taşıyıcılar adı altında çok sayıda kooperatif bulunmaktadır.

Resim 1.17: Taşıma kooperatifleri üyelerine iş bulma, sözleşme yapma olanağı sağlar



Küçük Sanat Kooperatifleri

Küçük sanatkarların mesleki faaliyetlerini sürdürmeleri için ihtiyaç duydukları her türlü ham maddenin sağlanması ve aynı zamanda ürünlerinin satışının yapılması amacıyla kurulur.

Resim 1.18: Küçük sanat kooperatifleri, üyelerinin hammadde ihtiyacını karşılar

14

Türkiye’de marangozluk, ayakkabı imalatı, leblebicilik, lüle taşı işletmeciliği, dokumacılık, kilimcilik, halıcılık, deri imalatı, battaniyecilik, av tüfeği imalatı, tabakçılık, fırıncılık vb. alanlarda faaliyet gösteren küçük sanatkarların kurdukları kooperatifler mevcut olup bu tür kooperatifler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından desteklenmektedir. Bu kooperatiflerden dış satıma yönelik olanlarına ise Türkiye Halk Bankası aracılığıyla tesis ve işletme kredisi verilmektedir. 

Ecza Kooperatifleri

Eczacılık alanında faaliyet gösteren ortaklarına ilaç temin etmek, ilaçların dağıtılması ve gerektiğinde üretilmesi gibi temel amaçları gerçekleştirmek için kurulur.

1970’li yıllarda ilaç deposu işletmelerinin keyfi bir uygulama sonucu istedikleri eczanelere ilaç verip istediklerine vermemesi birçok eczanenin kapanma tehlikesi ile karşı karşıya kalmasına yol açmış ve bu durum eczacıları kooperatif kurmaya yöneltmiştir. 

İş Yeri (Küçük Sanayi Sitesi) Yapı Kooperatifleri

Küçük zanaatkar ve küçük sanayicilerin iş yeri sahibi olmalarını kolaylaştırmak amacıyla kurulan kooperatiflerdir. Bu tür kooperatiflerin bir amacı da küçük iş yeri siteleri oluşturmaktır.

Resim 1.19: Küçük sanayi sitesi yapı koop. küçük sanayicileri iş yeri sahibi yapar.

İş yeri yapı kooperatifleri, ülkemizde çok fazla ilgi gören ve kurulan bir kooperatif türü olmasına rağmen; kooperatif ortaklığına iş yeri mevcut olanlarında kooperatifi yanıltarak girmesi ve kooperatif yoluyla elde ettiği iş yerini elde ediliş değerinin üstünde bir fiyatla satması haksız kazançlara neden olmakta ve böylelikle kooperatif amacından uzaklaşmaktadır.

15



Turizm Kooperatifleri

Resim 1.20: Turizm kooperatifleri, turizm hizmetlerinin sunulmasına yardımcı olur

Turizm alanında faaliyet gösteren işletme sahiplerinin bir araya gelerek kurdukları kooperatiflerdir. Örneğin; turistlik yerlerde faaliyet gösteren otel sahipleri kendilerini iç ve dış pazarda en iyi biçimde tanıtmak amacıyla turizm kooperatifleri kurarak hizmetlerini en iyi biçimde pazarlar. Türkiye’de 1980’den beri turizm alanında kooperatifler kurulmaya başlanmıştır.

1.4. Kooperatiflerin Kuruluşu Kooperatiflerin hedeflenen amaca ulaşması ve başarılı olabilmesi için, kooperatif kurma işlemlerine başlanmadan önce bazı araştırmaların yapılarak, elde edilecek bilgilerin iyi bir şekilde değerlendirilmesi ve çıkacak sonuca göre de kooperatif kurma fikrinin yeniden gözden geçirilmesi gerekir.

Resim 1.21: Kooperatif kurulmadan önce, iyice düşünülmeli ve gerekli araştırmalar yapılmalıdır

Yapılacak bu araştırmada dikkat edilecek başlıca konular şunlardır: 



Kooperatifin kurulacağı yerleşim yerinin kooperatifin amaçlarını gerçekleştirebilecek bir alt yapıya sahip olması (bir konut yapı kooperatifi kurulacaksa, konut yapılacak zeminin inşaata uygun olup olmadığı ve ihtiyaç duyulacak iş gücünün nerden sağlanacağı konuları araştırılmalıdır). İhtiyaç duyulan sermayenin hesaplanması (konut inşa etmek amacıyla bir kooperatif kurulacak ise kooperatifin yapacağı konutların toplam maliyetleri belirlenmeli ve ortakların bu maliyetleri nasıl karşılayacağı ortaya konmalıdır).

16

  

Ortak sayısının belirlenmesi (bir konut yapı kooperatifi kurulacak ise bu kooperatifin yapmayı planladığı konut sayısından fazla ortak alınmamalıdır). İhtiyaç duyulması durumunda kredinin hangi kaynaklardan sağlanacağı Kooperatifin çalışma alanıyla ilgili ileride doğabilecek riskler ve bunlara karşı alınacak önlemler

Yukarıda saydığımız konular dışında, kurulacak kooperatifin türü ve amacına göre araştırılması gereken hususlar varsa ayrıca ortaya konulup, gerekli araştırmalar yapılmalıdır.

Yapılan araştırma sonucu olumlu bilgiler elde edilip kurulacak kooperatifin kuruluş amaçlarını başarıyla yerine getirebileceği fikri ortaya konmuşsa, kooperatifin kurulması için aşağıdaki işlemlere başlanmalıdır.

1.4.1. Kurucu Ortakların Bir Araya Gelmesi Bir kooperatifin kurulması için en az yedi kurucunun bir araya gelmesi gerekir. 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’nda azami bir sınırlama getirmemiştir, ancak ana sözleşmeye kooperatif ortak sayısının en fazla kaç olacağı şeklinde bir hüküm konulabilir.

Resim 1.22: Kooperatif kurulması için en 7 ortak gereklidir

Kooperatifler Kanunu’nun 19. maddesine göre kooperatife giren her ortak en az bir ortaklık payı almayı taahhüt eder. Ortakların alabileceği en fazla ortaklık payı miktarı ise 5.000’dir. Bir ortaklık payının değeri 1 YTL olup kurucu ortakların taahhüt ettikleri ortaklık paylarının ¼’ünü ana sözleşmede belirtilen yönetim kurulu üyelerinden birine ödemesi (bu tutarlar kooperatifin kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra bir bankada açılan hesaba yatırılarak bloke ettirilir) ve bu durumun kuruluş izni alma dilekçesinde belirtilmesi gerekir. Örneğin 13 ortakla kurulması düşünülen bir kooperatifin ortakları 1.000’ er adet ortaklık payı almayı taahhüt etmişlerse, bir ortaklık payının 1 YTL olduğu düşünüldüğünde, her ortak 1.000 YTL sermaye taahhüt etmiş olacaktır. Ortaklar taahhüt ettikleri sermayenin ¼’ ü olan 250’ şer YTL’yi ve toplamda 13X250=3.250 YTL’yi ana sözleşmede belirtilen yönetim kurulu üyelerinden birine nakit olarak ödeyeceklerdir.

17

1.4.2. Ana Sözleşmenin Hazırlanması, İmzalanması ve Tasdiki Hazırlanan ana sözleşmenin en az yedi kişi tarafından imzalanması ve imzaların da notere tasdik ettirilmesi gerekir. Sözleşmeyi imzalayan ilk ortaklar kurucu ortak sıfatını alır.

Uygulamada ilgili bakanlık tarafından hazırlanan örnek ana sözleşmelerden yararlanılmaktadır. Uygulamada örnek ana sözleşmelere uyma zorunluluğu yoktur.

Kooperatifler Kanununun 4. maddesinde yer alan ve aşağıda değinilen hükümleri taşımak ve kanunun emredici hükümlerine aykırı olmamak şartıyla, kurucuların istedikleri şekilde ana sözleşme hazırlamaları mümkündür.

Resim 1.23: Hazırlanan ana sözleşme ortaklar tarafından imzalanıp notere onaylatılmalıdır

Ana sözleşmeler Ankara’da Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Santemko Tüketim Kooperatifi’nden (Eskişehir yolu Sanayi ve Ticaret Bakanlığı içi), illerde Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerinden temin edilebilir. Ayrıca “Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifi ve Birliği Ana sözleşmesi” ile “Birlik Genel Durum Bildirim Formları” Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri Birlikleri Merkez Birliği’nden (Cinnah Cad. No:5 Kavaklıdere/Ankara) temin edilebilir.

Kooperatifler Kanunu uyarınca ana sözleşmede bulunması gereken hükümler şunlardır: Zorunlu Hükümler (KK mad.4);         

Kooperatifin adı ve merkezi, Kooperatifin amacı ve çalışma konuları, Ortaklık sıfatını kazandıran ve kaybettiren hâl ve şartlar, Ortakların pay tutarı ve kooperatif sermayesinin ödenme şekli, nakdi sermayeninen az ¼’ nün peşin ödenmesi, ortakların aynı sermayeyi koyup koymayacakları, Kooperatiflerin yükümlerinden dolayı ortakların sorumluluk durumu ve derecesi, Kooperatifin yönetim ve denetim organlarının görev ve yetki ve sorumluluklarıve seçim tarzları, Kooperatifin temsiline ait hükümler, Yıllık gelir gider farklarının, hesaplama ve kullanma şekilleri, Kurucuların adı, soyadı iş ve konut adresleri, 18

İhtiyari (isteğe bağlı) Hükümler (KK mad.5);     

Genel kurulun toplantısı, kararların alınması, oyların kullanılması hükümleri, Kooperatifin çalışma şekline dair esaslar, Kooperatifin birliklerle olan münasebetleri, Kooperatifin diğer bir kooperatifle birleşmesine ait hükümler, Kooperatifin süresi.

Yorumlayıcı Hükümler (KK mad.6); 

5’ inci maddenin 1 ve 2’ nci bentlerinde yazılı hususlar hakkında ana sözleşmede hüküm olmadığı takdirde aşağıdaki hükümler uygulanır. Bu hükümler;  Genel kurul toplantısı kooperatifi temsile yetkililer tarafından imzalanan taahhütlü mektuplarla veya mahalli gazete ile köylerde ise yazılı olarak imza karşılığı duyurulur.  Kooperatifin faaliyeti, amacı ve çalışma konusuyla sınırlıdır.

Hazırlanan ana sözleşme 10 adet çoğaltılarak, her sayfası kurucularca imzalanır ve imzaların onayı için notere ibraz edilir. Noter sadece imzaları onaylar ve ana sözleşmenin bir adedini saklanmak üzere aldıktan sonra kalan dokuz adedini kuruculara verilir. Bu onay işlemi ile, imzaların kurucu ortaklara ait olduğunu kanıtlanmış olur.

1.4.3. Kuruluş İzninin Alınması Ana sözleşme hazırlanıp notere onaylatıldıktan sonra kooperatife kuruluş izni için ilgili izin merciine hitaben iki nüsha dilekçe yazılır (Şekil 1.1).

Tarımsal amaçlı kooperatifler, tarım kredi kooperatifleri ve bunların üst kuruluşları için Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı; tarım satış kooperatifleri ve diğer kooperatifler ile bunların üst kuruluşları için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan izin alınır.

Hazırlanan dilekçenin aslı izin alınacak bakanlığa veya kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki il müdürlüklerine (sanayi ve ticaret il müdürlüğü/tarım il müdürlüğü); il müdürlüğü olmayan yerlerde ise kaymakamlık veya valiliğe verilir.

19

SANAYİ VE TİCARET İL MÜDÜRLÜĞÜNE ANKARA 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu hükümleri doğrultusunda Ankara ili, Altındağ ilçesinde Sınırlı Sorumlu Nisanur Konut Yapı Kooperatifi unvanlı kooperatifi kurmak istiyoruz.

Kooperatifin taahhüt edilen nakdi sermayesinin ¼ tutarı olan 25.000 YTL, bakanlığınızın 1998/1 sayılı Tebliği uyarınca, tescilden sonra kooperatif hesabına aktarılmak üzere kurucu ortaklardan Zeynep ÖKKE’ye teslim edilmiştir.

Ekte ilgili belgeleri bulunan kooperatifimizin kuruluşuna izin verilmesini arz ederiz. İmza Kurucu ortaklar adına Savaş KAYA AÇIK ADRES: Gültepe Mahallesi 200. Sokak Nu:18 21.07.2006 Altındağ/ANKARA EKLER : Ek 1: Noter onaylı 9 adet ana sözleşme Ek 2: Kurucuların nüfus cüzdan örnekleri Ek 3: Kurucuların ikametgah belgeleri Ek 4: Yönetim kurulu üyelerinin iyi hal belgeleri Ek 5 :Yönetim üyelerinin aynı türden başka bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi olmadıklarına ilişkin beyanları Ek 6: Kooperatif kuruluş bilgi formu Şekil 1.1: Kuruluş müracaat dilekçesi

Müracaat dilekçesini kurucu ortakların tamamı imzalayabileceği gibi hepsi adına ortaklardan biri de imzalayıp verebilir. Dilekçe ekinde;    

9 adet noter onaylı ana sözleşme, Kooperatif kurucularının nüfus cüzdanı örnekleri ve ikametgah belgeleri, Yönetim kurulu üyelerinin iyi hal belgeleri, Yönetim kurulunun aynı türden başka bir kooperatifte yönetim kurulu üyesi olmadıklarına ilişkin beyanları,  Kuruluş bilgi formu (Şekil 1.2).

Verilir.

20

21/07/2006 KOOPERATİF KURULUŞ BİLGİ FORMU KOOPERATİFİN UNVANI

: Sınırlı Sorumlu Nisanur Konut Yapı Kooperatifi

ADRESİ

: Gültepe Mah. 200. Sok. Nu:18 Altındağ/ANKARA

KURUCU ORTAK SAYISI:13 (on üç) YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN ADI SOYADI

BABA ADI

DOĞUM YERİ VE TARİHİ

1. Savaş KAYA

Nurettin

Mahmutoğlu, 29.09.1974

2. Zeynep ÖKKE

H.Ali

Besni, 28.08.1983

3. Ferdi ARIKAN

Mustafa

Ankara, 19.04.1976

İmza Kurucu ortaklar adına Savaş KAYA

Şekil 1.2: Kuruluş bilgi formu

Verilen dilekçe şekil ve esas yönünden incelenir. Şekil yönündeki incelemede dilekçeye ilave edilmesi gereken belgelerin mevcut olup olmadığı, esas yönünden ise ekte verilen belgelerin özellikle ana sözleşmenin kanunlara ve genel kabul görmüş şekillere uygun hazırlanıp hazırlanmadığına bakılır.

Ana sözleşmede kanuna aykırı hükümler varsa ilgili bakanlık bunların düzeltilmesi ister. Hatalar düzeltildikten sonra kuruluş izni verlir.

21

1.4.4. Kooperatifin Tescil ve İlanı Gerekli izin alındıktan sonra 15 gün içerisinde, kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicil memurluğuna başvurularak kooperatifin tescil ettirilmesi gerekir.

Kooperatif ticaret siciline tescil edildikten sonra tüzel kişilik kazanır.

Kooperatifler Kanunu’nun 7. maddesine göre kooperatifin tescilinden önce kooperatif adına işlem yapanlar, yaptıkları işler dolayısıyla zincirleme olarak sorumludurlar. Yani tescilden önce yapılan işlemlerden doğan zararlar kooperatifi değil, işlemleri yapan ortakları bağlar.

Müracaat ortaklardan herhangi birinin ortaklar adına ticaret sicili memurluğuna verilecek bir dilekçe ile yapılır (Şekil 1.3).

28.08.2006 TİCARET SİCİLİ MEMURLUĞUNA ANKARA Ankara Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü’nün 20.08.2006 günlü 3975 sayılı onayı ile kuruluşuna izin verilin S.S. Nisanur Konut Yapı Kooperatifine ait evraklar ekte sunulmuştur.

Kooperatifler Kanunu’nun 3. maddesi gereğince, kooperatifimizin tescil ve ilanının yapılmasını arz ederiz.

S.S Nisanur Konut Yapı Koop.

Kurucuları adına Zeynep ÖKKE ADRES : Gültepe Mah. 200. Sok. Nu:18 Altındağ/ANKARA

EKLERİ : 1. Ana sözleşme (2 adet onaylı) 2. Bakanlık izin yazısı 3. Ticari durum tasdiknamesi (2 adet) 4. Yönetim kurulu imza sirküleri 5. Kurucuların nüfus cüzdanı örnekleri 6. Kuruların ikametgah belgeleri 7. Tescil edilecek hususlara ilişkin beyanname Şekil 1.3: Tescil ve ilan için ticaret siciline verilecek dilekçe örneği 22

Tescil talebi için verilecek bu dilekçeye eklenecek belgeler şunlardır:   

Ana sözleşme: Kooperatifin tescili için ticaret sicili memurluğuna iki adet ana sözleşme verilir. Ana sözleşmenin noterden tasdikli olması ve izin mercinin kuruluş izni verdiğine ilişkin şerhini taşıması gerekir.

Bakanlık izin yazısı: Kooperatifin kuruluşuna ilişkin alınan izin yazısının aslı sicil memurluğuna verilir.

Ticari durum tasdiknamesi: Ticaret sicili memurluğuna verilecek belgelerden biri de “Ticari Durum Tasdiknamesi”dir. Bu tasdikname, kooperatif merkezinin bulunduğu yerin belediye başkanlığından, köylerde ise köy ihtiyar heyetinden alınır. Tasdiknamede; kooperatifin unvanı, sermayesi, açık adresi, işyerinin açılış tarihi ve faaliyet konusu gösterilir (Şekil 1.4).

TİCARİ DURUM TASDİKNAMESİ

KOOPERATİFİN; Ticaret Unvanı

: S.S. Nisanur Konut Yapı Kooperatifi

Merkezi

: Ankara

Sermayesi

: 13.000 YTL

İşyeri Adresi

: Gültepe Mah. 200. Sok. Nu:18 Altındağ/Ankara

Faaliyet Konusu

: Ortaklarının konut ihtiyacını sağlamak

İş Yeri Açılış Tarihi

: 18.08.2006

Faaliyette Olup, olmadığı : Faaliyette Ticaret Sicili Tüzüğünün 29. maddesi gereğince, kooperatifinizin ticari durumu hakkında yaptırılan araştırma sonucu, iş bu belge 27.08.2006 tarihli dilekçeniz üzerine tarafınıza verilmiştir.

27.08.2006 Altındağ Beld. Bşk. Şekil 1.4: Ticaret siciline verilmek üzere belediyeden alınan ticari durum tasdiknamesi örneği

23



Yönetim kurulu üyelerinin imza sirküleri (örnekleri): Kooperatifin kuruluşu sırasında, ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapacak olan yönetim kurulu üyeleri ana sözleşmeyle atandıklarından, bunların ad ve soyadları ile ne şekilde imza edeceklerine ilişkin imza sirküleri de dilekçe ekinde ticaret sicili memurluğuna verilir (Şekil 1.5). İmza sirkülerinin noter tasdikli olması gerekmektedir.

İMZA BEYANNAMESİ 18.08.2006 tarihinde kurulmasına izin verilen S.S Nisanur Konut Yapı Kooperatifinin ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapmak üzere, ana sözleşmenin 91. maddesiyle kurucu ortaklardan Savaş KAYA, Zeynep ÖKKE ve Ferdi ARIKAN yönetim kurulu üyeliğine atanmışlardır.

Kooperatif ana sözleşmesinin 44. maddesi gereğince, bilumum resmi ve özel daireler, müesseseler ile bankalar, şirketler, kurumlar ve her türlü gerçek ve tüzel kişiler nezdinde yapılacak işlemlerde kooperatifin resmi unvanı altına konmuş yukarıda ad ve soyadları yazılı şahıslardan herhangi ikisinin vazedecekleri imzaları, kooperatifi temsil ve ilzam edip, taahhüt altına koyacağından bu şahısların aşağıda bulunan örnek imzalarının tasdikini rica ederiz. (İMZA-KAŞE) İDARE VE TEMSİLCİLERİN; Adı ve Soyadı

1. İmzası

2. İmzası

3. İmzası

Savaş KAYA

………..

………..

………..

Zeynep ÖKKE

………..

……….

.……….

Ferdi ARIKAN

……….

……….

………..

Şekil 1.5: Yönetim kurulu üyelerinin imza sirküleri (örnekleri)





Kurucu ortakların nüfus cüzdanı örnekleri ve ikametgah belgeleri: Kuruluş izni sırasında izin mercine verildiği gibi, kurucu ortakların nüfus cüzdanı örnekleri ile ikametgah belgelerinin, tescil talebi dilekçesi ekinde sicil memurluğuna verilmesi zorunlu bulunmaktadır.

Tescil ve ilan edilecek hususlara ilişkin beyanname: Kooperatifler Kanunu’nun 3. maddesinde hangi hususların tescil ve ilan olunacağı belirtilmiş olup ticaret sicili memurluğuna verilecek bu beyannamede tescili öngörülen nelerden ibaret olduğu yazılır (Şekil 1.6).

24

TESCİL VE İLANAN EDİLECEK HUSUSLARA İLİŞKİN BEYANNAME 1.

Ana Sözleşme Tarihi

: 20.07.2006

2.

Kooperatifin Amacı

: Ortaklarının konut ihtiyaçlarını sağlamak

3.

Kooperatifin Konusu

:Arsa ve arazi satın alır,birleştirir, imar planına uygun olarak alt yapı, plan, proje ve maliyet hesapları hazırlar ve ortaklarına konut yaptırır.

4.

Kooperatifin Süresi (varsa) : 15 yıl

5.

Kooperatifin Unvanı

: S.S Nisanur Konut Yapı Kooperatifi

6.

Kooperatifin Merkezi

: Ankara

7.

Kooperatifin sermayesi 13.000 YTL olup, bunun nakdi kısmına karşılık 3.250 YTL’si ödenmiştir. Her ortaklık payı ise 1 YTL’dir.

8.

Ortaklık payı belgeleri her ortağın adına yazılıdır.

9.

Kooperatif ilk genel kurula kadar 10. maddede adı geçen yönetim kurulu üyelerince, ilk genel kuruldan sonra ise seçilecek, yönetim kurulu üyelerince temsil edilecektir.

10. Yönetim kurulu üyeleri ile kooperatifi temsile yetkili olan kimselerin ad ve soyadları: Savaş KAYA, Zeynep ÖKKE, Ferdi ARIKAN 11. Olağan ve olağanüstü toplantılara çağrı; taahhütlü mektupla, ayrıca gerektiğinde gazete ile, gazete olmayan yerlerde mahalli örf ve adete göre ilan yolu ile yapılır. Çağrının sadece yazılı olarak imza karşılığı yapılması da mümkündür. Şekil 1.6: Ticaret siciline tescil ve ilan edilecek hususlara ilişkin beyanname örneği

Kooperatifler Kanunu’nun 3. maddesine göre tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır: a- Ana sözleşme tarihi, b- Kooperatifin amacı, konusu ve varsa süresi, c- Kooperatifin unvanı ve merkezi, ç- Kooperatifin sermayesi ve bunun nakdi kısmına karşılık olarak ödenen en az miktar ve her ortaklık payının değeri, d- Ortaklık payı belgelerinin ada yazılı olduğu, e- Ayni sermaye ve devralınan akçalı kıymetlerle işletmelerin neden ibaret oldukları ve bunlara biçilen değerler, f- Kooperatif ne suretle temsil olunacağı ve denetleneceği, g- Yönetim kurulu üyeleriyle kooperatifi temsile yetkili kimselerin ad ve soyadları, h- Kooperatifin yapacağı ilanların şekli ve ana sözleşmede bu hususta bir hüküm varsa yönetim kurulu kararlarının pay sahiplerine ne suretle bildirileceği, ı- Kooperatifin şubeleri.

25

Sicil memuru, kooperatifin tescili sırasında bakanlık izninin olup olmadığını, ana sözleşmede bulunması gerekli zorunlu şartları bulunup bulunmadığını incelemek zorundadır.

Kooperatiflerle ilgili olarak yukarıda yer alan tescile dair hususların dışında yapılabilecek tescil istemlerinde anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanır.

Ticaret sicili, kooperatifin tescil talebini inceler. İnceleme sırasında tescil için öngörülen şartlardan bazılarının noksan olduğu tespit olunursa bu hususlar, sicil memurunca tescil talebinde bulunanlara bildirilir ; kanun ve tüzükte aranılan şartların yerine getirilmesi, noksanlıkların giderilmesi için bir süre verilir. Verilen süre içerisinde eksikliklerin tamamlanmaması durumunda tescil talebi reddedilir.

Kanunlarda ve tüzükte aranılan şartların ve belgelerin varlığının tespiti halinde, kooperatifin kuruluşu tescil edilir ve bu tescil, sicil defterine kaydedilir. Kooperatifin kuruluşunun ticaret siciline tescilinden sonra, sicil memurunca bir sicil tasdiknamesi düzenlenerek kooperatif yetkililerine verilir. Alınan bu belge verildiği tarihten itibaren bir yıl geçerli olup süresinin bitiminde ticaret sicili memurluğuna götürülerek yenilenmesi gerekir.

Ticaret siciline tescil edilen kooperatif tüzel kişilik kazanmış olur.

Kooperatif, ticaret sicili memurluğuna tescil edildikten sonra, sicil memuru sicil tasdiknamesinin yanında yapılan bu tescilin Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayımlanması için, ilan edilecek hususları belirten bir “ilan müsveddesi “ hazırlayarak imza karşılığında kooperatif yetkililerine verir.

Kooperatif yetkilileri, sicil memurluğundan alınan ilan müsveddesini yayımlanmak üzere iadeli taahhütlü olarak Ticaret Sicili Gazetesi’ne gönderilir veya Ankara’da bulunan bu gazeteye elden teslim edilir.

Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayımlanacak olan ilanlar için kelime başı belirli bir ücret alınıyor olup, bu ücretin yatırıldığını gösteren belgenin de Ticaret Sicili Gazetesi’ne gönderilecek ilan müsveddesi ile birlikte gönderilmesi gerekir. Ticaret Sicili Gazetesi’ne gönderilen ilanlar, geliş tarihinden itibaren en geç on gün içinde yayımlanır. İlan bedelinin yatırıldığına dair belgenin gazeteye ulaşmaması veya ücretin eksik yatırılması durumunda ilan yapılmayacağından, ücretin eksiksiz ödenmesine dikkat edilmelidir. İlan müsveddesinin ticaret sicilinden alındığı tarihten itibaren en geç bir ay içerisinde ilanın yapılması gerekir.

Ticaret Sicili Gazetesi’nin ilan müsveddelerini geliş tarihinden itibaren on gün içinde yayımlayacağı düşünüldüğünde, ilan müsveddelerinin ticaret sicilinden alındığı günden en geç yirmi gün içerisinde Ticaret Sicili Gazetesi’nde olacak şekilde postaya vermesi veya elden götürmesi gerekir.

Tüzel kişi tacirler, ticaret siciline müracaat ettikten sonra gerekli diğer işlemleri tacir adına ticaret sicili yapar.

26

1.4.5. Tüzel Kişiliğin Kazanılmasından Sonra Yapılması Gereken İşlemler 

Kanuni defterlerin tasdik ettirilmesi: Kooperatifler yevmiye defteri, defteri kebir, envanter ve bilanço defteri, yönetim kurulu karar defteri, genel kurul karar defteri ve ortaklar pay defteri, kullanılmaya başlamadan ticaret sicil tasdiknamesi ile birlikte, kooperatifin merkezinin bulunduğu yerdeki sicil memurluğuna veya notere ibraz edilerek, tasdik ve imza ettirilir.

Sicil memuru veya noter, defterlerin kaç sayfadan ibaret olduğunu ilk ve son sayfaya yazarak resmi mühür ve imzasıyla tasdik eder. Eğer tasdik işlemi noter tarafından yapılmış ise noter, tasdik edilen defterlerin mahiyet ve adetlerini ve bunların kime ait olduğunu en geç yedi gün içinde ilgili ticaret sicili memurluğuna bildirir. 

Yapılacak diğer işlemler: Kooperatifin işlemlerinde kullanılmak üzere mühür, kaşe yaptırılır; gelir gider makbuzları ve fatura gibi belgeler bastırılır.

Kooperatif tüzel kişilik kazandığına göre kuruluş esnasında kurucu ortaklardan birine teslim edilen nakdi sermayenin ¼’ ünün açılacak kooperatif hesabına aktarılması gerekir. Ayrıca kooperatif kurulurken hazırlanan ana sözleşmede belirtilen yöneticilerin, tüm ortaklardan oluşan genel kurulu toplayarak, yönetim ve denetim kurullarını seçmeleri sağlanmalıdır.

27

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları

 Kuracağınız kooperatifin türünü, amacınıza uygun olarak belirleyiniz.  Kurulacak örnek kooperatif bilgileri için öğretmeninizden yardım isteyiniz.  Kooperatif üyelerini seçerken, üye olmak isteyenlerin, üye olmak için Tarafları bir araya getiriniz. gerekli koşulları taşıyıp taşımadığını araştırınız.  Örnek ana sözleşmeyi kuracağınız kooperatifin türüne göre Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü/Tarım İl Örnek ana sözleşmeyi temin ederek Müdürlüğünden temin edebilirsiniz. sözleşmeyi kurucu ortaklara imzalatmak  Ana sözleşmenin boş alanlarını ve notere onaylatınız. kurulacak olan kooperatife göre doldurunuz.  Ortaklara imzalattığınız ana sözleşmeleri 9 adet çoğaltarak notere onaylatınız.  Kurucu ortakların sermaye paylarının ¼’ Bloke ettiriniz. ünü bankaya bloke ettiriniz.  İzin dilekçesinin eklerini tamamlamayı Ticaret ve Sanayi Müdürlüğü/Tarım İl unutmayınız.

Müdürlüğünden izin alınız.

 Kooperatif





 

Öneriler

türünü

belirleyiniz.

 Dilekçenin eklerini unutmayınız.

 Ticaret Siciline kayıt yaptırınız.

 İlan için gerekli unutmayınız.  İlan müsveddesini sonra en geç 20 gün Sicili Gazetesinde ediniz.

 Ticaret sicil gazetesinde ilan ettiriniz.

28

ücreti

yatırmayı

aldığınız tarihten içerisinde, Ticaret olmasına dikkat

ÖLÇMEVE VEDEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME ÖLÇME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz.

1.

Hangisi kooperatifçilik ilkeleri arasında yer almaz?

A) Gönüllü ve serbest giriş B) Toplumsal sorumluluk C) Eğitim öğretim ve bilgilendirme D) Uluslararası işbirliği

2.

3.

Kooperatifler en az …………. ortak tarafından kurulur.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatiflerin kuruluş amaçları arasında yer almaz?

A) Kâr elde etmek B) Toplumsa dayanışmayı ve işbirliğini sağlamak C) Ortakların ihtiyaçlarını karşılamak D) Kişilerin tasarruf yapmalarını sağlamak

4.

Hangisi kooperatif ortağı olabilir?

A) Limitet şirketler B) Anonim şirketler C) Belediyeler D) Holdingler 5.

Aşağıdakilerden hangisi tarımsal amaçlı kooperatifler arasında yer alır?

A) Taşıma kooperatifleri B) Sulama kooperatifleri C) Konut kooperatifleri D) Tüketim koop.

6.

Dar gelirlilerin tüketim maddesi ihtiyaçlarını en iyi biçimde ve alabildiğine ucuza sağlamak üzere kurulan kooperatiflere………………………………………………... denir.

7.

Konut amacı……………………………………………………………….

8.

Tarım kredi kooperatifleri kurulurken……………………………………………….’ndan; konut yapı kooperatifleri kurulurken……………………………………….’ndan izin alınır.

9.

Kooperatifler,…………………………………………..kaydedilerek tescil edilir.

10.

Tescil edilen hususlar……………………………………… gazetesinde ilan edilir.

11.

Hangisi ana sözleşmede belirtilmesi gereken zorunlu hükümler arasında yer alır?

A) Kooperatifin süresi B) Kooperatifin birliklerle olan ilişkisi C) Genel kurulu toplantıya çağırma şekli D) Kooperatifin unvanı 29

kooperatiflerinin

12.

Aşağıdakilerden hangisi bir tüketim kooperatifinin kuruluşu için ilgili bakanlığa verilecek dilekçeye eklenecek belgeler arasında yer almaz?

A) 9 adet onaylı ana sözleşme B) Kurucuların nüfus cüzdanı örnekleri C) Kooperatif muhasebecisinin ikametgahı D) Kooperatif kuruluş bilgi formu

13.

Kooperatife ortak olacak kişiler en az…………..en çok……………ortaklık payı almayı taahhüt etmelidirler.

14.

Kooperatiflerde ortaklık payı sayısı ne olursa olsun her ortak….…oy hakkına sahiptir.

15.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatiflerin tutacakları defterler arasında yer almaz?

A) Yevmiye defteri B) İşletme defteri C) Karar defteri D) Envanter ve bilanço defteri 16.

Kooperatif kurmak için en az 2 kurucu ortak olmalıdır.

A) Doğru B) Yanlış

17.

Kooperatif ortakları, kooperatifin borçlarına karşı, sermaye şirketlerinde olduğu gibi sermaye payları ile sorumludurlar.

A) Doğru B) Yanlış

18.

Kooperatiflerde ortaya çıkan gelir farkının en az %10’u yedek akçe olarak ayrılmadıkça ortaklara dağıtım yapılamaz.

A) Doğru B) Yanlış

19.

Kooperatifler yıllık faaliyetleri sonucu elde ettikleri işletme gelir fazlasını risturn adı altında ortaklarına dağıtabilirler.

A) Doğru B) Yanlış

20.

Kooperatif üyeleri 5000’ den fazla ortaklık payı alabilir.

A) Doğru B) Yanlış

DEĞERLENDIRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

30

ÖĞRENME FAALİYETİ– 2 ÖĞRENME FAALİYETİ- 2 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile kooperatiflere üyelik işlemlerini yerine getirebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:  

Çevrenizdeki kooperatif üyeleri ile görüşerek ortaklıktan nasıl çıktıklarını sorunuz.

Kooperatifler Kanunu’nun, kooperatife üye olma ve üyelikten çıkma ile ilgili hükümlerini inceleyiniz.

2. KOOPERATİFE ÜYE OLMA VE ÜYELİKTEN ÇIKMA Kooperatiflerde ortaklık gönüllülük esasına dayanır. Ortakların ve kooperatifin amacı ortaktır. Kooperatiflerin varlığı, ona ortak olmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin bulunmasına bağlıdır.

2.1. Kooperatife Ortak (Üye) Olmak Kooperatiflere gerçek kişilerin yanı sıra Kooperatifçilik Kanunu’nun 9. maddesine göre özel idareler, belediyeler, köyler gibi kamu tüzel kişileri ile cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler üye olabilir. Ortak olma işlemleri gerçek ve tüzel kişiler açısından farklıdır.

2.1.1. Gerçek Kişilerin Ortaklığı Kooperatifler Kanunu’nun 8. maddesinde belirtildiği üzere, gerçek kişilerin kooperatif ortaklığına girebilmesi için öncelikle medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olması gerekir.

2.1.1.1. Medeni Hakları Kullanma Yeterliğine Sahip Olmak Medeni Kanun’un 9. maddesine göre; bir kişinin kendi eylemlerinden dolayı hak ve borçlarına sahip olması durumuna medeni hakları kullanma yeterliği denmektedir. Medeni kanuna göre medeni hak ve borçlara sahip olabilmek içinse; mümeyyiz olmak, reşit olmak ve mahcur (kısıtlı) olmamak gerekir.

31



Mümeyyiz olmak: Medeni Kanun’un 13. maddesine göre; bir kimsenin iyiyi ve kötüyü birbirinden ayırmasına mümeyyiz olmak denir. Örneğin; 5 yaşındaki bir çocuk yaşının küçüklüğü, aşırı alkol almış biri ise sarhoşluk sebebiyle mümeyyiz değildirler. Çünkü gerek çocuk, gerekse sarhoş kişi, içinde bulundukları durum itibariyle iyiyi kötüden ayırabilecek vaziyette değildirler.



Reşit olmak: Reşit olmak bir kimsenin 18 yaşını doldurmuş olması demektir.

Ayrıca 18 yaşını doldurmamış olsa bile evli olan kişiler ile kendi rızası ve anne babasının muvaffakatı (izin vermesi) ile mahkemeye başvuran ve bu istekleri mahkemece uygun bulunan kişiler de reşit sayılırlar.

Resim 2.1: Evlenen insanlar 18 yaşını doldurmasalar da reşit sayılırlar.



Mahcur (Kısıtlı) olmamak: Medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olabilmek için aranan üçüncü ve son şart, kişinin (mahcur) kısıtlı olmamasıdır.

Medeni Kanun’da sayılan hallerden birinin ortaya çıkmasıyla medeni hakları kullanma yeterliliği mahkeme kararıyla sınırlandırılabiir veya tamamen kaldırılabilir. Bu sebeplerden biri nedeniyle kısıtlanıp da kendisine “vasi” tayin edilen kişiye “mahcur” denilir. Örneğin; akıl hastası olduğu ilgili mercilerce verilen raporlarla tespit edilen; alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı veya mal varlığını kötü yönetme sebebiyle kendisini ve ailesini geçim sıkıntısına düşüren kişiler mahkeme kararıyla kısıtlanabilir.

Resim 2.2: Kısıtlı olan kişiler kooperatif üyesi olamazlar.

Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip gerçek kişiler aşağıdaki işlemleri yerine getirmek koşuluyla kooperatif üyesi olabilirler:   

Yazılı olarak kooperatif yönetim kuruluna başvurmak Gerekli sermaye payını taahhüt etmek ve dörtte birini peşin ödemek Ana sözleşmede belirtilen diğer koşulları yerine getirmek 32

2.1.1.2. Yazılı Olarak Kooperatif Yönetim Kuruluna Başvurmak Kooperatife ortak olmak isteyen gerçek (ve tüzel) kişiler, kooperatif ana sözleşmesi hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul ettiklerini belirten bir yazı ile kooperatif yönetim kuruluna başvururlar (Şekil 2.1).

Uygulamada genelde, sadece ortak olmak istediğini belirten fakat ana sözleşme hükümlerinin bütün hak ve yükümlülüklerinin kabulünü içermeyen dilekçelerle üye başvurusu yapıldığı; ana sözleşme hiç okunmadığı halde okunmuş gibi başvuru dilekçesine, ana sözleşmenin okunduğunun, bütün hak ve ödevleriyle birlikte kabul edildiğinin yazıldığı görülmektedir.

28.08.2006 …………….. KONUT YAPI KOOPERATİFİ YÖNETİM KURULU BAŞKANLIĞINA ANKARA

Kooperatifinizin ana sözleşmesi hükümlerini tamamen okudum. Hükümlerini bütün hak ve ödevleriyle aynen kabul ediyorum ve kooperatifinize ortak olmak istiyorum.

Ana sözleşmeden doğan ve doğacak olan şahsi sorumluluk ve ek ödeme yükümlülüklerini de aynen ve ayrıca kabul ediyorum. İstenilen belgeler ekte sunulmuş olup, ortaklığa kabulümü arz ederim. İmza Halil DEMİRBAŞ AÇIK ADRES:

EKLER: Ek 1 : Nüfus cüzdanı örneği Ek 2 : İkametgah belgesi Ek 3 : Fotoğraf Ek 4 : Ana sözleşme ile istenen diğer belgeler Şekil 2.1: Ortaklığa giriş için dilekçe örneği

2.1.1.3. Gerekli Sermaye Payını Taahhüt Etmek ve Dörtte Birini Peşin Ödemek Kooperatife giren her şahsın en az bir ortaklık payı alması veya almayı taahhüt etmesi zorunludur. Kooperatifler Kanunu’na göre bir ortağın alabileceği en fazla ortaklık payı 5.000 adettir. Üyenin taahhüt ettiği nakdi sermayenin en az ¼’ünü peşin olarak ödemesi gerekir.

33

2.1.1.4. Ana Sözleşmede Belirtilen Diğer Koşulları Yerine Getirmek Kooperatiflerin faaliyet türlerine göre ana sözleşmesinde farklı yükümlülükler getirilebilir. Örneğin fındık tarım satış kooperatifine fındık üreticilerinin, üretim kooperatiflerine o ürünü üretenlerin, eczacılar kooperatifine eczacıların ortak olabilmeleri gibi. Bu tür kooperatiflere ortak olmak isteyen kimseler, bu özelliklere sahip olduklarını ilgili oda, dernek, kurum ve kuruluşlardan alacakları belgelerle ortaklık başvurusunda bulunabileceklerdir.

Resim 2.3: Kooperatif ortakları, ana sözleşmede belirtilen koşulları yerine getirmelidir

2.1.1.5.Yönetim Kurulunun Ortaklık Başvurusunu Kabulü Yönetim kurulunun, ortaklar ile ortak olmak için müracaat edenlerin ana sözleşmede gösterilen ortaklık koşullarını taşıyıp taşımadıklarını araştırdıktan sonra ortaklık başvurusunu kabul veya ret ettiğine dair karar alması gerekir.

Yönetim kurulunun başvuruyu ne kadar sürede değerlendireceği ve ilgiliye bildireceği konusunda yasal bir hüküm yoktur. Ancak bakanlıkça hazırlanan örnek ana sözleşmede “Ortaklığa kabul veya ret kararı (Şekil 2.2), ilgiliye 15 gün içinde yazı ile bildirilir (Şekil 2.3).” şeklinde hüküm konulmuştur.

Karar No

: 12

Karar Tarihi

: 08.09.2006

Toplantıda Hazır Bulunan Üyeler : Savaş KAYA, Zeynep ÖKKE, Ferdi ARIKAN Konusu

: Halil DEMİRBAŞ’ın ortaklığa kabulü hakkında Ortaklık için 28.08.2006 tarihli dilekçe ile kooperatifimize başvuran Halil DEMİRBAŞ’ın,

Kooperatifler Kanunu’nun 8. maddesi gereği yapılan incelemesinde, ortaklık şartlarını taşıdığı anlaşıldığından 14 numaralı ortak olarak kooperatifimize alınmasına oy birliği ile karar verilmiştir. İmza Savaş KAYA Başkan

İmza Zeynep ÖKKE 2. Başkan

İmza Ferdi ARIKAN Üye

Şekil 2.2: Kooperatif ortaklığına kabule ilişkin yönetim kurulu kararı örneği 34

Uygulamada çoğu zaman ortaklık başvurusunun kabulü yeni ortağa bildirilmemektedir.Kabul yazısını ortak almasa da kooperatif – ortak arasında diğer ortaklar gibi bir hukuki ilişki başlamışsa ortaklık işleminin gerçekleştiği kabul edilir. Örneğin yapı kooperatiflerinde yeni ortağın ilk peşinatı yatırmış olması gibi.

SAYI

: 32

10.09.2006

KONU : Ortaklığa kabulünüz hakkında

Sayın Halil DEMİRBAŞ Açık adres Kızılay/Ankara

Kooperatifimiz ortaklığına girmenizi içeren 28.08.2006 günlü başvurunuz Yönetim Kurulumuzun 08.09.2006 günlü 14 sayılı toplantısında kabul edilerek, 14 ortaklık numarası ile kaydınız yapılmıştır.

Bilgilerinize rica ederiz Kooperatifin Kaşesi İmza Savaş KAYA Başkan

İmza Zeynep ÖKKE 2. Başkan

Şekil 2.3:Kooperatif ortaklığına kabul edilenlere gönderilen yazı örneği

2.1.2. Tüzel Kişilerin Ortaklığı Tüzel kişi; belli bir amaç için yasaların verdiği yetkiye dayanılarak birden fazla kişinin aynı unvan altında oluşturdukları kuruluşlardır. Kooperatifler Kanunu’nun 1, 8 ve 9. maddelerine göre aşağıdaki tüzel kişiler ortak olabilir;    

Kamu tüzel kişileri (belediyeler, özel idareler, köyler gibi), Kamu iktisadi teşebbüsleri, Kuruluş yasalarında özel hüküm bulunan tüzel kişiler (sendikalar gibi), Özel yasalarla izin verilen tüzel kişiler (dernekler, kooperatifler gibi), kooperatiflere kurucu veya sonradan ortak olabilirler.

Aşağıdaki tüzel kişiler ise kooperatiflere kurucu olarak veya sonradan ortak olamazlar:   

Her türlü ticaret şirketleri, Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları (ticaret ve sanayi odaları ve barolar gibi), Vakıflar.

35

Tüzel kişilerin kooperatiflere ortak olmak istemeleri durumunda, gerçek kişilerde olduğu gibi; yazılı olarak başvurmaları, varsa şahsi sorumluluk ve ek ödemeleri yazılı olarak kabul etmeleri, taahhüt ettikleri sermayenin en az dörtte birini peşin ödemeleri ve yönetim kurulunun ortaklık talebinin kabulüne ilişkin karar alıp ilgiliye bildirmeleri gerekir.

2.2. Kooperatif Ortaklığının Sona Ermesi Bir kişinin kooperatif ortaklığını sona erdirebilecek başlıca durumlar şunlardır:   

Ortağın kendi isteği ile ortaklıktan ayrılmak istemesi Ortaklık payının bir başkasına devredilmesi Ana sözleşmede belirtilen ve ortaklıktan çıkarılmayı gerektirecek herhangi bir durumun gerçekleşmesi

Resim 2.4: Kooperatif ortakları çeşitli gerekçelerle ortaklıktan çıkabilir veya çıkarılır.

2.2.1. Ortaklıktan Çıkma Kooperatifçilikteki açık kapı ilkesinin bir gereği olarak her ortağa kooperatiften çıkma hakkı tanınmıştır. Ortağa tanınan bu hak hiçbir şekilde engellenemez. Ortaklıktan çıkmak isteyen ortak, bir dilekçe ile kooperatif yönetim kuruluna başvurur (Şekil 2.4).

36

29.09.2006 …………… KONUT YAPI KOOPERATİFİ YÖNETİM KURULU BAŞKANLIĞINA ANKARA

Kooperatifinizin 6 numarada kayıtlı ortağıyım. Kooperatif ortaklığından ayrılmak istiyorum.

Ortaklıktan çıkış isteğimin kabul edilerek ana sözleşmenin ilgili maddeleri uyarınca sermaye payı ile diğer alacaklarımın tarafıma ödenmesini arz ederim Üye Mahmut Gazi DİYARBAKIRLIOĞLU ADRES:

Şekil 2.4: Kooperatif ortaklığından çıkma isteğine ilişkin dilekçe örneği

Ortağın ayrılması kooperatifin mali durumunu tehlikeye düşürecekse ve ana sözleşmede bu konuda hüküm varsa kooperatif, belli miktarda tazminat isteyebilir. Örneğin her ay toplanacak aidatlara göre malzeme alımında bulunmuş bir kooperatifin üyelerinden önemli bir kısmı çıkma talebi, kooperatifi zor durumda bırakabilir. 

 

Ortaklıktan çıkmanın sınırlandırılması: Kooperatifler Kanunu’nun 11. maddesine göre bir ortağın kooperatiften çıkma hakkını kullanması, ana sözleşmede belirtilerek en çok beş yıla kadar sınırlandırılabilir. Ancak bu süre haklı nedenler görüldüğünde kullanılmayabilir. Çıkma isteğini bildirme süresi ve çıkma zamanı: Ana sözleşmede çıkışın bildirilme süresi belirtilmişse bu süre kullanılır. Belirtilmemişse 6 ay öncesinden haber verilmesi gerekir.

Ortaklıktan çıkma isteğinin kabulü: Kooperatifler Kanunun 13. maddesine göre; ortaıklıktan ayrılma isteği yönetim kuruluna dilekçe ile bildirilir. Yönetim kurulunca dilekçe incelenerek karar verilir. Kabul edilmeyen ayrılma isteği için noter aracılığıyla kooperatife dilekçe gönderilir.

2.2.2. Ortağın Ölümü Ortağın ölümü ile ortaklık sıfatı sözleşmede hüküm varsa mirasçılara veraset ilamı ile devreder. Mirasçıların ana sözleşmedeki ortaklık şartlarını taşıması gerekir. Mirasçıların içlerinden birini temsilci tayin etmeleri gerekir. Kooperatif genel kuruluna bu temsilci katılır, seçer, seçilebilir. Diğer mirasçıların böyle bir hakları yoktur.

37

Örneğin; bir motorlu taşıyıcılar kooperatifinin ölümü halinde, ortaklığının mirasçılara geçebilmesi için, mirasçıların da taşıyıcılığı bilfiil meslek edinmiş esnaf olmaları, taşıma komisyonculuğu yapmamaları gibi.

08.10.2006 ……………….KONUT YAPI KOOPERATİFİ YÖNETİM KURULU BAŞKANLIĞINA ANKARA Kooperatifinizin 6 numaralı ortağı İpek KAYA 30.09.2006 günü vefat etmiştir. Veraset ilamı ilişikte sunulmuş olup varislerden Nurettin KAYA’yı temsilci olarak tayin ettik.

Kooperatifler Kanunu’nun 14. maddesinin ikinci fıkrası ile kooperatif ana sözleşmesinin……maddesi hükmü uyarınca, ortaklığın varislere intikalini arz ederiz.

Temsilcinin Adresi

:

Nurettin KAYA

Bekir KAYA

EKİ: Bir adet veraset ilamı. Şekil 2.5: Ölen ortağın mirasçılarının kooperatife ortak olabilmesi için dilekçe örneği

2.2.3. Ortaklığın Devri Kooperatiflere ortak olmanın bir yolu da kooperatif ortaklığını bir ortaktan devralmaktır. Kooperatif ortaklğını devir alacak kişinin, ortaklık şartlarını taşıması halinde, yönetim kurulu bu kişiyi ortaklığa kabul etmek zorundadır.

Yeni ortak noter huzurunda ortaklığını yeni ortağa devir eder. Devir işleminden sonra, kooperatif yönetim kuruluna başvurmak zorundadırlar. Bu başvuru ayrı ayrı olabileceği gibi birlikte de yapılabilir (Şekil 2.6).

38

14.10.2006 YAPI KOOPERATİFİ YÖNETİM KURULU BAŞKANLIĞINA ANKARA Kooperatifinizin 9 (dokuz) numaralı ortağıyım. Kooperatifler Kanunu’nun 14. ana sözleşmenin… maddeleri gereğince ortaklığımı bütün hak ve yükümlülükleriyle birlikte aşağıda imzası bulunan ve gerekli belgeleri sunan Osman BEŞER’e devretmek istiyorum.

Gerekli işlemin yapılmasını arz ederim.

Devralan İmza Osman BEŞER

Devreden İmza İlker FENLİ

ADRES (Devralan Ortağın):

EKLER: Ek 1: Nüfus cüzdan örneği Ek 2: İkametgah kağıdı Ek 3: İstenilen diğer belgeler Şekil 2.6: Ortaklığın devrine ilişkin birlikte dilekçe örneği

Ortaklığı devir alacak kimsenin kooperatif hakkında araştırma yaparak, devredecek kimsenin gerçekten kooperatifin ortağı olup olmadığını, ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadığını, kooperatife borcunun bulunup bulunmadığını araştırması yararına olacaktır. Çünkü devir, tüm hak ve yükümlülükleri içerir. Devralan kişi, devreden kişinin tüm hakkına sahip olduğu gibi onun yükümlülüklerini de üstlenir.

Ortaklığı devralan kişinin ortaklık şartlarını taşımasına rağmen, yönetim kurulunca ortaklığın devrinin reddine ilişkin bir karar alınmışsa, bu konuda genel kurula itirazda bulunulmalıdır. Ortaklığını devredecek kişi, devir talebinin reddedilmesi durumunda kooperatif aleyhine dava açılabilir.

Ortaklık sıfatı, bir görev veya hizmetin yerine getirilmesine bağlı ise bu görev veya hizmetin sona ermesi ile de ortaklık sıfatı sona erer (KK mad.15). Bu şekildeki ortaklıklarda, ana sözleşmeye konulacak hükümlerle, görev veya hizmet sona erse dahi ortaklığın devamı sağlanabilir. Örneğin bir taşıma kooperatifine ortak olan bir sürücünün taşıma işini bırakması durumunda kooperatif üyeliği sona erer.

2.2.4. Ortaklıktan Çıkarılma ve İtiraz Bir ortağın ortaklıktan çıkarılmasını gerektirecek hususlar kooperatif ana sözleşmesinde açıkça belirtilmelidir. Ana sözleşmede açıkça belirtilmeyen nedenlerden dolayı kişiler ortaklıktan çıkarılamazlar.

39

Ortak, girişte aranılan şartları sonradan kaybederse, giriş koşullarını taşımadığı halde hileli giriş yaptığı sonradan anlaşıldığında ortaklıktan çıkarılabilir. Ortaklıktan çıkarılma teklifini yönetim kurulu genel kurula sunar ve genel kurul ortaklıktan çıkarılmaya veya ortaklığın devamına karar verir. Ana sözleşmede yönetim kurulu bu konuda yetkilendirilebilir.

Ortaklıktan çıkarılma kararı, ana sözleşmede yer alan çıkarılma gerekçesiyle birlikte, kararı genel kurul vermişse, genel kurul karar defterine, yönetim kurulu vermişse yönetim kurulu karar defterine yazılır (Şekil 2.7). Ayrıca çıkarılma kararı ortaklar defterine de yazılır.

Karar No : 18 Karar Tarihi : 10.11.2006 Toplantıda Hazır Bulunan Ortaklar : Savaş KAYA, Zeynep ÖKKE, Ferdi ARIKAN Kooperatifimizin ortağı Şafak YILMAZ’ın 2006 yılı Mart-Ağustos aylarına ait toplam 2.400 (ikibindörtyüz) YTL aidatını toplam 6 ay geciktirmesi nedeniyle kendisine Ankara 15. Noterliği aracılığıyla gönderilen ve 29.09.2006 günü tebliğ edilen 27.09.2006 tarihli ve 2548 sayılı ilk ihtarname ile on beş gün içinde borçlarını ödemesi istenmiştir.

Kendisine tanın bu süre içerisinde borcunu ödemediğinden Ankara 15. Noterliği aracılığıyla 03.10. 2006 tarihli ve 2684 sayılı ikinci ihtarname gönderilerek bir ay içinde borçlarını ödemesi gerektiği bildirilmiştir. Ancak, 05.10.2006 günü tebliğ edilen bu ikinci ihtarname ile tanınan bir aylık süreye rağmen borçlarını ödemediğinden Kooperatifler Kanunu’nun 27. ve ana sözleşmenin…. maddesi hükümleri uyarınca Şafak YILMAZ’ın ortaklıktan çıkarılmasına ve bu durumun kendisine tebliğ edilmesine oy birliği/oy çokluğu ile karar verilmiştir.

Başkan İmza Savaş KAYA

2. Başkan İmza Zeynep ÖKKE

Üye İmza Ferdi ARIKAN

Şekil 2.7: Ortaklıktan çıkarılmaya ilişkin yönetim kurulu kararı örneği

Çıkarılma kararının bir örneği çıkarılmanın genel kurul veya yönetim kurulu tarafından onaylandığı tarihten itibaren on gün içinde, çıkarılan ortağa tebliğ edilmek üzere notere verilir (Şekil 2.8).

40

T.C 15. Noterliği ANKARA

KEŞİDECİ :…………….. Konut Yapı Kooperatifi

MUHATAP : Şafak YILMAZ Talatpaşa Bulvarı 108/45 Cebeci/Ankara KONU

:Kooperatifimize olan 2006 Mart-Ağustos aylarına ait toplan 2.400 (ikibindörtyüz)

YTL borcunuzu zamanında ödemediğin için Ankara 15. Noterliği ile 29.09.2006 günü tebliğ edilen ilk ihtarnamemize ve yine Ankara 15. Noterliği ile 05.10.2006 günü tebliğ edilen ikinci ihtarnamemize rağmen verilen süreler içinde söz konusu borcunuzu ödememiş bulunmaktasınız.

Bu nedenle; Kooperatifler Kanunu’nun 27. ve ana sözleşmenin de….. maddesi hükümlerince yönetim kurulunun 10.11.2006 tarihli 18 sayılı kararı ile kooperatif ortaklığından çıkarılmış bulunuyorsunuz.

Bilgilerinizi rica ederiz Sayın Noter, Bu ihbarnamemizin bir örneğinin ilgiliye tebliğini, bir örneğinin de tebliğ edildiğine delil olarak tarafımıza iadesini rica ederiz.

Başkan İmza Savaş KAYA

2. Başkan İmza Zeynep ÖKKE

Şekil 2.8: Çıkarılma kararının ortağa tebliğine ilişkin noter yazısı örneği

Tebligat, ortağın kooperatife bildirdiği en son adrese yapılır. Kendisine tebliğ yapılacak ortak adresinde bulunmazsa tebliğ kendisi ile aynı konutta oturan kişilere veya hizmetçilerinden birine onlar da yoksa muhtarlığa yapılır. Belgeyi teslim alanın adı ve adresi, ortağın tebliğ edilen adresinin kapısına yapıştırılır. Tebligatın kapıya yapıştırıldığı tarih, tebliğ tarihi sayılır.

41

Resim 2.5: Çıkarma kararı ortaklıktan çıkarılan ortağa tebliğ edilir .

Ortaklıktan çıkarılma kararının tebliğinden itibaren üç ay içinde Ticaret Mahkemesi bulunan yerlerde bu mahkemeye, bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesine itiraz davası açılabilir. İtirazda zaman aşımı 3 aydır. Çıkarılma kararını yönetim kurulu vemişse itiraz önce genel kurula yapılır. (Şekil 2.9).

Genel kurulda ortaklıktan çıkarılma kararı ayrı bir gündem maddesi olarak görüşülür.

Kurulda ortak kendini savunabilir. Genel kuruldan da ortaklıktan çıkarılma kararı çıkarsa bu defa kararın iptali için itiraz davası açabilir (Şekil 2.10).

T.C 14. Noterliği ANKARA İTİRAZ EDEN

: Şafak YILMAZ Adres

MUHATAP

: S.S…………Konut Yapı Koop.

Adres

KONU

: Yönetim kurulunun ortaklıktan çıkarılma kararına karşı Yapılacak itirazımın, ilk genel kurulda görüşülmesi. İTİRAZ NEDENLERİ: Kooperatif ortaklığından çıkarıldığına ilişkin 10.11.2006 tarih ve 18 sayılı yönetim kurulu kararı 3 sayılı yazı ile 12.11. 2006 günü tarafıma tebliğ edilmiştir. Anılan kararda ortaklıktan çıkarılmama gerekçe olarak MartAğustos 2006 aylarına ait 2.400 (ikibindörtyüz) YTL borcun ödenmediği gösterilmektedir. Oysa borcumun 1.400 YTL’lik kısmı ödenmiştir.

SONUÇ : Ortaklıktan çıkarılma kararına karşı bu itirazımın ilk genel kurulda görüşülmesi ve ortaklıktan çıkarılmam yönünde yönetim kurulunca alınan 10.11.2006 günlü 18 sayılı kararın iptal edilmesini genel kuruldan arz ederim.

Sayın Noter, Üç nüshadan ibaret olan bu itiraz dilekçemin bir nüshasının muhataba tebliğini, bir nüshasının dairenizde saklanmasını ve bir nüshasının da tebliğ edildiğine delil olarak tarafıma verilmesini rica ederim. İmza Şafak YILMAZ Şekil 2.9: Ortaklıktan çıkarılma kararına karşı, genel kurula yapılacak itiraz dilekçesi örneği 42

(TİCARET VEYA ASLİYE HUKUK) MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA ANKARA İTİRAZ EDEN

: Şafak YILMAZ Adres

MUHATAP

: S.S ………… Konut Yapı Koop.

Adres

DAVANIN KONUSU: Kooperatif ortaklığından çıkarılmam yönünde alınan 10.11.2006 tarihli 18 sayılı yönetim kurulu kararı.

OLAY VE DELİLLER : Kooperatif ortaklığından çıkarıldığına ilişkin 10.11.2006 tarih ve 18 sayılı yönetim kurulu kararı 3 sayılı yazı ile 12.11. 2006 günü tarafıma tebliğ edilmiştir. Anılan kararda ortaklıktan çıkarılmama gerekçe olarak MartAğustos 2006 aylarına ait 2.400 (ikibindörtyüz) YTL borcun ödenmediği gösterilmektedir.

Oysa borcumun 1.400 YTL’lik kısmı ödenmiştir.Ödemeye ilişkin makbuzlar ekte sunulmuştur.

HUKUKİ DAYANAK: Kooperatifler Kanunu’nun 16. Maddesi ile kooperatif ana sözleşmesinin 11. maddesi.

SONUÇ VE İSTEK : Ortaklıktan çıkarılma kararına karşı bu itirazımın ilk genel kurulda görüşülmesi ve ortaklıktan çıkarılmam yönünde yönetim kurulunca alınan 10.11.2006 günlü 18 sayılı kararın iptal edilmesini genel kuruldan arz ederim. 15.01.2007 İmza Şafak YILMAZ EKLER: Ek 1 İptal kararı Ek 2 Ödeme Makbuzları Şekil 2.10: Ortaklıktan çıkarılma kararına karşı açılacak dava dilekçesi örneği

Ortaklıktan çıkarılması kesinleşmeyen ortağın yerine yeni ortak alınamaz. Ortağın kooperatife karşı yükümlülüklerini uyarılara rağmen yerine getirmemesi durumunda ortaklık sıfatı kendiliğinden düşebilir. Bu durumun sözleşmede ayrıca belirtilmesi gerekir.

2.3. Ortaklığın Sona Ermesiyle Hesap Kesme Ortakların hesap kesiminde hangi kalemlerden pay alacağı açıkça belirtilir. Ödeme sözleşmeye göre hesaplanır.

43

Çıkan veya çıkarılan ortakların talep ettikleri haklar, ortağın ayrıldığı yılın sonunda genel kurulca onaylanmış bilançosuna göre, hesaplanır. Bunun için ayrıca bir bilanço düzenlemeye gerek yoktur. Ortağın bilançodaki olumlu gelir-gider farkında hesaplanan payı, iadesi gereken sermayesi (yedek akçeler ortaklara iade edilmez.), varsa faizi toplanır.

Geçmiş yıl bilançosundan payına düşen zarar toplanan tutardan düşüldükten sonra ortağa ödeme yapılır.

Resim 2.6: Çıkan ortaktan varsa geçmiş yıl zararları mahsup edilir.

Kooperatiften çıkan ortaktan tazminat istenmesi veya ortağın ihraç edilmesi, ortağın kooperatif varlığı üzerinde hak talep etmesine engel değildir. Böyle durumlarda istenen haktan tazminat düşülür ve kalan tutar hak sahibine ödenir.

Hesap kesimi yapılan ortağın alacağı genel kurul kararı ile üç yılı aşmamak üzere ertelenebilir. Bu halde ortak, üç yıl geçmeden alacaklarının iadesi için dava bile açamaz.

Resim 2.7: Kooperatif ortaklığından çıkarılan ortak, alacaklarının tahsili için dava açabilir.

Ödemenin erteleme kararının genel kurulca verilmiş olması gerekir. Yönetim kurulunca böyle bir kararın alınması veya genel kurulun bu kararı alma yetkisini yönetim kuruluna devretmesi mümkün değildir. Çıkan veya çıkarılan ortaklarla mirasçılarının alacak ve hakları, bunları isteyebilecekleri günden başlayarak beş yılı geçmekle zaman aşımına uğrar.

44

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları

Öneriler

 Öğretmeninizden yardım alarak bir uygulama yapınız.  Üye olmayı düşündüğünüz, kooperatifin  Kooperatife üye olup olamayacağınıza ana sözleşmesini inceleyiniz. karar veriniz.  Gerekli sermaye payını taahhüt ederek, ¼’ünü peşin ödeyiniz.  Kooperatif ortağının ölümü nedeniyle, ortaklığın devri için bir dilekçe ile yönetim kuruluna başvurunuz.  Kooperatif üyeliğinizi bir başkasına devrederek ortaklıktan çıkmak  Kooperatif üyeliğinden çıkma kararı istiyorsanız, bir dilekçe ile yönetim veriniz. kuruluna başvurunuz.  Üyelikten çıkma talebinizi, hesap yılı sonundan en az 6 ay önce yapınız.  Çıkarılma kararı yönetim kurulu tarafından verilmiş ise, itiraz davası açmadan önce kooperatif genel  Kooperatiften çıkarılma ve itiraz kuruluna bir dilekçe ile başvurunuz. şartlarını belirleyiniz.  Dilerseniz, genel kurula itiraz etmeden veya itirazdan olumsuz sonuç çıkması durumunda, Ticaret Mahkemesine bir dilekçe ile başvurunuz  Ana sözleşmeyi inceleyerek, çıkan veya  Çıkarılan ortakların hesap kesim çıkarılan ortakların kooperatif varlığı işlemlerini belirleyiniz. üzerindeki haklarını belirleyiniz.

45

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz.

1.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatife üye olma biçimlerinden biri değildir?

A) Kurucu olarak ortak olma B) Ortaklarından birinin ortaklık payını devralmak C) Kâr elde etme amacıyla ortak olma D) Miras yolu ile ortak olma.

2.

Aşağıdakilerden hangisi gerçek kişilerin kooperatife üye olmasında izlenecek yol içerisinde yer almaz?

A) Yazılı olarak yönetime başvurmak B) Başka bir kooperatife üye olmadığını belgelemek C) Ana sözleşmedeki koşulları yerine getirmek D) Gerekli sermaye payını taahhüt etmek

3.

Gerçek kişilerin kooperatiflere üye olması için medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olması gerekir. Aşağıdakilerden hangisi medeni hakları kullanma yeterlilikleri arasında yer almaz?

A) Sarhoş olmamak B) Mümeyyiz olmak C) Reşit olmak D) Kısıtlı olmamak

4.

Bir kooperatife üye olmak isteyen kişi, ilk olarak aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır?

A) Ortaklık payı almalıdır.

B) Taahhüdünün ¼ ünü peşin ödemelidir.

C) Yazılı olarak yönetime başvurmalıdır.

D) Tescil için ticaret siciline başvurmalıdır.

5.

Bakanlık tarafından hazırlanan örnek ana sözleşmede, ortaklığa kabul veya ret kararı ilgiliye……………………..içinde yazı ile bildirilir. Hükmü yer alır.

6.

Aşağıda verilen tüzel kişilerden hangisi kooperatif ortağı olamaz?

A) Kamu iktisadi teşebbüsleri B) Belediyeler C) Özel İdareler D) Şirketler

46

7.

Hangisi, kendi isteği ile ortaklıktan çıkmak isteyen bir kooperatif ortağının yapması gerekenler arasında yer almaz?

A) Yönetim kuruluna başvurmak B) Ortaklığını devredecek birini bulmak C) Hesap yılı sonundan en az 6 ay önce bildirmek D) Çıkma kararını iyice düşünmek

8.

Bir ortağın kooperatiften çıkma hakkını kullanması, ana sözleşmede belirtilmek şartı ile en çok ………………….yıla kadar sınırlandırılabilir.

9.

Yönetim kurulu, ana sözleşmeye uygun olarak yapılacak isteğe rağmen, bir ortağın kooperatiften çıkma isteğini kabulden kaçınacak olursa ortak, bu isteğini ……….aracılığıyla kooperatife bildirir.

10.

Ölen bir ortak ile ilgili açıklamalardan hangisi doğrudur?

A) Yerine kimse ortak olarak alınmaz.

B) Ölen ortağın ortaklık payı kooperatife kalır.

C) Mirasçılar isterlerse ortak olabilirler.

D) Ortak olma şartlarını taşıyan mirasçı ortak alınır.

11.

Ölen ortağın hak ve yükümlülüklerinin mirasçılarına geçebilmesi için, mirasçılarının ………………….. getirmeleri ve ayrıca içlerinden birini…………..i tayin etmeleri gerekir.

12.

Bir başkasının ortaklık payını devralan kişi, devraldığı kişinin kooperatifteki tüm haklarına sahip olduğu gibi onun…………………………..de üstlenir.

13.

Aşağıdakilerden hangisi ortaklık payı devralarak, kooperatif ortağı olmak isteyen bir kişi için söylenemez?

A) Devralacağı kişinin kooperatifle olan ilişkilerini iyice araştırmalıdır.

B) Kooperatif üyesi olmak için, üye olma şartlarını taşımalıdır.

C) 50 yaşını doldurmamış olmalıdır.

D) Ortaklık devir sözleşmesini noter huzurunda yaparak, kendini garantiye almalıdır.

14.

Ortaklıktan çıkarılmaya ilişkin söylenenlerden hangisi yanlıştır?

A) Ortaklıktan çıkarılmayı gerektirecek hususlar ana sözleşmede açıkça belirtilmelidir B) Kooperatif üyesi olduktan sonra kısıtlanan ortak, kooperatif üyeliğinden çıkarılamaz C) Çıkarılma teklifi yönetim kurulu tarafından genel kurula sunulur D) Çıkarılma kararının bir örneği 10 gün içinde noter aracılığıyla, çıkarılan ortağa gönderilir.

47

15.

16.

Ortaklıktan çıkarılma kararı, ana sözleşmede yer alan çıkarılma gerekçesiyle birlikte, …………….…………………….yazılır.

Ortaklıktan çıkarılan kişi, çıkarılma kararının kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren …………. içinde …………………………… bulunan yerlerde bu mahkemeye, bulunmayan yerlerde ise ………………………………… nezdinde itiraz davası açılabilir.

17.

Kooperatif ortaklığından çıkarılan ortak ile hesaplaşma konusunda söylenenlerden hangisi yanlıştır?

A) Çıkmanın kesinleştiği gün, çıkan ortağın alacakları kendisine ödenir.

B) Çıkan ortağın alacağı, çıkmanın kesinleştiği yıl bilançosuna göre hesaplanır.

C) Bilançoda görülen zararlar, çıkan ortağın alacağından mahsup edilir.

D) Çıkan ortağın kooperatiften alacağı hakların başında sermaye payları gelir.

18.

Konut ihtiyacı olmasa bile, kurulan bir yapı kooperatifine üye olmak isteyen bir kişinin bu isteği kesinlikle geri çevrilemez?

A) Doğru B) Yanlış

19.

18 yaşını doldurmayan hiç kimse kooperatif üyesi olamaz.

A) Doğru B) Yanlış

20.

Kooperatif ortaklığından çıkan bir ortaktan, tazminat talebinde bulunulabilir.

A) Doğru B) Yanlış

DEĞERLENDIRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

48

ÖĞRENME FAALİYETİ– 3 AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ– 3

Bu öğrenme faaliyeti ile kooperatif ortaklarının hakları ve ödevleri ile ilgili işlemleri yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır: 

Çevrenizdeki kooperatifleri ziyaret ederek, ortakları ve yöneticileri ile görüşünüz. Onlardan kooperatif ortağı olmanın kendilerine verdiği hakların ve kooperatife karşı sorumluluklarının neler olduğunu sorarak öğreniniz.



Kooperatifler Kanunu’nun ortakların hakları ve sorumlulukları ile ilgili hükümlerini okuyarak bilgi edininiz.

3. ORTAKLARIN HAKLARI VE ÖDEVLERİ 3.1. Ortakların Hakları Kooperatife üye olan, başka bir ifade ile ortaklık sıfatına sahip olan kişiler kooperatif üzerindeki ortaklık haklarını kullanma hakkına da sahip olmuş olurlar. Kooperatiflerde eşitlik ilkesi gereği tüm ortaklar hak bakımından eşit olup ortakların kooperatiflerdeki haklarını şu şekilde sıralayabiliriz:    

Ortaklık senedi Ortakların bireysel hakları Ortakların toplumsal hakları Hak ve yükümlülüklerde eşitlik

3.1.1. Ortaklık Senedi Ortağın, kanun ve ana sözleşmeyle kendisine tanınan haklarını kullanması sırasında kooperatif ile arasında çıkan birtakım anlaşmazlıkların giderilmesinde bir delil olarak kullanılması ve ilgili mercilere sunulması amacıyla düzenlenen ve ada yazılı olan belgeye ortaklık senedi denir (Şekil 3.1).

49

ORTAKLIK SENEDİ Kooperatifin Adı

:……………………………………………………….

Ortağın Adı ve Soyadı :………………………………………………………..

Konut Adresi

:……………………………………………………….

İş Adresi

:………………………………………………………..

Telefonu

:İş……………………….Konut……………………….

Kooperatife Giriş Tarihi.:…………………………………………………………

Kooperatiften Çık.Tar:………………………………………………………….

Ortaklık Numarası

:………………………………………………………….

Sermaye Payı Adedi

:………………………………………………………….

Ortağın İmzası

Kooperatif Yetkililerinin İmzası ve Kaşe

ORTAK TARAFINDAN KOOPERATİFE YAPILAN ÖDEMELER Makbuz TarihNu.

Ödenen (YTL)

Kümülatif Toplam

Yetkilinin İmzası

ORTAĞIN KOOPERATİFTEN ÇEKTİĞİ PARALAR Makbuz TarihNu.

Ödenen (YTL)

Kümülatif Toplam

Şekil 3.1: Ortaklık senedi örneği

50

Yetkilinin İmzası

Ortaklık senedinde hangi hususların yer alacağı kanun maddesinde tek tek sayılmıştır.

Maddeye göre ortaklık senedinde yer alacak hususlar şunlardır:       

Kooperatifin unvanı Ortaklık senedinin yani ortağın adı soyadı Ortağın iş ve konut adresi Ortağın kooperatife girdiği ve çıktığı tarihler Tarih sırasıyla ortağın kooperatife ödediği paralar ili kooperatiften aldığı paralar Ortağın ve kooperatifi temsile yetkili olan kimselerin imzası Yönetim kurulu karar numarası

Ortaklık senedinde yukarıdakilerin dışında bilgiler de bulunabilir. Örneğin; ortağın sermaye pay ve adedi ve değeri, ortaklık numarası gibi hususların yazılmasında fayda vardır.

3.1.2. Ortakların Bireysel Hakları Kooperatif üyelerinin kooperatife karşı çeşitli bireysel hakları vardır. Şimdi bunları ayrı ayrı ele alalım: 

Ortaklıktan Çıkma Hakkı: Kooperatifin sözleşmesine uymak kaydı ile her ortağın isteğinde ortaklıktan çıkma hakkı vardır. Ortaklıktan çıkma süresi sözleşme ile sınırlandırılmışsa o süre dolması beklenir.



Ortaklık Payını Devir Hakkı: Ortaklık payı o kooperatifin ortaklık şartlarını taşıyan bir kişiye devredebilir. Bu durum yönetim kuruluna bir dilekçe ile bildirilir.



Ortaklıktan Çıkarılma Kararına Karşı İtiraz ve Dava Açma Hakkı: Ortaklıktan çıkarılma kararına nasıl itiraz edileceği bir önceki faaliyette ayrıca incelendiğnden tekrar ele alınmamıştır.

Resim 3.1: Çıkarılma kararına karşı mahkemeye itiraz davası açılabilir.

51



Bilgi Edinme ve Örnek İsteme Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 24. maddesine göre, kooperatif ortaklarının bilgi edinme ve bazı belgelerden örnek isteme hakkı vardır. Buna göre aşağıdaki belgeler her yıl ortakların incelemesi için hazır bulundurulur.    

Yönetim kurulunun gelir gider farkının dağıtımıyla ilgili önerilerini içeren yıllık çalışma raporu Bilanço Gelir gider farkı hesabı Denetim kurulunun yıl sonu denetim raporu

Ayrıca isteyen ortaklara yönetim kurulu tarafından bilanço ve gelir gider hesaplarının birer örneğinin verilmesi zorunludur. 

Ticari Defterleri ve Belgeleri İnceleme Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 25. maddesine göre; ortaklar, kooperatifin ticari defterlerini ve belgelerini ancak genel kurulun izni ve yönetim kurulunun kararı ile incelemeye izin verilen belge ve kayıtları inceleyebilir.

Resim 3.2: Kooperatif ortaklarının ticari defter ve belgeleri incelemesi

Ortaklar incelemede öğrenmiş oldukları bilgileri gizli tutmak zorundadır. Bilgileri açıklayan ortaklar, doğacak zararlardan kooperatife karşı sorumludur.  Genel Kurula Katılma, Seçme ve Seçilme Hakkı: Üç ay önce ortak olan her ortağın genel kurula katılma, seçme ve seçilme hakkı vardır. Yapı kooperatiflerinde üç ay öncesi şartı aranmaz. Ortaklıktan çıkarılma kararı kesinleşmeyen ortaklarda genel kurula katılabilir. Ancak çıkan ya da çıkarılan ortaklar, çıkma ve çıkarılma kararlarının kesinleştiği tarihten itibaren genel kurula katılamaz.

52

Resim 3.3: Kooperatif genel kurulu

Genel kurul katılan ortakların seçimlere katılarak yönetim kuruluna, denetim kuruluna ya da tasfiye kuruluna seçilebilmesi için kanunda belirtilen seçme ve seçilme koşullarını taşıması gerekir. 

Olumlu Gelir Gider Farkından Pay Alma Hakkı:Ana sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde ortaklar, gelir gider farkından pay alma hakkına sahiptir. Dağıtım kooperatife katkısı fazla olan ortakların desteklenmesi esasına göre yapılır.



Oy Hakkı: Ortaklık payı adedi ne olursa olsun, genel kurulda yapılacak oylamada her ortak bir oy hakkına sahiptir. Bu hak değiştirilemez. Dışarda iş yapan aynı zamanda ortak olan kişiler kooperatifle iş ilişkisinde bulunduklarında alınacak kararlarda oy kullanamaz.

Örneğin, kooperatif ortaklarından biri inşaat malzemeleri satım işiyle uğraşıyor ise ve kooperatif inşaat malzemesi alımlarını bu ortaktan yapmış ise, bu ortak genel kurulda yönetim kurulunun ibrası (aklanması, temize çıkarılması) için yapılacak oylamada oy kullanamaz. Ortak kendisi, eşi veya kendisine kan bağı ile bağlı olan akrabaları ile kooperatif arasında kişisel bir iş veya davaya ilişkin görüşmelerde oy kullanamayacaktır. 

Genel Kurul Kararları Aleyhine Dava Açma Hakkı: Toplantıya katılan aşağıdaki ortaklar genel kurul kararlarına karşı dava açabilir (Şekil 3.2):  Alınan kararlara karşı olan ve karşıtlık gerekçesini kurul tutanağına yazdıranlar  Oyunu kullanmasına haksız olarak izin verilmeyenler  Toplantıya istekli olduğu halde alınmayanlar

Ayrıca genel kurul toplantısında hazır bulunsun ya da bulunmasın her ortak aşağıdaki hususlarından herhangi birinin ortaya çıktığı gerekçesiyle dava açabilir:  Toplantı çağrısının usulüne uygun yapılmadığı  Gündemin gereği gibi ilan veya tebliğ edilmediği  Genel kurula katılmayacakların karara katılmış bulunduklarının iddia edilmesi 53

Genel kurul kararları aleyhine açılacak davalar; kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki Ticaret Mahkemesine, bu mahkemenin bulunmadığı yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemesine açılır. Davanın genel kurul toplantısının bittiği günü takip eden günden itibaren bir ay içinde açılması gerekir.

Kooperatif yönetim kurulu, genel kurul kararlarına karşı açılan iptal davalarını usulen ilan eder. Bu ilanda, davanın kim tarafından açıldığı, duruşma günü, dosya numarası, davanın açıldığı mahkeme gibi konular belirtilir (Şekil 3.3).

(TİCARET VEYA ASLİYE HUKUK) MAHKEMESİ BAŞKANLIĞINA ANKARA DAVACI : Engin COŞKUNCA Nato yolu cad. 245/52 Mamak/Ankara AVUKATI :MUHATAP : S.S Nisanur Konut Yapı Koop.

Gültepe Mah. 200. Sokak Nu:18 Altındağ/Ankara DAVANIN KONUSU : 19.04.2007’de yapılan genel kurulda alınan kararların iptali isteği OLAY VE DELİLLER :19.04.2007 tarihinde yapılan genel kurul toplantısında aylık aidat tutarı maaşımın büyük bir kısmını oluşturmakta olup, çoğu dar gelirli üyelerden oluşan kooperatifimizde yeni belirlenen 750 YTL aidat fazla olup, bu durum ekte sunduğum belgelerde de mevcuttur.

HUKUKİ DAYANAK : Kooperatifler Kanunu’nun 53. Maddesi SONUÇ VE İSTEK : Yukarıda açıklanan nedenlerle, SS Nisanur Yapı Kooperatifi’nin 19.04.2007 günü yapılan genel kurulunda alınan aylık aidat kararının iptalini arz ederim (10.05.2007). İmza Engin COŞKUNCA EKLER: Ek 1 Maaş Bordrosu Ek 2 Genel kurul kararı tutanağı Şekil 3.2: Genel kurul kararlarına karşı açılacak dava dilekçesi örneği



Denetçilerin Dikkatini Çekme ve Açıklama Yapılmasını İsteme Hakkı:Kooperatif ortakları, gerekli gördükleri konularda yazılı olarak veya noter aracılığıyla denetçilerden dikkatini çekme veya açıklama yapılmasını isteyebilir. Açıklama Kanunu’nun 25. maddesindeki sınırlar içinde yapılabilir.

Ortaklar, isteklerinin denetçiler tarafından dikkate alınmaması durumunda, denetçiler hakkında savcılığa suç duyurusunda bulunabilir.

54



Tasfiye Sonucundan Pay Alma Hakkı: Ana sözleşmede tasfiye sonunda pay alınacağına dair hüküm bulunmalıdır. Tasfiye olan kooperatiflerin tüm borçları ve ortakların ödedikleri paylar ödendikten sonra, kalan malları ortaklara dağıtılır.

Tasfiye artığının dağıtılacağı tasfiye memurlarınca ortaklara duyurulur (Şekil 3.4).

Ana sözleşmede tasfiye sonucu kalan mal varlığının ortaklara dağıtılması yönünde bir hüküm yoksa, kalan tutar, kooperatifleşme çalışmalarında kullanılmak üzere Türkiye Millî Kooperatifler Birliği’ne bırakılır. İLAN SS ……….. KONUT YAPI KOOPERATİFİ YÖNETİM KURULUNDAN

Kooperatifimizin 19.04.2007 günü yapılan genel kurul toplantısında alınan kararlar aleyhine, 1163 sayılı Kanun’un 53. maddesine istinaden ortaklarımız tarafından toplam 2 adet dava açılmıştır.

Açılan davaların mahkemesi, davacılar, dosya numaraları ve duruşma günleri aşağıda gösterilmiştir.

1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 53. maddesi hükmü, uyarınca ilan olunur.

Mahkeme

Davayı Açan

Dosya Nu

Duruşma Günü

Ankara Tic. Mah.

Orhan ATAN

2007/1254

21.06.2007

Ankara Tic. Mah.

Engin COŞKUNCA

2007/1352

28.06.2007

Şekil 3.3: Genel kurul kararları aleyhine açılan iptal davalarının ilanı

55

TASFİYE HALİNDE SS ……………… YAPI KOOPERATİFİ TASFİYE MEMURLUĞUNDAN DUYURULUR Kooperatifimizin tasfiyesi sonunda, son ve kesin bilanço düzenlenerek 19.04.2007 günü yapılan son genel kurul toplantısında kabul edilmiş ve ayrıca ortaklarımızın sermaye paylarının iade edilmesinden sonra, orta kalan tasfiye artığının ana sözleşmede öngörülen şekilde, ödenmiş sermaye payları ile orantılı olarak dağıtılmasına karar verilmiştir.

Buna göre tasfiye memurluğumuzca; ortaklarımıza iade edilecek sermaye payları ile bu paylarla orantılı olarak alacakları tasfiye artığını gösteren bir cetvel düzenlenmiştir.

Ortaklarımızın 25.06.2007 günü saat 17.00’ye kadar Altındağ ………. Mahallesi …..

Sokak Nu: … adresindeki tasfiye memurluğumuza başvurarak, sermaye payları ile tasfiye artığından hisselerine düşen miktarı almaları, vekil eliyle almak isteyen ortaklarımızın bu payları almaya ve tasfiye memurluğuna ibraname vermeye yetkili kılındıklarını içeren noter kanalıyla özel vekaletname düzenleyip vekillerine vermeleri, anılan tarihe kadar başvurmayan ortaklarımızın alacaklarının notere veya yetki merci kararıyla tespit edilecek bir mercie tevdi edileceği, bu suretle ortaklarımızın kooperatifimizle ilişkilerinin kesileceği ve kooperatifimizin tasfiye işlemlerinin sonuçlandırılarak sicil kaydının silineceği ilan olunur.

Tasfiye Halindeki SS ………... Yapı Kooperatifi Tasfiye Kurulu Şekil 3.4 Tasfiye artığının dağıtımı ile ilgili ilan örneği



Hak Arama ve Dilekçe Hakkı: Anayasamızın 36. maddesine göre; Kooperatif ortakları, kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri konusunda Türkiye Millet Meclisi’ne ve yetkili makamlara yazı ile başvurma hakkına da sahiptir.

3.1.3. Ortakların Toplumsal Hakları 

Genel Kurulu Toplantıya Çağırma Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesi uyarınca; dört ortaktan az olmamak kaydıyla ortak sayısının en az onda birinin talebi üzerine genel kurul toplantıya çağrılabilir. Örneğin 195 üyesi olan bir kooperatifte 20 ortak, 25 ortağı olan bir kooperatifte 4 ortağın talebi üzerine genel kurul toplantıya çağrılabilir.

Genel kurulu toplantıya çağırmak isteyenlerin, toplantı gündemini oluşturmaları ve bu isteklerini de yazılı olarak yönetim kuruluna bildirmeleri gerekir (Şekil 3.5). Yönetim kurulu bu genel kurul toplanmasına ilişkin talebe on gün içinde cevap vermek zorundadır. Yönetim kuruluna tebligat taahhütlü mektupla olabileceği gibi noter kanalıyla da yapılabilir.

56

İHBARNAME T.C 9. Noterliği ANKARA SAYI : 3975 İHBAR EDENLER: 1. Hasan KIRKAYAK 2. Gönül BOZLAR 3. Hüseyin YURTSEVEN 4. Zuhal KAŞIKARA 5. Rüçhan ÇABUK 6. Sezai BALCI MUHATAP : SS ………. Yapı Kooperatifi Yönetim Kurulu KONU : Kooperatifimizin kayıtlı ortaklarının 1/10’ undan daha büyük çoğunluğunu temsil eden bizler; aylık aidat bedelinin yeniden belirlenmesini görüşmek üzere, Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesi gereğince, genel kurulun olağanüstü toplantıya çağrılmasını istemekteyiz. İsteğimizin gereğini yerine getirmenizi, aksi takdirde anılan maddenin verdiği yetkiye dayanarak talebimizi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na ileteceğimizi bildiririz.

Sayın Noter, İşbu ihbarnamenin bir örneğinin muhataba tebliğini, bir örneğinin dairenizde saklanmasını ve bir örneğinin de tebliğ edildiğine delil olarak tarafımıza iadesini arz ederiz. 15.05.2007. İHBAR EDENLER Ortaklık Numarası Adı Soyadı İmzası 6 Hasan KIRKAYAK ………

8 Gönül BOZLAR ………

10 Hüseyin YURTSEVEN ………

11 Zuhal KAŞIKARA ………

14 Rüçhan ÇABUK ………

16 Sezai BALCI ……… Şekil 3.5: Yönetim kuruluna noter aracılığıyla gönderilen ihbarname örneği

Yönetim kurulu on gün içinde genel kurulun toplantıya çağrılması isteğini yerine getirmez ise, ana sözleşmede belirtilmişse, genel kurulun toplanması isteğiyle, denetim kuruluna ve üst birliğe başvurulur. Bu başvurulardan da bir cevap alınamaz ise genel kurulun toplantıya çağrılması için ilgili bakanlığa (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı/Tarım Bakanlığı) başvurulur (Şekil 3.6). İlgili bakanlıkta makul bir süre içinde toplantıya çağırmaz veya ret cevabı verir ise, son olarak istek sahipleri kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki Ticaret Mahkemesine, bu mahkeme yoksa ticari davalara bakmakla görevli Asliye Hukuk Mahkemesine başvurarak, genel kurulun bizzat toplantıya çağrılması için izin ve yetki alırlar (Şekil 3.7).

57

06/06/2007 KONU: Genel kurulun toplantıya çağrılması.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI (TEŞKİLATLANDIRMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜNE) ANKARA

Ankara 9. Noterliğince 15.05.2007 günü tebliğ edilen 3975 sayılı ihbarımızla; aylık aidat bedelinin yeniden belirlenmesini görüşmek üzere, genel kurulun olağanüstü toplantıya çağrılmasını, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesine göre kooperatif yönetim kurulundan istedik. Talebimize rağmen, aradan 20 gün geçtiği halde yönetim kurulunca bu çağrı yapılmamıştır.

Bu nedenle, belirtilen konuyu görüşmek üzere, kooperatif genel kurulunun Bakanlığınızca toplantıya çağrılmasını arz ederiz.

Ortaklık Numarası 6 8 10 11 14 16

Adı Soyadı Hasan KIRKAYAK Gönül BOZLAR Hüseyin YURTSEVEN Zuhal KAŞIKARA Rüçhan ÇABUK Sezai BALCI

İmzası ……… ……… ……… ……… ……… ………

Şekil 3.6: Genel kurulun toplantıya çağrılması için ilgili bakanlığa verilecek dilekçe ör.

58

ASLİYE TİCARET MAHKEMESİNE ANKARA

DAVACI

: SS ………… Yapı Kooperatifi ortakları 1. Hasan KIRKAYAK 2. Gönül BOZLAR 3. Hüseyin YURTSEVEN 4. Zuhal KAŞIKARA 5.Rüçhan ÇABUK 6.Sezai BALCI VEKİLLERİ : Avukat Serdar GÜMÜŞÇİVİ DAVALI : SS ………….Yapı Kooperatifi YASAL DAYANAK: 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesi AÇIKLAMA : Yukarıda adı ve soyadı bulunan ortaklar olarak bizler; Ankara 9. Noterliğince 15/05/2007 günü tebliğ edilen 3975 sayılı yazımızla, aylık aidat bedelinin yeniden belirlenmesini görüşmek üzere kooperatifin genel kurulunun toplantıya çağrılmasını yönetim kurulundan istedik. İsteğimizi Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesi hükmü uyarınca yaptık. Aradan 20 gün geçtiği halde yönetim kurulunca genel kurulun toplanması için bir çağrı yapılmamıştır. Bu nedenle Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na başvuruda bulunduk. Ancak, bu başvurudan da sonuç alamadık. Bu nedenle, mahkemenize başvurarak genel kurulu bizzat toplantıya çağırma izninin alınmasına gereksinim duyulmuştur.

SONUÇ VE İSTEK :Kooperatif genel kurulunun toplantıya çağrılması yönünde yönetim kuruluna ve ilgili bakanlığa başvurular sonuçsuz kalmıştır. Bu nedenle yukarıda belirtilen konuları görüşmek üzere, genel kurulun toplantıya çağrılması sonucunda tarafımıza yetki ve izin verilmesini Kooperatifler Kanunu’nun 44. maddesi gereğince arz ederiz. 10.08.2007 Davacılar Adına Serdar GÜMÜŞÇİVİ AVUKAT Şekil 3.7: Genel kurulun toplantıya çağrılması için mahkemeye verilecek dilekçe örneği



Gündeme Madde Eklenmesini İsteme Hakkı: Kooperatifler Kanunu’nun 46. maddesine göre, kooperatif ortakları iki şekilde genel kurul gündemine madde eklenmesini isteyebilir:  Genel kurul toplantısından en az 20 gün önce gündeme madde eklenmesini isteme hakkı: Dörtten az olmamak üzere ortakların en az 1/10’u tarafından genel kurul toplantısından en az 20 gün önce yazılı olarak bildirilecek hususların genel kurul gündemine konulması zorunludur (Şekil 3.8). Örneğin 63 ortağı olan bir kooperatifin en az 7; 110 ortağı bulunan bir kooperatifin en az 11; 22 ortağı bulunan bir kooperatifin ise en az dört ortağı istekte bulunmalıdır. Unutulmaması gereken diğer iki husus ise; bu tür başvuruların genel kurul toplantısından en az yirmi gün önce ve istekte bulunan ortakların imzasını taşıyan bir dilekçe ile yapılmalıdır.

59

TEBLİGAT T.C 13. Noterliği ANKARA GÖNDERENLER

: Metin KAYA, Burhan ARIKAN, Murat YEŞİLÇİÇEK, Fadime YILMAZ, Cemile COŞKUNYÜREK

MUHATAP

: SS ………Yapı Kooperatifi Yönetim Kurulu Adres

KONU

: Kooperatifler Kanunu’nun 46. maddesinin ikinci fıkrasının tarafımıza vermiş olduğu yetkiye dayanarak kooperatifimizin 21.03.2007 günü yapılacak olan olağan genel kurul toplantısı gündemine aşağıdaki maddenin eklenmesi isteği

GÜNDEME EKLENMESİ İSTENİLEN MADDE: Kooperatif aidatlarının 500 YTL’ye çıkartılması.

Sayın Noter, İşbu ihbarnamenin bir örneğinin muhataba tebliğini, bir örneğinin dairenizde saklanmasını ve bir örneğinin de tebliğ edildiğine delil olarak tarafımıza iadesini arz ederiz. 05.03.2007

Ortaklık Numarası 5 9 13 15 17

Adı Soyadı Metin KAYA Burhan ARIKAN Murat YEŞİLÇİÇEK Fadime YILMAZ Cemile COŞKUNYÜREK

İmzası ……… ……… ……… ………

………

Şekil 3.8:Ortakların genel kurul toplantısından en az 20 gün önce genel kurul gündemine madde eklenmesi talebine ilişkin tebligat örneği



Genel kurul toplantısında gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce gündeme madde eklenmesini isteme hakkı: Kooperatife kayıtlı ortak sayısının en az 1/10 ‘unun gündemin görüşülmesine geçilmeden önce yazılı teklifte bulunmaları halinde aşağıda sıralayacağımız hususların gündeme eklenmesi istenilebilir (Şekil 3.9). Bu hususlar şunlardır: o Hesap tetkik komisyonunun seçilmesi o Bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması o Çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması o Genel kurulun yeni bir toplantıya çağrılması o Kanun, ana sözleşme ve iyi niyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu ileri sürülen yönetim kurulu kararlarının iptali 60

o 

Yönetim kurulu ile denetçilerin azli ve yerlerine yenilerinin seçilmesi

Yukarıda saydığımız altı husustan genel kurul gündemine eklenilmesini istenenler genel kurulda ayrı ayrı oylanır. Genel kurula katılanların yarıdan bir fazlasının kabul oyunu alan madde genel kurul gündemine eklenir. Genel kurul oylamasında yeterli oyu alamayan maddeler gündeme alınmaz.

DİVAN BAŞKANLIĞINA 1.Bilançonun incelenmesi ve denetim kurulunun ibrasının geriye bırakılmasını, 2.Ortaklıktan çıkarılan Şafak YILMAZ’ın ortaklığa tekrar alınması için karar alınmasını istiyoruz.

Gereğinin yapılmasını 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 46. maddesinin 3. fıkrasına göre arz ederiz. 25.03.2007 Ortaklık Numarası 1 5 19 20 21

Adı Soyadı Mesut TOPKOPARAN Ömür ZAVAGAR Savaş SOLMAZ Fatih ÇİFTÇİ Gültaze KAYA

İmzası ……… ……… ……… ……… ………

Şekil 3.9 Gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce, ortakların 1/10’unun isteği üzerine gündeme eklenmesi istenilen konulara ilişkin yazılı teklif örneği



Genel Kurulda Temsil Hakkı:Ana sözleşmede açıklama bulunduğu takdirde, bir ortak yazı ile izin vermek suretiyle genel kurul toplantısında oyunu ancak bir başka ortağa kullandırabilir. Bir ortak genel kurulda birden fazla ortağı temsil edemez.

Üye sayısı 1000’in üzerinde olan kooperatiflerde ana sözleşmede belirtilmek şartı ile ortaklar oy hakkını mektupla kullanabilir. Ayrıca üye sayısı 1000’i aşan kooperatiflerde yine ana sözleşmede belirtilmek şartı ile her ortak en fazla 9 olmak üzere birden fazla ortağı temsil edebilir, onların adına oy kullanabilir. Ancak temsil edilecek ortağın yönetim kuruluna bir dilekçe ile bu durumu yani genel kurulda kendisini kimin temsil edeceğini bildirmesi gerekir. Eş ve birinci derecede akrabalar için temsilde ortaklık şartı aranmaz.

Başka bir deyişle eş ve birinci derecede akrabalar, kooperatif ortağının yerine genel kurulda oy kullanabilir.

61

3.1.4. Hak ve Yükümlülüklerde Eşitlik Kooperatiflerde eşitlik ilkesi, ortaklara aynı hakkın tanınması ve aynı borçların yüklenmesi anlamına gelir. Başka bir deyişle ortaklara tanınan haklarda ve verilen sorumluluklarda hiçbir ayrımın yapılmamasıdır. İki çeşit eşitlik vardır. Bunlar; 

Mutlak eşitlik: Ortakların sosyal ve ekonomik durumlarına bakılmaksızın her ortağa aynı haklar tanınmakta ve aynı borçlar yüklenmektedir. Kaç ortaklık payı olursa olsun her ortağın bir oy hakkının olması, bilgi edinme ve dava açma hakları mutlak eşitlik ilkesine birer örnektir.



Nispi eşitlik: Bu eşitlik, şeklinde ortakların kooperatiften yararlanma oranları, içinde bulundukları durum, elde ettikleri gelirler veya sahip oldukları koşullar dikkate alınır. Örneğin 145 metre konut sahibi olmak isteyenlere ayrı, 90 metre kare konut sahibi olmak isteyenlere ayrı aidat belirlenmesi nispi eşitliğe bir örnektir.

3.2. Ortakların Ödevleri ve Sorumlulukları 3.2.1. Sermaye (ortaklık) Payı Ticaret şirketlerinden farklı olarak kooperatiflerde, kârın yerini ekonomik menfaat, sermayenin yerini de karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet aldığından sermaye unsuruna önem verilmemiş, ticaret şirketlerine göre kooperatiflerde sermaye çok düşük tutulmuştur.

Her ortağın en az bir pay en çok 5.000 pay alabilir. Bir payın değeri 1 YTL’dir. Ana sözleşmede belirtilmek üzere kooperatife giren ortakların alması gereken ortaklık payları artırılabilir. Örneğin ana sözleşmede kooperatif ortaklığına giren her ortağın en az yüz ortaklık payı alması gerektiği hükmü yer alıyor ise kooperatife üye olmak isteyen kişiler en az yüz ortaklık payı almayı taahhüt edeceklerdir. Bu ortakların, bir ortalık payının 1YTL olduğu düşünüldüğünde 100 YTL’lik ortaklık payı almayı taahhüt etmeleri gerekecektir.

3.2.2. Ortağın Kişisel Alacaklıları Bir kooperatif ortağından alacaklı durumda olan kişilerin, ortağın kooperatifteki hangi haklarını haczettirebileceklerine Kooperatifler Kanunu’nun 19. maddesi açıklık getirmiştir.

Buna göre bir ortağın şahsi alacaklıları;   

Ortağa ait faizi, Gelir gider farkından ortağın hissesine düşecek miktarı, Kooperatifin dağılması halinde ortağa ödenecek payı, haczettirebileceklerdir.

62

3.2.3. Ayni Sermaye Ortak payını nakit olarak öder. Ancak bazı durumlarda para yerine geçen değerler de verilebilir. Sözleşmede belirtilmek şartıyla mal cinsinden (ayni) değerler kooperatife sermaye olarak verilebilir. Aksi takdirde ayni sermaye kabul edilemez.

Resim 3.5: Kooperatiflere para dışında kıymetlerde sermaye olarak konabilir.

Ana sözleşmede malların değeri belirlenmemişse, kurucular tarafından toplantıya çağrılacak ilk genel kurul toplantısında belirlenir. Kuruluştan sonra kooperatife girecek ortakların ayni sermaye koymaları durumunda, malların değerini belirlemek amacıyla yönetim kurulunca genel kurul toplantıya çağrılır. Genel kurulda ortak sayısının 2/3’ünü temsil eden ortakların çoğunluğu ile bilirkişi seçilir. Ortakların 2/3’ünün birleşmesi mümkün olmazsa bilirkişi seçimi sulh hukuk mahkemesinden istenir. Seçilen bilirkişi tarafından malların değeri belirlenir. Belirlenen değer, bir raporla yapılacak genel kurul toplantısına sunulur. Ortak sayısının en az yarısının katılacağı genel kurul toplantısında rapor görüşülür.

Görüşme sonunda belirlenen değer, kabul veya reddedilir. Karar, oy çokluğu ile alınır.

3.2.4. Ek Ödemeler Kooperatifler Kanunu’nun 31. maddesine göre, sadece bilanço açıklarının kapatılması için ve ana sözleşmede belirtilmek şartı ile kooperatif ortaklarından ek ödeme istenebilir.

Kooperatif bilançonsun açık vermemesi durumunda, ana sözleşmede hüküm bulunsa da ortaklardan ek ödeme istenilmesi olanaksızdır.

Aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi durumunda ortaklardan ek ödeme istenebilir:   

Ek ödeme istenilebileceğinin ana sözleşmede belirtilmişse Kooperatif bilanço açıklarının kapatılması gerekiyorsa Faaliyet sonucundaki olumsuz farkı yedek akçelerin karşılayamaması

Durumlarında ek ödeme istenebilir.

63

3.2.5. Ortakların Sorumlulukları 3.2.5.1. Ortakların Kooperatif Borçlarından Dolayı Sorumlulukları Ana sözleşmede ortakların sorumluluk şekli belirtilmemişse yasal olarak ortaklar sınırlı sorumlu kabul edilir. Böylece ortaklar kooperatif borçlarından dolayı sadece malvarlığı sorumlu olacak ve alacaklılar, alacaklarının tahsili için ortaklarının şahsi varlığına başvuramayacaklardır.

Ortağın borçlara karşı sınırsız sorumlu olabilmesi için ana sözleşmede bu konuda hüküm bulunmalıdır. Sorumluluk şekillerini daha yakından incelersek; 

Sınırsız sorumluluk: Ana sözleşmede belirtilerek, kooperatifin mal varlığının, borçlarını karşılamaya yetmediği durumlarda, ortaklar da şahsen ve sınırsız olarak sorumlu tutulabilir. Buna sınırsız sorumluluk denir. Uygulamada pek rastlanan bir durum değildir.

Bir kooperatif ortağının sınırsız sorumlu tutulabilmesi için şu hususların mevcut olması gerekir:    



Ana ana sözleşmede ortakların sınırsız sorumlu oldukları belirdilmelidir.

Kooperatif iflas etmiş ya da diğer nedenlerle dağılmış olmalıdır.

Kooperatifin tasfiyesi sonucunda alacaklılar, alacaklarını kısmen veya tamamen tahsil edememiş olmalıdır.

Ana sözleşmede sınırsız sorumluluk belirtilsede yeni ortağın sınırsız sorumluluk halini yazılı olarak kabul etmesi gerekir. Aksi takdirde ortağın sınırsız sorumluluğu söz konusu olmaz. Ancak, kurucu ortaklar için ana sözleşmede böyle bir hükmün olması yeterlidir.

Sınırlı sorumluluk: Uygulamada çok yaygın olan da sınırlı sorumluluk ana sözleşmesinde belirtilir. Ortaklar kooperatif borçlarına karşı sadece sermaye payları ile sorumlu olabileceklerdir. Ancak sözleşmesinde sermaye paylarından fazla olarak belirli bir miktar ile sınırlı olduğu belirtilen kooperatifler de kurulabilir. Örneğin, sözleşmede her ortağın kooperatif borçlarından dolayı sermaye payı haricinde 500 YTL sorumlu tutulması, sınırlı bir sorumluluktur.

Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatiflerinde taahhüt ettiği pay tutarının 100 katına kadar, yapı kooperatifleri dahil, diğer kooperatiflerde ise sadece taahhüt ettiği pay tutarı kadar sorumlu olacağı yönünde hükümler konulmuştur.

64

3.2.5.2. Sır Saklama Sorumluluğu Ortaklar yönetim kurulu veya genel kurul kararıyla incelediği ticari defterler, bunlara ilişkin belgeler ve haberleşmeyle ilgili hususlardan öğrendikleri sırları daima gizli tutmak zorundadır. Ortak, sonradan ortaklık hakkını kaybetmiş olsa bile, bu sırları daima gizli tutmakla yükümlüdür. Bu zorunluluğa uymayan ortaklar, olabilecek zararlardan kooperatife karşı sorumludur. Ayrıca, kooperatifin şikayeti üzerine bir yıla kadar hapis ya da ağır para cezasıyla veya her ikisiyle birlikte cezalandırılır.

Resim 3.6: Kooperatif ortakları, kooperatifle ilgili bilgileri gizli tutmalıdır.

3.2.5.3. Aidat Ödeme Sorumluluğu Ticari şirketlere göre sermaye payı çok düşük olan kooperatiflerde bu düşük sermaye payı ile hedeflenen amacın gerçekleştirilmesi neredeyse imkansızdır. Bu nedenle, ortaklar taahhüt ettikleri ve ödedikleri ortaklık payı bedelleri dışında, aidat öder. Aidatlar, genel kurulca belirlenen tutarda arsa, alt yapı, inşaat ve benzeri giderleri karşılamak üzere alınır.

Resim 3.7: Kooperatif ortakları, aidatlarını düzenli şekilde ödemelidir.

1.2.5.4. Kooperatiflerin İflası Durumunda Ortakların Sorumluluğu Kooperatifler de ticari işletmeler gibi iflas edebilir. Kooperatifin iflasına, ya alacaklıları ya da kooperatifin isteği üzerine iflas idaresince karar verilir. Sırası ile şu işlemler yapılır; 65

    

İflas idaresi, kooperatiften alacaklı olanları düzenleyeceği sıra cetveli ile sıraya koyarken, bir yandan da ortaklardan paylarına düşen borcun ödenmesini ister.

Ortaktan istenilecek tutar, ortağın sorumlu olduğu tutar ile sınırlıdır. İflas idaresi borç ve masrafları öder. Ödemelerden sonra kasada kalan tutarı ortaklara geri verir. Ödeme yapılamayan alacaklılara, borcun ödenmediğine dair belge verilir.

Resim 3.8: İflas eden kooperatifin mal varlığına ve alacaklarına el konur.

3.2.5.5. Kooperatife Yeni Giren Ortağın Sorumluluğu Kooperatif hissesini devir alan kişiye ortaklığın bütün hak ve yükümlülükleri devir edilir. Ortaklığı devir alacak kişinin, eski ortağın kooperatife karşı sorumluluklarını yerine getirip getirmediğini ve kooperatif ana sözleşmesinin ortaklara hangi sorumlulukları yüklediğini araştırması ve bilgi edinmesi kendi yararına olacaktır.

Resim 3.9: Kooperatife yeni giren ortak üyelik şartlarını incelemelidir.

3.2.5.6. Kooperatifin Dağılması, Bir Ortağın Ölümü veya Ayrılmasından Sonraki Sorumluluklar Kooperatiflerde bir ortağın ölümü veya herhangi bir nedenle kooperatiften ayrılması durumunda, ölüm veya ayrılışının kesinleştiği tarihten başlayarak bir yıl veya ana sözleşmeyle belirlenen süre içinde sorumluluğu devam eder.

66

Ölen veya ayrılan bir ortağın kooperatif borçlarından sorumlu tutulabilmesi için;    

Ölen veya ayrılan ortağın sınırlı ya da sınırsız sorumluluğunun olması veya ek ödeme yükümlülüğünün bulunması, Ortağın ölüm veya diğer bir nedenle kooperatiften ayrılmış olması, ölen ortağın mirasçılarının mirası reddetmemiş ve ortaklığı da devam ettirmemiş olmaları, Ölüm veya ayrılışın kesinleştiği tarihten itibaren, ana sözleşme ile belirlenen bir süre içinde, ana sözleşmede süre verilmemişse bir yıl içinde kooperatifin iflasına karar verilmiş olması, Sorumlu tutulacak kooperatif borçlarının ölüm veya ayrılma tarihinden önce olmuş olması gereklidir.

Resim 3.10: Kooperatif ortaklığı sona eren ortakların, sorumlulukları belli bir süre devam eder.

Dağılan veya tasfiye durumuna giren bir kooperatifin bu durumu ticaret siciline tescil ettirilir. Dağılmanın tescil edildiği tarihteki kooperatif ortaklarının sorumlu tutulabilmesi için;   

Kooperatifin dağılmış ve dağılmanın ticaret siciline tescil edilmiş olması, Kooperatifin tasfiyesi sırasında borçlarının alacaklarından fazla olduğunun tasfiye memurları tarafından beyan edilmesi ve kanıtlanması, Tasfiye memurlarınca yapılacak beyan ve ispatın, dağılmanın tescilinden itibaren bir yıl veya ana sözleşme ile belirlenen süre içinde yapılması, bu süre içinde kooperatifin iflasına karar verilmesi gerekir.

67

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları

Öneriler

 Ortaklık senedi düzenleyiniz.  Kararlara itiraz ve dava açma koşullarını belirleyiniz.  Ortağın bilgi edinme ve örnek isteme haklarını belirleyiniz.  Ticari defterleri ve belgeleri inceleyiniz.  Genel kurula belirleyiniz.

katılma

şartlarını

 Seçme ve seçilme kurallarını belirleyiniz.  Oy kullanma kurallarını belirleyiniz.

 Faaliyette verilen bilgilerin bulunmasına dikkat ediniz.  Örnek için öğretmeninizden yardım alınız.  Genel kurul kararlarını dikkatli okuyunuz.  Hangi konularda bilgi edinebilirsiniz gözden geçiriniz.  Ticari defterleri ve belgeleri incelemek için genel kuruldan izin alınız.  Ortaklık sıfatını taşıyıp taşımadığınızı gözden geçiriniz.  Yöneticileri ortakların seçtiğini unutmayınız.  Ortaklık payı adediniz ne olursa olsun bir oy hakkınız olduğunu unutmayınız.

 Uygun olmayan kararlar ve  Denetim kurulun görevlerinin gözden uygulamalara denetçilerin dikkatini inceleyiniz. çekiniz.  Ortakların diğer haklarını belirleyiniz.  Öğrendiğiniz hakları inceleyiniz.  Sınırlı ve sınırsız sorumluluk  Ortakların sorumluluklarını belirleyiniz. kavramlarını gözden geçiriniz.

68

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1.

Ortağın, kanun ve ana sözleşmeyle kendisine tanınan haklarını kullanması sırasında kooperatif ile arasında çıkan bir takım anlaşmazlıkların giderilmesinde bir delil olarak kullanılması ve ilgili mercilere sunulması amacıyla düzenlenen ve ada yazılı olan belgeye …………………………………. denir

2.

Aşağıdakilerden hangisi ortaklık senedinde yer almaz?

A) Ortağın iş ve konut adresi B) Ortağın kooperatife ödediği paralar C) Ortağın kooperatife giriş ve çıkış tarihleri D) Ortağın referansları

3.

Aşağıdakilerden hangisi ortakların incelemesi bulundurulması gereken belgeler arasında yer alır?

A) Bilanço B) Yevmiye Defteri C) İşletme Defteri D) Kesin Mizan

4.

Ortaklar, kooperatifin ticari defterlerini ve belgelerini ancak………………… ……..izni ile ve……………………………..kararı ile inceleyebilir.

5.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatif genel kuruluna katılıp oy kullanabilir?

A) Kooperatif ortağının arkadaşı B) Ortaklıktan çıkarılma kararı kesinleşmemiş ortak C) Genel kuruldan 10 gün önce çıkarılmış ortak D) 15 gün önce kooperatife ortak olan kişi

6.

Olumlu gelir gider farkının ortaklara dağıtılması için…………………………………de bu konuya ilişkin bir hüküm olması gerekir.

7.

Hangisi olumlu gelir gider farkının dağıtılmasıyla ilgili doğru bir bilgidir?

A) Olumlu gelir gider farkları her halükarda ortaklara dağıtılır.

B) Dağıtım ortakların, kooperatifle olan alışverişlerine göre yapılır.

C) Olumlu gelir farkının belli bir oranı dağıtıldıktan sonra, kalan tutardan yedek akçe ayrılır.

D) Olumlu gelir farları ortaklık payları ile orantılı olarak, ortaklara dağıtılır.

8.

Ortakların oy kullanma hakkı ile ilgili söylenenlerden hangisi yanlıştır?

A) Ortaklık payı ne olursa olsun her ortağın bir oy hakkı bulunur.

B) Ortaklardan biri kooperatif işlerinin görülmesine herhangi bir suretle katılmışsa, bu ortak yönetim kurulunun ibrası için yapılacak oylamada oy kullanamaz.

C) Ortak, sayısı 50 den fazla olan kooperatiflerde oylar mektupla kullanabilir.

D) Ortakların genel kurulda oy kullanmaları için en az 3 ay önce kooperatife üye olmuş olmaları gerekir.

69

için,

kooperatif

merkezinde

9.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatif ortaklarının, dava açabileceği hususlar arasında yer almaz?

A) Genel kurul toplantısının usulüne uygun yapılmaması B) Genel kurul gündeminin gereği gibi ilan edilmemesi C) Genel kurula katılmaya yetkili olmayanların karara katılmış olması D) Kooperatif işlerinin kooperatif ortaklarından birine gördürülmesi

10.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatif ortaklarının hakları arasında yer almaz?

A) Aidat ödeme B) Gelir farkından pay alma C) Genel kurula katılma ve oy kullanma D) Denetçilerden açıklama yapılmasını isteme

11.

Kooperatif mevcudunun paraya çevrilmesi ve kooperatif borçları ödendikten sonra artan kısmın ortaklar arasında bölüştürülmesine……………………….denir.

12.

Kooperatiflerin tasfiyesi ile ilgili söylenenlerden hangisi doğrudur?

A) Ana sözleşmede tasfiye artığının dağıtımı yoksa, Türkiye Millî Koop. Birliğine bırakılır.

B) Tasfiye durumunda, borçlar ödenmeden önce ortakların ortaklık payları ödenir.

C) Tasfiye durumunda, artığın dağıtılacağı hiçbir şekilde ilan edilmez.

D) Tasfiye sonucu kooperatif varlığı borçları ödemeye yetmezse, kalan tutarı ortaklar öder.

13.

Kooperatiflerde ……… ortaktan az olmamak kaydıyla ortak sayısının en az ……. talebi üzerine genel kurul toplantıya çağrılabilir.

14.

Aşağıdakilerden hangisi genel kurulu toplantıya çağıracaklar arasında yer almaz?

A) Yönetim kurulu B) Denetim kurulu C) TBMM D) İlgili bakanlık

15.

Hangisi genel kurul toplantısında gündem maddelerinin görüşülmesine geçilmeden önce gündeme eklenmesi istenebilecek hususlar arasında yer almaz?

A) Hesap tetkik komisyonunun seçilmesi B) Bilanço incelemesinin ve ibranın geriye bırakılması C) Çıkan veya çıkarılan ortaklar hakkında karar alınması D) Aidatların artırılması

16.

Üye sayısı…………den fazla olan kooperatiflerde ana sözleşmede belirtilmek şartı ile ortaklar oy hakkını mektupla kullanabilirler.

70

17.

Hangisi ortakların ödev ve sorumlulukları arasında yer almaz?

A) Aidat ödeme B) Risturn alma C) Ek ödemeleri yapma D) Ortaklık payı alma

18.

Kooperatif ortaklarından ek ödeme istenebilmesine ilişkin söylenenlerden hangisi doğrudur?

A) Ana sözleşmede belirtilmesi gerekir B) Toplanan paraların yetersiz kalması C) Yeni yatırımlar düşünülmesi D) Ortaklık paylarının arttırılması isteği

19.

Ana sözleşmede belirtilerek, kooperatifin mal varlığının, borçlarını karşılamaya yetmediği durumlarda, ortakların da şahsen ve sınırsız olarak sorumlu tutulabilirler.

Buna …………………………….. denir.

20.

Ortakların, kooperatif borçlarına karşı yalnız sermaye payları ile veya buna ek olarak ana sözleşmede belirtilen bir bedel ile sorumlu olmalarına………………………………..denir.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

71

ÖĞRENME FAALİYETİ– 4 ÖĞRENME FAALİYETİ- 4 AMAÇ Bu öğretim faaliyeti ile kooperatiflerin yönetim organlarını tanıyarak ilgili işlemleri yürütebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesi yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:  

Çevrenizdeki kooperatifleri ziyaret ederek, kooperatiflerin hangi organlarının olduğunu ve bu organların görev ve yetkilerinin neler olduğunu sorarak öğreniniz.

Kooperatifler Kanunu’ndan kooperatifin organları ile ilgili hükümleri okuyarak bilgi edininiz.

4. KOOPERATİFİN ORGANLARI 4.1. Genel Kurul Kooperatif ortaklarının tamamının, bir başka ifadeyle oy kullanma hakkına sahip ortakların, oluşturduğu topluluğa genel kurul denir. Genel kurul kooperatifin bütün ortaklarını temsil eden ve karar alan en yetkili organıdır. Genel kurulda alınan tüm kararlar toplantıda hazır bulunsun veya bulunmasın tüm ortakları kapsar.

Resim 4.1: Genel kurul toplantısı

72

Genel kurul; ortaklara, kooperatifin yönetimi ile ilgili bilgiler vermek, kooperatif yönetim ve denetim kurullarını seçmek, bir önceki yıl görev yapan yönetim ve denetim kurullarının çalışmalarını incelemek gibi amaçlarla toplanır.

Kooperatif genel kurulu olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanır: 

Olağan genel kurul: Kooperatif genel kurulları hesap dönemi sonundan itibaren (çoğunlukla 31 aralık), 6 ay içinde ve yılda en az bir kere toplanmak zorundadır.



Olağanüstü genel kurul: Kooperatiflerin faaliyetleri ile ilgili önemli ve acele kararların alınmasının gerektiği durumlarda genel kurul, olağanüstü olarak toplanır.

4.1.1. Genel Kurulun Yetkileri ve Yetkilerin Devri Genel kurulun yetkileri şunlardır:                    

Genel kurul toplantısına başkanlık edecek divanı seçmek Ana sözleşmede değişiklik yapmak Yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile gerektiğinde tasfiye kurulunu seçmek Yönetim ve denetim kurullarını ibra etmek (aklamak) Yönetim ve denetim kurulları ile tasfiye kurulu üyelerinin görevine son vermek Bilançoyu, gelir gider farkı hesaplarını ve yıllık çalışma raporlarını incelemek Kooperatife gayrimenkul alımında ve satımında izlenecek usul ile alınacak gayrimenkulun özelliği, yerini, fiyatını, satılacak gayrimenkulun asgari fiyatını belirlemek Üretim ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek Yapı kooperatiflerinde, kooperatif üye sayısı ile yapılacak konut veya iş yeri sayısını belirlemek Yönetim kurulunun hazırlamış olduğu iş programını ve bütçe önerisini onaylamak Yönetim ve denetim kuruluna verilecek ücreti belirlemek Kooperatifin ihtiyaç duyduğu personel kadrolarını ve ücretlerini onaylamak Kooperatifin başka bir kooperatifle birleşmesine karar vermek Kooperatifin dağılmasına karar vermek Kooperatifin üst birliğe katılmasına karar vermek Ortaklıktan çıkarılanların itirazlarını inceleyip onaylamak veya itirazı kabul etmek Ortaklara ek ödeme yükümlülüğü getirmek Kooperatifin sermayesini artırmak Ortakların taksit tutarlarını ve ödeme esaslarını belirlemek Yönetim kurulu kararlarından, kanun, ana sözleşme ve iyi niyet esasları ile genel kurul kararlarına aykırı olduğu iddia edilenleri incelemek, gerektiğinde iptal etmek 73

Genel Kurul, Kooperatifler Kanunu’nun 42. maddesinde belirtilen ve aşağıda sıralayacağımız yetkilerini başka bir kurula devredemez ve terk edemez;        

Ana sözleşmeyi değiştirme Yönetim, denetim ve gerektiğinde tasfiye kurulunu seçme Gelir gider farkının bölüşümü ile ilgili karar alma Yönetim ve denetim kurullarını ibra etme (aklama, temize çıkarma) Yasa veya ana sözleşme ile genel kurula tanınmış olan konular hakkında karar verme Kooperatife gayrimenkul alımında ve satımında izlenecek usul ile alınacak gayrimenkulun özelliği, yerini, fiyatını, satılacak gayrimenkulun asgari fiyatını belirlemek Üretim ve inşaat işlerinin yaptırılma yöntemini belirlemek Yapı kooperatiflerinde, ortak sayısı ile yapılacak konut ve iş yeri sayısını belirlemek

4.1.2. Genel Kurulun Toplantıya Çağrılması Kooperatif genel kurulu;      

Yönetim kurulu (Şekil 4.1), Denetim kurulu, Kooperatifin bağlı bulunduğu üst birlik, Tasfiye memurları, İlgili bakanlık, Ortakların 4’ten az olmamak kaydıyla 1/10’ unun isteği ile toplanabilir.

Yönetim kurulu on gün içinde genel kurulun toplantıya çağrılması isteğini yerine getirmez ise, ana sözleşmede belirtilmişse, genel kurulun toplanması isteğiyle, denetim kuruluna ve üst birliğe başvurulur.

Genel kurulun yapılacağı tarih, yer ve genel kurul gündemi, toplantıdan en az 15 gün önce ilgili bakanlığa (Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü/Tarım İl Müdürlüğü), yazılı olarak bildirilmelidir. Genel kurul toplantısının yapılacağı kooperatif ortaklarına ana sözleşmede belirtilen biçimde duyurulur.

Ana sözleşmede duyurunun nasıl yapılacağı yönünde bir hüküm yoksa, genel kurul aşağıdaki usullerden biriyle toplantıya çağrılır:   

Ortaklara, kooperatif temsilcilerine imzalanmış taahhütlü mektuplar yollanır.

Yerel gazetelere ilan verilir.

Yazılı olarak imza karşılığı duyuru yapılır.

74

KARAR DEFTERİ Karar No : 21 Karar Tarihi : 15.01.2007 Toplantıda Hazır Bulunan Ortaklar : Savaş KAYA, Zeynep ÖKKE, Ferdi ARIKAN Yönetim kurulumuz 15.01.2007 tarihinde toplanarak 2007 yılı olağan genel kurul toplantısının, aşağıda belirtilen gündem maddelerini görüşmek üzere 16.03.2007 tarihinde saat 13.30’ da kooperatifimiz merkezinde yapılmasına, birinci toplantıda gerekli çoğunluğun sağlanamaması durumunda, ikinci toplantının aynı gündem maddelerini görüşülmek üzere 25.03.2007 tarihinde aynı yer ve saatte yapılmasına, toplantının yerel gazetelere verilecek ilan ile duyurulmasına karar verildi.

Başkan İmza Savaş KAYA

2. Başkan İmza Zeynep ÖKKE

Üye İmza Ferdi ARIKAN

GÜNDEM: 1. Açılış, saygı duruşu, İstiklal Marşı’nın okunması ve başkanlık divanının seçimi.

2. Yönetim ve denetim kurulu raporlarının görüşülmesi, kabulü veya reddi.

3. Bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının okunması, görüşülmesi, kabulü veya reddi 4. Olumlu gelir gider farkının dağıtılmasının, görüşülüp karara bağlanması.

5. Yeni yönetim kurulu üyelerinin seçilmesi.

6. Yeni denetim kurulu üyelerinin seçilmesi 7. Kapanış

Şekil 4.1: Genel kurulun toplantıya çağrılması için alının yönetim kurulu kararı örneği SS …………. YAPI KOOPERATİFİ YÖNETİM KURULU BAŞKANLIĞINDAN Kooperatifimizin 2007 yılı olağan genel kurulu toplantısı, aşağıdaki gündem maddelerini görüşmek üzere 16.03.2007 tarihinde saat 13.30’da kooperatif merkez adresinde yapılacaktır. İlk toplantıda gerekli çoğunluğun (ortakların ¼’ünün) sağlanamaması durumunda, ikinci toplantı 25.03.2007 tarihinde aynı yer ve saatte yapılacaktır.

2006 yılına ait bilanço ve gelir gider cetveli ile yönetim ve denetim kurulu çalışma raporları, toplantı tarihinin 15 gün öncesinden itibaren kooperatif merkezinde ortakların incelemesine sunulacaktır.

Sayın ortaklarımızın toplantıya katılmaları, katılmayacak olanların yazılı izin vermek suretiyle temsilci tayin etmeleri rica olunur.

GÜNDEM: 1. Açılış, Saygı Duruşu, İstiklal Marşı’nın okunması ve başkanlık divanının seçimi 2. Yönetim ve denetim kurulu raporlarının görüşülmesi, kabulü veya reddi 3. Bilanço ve gelir gider farkı hesaplarının okunması, görüşülmesi, kabulü veya reddi 4. Olumlu gelir gider farkının dağıtılmasının, görüşülüp karara bağlanması.

5. Yeni yönetim ve denetim kurulu üyelerinin seçilmesi 6. Kapanış

Şekil 4.2: Genel kurulun toplantıya çağrılmasına ilişkin ilan örneği 75

4.1.3. Genel Kurul Gündeminin Hazırlanması ve Gündeme Madde Eklenmesi Genel kurul maddeleri; genel kurul ilanı yapılmadan önce, genel kurul toplantı çağrısı yapanlar tarafından hazırlanarak genel kurul ilanında belirtilir. Genel kurul maddelerinin önceden hazırlanarak ortaklara duyurulması, kooperatif ortaklarının yapılacak genel kurul toplantısına katılıp katılmayacaklarına karar vermelerine yardımcı olur.

4.2. Yönetim Kurulu Yönetim kurulu, kanun ve ana sözleşme hükümlerine göre kooperatifin faaliyetlerini yöneten ve kooperatifi temsil eden yürütme organıdır.

Şekil 4.2: Kooperatiflerin temsil ve yürütme organı yönetim kuruludur.

4.2.1. Kooperatif Yönetiminin Önemi ve Kooperatiflerde Temsil Ortaklar arasından seçilerek oluşturulan yönetim kurulu işlerinin yürütülmesi görevini yerine getirirken, kooperatifi borç altına sokabileceğinden ve kooperatifin gidişatını etkileyecek işlemleri yapabileceğinden dolayı önemli bir yere sahiptir.

Yönetim kurulu, kooperatifi temsil ile yetkilendirilmiştir. Buna temsil yetkisi denir. İstendiğinde bu yetki birkaç yönetim kurulu üyesine, kooperatif üyesi olmayan bir veya birkaç müdüre de devredebilir.

Faaliyetler kooperatif unvanı ile yapılır. Yapılan tüm işlemlerde kooperatif kaşesi kullanılır ve bu durumda kooperatif sorumlu olur. Unvan kullanılmadan yapılan işlemler kooperatifi bağlamaz.

Yönetim kurulu kanun, ana sözleşme, diğer mevzuat hükümleri, genel kurul ve yönetim kurulu kararlarına aykırı davranamaz. Aksi takdirde kooperatif değil bu faaliyetleri yapanlar sorumlu olur.

76

4.2.2. Yönetim Kurulunun Seçimi Yönetim kurulu en az 3 asil, 3 yedek üyeden oluşur. Bir kişinin kooperatif yönetim kurulunda asil veya yedek olarak yer alması için kooperatif üyesi olması zorunludur.

Yönetim kurulu üyeleri, en fazla 4 yıl için seçilebilir. Ana sözleşmede yönetim kurulu üyeleri ikinci defa seçilemez gibi bir hüküm yoksa tekrar seçilebilir.

Resim 4.3: Yönetim kurulu, genel kurulda yapılacak oylama ile seçilir.

Kooperatiflerin kuruluşunda kurucu ortaklar tarafından yönetim kurulu belirlenir.

Sözleşmeye yönetim kurulu üyelerinin kimler oldukları yazılır. Kuruluş tamamlandıktan sonra ilk genel kurul toplantısında kooperatifin yeni yönetim kurulu seçilir.

Kooperatifler Kanunu’nun 56. maddesinde yönetim kuruluna üye olabilmek için gerekli koşullar şunlardır:   

T.C vatandaşı olmak Aynı türden başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekarlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlardan mahkum olmamış olmak

Kooperatif denetim kurulu, yönetim kurulunun yukarıdaki şartları uygun olup olmadığını inceler. Şartlara uygun olmayan yönetim kurulu üyelerin görevine yönetim kurulu tarafından son verilir. Boşalan yönetim kurulu üyeliklerine, zaman geçirilmeden denetim kurulunca yedek üyelerden üye seçilir.

Resim 4.4:Yönetim kuruluna seçilen ortakların yeterlilikleri, denetim kurulunca araştırılır.

77

4.2.3. Yönetim Kurulunun Görevleri Kooperatif yönetim kurulu; ana sözleşmeye, yasalara ve genel kurulun almış olduğu kararlara uygun davranmak suretiyle kooperatifi yönetir. Yönetim kurulunun başlıca görevleri şunlardır:                     

Kooperatifin çalışma politikalarını belirlemek Üyeleri arasında görev dağılımı yapmak Kooperatifin hukuki birliğini korumak Yönetim kurulu defterleri ve tutanakları ile genel kurul tutanaklarını saklamak Yıllık faaliyet raporunu ve bilanço ve gelir gider tablosunu hazırlatmak ve denetim kuruluna incelenmek üzere vermek Yapılan çalışmalarla ilgili genel kurulu bilgilendirmek Ortakları temsil ederken tarafsızlık ilkesini benimsemek Kooperatife ortak olmak isteyenlerin, kooperatif üyesi olmak için gerekli şartları taşıyıp taşımadığını araştırmak ve karar vermek Ortaklıktan çıkmak isteyen üyelerin bu isteklerini karara bağlamak Kooperatife ortak alımına, gerekli incelemeden sonra karar vermek Sözleşmeyle kendisine yetki verilmişse, ortaklıktan çıkartılmaya karar vermek Kooperatif işlerinin yürütülmesi için müdür ve personel ile temsilci veya vekil atamak, bunların görevlerin son vermek Ortaklarla devamlı haberleşmeyi sağlamak ve onları eğitmek Gelir-gider farkının dağıtılmasını genel kurula teklif etmek Genel kurul olağan veya gerekli durumlarda olağanüstü toplantıya çağırmak ve genel kurul gündemini hazırlamak Genel kurul toplantılarına bakanlık temsilcisi istemek Genel kurul kararlarının iptali için dava açmak Yönetim kurulu ortaklarının eksilmesi durumunda varsa yedek üye çağırmak Genel kurulda mektupla kullanılan oyları bakanlık temsilcisi ile birlikte incelemek, tutanak düzenlemek ve imzalamak Tasfiye memuru olarak görevlendirilmişse tasfiye işlerini yürütmek Ortaklardan yükümlülüklerini yerine getirmelerini istemek

4.2.4. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumlulukları Yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarını üç başlık altında inceleyebiliriz: 

Kooperatif Defterlerinin Tutulması Sorumluluğu: Bu konuya bir sonraki öğrenim faaliyetinde (Kooperatif İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi) değinileceğinden, burada açıklama yapılmayacaktır.



Gelir- Gider Farkından Doğan Sorumluluklar: Kooperatif sözleşmesinde olumlu farkın ortaklara dağıtılmasına ilişkin hüküm varsa bu dağıtımı yönetim kurulu yapar. Sözleşmede açıklama yoksa olumlu farkın tamamı tamamı kooperatifin yedek akçelerine aktarılır.

78





Yedek Akçe ve Fon Ayırma ile İlgili Sorumluluklar: Yönetim kurulu olumlu gelir gider farkının en az %10’unu normal ve %5 olağanüstü yedek akçe olorak ayırdıktan sonra dağıtım yapabilir. Yedek akçe ve fonların ayrılmasından yönetim kurulu sorumludur.

Kooperatiflerin yıllık bilançolarına göre ortaya çıkan gelir fazlasının %1’i Ticaret Bakanlığı emrinde bir fona yatırılır. Ayrıca Kooperatifler Kanunu’nun 40. maddesi uyarınca, ana sözleşmede belirtilmek koşuluyla, kooperatifin personeli ve ortakları için yardım kuruluşları oluşturmak ve bunları işletmek amacıyla yardım fonları kurulabilir.

4.3. Denetim Kurulu Kooperatif içinde yapılan işlem ve faaliyetlerin denetim görevi denetim kuruluna verilmiştir. Bu kurulunun denetim yapabilme bilgi ve becerisine sahip olması gereklidir.

Kooperatif denetimi;   

Kooperatif yapısının, Faaliyetlerinin, İşlem ve hesaplarının yanlışlık, çelişki veya tutarsızlık içerip içermediğinin; kanun, ana sözleşme, yönetmelik hükümleri, genel kurul kararları ve iyi niyet esasları çerçevesinde izlenmesi ve gözlenmesi için yapılan tüm çalışmalardır.

Resim 4.5: Denetim kurulu, kooperatiflerin yapısını ve faaliyetlerini denetler.

4.3.1. Denetim Kuruluna Üye Seçimi Denetim kurulu, genel kurulca seçilir. Denetim kuruluna en az bir, en fazla beş üye seçilebilir. Denetim kurulunun görev süresi en az bir, en fazla ise üç yıldır. Kooperatif kuruluşu sırasında ilk denetim kurulu üyeleri ana sözleşme ile atanır.

Denetim kurulu üyelerinin istifa ederek görevden çekilmeleri durumunda, yerlerine yedek üyeler geçer. Denetim kuruluna seçilebilmenin şartları şunlardır:  

T.C vatandaşı olmak Yönetim Kurulu üyesi olmamak 79

 

Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, görevi suistimal, sahtekârlık, hırsızlık, dolandırıcılık, hileli iflas, emniyeti suistimal ve devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlardan mahkum olmamış olmak Bakanlık tarafından hazırlanan örnek ana sözleşmede yukarıda saydığımız şartlara ilaveten; seçilecek üyelerin medeni hakları kullanma yeterliliğine sahip olması, kooperatif personeli veya yönetim kurulu üyeleriyle üçüncü derece dahil akrabalık bağı bulunmamak şartlarına da yer verilmiştir.

4.3.2. Denetim Kurulunun Görevleri Denetim kurulunun görevlerini şu şekilde sıralayabiliriz: 

Kooperatif defterlerinin düzenli olarak tutulup tutulmadığını saptamak

Resim 4.6 :Kooperatif defterlerinin düzenli tutulup tutulmadığını saptamak, denetim kurulunun görevleri arasındadır.

  

    

Bilanço ile gelir ve gider farkı hesabının defterlere uygun olup olmadığını kontrol etmek Her yıl yazılı bir rapor hazırlayarak tekliflerini genel kurula sunmak Yönetim kurulu üyeliğine seçilen üyelerin, üyelik koşullarını taşıyıp taşımadıklarını incelemek, koşullara uymayanların veya sonradan bu koşulları kaybedenlerin yönetim kurulu üyeliğinden çıkarılmasını yönetim kurulundan talep etmek Genel kurul gündemine, uygun gördükleri maddeleri ekletmek Yönetim kurulunun ana sözleşme, kanun ve mevzuatlara aykırı çalışmalar içerisinde bulunduklarının tespit edilmesi durumunda genel kurulu toplantıya çağırmak Kooperatif sırlarını ve ortaklar hakkındaki sırları saklamak Ayda en az bir kere kooperatif defter ve belgelerini incelemek, kasasını saymak Üç ayda bir denetim yapmak ve sonuçlarını raporla yönetim kuruluna bildirmek

4.3.3. Denetim Kurulunun Sorumlulukları Denetim kurulu üyeleri, kanun ve ana sözleşme ile kendilerine verilen görevleri yerine getirmedikleri takdirde ortaya çıkacak sonuçlardan sorumludur.

Denetim kurulu üyelerinin görevi olduğu halde yapmadığı bir durumdan ortaya çıkan zararlar için tazminat davası açılabilir. Dava açma süresi zarara neden olan denetim kurulu üyesinin öğrenilmesinden itibaren 2 yıldır. Dava kooperatif merkezinin bulunduğu yerdeki Ticaret Mahkemesine, bu mahkemenin o yerde bulunmaması durumunda ise Asliye Hukuk Mahkemesine açılır.

80

UYGULAMAFAALİYETİ FAALİYETİ UYGULAMA İşlem Basamakları

Öneriler  Gündem için öğretmeninizden yardım alınız. (Sınıfta genel kurul yapılabilir.)  Toplantı tutanağı hazırlayınız.

 Genel kurul gündemini hazırlayınız.

 Yönetim kurulu, kooperatif genel kurulunda seçilmelidir.  Yönetim kuruluna, 3 asil 3 yedek üye seçilmelidir.  Yönetim kurulu üyeleri en fazla 4 yıl için seçilmelidir.  Seçilen isimleri toplantı tutanağına yazınız.  Genel kurul kararları genel kurul karar defterine, yönetim kurulu kararları ise yönetim kurulu karar defterine yazılmalıdır.  Yönetim kurulu için ayrı bir kağıt daha hazırlayınız.  Denetim kurulu üyeleri, genel kurul tarafından seçilmelidir.  Denetim kuruluna en az 1 en fazla 5 üye seçilmelidir.  Denetim kurulu üyeleri, kooperatif ortaklarından seçilebileceği gibi dışardan da atanabileceği unutulmamalıdır.  Denetim kurulu üyelerinin isimlerini toplantı tutanağına yazınız.

 Yönetim kurulunu seçiniz.

 Karar defterlerini tutunuz.

 Denetim kuruluna üye seçiniz.

81

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz.

1.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatif organlarından biri değildir?

A) Yönetim kurulu B) Tasfiye kurulu C) Denetim kurulu D) Genel kurul

2.

Kooperatif ortaklarının topluluğa………………………….denir.

3.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatif genel kurulunun toplanma amaçlarından değildir?

A) Kooperatif yönetimi ile ilgili bilgiler vermek B) Yönetim ve denetim kurullarını seçmek C) Yönetim ve denetim kurullarının çalışmalarını incelemek D) Kooperatifi temsil etmek

4.

Aşağıdakilerden hangisi genel kurulun yetkileri arasında yer alır?

A) Yönetim ve denetim kurulu üyelerini seçmek B) Yıllık faaliyet raporunu hazırlamak C) Yönetim kurulu üyeleri arasında görev dağılımı yapmak D) Bakanlık temsilcisi istemek

5.

Aşağıdakilerden hangisi genel kurulun devredemeyeceği görevlerden değildir?

A) Ana sözleşmeyi değiştirmek B) Yönetim ve denetim kurullarını ibra etmek C) Gelir gider farkının bölüşümü ile ilgili karar almak D) Ödeme şekillerini belirleme

6.

Aşağıdakilerden hangisi genel kurulu toplantıya çağıracaklar arasında yer almaz?

A) Denetim Kurulu B) TBMM C) İlgili bakanlık D) Yönetim Kurulu

7.

Genel kurulun yapılacağı tarih, yer ve genel kurul gündemi, toplantıdan en az ………gün önce ilgili bakanlığa yazılı olarak bildirilmelidir.

82

tamamının

oluşturduğu

8.

Aşağıdakilerden hangisi genel kurul maddelerinin önceden hazırlanarak, ortaklara duyurulmasındaki amaçlar arasında yer almaz?

A) Ortakların toplantıya katılıp katılmayacaklarını belirlemelerine yardımcı olmak B) Toplantı öncesi ortakları bilgilendirmek C) Toplantıya basının ilgisini arttırmak D) ortakların gündem maddelerine hazırlıklı olarak gelmelerini sağlamak

9.

Kanun ve ana sözleşme hükümlerine göre kooperatifin faaliyetlerini yöneten ve kooperatifi temsil eden yürütme organına ……………………… denir.

10.

11.

Yönetim kurulu en az …..asil, ………yedek üyeden oluşur.

Aşağıdakilerden hangisi yönetim kuruluna üye olmak için gerekli şartlar arasında yer almaz?

A) T.C vatandaşı olmak B) Üniversite mezunu olmak C) Aynı türden başka bir kooperatifin yönetim kurulu üyesi olmamak D) Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen suçlardan mahkum olmamış olmak

12.

Yönetim kuruluna seçilen üyelerin, taşımadığı………………… tarafından araştırılır.

13.

Aşağıdakilerden hangisi yönetim kurulunun görevleri arasında yer alır?

A) Kooperatifin çalışma politikasını belirlemek B) Ortaklık paylarının yerli yerinde kullanılıp, kullanılmadığını belirlemek C) Taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğini saptamak D) Gelir gider farkının dağıtımına karar vermek

14.

Aşağıdakilerden hangisi yönetim kurulunun sorumlulukları arasında yer almaz?

A) Kooperatif defterlerinin tutulması B) Risturn dağıtımının alışverişle orantılı yapılmasını sağlamak C) Yedek akçe ve fonların ayrılması D) Kooperatif hesaplarının denetlenmesi

15.

Aşağıdakilerden hangisi denetiminin amaçları arasında yer almaz?

A) Kooperatif yöneticilerine duyulan güvensizlik B) Yöneticileri aydınlatmak ve çalışmalarında yardımcı olmak, yol göstermek C) Ticari ve mali bilgi ve tecrübeden yoksun olan ortakların menfaatlerini korumak D) Taahhütlerin yerine getirilip, getirilmediğini saptamak

16.

Kooperatiflerde denetim kurulu……………………..tarafından kuruluna en az …………en fazla…………üye seçilebilir.

83

gerekli

koşulları

seçilir.

taşıyıp

Denetim

17.

Hangisi denetim kurulunun görevleri arasında yer almaz?

A) Defterlerin düzenli tutulup, tutulmadığını saptamak B) Yönetim kurulunun, mevzuata aykırı çalışmalar yapıp, yapmadığını saptamak C) Yönetim kurulu üyelerini seçmek D) Kooperatif sırlarını ve ortaklar hakkındaki sırları saklamak

18.

Kooperatiflerde de aynen limited şirketlerde olduğu gibi genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kurulu bulunur.

A) Doğru B) Yanlış

19.

Denetim kuruluna, dışardan üye görevlendirilebilir.

A) Doğru B) Yanlış

20.

Kooperatif ortaklarının, 4’ten az olmamak kaydıyla 1/10’ unun isteği ile genel kurul toplantıya çağrılabilir.

A) Doğru B) Yanlış

DEĞERLENDIRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.

84

ÖĞRENME FAALİYETİ– 5 ÖĞRENME FAALİYETİ- 5 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile kooperatiflerin muhasebe kayıtlarını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA bu faaliyet öncesi yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:  

Hesapların işleyiş kurallarını gözden geçiriniz.

Bir muhasebe bürosunu ziyaret ederek, kooperatiflerin hangi işlemlerinin kaydedilmesi gerektiğini öğreniniz.

5. KOOPERATİF İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 5.1. Kooperatiflerin Tutacakları Defterler Kooperatifler, Vergi Usul Kanunu ve Kooperatifler Kanunu hükümlerine göre aşağıdaki defterleri tutmak zorundadır:      

Yevmiye defteri Büyük defter (defterikebir) Envanter ve Bilanço defteri Genel kurul karar defteri Yönetim kurulu karar defteri Ortaklar defteri

Yukarıda saydığımız tutulması zorunlu defterlerin özelliklerine göre, tutacakları diğer defterler ise şunlardır:      

yanında

Stok giriş-çıkış kayıt defteri, Teftiş defteri İmalat defteri (üretim yapan kooperatiflerde) Nakliyat vergisi defteri (taşıma kooperatiflerinde) Çiftçi işletme defteri (zirai işletmesi bulunan kooperatiflerde) Müfredat defteri

85

kooperatiflerin

Tüm bunlara ilaveten kooperatifler isterlerse, aşağıdaki yardımcı defterleri de tutabilirler:    

Kasa defteri Gelen giden evrak kayıt defteri Demirbaş ve envanter defteri Kıymetli evrak defteri

Defterler tutulurken Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen kayıt düzenine ve zamanına uyulmalıdır:      

Defterler süresi yasalarda belirtilen süreler içerisinde tasdik ettirilmelidir.

Defterler Türkçe tutulmalıdır.

Yanlış kayıtlar, muhasebe kurallarına göre düzeltilmelidir.

Boş satır bırakılmamalı, sayfalar yırtılmamalıdır.

Kayıtlar yasada belirtilen süreler içerisinde yapılmalıdır.

Tutulan defterler ve kayıtlara esas olan belgeler; Türk Ticaret Kanunu’na göre 10 yıl, Vergi Usul Kanunu’na göre ise 5 yıl süreyle saklanmalıdır. Yetkililerin istemesi durumunda incelenmek üzere sunulmalıdır.

Kooperatif defterlerinin tutulmasından, defterlerin ve belgelerin saklanmasından yönetim kurulu sorumludur. Yönetim kurulu üyeleri kendi hatalarından ileri gelen zararlardan sorumludur.

5.2. İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi 5.2.1. Kuruluş İşlemlerinin ve Sermaye Paylarının Muhasebeleştirilmesi Kurucu ortakların ve kuruluştan sonra ortak olanların taahhüt ettikleri sermaye payları, 501 Ödenmemiş Sermaye hesabına borç, 500 Sermaye hesabına alacak kaydedilmek suretiyle taahhüt kaydı yapılır. Ortakların taahhüt ettikleri sermaye paylarını ödemeleri durumunda ödeme şekline göre ilgili varlık hesabı (100 Kasa, 101 Alınan Çekler, 121 Alacak Senetleri, 102 Bankalar vs.) borçlandırılıp, 501 Ödenmemiş Sermaye hesabı alacaklandırılır.

Kuruluş aşamasında yapılan giderler, 770 Genel Yönetim Giderleri hesabının (7/A Seçeneğine göre) borcuna yazılmak suretiyle direkt gider olarak yazılabileceği gibi, 262 Kuruluş ve Örgütlendirme Giderleri hesabının borcuna yazılarak aktifleştirilebilir. Örnek: Konut Yapı Kooperatifi 8 kişi tarafından ve 1500’er adet ortaklık payı taahhüt edilerek kuruluyor (1 ortalık payının değeri 1 YTL’dir).

Ortaklar sermaye taahhütlerinin ¼’ünü ileride kooperatif hesaplarına aktarılmak üzere kurucu ortaklardan Savaş KAYA’ya nakit olarak teslim ediyorlar.

86

Kuruluş sırasında toplam 100 YTL gider yapılıyor, bu giderleri kurucu ortaklardan Zeynep ÖKKE karşılıyor.

Kurucu ortaklar kalan sermaye taahhütlerinin geri kalanını kooperatife nakit olarak ödüyorlar, kurucu ortak Savaş KAYA’ya ödenen ¼ paylar da alınarak, kooperatif hesabına T bankasında açılan hesaba yatırılıyor. *Sermaye taahhüt kaydının yapılması: 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 501.01 Savaş KAYA 501.02 Zeynep ÖKKE 501.03 Ferdi ARIKAN 501.04 Halil DEMİRBAŞ 501.05 Şafak YILMAZ 501.06 Hakkı GENÇ 501.07 Fatih ÖZEN 501.08 Metin KAYA

12.000 1.500 1.500 1.500 1.500 1.500 1.500 1.500 1.500

500 SERMAYE

12.000

Sermaye taahhüt kaydı * Taahhütlerin ¼’ünün kurucu ortaklardan birine teslimi: 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR 136.01 Savaş KAYA

3.000 3.000

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 501.01 Savaş KAYA 501.02 Zeynep ÖKKE 501.03 Ferdi ARIKAN 501.04 Halil DEMİRBAŞ 501.05 Şafak YILMAZ 501.06 Hakkı GENÇ 501.07 Fatih ÖZEN 501.08 Metin KAYA ermaye taahhütlerinin 1/4‘ünün kurucu ortağa teslimi

87

3.000 375 375 375 375 375 375 375 375

*Kuruluş giderlerinin aktifleştirilmesi (direkt gider yazılacaksa 770, aktifleştirilecekse 262 numaralı hesap kullanılır): 262 KURULUŞ VE ÖRGÜTLENME GİD. ( 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ)

100

336 DİĞER ÇEŞİTLİ. BORÇ.

336.01 Zeynep ÖKKE Kuruluş giderlerinin kaydı

100 100

* Kalan taahhütlerin yerine getirilmesi ve sermaye paylarının bankaya yatırılması: 102 BANKALAR 102.01 T Bankası 136 DİĞ. ÇEŞİTLİ ALACAK 136.01 Savaş KAYA 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 501.01 Savaş KAYA 501.02 Zeynep ÖKKE 501.03 Ferdi ARIKAN 501.04 Halil DEMİRBAŞ 501.05 Şafak YILMAZ 501.06 Hakkı GENÇ 501.07 Fatih ÖZEN 501.08 Metin KAYA Sermayenin kalan ¾ ünün ödenmesi ile kurucu ortaktaki ¼ sermaye payının bankaya yatırılması

88

12.000 12.000 3.000 3.000 9.000 1.125 1.125 1.125 1.125 1.125 1.125 1.125 1.125

Aktif

S.S KONUT YAPI KOOPERATİFİ AÇILIŞ BİLANÇOSU Pasif

I DÖNEN VARLIKLAR

12.000

I KISAVADELİ Y.KAYNAKLAR

100 A HAZIR DEĞERLER 102 BANKALAR

12.000 12.000

2 DURAN VARLIKLAR 12.000 SERMAYE

A DİĞER BORÇLER

100

336 DİG. ÇEŞ. BORÇLAR 100 100

V ÖZKAYNAKLAR

F M.OLMAYAN DUR. VAR

100

A ÖDENMİŞ

12.000

262 KURULUŞ ÖRG. GİD. 100

500 SERMAYE

12.000

12.100

12.100

Yukarıdaki örnekte kuruluş giderlerini yapan ortağa olan borç kooperatifin bankadaki hesabından ödendiğinde aşağıdaki kayıt yapılır:

336 DİĞER ÇEŞİTLİ BORÇLAR 336.01 Zeynep ÖKKE

100 100

102 BANKALAR 102.01 T Bankası Kuruluş giderini yapan ortağa borcun ödenmesi

100 100

5.2.2. Ek Ödemelerin ve Aidatların Muhasebeleştirilmesi Ortaklar, sermaye payları dışında, arsa, altyapı, inşaat vb. gibi ödemeleri genel kurul kararıyla yapabilir. Bu tür ödemeler taahhüt edildiğinde 131 Ortaklardan Alacaklar hesabının borcuna karşılık, 431 Ortaklara Borçlar (Özellikle inşaat kooperatiflerinde bu ödemeler karşılığında konut veya iş yeri verileceğinden ve inşaat 1 yıldan fazla süreceğinden bu hesaba kaydetmek uygun görülmüştür.) alacaklandırılır. Örnek1: 8 ortaklı Konut Yapı Kooperatifi’nin 5 Mart 2007’ de yapılan genel kurulunda alınan karara göre; ortaklar nisan ayından başlamak üzere 15 ay süre ile 175 YTL arsa payı, 125 YTL inşaat payı ödeyecektir.

89

131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 131.01 Savaş KAYA 131.02 Zeynep ÖKKE 131.03 Ferdi ARIKAN 131.04 Halil DEMİRBAŞ 131.05 Şafak YILMAZ 131.06 Hakkı GENÇ 131.07 Fatih ÖZEN 131.08 Metin KAYA

36.000 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500

431ORTAKLARA BORÇLAR 431.01 Savaş KAYA 431.02 Zeynep ÖKKE 431.03 Ferdi ARIKAN 431.04 Halil DEMİRBAŞ 431.05 Şafak YILMAZ 431.06 Hakkı GENÇ 431.07 Fatih ÖZEN 431.08 Metin KAYA Ortakların arsa ve inşaat paylarının tahakkuku

36.000 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500

Taahhütler yerine getirildiğinde, ödeme şekline göre ilgili varlık hesabı (100 Kasa, 101 Alınan Çekler, 121 Alacak Senetleri, 102 Bankalar v.s) borcuna karşılık, 131 Ortaklardan Alacaklar hesabı alacaklandırılır. Örnek 2: Ortaklar, yukarıdaki örnekte tahakkuk eden ödemelerini, her aya ayrı bir senet imzalayıp vererek yerine getiriyor.

121 ALACAK SENETLERİ

36.000

131 ORT. ALACAKLAR 131.01 Savaş KAYA 131.02 Zeynep ÖKKE 131.03 Ferdi ARIKAN 131.04 Halil DEMİRBAŞ 131.05 Şafak YILMAZ 131.06 Hakkı GENÇ 131.07 Fatih ÖZEN 131.08 Metin KAYA Genel kurul kararınca ortakların arsa ve inşaat payları karşılığında senet alınması

90

36.000 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500 4.500

Örnek 3: Ortaklar, nisan ayı ödemelerini yapıyor ve bu aya ilişkin senetlerini alıyor.

100 KASA

2.400

121 ALACAK SENETLERİ Nisan ayı tahsilatlarının yapılması

2.400

5.2.3. Ortaklığa Yeni Üye Alımının Muhasebeleştirilmesi Ortaklığa yeni kabul edilen ortak, aynı kurucu ortaklar gibi ana sözleşmede taahhüt edilmesi gereken en az ortaklık payını almayı taahhüt etmelidir. Ayrıca ana sözleşmede yeni alınacak ortaklardan talep edilecek bir fark var ise bu fark ile birlikte o ana kadar diğer ortakların yaptıkları ödemeleri de yapması gerekir.

Yeni ortak olan kişinin sermaye ve diğer ödemeleri yapmayı taahhüt etmesi durumunda yapılacak kayıt, yukarıda değinildiği gibi olacaktır. Buradaki tek fark, yeni ortaktan ana sözleşme gereği bir fark alınacaksa bu farkın hangi hesapta izleneceğidir. Böyle bir fark alınması durumunda, alınan fark 649 Diğer Olağan Gelir ve Karlar hesabının alacağında izlenecektir. Örnek 1: 5 Temmuz 2007 günü Fehmi YERLİKAYA adlı kişi kooperatife ortak olarak alınıyor. Yeni ortak ana sözleşmede her ortağın en az 1500 adet ortaklık payı almasının gerektiğini bildiren hükme göre 1500 adet ortaklık payı almayı taahhüt ediyor.

Yeni ortak, diğer ortakların o ana kadar ödemiş oldukları arsa ve inşaat payları toplamı olan 900 YTL’ yi ve ana sözleşmede belirtilen ve yeni ortak olacaklardan alınacak 1.100 YTL’lik farkı ödemeyi taahhüt ediyor. Yeni ortak sermaye taahhüdünü ve ödemesi gereken diğer yükümlülükleri nakit olarak ödüyor. * Yeni ortağın sermaye taahhüdünün kaydı: 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 501.09 Fehmi YERLİKAYA

1500 1500

500 SERMAYE Sermaye taahhüt kaydı

1500

91

*Yeni ortağın, diğer ortakların yaptıkları ödemeleri, taahhüt etmesinin kaydı: 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 131.09 Fehmi YERLİKAYA 900 900 431ORTAKLARA BORÇLAR 431.09 Fehmi YERLİKAYA Yeni ortağın, yapılan ödemeleri taahhüt etmesi 900

900

*Yeni ortağın taahhütlerini yerine getirmesi: 100 KASA

3.500

131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR 131.09 Fehmi YERLİKAYA 501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 501.09 Fehmi YERLİKAYA 649 DİG. OLA.GELİR VE KARLAR Yeni ortağın taahhütlerini yerine getirmesi

900 900 1.500 1.500 1.100

5.2.4. Ortaklıktan Çıkış İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Ortaklıktan ayrılan veya çıkarılan ortağa ilişkin muhasebe kaydı yapılırken şu hususlara dikkat edilir:  

   

Ortakların ortaklığa girişinde taahhüt ettikleri ve ödedikleri sermayenin kaydedildiği 500 Sermaye Hesabı borçlandırılarak çıkan ortağın sermayesi toplam sermayeden indirilir.

Ortakların sermaye payı dışında, kooperatife ödemeyi taahhüt ettikleri ödemelerin kaydedildiği 431 Ortaklara Borçlar Hesabı, çıkan ortağın bu tür taahhütlerine isabet eden kısmı kadar borçlandırılarak çıkan ortağın ödeme taahhütleri kapatılır. Çıkan ortağın ödemeyi taahhüt ettiği tutarlardan, halen ödemediği tutarlar 131 Ortaklardan Alacaklar Hesabının alacağına yazılarak yok edilir. Çıkan Ortağın borçlarına karşılık kooperatife verdiği ve henüz ödemediği senet ve çekler varsa, senetler 121 Nu’lı hesabın, çekler 101 Nu’lı hesabın alacağına kaydedilerek kapatılır. Çıkan ortaktan, ortaklıktan çıkmanın sonucu olarak yapılacak kesintiler varsa, 649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar Hesabının alacağına yazılır.

Hesap kesimi sonucu çıkan ortağa ödenmesi gereken tutar ödeme şekline göre ilgili varlık hesabının borcuna kaydedilir.

Örnek: Yükümlülüklerini yerine getirmeyen Şafak YILMAZ adlı ortak, yönetim kurulu kararıyla kooperatiften ihraç edilmiştir.

92

    

İhraç edilen ortak 1500 adet ortaklık payı taahhüt etmiş ve ödemiştir. İhraç edilen ortak toplam 2.700 YTL arsa ve inşaat payı ödemiştir. İhraç edilen ortağın, genel kurul kararıyla belirlenip de adına tahakkuk ettirilen ancak vadesi gelmediği için henüz ödenmeyen aidat miktarı 300 YTL’dir.

Genel kurul kararı gereği, ayrılan ortaktan 250 YTL masraf kesilecektir.

Hesap kesimi sonucu ortağın alacağı tutar bankadan ödeniyor.

431 ORTAKLARA BORÇLAR 431.05 Şafak YILMAZ 500 SERMAYE

3.000 3.000 1.500

102 BANKALAR HESABI 102.01 T Bankası 131 ORTAKLARDAN AL. 131.05 Şafak YILMAZ 649 D. OLAĞ. GEL.VE KÂR. İhraç edilen ortağın çıkış işleminin kaydı

3.950 3.950 300 300 250

5.2.5. Gelir Gider Farkına İlişkin Muhasebe Kayıtları Kooperatiflerin asıl amacı kâr elde etmek olmadığından; kooperatif faaliyetleri sonucu ortaya çıkan kâr ve zararlar, olumlu ve olumsuz gelir gider farkı olarak adlandırılır. Kâr, olumlu gelir gider farkı; zarar ise olumsuz gelir gider farkı olarak adlandırılır.

Kooperatifler, sermaye şirketleri gibi kurumlar vergisi mükellefidirler. Ancak bazı durumlarda, kooperatifler kurumlar vergisinden muaf olur.

Bir kooperatifin kurumlar vergisinden muaf olabilmesi için, aşağıdaki hususların kooperatif ana sözleşmesinde yer alması ve uygulanması gerekir:     

Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmayacağı, Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmeyeceği, Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmayacağı, Kooperatif faaliyetlerinden yalnız kooperatif ortaklarının yararlanacağı, Kurumlar vergisinden muaf olmak için, ana sözleşmede yer alması gereken yukarıdaki hükümler dışında, faaliyete geçen üst birliğe de üye olmak gerekir.

Faaliyete geçen bir üst birlik yoksa, bu durum ilgili bakanlıktan alınacak bir yazı ile belgelenir.

Ana sözleşmede yukarıda saydığımız hususlardan bir ya da bir kaçına yer vermeyen veya yer verdiği halde uygulamada bu hususlara aykırı hareket eden veyahut faaliyete geçen üst kurula üye olmayan kooperatifler kurumlar, vergisi muafiyetinden faydalanamaz.

93

Kooperatifler Kanunu’na göre olumlu gelir gider farkından ilk önce %10 yedek akçe ayrılır. Kooperatif üst kuruluşları bu orana ek olarak en az %5 olağanüstü yedek akçe ayırmak zorundadır.

Yedek akçe dışında, kooperatifçiliğin tanıtılması, hizmet içi eğitimlerin gerçekleştirilmesi amacıyla %1 oranında tanıtma ve eğitim hizmetleri fonu kesilerek, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın tanıtma fonu hesabına yatırılır.

Yukarıda saydığımız yedek akçe ve tanıtım fonu dışında, ana sözleşmede belirtilmiş ise diğer fonlar da kesilir. Bilindiği üzere kooperatifler, ana sözleşmelerinde yer vermek suretiyle ortaklarına ve çalışanlarına yardım maksadıyla yardım fonu oluşturabilir.

Fon ayırma işlemleri bittikten sonra, eğer kooperatif kurumlar vergisi mükellefi ise kurumlar vergisinin kesilmesi ve dağıtılması düşünülüyorsa ortaya çıkan olumlu gelir gider farkının ortaklara risturn olarak dağıtılması gerekir. Örnek 1: S.S.Tüketim Kooperatifi, kurumlar vergisinden muaf olup 2006 yılında 15.000 YTL olumlu gelir gider farkı elde etmiştir. Elde edilen olumlu gelir gider farkının tamamı ortaklar arasındaki alışverişlerden elde edilmiştir.

Kooperatifler Kanunu gereği, elde edilen olumlu gelir gider farkından %10 yasal yedek akçe ve %1 tanıtım ve eğitim fonu ayrılacaktır. Genel kurulda yasal kesintiler yapıldıktan sonra arta kalan olumlu gelir gider farkının ortaklara risturn olarak dağıtılması kararlaştırılmıştır.

Yasal kesintiler ve dağıtılacak risturn miktarının belirlenmesi: Yasal Yedekler : 15.000 X 0,10 = 1.500 Tanıtma ve Eğitim Fonu : 15.000 X 0,01 = 150 TOPLAM:

1.650 YTL

Dağıtılacak Risturn Tutarı: 15.000 – 1.650 = 13.350 YTL

94

* Dağıtımın Yapılması: 570 GEÇMİŞ YIL KARLARI HESABI

15.000

331 ORTAKLARA BORÇLAR 331.08 Risturn Payları

13.350 13.350 150

360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 360.04 Tanıtım ve Eğt. Fonu

150 1.500

540 YASAL YEDEKLER Dönem olumlu gelir gider farkının dağıtımı

* Tanıtım ve Eğitim Fonunun Bankaya Yatırılması: 360 ÖD. VERGİ VE FONLAR 360.04 Tanıtım ve Eğt. Fonu

150 150

100 KASA HESABI Tanıtım ve eğitim fonunun bankaya yatırılması

150

*Ortakların Risturn Paylarının Nakit Olarak Ödenmesi: 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 331.08 Risturn Payları

13.350 13.350

100 KASA HESABI Ortakların risturn paylarının nakit olarak ödenmesi

13.350

Örnek 2: Kurumlar vergisi mükellefi olan SS Kaya Tüketim Kooperatifinin 2006 yılı olumlu gelir gider farkı 25.000 YTL’dir. Yasal kesintiler yapıldıktan sonra kalan tutar ortaklara risturn olarak dağıtılacaktır.

Yasal kesintiler ve dağıtılacak risturn miktarının belirlenmesi: Dönem Olumlu Gelir Gider Farkı Kurumlar Vergisi :(25.000 X 0,20) Tanıtım ve Eğitim Fonu : (25.000 X 0.01) Yasal Yedekler : (25.000 X 0.10) Gelir Vergisi Stopajı Matrahı Gelir Vergisi : (17.250 X 0,10)

= = = = = =

95

25.000YTL (5.000 YTL) (250 YTL) (2.500 YTL) 17.250 YTL 1.725 YTL

Bu hesaplamalardan sonra ortaya çıkan tablo aşağıdaki gibidir: DÖNEM GELİR GİDER OLUMLU FARKI 25.000 YTL ÖDENECEK VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLER (-) (6.975 YTL)  Kurumlar Vergisi (-) 5.000 YTL  Gelir Vergisi Stopajı (-) 1.725 YTL  Tanıtım ve Eğitim Fonu (-) 250 YTL YASAL YEDEKLER (-) (2.500 YTL) ORTAKLARA DAĞITILACAK RİSTURN TUTARI 15.525 YTL *2006 Yılı Dönem Sonunda Yapılacak Kayıtlar: 691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI 370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞ.YASAL YÜKÜM.KARŞ.

370.01 Kurumlar Vergisi 370.02 Tanıtım ve Eğitim Fonu Dönem karı üzerinden kurumlar vergisi ve tanıtım ve eğitim fonu için karşılık ayrılması 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI

5.250

5.250 5.000 250

25.000

691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜK.KARŞ.HS. 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI Dönem karının gelir tablosu hesaplarına devri 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI

5.250 19.750

19.750

590 DÖNEM NET KARI HESABI Dönem net karının gelir tablosu hesabından bilanço hesabına devri

19.750

* 2007 Yılı Başında Yapılacak Kayıt: 590 DÖNEM NET KÂRI HESABI

19.750

570 GEÇMİŞ YIL KARLARI HS Önceki dönem net karının geçmiş yıl karlarına devri

96

19.750

* Genel Kurulun Risturn Dağıtma Kararından Sonra Yapılacak Kayıt: 570 GEÇMİŞ YIL KÂRLARI HESABI

19.750

331 ORTAKLARA BORÇLAR 331.08 Risturn Payları 540 YASAL YEDEKLER Önceki dönem karından yasal yedekler ayrıldıktan sonra kalan tutarın ortakların hesabına devri

17.250 15.525 2.500

* Risturnların Ortaklara Ödenmesinde Yapılacak Kayıt: 331 ORTAKLARA BORÇLAR HESABI 331.08 Risturn Payları

17.250 17.250

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI 360 01 Gelir Ver. Stopajı 100 KASA HESABI Ortakların olumlu gelir gider farkı alacaklarından gelir vergisi stopajı yapıldıktan sonra, kalanın nakit olarak ödenmesi

1.725 1.725 15.525

* Kooperatiflerde şirketler gibi kurumlar vergisi beyannamelerini nisan ayında bağlı bulundukları vergi dairesine verir, nisan ayı sonuna kadar da ödemeleri gereken kurumlar vergisini öder. Örneğimizdeki kooperatifin Nisan ayı başında yapacağı tahakkuk kaydı ve ay içerisinde yapacağı ödeme kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI 370.01 Kurumlar Vergisi 370.02 Tanıtım ve Eğitim Fonu 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI Kurumlar vergisi ve tanıtım ve eğitim fonunun tahakkuk ettirilmesi

97

5.250 5.000 250

5.250

360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

5.000

100 KASA HESABI Kurumlar vergisinin vergi dairesine ödenmesi 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

5.000

250

100 KASA HESABI Tanıtım ve eğitim fonunun bankaya yatırılması

250

*Gelir vergisi stopajı, muhtasar beyannamede belirtilip vergi dairesine ödendiğinde şu kayıt yapılır: 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR

1.725

100 KASA HESABI Gelir vergisi stopajının muhtasar beyanname ile vergi dairesine ödenmesi

1.725

Kooperatiflerin dönemi olumsuz gelir gider farkı ile kapatması durumunda, olumsuz gelir gider farkı 3 yoldan biri ile karşılanır:   

Sermaye paylarından Yedek akçelerden Ek ödemelerle

Örnek 3: S.S.Konut Yapı Kooperatifi 2006 faaliyet dönemini 11.000 YTL olumsuz gelir gider farkı ile kapatmıştır. Ortaya çıkan olumsuz gelir gider farkının 4.000 YTL’ sinin yedeklerden kalan 7.000 YTL’ sinin ise sermaye paylarından karşılanmasına karar verilmiştir.

500 SERMAYE HESABI 540 YASAL YEDEKLER

7.000 4.000

580 GEÇMİŞ YIL ZARARLARI Dönem zararının sermaye ve yedeklerden karşılanarak kapatılması

11.000

5.2.6. Kooperatiflerin Tasfiyesi Tasfiye kooperatifin çeşitli nedenler ile faaliyetlerini yürütemediğinden dağılması anlamına gelir. Bundan sonra yapılacak iş kurulan ortakılığa son verilmesi işlemleridir.

Tasfiyenin aşamaları aşağıdaki gibi gerçekleşir; 98



Tasfiye edilecek kooperatifin genel kurulunda tasfiyeye ve tasfiye memurunun kimler olacağına karar alınır. Karar onaylandıktan sonra ticaret siciline aşağıdaki ekler ile başvurulur.    



Genel kurul toplantı zaptı (Noter onaylı 3 nüsha) Hazirun cetveli Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın komiser tayin yazısı Tasfiye halinde ibaresi altında düzenlenmiş tasfiye memurlarının imza beyannamesi (2 nüsha)  Tasfiye memurlarının 2'şer adet nüfus cüzdan sureti  Tasfiye memurlarının 2'şer adet ikametgah ilmuhaberi  Bilanço Kooperatifin tasfiye hali Ticaret Odası’na da bir dilekçe ile bildirilir. (Yönetim Kurulu tarafından imzalanacak ve dilekçeye eklenen belgeler belirtilecektir)



Kooperatifin tasfiye kararı tescil edildikten sonra Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde birer hafta ara ile üç defa tasfiye ilanı yapılır.Üçüncü ilanın yayın tarihinden itibaren 1 yıllık tasfiye süreci başlar. Bu süre içerisinde;  Kooperatif mal varlığını, borç ve alacakları kapatılır.  Bir yıllık süre dolduktan ve bunlar gerçekleştikten sonra son bir genel kurul yapılır.  Bu genel kurulda da gündeme alınan tasfiyenin bitirilmesi hususu oylanır.  Bu genel kurul kararı Ticaret Siciline tekrar tescil ettirilir. Örnek: Aşağıda bilançosu verilen kooperatifin tasfiyesine karar alınmış gerekli işlemler tamamlanmıştır. Tasfiye memuru sırası ile aşağıdaki işlemleri yerine getirmiştir.

Kasadaki paranın tamamı banakaya yatırılmıştır.

Tasfiye işlemleri için % 18 KDV hariç 2.000 YTL bankadan ödenmiştir.

Ortaklardan olan alcak faizi ile birlikte 1.800 YTL olarak tahsil edilmiştir. Ödenecek vergiler ödenmiştir.

Demirbaşlar 2.250 YTL’ya satılmıştır.

Vergi dairesinden olan 360YTL KDV alacağı tahsil edilmiştir. Çözüm:Tasfiye memurlarınca, göreve başlarken kooperatifin durum ve değerlerini gösteren bir envanter çıkarılır. Tasfiye açılış bilançosu genel kurula onaylatılır.

99

SS Konut Yapı Kooperatifinin 18.08.2007 Tarihli Tasfiyeye Başlama Bilançosu AKTİF I DÖNEN VARLIKLAR 13.950,00 HAZIR DEĞERLER 12.450,00 Kasa 7.000,00 Bankalar 5.450,00 DİĞER ALACAKLAR 1.500,00 Ort. Alacaklar 1.500,00 II DURAN VARLIKLAR 500,00 MADDİ DURAN VAR. 500,00 Demirbaşlar 2.000,00 (B.Amort.

(1.500.00)

PASİF III KISA VADELİ YAB. KAY. 1.450,00 DİĞER BORÇLAR 1.450,00 Ödenecek Vergi 1.450,00

AKTİF TOPLAMI 14.450,00

PASİF 14.450,00

========

========

100

Gv. KDV

1.000 450,00

V ÖZ KAYNAKLAR 13.000,00 ÖDENMİŞ SERMAYE 13.000,00 Sermaye 13.000,00

TOPLAMI

Aktarılan Toplam 100 KASA HESABI 102 BANKA HESABI 131 ORTAKL.ALACAKLAR BİNALAR HES. 255 DEMİRBAŞLAR HS. 360 ÖDENECEK VER.FONL. Gelir Vergisi 1.000,00 KDV 450,00 257 BİRİKMİŞ AMORTİS. H. 500 SERMAYE HS. Tasfiyeye başlama bilânçosunun kaydı ---------------------------------------102 BANKALAR HESABI 100 KASA HESABI Kasadaki paranın bankaya yatırılması ---------------------------------------560 TASFİYE KAR/ZARARI 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 102 BANKA HESABI Tasfiye masraflarının bankadan ödenmesi ---------------------------------------102 BANKA HESABI 560 TASFİYE KAR/ZARARI 131 ORTAKLAR.ALACAKL. Ortaklardan alacağın tahsili --------------------------------------360 ÖDENECEK VERGİLER HESABI 102 BANKA HESABI Vergilerin bankadan ödenmesi ---------------------------------------102 BANKA HESABI 257 BİRİKMİŞ AMORTİS. H 560 TASFİYE KAR/ZARARI 255 DEMİRBAŞLAR HS. Demirbaşların satışı --------------------------------------190 DEVREDEN KDV 191 İNDİRİLECEK KDV. KDV’nin mahsubu ---------------------------------------102 BANKA HESABI 190 DEVREDEN KDV KDV nin vergi dairesinden tahsili ---------------------------------------TOPLAM 101

7.000,00 5.450,00 1.500,00 2.000,00 1.450,00

1.500,00 13.000

7.000,00 7.000,00

2.000,00 360,00 2.360,00

1.800,00 300,00 1.500,00

1.450,00 1.450,00

2.250,00 1.500,00 1.750,00 2.000,00

360,00 360,00 360,00 360

Tasfiye memurları tarafından, tasfiyenin gerektirdiği bütün işlemler yapıldıktan sonra tasfiye sonucunu gösteren son ve kat'i bilanço tanzim ederek genel kurulun onayına sunar.

SS Konut Yapı Kooperatifinin 18.08.2007 Tarihli Tasfiyeye Sonu Bilançosu AKTİF I DÖNEN VARLIKLAR 13.050,00 HAZIR DEĞERLER 13.050,00 Bankalar 13.050,00

AKTİF 13.050,00

PASİF V ÖZ KAYNAKLAR 13.050,00 ÖDENMİŞ SERMAYE 13.050,00 Sermaye 13.000,00 Tasfiye Karı 50,00

TOPLAMI PASİF 13.050,00

========

TOPLAMI

========

Tasfiyenin sonunda çıkarılan bilanço genel kurula onaylatılır. Bilançodaki olumlu fark ortaklara dağıtılır.

Aktarılan Toplam ---------------------------------------500 SERMAYE HESABI 560 TASFİYE KAR/ZARARI HS. 331 ORTAK.BORÇLAR Sermaye ve kar zararın ortaklara devri ---------------------------------------331 ORTAK.BORÇLAR 102 BANKALAR HESABI Bankada kalan paranın ortaklara ödenmesi ---------------------------------------TOPLAM

13.000,00 50,00 13.050,00

13.050,00 13.050,00

Böylece kooperatifin ticaret sicilinden silinmesi için başvurulur. Kooperatifin kapatıldığı ticaret sicil gazetesinde ilan edilir. Evraklar kapatılarak vergi dairesine teslim edilir. Bu işlemlerden dolayı tasfiye memuru ayrıca ücret alır.

Tasfiye sonunda ortaklara verecek bir şey kalmadığında ödeme yapılmaz.

Hes tasfiye işlemi kendine göre özellik göstermektedir. Diğer işlemler şirketlerin tasfiyesinde olduğu gibi yürütülmektedir.

102

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları











Öneriler

 Her ortağın en az 1 en fazla 5.000 ortaklık payı alması gerektiği unutulmamalıdır Kuruluş kayıtlarını yapınız.  İşlem için örneği öğretmeninizden yardım alarak temin ediniz.  Ek ödemelerin sadece kooperatif zararlarını karşılamak için Ek ödeme ve aidatlara ait kayıtları toplanabileceğini unutmayınız.

Yapınız.  İşlem için örneği öğretmeninizden yardım alarak temin ediniz.  Yeni giren ortağın sermaye payı almayı taahhüt etmesi ve taahhüdünün ¼ ünü Ortaklık işlemlerini kaydediniz. peşin ödemesi gereklidir.  İşlem için örneği öğretmeninizden yardım alarak temin ediniz.  Kooperatifin kurumlar vergisi mükellefi Gelir gider farkına ilişkin kayıtları olup, olmadığına dikkat ediniz. yapınız.  İşlem için örneği öğretmeninizden yardım alarak temin ediniz.  İşlem için örneği öğretmeninizden Kooperatiflerin tasfiye işlemlerini yardım alarak temin ediniz. kaydediniz.  İşlemlerin hesaplanmasında dikkatli olunuz.

103

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 1.

Hangisi kooperatiflerin tutması gereken zorunlu defterler arasında yer almaz?

A) Kasa Defteri B) Yevmiye Defteri C) Büyük Defter D) Ortaklar Defteri

2.

Hangisi kooperatiflerin tutabilecekleri yardımcı defterler arasında yer almaz?

A) Kıymetli evrak defteri B) Karar defteri C) Demirbaş defteri D) Evrak kayıt defteri

3.

Yevmiye defterine yapılan …………………………………………düzeltilir.

4.

Yevmiye defterine kayıt süresi belge tarihinden itibaren…………………gündür.

5.

Eğer işletme muhasebe fişleri kullanıyorsa, defterlere kayıt süresi……………..güne çıkar.

6.

Kooperatif defterlerinin tutulmasından……………………………….sorumludur.

7.

Kuruluş aşamasında yapılan giderler, ……………………………….hesabının borcuna (7/A seçeneğine göre) yazılmak suretiyle direkt olarak gider yazılabileceği gibi, …………………………………… hesabının borcuna yazılarak aktifleştirilebilir.

8.

Kooperatiflerde olumlu gelir gider farkından %10 oranında ……………………….. ve ……….oranında Tanıtım ve Eğitim Fonu ayrılır.

9.

Aşağıdakilerden hangisi kooperatiflerin kurumlar vergisinden muaf olmaları için ana sözleşmede yer alması gereken hususlardan birisi değildir?

A) Yönetim kurulu üyelerine kazanç üzerinden hisse verilemeyeceği.

B) Sermaye üzerinden kazanç dağıtılamayacağı, C) Ortaklara risturn dağıtılmayacağı, D) Yedek akçelerin ortaklara dağıtılamayacağı.

10.

Kooperatiflerde olumsuz gelir gider farkı ortaya çıkması durumunda, bu fark aşağıdakilerden hangisi ile karşılanamaz?

A) Sermaye paylarından, B) Yedek akçelerden, C) Ek ödemelerle, D) Daha iyi reklam yaparak.

104

yanlış

kayıt

DEĞERLENDIRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız doğru ise modül değerlendirme sorularına geçiniz.

105

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME 1.

Hangisi kooperatiflerin kuruluş amacıdır?

A) Kâr elde etmek B) Reklam yapmak C) Ortaklarının ihtiyaçlarını karşılamak D) Toplumu bilgilendirmek

2.

Hangisi kooperatif ortağı olamaz?

A) Gerçek kişiler B) Belediyeler C) Kamu kuruluşları D) Limited şirketler

3.

Bir ortak en fazla……………..ortaklık payı alabilir.

4.

Hangisi kooperatiflerin tutacakları defterlerdendir?

A) Yevmiye B) Röleve C) İşletme D) Ataşman

5.

Kooperatiflerde ortaya çıkan gelir farkının en az ……….’u yedek akçe olarak ayrılır

6.

Aşağıdakilerden hangisi ortaklık senedinde yer alır?

A) Ortağın kooperatife giriş çıkış tarihleri B) Ortağın bildiği yabancı diller C) Ortağın mezun olduğu okullar D) Ortağın fiziksel özellikleri

7.

Hangisi kooperatif ortaklarının haklarındandır?

A) Yönetimi bilgilendirme B) Ek ödeme yapma C) Aidat ödeme D) Gelir farkından pay alma

8.

Hangisi kooperatif genel kurulunu toplantıya çağıracaklar arasında yer alır?

A) Bakanlar Kurulu B) İlgili Bakanlık C) Cumhurbaşkanlığı D) TBMM

106

9.

Hangisi ortakların ödev ve sorumluluklarındandır?

A) Risturn alma B) Oy kullanma C) Ortaklık payı alma D) Üyelikten çıkma

10.

..……………………de bu konuya ilişkin bir hüküm olmadıkça olumlu gelir gider farkları ortaklara dağıtılmaz.

11.

Hangisi kooperatif organlarından birisidir?

A) Denetim kurulu B) Ortaklar kurulu C) Tasfiye kurulu D) Seçim kurulu

12.

…………………… ortakların tamamının oluşturduğu topluluktur.

13.

Hangisi yönetim kuruluna üye olmak için gerekli şartlar arasında yer almaz?

A) Aynı türden başka bir kooperatife üye olmamak B) Maddi durumu iyi olmak C) T.C. vatandaşı olmak D) Belirtilen suçlardan hüküm giymemiş olmak

14.

Denetim kuruluna dışardan üye………………..

15.

Hangisi VUK’da yer alan kayıt düzeni ile ilgili değildir?

A) Defterler Türkçe tutulmalıdır.

B) Boş satır bırakılmamalıdır.

C) Yanlış kayıt yapılan sayfa yırtılarak imha edilmelidir.

D) Defterler tasdik ettirilmelidir.

DEĞERLENDIRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Cevaplarınız hatalı ise ilgili konuları tekrar gözden geçiriniz.

107

UYGULAMALİ TESTİ Aşağıda listelenen davranışları, davranışlarınızın her birinde uyguladıysanız “evet”, uygulamadıysanız “hayır” kutucuklarını işaretleyiniz.

Modül Adı: Şirket kapanış işlemleri

Öğrencinin Adı Soyadı:

Uygulama Faaliyeti: Sermaye şirketlerinde

Sınıf ve No:

tasfiye Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri “Evet” veya “Hayır” kutucuklarına (X) işareti koyarak kontrol ediniz.

Gözlenecek Davranışlar 1. Kurabileceğiniz kooperatif türünü seçebilir misiniz?

2. Kooperatif ana sözleşmesini hazırlayabildiniz mi?

3. Kooperatifin kuruluşu için gerekli izinleri alabildiniz mi?

4. Kooperatife üyelik işlemlerini biliyor musunuz?

5. Kooperatif ortaklarının haklarını ve yükümlülüklerini yerine getirebilir misiniz?

6. Kooperatif ortaklığından çıkabilir misiniz?

7. Kooperatiflerin yönetim organlarında görev alabilir misiniz?

8. Kooperatiflerin kuruluş kayıtlarını yapabilir misiniz?

9. Kooperatif işlemlerine ilişkin kayıtları yapabilir misiniz?

10. Tasfiye başlangıç bilançosunu düzenlediniz mi?

11. Tasfiye işlemlerinin muhasebe kayıtlarını yapabiliyor musunuz?

12. Tasfiye sonu işlemlerini yapabiliyor musunuz?

Evet

Hayır

DEĞERLENDIRME Uygulama faaliyetinde kazandığınız davranışlarda işaretlediğiniz “Evet” ler kazandığınız becerileri ortaya koyuyor. ”Hayır” larınız için ilgili faaliyetleri tekrarlayınız.

Hepsi “Evet” ise bir sonraki ögrenim faaliyetine geçiniz.

108

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3 4 5

10

Cevap D 7 (YEDİ) A C B Tüketim Kooperatifleri Ortaklarının konut ihtiyaçlarını ucuza karşılamaktır Tarım ve Köy işleri Bakanlığı /Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Ticaret sicili memurluğuna Türkiye Ticaret Sicili

11

D

12

14

C 1 (BİR) / 5000 (BEŞBİN) 1 (BİR)

15

B

16

B

17

A

18

A

19

A

20

B

6 7

8 9

13

109

ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3 4 5 6 7 8

Cevap C B A C 15 gün D B 5 yıla

9

noter

10

12

D veraset ilamı / temsilci yükümlülüklerini

13

C

14

B

15

Karar defterine 3 ay /Ticaret Mahkemesi / Asliye Hukuk Mahkemesi A

11

16 17 18

B

19

B

20

A

110

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3

5 6 7 8

Cevap Ortaklık senedi D A Genel kurul / Yönetim kurulu B Ana sözleşmede B C

9

D

4

A

10

Tasfiye 11 A

12 13 14

4 (dört) / 1/10’unun (onda birinin) C D

15 16

1000 (bin) B

17

A

18 19 20

Sınırsız sorumluluk Sınırlı sorumluluk

111

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

Cevap B Genel Kurul D A D B 15 (onbeş) C Yönetim Kurulu 3 (üç) / 3 (Üç) B Denetim Kurulu C D A Genel Kurul /1 (Bir) /5 (Beş) C B A A

ÖĞRENME FAALİYETİ-5 CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3 4 5 6 7

8 9 10

Cevap A B Ters Kayıt İle 10 (on) 45 (kırk beş) Yönetim kurulu 770 Genel Yönetim Giderleri / 262 Kuruluş ve Örgütlenme Giderleri Yasal yedek akçe / %1 C D

112

MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI Soru 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Cevap C D 5000 (BEŞBİN) A %10 A D B C Ana Sözleşme A Genel Kurul B Seçilebilir C

113

KAYNAKÇA KAYNAKÇA              

KAYA Savaş, Yayımlanmamış Ders Notları, Ankara, 2006.

KURTULAN Ahmet, Kooperatifler Kanunu ve Açıklaması, Ankara, 2003. ÖZTÜR Veli, Şirketler Muhasebesi, Ankara, 2005. ŞAHİNGÖZ Fevzi, Ticaret-Turizm Terimleri Sözlüğü, Ankara, 1998. ŞİMŞEK Mustafa Yaşar, Kooperatifçilik Bilgisi, Ankara, 2005. www.alomaliye.com.tr www.gelirler.gov.tr www.google.com www.khgm.gov.tr www.kobifinans.com.tr www.kobitek.com www.koop-mer.gazi.edu.tr www.sanayi.gov.tr www.tedgem.gov.tr

114