T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKAN LIĞI
MEGEP
(MES LEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM S İS TEMİNİN GÜÇ LENDİRİLMES İ PROJES İ)
METAL TEKNOLOJİSİ OKSİ-GAZ İLE KÖŞE KAYNAĞI
ANKARA 2005
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; •
T alim ve T erbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve T eknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
•
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve T eknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
•
Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
•
Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
•
Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
•
Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR............................................................................................................ii GİRİ Ş.............................................................................................................................1 ÖĞRENME FAALİYET İ -1.............................................................................................3 1.KÖŞE KAYNAKLARI.................................................................................................3 1.1. Köşe Kaynaklarının Uygulandığı Yerler..................................................................3 1.2. Köşe Kaynaklarının Uygulama Pozisyonları............................................................3 1.3. Köşe Kaynağı Çeşitleri..........................................................................................3 1.4.Yatayda Telsiz Diş Köşe Kaynağı............................................................................4 UYGULAMA FAALİYETİ..........................................................................................5 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................8 ÖĞRENME FAALİYET İ-2 .............................................................................................9 2.YAT AYDA T ELLİ DIŞ KÖŞE KAYNAĞI ...................................................................9 UYGULAMA FAALİYETİ........................................................................................11 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ..............................................................................13 ÖĞRENME FAALİYET İ-3 ...........................................................................................14 3.YAT AYDA T ELLİ İÇ KÖŞE KAYNAĞI....................................................................14 UYGULAMA FAALİYETİ........................................................................................15 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ..............................................................................17 ÖĞRENME FAALİYET İ-4 ...........................................................................................18 4.FLANŞ KAYNAĞI ....................................................................................................18 UYGULAMA FAALİYETİ........................................................................................20 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ..............................................................................22 CEVAP ANAHT ARI.....................................................................................................23 MODÜL DEĞERLENDİRME.......................................................................................25 KAYNAKLAR .............................................................................................................27
i
AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KO D
521MMI051
ALAN DAL/MESLEK MO DÜLÜN ADI
Metal T eknolojisi Ortak Alan Oksi-Gaz İle Köşe Kaynağı Oksi-gaz kaynağı ile telsiz dış köşe, telli dış köşe, telli iç köşe ve flanş kaynağı konularını içeren öğrenim materyalidir 40/32
MO DÜLÜN TANIMI SÜRE Ö N KOŞUL YETERLİK
MO DÜLÜN AMACI
EĞİTİM Ö ĞRETİM O RTAMLARI VE DONANIMLARI Ö LÇME VE DEĞ ERLENDİRME
Oksi-Gaz kaynağı ile küt ek ve bindirme modüllerini almış olmak. Yatayda köşe kaynakları yapmak Genel Amaç: Bu modül gerekli ortam ve ekipman sağlandığında tekniğe uygun olarak Oksi-Gaz kaynağı ile telsiz dış köşe, telli dış köşe, telli iç köşe ve flanş kaynaklarını yapabileceksiniz Amaçlar: ¾ T ekniğe uygun olarak yatayda telsiz dış köşe kaynağı yapabileceksiniz ¾ T ekniğe uygun olarak yatayda telli dış köşe kaynağı yapabileceksiniz ¾ T ekniğe uygun olarak yatayda telli iç köşe kaynağı yapabileceksiniz ¾ T ekniğe uygun olarak yatayda boruların flanş kaynağı yapabileceksiniz Ortam: Oksi-Gaz kaynak atölyesi Donanım: Kaynak postası, kaynak yardımcı elemanları ve ilave tel. Modül içinde yer alan her faaliyetten sonra gözlem yapma, deney ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendirini Öğretmen modül sonrasında size ölçme uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir
ii
GİRİŞ GİRİŞ
Sevgili Öğrenci, Endüstrinin temel taşını oluşturan metal teknolojisinde kaynakçılık, vazgeçilmez bir meslektir. Eğitiminiz sonunda hedeflenen başarılara ulaşabilmeniz, oksi-gaz kaynakçılığında telsiz dış köşe, telli dış köşe, iç köşe ve flanş kaynakları ile ilgili bilgi ve becerileri kazanmanız çok önemlidir. Çevrenizde görmüş olduğunuz çeşitli makine parçaları, kazanlar, depolar, ısı cihazları sıvı ya da gaz iletim hatları, sac işçiliği vb. kaynaklarında bilgili ve yetkin elemanlar, sizler olacaksınız. Bu nedenle, köşe kaynakları büyük önem taşımaktadır.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ -1 AMAÇ
AMAÇ Bu faaliyet sonunda, uygun oksi-gaz kaynak atölyesi ortamı sağlandığında, tekniğe uygun olarak yatayda telsiz dış köşe kaynağı yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA ARAŞT IRMA Oksi-gaz üfleçlerinin parça kalınlığına göre seçimini araştırınız. T elsiz dış köşe kaynağı işlem sırasını araştırınız.
1.KÖŞE KAYNAKLARI 1.1. Köşe Kaynaklarının Uygulandığı Yerler ¾ ¾ ¾ ¾ ¾
Makine imalat sanayiinde Gaz ve sıvı iletim hatlarında Isıtma ve soğutma sistemlerinde Sac işçiliğinde Depo ve kazanların imalatında
1.2. Köşe Kaynaklarının Uygulama Pozisyonları ¾ ¾ ¾ ¾
Yatay kaynak Yan kaynaklar Dik kaynaklar T avan kaynakları
1.3. Köşe Kaynağı Çeşitleri KÖŞE KAYNAKLARI
DIŞ KÖŞE KAYNAKLARI
TELSİZ DIŞ KÖŞE KAYNAĞI
İÇ KÖŞE KAYNAKLARI
TELLİ DIŞ KÖŞE KAYNAĞI
3
FLANŞ KAYNAKLARI
1.4.Yatayda Telsiz Diş Köşe Kaynağı Yatayda telsiz dış köşe kaynağı, oksi-gaz kaynak tekniği ile ergitme yapılarak ve tel kullanılmaksızın parçaların dış köşe kenarlarına uygulanan birleştirme tekniğidir. Kaynak öncesi parçalar, yağ ve oksitlerden temizlenir. 90o açı ile boşluk verilmeden puntalanarak kaynak işlemine hazır hale getirilir. Şekil 1.1.
Şekil 1.1: Telsiz Dış Köşe Kaynağı Için Parçların Hazırlanması ve Puntalanması.
T elsiz dış köşe kaynağında kaynağın sağlam ve düzgün olması için normal alev ayarlanmalı ve üfleç açısı 60o-70o olmalıdır. T elsiz dış köşe kaynakları sağdan sola doğru yapılır ve 3 mm den daha ince parçalar kaynatılır. Şekil 1.2.
Şekil 1.2: Telsiz Dış Köşe Kaynaklarında Üfleç Açıları
4
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ
Çevrede hiçbir yanıcı veya patlayıcı madde bulundurmayınız!..
Aşağıda belirtilen işlem sırasına göre yatayda sola telsiz dış köşe kaynak işlemini gerçekleştiriniz. 1. 120x40x1,2 mm ölçülerinde iki adet yumuşak çelik sac malzeme hazırlayınız. 2. Hazırladığınız iş parçalarının kaynatılacak kısımlarını mengeneye bağlayarak eğe, zımpara veya tel fırça ile temizleyiniz. 3. Oksijen tüpünün ventilini yarım tur açarak regülatör (Basınç düşürüc ü) vidasını sıkınız ve 2,5-3 kg/cm2 basınç değerine ayarlayınız. Resim 1.1.
ayar
4.
Resim 1.1: Oksijen Basıncı
Asetilen tüpünün ventilini, bir tur açarak, regülatör ayar vidasını sıkınız ve 0,5 kg/cm2 basınç değerine ayarlayınız. Resim 1.2.
Resim 1.2: Asetilen Basıncı
5
Gaz kaçaklarına karşı, önleminizi alınız!..
Oksijen ve asetilen hortumlarını ezilmekten ve sıcak parçalarla temastan koruyunuz. Malzeme kalınlığına uygun, üzerinde 1-2 nolu üfleçi seçiniz. 5. Hamlaca üfleci takınız. Gaz kaçağı olmadığından emin olmak için su ile kontrol ediniz ve normal alev oluşturunuz. 6. Puntalama işlemi için malzemeleri kaynak masası üzerine yerleştiriniz. 7. Ǿ 2 mm kaynak teli kullanarak, 40 mm aralıklarla puntalama yapınız. Bakınız Şekil 1.1. 8. Puntalama sonucunda ısının etkisiyle malzemede değişikliklerini örs veya pleyt üzerinde düzeltiniz. Resim 1.3.
meydana
gelen
şekil
Resim 1.3 : Puntalanan Malzemenin Düzeltilmesi
Üfleci 60o -70o tutarak kaynak işlemine başlayıp kaynak banyosunu oluşturunuz. 9. Sola kaynak için gerçekleştiriniz. Şekil 1.6.
küçük
kavisli
6
hareketler
yaparak
kaynak
işlemini
Resim 1.4: Telsiz Dış Köşekaynağının Yapımı
Kaynak esnasında, PATLAMA veya ALEV DÜZENSİZLİĞİ olursa üfleç matkabı ile üflecin ucunu temizlemeyi unutmayınız!
10. Üfleci söndürünüz soğutunuz ve hamlaç askısına yerleştiriniz.. 11. Kaynattığınız iş parçasını kısaçla kenara alarak soğumasını bekleyiniz daha sonra suya sokunuz. 12. Çekilen kaynak dikişini gözle kontrol ediniz. 13. Kaynak sonucu malzemede oluşan çarpılmaları düzeltiniz ve mengeneye bağlayarak tel fırça ile temizleyiniz. Resim 1.5.
Resim 1.5: Kaynak Parçasının Temizliği
7
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Öğrenme faaliyetinde edindiğiniz bilgileri ölçmeye yönelik, boşluk doldurma testleri hazırlanmıştır. Bu testi kendinize uygulayınız. T est sonunda yer alan cevap anahtarı ile edinmiş olduğunuz bilgileri değerlendiriniz. Sonucu arkadaşlarınızla ve öğretmeninizle paylaşınız. SO RULAR 1. 1,5 mm kalınlığındaki iki adet sac malzemeyi, telsiz dış köşe kaynağı metodu ile kaynatmak için ……………..nolu üfleç seçilmelidir. 2. Flanş kaynağı ........... kaynağı çeşitlerindendir. 3. Kaynak işlemi esnasında kullanılan oksijen basıncı ............... kg/cm2 dir. 4. T elsiz dış köşe kaynağında üfleç açısı.................olmalıdır. 5. T elsiz dış köşe kaynağında, kaynak dikişinin oluşturulmasını ……. ….hareketi sağlar. 6. Oksijen tüpü ............. .tur sola çevrilerek açılmalıdır. 7. Kaynak banyosunun oluşturulmasını .………………ile sağlanır. 8. Kaynak sonucu malzemede oluşan çarpılmalar ....................dir.
DEĞ ERLENDIRME Cevap anahtarı ile yanıtlarınızı karşılaştırınız. Hatalı yanıtlarınız için faaliyeti tekrarlayınız. T üm yanıtlarınız doğru ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.
8
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2
AMAÇ
AMAÇ
Bu faaliyet sonunda, uygun oksi-gaz kaynak atölyesi ortamı sağlandığında tekniğe uygun olarak yatayda telli dış köşe kaynağı yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
ARAŞT IRMA
Üfleç açılarının kaynak dikişine etkisini araştırınız.
2.YATAYDA TELLİ DIŞ KÖŞE KAYNAĞI Yatayda telli dış köşe kaynağı oksi-gaz kaynak tekniği ile ergitme yapılarak ve ilave kaynak teli kullanarak, parçaların dış köşe kenarlarına uygulanan birleştirme tekniğidir. Kaynak işlemi öncesi yağ ve oksitleri temizlenmiş parçalar 90° lik açı ile ve aralarında 1,5-2 mm boşluk bırakılarak puntalanır. Çok ince parçalar arasına boşluk verilmez. T elli dış köşe kaynaklarının yapımında, parça kalınlığına bağlı olarak kaynak yönü tayin edilir. 3 mm kalınlığa kadar olan parçalar sola 3 mm den daha fazla kalınlığa sahip parçalar ise sağa doğru kaynatılır. Şekil 2.1-2.
Şekil 2.1-2: Sola Kaynak
Kaynak yönü
9
Kaynak yönü
Şekil 2.2: Sağa Kaynak
Sola doğru telli dış köşe kaynağında üfleç açısı 60o -70o sağa ise, 50o olmalıdır. Her iki kaynak pozisyonunda kaynak teli 30o -40o tutulmalıdır. Şekil 2.3.
Şekil 2.3: Sola Telli Dış Köşe Kaynağı Üfleç ve Kaynak Teli Açıları
10
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ
Çalışma ortamınızda güvenlik önlemlerinizi aldınız mı ?
Aşağıda belirtilen işlem sırasına göre yatayda sola telli dış köşe kaynak işlemini gerçekleştiriniz. 1. 120x40x1,2 mm ölçülerinde iki adet yumuşak çelik sac malzeme hazırlayınız. 2. Hazırladığınız iş parçalarının, kaynatılacak kısımlarını, mengeneye bağlayarak, eğe, zımpara veya tel fırça ile temizleyiniz. 3. Oksijen tüpünün ventilini yarım tur açarak, regülatör ayar vidasını sıkınız ve 2,5 - 3 kg/cm 2 basınç değerine ayarlayınız. Bakınız; Şekil 1.3. 4. Asetilen tüpünün ventilini bir tur açarak regülatör ayar vidasını sıkınız ve 0.5 kg/cm2 basınç değerine ayarlayınız. Bakınız; Şekil 1.4. 5. Parça kalınlığına uygun olarak 1– 2 nolu üfleci seçiniz. Hamlaca üfleci takınız. Gaz kaçağı olmadığından emin olmak için su ile kontrol ediniz ve normal alev oluşturunuz. 6. Puntalama işlemi için malzemeleri kaynak masası üzerine yerleştiriniz. 7. 90° açı yapacak şekilde ve parçalar arasına 1,5-2 mm boşluk bırakılarak Ǿ 2 mm kaynak teli kullanınız ve 40 mm aralıklarla puntalama yapınız. Şekil 2.4
11
1,5 – 2 mm kaynak boşluğu
Şekil 2.4: Telli Dış Köşe Kaynak Parçasının Hazırlanması ve Puntalanması
Gaz kaçaklarına karşı önlem almayı unutmayınız!
Oksijen ve Asetilen Hortumlarını Ez ilmekten ve Sıcak Parçalarla Te mastan Koruyunuz . 8. Puntalama sonucunda, ısının etkisiyle malzemede değişikliklerini örs veya pleyt üzerinde düzeltiniz.
meydana
gelen
şekil
9. Üfleçi 60o -70 o tutarak kaynak işlemine başlayıp kaynak banyosunu oluşturunuz.Sağdan sola doğru uygun üfleç hareketi ile ilave teli kaynak banyosu içerisine vererek kaynatma işlemini gerçekleştiriniz. Şekil 2.5.
Şekil 2.5: Üfleç Hareketleri ve Kaynağın Yapılışı
10. Üfleci söndürünüz soğutunuz ve hamlaç askısına yerleştiriniz.
Üfleci söndürürken önce asetilen musluğunu daha sonra oksijen musluğunu kapatmayı unutmayınız ! 11. Kaynattığınız iş parçasını kısaçla kenara alarak soğumasını bekleyiniz. Daha sonra suya sokunuz. 12. Çekilen kaynak dikişini gözle kontrol ediniz. 13. Kaynak sonucu malzemede oluşan çarpılmaları düzeltiniz ve mengeneye bağlayarak tel fırça ile temizleyiniz.
12
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Öğrenme faaliyetinde edindiğiniz bilgileri ölçmeye yönelik, çoktan seçmeli testler hazırlanmıştır. Bu testi kendinize uygulayınız.. Test sonunda yer alan cevap anahtarı ile edinmiş olduğunuz bilgileri değerlendiriniz. Sonucu arkadaşlarınızla ve öğretmeninizle paylaşınız SO RULAR 1. T elli dış köşe kaynaklarında, kaynağın nüfuziyetinin sağlanması için iş parçaları arasındaki kaynak boşluğu kaç mm verilmelidir? A) 0 -1 B) 5 - 2 C) 3 - 5 D) 6 - 8 2. Sola telli dış köşe kaynaklarında, üfleci kaç derece tutmalısınız? A) 5 - 10 B) 20-30 C) 40-50 D) 60-70 3. T elli dış köşe kaynaklarında, üfleç seçimine etki eden en önemli faktör hangisidir? A) Asetilen basıncı B) Oksijen basıncı D) Parça kalınlığı C) Kaynak alevi 4. Hamlaca üfleç takıldığı zaman, güvenlik açısından gaz kaçağını nasıl kontrol edersiniz? A) Çakmak alevi tutularak B) Hamlacı koklayarak C)Hamlacı su içerisine sokarak hava kabarcıklarını gözleyerek. D) Elimizin tersi ile gaz çıkışını hissederek 5. Parça kalınlığı “1,5” mm olan iş parçalarının, telli dış köşe kaynağında en uygun ergitmenin sağlanması için hangi üfleç kullanılır? A) 1-2 lik B) 2-4 lük C) 4-6 lik D) 6-9 luk 6. Sola telli dış köşe kaynaklarında, kaynak dikişinin oluşturulması açısından, tel açısı kaç derece tutulmalıdır? A) 5 – 10 B) 20-30 C) 30-40 D) 60-70
DEĞ ERLENDİRME Cevap anahtarı ile yanıtlarınızı karşılaştırınız. Hatalı yanıtlarınız için faaliyeti tekrarlayınız. T üm yanıtlarınız doğru ise diğer öğrenme faaliyetine geçiniz.
13
ÖĞRENME FAALİYETİ-3
AMAÇ
AMAÇ ÖĞRENME
FAALİYETİ-3
Bu faaliyet sonunda uygun oksi-gaz kaynak atölyesi ortamı sağlandığında tekniğe uygun olarak yatayda telli iç köşe kaynağı yapabileceksiniz. ARAŞT IRMA ARAŞTIRMA T elli iç köşe kaynağında, telin kaynağa etkisini araştırınız.araştırınız. T elli iç köşe kaynağının işlem sırasını araştırınız.
3.YATAYDA TELLİ İÇ KÖŞE KAYNAĞI Yatayda telli iç köşe kaynağı, oksi-gaz kaynak tekniği ile ergitme yapılarak ve ilave tel kullanılarak parçaların iç köşe kenarlarına uygulanan birleştirme tekniğidir. Yatayda iç köşe kaynak parçaları “ L” veya “ “ şeklinde konumlandırılıp kaynatılır. Resim 3.1-2.
Resim 3.1-2: İç Köşe Kaynaklarının Kaynağa Hazırlanması
Parça kalınlıkları farklı ise kalın malzemeye doğru üfleç yönlendirilir. Dolayısıyla kalın malzeme daha fazla ısı alır. 3 mm kalınlığa kadar olan parçalar sola 3 mm’ den daha fazla kalınlığa sahip parçalar ise sağa doğru kaynatılır. Sola doğru telli dış köşe kaynağında üfleç açısı 60o -70o , sağa ise 50o olmalıdır. Her iki kaynak pozisyonunda kaynak teli 30 o -40o tutulmalıdır.
14
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Çalışma ortamınızda güvenlik önlemlerinizi almayı unutmayınız!
Sulu ve kuru güvenlik sistemlerini kontrol ediniz! Aşağıda belirtilen işlem sırasına göre yatayda sola telli iç köşe kaynak işlemini gerçekleştiriniz. 1. A) 120x40x2 mm ölçüsünde bir adet yumuşak çelik sac malzeme B) 120x60x2 mm ölçüsünde bir adet yumuşak çelik sac malzeme hazırlayınız 2. Hazırladığınız iş parçalarının, kaynatılacak kısımlarını, bağlayarak,eğe, zımpara veya tel fırça ile temizleyiniz
mengeneye
3. Oksijen tüpünün ventilini, yarım tur açarak, regülatör ayar vidasını sıkınız ve 2,5 -3 kg/cm2 basınç değerine ayarlayınız 4. Asetilen tüpünün ventilini, bir tur açarak regülatör ayar vidasını sıkınız ve kg/cm 2 basınç değerine ayarlayınız Kaynak yaptığın ortamda kağıt, üstübü vb. malzemeler bulundurmayınız ! Yangına se be p olmayınız !
Oksijen ve asetilen hortumlarına basmayınız!
15
0.5
5. Malzeme kalınlığına uygun 2 - 4 nolu üfleci seçiniz 6. Hamlaca üfleci takınız. Gaz kaçağı olmadığından emin olmak için su ile kontrol ediniz ve normal alev oluşturunuz
Üfleci çevrenizdekilerden uzak tutunuz! 7. 120x60x2 mm ölçüsündeki parçanın ortasına gelecek şekilde dikey olarak 120x40x2 mm ölçüsündeki malzemeyi “ “ biçiminde kaynak masası üzerine yerleştiriniz. 8. Kaynak çekmelerini önlemek ve düzgünlüğü sa ğlamak için işkence ile parçaları sıkınız. Uçlardan başlayarak 40 mm aralıklarla puntalayınız. Bakınız; Şekil 3.1. 9. Puntalama sonucunda ısının değişikliklerini örs üzerinde düzeltiniz.
etkisiyle malzemede meydana
gelen
şekil
10.Parçaların biri birine dik olduğunu gönye ile doğrulayınız. 11.Puntalanan iş parçasının geniş yüzeyi kaynak masası üzerine gelecek şekilde yerleştiriniz. 12. Üfleçi 60o -70o tutarak kaynak işlemine başlayıp kaynak banyosunu oluşturunuz. Sa ğdan sola doğru uygun üfleç hareketi ile, ilave teli kaynak banyosu içerisine ara ara vererek kaynatma işlemini gerçekleştiriniz. Resim 3.2.
Üfleç Hareketi
Resim 3.2: Telli İç Köşe Kaynağı
13.Üfleci söndürünüz soğutunuz ve hamlaç askısına yerleştiriniz. 14.Kaynattığınız iş parçasını kısaçla kenara alarak soğumasını bekleyiniz. Daha sonra suya sokunuz. 15.Çekilen kaynak dikişini gözle kontrol ediniz. 16.Kaynak sonucu malzemede oluşan çarpılmaları düzeltiniz ve mengeneye bağlayarak tel fırça ile temizleyiniz.
16
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Öğrenme faaliyetinde edindiğiniz bilgileri ölçmeye yönelik. “ Doğru – Yanlış” testleri hazırlanmıştır. Bu testi kendinize uygulayınız. T est sonunda yer alan cevap anahtarı ile edinmiş olduğunuz bilgileri değerlendiriniz. Sonucu arkadaşlarınızla ve öğretmeninizle paylaşınız. SO RULAR D - Y 1. Oksijen tüpünün ventilini yarım tur açarak regülatör ayar vidası sıkılır ve “ 2,5 – 3 “ kg/cm 2 basınç değerine ayarlanır. D - Y 2. Sa ğdan sola kaynak yapımında üfleç hareketine gerek yoktur. D - Y 3. İç köşe kaynağı telsiz olarakda yapılır. D - Y 4. Kaynatma işlemi tamamlanınca üfleç alevi hemen söndürülür ve hamlaç askısına yerleştirilir. D - Y 5. Kaynak yaparken üfleç ısınsa da kaynağa devam etmeliyiz. D - Y 6. Sola iç köşe kaynağında üfleç eğim açısı 60o -70o olmalıdır. D - Y 7. İç köşe kaynaklarında kullanılacak malzemelerin oksitlerini ve çapaklarını temizlemek için eğe, zımpara veya tel fırça kullanılır. D - Y 8. İç köşe kaynaklarında kaynak yönüne parça kalınlığının etkisi yoktur.
17
ÖĞRENME FAALİYETİ-4 AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ-4
Bu faaliyet sonunda, uygun oksi-gaz kaynak atölyesi ortamı sağlandığında, tekniğe uygun olarak flanş kaynağı yapabileceksiniz. ARAŞT IRMA
ARAŞTIRMA Yumuşak çelik boruların çapları ve et kalınlıkları hakkında araştırma yapınız
4.FLANŞ KAYNAĞI Boruların düzgün bir sac üzerine yerleştirilerek çepe çevre kaynatılmasına flanş kaynağı denir. Flanş kaynakları sola ve sağa kaynak olarak gerçekleştirilir. 3 mm kalınlığa kadar olan parçalar sola, 3 mm’ den daha fazla kalınlığa sahip parçalar ise sağa doğru kaynatılır. Kaynak öncesi temizlenen parçalar en az üç yerinden puntalanır. Resim 4.1.
Punta
Punta
Punta
Resim 4.1: Flanş Kaynağı Parçaları ve Punta Yerleri
Sola flanş kaynağında üfleç açısı 60o -70o, sağa ise, 50o olmalıdır. Her iki kaynak pozisyonunda kaynak teli 30o -40o tutulmalıdır. Şekil 4.1-2.
18
Sola kaynak
Şekil 4.1: Sola Flanş Kaynağı Üfleçvve Tel Açıları
Sa ğa kaynak Şekil 4.2: Sağa Flanş Kaynağı Üfleç ve Tel Açıları
Flanş kaynaklarında düz parça ile boru arasında üfleç açısı 45° olmalıdır. Parça kalınlıkları farklı ise kalın parçaya doğru üfleç yönlendirilir. İnce parçanın delinmesi önlenir. Şekil 4.3.
. Şekil 4.3: Malzemeler Arası Üfleç Çıları
19
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ
Aşağıda belirtilen işlem sırasına göre flanş kaynağı işlemini gerçekleştiriniz. ¾ a) Ø 60 x2 mm ölçülerinde bir adet yumuşak çelik sac malzeme o R 1” x 50 mm ölçülerinde bir adet siyah boru ¾ Malzemelerin oksitlerini ve çapaklarını eğe, zımpara veya tel fırça ile temizleyiniz. ¾ Oksijen tüpünün ventilini yarım tur açarak regülatör ayar vidasını sıkınız ve 2,5 – 3 kg/cm2 basınç değerine ayarlayınız. ¾ Asetilen tüpünün ventilini bir tur açarak regülatör ayar vidasını sıkınız ve 0.5 kg/cm2 basınç değerine ayarlayınız. ¾ Malzeme kalınlığına uygun 2 - 4 nolu üfleci seçiniz. ¾ Hamlaca üfleci takınız. Gaz kaçağı olmadığından emin olmak için su ile kontrol ediniz ve normal alev oluşturunuz. ¾ Puntalama işlemi için malzemeleri kaynak masası üzerine yerleştiriniz. Ǿ2-2,5 mm kaynak teli kullanarak, 3 yerinden puntalayınız. ¾ Puntalama sonucunda ısının etkisiyle malzemede meydana gelen şekil değişikliklerini düzeltiniz. ¾ Parçaların biri birine dikey konumda olduğunu kontrol ediniz. ¾ Üfleçi 60o -70o tutarak kaynak işlemine başlayıp kaynak banyosunu oluşturunuz. Sa ğdan sola doğru, uygun üfleç hareketi ile ilave teli kaynak banyosu içerisine vererek yarısına kadar kaynatınız Diğer yarısını da ikinci pasoda yapınız Resim 4.2.
Kaynak yönü
Resim 4.2: Flanş Kaynağının Yapılışı
20
¾ Üfleci söndürünüz soğutunuz ve hamlaç askısına yerleştiriniz. ¾ Kaynattığınız iş parçasını kısaçla kenara alarak soğumasını bekleyiniz. Daha sonra suya sokunuz. ¾ Çekilen kaynak dikişini gözle kontrol ediniz. ¾ Parçayı düzeltiniz ve mengeneye bağlayarak tel fırça ile temizleyiniz
21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Öğrenme faaliyetinde edindiğiniz bilgileri ölçmeye yönelik çoktan seçmeli test hazırlanmıştır. Bu testi kendinize uygulayınız.. Test sonunda yer alan cevap anahtarı ile edinmiş olduğunuz bilgileri değerlendiriniz. Sonucu arkadaşlarınızla ve öğretmeninizle paylaşınız. SO RULAR 1) Flanş kaynaklarının yapımında sac parçasından başka ne tür malzeme kullanılır? A) Lama demiri
B) Köşebent
C) Sac
D) Profil
2) Flanş kaynaklarında parçalar en az kaç yerinden puntalanır? A)Bir yerinden
B) İki yerinden
C) Üç yerinden
D) Dört yerinden
3) 2 mm kalınlığındaki malzemelerin kaynağında kullanılması gereken üfleç aşağıdakilerden hangisidir? A) 0,5-1
B) 1-2
C) 2-4
D) 4-6
4) Flanş kaynaklarında düz parça ile boru arasındaki üfleç açısı kaç derece olmalıdır? A) 15 o
B) 25o
C) 35o
D) 45 o
5) Flanş kaynaklarında oksijen basıncı kaç kg/cm 2 olmalıdır? A) 1,5 -2
B) 2,5-3
C) 5-8
22
D)10-15
CEVAP ANAHTARI CEVAP ANAHTARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI SO RU NO
CEVAPLAR
1 2 3 4 5 6 7 8
1-2 köşe 2,5 –3 60 – 70 Üfleç Yarım Kaynak alevi Düzeltilmeli
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 C EVAP ANAHTARI SO RU NO
CEVAPLAR
1 2 3 4 5 6
A C D C A C
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 C EVAP ANAHTARI SO RU NO 1 2 3 4 5 6 7 8
CEVAPLAR D Y Y D Y D D Y
23
ÖĞRENME FAALİYETİ-4 C EVAP ANAHTARI SO RU NO CEVAPLAR 1 A 2 C 3 C 4 D 5 B
DEĞ ERLENDİRME Cevap anahtarı ile yanıtlarınızı karşılaştırınız. Hatalı yanıtlarınız için, faaliyeti tekrarlayınız. Tüm yanıtlarınız doğru ise diğe r öğrenme faaliye tine ge çiniz
24
MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME PERFO RMANS TESTİ (YETERLİK Ö LÇME) Aşağıda ölçüleri verilen malzemeleri kullanarak “ 6 “ saat içerisinde, şekle uygun olarak puntalayınız ve kaynatınız. Birleştirme de Kullanılan Malzemeler : (6) Yumuşak çelik boru Ǿ 32 x 50 kalınlık 1,5mm 120 x 60 x 1,5 mm 120 x 40 x 1,5 mm 120 x 40 x 1,5 mm 120 x 40 x 1,5 mm 120 x 40 x 1,5 mm
(5) Yumuşak çelik sac malzeme (4) Yumuşak çelik sac malzeme (3) Yumuşak çelik sac malzeme (2) Yumuşak çelik sac malzeme (1) Yumuşak çelik sac malzeme Birleştirme ( Ek ) ye rle ri :
(E) Flanş kaynağı (D) İç köşe “ “ kaynağı (C) T elli iç köşe kaynağı (B) T elli dış köşe kaynağı (A) T elsiz dış köşe kaynağı
E
B
D C A
Puntalama Sırası
( 1 ve 2 ) nolu parçaları arada boşluk vermeden dikey puntalayınız. ( 2 ve 3 ) nolu parçaları, arada 1,5 mm boşluk vererek dikey puntalayınız. ( 3 ) nolu parçanın üzerine gelecek şekilde, ( 4 ) nolu parçayı, kenardan dikey olarak puntalayınız. ( 4 ) nolu parçayı, ( 5 ) nolu parçanın ortasına, dikey olarak puntalayınız. ( 6 ) nolu parçayı ( 5 ) nolu parçanın ortasına, dikey olarak puntalayınız. Kaynatma Sırası Yatayda köşe kaynağı kurallarına göre, puntaladığınız parçayı, uygun pozisyona getirerek kaynatınız. Ek yeri (A) telsiz dış köşe kaynağı Ek yeri (B) telli dış köşe kaynağı Ek yeri (C) telli iç köşe kaynağı Ek yeri (D) telli iç köşe “ ” kaynağı (Dış tarafa) Ek yeri (E) flanş kaynağı
25
DEĞ ERLENDİRME Değerlendirme işleminizi kendiniz, arkadaşınız veya öğretmeninizle gerçekleştiriniz. Değerlendirme sonunda cevaplarınızın tamamının Evet olması gerekir. Değerlendirme kriterleri
Evet (E) Hayır(H)
Malzemeleri kaynağa hazırladınız mı? Araç ve gereçl eri tekniğine uygun kullandınız mı? Uygun kaynak boşluğu verdiniz mi? Mal zemeleri işlem sırasına göre puntaladınız mı? Mal zemeleri gönyesinde puntalandınız mı? Telsiz dış Üfleç açıları uygun ayarladınız mı ? köşe Parçayı konumlandırdınız mı? kaynağı Kaynak banyosu oluşturdunuz mu? Üfleç hareketi vererek ilerl etme ve kaynak gerçekl eştirdiniz mi? Kaynak nü fuziy etli mi? Üfleç açıları uygun ayarladınız mı ? Telli dış Parçayı konumlandırdınız mı? köşe Kaynak banyosu oluşturdunuz mu? kaynağı Üfleç hareketi vererek ilerletme ve kaynak gerçekl eştirdiniz mi? Kaynak nüfuziyetli mi? Telli iç Üfleç açıları uygun mu ? köşe Parçayı konumlandırdınız mı? kaynağı Kaynak banyosu oluşturdunuz mu? Üfleç hareketi vererek ilerletme ve kayna k gerçekl eştirdiniz mi? Kaynak nü fuziy etli mi? Telli dış Üfleç açıları uygun ayarladınız mı ? köşe Parçayı konumlandırdınız mı? “ “ Kaynak banyosu oluşturdunuz mu? kaynağı Üfleç hareketi vererek ilerl etme ve kaynak gerçekl eştirdiniz mi? Kaynak nü fuziy etli mi? Flanş Üfleç açıları uygun ayarladınız mı ? kaynağı Parçayı konumlandırdınız mı? Kaynak banyosu oluşturdunuz mu? Üfleç hareketi v ererek ilerletme ve kaynak gerçekl eştirdiniz mi? Kaynak nü fuziy etli mi? İş parçasını temi zlediniz mi? Verilen sürede işi tamamladınız mı? TOPLAM
Modül sonunda kazandığınız yeterlilikleri, değerlendirilecektir. Bu değerlendirme için öğretmeninize baş vurunuz. 26
işlemini
işlemini
işlemini
işlemini
işlemini
ölçme
sonunda
öğretmeniniz
KAYNAKLAR KAYNAKLAR •
SERFİÇELİ Y.Saip, Me tal İşle ri Me slek Te knolojisi 1, MEB Yayınları İstanbul 2004
•
SERFİÇELİ Y.Saip, Me tal İşle ri Me slek Te knolojisi 2, MEB Yayınları İstanbul 2004
•
ADSAN Kasım, O ksi Gaz Kaynağı, MEB Yayınları Ankara 1978
•
IŞIKVER Abidin, Oksi Gaz Kaynağı, Ankara 1952
•
ORGA İbrahim Oktay, Kaynakçılık Tekniği, Orga Yayınları İstanbul 1975
•
ANIK Selahaddin, Kaynak tekniği Cilt 1, İstanbul T eknik Üniversitesi 1973
•
Adsan K, A.O. Kumru, A.M T opcu, A. Topcu, Y. T aymaz, Metal İşle ri İş ve İşle m Yaprakları Sınıf 1, MEB Yaygın Eğitim Enstitüsü Matbaası Ankara 2004
27