Microsoft Word - OKSİ-GAZ İLE POSİZYON

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

METAL TEKNOLOJİSİ

OKSİ-GAZ İLE KAYNAK POZİSYONLARI–1

ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; •

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

•

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

•

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

•

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

•

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

•

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR .......................................................................................................iii GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ -1........................................................................................ 3 1. TELLİ DİK KÜT-EK KAYNAĞI ........................................................................... 3 1.1. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme .......................................... 3 1.1.1. Aşağıdan Yukarı Kaynak ........................................................................... 3 1.1.2. Yukarıdan Aşağıya Kaynak ....................................................................... 4 1.2. Dik Küt-Ek Kaynağında Üfleç, Tel Açıları ve Hareketleri............................... 4 1.3. Üflece Doğru Kaynak Açısı, Üfleç Hareketini Vererek, Telli Küt-Ek Kaynağını Yapma..................................................................................................... 5 UYGULAMA FAALİYETİ..................................................................................... 7 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME........................................................................... 8 ÖĞRENME FAALİYETİ-2....................................................................................... 10 2. TELSİZ DİK DIŞ KÖŞE KAYNAKLARI............................................................ 10 2.1. Dış Köşe Kaynakları ....................................................................................... 10 2.1.1. Telsiz Dış Köşe Kaynağı.......................................................................... 11 2.1.2. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme................................. 11 2.1.3. Dik Dış köşe Kaynağında Üflece Verilecek Açı ve Hareketler ............... 12 UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 14 ÖĞRENME FAALİYETİ-3....................................................................................... 16 3. TELLİ DİK DIŞ KÖŞE KAYNAKLARI .............................................................. 16 3.1. Dış Köşe Kaynakları ....................................................................................... 16 3.1.1. Telli Dış Köşe Kaynağı ............................................................................ 17 3.1.2. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme................................. 17 3.1.3. Dik Dış köşe Kaynağında Üfleç ve Tele Verilecek Açı ve Hareketler .... 19 UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 20 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 21 ÖĞRENME FAALİYETİ–4 ...................................................................................... 23 4. İÇ KÖŞE KAYNAKLARI..................................................................................... 23 4.1. Telli İç Köşe Kaynağı ..................................................................................... 24 4.2. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme ........................................ 24 4.2.1. Aşağıdan Yukarı Kaynak ......................................................................... 24 4.3. Dik İç Köşe Kaynağında Üfleç İle Tele Verilecek Açı ve Hareketler ............ 26 4.4. Kapalı Haznelerde İç Köşe Kaynağının Sakıncaları ....................................... 26 UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................... 27 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 28 ÖĞRENME FAALİYETİ–5 ...................................................................................... 30 5. FLANŞ KAYNAĞI................................................................................................ 30 5.1. Üflece Doğru Kaynak Açısı ve Hareketini Vererek Kaynağı Yapma ............ 31 5.2. Üfleçteki Gaz Kaçaklarının Kontrolünü ......................................................... 31 i

5.3. Dik Kaynak Uygulaması Sırasında Damlayan Sıcak Maden Damlacıklarına Karşı Tedbir Alma.................................................................................................. 31 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME......................................................................... 33 MODÜL DEĞERLENDİRME .................................................................................. 35 CEVAP ANAHTARI................................................................................................. 36 KAYNAKÇA ............................................................................................................. 38

ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KODU

521MMI201

ALAN

Metal teknolojisi

DAL/MESLEK

Kaynakçılık–2

MODÜLÜN ADI

Oksi-gaz ile Pozisyon kaynakları–1

MODÜLÜN TANIMI

Bu modül oksi-gaz kaynak elamanları ile dik pozisyonda aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı küt-ek; iç köşe, dış köşe ve flanş kaynaklarının yapılmasının tanıtıldığı bir öğrenme materyalidir.

SÜRE

40/32

ÖN KOŞUL

Telli ve telsiz dikiş çekme modülünü almış olmak

YETERLİK

Telli ve telsiz dik pozisyon kaynaklarını yapmak Genel Amaç Bu Modül ile gerekli ortam ve donanım sağlandığında tekniğe uygun olarak oksi gaz kaynak elamanlarını hazırlayıp, dik pozisyonda aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı telli ve telsiz dikiş çekme işlemlerini yapabileceksiniz.

Amaçlar 1. Tekniğe uygun olarak oksi-gaz kaynağı ile telli dik küt-ek kaynağını yapabileceksiniz.

2. Tekniğe uygun olarak oksi-gaz kaynağı ile telsiz dik dış köşe kaynağını yapabileceksiniz.

3. Tekniğe uygun olarak oksi-gaz kaynağı ile telli dik dış köşe kaynağını yapabileceksiniz 4. Tekniğe uygun olarak oksi-gaz kaynağı ile dik telli iç köşe kaynağını yapabileceksiniz.

5. Tekniğe uygun olarak dik telli flanş kaynağını yapabileceksiniz.

MODÜLÜN AMACI

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Ortam Atölye, sınıf veya gerçek çalışma ortamı Donanım Oksi-gaz kaynak postası ve diğer yardımcı elamanlar.

iii

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Modülün içinde her öğrenme faaliyetinden sonra yer alan ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz Öğretmen modül sonunda ölçme aracı uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirileceksiniz.

iv

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Oksi - gaz kaynakları, elektrik ark kaynağı ile kaynatılamayan ya da kaynatılmasında iyi sonuç alınamayan malzemelerin birleştirilmesinde kullanılan bir kaynatma yöntemidir.

Oksi-gaz kaynağı başlangıçta tamir işlerinde kullanılmakta idi. İyi sonuç alınması üzerine kullanım alanı genişlemiştir. Endüstrinin gelişmesiyle beraber boruların birleştirilmesi, ince sac ve farklı malzemelerin kaynağında, sert lehim türü işlemlerin yapımında geniş kullanım alanına sahip olmuştur.

Pozisyon kaynakları (dik, yan, tavan) özellikle çelik konstrüksiyon ve kaynatılacak yerleri yatay konuma getirilemeyen iş parçalarının kaynatılmasında uygulanır.

Ne kadar öğrenirseniz öğrenin, tekrarlanmadığı taktirde tüm bilgiler unutulmaya mahkûmdur. Kendini iyi yetiştirmiş bir kaynakçı, sanayide kaynak işlerinin yapıldığı her türlü işletmelerde rahatlıkla iş bulup çalışabilir. Bu nedenle bu modül, metalleri birleştirme teknolojilerinden biri olan oksi- gaz ile dik küt-ek, dik iç ve dış köşe, flanş kaynaklarını öğrenip mesleğe atılmada ve bağımsız bir iş kurmada yardımcı olacak içeriğe sahiptir.

Pozisyon kaynakları özel bir beceri gerektirdiğinden sizlere bir ayrıcalık kazandıracaktır.

1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ -1 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler ve çalışmalar doğrultusunda tekniğe uygun olarak oksigaz kaynağı ile telli dik küt-ek birleştirme kaynağını yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bölgenizdeki sanayi ortamından veya mesleki eğitim kurumlarından dik küt – ek telli birleştirme kaynağının yapılış aşamalarını ve kullanılan araç gereç hakkında bilgi edinerek not ediniz.

1. TELLİ DİK KÜT-EK KAYNAĞI Parçalara kaynak ağzı açılmadan alın alına getirilerek ek teli ile dik konumda kaynatılmasına dik küt-ek kaynağı denir.

1.1. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme Kaynatılacak malzemelerin kaynak yerleri çoğu zaman yatay düzlem üzerinde bulunmaz. Bu durumda kaynaklar daha çok sabit bir yerde onarım veya işin pozisyonunun değişmesi sakıncalı ise bulunduğu durumda kaynatılması gereklidir. Dik küt-ek kaynağı aşağıdan yukarı veya yukarıdan aşağı olmak üzere iki şekilde yapılır.

1.1.1. Aşağıdan Yukarı Kaynak Kalınlıkları 3 mm’den büyük parçaların kaynağı aşağıdan yukarıya doğru yapılır. İş parçasının yatay ile 900 açı yapacak şekilde olması gerekir. İş parçası aşağıdan yukarıya doğru kaynatıldığında yüksek sağlamlığa sahip kaynak dikişleri elde edilir. Yalnız kaynak süresi uzar. Tel önde, üfleç arkada (sol kaynak) olacak şekilde kaynak yapılır. Özellikle kalın kesitli parçaların kaynatılmasında iyi sonuç verir (şekil ve resim 1).

3

Resim 1.1: Aşağıdan yukarı dik küt-ek kaynağının yapılışı

Şekil 1.1: İş parçasının konumu

1.1.2. Yukarıdan Aşağıya Kaynak Yukarıdan aşağıya kaynak, kalınlığı 3 mm’den az olan malzemelerin kaynatılmasında uygulanır. Kaynak dikişi kısa sürede oluşur. İş parçasına ısı girdisi az olduğundan çarpılmalar da az olur. İnce kesitli parçaların kaynağında düzgün dikişler elde edilir. Her iki kaynak pozisyonunda da ergiyik banyosu aşağı sarkacağından iyi bir kaynak dikişi elde etmek için banyonun üfleç ile kontrolü ön plana çıkar. İş parçalarının kaynak esnasında çarpılmalarını önlemek için her iki ucundan puntalanması gerekir (Şekil 2, Resim 2).

Şekil 1.2: İş parçasının konumu

Resim 1. 2:Yukarıdan aşağı dik küt-ek kaynağının yapılışı

1.2. Dik Küt-Ek Kaynağında Üfleç, Tel Açıları ve Hareketleri Sağlam bir kaynak ekinde, kaynak iş parçasının arka tarafına işler ve sarkmalar olmaz.

Kaynatma tekniğinde en güç olan, ergiyik kütlesinin kontrolüdür. Dik kaynakta ergiyikin, üfleç hareketi ile taşınarak bir alana birikmesi önlenir. En çok uygulanan üfleç ve tel

4

hareketleri dairesel ve yarımaydır (Şekil -3 ve 4). Aşağıdan yukarı yapılan kaynakta üfleç, parça ile düşeyde 600 -700, tel ile iş parçası arasında ise açı 400 -500 olmalıdır Yukarıdan aşağı kaynakta ise üfleç parça ile düşeyde 500 -600, tel ile iş parçası arasındaki açı 400 -500 olmalıdır.

Şekil 1.3: Üfleç Hareketleri

Şekil 1.4: Dik küt-ek kayak

1.3. Üflece Doğru Kaynak Açısı, Üfleç Hareketini Vererek, Telli Küt-Ek Kaynağını Yapma Kaynağa başlarken ergiyik banyosunun çabuk oluşması için üflecin iş parçasına dik tutulması iyi olur. Daha sonra üfleç açısı düşürülmelidir. Üfleç ve tele normal hızla hareket yaptırılır. Böylece parçaların arasında ergime anında oluşan oval şeklindeki açıklığın kaynak süresince sabit kalmasına özen gösterilir. Kaynak parçaların arka tarafına işler ve kaynak sarkmaları olmaz. Ayrıca alev basıncından dolayı geri tepme de önlenmiş olur (Şekil 1.5). İyi yetişmiş bir kaynakçı, tel hareketlerini ve açı değerlerini ergiyik banyosunun oluşma durumuna göre rahatlıkla ayarlayabilir.

5

Ĺžekil 1.5: Kaynak teli, alevin tutuluĹ&#x;u ve hareketleri

6

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Dik küt ek kaynağını aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız

•

İşlem Basamakları Kaynak ek yerlerini temizleyiniz.

•

•

Oksijen ve asetilen tüplerini açınız ve çalışma basıncını ayarlayınız.

•

Parça kalınlığına göre aralık bırakarak puntalama işlemini yapınız ( Resim 1.2).

Puntalamanın düzgünlüğünü kontrol ediniz.

• •

Kaynatılacak parçaları dik konuma getirerek kaynak postasına sabitleyiniz (Resim 1.2).

•

Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluştururunuz (Resim 1.1 ve Resim 1.2 ).

•

Normal alev ile dikiş boyunca üflecin ucuna kavisli hareketler vererek, ek telini ergiyik banyosuna daldırarak iş parçasını kaynatınız (Şekil 1.3 ).

•

Kaynak dikişini temizleyiniz.

7

Öneriler Temizleme işlemini tel fırça veya metal temizleme araçlarından biri ile yapınız.

•

Tüp basınçlarını doğru ayarlayınız.

•

Yanma olaylarına karşı dikkatli olunuz.

•

Gaz kaçaklarına karşı dikkatli olunuz.

•

Dik kaynak uygulaması sırasında damlayan sıcak maden damlacıklarına karşı tedbir alınız.

•

Mesleğinizle ilgili güvenlik kurallarına uygun davranınız

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında cevaplandırarak belirleyiniz.

hangi

bilgileri

kazandığınızı

aşağıdaki

soruları

A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Çoktan Seçmeli Sorular 1. Parçalara kaynak ağzı açılmadan alın alına getirilerek ek teli ile birleştirme kaynağına ne ad verilir?

A) Yatay kaynak B) Düşey kaynak C) Küt-ek kaynak D) Sağ kaynak 2. Yatay konum dışında yapılan kaynaklara ne ad verilir?

A) Pozisyon kaynakları B) Tavan kaynakları C) Yan (duvar) kaynakları D) Dik kaynak 3. Kalınlıkları 3 mm’den büyük malzemelerin kaynağında hangi kaynak yöntemi uygulanır?

A) Yukarıdan aşağı kaynak B) Aşağıdan yukarı kaynak C) Yan kaynak D) Yatay kaynak 4. İş parçalarının kaynak esnasında çarpılmalarını önlemek için ne yapılması gerekir?

A) Kaynak ağzı açılır.

B) Ön ısıtma yapılır.

C) Üflece hareket yaptırılır.

D) Her iki ucundan puntalanır.

5. Yukarıdan aşağıya doğru yapılan kaynakta üfleç ile parça arasındaki açı kaç derece olmalıdır?

A) 300-400 B) 500-600 C) 700-800 D) 800-850

8

6. Dikişe göre üfleç arkada ek teli önde olacak şekilde iş parçasının sağından başlanıp sola doğru yapılan kaynatma işlemine ne ad verilir?

A) Tavan kaynağı B) Sağ kaynak C) Aşağıdan yukarı kaynak D) Sol kaynak DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz B. UYGULAMALI TEST Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ Değerlendirme Kriterleri Evet 1-Parçaları ölçüsünde kestiniz mi ?

2-Kaynak takımlarını, asetilen ve oksijen tüpünü açarak kaynak için hazırladınız mı?

3- Hamlacı kaynak yapmaya elverişli hale getirdiniz mi?

Hayır

4- Üfleci yakıp normal alev ayarı yaptınız mı?

5- Malzemeyi yatay konumda her iki ucumdan puntalayıp dikey konumda masaya yerleştirdiniz mi?

6-Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturdunuz mu?

7- Ergiyik banyosunu, dikiş genişliğini koruyarak ilerletebildiniz mi?

8-Üfleç ve ek telini şekildeki açılarda tutup üfleç hareketlerini uyguladınız mı?

9-Dikiş sonunda üflece kaçırma hareketini uygulayabildiniz mi?

10-Parçanın fırça ile temizliğini yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

9

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ-2

Bu faaliyette verilen bilgiler ve çalışmalar doğrultusunda tekniğe uygun olarak oksigaz kaynağı ile telsiz dik dış köşe kaynağı yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bölgenizdeki sanayi ortamından veya mesleki eğitim kurumlarından dik telsiz birleştirme köşe kaynağının yapılış aşamalarını ve kullanılan araç gereç hakkında bilgi edinerek not ediniz.

2. TELSİZ DİK DIŞ KÖŞE KAYNAKLARI İş parçalarının köşe oluşturacak şekilde konumlandırıldığı birleştirme şeklidir. Genel olarak parçalar birbirleriyle 900 bir açı yapacak şekilde köşeler üzerine temas ettirilerek kaynak edilir. Köşe kaynakları genel olarak kaynak ağzı açılmadan yapılır.

Resim 2.1: Kaynağın yapılışı

2.1. Dış Köşe Kaynakları Köşeleri üzerinde açı yapacak şekilde temas ettirilen parçalar, dıştan kaynak edilirse bu tür kaynağa dış köşe kaynağı denir. Özellikle ince kesitli parçaların kaynağında uygulanır. Köşelerdeki kenar yüzey genişliği dar olduğu için ergime ortamı kısa zamanda oluşur. Yapılan kaynakların belirli bir genişlikte olmasını sağlamak ve ergiyik banyosunu belirli alanlara itebilmek için üflece hareket yaptırılmalıdır. Bu hareket sağa sola küçük kavisler biçiminde olmalıdır. Dış köşe kaynakları açık, yarı açık ve kapalı olmak üzere üç şekilde kaynatılır.

10

1-Kapalı köşe

2- Yarı açık köşe

3-Açık köşe

Şekil 2.1: Dış Köşe birleştirme şekilleri

2.1.1. Telsiz Dış Köşe Kaynağı Telsiz kaynaklar hangi konumda yapılırsa yapılsın, aynı türde iki parçayı ek teli kullanmadan birleştirmektir. Fazla dayanım istenmeyen, dikiş görüntüsünün güzel ve kaynağın rahat yapılması istenen durumlarda telsiz köşe birleştirmeleri uygulanır.

Dış köşelerdeki karşılıklı kenar yüzeyleri ergitilerek belirli bir kaynak genişliği oluşması için üflece gerekli hareket yaptırılarak telsiz dış köşe kaynağı oluşturulur.

2.1.2. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme Kaynak yönünü belirlemede malzeme kalınlığı en önemli etkendir. Dikiş sağlamlığı istenen yerlerde aşağıdan yukarı kaynak, fazla sağlamlık istenmeyen fakat dikiş görüntüsünün güzel olması istenen pozisyonlarda yukarıdan aşağı kaynak yöntemi tercih edilebilir. Oksi-gaz kaynak yönü yapılış tekniklerine göre ikiye ayrılır.

¾ Aşağıdan Yukarı Kaynak Kalınlıkları 3 mm’den büyük olan malzemelerde, kaynak ekinin büyük dayanımlara karşı koyması istenen birleştirme eklerinde aşağıdan yukarı kaynak yöntemi uygulanır. Eğer üflece hareket yaptırılmadan ergitilirse aşağıya doğru sarkmalar oluşur.

Kaynakta esas amaç malzeme dayanımına eşit dayanım elde etmektir. Bunun gerçekleşmesi için kaynak yeri üfleçle ergiyik hale getirildikten sonra kaynak dikiş çekilir.

Şekil 2.2: Telsiz dik köşe kaynağının konumu

11

¾ Yukarıdan Aşağıya Kaynak Kalınlıkları 3 mm’ye kadar olan malzemelerin kaynağında yukarıdan aşağı kaynak yöntemi uygulanır. Bu kaynak yönteminde genel olarak parçalara kaynak ağzı açılmadan birleştirme yapılır. Bu yöntemde üflecin malzeme ile yaptığı açı 50o-60o arasında olur.

Şekil 2.4: Yukarıdan aşağı kaynakta parçanın konumu, üfleç açısı

2.1.3. Dik Dış köşe Kaynağında Üflece Verilecek Açı ve Hareketler Dik dış köşe kaynağı genel olarak parçalara kaynak ağzı açılmadan yapılır. Dik dış köşe kaynağında üflecin tutuş açıları ve hareketi oldukça önemlidir. Eğer üfleç hareket ettirilmez ise aşağı doğru sarkmalar oluşur. Kademeli yığılmaların nedeni ise üflece ileri hareketin düzgün yaptırılmamasından kaynaklanır. Bu yöntemde üflecin malzeme ile yaptığı açı 60o-70o arasında olur.

12

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Telsiz dik dış köşe kaynağını aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız • • •

İşlem Basamakları Kaynak ek yerlerini temizleyiniz.

Oksijen ve asetilen tüplerini açınız ve çalışma basıncını ayarlayınız. İş parçasını resme göre 900 puntalama işlemini yapınız.

Şekil 2.5: İş parçasının 900 puntalanması

•

Puntalamanın düzgünlüğünü kontrol ediniz.

•

Kaynatılacak parçaları dik konuma getirerek kaynak postasına sabitleyiniz.

•

Öneriler Temizleme işlemini tel fırça veya metal temizleme araçlarından biri ile yapınız.

•

Tüp basınçlarını doğru ayarlayınız.

•

Yanma olaylarına karşı dikkatli olunuz.

•

Gaz kaçaklarına karşı dikkatli olunuz.

•

Mesleğiniz ile ilgili etik kurallara uygun davranınız.

•

Dik kaynak uygulaması sırasında damlayan sıcak maden damlacıklarına karşı tedbir alınız.

Resim 2.2: Kaynak postasına bağlama

•

Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturunuz.

•

Normal alev ile dikiş boyunca üflecin ucuna kavisli hareketler vererek, sabit hız ile iş parçasını kaynatınız (Resim 2.4 )

•

Kaynak dikişini temizleyiniz.

13

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında cevaplandırarak belirleyiniz.

hangi

bilgileri

kazandığınızı

aşağıdaki

soruları

A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Çoktan Seçmeli Sorular 1. Köşeleri üzerinde açı yapacak şekilde temas ettirilen parçalar, dıştan kaynak edilirse bu tür kaynağa ne ad verilir?

A) Dış köşe kaynağı B) Flanş kaynağı C) Oksi-gaz kaynağı D) Birleştirme kaynağı 2. Kaynak yönünü belirlemede en önemli etken nedir?

A) Dikişin görüntüsü B) Dikişin sağlamlığı C) Malzeme kalınlığı D) Kaynakçının becerisi 3. Üfleç seçimi aşağıdakilerden hangisi dikkate alınarak yapılmalıdır?

A) Kaynak ağzı biçimi B) Kaynatılan malzeme cinsi C) Kaynak ek teli D) Parça kalınlıkları 4. Kaynak bitiminde dikiş yüksekliğinin azalmaması için ne yapılmalıdır?

A) Geri tepmenin önlenmesi gerekir.

B) Üfleç hemen iş parçasından uzaklaştırılmalıdır.

C) Ek teli bir miktar fazla banyo içerisinde tutulmalıdır.

D) Üfleç hemen söndürülmelidir.

5. Aşağıdakilerden hangisi aşağıdan yukarıya kaynak uygulamasının özelliklerinden değildir?

A) Yüksek sağlamlık verir.

B) Kaynak süresi uzar.

C) Kaynak süresi kısalır.

D) Derin nüfuziyet sağlar.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

14

B. UYGULAMALI TEST Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ Değerlendirme Kriterleri 1- Parçaları ölçüsünde kestiniz mi ?

2-Kaynak takımlarını, asetilen ve oksijen tüpünü açarak kaynak için hazırladınız mı?

3- Hamlacı kaynak yapmaya elverişli hale getirdiniz mi?

Evet

Hayır

4-Üfleci yakıp normal alev ayarı yaptınız mı?

5-Malzemeleri yatay konumda her iki ucumdan şekildeki gibi puntalayıp dikey konumda masaya yerlestirdiniz mi?

6-Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturdunuz mu?

7- Ergiyik banyosunu, dikiş genişliğini koruyarak ilerletebildiniz mi?

8-Üfleci uygun açılarda tutup üfleç hareketlerini uyguladınız mı?

9-Dikiş sonunda üflece kaçırma hareketini uygulayabildiniz mi?

10-Parçanın fırça ile temizliğini yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

15

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler ve çalışmalar doğrultusunda tekniğe uygun olarak oksigaz kaynağı ile telli dik dış köşe kaynağı yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bölgenizdeki sanayi ortamından veya mesleki eğitim kurumlarından dik telli birleştirme köşe kaynağının yapılış aşamalarını ve kullanılan araç gereç hakkında bilgi edinerek not ediniz.

3. TELLİ DİK DIŞ KÖŞE KAYNAKLARI İş parçalarının köşe oluşturacak şekilde konumlandırıldığı birleştirme şeklidir. Bu konu bir önceki öğrenme faaliyetinde detaylı olarak verilmiştir.

Resim 3.1: Kaynağın yapılışı

3.1. Dış Köşe Kaynakları Köşeleri üzerinde açı yapacak şekilde temas ettirilen parçalar, dıştan kaynak edilirse bu tür kaynağa dış köşe kaynağı denir. Bu konu bir önceki öğrenme faaliyetinde detaylı olarak anlatılmıştır. Bu faaliyette sadece Dış köşe kaynağının telli olarak birleştirilmesi anlatılacaktır.

16

3.1.1. Telli Dış Köşe Kaynağı Telsiz dış köşe kaynağına göre dikişin daha sağlam olması istenen durumlarda uygulanır Dış köşelerdeki kenar yüzey genişliği dar olduğu için ergiyik banyosu kısa zamanda oluşur. Kaynakçının ergiyik banyosunu kontrol edebilmesi için tel ve üflece küçük kavisli hareketler yaptırmalıdır.

3.1.2. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme Kaynak yönünü belirlemede malzeme kalınlığı en önemli etkendir. Dikiş sağlamlığı istenen yerlerde aşağıdan yukarı kaynak, fazla sağlamlık istenmeyen fakat dikiş görüntüsünün güzel olması istenen pozisyonlarda yukarıdan aşağı kaynak yöntemi tercih edilebilir. Oksi-gaz kaynak yönü yapılış tekniklerine göre ikiye ayrılır.

¾ Aşağıdan Yukarı Telli Kaynak Kalınlıkları 3 mm’den büyük olan malzemelerde, kaynak ekinin büyük dayanımlara karşı koyması istenen birleştirme eklerinde aşağıdan yukarı kaynak yöntemi uygulanır. Eğer tel ve üflece hareket yaptırılmadan ergitilirse aşağıya doğru sarkmalar oluşur.

Kaynakta esas amaç malzeme dayanımına eşit, dayanım elde etmektir. Bunun gerçekleşmesi için kaynak yeri ergiyik hale getirildikten sonra ilave teli ergiterek kaynak dikişini oluşturmaktır.

17

Şekil 3.1 : Telli dik köşe kaynağının konumu

¾ Yukarıdan Aşağıya Telli Kaynak Kalınlıkları 3 mm’ye kadar olan malzemelerin kaynağında yukarıdan aşağı kaynak yöntemi uygulanır. Bu kaynak yönteminde genel olarak parçalara kaynak ağzı açılmadan birleştirme yapılır. Kaynağın yapılışında üfleç önde, tel arkada olacak şekilde çalışılır. Bu yöntemde üflecin malzeme ile yaptığı açı 50o-60o, ek teli ile malzeme arasındaki açı ise 40o50o arasında olur.

18

Şekil 3.2 Yukarıdan aşağı kaynakta parçanın konumu. üfleç ve tel açıları

3.1.3. Dik Dış köşe Kaynağında Üfleç ve Tele Verilecek Açı ve Hareketler Dik dış köşe kaynağı genel olarak parçalara kaynak ağzı açılmadan yapılır. Dik dış köşe kaynağında üflecin tutuş açıları ve kaynak telinin banyo içindeki hareketi oldukça önemlidir. Eğer tel hareket ettirilmez ise aşağı doğru sarkmalar oluşur. Kademeli yığılmaların nedeni ise üflece ileri hareketin düzgün yaptırılmamasından kaynaklanır.

Kaynağın yapılışında üfleç arkada tel önde olacak şekilde çalışılır. Bu yöntemde üflecin malzeme ile yaptığı açı 60o-70o, ek teli ile malzeme arasındaki açı ise 40o-50o arasında olur.

19

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Dik dış telli köşe kaynağını aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız.

•

İşlem basamakları Kaynak ek yerlerini temizleyiniz.

•

•

Oksijen ve asetilen tüplerini açınız ve çalışma basıncını ayarlayınız.

•

İş parçasını resme göre 900 puntalama işlemini yapınız.

Öneriler Temizleme işlemini tel fırça veya metal temizleme araçlarından biri ile yapınız.

•

Tüp basınçlarını doğru ayarlayınız.

•

Yanma olaylarına karşı dikkatli olunuz.

•

Puntalamanın düzgünlüğünü kontrol ediniz.

•

•

Kaynatılacak parçaları dik konuma getirerek kaynak postasına sabitleyiniz (Şekil 3.2).

Gaz kaçaklarına karşı dikkatli olunuz.

•

Mesleğin ile ilgili etik kurallara uygun davranınız.

Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturunuz.

•

Dik kaynak uygulaması sırasında damlayan sıcak maden damlacıklarına karşı tedbir alınız.

•

Resim 3.2: Kaynak dikişine başlama ve dikişi çekme

•

Normal alev ile dikiş boyunca üflecin ucuna kavisli hareketler vererek, ek telini ergiyik banyosuna daldırarak sabit hız ile iş parçasını kaynatınız (Resim 3.2 ).

•

Kaynak dikişini temizleyiniz.

20

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UYGULAMA FAALİYETİ Bu faaliyet kapsamında cevaplandırarak belirleyiniz.

hangi

bilgileri

kazandığınızı

aşağıdaki

soruları

A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki soruları doğru-yanlış olarak cevaplayınız. (....)1.

Köşeleri üzerinde açı yapacak şekilde temas ettirilen parçalar, dıştan kaynak edilirse bu tür kaynağa dış köşe kaynağı adı verilir. (....)2.

Kaynak yönünü belirlemede en önemli etken malzeme kalınlığıdır. (....)3. Üfleç seçimi, kaynatılan malzemenin cinsine göre yapılır. (....)4.

Kaynak bitiminde dikiş yüksekliğinin azalmaması parçanın kesilmesine sebebiyet verir. (....)5.

Yüksek sağlamlık aşağıdan yukarıya kaynak uygulamasının özelliklerinden biridir.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz.

21

B. UYGULAMALI TEST Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ Değerlendirme Kriterleri 1- Parçaları ölçüsünde kestiniz mi ?

2-Kaynak takımlarını, asetilen ve oksijen tüpünü açarak kaynak için hazırladınız mı?

3- Hamlacı kaynak yapmaya elverişli hale getirdiniz mi?

Evet

Hayır

4-Üfleci yakıp normal alev ayarı yaptınız mı?

5-Malzemeleri yatay konumda her iki ucumdan şekildeki gibi puntalayıp dikey konumda masaya yerleştirdiniz mi?

6-Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturdunuz mu?

7- Ergiyik banyosunu, dikiş genişliğini koruyarak ilerletebildiniz mi?

8-Üfleç ve ek telini şekildeki açılarda tutup üfleç hareketlerini uyguladınız mı?

9-Dikiş sonunda üflece kaçırma hareketini uygulayabildiniz mi?

10-Parçanın fırça ile temizliğini yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

22

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ÖĞRENME FAALİYETİ–4 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler ve çalışmalar doğrultusunda tekniğe uygun olarak oksigaz kaynağı ile dik telli iç köşe birleştirme kaynağını aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bölgenizdeki sanayi ortamından veya mesleki eğitim kurumlarından, aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı dik telli iç köşe birleştirme kaynaklarının yapılış aşamalarını ve kullanılan araç gereç hakkında bilgi edinerek not ediniz.

4. İÇ KÖŞE KAYNAKLARI Çelik malzemeden yapılan depoların takviyesinde, konsol olarak çalıştırılan dayamaların desteklenmesinde ve boru çevresine kaynatılan destek parçalarının birleştirilmesinde iç köşe kaynak yöntemi uygulanır. Düşey konumda köşe kaynağı genel olarak parçalara kaynak ağzı açılmadan yapılır.

Resim 4.1: Telli iç köşe kaynağının yapılışı

23

4.1. Telli İç Köşe Kaynağı Kaynak dikişinin büyük dayanımlara karşı koyması isteniyorsa bu kaynak aşağıdan yukarı köşe kaynağı olarak yapılmalıdır. Köşe kaynağında üflecin tutuş açıları ve banyo içindeki kaynak telinin karıştırma hareketleri yapması oldukça önemlidir. Eğer tel hareket ettirilmeden ergitilirse aşağıya doğru sarkmalar oluşur. Yığılmaların nedeni ise üflece ileri hareketin düzgün yaptırılmamasından meydana gelir. Kaynakta esas amaç malzeme dayanımına eşit ya da yakın kesit elde etmektir. Bunun gerçekleşmesi için gerecin kaynak yeri ergiyik hale getirildikten sonra ilave teli ergiterek kaynak dikişi oluşturmaktır.

Şekil 4.1: Parçasının konumu

Resim–4.2: Yukarıdan aşağı iç köşe kaynağının yapılışı

4.2. Parça Kalınlığına Göre Kaynak Yönünü Belirleme Hangi kaynak yönteminin uygulanacağına karar verirken parça kalınlığı ve kaynak ekinden istenen dayanıma bakmak gerekir. İç köşe kaynağı aşağıdan yukarı veya yukarıdan aşağı olmak üzere iki şekilde yapılır.

4.2.1. Aşağıdan Yukarı Kaynak Eğer kaynak ekinden büyük dayanımlara karşı koyması isteniyorsa ve parça kalınlığı da 3 mm üzerinde ise aşağıdan yukarıya (sağ kaynak) kaynak yönü tercih edilmelidir.

24

Şekil 4.2: Aşağıdan yukarı telli iç köşe kaynağı

4.2.2. Yukarıdan Aşağıya Kaynak Parça kalınlığı 3 mm’nin altında, kaynak ekinden büyük dayanım gerektirmeyen ayrıca kaynak dikişinin güzel görünmesi isteniyorsa yukarıdan aşağıya (sol kaynak ) kaynak yönü tercih edilmelidir. Yukarıdan aşağıya doğru iç köşe kaynağında üfleç açı değerleri aşağıdan yukarıya doğru yapılan kaynağa göre biraz azaltılmalıdır.

Şekil 4.3: Yukarıdan aşağı telli iç köşe kaynağı

25

4.3. Dik İç Köşe Kaynağında Üfleç İle Tele Verilecek Açı ve Hareketler Üflecin ve kaynak telinin birbirlerine göre tutuluş açıları aşağıdaki tabloda verildiği gibi olmalıdır. Tel parçanın dikey kesitinde görüldüğü üzere tam açıortayı ekseninde olmalıdır. Üfleci ileri doğru belli bir hızla ilerletilirken Ergiyik banyosu içinde kaynak teline Şekil 4.2-b’deki gibi oklarla işaretlenmiş hareketler yaptırılmalıdır (Şekil 4.2-b). Telin hareketi, banyo içine daldırılıp sağa doğru çekilirken dikiş genişliğini aşmadan dıştan yay çizerek sola ve buradan da içeriye, köşeye doğru olmalıdır.

Tablo 4.1: İç ve dış köşe kaynağı değerleri

Malzeme kalınlığı(mm) Üflece verilecek açı Ek tele verilecek açı Üfleç kapasitesi(litre/saat) Birleştirme aralığı(mm) Düşürücü aralığı(bar) Ek kaynak tel çapı(mm)

4 600 300 520 yok 0-28 2,4

BİRLEŞTİRME TÜRÜ İç Köşe Dış Köşe 6 3 3 500 600-700 600-700 400 Telsiz 30-40 250 200 200 yok yok 1,5 0-28 0-14 0-14 4 3-2

4.4. Kapalı Haznelerde İç Köşe Kaynağının Sakıncaları İçerisinde petrol, yağ ve çeşitli kimyasal madde depolanmış fakat sonradan boşalmış depo ve kapların onarım işleri çok dikkatli olmayı gerektirir. Bu tür parçaların, oksi-gaz ile iç köşe kaynağı yapılması tercih edilmez. Bunun üç önemli nedeni vardır.

I- Oksi-gaz kaynağında çevreye verilen ısı miktarı fazladır.

II- İç köşe kaynağında banyonun kontrolü zordur.

III- Bir kaynakçının kapalı bir hazne içinde çalışması özel donanımı gerektirir.

Kaynak yapımında karşılaşılabilecek en önemli tehlikeler de şunlardır.

1- Köşeli ve ezik yerlerde kalan atık zerrecikler buharlaşıp patlayabilir.

2- Kaynak anında çıkan gazlar depo içersindeki havanın yapısını bozabilir ve kaynakçıyı zehirleyebilir.

3- Yanıcı ve yakıcı gaz hortum ve bağlantı yerlerinde gaz kaçağı olabileceği unutulmamalıdır. Her an patlayabilir.

26

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Dik telli aşağıdan yukarı veya yukarıdan aşağıya iç köşe kaynağını aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız.

• • • •

İşlem basamakları Kaynak ek yerlerini temizleyiniz.

•

Oksijen ve asetilen tüplerini açınız ve çalışma basıncını ayarlayınız.

0

Parça kalınlığına göre -T- şeklinde 90 puntalama işlemini yapınız (Şekil 4.3).

Puntalamanın düzgünlüğünü kontrol ediniz Şekil 4.3).

•

Kaynatılacak parçaları dik konuma getirerek kaynak postasına sabitleyiniz Resim 4.1 ve 4.2).

•

Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturunuz.

•

Normal alev ile dikiş boyunca üflecin ucuna kavisli hareketler vererek, ek telini ergiyik banyosuna daldırarak sabit hız ile iş parçasını kaynatınız (Şekil 4.2).

•

Kaynak dikişini temizleyiniz.

27

Öneriler Temizleme işlemini tel fırça veya metal temizleme araçlarından biri ile yapınız.

•

Tüp basınçlarını doğru ayarlayınız.

•

Yanma olaylarına karşı dikkatli olunuz.

•

Gaz kaçaklarına karşı dikkatli olunuz.

•

Dik kaynak uygulaması sırasında damlayan sıcak maden damlacıklarına karşı tedbir alınız.

•

Mesleğiniz ile ilgili etik kurallara uygun davranınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında cevaplandırarak belirleyiniz.

hangi

bilgileri

kazandığınızı

aşağıdaki

soruları

A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Çoktan Seçmeli Sorular 1. Çelik malzemelerden yapılan depoların takviyesinde, konsol olarak çalıştırılan dayamaların desteklenmesinde, boru çevresine kaynatılan destek parçalarının birleştirilmesinde hangi kaynak türü uygulanır?

A) Dış köşe kaynağı B) İç köşe kaynağı C) Küt ek kaynağı D) Flanş kaynağı 2. Aşağıdan yukarı yapılan kaynakta oluşan yığılmaların sebebi nedir?

A) Oksijeni fazla alev B) Ek telinin kalın olması C) Asetileni az alev D) Üflece ileri hareketinin yaptırılmaması 3. Kalınlıkları 4 mm olan paraların iç köşe kaynağında birleşme aralığı kaç mm olur?

A) Aralık bırakılmaz B) 0, 5 mm C) 1mm D) 2mm 4. Aşağıdakilerden hangisi yukarıdan aşağıya iç köşe kaynak uygulamasının özelliklerinden biridir?

A) Kaynak süresi uzundur.

B) İnce parçalarla uygulanır.

C) Derin nüfuziyet sağlar.

D) Yüksek sağlamlık verir.

5. Aşağıdakilerden hangisi aşağıdan yukarıya iç köşe kaynak uygulamasının özelliklerinden değildir?

A) Kaynak süresi kısalır.

B) Yüksek sağlamlık verir.

C) Kaynak süresi uzar.

D) Derin nüfuziyet sağlar.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

28

B. UYGULAMALI TEST Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ Değerlendirme Kriterleri 1- Parçaları ölçüsünde kestiniz mi ?

2- Kaynak takımlarını, asetilen ve oksijen tüpünü açarak kaynak için hazırladınız mı?

3- Hamlacı kaynak yapmaya elverişli hale getirdiniz mi?

Evet

Hayır

4- Üfleci yakıp normal alev ayarı yaptınız mı?

5- Malzemeleri yatay konumda her iki ucumdan şekildeki gibi puntalayıp dikey konumda masaya yerleştirdiniz mi?

6- Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturdunuz mu?

7- Ergiyik banyosunu, dikiş genişliğini koruyarak ilerletebildiniz mi?

8- Üfleç ve ek telini şekildeki açılarda tutup üfleç hareketlerini uyguladınız mı?

9- Dikiş sonunda üflece kaçırma hareketini uygulayabildiniz mi?

10- Parçanın fırça ile temizliğini yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz

29

ÖĞRENME FAALİYETİ-5 ÖĞRENME FAALİYETİ–5 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler ve çalışmalar doğrultusunda tekniğe uygun olarak oksigaz kaynağı ile flanş kaynağını dik konumda aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bölgenizdeki sanayi ortamından veya mesleki eğitim kurumlarından aşağıdan yukarı ve yukarıdan aşağı dik telli flanş kaynağının yapılış aşamalarını ve kullanılan araç gereç hakkında bilgi edinerek not ediniz.

5. FLANŞ KAYNAĞI Flanşlar boruların sökülmesi gereken noktalarına takılır. Buradaki amaç tesisatın sökülüp takılmasını kolaylaştırmaktır.

Flanşların borulara kaynatılmalarında önemli olan taşınılacak olan gaz ve sıvının basıncıdır. Çok önem arzetmeyen yerlerde ise flanş boru çapına göre alıştırılıp alından kaynak edilir. Flanşın daha sağlam olması gerektiğinde ise çift taraflı olarak kaynatılır.

Resim 5.1: Flanş kaynağının yapılışı

30

Şekil 5.1: Flanş ve boru kaynaklarında üfleç ve telin açı ve hareketleri

5.1. Üflece Doğru Kaynak Açısı ve Hareketini Vererek Kaynağı Yapma İş parçalarının köşe oluşturacak şekilde konumlandırıldığı birleştirme şeklidir. Genel olarak parçalar birbirleriyle 900’lik bir açı yapacak şekilde birleşme kenarlarından kaynatılır.

Bu pozisyondaki kaynak banyosu yer çekiminin etkisiyle aşağıya doğru sarkarak birikmeye çalışır. Kaynak dikişinin bu durumundan olumsuz etkilenmemesinin birinci koşulu üflecin gerektiği şekilde hareket ettirilmesidir. Bu hareket, sağa sola küçük kavisler ve kenarda beklemeler şeklinde olmalıdır. Diğer yandan ek telininin hareketiyle de kaynak banyosunun şekillenmesine çalışılmalıdır.

Tel ile parça arasındaki açı düşeydeki açı 600 ve açı ortayın ekseninde olmalıdır. Üflecin düşeyde parça ile yaptığı açı 600-700 olmalıdır. Ayrıca üfleç, yanındaki parça ile 350’lik açı yapmalıdır.

5.2. Üfleçteki Gaz Kaçaklarının Kontrolünü Uzun süreli çalışmalar üfleçlerde meydana gelen aksaklıklardan biri, gaz kaçakları olarak ortaya çıkar. Gaz kaçakları bağlantı yerlerindeki vidaların gevşemesi, temizleme gayesiyle sökülen üfleç parçalarının tam anlamıyla yerlerine oturtulmaması ve eskiyen contalar sonucunda meydana gelir (Konu hakkında detaylı bilgi için Oksi-Gaz İle Dikiş Çekme modülüne bakınız).

5.3. Dik Kaynak Uygulaması Sırasında Damlayan Sıcak Maden Damlacıklarına Karşı Tedbir Alma Dik kaynak uygulamasında kaynak bölgesi dışına kıvılcım ve sıcak maden damlacıkları sıçrar. Bu pozisyonda kaynak yapılırken elbise, çorap, el ve ayakların yanmalarına karşı korunması gerekir. Tedbir olarak gözlük, eldiven, tozluk deri önlük kullanılmalıdır.

Kaynak bölgesi civarında yanıcı ve parlayıcı madde bulundurulmamasına dikkat edilmelidir. Yangına karşı gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır.

31

UYGULAMA UYGULAMAFAALİYETİ FAALİYETİ Dik konumda flanş kaynağını aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız

İşlem basamakları

Öneriler

•

Kaynak ek yerlerini temizleyiniz.

•

Yanma olaylarına karşı dikkatli olunuz.

•

Oksijen ve asetilen tüplerini açınız ve çalışma basıncını ayarlayınız.

•

İş parçasını şekle göre 900 puntalama işlemini yapınız.

Gaz kaçaklarına karşı dikkatli olunuz.

•

Dik kaynak uygulaması sırasında damlayan sıcak maden damlacıklarına karşı tedbir alınız.

•

Mesleğiniz ile ilgili etik kurallara uygun davranınız.

• •

Puntalamanın düzgünlüğünü kontrol ediniz.

•

Kaynatılacak parçaları dik konuma getirerek kaynak postasına sabitleyiniz (Resim 5.1).

Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturunuz (Resim 5.1).

•

Normal alev ile dikiş boyunca üflecin ucuna kavisli hareketler vererek, ek telini ergiyik banyosuna daldırarak sabit hız ile iş parçasını kaynatınız.

•

Kaynak dikişini temizleyiniz.

32

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında cevaplandırarak belirleyiniz.

hangi

bilgileri

kazandığınızı

aşağıdaki

soruları

A- OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Çoktan Seçmeli Sorular 1. Flanşlar hangi amaçlar için kullanılır?

A) Boruların sökülüp tekrar takılmasında B) Boru kaynaklarının daha sağlam olmasında C) Boru kaynaklarının sağlam olmasında D) Boruların esnemesini önlemek 2. Aşağıdakilerden hangisi kapalı haznelerde iç köşe kaynağı yapımının sakıncalarından en önemlisidir?

A) Kaynak yapımı zordur.

B) Depolar yuvarlanabilir.

C) Küçük depoların içine girilmez.

D) Köşelerde kalan atık zerrecikler buharlaşıp patlayabilir.

3. Boruların sızdırmazlık kontrolünde basınçlı akışkan olarak aşağıdakilerden hangisi kullanılmaz?

A) Asetilen B) Oksijen C) Hava D) Su 4. Kapalı haznelerin içerisinde bulunan iç köşelerin oksi-gaz ile kaynatılması pek önerilmez.

Bunun nedenlerinden en önemlisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ortaya çıkan ark çevrede çalışanları rahatsız eder.

B) Ok-si gaz kaynağında çevreye verilen ısı miktarı fazla olduğundan havadaki oksijeni azalmasına neden olur.

C) İç köşe kaynağına oksi-gaz yöntemi uygun değildir.

D) Kaynak alevi, havadaki asetilen gazını yaktığından tehlikelidir.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

33

B. UYGULAMALI TEST Yaptığınız uygulamayı değerlendirme ölçeğine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ Değerlendirme Kriterleri 1 Parçaları ölçüsünde kestiniz mi ?

2- 1” ve 3/4“ borudan 50 mm.uzunluğunda kestiniz mi?

Evet

Hayır

3- Kaynak takımlarını, asetilen ve oksijen tüpünü açarak kaynak için hazırladınız mı?

4- Malzemeyi yatay konumda verilen şekildeki gibi puntaladınız mı?

5- İş parçasını dik kaynak pozisyonunda kaynak masasına bağladınız mı?

6- Üfleci yakıp normal alev ayarı yaptınız mı?

7- Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturdunuz mu?

8- Ergiyik banyosunu, dikiş genişliğini koruyarak ilerletebildiniz mi?

9- Üfleç ve ek telini şekildeki açılarda tutup üfleç hareketlerini uyguladınız mı?

10- Kaynak dikişi ilerledikçe üfleç ve tel pozisyonlarını değiştirdiniz mi?

11- Dikişin bitiminde son kaynak banyosunu başlangıç dikişi üzerinde oluşturdunuz mu?

12- İşlemin bitiminde parçanın temizliğini yaptınız mı?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise modül değerlendirmeye geçiniz.

34

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME) Pozisyon kaynak faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kendinizi kontrol listesine göre değerlendiriniz. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz

KONTROL LİSTESİ Değerlendirme Kriterleri 1-Uygun kalınlık ve ölçülerde DKP çelik saçtan kaynak malzemesi kestiniz mi?

2-Kaynak takımlarını, asetilen ve oksijen tüpünü açarak kaynak öncesi hazırlığı yaptınız mı?

3-Kaynak anında damlama ve sıçramalara karşı koruyucu tedbir aldınız mı?

4- Üfleci yakıp normal alev ayarı yaptınız mı?

Evet

Hayır

5-Malzemeleri kaynak pozisyonuna uygun puntaladınız mı?

6-Parçaları uygun pozisyonda bağlama aparatına bağladınız mı?

7-Dikiş başlangıcını tavlayarak ergiyik banyosunu oluşturdunuz mu?

8-Üfleci ve kaynak telini verilen açılarda tutup, üfleç ve tel hareketlerini uyguladınız mı?

9-Ergiyik banyosunu dikiş genişliğini koruyarak ilerletebildiniz mi?

10-Ergiyik banyosunu uygun hareketlerle her iki parça üzerine de eşit şekilde yayabildiniz mi?

11-Sarkmaları azaltmak için alevi dikiş üzerinden yukarı doğru tuttunuz mu?

12-Parçaları kaynak yerinden kırarak nüfuziyet kontrolü yaptınız mı?

13-Parçanın fırça ile temizliğini yaparak dikişin fiziki görünüşünü kontrol ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.

Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz

35

CEVAP ANAHTARI CEVAP ANAHTARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1’ İN CEVAP ANAHTARI 1

C

2

A

3

B

4

D

5

B

6

C

ÖĞRENME FAALİYETİ 2’ NİN CEVAP ANAHTARI 1

A

2

C

3

D

4

C

5

A

ÖĞRENME FAALİYETİ 3’ ÜN CEVAP ANAHTARI 1

D

2

D

3

Y

4

Y

5

D

ÖĞRENME FAALİYETİ 4’ ÜN CEVAP ANAHTARI 1

B

2

D

3

A

4

B

5

A

36

ÖĞRENME FAALİYETİ 5’İN CEVAP ANAHTARI 1

A

2

D

3

A

4

B

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.

37

KAYNAKÇA KAYNAKÇA ¾ ADSAN Kasım, Oksi-Gaz Kaynağı, M.E.B. yayınları, Ankara, 1977 ¾ ADSAN Kasım, A.O.KUMRU, A.Mithat TOPÇU, A.TOPÇU, Y.TAYMAZ, Metal İşleri İş ve İŞLEM yaprakları, Sınıf 1, Ankara, 2004 ¾ ADSAN Kasım, Hikmet ÇALIŞKAN, Metal İşleri İş ve İşlem Yaprakları Sınıf 2, M.E.B.Yayınları, Ankara, 1976 ¾ IŞIKVER Abidin, Oksijen Kaynağı, Işık Matbaacılık, 2.Baskı, Ankara, 1959 ¾ YILDIZHAN Ahmet Oksijen Kaynağı, Ders Notları, G.Ü.T.E.F, Ankara, 1986 ¾ ÇALIŞKAN Hikmet, Metal İşleri Bölümü Atölye İş Yaprakları, Ankara, ¾ ÖZKARA Hamdi, Metal İşleri Meslek Teknolojisi 1,Ankara, 1996 ¾ SERFİÇELİ Y.Saip, Kaynak Teknolojisi, Ankara, 2003 ¾ SERFİÇELİ Y Saip, Metal İşleri Meslek Teknolojisi1, İstanbul, 2004

¾

SERFİÇELİ Y Saip Metal İşleri Meslek Teknolojisi2, İstanbul, 2004

38