Sensรถrler & Ariza Bulma
AMAÇ Bu bölüm bittikten sonra, asagidakileri yapabileceksiniz : 1. Her sensörün görevini anlatabileceksiniz 2. Her sensörün çalisma prensiplerini anlatabileceksiniz 3. Ariza ile ilgili her belirtiyi ifade edebileceksiniz 4. Her sensörün nasil teshis edilecegini anlatabileceksiniz 5. Hi-scan ve avometrenin sensörlerde nasil kullanilacagini 6. Elektrik Ariza Bulma her kontrol noktasinin nasil bulundugunu
1. Genel Diyagram
Sensör
Atesleme Oksijen Sensör
Hava
Enjeksiyon
Egzos
Motor Güç
Yakit
1. Genel Giris -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
ECM
2. MAP Sensörü ( Manifold Mutlak Basinç Sensörü ) Gaz Kelebegi Emme manifoldu Hava Akisi
Görevi:
basinci
Dönme Hizi
• Motor yükü ve devir degisiklikleri sonucu emme manifoldu basincindaki degisiklikleri yani emilen hava miktari bilgisini ECM ye bildirir ve ECM emilen hava miktari bilgisini hesaplar buna göre yakit enjeksiyon miktarina kumanda eder. • Ilk çalisma sirasinda hava basincini ölçer ve aracin konumu degistikçe (rakim degisikligi) , ECM nin motoru bu degisikliklere karsi ayarlama olanagi bulunur.
2. MAP Sensörü ( Manifold Mutlak Basinç Sensörü )
Yeri: Emis tanki üzerine monte edilmistir.
Çalisma Prensibi: Içindeki diyaframin hareketiyle beraber direnç degisimi gerçeklesir ve sinyal degiserek ECM ‘ye bilgi aktarir.
2. MAP Sensörü ( Manifold Mutlak Basinç Sensörü )
Ariza Belirtisi: • Marsa basmak mümkün ancak motoru çalistirmakta zorlaniyor. • Motorun çalismasi rölanti esnasinda düzenli degil. •Yakit tüketimini arttiran ve katalitik konvertörü bozan asiri miktarda yakit enjeksiyonu meydana geliyor.
2. MAP Sensörü ( Manifold Mutlak Basinç Sensörü )
1. Kontak ON : 4 – 5 V 0,5 - 2V 2. Rölanti
:
2. MAP Sensörü ( Manifold Mutlak Basinç Sensörü )
MAP
2. MAP Sensörü ( Manifold Mutlak Basinç Sensörü )
MAP
TPS
3. MAF Sensörü ( Kütlesel Hava Akis Sensörü )
Görevi: • Emilen hava miktari bilgisini ECM ye aktarir.
3. MAF Sensörü ( Kütlesel Hava Akis Sensörü ) Yeri: Hava filitresi ile gaz kelebek gövdesi arasina yerlestirilmistir.
Çalisma Prensibi: Sicak film tip hava akis sensörüdür. Hava akisindaki degisiklik sicak film yüzeyi ile hava arasindaki isi alis verisini degistirecek ve buda direnç degisimine ve sonuç olarak voltaj degisimine yol açacaktir.
3. MAF Sensörü ( Kütlesel Hava Akis Sensörü ) Ariza Belirtisi: • Marsa basmak mümkün ancak motor çalismakta zorlaniyor. • Motorun çalismasi rölanti esnasinda düzenli degil. • Araç kullanimi esnasinda zayif hizlanma • Rölanti veya sürüş esnasında motor duruyor • Sensör sinyal çikis degeri standartlar disinda iken motor rölantide çalisabiliyorsa asagidaki durumlari kontrol etmeniz gerekir: * MAF sensöründe düzensiz hava akisi,sökülmüş hava emiş hortumu veya hava filitresi tikali olnasından dolayı * Emme manifoldunda bir kaçak
3. MAF Sensörü ( Kütlesel Hava Akis Sensörü )
3. MAF Sensörü ( Kütlesel Hava Akis Sensörü )
3. MAF Sensörü ( Kütlesel Hava Akis Sensörü )
1. Rölanti
: 0,7 – 1,1 V 1,3 – 2 V
2. 3000d/dak
:
3. MAF Sensörü ( Kütlesel Hava Akis Sensörü )
MAF TPS
4. IAT Sensörü ( Emme Havasi Sicaklik Sensörü)
Hava yogunlugu
Görevi: • Emilen havanin sicakligini ölçer. Emme havasinin düzeltilmesinde kullanilir. ( Sicaklik arttikça hava yogunlugu azalacaktir.)
4. IAT Sensörü ( Emme Havasi Sicaklik Sensörü)
No. 2 Pin for IAT
Çalisma Prensibi: Içinde NTC tipi ( Negatif Sicaklik Katsayili ) direnç mevcuttur. Sicaklik arttikça direnç düser, sicaklik azaldikça direnç artar.
Yeri: Hava filitresi kabinda veya emis hattinda (MAF veya MAP içine entegre)
4. IAT Sensörü ( Emme Havasi Sicaklik Sensörü)
Ariza Belirtisi: • Atesleme zamanlamasi düzeltmesi mümkün olmayabilir ve motorda vuruntu üretilir. • Sürüs esnasinda hizlanma zayiftir. • Yüksek yakit tüketimi
5. ECT Sensörü ( Motor Sogutma Suyu Sicaklik Sensörü)
Görevi: • Motor sogutma suyu sicakligini izler. Motor sogutma suyu sicakligi, motor soguk oldugunda ideal yakit zenginlesmesini saglar.
5. ECT Sensörü ( Motor Sogutma Suyu Sicaklik Sensörü)
Yeri: Motor sogutma suyu kanali içerisine yerlestirilmistir.
Çalisma Prensibi: Içinde NTC tipi ( Negatif Sicaklik Katsayili ) direnç mevcuttur. Sicaklik arttikça direnç düser, sicaklik azaldikça direnç artar.
5. ECT Sensörü ( Motor Sogutma Suyu Sicaklik Sensörü)
Ariza Belirtisi: • Zayif çalistirma ve çalistirma sonrasinda rölanti esnasinda motor arizasi • Rölanti ve sürüs esnasinda ani motor durmasi • Yüksek yakit tüketimi ve yüksek CO ve HC emisyonu
5. ECT Sensörü ( Motor Sogutma Suyu Sicaklik Sensörü)
5. ECT Sensörü ( Motor Sogutma Suyu Sicaklik Sensörü)
5. ECT Sensörü ( Motor Sogutma Suyu Sicaklik Sensörü) Battery
Condenser Fan
Radiator Fan Main Relay
Con. Fan 2 Relay
Radiator Fan Relay
Con. Fan 1 Relay
Radiator Fan Motor
Condenser Fan Motor
Engine ECM
6. TP Sensörü ( Gaz Kelebek Pozisyon Sensörü)
Görevi: • Gaz kelebegi açisinin algilanmasinda görev alir. Yani, sürücünün niyetini belirler. ( Pedala ne kadar basildigi, ne kadar hizlanma istendigi gibi )
6. TP Sensörü ( Gaz Kelebek Pozisyon Sensörü) Yeri: Gaz kelebek gövdesi üzerindeki gaz kelebegi miline baglidir.
Çalisma Prensibi: Içinde potansiyometre ( degisken direnç ) mevcuttur. Kelebegin hareketi ile potansiyometre içindeki direnç degisir ve ECM ye giden sinyal degisir. Sürücünün istegine çok hizli cevap verebilmek için, yakit enjeksiyonu ; motor hizina ve pedal degerine bagli olarak degisir.
6. TP Sensörü ( Gaz Kelebek Pozisyon Sensörü)
Ariza Belirtisi: • Motor devri artiyor ve rölanti sırasında arıza oluşur. • Rölanti sirasinda zayif hizlanma • Yüksek yakit tüketimi ve yüksek CO ve HC emisyonu
6. TP Sensörü ( Gaz Kelebek Pozisyon Sensörü)
7. CKP Sensör ( Krank Pozisyon Sensörü)
Görevi: • Sensör, krank milinin konumunu saptar ve ECM ye sinyal gönderir.ECM bu sinyallere göre motor devrini ve atesleme avansini yakıt püskürtme zamanlamasını hesaplar.
7. CKP Sensör ( Krank Pozisyon Sensörü) Yeri: Krank dislisi üzerinden sensör okuma yapar.
Çalisma Prensibi: • Indüktif Tip: Elektrik beslemesi yoktur. Kendiliginden elektrik üretimi manyetik alan degisimi ile gerçeklesir.Sonra ECM ye sinyal yollanir. • Hall Tip: Besleme voltaji uygulandiktan sonra yari iletkende manyetik alan degisimi ile elektrik üretimi gerçeklesir. Sonra ECM ye sinyal yollanir. • Optik Tip: Diskin dis ve iç kisimlarindaki yariklar ve bu yariklara karsilik gelen LED ve fotodiyotlardan sistem olusur. Fotodiyot, LED den gelen isigi algilayinca ECM ye sinyal gider.
7. CKP Sensör ( Krank Pozisyon Sensörü)
Ariza Belirtisi: • Mars mümkün ancak motor çalismayacak. • Yakit pompasini tahrik etmede zorlanma. • Atesleme de zorlanma • Sürüs esnasinda motor bazen duruyor ve yeniden çalismakta zorlaniyor
7. CKP Sensör ( Krank Pozisyon Sensörü)
7. CKP Sensör ( Krank Pozisyon Sensörü)
8. CMP Sensör ( Eksantrik Mili Pozisyon Sensörü)
Görevi: • Sensör , sikistirma strokunda 1 nolu silindirin üst ölü noktada oldugunu algilar. Bu sinyal, silindir numarasinin belirlenmesinde kullanilir. ECM bu sinyale göre yakit enjeksiyon sirasini belirler.
8. CMP Sensör ( Eksantrik Mili Pozisyon Sensörü) Yeri: Eksantrik mili üzerinden sensör okuma yapar.
Çalisma Prensibi: •Hall Tip: Besleme voltaji uygulandiktan sonra yari iletkende manyetik alan degisimi ile elektrik üretimi gerçeklesir. Sonra ECM ye sinyal yollanir. • Optik Tip: Diskin dis ve iç kisimlarindaki yariklar ve bu yariklara karsilik gelen LED ve fotodiyotlardan sistem olusur. Fotodiyot, LED den gelen isigi algilayinca ECM ye sinyal gider.
8. CMP Sensör ( Eksantrik Mili Pozisyon Sensörü)
Ariza Belirtisi: • Melco sistemlerinde motoru çalistiramama • Bosch ve Siemens te sensör arizali ise motor çalisabilir. Ancak enjeksiyon dogru sekilde olmadigindan soguk çalistirmadaki emisyon bundan etkilenebilir.
9. VSS (Araç Hiz Sensörü)
Görevi: • ECM ye , araç hiz bilgisini gönderir.ECM bu sinyale göre yakit enjeksiyon miktarini kontrol eder.
9. VSS (Araç Hiz Sensörü) Yeri: Sanzimanin çikisindaki diferansiyel dislisine (hiz göstergesi hareket dislisine) takilmistir.
Yeri: Göstergenin arkasindan hiz göstergesine takilmistir.
9. VSS (Araç Hiz Sensörü)
Çalisma Prensibi: • Sensör bir dönüsüyle 4 adet sinyal olusturur, ECM bir saniyedeki sinyal sayisini saymak suretiyle araç hizini hesaplar.
9. VSS (Araç Hiz Sensörü)
Ariza Belirtisi: • Sensör arizali ise araci durdurmak için yavaslatirken araç ani olarak sarsilir ve motor durur.
10. Oksijen Sensörü
Görevi: • Egzos gazi içindeki oksijen konsantrasyonunu ölçer. Bu bilgiyi ECM ye gönderir. ECM, bu sinyalle göre yakit oranini kontrol eder ve bunun teorik yakit oranina (sitokiyometrik oran=14.6) yakin olmasini saglar.
10. Oksijen SensĂśrĂź
Yeri: Egzos manifoldu ile katalitik konvertĂśr arasina yerlestirilmistir .
10. Oksijen Sensörü
Çalisma Prensibi: • Sensör ile egzos gazindaki oksijen tepkimeye girer ve voltaj olarak ECM ye sinyal yollanir. Sinyal : 0,2 V
fazla oksijen ( az yakit )
fakir karisim
Sinyal : 0,8 V
az oksijen ( fazla yakit )
zengin karisim
Sensörün en uygun çalisma sicakligi 600 C dir. Bu yüzden sensörün birde isiticisi mevcuttur. Sensör 300 C nin altinda çalismaz.
10. Oksijen Sensörü
Çalisma Prensibi: • Sensör ile egzos gazindaki oksijen tepkimeye girer ve voltaj olarak ECM ye sinyal yollanir. Sinyal : 0,5 V
az oksijen ( fazla yakit )
zengin karisim
Sinyal : 4,5 V
fazla oksijen ( az yakit )
fakir karisim
10. Oksijen Sensörü
Ariza Belirtisi: • Sürüs esnasinda hizlanma zayif • Yüksek yakit tüketimi • Yüksek CO ve HC emisyonu • Sensör kontroller sonucunda normal, ancak sensör sinyali teknik özelliklerden farkli ise asagidakileri inceleyin: * Arizali enjektör * Emme manifoldunda hava kaçagi * Arizali hava akis sensörü, motor sogutma suyu sicaklik sensörü * Kablo tesisati baglantisi arizasi
10. Oksijen Sensörü
10. Oksijen Sensörü
10. Oksijen Sensörü
10. Oksijen Sensörü
11. Vuruntu sensörü
Görevi: • Sensör, motor içinde vuruntunun izlenmesi amaciyla kullanilir. Motorda bir vuruntu oldugunda, avans ayari geciktirilerek vuruntu giderilir.
11. Vuruntu sensörü
Yeri: Silindir bloguna bağlı ve 2 ve 3 üncü silindirler arasındadır.
Çalisma Prensibi: • Silindir içindeki vuruntu titresimi, piezoelektrik elemani üzerine bir basinç uygular. Bu titresim basinci, çikti olarak bir gerilim sinyaline dönüstürülerek ECM ye iletilir.
11. Vuruntu sensĂśrĂź
1- Atesleme 2- Yanma baslangici (alevin yayilmasi baslar) 3- Maksimum yanma basinci
11. Sviรงler 1- Klima Svici :
11. Sviçler 2- Hidrolik Direksiyon Svici: Hidrolik direksiyon ükünü tespit eder ve buna göre ECM ye yüksek veya alçak voltaj gönderir. Bu sinyale göre rölanti ayarlayicinin çalismasini kontrol eder.
3- Rölanti Svici: Gaz pedalina basilip basilmadigini tespit eder ve bunu voltaja dönüstürerek ECM ye bildirir.
4- Sanzuman Svici