Microsoft Word - SİGORTA KURULUŞLARI İŞLEMLERİ by motorsitem motorsitem

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

MUHASEBE VE FİNANSMAN

SİGORTA KURULUŞLARI İŞLEMLERİ

ANKARA 2008

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; 

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).



Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.



Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.



Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.



Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.



Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3 1. SİGORTA KURULUŞLARI ............................................................................................... 3 1.1. Sigortanın Tanımı ......................................................................................................... 3 1.2. Özel Sigorta ve Sosyal (Devlet) Sigorta Ayrımı........................................................... 4 1.3.1. Sigortanın Güvence ve Riziko Yönetimi İşlevleri ve Yararları............................. 5 1.3.2. Sigortanın Ekonomik İşlevleri ve Yararları........................................................... 7 1.4. Sigorta Terimleri ........................................................................................................... 9 1.4.1. Sigortacı................................................................................................................. 9 1.4.3. Sigorta Aracıları .................................................................................................. 12 1.4.4. Sigorta Yapabilecek İşletmeler............................................................................ 14 1.4.5. Sigortalı ............................................................................................................... 15 1.4.6. Sigorta Primi........................................................................................................ 17 1.4.7. Sigorta Tazminatı ................................................................................................ 19 1.5. Sigorta Branşları ......................................................................................................... 20 1.5.1. Yangın Sigortaları................................................................................................ 21 1.5.2. Nakliyat Sigortaları.............................................................................................. 21 1.5.3. Tarım Sigortaları.................................................................................................. 21 1.5.4. Kredi Sigortaları .................................................................................................. 22 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 30 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 31 ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 32 2. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN SİGORTA BELGELERİ VE RİSK .......................... 32 2.1. Dış Ticarette Risk (Kloz) ............................................................................................ 32 2.1.1. Ticari Riskler ....................................................................................................... 33 2.1.2. Tesadüfi Riskler................................................................................................... 35 2.1.3. Mesleki ve Sivil Riskler...................................................................................... 36 2.1.4. Kredi Riskleri ...................................................................................................... 36 2.1.5. Yangın Riskleri.................................................................................................... 37 2.1.6. Hususi Riskler...................................................................................................... 37 2.2. Dış Ticarette Kullanılan Sigorta Belgeleri.................................................................. 37 2.2.1. Sigorta Teklifnamesi............................................................................................ 38 2.2.2. Sigorta Mektubu (Letter of Insurance) ................................................................ 40 2.2.3. Sigorta sertifikası (Certificate of Insurance)........................................................ 41 2.2.4. Flotan (Geçici) Sigorta Poliçesi veya Açık Kuvertür (floating policy or open cover) ............................................................................................................................. 41 2.2.5. Sigorta Şahadetnamesi veya Sigorta Belgesi (Insurance Certificate).................. 42 2.2.6. Sigorta Poliçesi (Kati Poliçe)............................................................................... 46 2.2.7. Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi .......................................................................... 51 2.2.8. Sefer Esaslı Poliçeler ........................................................................................... 52 2.3. İhraç Mallar Nasıl Sigortalanabilir?............................................................................ 53 2.2.1. Satıcılar Aracılığıyla............................................................................................ 53 2.2.2. Kendi-Kendine Sigorta ........................................................................................ 53 2.2.3. Bir Sigorta Şirketi ile Dalgalı Poliçe ................................................................... 54

UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 55 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 56 MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 57 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 59 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 60

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI

344MV0045 Muhasebe ve Finansman Dış Ticaret Ofis Elemanı Sigorta Kuruluşları İşlemleri

MODÜLÜN TANIMI

Sigorta kuruluşları işlemlerini yapabilmek için gerekli bilgi ve becerinin kazandırıldığı öğrenme materyalidir.

SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİK

MODÜLÜN AMACI

40/8 Sigorta kuruluşları ile ilgili işlemleri yapmak Genel Amaç Bu modül ile gerekli ortam ve belgeler sağlandığında, sigorta kuruluşlarından alınacak belgeleri temin ederek bilgisayar yardımı ile düzenleyebileceksiniz. Amaçlar 1. Sigorta kavramları ve dış ticaretteki sigorta türlerini ayırt edebileceksiniz. 2. Sigorta risklerini ve dış ticarette kullanılan belgeleri ayırt edebileceksiniz. Sınıf–atölye: Bilgisayar, internet, sarf malzemeleri,

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

İGEME yayınları, sigorta kuruluşları yayınları, poliçe örnekleri Bireysel öğrenme: İnternet, kütüphane, çevre, kitaplar Her faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Modül sonunda kazandığınız bilgi ve becerileri belirlemek amacıyla öğretmeniniz tarafından hazırlanan ölçme aracıyla değerlendirileceksiniz.

iii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili öğrenci, İnsanın dünyaya gelmesinden itibaren, belirsizlik ve risk her zaman karşı karşıya kalınan bir olgudur. İnsanlık tarihinin başlangıcından itibaren bu kavram, insanların sürekli karşısına çıkmış ve tedirgin etmiştir. Bu tedirginlik insanların hayatlarını ve mallarını garanti altına almak için çareler aramalarına neden olmuştur. İnsanlık tarihinde, sigortaya benzeyen ilk işlemler 4000 yıl önce Babiller’de daha çok soyguna karşı görülmektedir. Tarih boyunca birçok gelişme gösteren sigortacılık; günümüzde sigorta şirketleri ile her türlü sigorta ihtiyacına cevap verebilecek şekilde örgütlenmelerini tamamlamış kuruluşlar olarak etkin hizmet verebilecek düzeye ulaşmıştır. Bugün dünyada sigorta kavramı, kendini hissettirmiş ve insanların, riskler karşısında kendilerini ve mallarını güvende hissetmelerini sağlamıştır. Dünyada bugün, sigorta kapsamına alınmayan risk yoktur. Ülkemizde de risk oldukça yüksektir ve insanlar riskler karşısında kendilerini güvende hissetmek için riske maruz kalan değerlerini sigorta kapsamına almaktadır. Sigortacılığın değeri, ülkemizde bugün itibarıyla olması gereken yerde değildir. Ülkemizde eğitim seviyesi arttıkça sigortanın değeri de hak ettiği yere ulaşacaktır ve sigortacılık mesleği en önemli mesleklerden bir tanesi olacaktır. Bu modülde dış ticarette karşılaşılan risklerin neler olduğunu öğrenerek bu risklere karşı nasıl önlem alınması gerektiğini öğrenebileceksiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ–1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti sonunda, sigorta kavramları ve dış ticaretteki sigorta türlerini ayırt edebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyetine başlamadan yapmanız gereken araştırmalar şunlardır:  Bir sigorta kuruluşuna giderek sigorta işlemlerini yaparken hangi belgeleri kullandıklarını öğrenebilir ve bu belgelerden birer örnek alarak inceleyebilirsiniz.  Bir ticari işletemeye giderek bir sigorta faaliyetinde hangi tarafların olduğunu öğrenebilirsiniz.

1. SİGORTA KURULUŞLARI 1.1. Sigortanın Tanımı Aynı riskin tehdidi altında bulunan kişiler, ancak bir organizasyon aracılığıyla bir araya getirilebilir. Bu organizasyon sigortadır. Sigorta, en basit anlamda, ileride meydana gelme olasılığı bulunan tehlikeden doğacak zararın giderilmesinin, önceden yapılan ödemeler (prim) karşılığında güvence altına alınmasıdır. Sigorta, her şeyden önce hukuksal bir kurumdur. Olası zararların karşılanması amacı ile taraflar arasında yapılan özel bir sözleşmedir. Sigorta sözleşmesi: Sigortalının çıkarını ihlal eden tehlikenin gerçekleşmesi hâlinde, tazminat vermeyi veya sigortalının hayatında meydana gelen belli olaylar üzerinde ödemede bulunmayı taahhüt eder. Sigorta sözleşmesini öteki sözleşmelerden ayıran özellik, sigortacının yükümlülüğünün gelecekte belirli olmayan olgulara (sigorta edilen çıkarın tehlikeye maruz kalmasına) bağlı olmasıdır.

Sigortanın daha geniş bir tanımı ise şöyle yapılabilir: Sigorta;  Belirli bir prim karşılığında  Kişi hayatının ya da organlarının veya kişi ve kuruluşların para ile ölçülebilir değerlerinin  Sigorta kural, kanun ve yönetmeliklerince belirlenmiş raslantısal (tesadüfi) rizikoların gerçekleşmesinden doğacak maddi hasarlarını  Aynı rizikonun tehdidi altında bulunan kişileri ya da kuruluşları bir araya getirerek  Ölçülen değer üzerinden ve gerçekleşen hasar oranında karşılayarak  Sosyoekonomik çöküntüleri dağıtan ve önleyen  Yatırımlara aktarılan fonları ve ikrazları ile ekonomiye kaynak yaratan işlemler bütünüdür. Bu tanımda bir dizi unsur öne çıkmaktadır. Bu unsurlar şöyle özetlenebilir:     

Rizikonun yasalarla ya da sözleşme ile önceden belirlenmesi Sigorta konusunun para ile ölçülebilmesi Hasarın raslantısal (tesadüfi) olması Birliktelik Hasarın maddi nitelikte ve para birimi ile ölçülebilir olması

Rizikonun önceden be1irlenmemiş olması, hasarda kasıt olması, hasarın tek başına karşı1anması, hasarın manevi nitelikte olması ve para ile ölçülememesi durumlarında sigortanın unsurları oluşmayacaktır. Bu unsurlar yanında sigorta ilişkisinin doğabilmesi için üç temel koşulun bulunması gerekir:  Hukuk bakımından: Sigorta edilebilir riskin hukuk bakımından sigorta edilebilir nitelikte olması gerekir. Yasalara ve genel ahlaka aykırı ya da kasıtlı eylemlerden doğacak zararlar sigorta edilemez.  Teknik bakımdan: Sigortacı, sigorta edilebilir nitelikteki her riski sigortalamak zorunluluğunda değildir. Riziko, sigorta tekniği açısından değerlendirildikten sonra sigorta edilir.  Prim bakımından: Rizikonun prim bedelinin hem sigortacı hem de sigorta ettiren bakımından makul düzeyde olması gerekir.

1.2. Özel Sigorta ve Sosyal (Devlet) Sigorta Ayrımı Sigorta, sağlanan güvenliğin içeriği bakımından, özel sigorta ve sosyal sigorta biçiminde iki ana kola ayrılır. Özel sigorta şirketinin sermayesi ve yönetimi özel kişilerce yürütülürken, devlet sigortasında şirket yönetimi ve sermaye devletçe düzenlenmiştir. Özel sigorta işletmeciliğinin anlaşılabilmesi için bu iki sigorta kolu arasındaki farkın bilinmesi zorunludur. Bu farklar şöylece açıklanabilecektir:

 Özel sigorta, kendi kendine yardım fikrine dayanır. Amacı, özel çıkarların korunmasıdır. Sosyal sigortanın amacı ise genel çıkarın korunmasıdır. Özel sigortanın konusu olan çıkar ekonomik nitelikte ve para ile ölçülebilen bir çıkardır. Manevi ya da psikolojik bir çıkar sigorta edilemez.  Özel sigorta isteğe bağlıdır; sözleşme esasına dayanır. Sosyal sigorta zorunludur, yasaya dayanır.  Özel sigorta herkese açıktır. Sosyal sigorta ise belirli meslek gruplarıyla ve ekonomik açıdan zayıf olanlarla sınırlıdır.  Özel sigortada prim oranı, tehlike derecesine göre belirlenir. Sosyal sigortada sigortalının mesleğine ve gelirine göre belirlenir. Bu farklılıklar şöylece özetlenebilir:

Özel ve Sosyal Sigorta Arasındaki Farklar Sosyal Sigorta  Genel çıkara dayanır.  Zorunludur.  Sadece belirli bir gruba açıktır.  Yasalara dayanır.

Özel Sigorta  Özel çıkara dayanır.  İsteğe bağlıdır.  Herkese açıktır.  Serbest sözleşmeye dayanır.

1.3. Sigortanın Önemi, İşlevleri ve Yararları Sigorta, ekonomik ve sosyal hayat açısından son derece önemlidir. Günümüzde sigortacılık işlevleri; insanlar, şirketler ve genel olarak ekonomiler için vazgeçilemez derecede önem kazanmıştır. Bu öneme yol açan sigortacılık işlevleri iki başlık altında toplanabilir.

1.3.1. Sigortanın Güvence ve Riziko Yönetimi İşlevleri ve Yararları Sigorta işletmelerinin geleneksel işlevi, ekonomik zararı önleme ve telafi etme işlevidir. İnsanlar, ölüm, hastalık, kaza, işsizlik gibi rizikolarla karşı karşıyadır. Şirketler de yangın, hırsızlık, patlama, kaza gibi nedenlerle aktiflerini kaybetme, kasıtsız eylemleri ile üçüncü kişilere zarar verme, yanlış pazarlama ve üretim politikaları izleme gibi rizikolarla karşı karşıyadır. Öte yandan çağımızda yurt içi ve yurt dışı ekonomik faaliyetin son derece karmaşık bir niteliğe sahip olması riziko olasılığını artırmaktadır. Bu noktada sigorta, bir riziko yönetimi aracı olarak devreye girmekte ve bir dizi işlev üstlenmektedir.

Sigortacılığın temelleri büyük sayılar kanunu üzerine oturtulmuştur. Büyük sayılar kanunu; Riskin dağıtılması için mümkün olduğunca çok kişinin sigorta sistemine girmesini amaçlamaktadır. Örneğin tavla zarında 6 gelme olasılığı 1/6 iken, ancak atış sayısı arttıkça 6 gelme olasılığının yaklaşması gibi. Aktüer; Sigorta matematikçisidir. Hangi risk için hangi şartlarda ne kadar sigorta primi ödenmesi gerektiğini hesaplayarak standardize eder. Eski Roma'da sayan kişi anlamına gelirdi. Ülkemizde her sigorta şirketi mutlaka en az bir aktüer bulundurmak zorundadır. Sigorta matematiğine de aktüerya adı verilir. Sigortanın güvence ve riziko yönetimi ile ilgili temel işlevleri sekiz başlık altında toplanabilir:

Sigortanın Güvence ve Riziko Yönetimi İşlevleri        

Sigorta, bir dayanışma işlemleri organizasyonudur. Sigorta, güven sağlar. Sigorta, girişimcinin yatırım kararlarını olumlu etkiler. Sigorta, girişimcinin daha ucuz fiyata yatırım sermayesi bulmasını sağlar. Riziko karşılığı atıl tutulan sermaye miktarını en aza indirir. Sigorta, fiyatlarının daha gerçekçi düzeyde oluşmasını sağlar. Sigorta güvencesi, girişimcinin kredi bulmasını kolaylaştırır. Sigorta, önleyici önlemleri geliştirir.

 Sigorta, bir dayanışma işlemleri organizasyonudur: Bireylerin ya da kuruluşların kayıplarını bir topluluk arasında paylaştırarak ve dağıtarak, hasarın hızla telafi edilmesini sağlar.  Sigorta, güven yaratır: Sigorta, birey, aile ve işletmeyi tehdit eden ve ekonomik sonuçları olan rizikoları ortadan kaldırmaz. Ancak, rizikonun gerçekleşmesi durumunda ortaya çıkan ekonomik sonuçları telafi ederek bireyin veya ailenin yoksul duruma düşmesini ya da işletmenin iflas etmesini önler. Böylece birey, aile ve işletme için bir istikrar ve güvence sağlar.  Sigorta, kararlarını

girişimcinin etkiler:

Girişimcinin karar vermesini güçleştiren en önemli faktör belirsizliktir. Sigorta, doğacak hasarı karşılama güvencesi vererek belirsizliği belirliliğe dönüştürür. Böylece girişimcinin daha cesur karar almasını ve rekabete girmesini sağlar, iş verimliliğini artırır. Dev endüstriyel kuruluşların oluşumuna olanak verir.  Sigorta, girişimcinin daha ucuz fiyata yatırım sermayesi bulmasını sağlar: Girişimci için en önemli konuların başında sermaye maliyeti, yani faiz oranı gelir. Faiz oranlarının yüksekliği yatırımları caydırır. Sigorta kuruluşları elinde bulunan fonlar kredi miktarını artırır ve yatırımcının sermaye maliyetini düşürür, yatırımları teşvik eder.  Riziko karşılığı atıl tutulan sermaye miktarını en aza indirir: Girişimcinin hasarı tek başına karşılamak zorunda olması, olası bir hasarı karşılamak için tutulan sermaye miktarının prim tutarından son derece yüksek olmasına yol açacaktır. Bu nedenle yatırımlar sınırlanacaktır. Sigorta, rizikoyu güvence altına alarak yatırımlar üzerindeki bu sınırlamayı büyük ölçüde kaldırır, fonlara bağlı sermayeyi kullanılabilir hâle getirir ve daha geniş çapta yatırıma gidilmesini sağlar.  Sigorta güvencesi, bireylerin ve girişimcinin kredi bulmasını kolaylaştırır: Kredi, günümüzde girişim için yaşamsal önem taşır. Sigortalı, elindeki poliçeye dayanarak gereksinim duyduğunda kolayca kredi sağlayabilir. Sigorta ile güvence altına alınan taşınmaz ya da taşınır varlıklar, ipotek ve rehin yoluyla daha kolay kredi sağlar. Yeterli sigorta güvencesine sahip girişimcinin itibarı (kredibilitesi) daha yüksek olacaktır.  Sigorta, fiyatların daha gerçekçi düzeyde oluşmasını sağlar: Belirsizlik durumunda girişimci, rizikonun gerçekleşme olasılığına karşı fiyatları yüksek tutmaya çalışır. İşletmelerin sigorta maliyetlerinin belirli ve güvenli olması durumunda ise fiyatlar belirsizlik durumuna oranla daha gerçekçi ve düşük düzeyde oluşacaktır.  Sigorta, önleyici önlemleri geliştirir: Özel sigortacı, her rizikoyu kabul etmek zorunda değildir. Kötü rizikoları sigorta etmeyerek ilgilileri bir dizi önleyici tedbir almaya, daha dikkatli davranmaya zorlar. Öte yandan bir yıllık süre içerisinde rizikonun gerçekleşmemiş olması karşısında ertesi yıl için yapılacak sigorta işleminde primden hasar indirimi yaparak da sigortalıyı önlem almaya teşvik eder. 1.3.2. Sigortanın Ekonomik İşlevleri ve Yararları Güvence ve riziko yönetimi işlevleri yanında sigortacılığın ekonomik işlevleri de söz konusudur. Bu işlevler beş başlık altında toplanabilir:

Sigortanın Ekonomik İşlevleri ve Yararları  Sigorta, önemli bir tasarruf kaynağıdır.  Sigorta, kredi işlemlerinin gelişmesini sağlar.  Sigorta, sosyoekonomik çöküntü ve kayıpları önler.  Uluslararası ekonomik ilişkilerin ve ticaretin genişlemesine yardım eder.  Sigorta, ekonomi içinde önemli bir sektördür.  Sigorta, önleyici önlemleri geliştirir.  Sigorta, önemli bir tasarruf kaynağıdır: Sigorta işletmeleri, finansman kuruluşları olarak, sermaye birikimi ve ekonomik gelişme açısından göz ardı edilemeyecek yatırım kaynaklarına sahip bulunmaktadır. Biriken prim, teminat akçeleri ve rezervler gibi potansiyellerin, hisse senedi, tahvil, gayrimenkul alımı ve kredi biçiminde kullanılması ekonomik gelişme ve üretkenliğin artırılması açısından büyük önem taşır. Böylece sigorta, sosyal refah düzeyinin yükselmesine de yardım eder. Bu işlevler, sigortalara mali kurum niteliği kazandırmaktadır. Sigorta sektörünün tasarruf kaynağı olma işlevinden yararlanma derecesi, ekonomideki diğer mali piyasaların gelişme derecesine yakından bağlıdır. Mali piyasalar ne kadar gelişmişse sigortaların ekonomik rolleri de o kadar etkinleşecektir. Bu işlevden yararlanamayan ülkeler birçok yönden ekonomik kayıplara uğramaktadır. Sigorta ve Reasurans Şirketlerinin Yatırım Portföyü    

Kamu borçlanma kâğıtları Özel sektör tahvilleri Hisse senetleri Sabit değerler

 Sigorta, kredi işlemlerinin gelişmesini sağlar: Kredi, itibara ve güvene dayanır. Kredinin sigortalanması, kredi veren açısından borçlunun borcunu vadesinde ödememe rizikosunu azaltır ya da ortadan kaldırır. İpotek karşılığı kredi işlemlerinde de ipotek konusu malın sigortalanması, bu malın elden

çıkmasına yol açabilecek yangın gibi rizikolara karşı bir güvence sağlar. Böylece sigorta, kredi işlemlerinin genişlemesini teşvik etmektedir.  Sigorta, sosyoekonomik çöküntü ve kayıpları önler: Sigorta tarafından organize edilen dayanışma, bireylerin tek başlarına taşıyamayacağı ekonomik çöküntüleri çok sayıda birey arasında dağıtarak hafifletir. Bunun yanında bilgilendirme ve denetim hizmetleriyle hasar olasılığını en aza indirmeye çalışır.  Uluslararası ekonomik ilişkilerin ve ticaretin genişlemesine yardım eder: Güvence ve riziko karşılama işlevi ile birlikte finansman sağlama işlevi dev endüstriyel ve ticari kuruluşların oluşumuna olanak verir. Taşımacılık ve ihracat kredisi sigortaları, uluslararası ekonomide ticaret hacmini genişletmektedir.  Sigorta, ekonomi içinde önemli bir sektördür: Sigorta işletmeciliği bir tür yatırımdır. Sigorta işletmesi, ticaret ve yatırım faaliyetlerinde bulunur. İşletmenin amacı, kâr elde etmektir. Bu amaçla büyüyüp gelişirken işçi çalıştırır, ekonomiye ve refah düzeyine katkıda bulunur. Sigorta, bir vergi kaynağıdır: Sigorta işletmeleri, sigortacılık işlemleri yaparken ve ekonomik faaliyetlerde bulunurken kendi üzerine düşen vergileri de öder. Bu yönüyle devlet bütçesi için önemli bir vergi kaynağıdır. Bu işlevleri nedeniyle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin hemen hemen tamamında sigortacılık faaliyetlerine büyük önem verilmektedir. Özellikle de gelişmekte olan ülkelerin hizmet sektörleri içinde en dinamik sektör sigorta sektörüdür. Bu noktada Türkiye' de sigorta sektörünün gelişimi ve ekonominin belirtilen sigorta işlevlerinden yararlanmadaki başarımı üzerinde de durulmalıdır.

1.4. Sigorta Terimleri 1.4.1. Sigortacı Sigorta, öncelikle hukuksal bir kurumdur. İki taraf arasında yapılan, karşılıklı hak ve yükümlülükleri düzenleyen özel bir sigorta sözleşmesine dayanır. Sigorta sözleşmesinin tarafları, sigortacı ve sigortalıdır. Sigortacı, sigortalanmak isteyen kişi ve kuruluşlara, sigorta sözleşmesi gereğince belirli bir prim karşılığında güvence veren ve tehlikenin gerçekleşmesi hâlinde tazminat ödemeyi taahhüt eden şirkettir (ya da şirketlerdir). Gerçek kişiler sigortacı olamaz. Bir diğer ifade ile sigortacı, belirli bir bedel (prim) karşılığında sigortalının rizikosunu üzerine alan, buna karşılık güvence satan profesyonel riziko taşıyıcısı tüzel kişidir. Sigorta şirketi, sigortalılar adına riziko yönetimi görevini üstlenen taraftır. Sigorta sözleşmesi, sigortalıdan sigortacıya rizikoyu değil, olası rizikonun karşılığını aktarır. Sigorta şirketi rizikoyu üstlenmez; sadece rizikoyu paylaşır.

 Kolektif Sigorta (Koasürans) Sigortacının tek bir şirket olması zorunlu değildir. Bir çıkar, birden çok sigortacı tarafından aynı zamanda ve aynı rizikolara karşı sigorta edilirse bir koasürans (kolektif ya da müşterek sigorta) durumu söz konusudur. Koasürans, aynı rizikonun birkaç sigorta şirketi tarafından ortaklaşa sigorta edilmesidir. Uygulamada sigortalı, pek çok sigorta şirketi ile ayrı ayrı anlaşma yapmaz. Ancak sigortacılar kendi aralarında anlaşarak sigorta konusunu 'birlikte' sigorta edebilir. Bu durumda sigorta poliçesinin düzenlenmesi ve tahsilatın izlenmesi, komisyon karşılığında içlerinden bir 'sigorta şirketine bırakı1ır. Bu şirkete işin jeran'ı (vekaleten idare eden şirket) denir. Rizikonun yüklenilmesine katılan diğer sigorta şirketlerine ise 'koasürör' (ya da jere) denir. Jeran şirket, diğer sigortacıların gözünde işin prodüktörü gibidir. Jeran, her şirkete ayrı ayrı isabet eden prim tutarlarını ödemekle yükümlüdür. Bu ödenen prim miktarlarına 'koasürör primi' (ya da ortaklaşa sigorta primi) denir.  Sigortacının Yükümlülükleri Sigortacının, sigorta sözleşmesinden doğan yükümlülükleri şunlardır:  

Sigorta poliçesini düzenlemek ve vermek Sigorta sözleşmesinde taahhüt edilen tazminatı ödemek

Sigortacı, rizikonun gerçekleşmesi durumunda zarara uğrayanların zararını, hiçbir ayrım gözetmeksizin sözleşmede belirtilen ölçüler içerisinde karşılar. Bütün bu faaliyetleri yaparken temel amacı kâr elde etmektir. Bu yönüyle hayır kurumlarından ve bu tür diğer kuruluşlardan ayrılır.

1.4.2. Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği Sigorta şirketleri, ortalamayı tutturup, kendilerini ve sigortalılarını daha güvenli yarınlara taşımak için, sigortalı sayısını artırmak zorundadırlar. Bu sayı 10 milyonlar, 100 milyonlarla ifade edilen sayılardır. Sigorta şirketleri bu sayı çokluğunu tek başlarına sağlayamazlar. Bu durumda riskleri artar ve beklenmedik kar veya zararlarla karşılaşabilirler. Bu sigorta şirketinin devamlılığı için tehlike faktörüdür.

Sigorta şirketleri tek başlarına ulaşamadıkları sigortalı sayısına, sigortalılarını ortak bir havuzda birleştirerek ulaşabilmektedir. Bu organizasyonu düzenleyen şirketlere reasürör, yapılan işleme de reasürans denilmektedir. (reassurance=tekrar güvence verme) Reasürörler, yalnızca sigorta şirketlerine hizmet vererek onların risklerini kısmen veya tamamen devralan büyük sermaye şirketleridir. 30.01.1989 tarihinde “Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliğinin Çalışma Usulleri Hakkında Yönetmelik ” yürürlüğe girmiştir. Birliğin amacı, sigortacılık mesleğinin gelişmesini, şirketler arasında dayanışmanın teminini, şirketlerin sigortacılık mesleğinin gerektirdiği düzen ve disiplin içinde ekonominin ihtiyaçlarına uygun olarak çalışmalarını sağlamak ve haksız rekabeti önlemek üzere gerekli kararları almak ve uygulamaktır. Türkiye'de çalışan bütün sigorta ve reasürans şirketleri, ruhsatnamenin alınmasından itibaren üç ay içerisinde Birliğe üye olmak ve bu Yönetmelik hükümlerine uymak ve Birliğin yetkili organlarının alacağı kararları uygulamak zorundadırlar. Üyelik sıfatı, Birliğe yazılı başvuru ve süresi içinde giriş aidatının ödenmesiyle kazanılır. Birliğin geliri Giriş aidatı, Masraf iştirak payı, Bir önceki yıldan devreden gelir fazlaları ve Her türlü bağışlar ve sair gelirlerdir. Yönetim Kurulu'nun başlıca görevleri şunlardır:  Birliği kamu kurumları ve yargı organları ve diğer üçüncü şahıslar nezdinde temsil etmek, Genel Kurul kararlarını yürütmek.  Birlik içinde inceleme ve araştırma komiteleri kurarak, çalışma usul ve şekillerini saptamak, üyelerini seçmek.  Sigortacılık mesleğini geliştirecek, sigortacılığı teşvik edecek incelemeleri yapmak veya yaptırmak, gerekli tedbirleri almak.  Sigortacılık mesleğinin gereği olan dayanışmayı sağlamaya ve üyeler arasında haksız ve meşru olmayan rekabeti önlemeye ve gidermeye dayalı kararları ve tedbirleri almak ve uygulamak.  Birliğin faaliyet sahasına giren konularda yurtiçi ve yurtdışı mesleki toplantı ve kongrelerde Birliği temsil etmek veya ettirmek,  Sigortacılıkla ilgili inceleme ve araştırmalar yapmak veya yaptırmak, memleket içinde ve dışında sigortacılık hareketlerini izleyerek, toplayacağı yararlı bilgileri üyelerine ulaştırmak ve bunları yaymak.  Sigorta ve reasürans konularında örf, adet ve gelenekleri saptamak.  Ulusal varlıkların sigorta teminatı ile korunması konusunda çalışmalarda bulunmak  Sigortacılık konusunda kamu idaresi tarafından talep edilen hususlarda görüş vermek, incelemek ve araştırmalar yapmak.  Yetkili makamlar tarafından yapılan bilirkişi ve Hakem tespiti hakkındaki talepleri yerine getirmek.  Sigorta Tetkik Kurulu ile Tarife Komitelerine ve diğer yerlere seçilecek veya aday gösterecek asıl ve yedek üyeleri ismen ve gizli oy'la seçmek.

 Birlik Genel Sekreteri ve Genel Sekreter Yardımcıları ile diğer personelini atamak ve gereğinde işlerine son vermek.  Birliğin faaliyet ve çalışmaları ile ilgili iç yönetmelikleri hazırlamak ve kabul etmek, icabında değiştirmek  Birlik bütçesini ve yıllık faaliyet raporunu hazırlamak ve genel kurulun onayına sunmak; bütçenin genel kurul tarafından tasdik edilmesinden önce, bir evvelki yıl bütçesindeki toplam tahsisatın % 50'sini aşmamak kaydıyla, gerekli harcamaları yapmak Birliğin merkezine “Büyükdere cad. Büyükdere plaza. No:195 kat 1-2 80620 Levent/İst.- http://www.tsrsb.org.tr. Adresinden ulaşılabilirsiniz. 1.4.3. Sigorta Aracıları Sigorta şirketi ile sigortalı olacak kişi arasında yer alan ve bilgi verip satışı sağlayan kişi veya kurumlardır.  Acente: Sigorta şirketi adına, kendi hesabına çalışan ve sigortalı ile sigorta şirketi arasında aracılık faaliyetlerini yürüte kişi veya kuruluşlardır. Acenteler sigorta şirketlerinden aldıkları yetki ölçüsünde faaliyetlerini yürütürler. Acente olabilme şartları Türk Ticaret Kanununda açıkça belirtilmiştir. Bunun yanında, sigorta acenteliğinin ifa edilebilmesi için, acentelik niteliklerinin taşındığına dair Hazine Müsteşarlığından bir belge alınması, bu belge ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğindeki levhaya kayıt olunması zorunludur.

Acentelerin, acentelik faaliyeti dolayısıyla Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 4/A maddesine tabidir. Yabancı sigorta acentelerinin Türkiye’deki faaliyetleri ile Türkiye’de faaliyet gösteren sigorta acentelerinin yabancı sigorta şirketleri adına Türkiye’deki aracılık hizmetlerine ilişkin düzenleme yapma yetkisi Banaklar Kurulu’na verilmiştir. Acenteler portföyleri nedeniyle ayrılmaları halinde tazminat alabilirler. Acentelik sözleşme ilişkisinin sona ermesinden sonra sigorta şirketi; acentesinin portföyü

sayesinde önemli menfaatler elde ediyor ve hakkaniyet gerektiriyorsa, acente sigorta şirketinden tazminat talep edebilir. Acentelerin uygunluk belgesi alması gerekir. Acentelerce uygunluk belgesi almak için başvuru TOBB tarafından görevlendirilecek odalara yapılır. Uygunluk belgesi için gerekli belgelerden oda bünyesinde bulunanlar acentelerden ayrıca talep edilmez. Başvuru sırasında istenilen bilgiler, ayrıca elektronik ortamda kaydedilir. Belgeleri tamamlanmış olan acentelerin talepleri TOBB tarafından Müsteşarlığa intikal ettirilir. Müsteşarlıkça yapılacak değerlendirmede durumu uygun görülenler Levhaya kaydedilmek üzere TOBB’a bildirilir. Bu bildirim, bildirime konu acenteler bakımından uygunluk belgesi niteliğindedir.

Daha tetaylı bilgiyi adersinden edinebilirsiniz.

http://www.sigorta.org.tr/aeksbelgeler/ACENTEKK.pdf

Gerekli tüm bilgi ve belgeleri tamamlanarak Levhaya kaydedilen acenteler TOBB internet sitesinde duyurulur. Acenteler dışında sigorta hizmetleri için çalışan diğer aracılar aşağıdaki gibidir;  Prodüktör: Belli bir sigorta şirketine bağlı olmayan, muhtelif sigorta branşlarında sigorta olmak isteyenleri bilgilendirerek poliçenin hazırlanmasında aracılık eden gerçek veya tüzel kişidir. Acente sigortacının tarafındayken, prodüktör sigortalının tarafındadır.  Sigorta Eksperi: Sigorta edilen rizikolunun gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan kayıp ve hasarların miktarının nedenlerini ve niteliklerini belirleyen ve Hazine Müsteşarlığı'ndan aldıkları belgeler ile kendi yönetmelikleri çerçevesinde çalışan gerçek veya tüzel kişilerdir.  Reasürans: Sigorta şirketlerinin teminat verdiği rizikolarda, sigorta değerlerinin yüksekliği veya büyük hasarların aynı zamana gelebilme ihtimalleri, sigorta şirketlerinin hasar ödemelerinde zorlanmalarına neden olabilir. Kendi sermayeleri, ihtiyatları, öz varlıkları ile karşılayamayacakları büyük hasar ödemeleri için sigorta şirketleri de kendilerini sigorta ettirirler. Bu işleme reasürans denir. Böylece şirketler riskin bir kısmını kendi üzerlerinde tutup, geri kalan kısmını başka sigorta şirketlerine devrederler. Reasürans işlemlerinde riski bu şekilde devreden şirkete sedan, devir alan şirkete ise reasürör denir. Sedan şirketin kendi üzerinde tuttuğu kısma konservasyon, reasüröre devrettiği kısma sesyon denir. Reasürör şirket de

kendisini sigortalama ihtiyacı duyarak, devraldığı riskin bir bölümünü tekrar devrettiğinde, bu işleme retrosesyon denir.  Koasürans: Bir rizikonun birden fazla şirket tarafından, ortaklaşa teminata alınmasıdır. Şirketlerden biri poliçeyi düzenler ve diğer şirketlere kopyalarını gönderir. Poliçeyi düzenleyen şirkete jeran denir. 1.4.4. Sigorta Yapabilecek İşletmeler Sigortacının yasal statüsü, faaliyet gösterilen ülkenin hukuksal düzenlemelerine bağlıdır. Hukuksal düzenlemeler çerçevesinde sigorta işletmeleri iki biçimde kurulabilir:  Karşılıklı sigorta şirketi  Anonim şirket Sigorta Murakabe Kanunu'na göre, Türkiye'de bir sigorta veya reasürans şirketinin kurulması ya da yabancı ülkelerde kurulmuş bir sigorta veya reasürans şirketinin Türkiye'de faaliyette bulunması Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Devlet Bakanlığının iznine tabidir. Yasaya göre, sigorta şirketleri ancak anonim şirket ve karşılıklı sigorta şirketi biçiminde kurulabilmektedir. Gerçek kişilerin sigortacılık yapması yasaktır. Gerçek kişiler ancak şirketin yönetimini üstlenebilir ya da sigorta şirketine iş sağlar.  Karşılıklı Sigorta Şirketi Karşılıklı sigorta şirketi biçiminde kurulan sigorta işletmelerinin özelliği, şirketin bizzat sigortalılar tarafından kurulup yönetilmesidir. Yani, şirketin ortakları sigortalılardır ve şirket yönetimini sigortalılar ellerinde tutar. Sigortacı ve sigortalı sıfatları birleşmiştir. Kuruluş amacı, belirli rizikoları karşılamak üzere bir araya gelen üyelerine ekonomik yararlar sağlamaktır. Temel özelliği ve amacı gelir gider denkliğini sağlamaktır, kâr elde etmek değildir. Gelir gider denkliğini sağlama ilkesine bağlı olarak, karşılıklı sigorta şirketlerinde prim sabit değildir. Prim, her yılın sonunda o yıl içerisinde gerçekleşen rizikolara ve ödenen tazminat tutarına göre ayarlanır. Faaliyet dönemi sonunda elde edilen kârın bir kısmı ortaklara 'poliçe temettüsü (kâr payı) olarak dağıtılır. Kârın bir kısmı ise dağıtılmamış kâr olarak kuruluşta alıkonulur. Hasar hâlinde ise tazminat diğer sigorta kuruluşlarından daha farklı yollarla ödenmektedir: Bu amaçla şu yollardan biri kullanılmaktadır:   

Dağıtılmamış kârların kullanılması Ortakların tazminat tutarında borçlandırılması Faaliyet dönemi sonunda ortaklara ödenen temettüden kısıntı yapılması

Karşılıklı sigorta şekli, ilk olarak yangın branşında uygulanmıştır. Karşılıklı sigorta şirketleri genellikle taşımacılık, makine ve reasürans dışındaki sigorta branşları ile ilgili sigorta işlemleri yapar. Türkiye'de sigortacılık ruhsatı alarak çalışan bir tek karşılıklı sigorta şirketi vardır: Birlik Sigorta Kooperatifi. Bu şirketin kuruluşu Sigorta Murakabe Kanunu'ndan öncedir.

 Anonim Şirket Sigorta işletmeleri, genellikle anonim şirket biçiminde kurulur. Anonim şirketlerin en büyük yararı, dağınık ve küçük tasarrufları bir araya getirerek büyük sermaye gerektiren girişimleri gerçekleştirebilmesidir. Bu avantajı nedeniyle sigorta şirketleri büyük ölçüde anonim şirket biçiminde kurulmaktadır. Anonim şirket biçiminde kurulan sigorta işletmelerinin amacı kâr elde etmektir. Sigorta güvencesi sadece ortaklara değil, üçüncü kişilere de satılmaktadır. Bu çerçevede sigorta primi riziko derecesine göre önceden belirlenmekte ve karşılıklı sigorta uygulamasından farklı olarak bir kez belirlendikten sonra değişmemektedir. Prim oranının önceden belirlenmesi sigortalıların hesaplarını bilmeleri açısından büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Türk Sigorta Mevzuatı, sigorta işletmelerinin anonim şirket ya da karşılıklı sigorta şirketi biçiminde kurulacağını kabul eder. Ancak Türkiye'de kurulmuş olan ulusal ve yabancı sigorta şirketlerinin tamamı anonim şirket şeklinde kurulmuştur. Türkiye'de faaliyet gösteren ve anonim şirket biçiminde kurulmuş olan 70 kadar sigorta şirketi vardır. Sigortalının çıkarlarını koruma düşüncesiyle, ister karşılıklı sigorta şirketi isterse anonim şirket biçiminde kurulsun sigorta şirketlerinin, sigortacılık dışında bir faaliyetle uğraşmaları yasal olarak yasaklanmıştır. 1.4.5. Sigortalı Sigorta sözleşmesinin diğer tarafı sigortalıdır. Sigortalı, sigorta güvencesi arayan, sigorta poliçesinde gösterilen rizikolara karşı sigorta güvencesinden yararlanan kimsedir. Sigorta sözleşmesinden doğan borçlar ve haklar sadece sigortalıya aittir.

Sigorta sözleşmesi kimin ekonomik çıkarlarını güvence altına alıyorsa sigortalı o kişidir. Sigortayı, sigorta edilen kişinin ya da bir başkasının yaptırmış olması bu durumu değiştirmez. Ancak, sigortayı bir başkasının yaptırmış olması durumunda sigorta sözleşmesinden doğan borcun sorumlusu sigorta ettirendir. Haklar ise yine sigortalıya aittir.

 Sigortalanabilir Çıkar ve Unsurları Sigorta sözleşmesinin yapılabilmesi için sigortalanan şey ile (mal ya da başka bir değer) sigortalı arasında yasalarla belirtilen bir 'çıkar ilişkisi'nin

bulunması gereklidir. Yani bir kişi sigortalı ile irtibatı bulunmayan herhangi bir çıkarı sigorta ettiremez. Buna 'sigortalanabilir çıkar' denir. Sigortalanabilir çıkarın unsurları şunlardır:

Sigortalanabilir Çıkarın Unsurları     

Sigortalı rizikonun gerçekleşmesi ile fiziki bir kayba uğramalıdır. Bu kayıp sigortanın esas konusu kapsamında olmalıdır. Bu çıkar ilişkisi para ile ölçülebilir olmalıdır. Bu çıkar ilişkisi yasal olmalıdır. Sigortalının, o malın korunmasından kârı, kaybedilmesinden ise zararı olmalıdır.

Sigortalanabilir çıkar kavramı çerçevesinde bir 'şey'i sigorta ettirebilecek kimseler şöylece belirtilmektedir: Sigorta Yaptırabilecek Kimseler  Malik  Malikin rehinli alacaklısı  Malın korunmasından dolayı malike karşı sorumlu olan acente, kiracı, komisyoncu ve diğer kişiler  Malın korunmasından gerçekten çıkarı olan kişiler ya da bunların yasal temsilcileri  Kişinin kendi nam ve hesabına sigorta yapmalarına onay verdiği kimseler

 Sigortalının Yükümlükleri Sigorta sözleşmesi, sigortacıya yükümlülükler getirdiği gibi, Mutlak İyi Niyet İlkesi gereğince sigortalıya da bazı yükümlülükler getirir. 

Mutlak iyi niyet ilkesi: Sigorta sözleşmesinde sigortalının beyanı esastır. Sigortalı ya da sigorta ettiren, güvence altına aldığı nesneye ilişkin tüm bilgileri doğru olarak vermek zorundadır. Aynı şekilde sözleşmeye aracılık eden kişi de neyi, ne koşul1ar altında aldığı konusunda doğru ve gerçek

bilgileri sigortalıya bildirmek zorundadır. Sigortalının sigorta sözleşmesinden doğan yükümlülükleri şunlardır: Sigortalının Yükümlülükleri    

Prim ödeme yükümlülüğü İhbar yükümlülüğü Koruma önlemlerini alma yükümlülüğü Muayene ettirmeye izin verme yükümlülüğü



Prim ödeme yükümlülüğü: Sigorta sorumluluğunun başlayabilmesi için sigorta sözleşmesi yapılır yapılmaz primin tamamımın ya da bir kısmının ödenmesi gerekir.



İhbar yükümlülüğü: Sigorta ettiren, çıkar ilişkisini teklif formu ile sigortacıya açıklamakla, sigorta süresi içindeki değişiklikleri bildirmekle ve hasar olduğunda 5 gün içinde sigorta şirketine bildirmekle yükümlüdür.



Koruma önlemlerini alma yükümlülüğü: Sigortalı, hasarı önlemeye ve azaltmaya yarayacak tüm önlemleri almak zorundadır.



Muayene ettirmeye izin verme yükümlülüğü: Sigortalı, sigorta konusu malın sigorta değerinin ve hasar anında ödenecek tazminatın belirlenebilmesi için malının muayenesine izin vermek zorundadır.

1.4.6. Sigorta Primi Sigorta primi, sigortalının sigortacıya rizikoyu paylaşma ve yönetme işlevleri karşılığı ödediği ödentidir. Sigortacının riziko taşıma ediminin karşılığıdır. Bir anlamda sigorta güvencesinin fiyatıdır. Rizikonun gerçekleşme olasılığının yüksek veya düşük olması, prim belirlemelerinde en önemli unsurdur. Bu ödenti, sigortacıya, sigortalanan rizikonun gerçekleşmesi hâlinde tazmin edilmesi koşuluyla sözleşme koşuluna göre bir defada veya takside ödenir. Yasalara göre primin para olarak ödenmesi zorunludur. Sigorta primleri peşin olarak ya da taksitle, yıl başlarında ya da yıl sonlarında ödenebilir. Ancak sigorta sorumluluğunun başlayabilmesi için primin tamamının ya da ilk taksitinin muhakkak ödenmesi gerekir. Sigorta sorumluluğunun başlangıcı, sözleşmenin imzalandığı tarih değil, primin (tamamının ya da bir kısmının) ödendiği tarihtir. Sigorta sözleşmesinin ve sorumluluğunun başlangıç tarihlerinin farklı olması durumunda bu durum poliçede belirtilmelidir. Sigorta primi, net sigorta primi ve brüt sigorta primi biçiminde ikiye ayrılır.  Net sigorta primi  Brüt sigorta primi

 Net Sigorta Primi Sigortanın temel amacı, gerçekleşme olasılığı bulunan hasarları tazmin edebilmektir. Bu nedenle prim gelirlerinin, gerçekleşmesi olası tazminat giderlerine eşit olması gerekir. Buna 'uygunluk prensibi' denir. Bu eşitliği gerçekleştirecek prim oranına net sigorta primi, ya da kısaca 'riziko primi' denir. Yani, teorik olarak net prim doğrudan doğruya rizikoya karşılık gelir. Rizikonun olası değerini ifade eden ve sigorta poliçesinde yazılı tutara eşit olan sigorta bedeli ile orantılı olarak değişir. Zararın tam karşılığıdır. Sigortacıya ne kâr ne de zarar bırakır. Net sigorta primi, sigortalının, sigortalanan rizikonun olası değerine karşılık sigortacıya ödediği hiçbir masraf yüklenmemiş net ödentidir. Net sigorta primi çeşitli yöntemlerle belirlenebilmektedir. Bu yöntemlerden ikisi şunlardır:

Net Sigorta Primi Belirleme Yöntemleri  Sigorta konusu her birim ayrı ayrı ele alınarak riziko derecelerine göre uygulanacak net prim oranı/(tarife fiyatı) belirlenir.  Sigorta konusu birimler, riziko derecelerine göre sınıflandırılır; net prim oranı (tarife fiyatı) her sınıf için ayrı ayrı belirlenir. Bu yöntemlerden ikincisi sigorta mantığına daha uygundur. Çünkü, bilindiği gibi sigortacılık, katılımcı sayısının olabildiğince artırılması ve rizikonun çok sayıda birim arasında paylaştırılması esasına dayanmaktadır.  Brüt Sigorta Primi Sigortalının sigortacıya ödediği toplam ödeme, sadece net sigorta primi tutarından meydana gelmez. Sigorta işletmeleri, faaliyette bulundukları sürece bir dizi maliyete katlanır. Bu maliyetler üretim, sürüm ve yönetim giderlerinden meydana gelir. Bu maliyetler, kendi içinde üç gruba ayrılır: Maliyet Türleri   

Sabit maliyetler (C) Değişken maliyetler (V) Sigorta bedeline bağlı, Giderler (S)



Sabit maliyetler (C): Poliçe tutarı ne olursa olsun her sigortalıdan aynı miktarda alınır.



Değişken maliyetler (V): Net sigorta primi tutarına bağlı olarak belirli bir oran (k) üzerinden alınan vergiler ve komisyonlar gibi giderlerdir (v = kNSP).



Sigorta bedeline bağlı giderler (S): Sigorta bedeli ile oransal olarak değişen giderlerdir (S). Sigorta bedeli değiştikçe bu gider türünün değeri de değişir.

 Prim Belirlenirken Gözetilecek ilkeler Prim tutarı belirlenirken göz önünde bulundurulması gereken bazı temel ilkeler vardır. Bu ilkeler şöylece sıralanabilir:    



Prim, yeterli olmalıdır. Prim tutarı, sigortacının ödediği tazminat tutarlarını ve maliyetlerini karşılamaya yetecek düzeyde olmalıdır. Prim, adil olmalıdır. Eşit riziko altındaki sigortalılara farklı prim uygulamasına gidilmemelidir. Prim, ekonomik ölçülere göre makul bir düzeyde olmalıdır. Primin düşük olması da yüksek olması da zararlıdır. Primin gereğinden yüksek olması sigortalıyı caydırıcı etki yaparak büyük sayılar yasasının işlemesini sınırlayacaktır. Primin gereğinden düşük tutulması ise sigorta işletmesinin gücünü zayıflatacaktır. Prim, güvenliği teşvik etmeli, hasarı önleyici nitelikte olmalıdır.

Bu çerçevede hasarı önleyici düzenlemeler gerçekleştirilirse prim indirimine gidilebilecektir. Örneğin, yangının önlenmesi için sigara içme yasağının konması, yangın söndürme araçlarının bulundurulması yangın sigortası priminden bir indirim nedeni olabilecektir.  hasar prim oranı: Ödenmiş ve muallak hasarlar toplamının kazanılmış prime olan oranıdır. Ancak, hasar prim oranı hesaplanırken, bir önceki yılda ayrılmış prim rezervi ve bir önceki yıl muallak hasarları da hesaba katılmaktadır. Hasar prim oranının hesabı şu şekilde yapılmaktadır: (Ödenen Hasar + Muallak Hasar Geçen Yıldan Devreden Muallak Hasar) / (Prim + Geçen Yıldan Devreden Prim Rezervi Cari Yıl Prim Rezervi) Veya, (Ödenen Hasar + Muallak Hasar + Cari Yıl Prim Rezervi) / (Prim + Geçen Yıldan Devreden Muallak Hasar + Geçen Yıldan Dev. Prim Rez.). 1.4.7. Sigorta Tazminatı Sigorta tazminatı, rizikonun gerçekleşmesi ve hasarın oluşması nedeniyle doğan zararı gidermek için sigortacı tarafından sigortalıya ödenen miktardır. Sigortacı, kesinleşmiş olan tazminat miktarını en geç bir ay içerisinde sigortalıya ödemek zorundadır. Ancak tazminatın belirlenmesi çeşitli sigorta türlerine göre değişmektedir. Ödenecek tazminatın belirlenmesine göre sigorta türleri zarar sigortaları ve meblağ sigortaları olarak iki gruba ayrılmaktadır.

1.5. Sigorta Branşları Bugün dünyada ve ülkemizde uygulanan çok çeşitli sigorta branşları bulunmaktadır. Söz konusu bu sigorta branşlarını aşağıdaki tabloda da gösterildiği gibi mal sigortaları, sorumluluk sigortaları ve can sigortaları olarak 3 ana başlık altında toplayabiliriz. Sigorta Branşları I.Mal Sigortaları 1-Yangın Sigortaları 2-Kaza Sigortaları 2a)Motorlu Araç Sigortaları (Oto kaza) 2b)Oto Dışı Kaza Sigortaları 2c)Ferdi Kaza Sigortaları 3-Nakliyat Sigortaları 3.1.Tekne Sigortası 3.2.Kıymet Nakliyat Sigortası 3.3.Emtia Nakliyat Sigortası 4-Mühendislik Sigortaları 4.1.İnşaat Sigortası 4.2.Montaj Sigortası 4.3.Makine Kırılması Sigortası 4.4.Elektronik Cihaz Sigortası 5-Tarım Sigortaları 5.1.Tarım Ürünleri Dolu Sigortası 5.2.Sera Sigortası 5.3.Hayvan Hayat Sigortası 5.4.Kümes Hayvanları Hayat Sigortası 6-Kredi Sigortaları 6.1.Kredi Sigortası 6.2.İhracat Kredi Sigortası 7-Zorunlu Deprem Sigortası 8-Hukuksal Koruma Sigortası

II. Sorumluluk Sigortaları III. Can Sigortaları 11-Hayat ve 1-İşveren Sorumluluk 2-Havacılık Sigortaları Emeklilik 2a) Hava Taşıtları - Tekne (Gövde) Sigortaları Sigortaları 1a) Risk Ağırlıklı 2b) Hava Taşıtları - Üçüncü Kişilere Karşı Hayat Sigortaları Sorumluluk Sigortaları 1b) Birikimli Hayat 2c) Yolcu Sorumluluk Sigortaları Sigortaları 2d) Yük ve Posta Sorumluluk Sigortası 2-Sağlık Sigortaları 2e) Yolcu ve Uçuş Ekibi Koltuk Ferdi Kaza 3-Ferdi Kaza Sigortaları Sigortaları 2f) Pilotlar İçin Lisans Kaybı 4-Hastalık Sigortası 2g) Havalimanı İşleticisi Sorumluluk Sigortaları 3-İşletme ve Ürün Sorumluluk 4-Tüp Gaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası 5-Asansör Kazalarında Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluk Sigortası 6-Üçüncü Şahıslara Karşı Sorumluluk 7a) Eğitim Kurumları Sorumluluk Sigortası 7b)Servis İstasyonu - Tamirhane - Benzin İstasyonu-Garaj/Otopark Sorumluluk Sigortası 7c)Lokanta Sorumluluk Sigortası 7d)Otel Sorumluluk Sigortası 7e)Bina Sahip ve Yöneticileri Sorumluluk Sigortası 7f) Reklam Panoları Sorumluluk Sigortası 7g) Mesleki Sorumluluk Sigortası 7-Kara Yolları Motorlu Araçlar Mali Sorumluluk Sigortaları 8a) Kara Yolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) 8b) Motorlu Kara Taşıt Araçları İhtiyari Mali Sorumluluk Sigortası 8c) Zorunlu Kara Yolu Taşımacılık Mali Sorumluluk Sigortası 8-Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası

Şimdi bu sigorta branşlarından dış ticarete konu olabilecek türlerini kısaca açıklayalım. 1.5.1. Yangın Sigortaları Yangın sigortası özel veya ticari amaçla kullanılan her türden bina ve muhteviyatı, kendiliğinden meydana gelen yangın, yıldırım, infilak ile bunlardan kaynaklanan buhar, hararet, duman gibi tehlikelerin neden olduğu fiziki hasarlara karşı teminat altına alan sigortadır. Ayrıca, meydana gelmiş olan yangını söndürmek, dolayısıyla muhtemel hasarı azaltmak amacıyla su veya başka bir kimyevi madde ile yapılan müdahalelerin sonucunda ortaya çıkan fiziki hasarlar da bu sigortanın kapsamına dâhildir. 1.5.2. Nakliyat Sigortaları Nakliyat sigortaları; tekne sigortaları, kıymet nakliyat sigortaları ve emtia nakliyat (yük) sigortaları olmak üzere üç alt branşa ayrılmaktadır. Bunun yanı sıra ticaret ve teknolojideki gelişmelere paralel olarak, klasik nakliyat sigortalarının kapsamında da genişlemeler meydana gelmiş, sigortalının sorumlulukları, sınırlı nitelikte de olsa nakliyat poliçesine dâhil edilmiş, denizdeki petrol, doğal gaz platformları, boru hatlarıyla taşınan petrol ve doğal gaz nakliyat sigortalarının konusu hâline gelmiştir.  Tekne Sigortası; Her türlü deniz aracının deniz tehlikeleri nedeniyle uğrayabilecekleri hasarlara karşı teminat sağlamaktadır. Ancak, deniz vasıtalarının inşası ve denize indirilmeleri sırasında meydana gelmesi muhtemel hasarlar da tekne sigortaları kapsamında değerlendirilmektedir. Tekne sigortasında teminat kapsamı Londra Sigortacılar Enstitüsü Tekne Klozları ile belirlenmektedir.  Kıymet Nakliyat Sigortası; Kıymetli maden, evrak, para ve benzer şeylerin taşınmaları sırasında söz konusu olabilecek tehlikelere karşı teminat sağlamaktadır.  Emtia Nakliyat (Yük) Sigortası; Kara, deniz, hava ve demir yoluyla bir yerden diğer bir yere taşınmakta olan her türlü yükün taşınmaları sırasında karşılaşabilecekleri tehlikelerden kaynaklanan hasarlara karşı teminat sağlamaktadır. 1.5.3. Tarım Sigortaları Ülkemizde tarım sigortaları, aşağıdaki teminatları vermektedir.    

Tarım Ürünleri Dolu Sigortası Sera Sigortası Hayvan Hayat Sigortası Kümes Hayvanları Hayat Sigortası

 Tarım Ürünleri Dolu Sigortası; Tarım üreticilerinin her türlü bağ - bahçe ve sera ürünlerini dolu zararlarına karşı teminat altına alan sigortadır. Sigortanın konusu hasadı yapılmamış ürünlerdir. Bu sigorta ile dolu tanelerinin vuruşunun doğrudan doğruya ürün miktarında meydana getirdiği eksilme, yani sadece miktar azalmasına (ürün kaybı) neden olan zararlar güvence altına alınır. İstenildiği takdirde, dolu ile birlikte yangına karşı da teminat verilmektedir.

 Sera Sigortası;Seraların, dolu veya doluya ek olarak yangın ve fırtına (hortum) riskleri nedeniyle uğrayabilecekleri fiziki hasarların yanı sıra, seralarda yetiştirilen ürünlerin miktarlarında söz konusu risklere bağlı olarak meydana gelen eksilmeleri, poliçedeki sigorta bedeline kadar temin eden sigortadır. Sigorta bedeli; seranın yerleşimi ve örtü bedeli ile ısıtma, havalandırma, sulama işlerinde kullanılan cihaz ve tesisatın bedeli ve serada yetiştirilen ürünlerin üretim devresi sonu itibariyle ulaşacağı bedelin toplamından oluşmaktadır. Poliçede temin edilmiş bağlı kalite kaybı, enkaz kaldırma masrafları poliçe teminatından hariç olmakla birlikte ek bir sözleşme ile teminata dâhil edilebilmektedir. Sera sigortalarında dolu teminatı olmaksızın tek başına fırtına ve yangın teminatları verilmez.  Hayvan Hayat Sigortası;Sahibine ekonomik kazanç sağlayan çiftlik ve besi hayvanlarının, her türlü adi ve bulaşıcı hastalık veya kaza nedeniyle ölümlerinden dolayı uğranılan ekonomik kayıpları temin eden sigortadır.  Kümes Hayvanları Hayat Sigortası; Üretim işletmelerinde bulunan kümes hayvanlarının ölümleri veya zorunlu kesilmelerinden dolayı sigortalının doğrudan doğruya uğradığı maddi zararları karşılar. 1.5.4. Kredi Sigortaları Kredi sigortaları, ihracat-ithalat gibi faaliyetlerde bulunan sigortalıların, müşterilerin satış veya hizmet sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini, poliçede temin edilmiş herhangi bir neden dolayısıyla zamanında yerine getirememeleri nedeniyle uğramış oldukları mali kayıpları teminat altına alan sigortalardır. Kredi sigortaları, kredi ve ihracat kredi sigortası olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.  Kredi Sigortası; Kredi sigortası, satıcı konumundaki sigortalıları T.C. sınırları içinde yaptığı kredili satış işlemlerinde alıcılar tarafından borçlarını ödeyememe riskine karşı güvence altına alan sigortadır.  İhracat Kredi Sigortası;İhracat kredi sigortası ise ihracatçı konumundaki sigortalıları, T.C. sınırları dışında yaptığı kredili ihracat işlemlerinde alıcılar tarafından borçlarını ödeyememe riskine karşı güvence altına alan sigortadır. Bu sigorta türü ile sigortalılar, yurt içi ve yurt dışındaki alıcıların iflas etmesi ya da poliçede belirtilen şartlarda borçlarını ödeyememe riskine karşı teminat altına alınır.

1.6. Dış Ticaret İşlemlerinde Eximbank Sigorta Kredisi Bildiğiniz gibi Eximbank dış ticaretin geliştirilmesi amacıyla firmalara özellikle ihracatta pek çok kolaylıklar sağlamaktadır. Ürün ödemeleri için kredi hizmetleri yanında sigorta masraflarında da ödeme kolaylığı sağlamaktadır. Aynı hizmetleri özel bazı bankalar da vermektedir. Daha detaylı bilgi için internetten araştırma yapabilirsiniz.

Eximbank dış ticaret için yaptırılan, sigorta masrafları için de kredi vermektedir. Verilen krediler süresine göre iki grupta ifade edilmektedir.

1.6.1. Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası Programı ihracatçının kısa vadeli satışlarına ilişkin ihracat bedellerini ticari ve politik risklere karşı garanti altına alan bir sistemdir. Bu program çerçevesinde, Türk Eximbank tarafından kapsama alınan ülkelerdeki çeşitli alıcılara yapılacak tüm sevkıyatlar 360 güne kadar sigortalanır. Ticari ve politik risklerden kaynaklanan zararların en fazla yüzde 90’ı Türk Eximbank tarafından karşılanmaktadır. İhracat Kredi Sigortası’ndan yararlanmak için Türk Eximbank’a başvurulması gerekiyor. Bu sigortanın ihracatçıya maliyetine gelince, firmanın her poliçe döneminde ödemesi gereken bir ‘Poliçe Tanzim Ücreti’ bulunur. Her poliçe döneminde bir defaya mahsus ödenen bu tutar, firmaların yasal statüsüne göre değişir. Bunun dışında bir de ‘Sigorta Primi’ ödemenmesi gerekir. Prim oranları alıcının yerleşik olduğu ülkenin risk grubuna, sevkıyatın ödeme şekline ve vadesine, alıcının özel ya da kamu alıcısı olup olmadığına göre değişmektedir. Ülkenin veya ödeme şeklinin riski arttıkça ya da sevkıyatın vadesi uzadıkça prim oranları yükselir. Eğer banka garantisi varsa ya da gayrikabili rücu akreditif şartı olmayan bir ülkeye ihracat yapılıyorsa yüzde 50’lik bir indirimden yararlanma söz konusudur.

KISA VADELİ İHRACAT KREDİ SİGORTASI İŞLEYİŞ ŞEMASI 1- TEKLİFNAME / KABUL FORMU / POLİÇE 2- ALICI LİMİTİ BAŞVURUSU / ONAYI 7- AYLIK SEVKİYAT BİLDİRİMİ / PRİM ÖDEMESİ

İHRACATÇI

9- VADESİ GEÇMİŞ ALACAK BİLDİRİMİ

TÜRK EXIMBANK

10- TAZMİNAT TALEBİ / ÖDEMESİ

6 S E V K İ Y A T

8 Ö D E M E

3- POLİÇE TEMLİKİ

5- FİNANSMAN

4- TEMLİK TALEBİ / ONAYI

TİCARİ

ALICI

BANKA

1.6.2. Orta ve Uzun Vadeli İhracat Kredi Sigortası İhracatçıların tek bir satış sözleşmesine bağlı olarak beş yıla kadar vadeli ödeme koşuluyla yapacakları sevkiyatlardan doğan alacakları Spesifik İhracat Kredi Sigortası Programı ile teminat altına alınmaktadır. Bu Program ile sermaye ve yarı sermaye malı niteliğindeki ürünlerin ihracatı kapsanmaktadır. Söz konusu Programlar yerli katkı oranının (fiziki katkı veya katma değer) en az % 60 olduğu hususu, Türk Eximbank’ca verilecek form çerçevesinde ve ilgili Sanayi ve/veya Ticaret Odası tarafından hazırlanıp onaylanan ekspertiz raporu ile belgelenmiş olan sermaye, yarı sermaye ya da dayanıklı tüketim malı niteliğindeki ürünlerin ihracatını kapsamaktadır. Prim Oranı: Alıcının türüne, alıcının bulunduğu ülkenin risk derecesine, malın teslim süresi ve ödeme vadesine göre belirlenir. Zarar Tazmin Oranı: % 80- % 95 arasıdır. Orta ve Uzun Vadeli İhracat Kredi Sigorta Programları kapsamında sigortalanacak 2 yıl ve daha uzun vadeli ihracat işlemlerinde sözleşme bedelinin en az % 15’inin malın teslimine kadar ihracatçıya ödenmiş olması gerekmektedir. Bunun yanısıra, söz konusu Programlar kapsamında teminat altına alınan ihracat bedeli vadeli alacakların, ticari bankalar tarafından iskonto edilmek suretiyle finanse edilmesini teminen ticari bankalar lehine garanti mektubu da verilmektedir. Orta ve Uzun Vadeli İhracat Kredi Sigorta Programları üç kategoride değerlendirilebilir:  Spesifik İhracat Kredi Sigortası Programı; Amacı, ihracatçıların tek bir satış sözleşmesine bağlı olarak 5 yıla kadar vadeli ödeme koşuluyla yapacakları sermaye malı ihracından doğan alacaklarını sevk öncesi ve sevk sonrası dönemlerde ticari ve politik risklere karşı teminat altına almak ve teminat altına alınan ihracat işlemi ile ilgili olarak ticari bankalardan finansman teminine imkan sağlamaktır.  Spesifik İhracat Kredi Sigortası Sevk Sonrası Politik Risk Programı; Bu programın amacı ihracatçıların tek bir satış sözleşmesine bağlı olarak 5 yıla kadar vadeli ödeme koşuluyla yapacakları ihracatlarından doğacak alacaklarının, sevk sonrası dönemde ortaya çıkacak politik risklere karşı teminat altına almak ve teminat altına alınan ihracat işlemi ile ilgili olarak ticari bankalardan finansman teminine imkan sağlamaktır.  Spesifik İhracat Kredi Sigortası Sevk Sonrası Kapsamlı Risk Programı; Spesifik İhracat Kredi Sigortası Sevk Sonrası Kapsamlı Risk Programı, Spesifik İhracat Kredi Sigortası Sevk Sonrası Politik Risk Programı ile sağlanan desteğin daha da genişletilerek ticari risklerin de sigorta teminatı altına alındığı ve teminat altına alınan ihracat işlemi ile ilgili olarak ticari bankalardan finansman teminin sağlandığı bir programdır.

1.7. Dış Ticaret İşlemlerinde Nakliyat Sigortası Nakliyat sigortalarını 4 bölümde incelemek mümkündür :  Emtia nakliyatı sigortaları,  Kıymet nakliyatı sigortaları,  Tekne ve navlun sigortaları,  Sorumluluk sigortaları.

1.7.1. Emtia Nakliyatı Sigortaları Emtia Nakliyatı Sigortaları, emtianın, kara, deniz, hava ve demiryollarında taşınması sırasında meydana gelecek hasar ve kayıplarını teminat altına alır. Emtia nakliyatında kullanılan teminatlar taşımanın yapılacağı araç türüne göre değişmekle beraber üç grupta toplanabilir; Nakliyat sigortalarının verdiği teminatlar aşağıdaki şekilde görüldüğü gibidir;  Tam Ziya Teminatı: En dar teminat türüdür. Dolayısıyla en düşük fiyatla temin edilir. Yükü taşıyan aracın fiilen ve mutlak surette, tamamen hasarlanması sonucunda, taşınan malların fiilen ve tamamen hasarlanması durumunu teminat altına alınır.  Dar Teminat: Dar Teminat, taşımanın yapıldığı aracın hasarlanması sonucu, taşınan değerlerin zarar görmesi halini temin etmektedir. Taşıma yapılan aracın cinsine göre değişik isimler almakla beraber, teminat kapsamı değişmemektedir. Dar teminat, karayolunda kamyon klozu, demiryolunda demiryolu klozu, (Kloz; Poliçelerin özel ve genel şartlar ile verilmiş olan, teminat genişletmek için poliçelere eklenen yeni şart ve hükümlerdir.) denizyolunda ise FPA (Free Particular Avarage) teminatı adlarını almaktadır. Havayolu ile yapılan taşımaların dar teminat ile sigortalanması mümkün olmamaktadır.  Geniş Teminat: Geniş teminat kapsamında ise aşağıda bahsedileceği gibi istisna edilen bazı hususlar belirtilir ve bunun dışında kalan tüm haller sigorta teminatı kapsamında sayılır.

 Tam ziya teminatı; Sadece taşımayı yapan geminin tamamen batması ve yok olması sebebi ile taşınan emteanın da tam ziya olmasını temin eder. Bu teminat türüne, müşterek avarya ve hususi avarya hasarları dahil değildir. Dar teminat (“C” kloz); Taşınan yükün ve onu taşıyan aracın taşıma esnasında birlikte karşılaşacakları bir riziko neticesinde uğrayacağı zararların sigorta edilmesidir. Bu teminata girmeyen başlıca rizikolar, yükün çalınması, ıslanması ve eksilmesidir.  Geniş teminat (“A kloz”); Taşınan yükün çıkış deposundan varış deposuna ulaşıncaya kadar uğrayacağı tüm zararları temin eder. Yükleme, boşaltma ve kısmı hasarlarda teminata dahildir. Malın kendi kusuru teminat dışıdır.

Nakliyat sigortalarına göre risk kapsamı A, B, C klozları olarak sınıflandırılmıştır. 01.01.1982 tarihli A klozu, zaman zaman 01.01.1963 tarihli All Risks klozuyla karıştırılmakta ve sigortalı, sigortacıyla ihtilaflı durumlara düşebilmektedir. Bu iki kloz birbirine çok benzemekle birlikte aralarında küçük farklar bulunmaktadır. Örneğin, A klozunda radyoaktif kirlenmelerden meydana gelebilecek zararların sigorta kapsamı dışında tutulacağı belirtilmiştir. All Risks klozunda ise istisnalar A klozundaki gibi net olarak ifade edilmemiştir. Uygulamada “All Risks veya A klozu” ifadesi kullanıldığında, A klozu hükümlerinin geçerli olacağı anlaşılmaktadır. B ve C klozları dar teminat kapsamına girmektedir. Aralarındaki en önemli fark; B klozunda hususi avarya ve müşterek avarya teminata dahil iken, C klozunda sadece müşterek avarya fedekarlığı teminata dahildir. B klozu, ülkemizde pek kullanılmamaktadır.

 Emtia Nakliyatı Sigorta Teklifnamesinde Belirtilmesi Gereken Konular;  Sigortalının adı, soyadı, varsa ticari unvanı,  Emtianın cinsi, markası, koli adedi, ağırlığı, ambalaj durumu,  Sigorta meblağı (döviz ve TL. olarak),  Nereden nereye sevk edileceği,  Nakil vasıtasının cinsi (eğer gemi ise adı, kamyon ise plaka numarası, tren ise vagon numarası, uçak ise uçuş numarası),  Taşıyıcının adı / unvanı,  Yükleme tarihi,  İstenilen teminat türü.

1.7.2. Kıymet Nakliyatı Sigortaları Kişi veya kuruluşların beraberlerinde taşıdıkları nakit para, külçe altın, gümüş ve bunlardan basılmış para, sikke, süs eşyası, mücevher ile tahvil, hisse senedi, çek gibi kıymetli evrak, döviz ve efektifler, kıymet nakliyatı sigortasının konusunu teşkil eder. Para ve kıymetli evrakın, zırhlı araçlar ile ve görevliler nezaretinde veya posta yolu ile yapılan sevkiyatında uğrayacakları hasar ve kayıplar, silahlı gasp ve soygun dahil olmak üzere teminat altına alınır. Sevkiyat zırhlı araçlarla ve görevli nezaretinde yapılmadığı takdirde, teminat ancak ek prim ödenerek sağlanabilir.Sevkiyat posta yolu ile yapıldığında silahlı gasp ve soygun teminata dahil olmasına karşın, her türlü kısmi ve tamamen çalınma, teslim etmeme ve kaybolma riskleri dahil değildir. Ancak ek prim ödeyerek teminata dahil etmek mümkündür.

1.7.3. Tekne ve Navlun Sigortaları  Tekne Sigortaları : Tekne sigortalarında asıl amaç gemidir. Teknenin denizlerde, iç sularda (göl ve nehirler), limanda, marinada bağlıyken, deneme seferinde, tehlike halindeki başka bir tekneyi çekerken, yatma haricinde veya karada inşa halinde iken, sigorta ettirenin isteğine bağlı olarak bir ücret karşılığında belli rizikolara karşı teminat altına alınmasıdır. Bu sigorta türü 1 yıllık yapılabileceği gibi, belirli bir sefer için de yapılabilmektedir. Gemi inşa sigortaları ise teknenin kızağa konuş ile denize indirilişi arasındaki süre için yapılabilir. Burada sigortaya esas teşkil edecek değer, kızağa konduğu andaki değeri değil, inşaatın bittiği andaki değeridir. Yukarıdaki tanıma rağmen tekne sayılmayan bazı deniz araçları da (yüzer vinçler ve muhtelif deniz inşaat makineleri) tekne sigortaları içinde sigorta edilebilmektedir.  Navlun Sigortaları : Navlun sigortaları, denizyoluyla taşınacak bir emtia için ödenecek olan navlunun deniz rizikolarına karşı teminat altına alınmasını sağlar. Sigortalı, navlunda menfaat sahibi olan (gemi donatanı, gemi kiracısı, ihracatçı veya ithalatçı gibi) kişidir.

1.7.4. Sorumluluk Sigortaları Kişiler, arzu etmedikleri halde karşılaşma ve sonunda da ekonomik durumlarında olumsuzluklar meydana getirme ihtimali bulunan çeşitli olaylara (risklere) karşı korunma ihtiyacı hissetmişler, önlemler alma yoluna gitmişlerdir. Bu önlemlerden biri de, kişilerin taşıdıkları riski, bir başkasına devretmeleridir. Risklerin bu şekilde sistemli organizasyonlara devredilmesi, hayat sigortaları dışındaki sigorta branşlarını ortaya çıkarmıştır. Sorumluluk sigortaları da yukarıda ifade edilen "genel tanım" içinde, sigortalının üçüncü şahıslara vereceği zararlar sonucu, karşılaşacağı tazminat taleplerini, sigorta şirketinin karşıladığı poliçeler olarak ifade edilebilir. Sorumluluk sigortası diğer sigorta kollarına ilişkin olarak düzenlenebilmektedir. Bu nedenle bu sigorta kollarının hepsi ele alınmamıştır. Nakliyat sigortası ile ilgili olan sorumluluk sigortaları kısaca tanıtılacaktır. Bunlar;  Ambar Yükü Mali Sorumluluk Sigortası : Taşıyıcı veya nakliyeci, ister kişi olsun ister firma olsun, kendi sorumluluğunu gerektiren halleri sigorta ettirebilir. Burada verilen teminat dar veya geniş kapsamlı olabilir. Ancak dar kapsamlı (örneğin kamyon klozu ile) bir sorumluluk sigortası yapılması halinde, toprak kayması, çığ düşmesi, sel sularına kapılma, yıldırım düşmesi gibi doğal olaylar ile köprü çökmesi gibi hallerin, sigorta kapsamına girmeyeceği açıktır. (Bu olayların kamyon klozu kapsamına dahil olmasına rağmen.) O halde bu sigortanın kapsamına girebilecek haller arasında (dar veya geniş teminat verilmesine göre değişen), yangın, trafik kazası, hırsızlık, ıslanma, yükleme - boşaltmada oluşan haller sayılabilir. Özetle salt taşıyıcının sorumluluğunu gerektiren türde rizikolar, bu sigortanın konusunu oluşturmaktadır.  Marina İşletmeciliği Mali Sorumluluk Sigortası : Marina veya çekek yeri olarak tabir edilen yerler, gezinti teknelerinin (yatların)kışlama dönemlerinde karaya çekildikleri ve bakımlarının yapıldığı yerlerdir. Ayrıca marinalar yaz mevsiminde de yatlara konaklama, elektrik , su ve tamir, bakım, onarım hizmetleri vermektedir. Bu hizmetlerin ifası sırasında veya konaklama esnasında marina işleticisinin teknelere zarar vermesi hallerine karşı kendi sorumluluğunu teminat altına almasıdır.  Tersane İşletmeciliği Mali Sorumluluk Sigortası: Tersanede inşa edilmekte olan veya onarım gören teknelerin sahiplerine karşı, tersane işleticisinin sorumluluğunu gerektiren haller için yapılmaktadır. Bu sigorta türünde gemilerin tersanede bulunduğu sırada veya denize indirilirken gerçekleşebilecek bir takım rizikolar (Kızaktan devrilme, yangın, infilak, karaya veya havuza alma sırasında oluşan) teminat altına alınabilmektedir.  Tekne Mali Sorumluluk Sigortası: Sigorta şirketi, sigorta yaptıran donatanın, tekne sahibine karşı meydana gelen zarar ve ziyan taleplerine karşı teminat vermektedir

 CMR Sigortası (Uluslararası Karayolu Mal Taşımacılığı Anlaşması):Taşıma işini üstlenen taşıyıcıların, karayolu ile gerçekleştirdikleri nakliyeyi anlaşmayı imzalayan ülkelerden birine veya birinden yapmış olmaları gerekir. Taşıyıcının mal sahibine ve üçüncü kişilere olan sorumluluğu son derece geniştir. Mallar hasarsız olarak teslim alınmış olsa dahi, tesliminden sonra meydana gelecek ziya ve hasarlardan taşıyıcı sorumludur. Sigortacı bu sorumluluğu üstlenir.  Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası: Sigortacı; yanıcı, parlayıcı ve yakıcı maddeleri üreten, depolayan, nakleden veya satanların, bu mesleki faaliyetleri nedeniyle, bu maddelerin doğrudan doğruya neden olduğu olaylar sonucu, kusurları olsun veya olmasın üçüncü kişilere verdikleri bedeni ve maddi zarar sorumluluklarını belirli limitlere kadar temin eder.  İmalatçı Sorumluluk Sigortası: Bu sigortalar kendi aralarında çeşitlendirilmiştir.  İmalatın bozuk olmasının neden olduğu zararlar için sorumluluk sigortası ilaçlar, ambalajlı ve konserve yiyecekler için sorumluluk sigortası,  Ev aletleri, otomobil, uçak ve gemilerin hatalı yapımı sonucu kullanılmalarıyla ortaya çıkan zararlara karşı sorumluluk sigortası,  Hatalı imal edilen makinalar, elektrikli cihazlar, otomobil, uçak ve benzer ürünlerin bozuk ve hatalı olması nedeniyle, kullanım kaybından doğan zararlara karşı sorumluluk sigortaları.

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları  Sigorta işlemi belirleyiniz.

Öneriler

firmaları  Bulunduğunuz yerdeki sigorta işletmelerini belirleyiniz.  Bir sigorta acentesine giderek müşterilerine ne gibi hizmetler verdiğini sorabilirsiniz.  En güvenilir sigorta şirketini, karşılaştırarak ve çevrenizden de yardım alarak belirleyiniz.  Hangi sigortayı yaptırabileceğinize  Kendi geliştireceğiniz örnek bir olay üzerine karar veriniz. hangi konuda sigorta yaptırabileceğinize karar veriniz. yapan

 Sigorta sözleşmesini imzalayınız.  Sigorta işlemindeki belirleyiniz.

 İnternetten indireceğiniz sigorta sözleşmesinin ilgili bölümlerini doldurunuz.

tarafları  Sizin sigorta poliçenizdeki taraflar kimler?  Tarafların sorumluluklarını gözden geçiriniz.

 Dış ticarette kullanılan sigorta  Çevrenizdeki bir dış ticaret şirketini ziyaret kollarını belirleyiniz. ederek herhangi bir sigorta işlemini gerçekleştirirken hangi işlemleri yaptığını araştırabilirsiniz.  Nakliyat sigortasının belirleyiniz.

kollarını  İnternetteki dış ticaret sitelerinden bilgi alabilirsiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütlere

Doğru

Yanlış

1. Sigorta sözleşmesi, sigortalının çıkarını ihlal eden tehlikenin gerçekleşmesi hâlinde, tazminat vermeyi veya sigortalının hayatında meydana gelen belli olaylar üzerinde ödemede bulunmayı taahhüt eden bir anlaşmadır. 2. Sigorta, uluslararası ekonomik ilişkilerin ve ticaretin genişlemesini olumsuz yönde etkilemektedir. 3. Sigorta sözleşmesinde sigortacı, sigortalı ve sigortalanan olmak üzere üç taraf vardır. 4. Sigortalı, sigortalanmak isteyen kişi ve kuruluşlara, sigorta sözleşmesi gereğince belirli bir prim karşılığında güvence veren ve tehlikenin gerçekleşmesi hâlinde tazminat ödemeyi taahhüt eden şirkettir (ya da şirketlerdir). 5. Sigortacı, sigorta güvencesi arayan, sigorta poliçesinde gösterilen rizikolara karşı sigorta güvencesinden yararlanan kimsedir. 6. Sigorta primi, sigortalının sigortacıya, rizikoyu paylaşma ve yönetme işlevleri karşılığı ödediği ödentidir. 7. Sigorta primi, net sigorta primi ve brüt sigorta primi biçiminde ikiye ayrılır. 8. Poliçe tutarı ne olursa olsun her sigortalıdan aynı miktarda alınan ücrete sabit maliyet denir. 9. Sigorta tazminatı, rizikonun gerçekleşmesi ve hasarın oluşması nedeniyle doğan zararı gidermek için sigortacı tarafından sigortalıya ödenen miktara sigorta tazminatı denir. 10. Sigorta sözleşmesinin yapılabilmesi için sigortalanan şey ile (mal ya da başka bir değer) sigortalı arasında yasalarla belirtilen bir çıkar ilişkisinin bulunması zorunlu değildir. DEĞERLENDİRME Sorulara verdiğiniz yanıtları modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz. Yanlış cevaplandırdığınız sorularla ilgili konuları tekrar inceleyip öğrenmeye çalışınız.

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ÖĞRENME FAALİYETİ–2 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti sonunda, sigorta risklerini ve dış ticarete kullanılan belgeleri ayırt edebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu öğrenme faaliyetine başlamadan yapmanız gereken araştırmalar şunlardır:  Bir sigorta kuruluşuna giderek sigorta işlemlerini yaparken hangi belgeleri kullandıklarını öğrenebilir ve bu belgelerden birer örnek alarak inceleyebilirsiniz.  Çevrenizdeki bir kütüphaneye gederek ya da internet yardımıyla düzenlenmiş sigorta belgelerini temin ederek nasıl düzenlendiğini inceleyiniz.

2. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN SİGORTA BELGELERİ VE RİSK 2.1. Dış Ticarette Risk (Kloz) Kloz sigorta çeşitlerine göre poliçe genel şartlarındaki hususları tamamlayan ve özellikle dikkat edilmesi gereken şartları gösteren uyarı notudur. Risk tehlikedir, gerçekleştiğinde acı verir ve zararlara neden olur. Bir şeyleri kaybetmek söz konusudur. Kişi veya kurumların maddi-manevi kayıp ve zararının oluşumuna ilişkin olasılık olarak da tanımlanabilir. İnsanlar, riskleri kontrol altında tutmayı, yönetmeyi amaç edinmişlerdir. Dış ticaret konusu malların, yüklendikleri yer ile teslim edilecekleri noktaya kadar olan mesafede, taşıma esnasında olulaşabilecek riskler dolayısıyla uğranabilecek zararın ortadan kaldırılması için sözleşme çerçevesinde sigortalanması gerekir. Akreditifli işlemlerde, akreditif metninde yer alan aksine bir şart yoksa, sigorta belgesinin kapsaması gereken asgari sigorta tutarı malların CIF/CIP değerinin % 10 fazlası ile olmalıdır.

Risk konusunu pek çok şekilde gruplandırmak mümkündür. Bizim yapacağımız gruplandırma daha çok dış ticaret ve ticaret açısından dikkate alınmıştır. Bunlar; 2.1.1. Ticari Riskler İhracatçının hem yüksek riskli hem de düşük riskli ihracatı bir arada sigorta kapsamına dâhil edilerek riskin dağıtılması ve buna bağlı olarak nihai riskin asgari düzeye indirilmesi amaçlanmaktadır. Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası Programı’nın amacı, bir taraftan ihracatçıların kısa vadeli satışlarına ilişkin ihracat bedellerini ticari ve politik risklere karşı belirli limitler dâhilinde teminat altına alarak ihracatı teşvik etmek ve yönlendirmek, diğer taraftan da poliçenin teminat olarak gösterilmesi ile ticari bankalardan ihracat kredisi teminini kolaylaştırmaktır. Ticari riskler ve politik riskler aşağıda maddeler hâlinde verilmiştir.  Ticari riskler; Kişinin karşılaşacağı ticari riskler aşağıda maddeler hâlinde verilmiştir:  Alıcının iflas etmesi  Alıcı hakkında konkordato (borçları ödeyememe ilanı) kararı alınması  Alıcının borçlarını ödeyememesi nedeniyle tasfiye kararı alınması  Mal bedelinin ödenmemesi  Malın ihracatçıdan kaynaklanmayan nedenlerle kabul edilmemesi  Politik riskler; Kişinin karşılaşacağı politik riskler aşağıda maddeler hâlinde verilmiştir:  Savaş hâli  İhtilal  İç savaş  İsyan  Ayaklanma  Alıcının ülkesinin ithal yasağı  Alıcının ithal izninin iptali  Alıcı bir devlet ya da devlet garantisine haiz bir kuruluş ise ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi  Transfer güçlüğü

 Nakliyat riskleri; Kara, hava, deniz, ve demir yolu taşımacılığı ile ilgili riskler söz konusudur. Bu risk türünde taşıtın kendisi riski oluşturduğu gibi yük de risk taşımaktadır. Ülke içi kara yolları ve demir yolları ile ilgili taşıma

riskleri ülkemizde fazla olduğu hâlde sigortalarının düzeyi çok düşüktür. Sigorta bilgisi ve bilinci ile ilgili eksiklik bu alanda da kendini göstermektedir. Nakliyat alanında emtia, tekne, navlun, kıymet ve CMR diye adlandırdığımız uluslararası kara yolları taşımacılığı konusunda riskler söz konusudur.

Sigorta güvencesinin kapsamında, sigorta konusu menfaatin tür, zaman ve yer itibariyle hangi risklere karşı teminat altına alındığı ve teminat kapsamındaki bir riskin gerçekleşmesi sonucu meydana gelen hangi zararların ne miktarda karşılanacağı hususları bildirilir.

Avarya: Gemiye ve mallara kendi yıpranmaları, sis, fırtına vb. doğal afetler veya kaptan, tayfa vb. yükle ilgilenenlerin hareketlerinden veya uluslar arası deniz ticaret hukuku kurallarının savaş sırasında ortaya çıkan hasarları ve olağanüstü giderleri kapsar. Avarya çeşitleri aşağıdaki gibidir; Müşterek Avarya (General Average): Malların, geminin karşılaşacağı riskler dolayısıyla zarar görmesi haline göre yapılan sigorta çeşididir. Malların belirli bir kısmının geminin batma riskine karşı denize boşaltılması bu tür risklerden olup, aynı gemide malları taşınan tüm sigorta şirketleri mallara söz konusu hasardan müşterek sorumludurlar, zararı kendi payları ölçüsünde tazmin etmek durumundadırlar. Hususi Avarya Franko (Free From Particular Average): En dar kapsamlı olan riziko türlerinden olup, dış tesirlenden etkilenmeyecek türde mallar için yapılır. Geminin yanması, batması, karaya oturması, geminin sudan başka bir cisme çarpması gibi riskleri teminat altına almaktır. Hususu Avarya (Particular Average): En geniş kapsamlı riziko türü olup, mallar üzerinde meydana gelebilecek kısmi veya genel hasarları kapsar. Sigortada teminat altına alınan tüm riskler poliçe üzerinde üç ayrı yerde yer alır. Ancak savaş, grev, sivil ayaklanma gibi rizikolar bu sigorta kapsamında değildir. Londra Sigortacılık Enstitüsünün belirlediği nakliyat sigorta şartları üç madde halinde düzenlenmiştir.



Institute Cargo Caluses (A): Tüm taşımacılık şekillerinde kullanılan en geniş kapsamlı sigorta türü olup, malların standart eksikliği dışındaki tüm riskler kapsama alınmıştır. Sigorta yükleme yerinden boşaltma yerine kadar devam eder.



Institute Cargo Clauses (B): Karayolu ve diğer taşımacılıkta kullanılan (WA/WPA-With Average-With Particular Average) özel avarya halleri dahi ancak ICC. (A)’ya göre daha dar kapsamalıdır.



Institute Cargo Caluses (C): FPA (Free Particular Average) yerine kullanılan dayanıklı mallarda, demir, kum vb. maddeler için taşıma aracının tam olarak hasara uğraması halinde sigorta tazmini söz konusudur. All risks ve WPA klozuna istinaden tanzim edilen bir sigorta belgesi; Geminin batması, karaya oturması, yanması, bir cisime çarpması, malların çalınması, kolilerin denize düşmesi, çalınması teminat altına alınmıştır. All Risks Kozlunda, yukarıda belirtilen hususlara ilave olarak teslim, teslim edilememe, haşarat hasarı, tatlı su, yağmur hasarı, ambar buğusu, oksidasyon paslanma, kısılma, çalınma, malların bünyesinde meydana gelecek her tür buharlaşma vb hususi avaryalar da teminat altına alınmıştır.

 Ticari ve endüstriyel riskler; Büro, eczane, muayenehane, bakkal, terzi, mobilya imalathaneleri, un, şeker, çimento fabrikaları, tekstil atölyeleri, matbaalar, depolar vb. iş yerleri ile ilgili risklerdir. Bu grupta, endüstriyel risklerden yalın ve çok sayıda bulunan riskler de olabilir. Bu riskler, çok yaygın olan işletmelerle ilgili riskler olduğu için fiyatlandırılmaları daha önceden saptanan kıstaslar çerçevesinde yapılabilir. 2.1.2. Tesadüfi Riskler Tesadüfi olaylar neticesinde meydana gelecek hasarları kapsar. Riskin sigortalanabilmesi için ilk koşul, riskin rastlantısal olarak gerçekleşen bir risk olmasıdır. Risk, kesinlikle gerçekleşecek ya da gerçekleşmek üzere olan bir risk olmamalıdır. Altındaki dükkânda yangın çıkan konut yangın riski sigortası kapsamına alınamaz. Henüz deprem olmuş bir bölgede deprem riski güven altına alınmaz Keza, hayat sigortalarında da ölmek üzere olan bir insanın hayatı sigorta edilmez. Hatta bazı önlemle alınmadığı takdirde riskin gerçekleme olasılığının kesinlik kazanacak kadar yüksek olması bile riskin rastlantısal olarak gerçekleşme özelliğini bozacağından gerekli önlemler alındıktan sonra sigortalanabilir risk olarak kabul edilir ve sigortalanır. Aşağıdaki şekilde tesadüfi risk alanları olarak kabul edilen alanlar görülmektedir.

Tesadüfi risk alanı

Doğal afetler Basit tesadüf

Basit ihtimal

Ağır ihtimal

Kasti edim

Şekilde de görüldüğü gibi doğal afetlerin bir kısmı tesadüfi risk kapsamı dışında kalmıştır. Katastrofik riskler onlarca yılın pirimi ile bile karşılanamayacak büyüklükte olabilmektedir. Rastlantısal olarak gerçekleşen risklerle, basit ihmaller sonucu gerçekleşen tüm riskleri tesadüfi risk kapsamına alabilmekteyiz. Basit ihmaller insanın doğasında vardır. Hatta ağır ihmallerin de bir kısmı yine insanın doğasında vardır. Bunun nedenleri de çevre şartları, psikolojik etmenler vb.dir. 2.1.3. Mesleki ve Sivil Riskler Herhangi bir üretim içinde yer alan örneğin, makine imal eden, sağlık sektöründe görev yapan, hizmet üreten araştırma yapan herkes yaptığı iş ile ilgili değişik riskler ile karşı karşıyadır. Bu risklere mesleki riskler denir. Konutlarla ilgili risklerdir. Konut olarak kullanılan binaların ve konutla ilgili eşyaların risklerini kapsar. Çok sayıda örnekleri vardır. 2.1.4. Kredi Riskleri Ülkemizde yok denecek kadar az bir uygulama alanına sahiptir. Bunun nedeni ise ülkemizde kredi sigortasının az olmasıdır. Yalnız kredi riskleri içinde ihracat kredi riskine değinmekte fayda vardır.  İhracat Kredi Riskleri Özellikle küreselleşmenin bugünkü boyutu ve geleceğe yönelik gelişme trendi, girişimcilerin uluslararası piyasalarda ve bu piyasaların rekabet ortamında ihracat kredisine olan gereksinimi artırmaktadır. Tabi bunun yanında alınan kredinin beraberinde getirdiği birçok risk söz konusudur ve bu riskler aşağıda verilmiştir: İhracatçı ülkede söz konusu malların ihraç edilmesinin yasaklanması  

Politik olaylar nedeniyle ihracat olanağının kalmaması Üçüncü bir ülke tarafından alıcı ülkeye ambargo konması

    

Alıcı ülkede söz konusu malın ithalatının lisansa tabi tutulması ya da mevcut lisansın iptal edilmesi Politik gelişmeler, ekonomik olanaksızlıklar ya da hükümetin aldığı kararlar nedeniyle transfer yapılamaması Alıcının ülkesindeki savaş, terör, devrim ve benzeri politik olaylar nedeniyle, alıcının borcunu ödeyememesi İhraç malının alanın eline geçmesine müsaade edilmemesi Yerli para ile ödenen mal bedelinin ihracatçı memleket parasına çevrilememesi veya benzeri riskler politik risklerdir.

Doğal olarak bu risklerin sigortalanması ülkeden ülkeye farklılık gösterir. 2.1.5. Yangın Riskleri Yangın sigortasına söz konusu olacak yangının alevli bir yangın olması da sigortacılar tarafından öngörülmektedir. Pamuk, tütün, bitkisel yağlar, küspe, çiğit, bazı cins kömürler vb. maddelerde kendi kendine yanma, kendiliğinden yanma kavrulma olabilmektedir. Bunlar yangın riski değil, kavrulma riski ile ilgilidir. Eğer kavrulma alevli yangına dönüşürse yangın riskine girer. Kendi kendine kavrulma nedeniyle malın uğrayacağı zarar, yangın poliçesine ek olarak kavrulma riski sigortalandığı takdirde ödenebilir. Kimi yapıtlarda kavrulma kızışma diye adlandırılmaktadır. 2.1.6. Hususi Riskler Genellikle, içinde birçok riski barındıran ünitelerdir. Örneğin, barajlar, petrol rafinerileri, büyük iş merkezleri, gökdelenler gibi kompleks ünitelerin ve sürekli değişim içinde olan, yanma açısından özellikler arz eden mal grupları ve örnekleri az bulunan işletme ve ürünlerle ilgili riskler bu grupta ele alınmaktadır.

2.2. Dış Ticarette Kullanılan Sigorta Belgeleri Sigortadaki riskler yapılan sigorta sözleşmesi ile bertaraf edilir. Genel anlamda sigorta belgelerini aşağıdaki şekilde gruplandırabiliriz.

SİGORTA BELGELERİ  Teklifname  Poliçe  Kati Poliçe  Flotan (Geçici) Poliçe  Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi

Sigortada kullanılan belgeleri pek çok şekilde sınıflandırmak mümkündür. Bu faaliyette dış ticarette karşılaşabileceğiniz poliçe ve sigorta belgeleri üzerinde durulacaktır. inceleyeceğimiz belgeler aşağıdaki gibidir;  Flotan sigorta poliçesi,  Sigorta mektubu,  Sigorta poliçesi,  Sigorta sertifikası.  Abonman sözleşmesi (poliçesi)  Sefer esaslı poliçeler Yukarıdaki belgeleri kısaca tanıyalım; 2.2.1. Sigorta Teklifnamesi Sigorta şirketi, kendisine gelecek bütün sigorta birimlerini kabul etmek zorunda değildir. Bir başvuruyu değerlendirirken nesnel (objektif) ölçütlere dayanır. Bu amaçla poliçeyi düzenlemeden önce sigortalının sigorta açısından değerlendirilmesine yönelik bir belge düzenlenir. Bu belge teklifnamedir. Teklifname, sigorta edilecek rizikonun içeriği hakkında sigortacının bilgi sahibi olmasını sağlamak üzere hazırlanmış bir soru listesidir. İçinde sigorta primine esas olan ve sigorta1ının sigortacıya bildirmek zorunda olduğu bilgilerle ilgili sorular vardır. Sigortalı, sorulan sorulara doğru yanıt vermelidir. Bunun yanında teklif formundaki soruların dışında rizikonun derecesini artıran bildiği bütün unsurları da bildirmek zorundadır.



Sigorta teklifnamesinde bulunması gereken unsurlar şunlardır: 

Sigortacının, sigorta ettirenin, sigorta ettirenle sigortalı ayrı kişilerse sigortalının ve sigortadan yararlanacak diğer kişilerin açık kimlikleri ve adresleri  Acentenin numarası  Poliçenin başlangıç ve bitiş tarihleri, sigorta süresi  Sigortanın türü, sigorta güvencesi kapsamına giren rizikolar ve ek güvenceler  Sigorta konusu birim ve özellikleri, sigorta tutarı  Her bir güvence için sigorta bedelleri ve toplam sigorta bedeli, primlerin ve primlerin ne şekilde (bir defada ya da taksitle) ve kime ödeneceği.

Bu asgari unsurlar yanında bir de düzenlenecek sigorta türüne göre özellik taşıyan sorular bulunur. Asgari unsurlar ve örnek olarak seçilen yangın sigortası için sorulan özel sorular, yukarıdaki yangın sigortası teklif formu örneğinde görülmektedir.



Teklifnamenin düzenlenmesi

Sigorta teklifnamesi, sigorta ettiren tarafından ve çoğunlukla sigorta aracıları yardımıyla doldurularak sigortacıya verilen teklif formu (ya da bilgi formu) aracılığı ile yapılır. Teklifname, bir sigorta talebidir. Borçlar Kanunu'na göre bir 'icap' niteliğindedir. Sigortacının bu icabı 'kabulü' ile sigorta sözleşmesi tamamlanmış olur. Ancak 'icap' belirli bir şekle bağlı değildir. Teklif formu dışındaki yazılı beyanlar da icap niteliğindedir. Bununla birlikte uygulamada sigorta şirketleri poliçe kesilmesi için gerekli belgeleri kolayca alabilmek ve ellerinde sigortalının yazılı beyanını bulundurabilmek amacıyla basılı teklif formları kullanır. Sigortacı, icabı kabul etmeden önce, sigortalı tarafından doldurularak gönderilen teklif formunda sorulara verilen yanıtları ve sigorta konusu birimin riziko derecesini göz önüne alır. Değerlendirme işlemi, baş1ı başına bir uzmanlık işidir ve uzamanlar (sigorta risk eksperleri) tarafından yapılır. Değerlendirme sonucuna göre icap kabul edilir ya da reddedilir. Sigortacının kabulü herhangi bir şekil koşuluna bağlı değildir. Teklif formunun taraflarca imzalanmış olması, sigortanın şirketçe kabul edilmiş olduğu anlamına gelmez. Uygulamada kabul işlemi, sigorta poliçesinin düzenlenip imzalanması ve primin tahsil edilmesi biçiminde yapılmaktadır.

Sigortanın Adresi:

Acente Nu: . Başlangıç Tarihi:

YANGIN SİGORTASI TEKLİF FORMU ………. SIGORTA Vergi Dairesi: Vergi Numarası: SIGORTANIN Poliçe Nu: Formun Tanzim Tarihi: Bitimi: …............ Süre:…………….. SİGORTA ETTİRENİN

Adı-Soyadı Adresi . Telefon/Fax Nu : Sıfatı : Mal Sahibi

Kiracı

Diğer SİGORTALI

Adı-Soyadı/Unvanı Riziko Adresi : il: Cadde: Apartman, Han ya da Pasaj İsmi: Telefon/Fax Nu: RİZİKONUN İNŞA TARZI Tam Kagir: Adi Kâgir: Ahşap: Çelik Konst. Çatılı: İş Hanı, Pasaj veya Kapalı Çarşı mı? Evet: Hayır:

Klasik Yangın Konut Paket Enflasyon Korunmalı mı? Evet

POLİÇE CİNSİ Ticari Paket Otel Paket Hayır Koruma Oranı: %84 Diğer

SİGORTA KONUSU ILE İLGİLİ BİLGİLER Faaliyet Konusu Hakkında Açıklama: Otomatik Sigorta Yangın Söndürme Tüpü Yangın Alarmı Paratoner Su Deposu İtfaiyenin Rahatça Girebileceği Yol EK GÜVENCELER Klasik Yangın Poliçesi İse Deprem Seylap Araç Çarpması Duman Kar Ağırlığı Dâhilî Su Fırtına Hava Taşıtları Yer Kayması Enkaz Kaldırma Grev, Lokavt ve Kötü Niyetli Hareketler (GLNKH) Terör Komşu Mesuliyeti Kiracı Mali Sorumluluğu Ticari Paket Poliçe İse Deprem Seylap Ek Teminat B Hırsızlık GLKNH Terör Hırsızlık Açısından Koruma Önlemleri Nelerdir?(bekçi, kepenk, alarm, demir parmaklık vs.)

2.2.2. Sigorta Mektubu (Letter of Insurance) Sigorta mektubu, genellikle bir sigorta acentesi tarafından sigorta sertifikası veya sigorta poliçesine baz olacak sigortalama işleminin yapılmış olduğu üçüncü şahıslara duyurmak için düzenlenen bir belgedir. Sigorta mektubu, bankalar dahil üçüncü şahıslar nezdinde bir güvence oluşturmaz. Bu nedenle uygulamada kabul gören bir evrak değildir.

Ülkemizde "Küvertür Notları" olarak da adlandırılan bu belge, sigorta komisyoncuları (broker) tarafından, sigortanın yapılacağını ya da yapılmış olduğunu üçüncü şahıslara duyurmak amacı ile düzenlenir. Hiçbir şekilde sigorta belgesi veya poliçesi yerine geçmez. Meydana gelebilecek herhangi bir hasar veya kayıp nedeni ile bu belgeye dayanarak sigorta şirketinden tazminat istenemez. Malların sahibi tazmin talebini ancak bu belgeyi düzenleyen sigorta komisyoncusuna yapabilir. Bu belge esasen düzenlenecek olan sigorta poliçesine baz olarak kabul edilir ve bunun düzenlenmesinden sonra mutlaka sigorta poliçesinin de düzenlenmesi gerekir.

2.2.3. Sigorta sertifikası (Certificate of Insurance) Sigorta şirketi ile sigortalanan arasında bir anlaşmaya varılmasından sonra, sigortalanan sigorta şirketine her sevkiyatın değerini ve ayrıntılarını bildirir. Bunun üzerinde Sigorta şirketi, kapsanan riskleri ve sigortalanan malların değerini gösterir bir belge düzenler ve sigortalanana iletir. Sigorta sertifikası da, sigorta mektubu gibi bankalar dahil üçüncü şahıslar nezdinde bir güvence oluşturmaz. Bu nedenle uygulamada kabul gören bir evrak değildir. Bir defadan fazla yüklemesi olan ihracatçı veya ithalatçıların kesin sigorta öncesi hazırladıkları belgedir. İhracatçı veya taşıma komisyoncusu ile taşıma firması arasında düzenlenir ve fazla kapsamlı değildir. Sigorta sertifikası, sigortanın bir şart olarak öne sürüldüğü borç alacak ilişkilerinde ve hukuki işlemlerde kullanılmaktadır ve gerekli olduğu taktirde her sigorta branşı için düzenlenebilir. Özellikle bir ana poliçe ile birden fazla kişi veya sigorta konusu için grup teminatı veren branşlarda sıklıkla kullanılmaktadır.

2.2.4. Flotan (Geçici) Sigorta Poliçesi veya Açık Kuvertür (floating policy or open cover) Muvakkat poliçe olarak da isimlendirilen flotan poliçe malların kesin sigortası yaptırılmadan önce, yükleme gerçekleştirilene kadar malların sigorta ettirilmesi için yaptırılan geçici bir sigorta türüdür. Yükleme gerçekleştirildikten sonra, flotan sigorta kesin sigortaya dönüştürülür. Bu işlem yukarıda anlatıldığı şekilde sigorta şahadetnamesi düzenlenerek yapılabileceği gibi, aşağıda anlatılacağı üzere yeni bir poliçe düzenlenerek de yerine getirilebilir. Flotan poliçe ne zaman düzenlenir?  Sevkiyat ile ilgili kesin ayrıntılar önceden bilinemiyorsa  Bankalarda akreditif açıldığı zaman

 Belli bir dönemde yapılacak sevkiyatların tamamının güvence altına alınması istendiğinde düzenlenir. Bir veya birkaç parti halinde yapılacak sevkiyatı önceden sigortalamaktır. Sevkiyat tarihi önceden belli olmamasına rağmen, önceden anlaşılmış teminatlar içinde yapılan poliçe türüdür. Prim sevkiyatlar gerçekleştikçe tahakkuk ettirilir. Kesin sigortanın mallar yüklendiği anda gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ancak flotan sigorta yaptırıldığında, kati sigorta birkaç günlük gecikmeyle dahi olsa yaptırılabilmektedir. Çünkü flotan sigorta yaptırıldığı andan itibaren bir kuvertür tesis edilir. Yani mallar sigortalanır. Fakat bu bir taşıma sigortası olduğu için, prim ancak yükleme gerçekleştirildiği andan itibaren tahsil edilir. Flotan sigorta çok küçük bir ücret karşılığında açılır ve geçerlilik süresi 12 aydır. Flotan sigorta açtırmak için sigorta başvuru formu doldurulup sigorta yaptıran tarafından imzalanarak sigorta şirketine verilir(Şekil 2.1.). Poliçenin 3 ay içinde kesin poliçeye dönüştürülmesi gerekir. 2.2.5. Sigorta Şahadetnamesi veya Sigorta Belgesi (Insurance Certificate) Sigortacı ve sigortalanan arasında yapılan açık veya flotan sigorta sözleşmesine dayanılarak düzenlenir. Açık veya flotan sigorta, yapılacak olan birden fazla yüklemenin sigortasını kapsamak üzere düzenlenir. Her yükleme tarihinde sigorta yaptıran, kesin sigortanın yapılması için malların niteliklerini ve yükleme tarihini bildiren sigorta şahadetnamesini doldurup imzalayarak sigorta şirketine gönderir. Bu belge bir teklif niteliğindedir ve sigorta şirketi tarafından imzalandıktan sonra geçerli bir sigorta belgesi haline gelir. Sigorta şahadetnamesi yükletenin talebi üzerine nama, emre ya da hamiline düzenlenerek ciro ve teslim yolu ile devredilebilir. Ancak sigorta şahadetnamesinin devredilebilir bir kıymetli evrak niteliğinde olabilmesi için mutlaka hem sigorta yaptıran hem de sigortacı tarafından imzalanmış olması gerekmektedir. Sigorta belgesinin üzerinde açık veya flotan sigortaya bir atıfta bulunuluyorsa ve içerdiği riskler belirtiliyorsa, bu belge sigorta poliçesi yerine geçer. Ancak yine de sigorta poliçeleri kadar güvenilir belgeler değildir. Bu nedenle sigorta şirketi büyük ve güvenilir değilse bankalar tarafından ihtiyatla karşılanır.

Nakliyat emtia sigortası bilgi formu internet

aracılığı ile doldurularak gönderilebilir;

Şekil 2.1: Sigorta başvuru formu

Bazı sigorta şirketleri başvuru formunun doldurulmasında dikkat edilmesi gereken noktaları müşterilerine bildirirler. Aşağıdaki ön bilgi formu bir sigorta şirketi tarafından hazırlanmıştır. Belgelerin şekli sigorta şirketlerinin yaptıkları uygulamalara göre değişiklik gösterecektir.

Sigorta Şirketi Unvanı ve Logosu EMTİA NAKLİYAT İTHALAT&İHRACAT VE YURTİÇİ SEVKİYATLARI İÇİN GEÇERLİ ÖN BİLGİ FORMU * PARTAJ:

TEL:

FAKS:

Sigortalının adı, unvanı ve adresi Sevk edilen emtianın cinsi (Paketleme şekli, kimin paketlediği; Sigortalının mı? Profesyonel bir firmanın mı?). Yıllık tahmini sigorta bedeli (İthalat, ihracat ve yurtiçi sigorta bedellerini ayrı ayrı belirtiniz). Sigorta bedelinin nasıl tespit edileceği (CIF, FOB, C&F vb.). Sevkiyat şekli (havayolu, denizyolu, demiryolu, karayolu mümkünse % olarak dağılım yapınız). Bir nakil vasıtasından azami limit (en fazla taşınan emtia bedeli, TL veya döviz olarak). Nereden nereye sevkiyat yapılacağı (ülkelere göre % ağırlıklı olarak). İstenilen teminatlar (Terör / Harp teminatı isteniyor mu? Harp teminatı sadece havayolu ve denizyolu sevkiyatlarında verilebilir. Terör her sevkiyat türünde verilebilir.). Son üç yıllık ödenen prim ve hasar miktarı. Halen çalışılan sigorta şirketi (varsa bir poliçe örneği) Temin edebildiğiniz ek bilgiler * Partaj: Belli bir rengin rakiplerin elindeki eşit dağılımını ifade eder. Bu bölümü Sigorta şirketi oluşturur.

2.2.6. Sigorta Poliçesi (Kati Poliçe) Dış ticaret kapsamında taşınan malların yüklendikleri yerden ithalatçıya teslim edilecekleri ana kadar uğrayabilecekleri hasarlara veya avaryalara karşı sigorta edildiklerini gösteren belgedir. Nama, emre veya hamiline olarak düzenlenebilir ve ciro yoluyla devredilebilir. Sigorta sözleşmesi aynı zamanda sigorta poliçesi anlamında da kullanılabilir.

Sigorta poliçesi, sigorta sözleşmesinin en kesin delilidir. Kapsanan risklerin tüm ayrıntıları sigorta poliçesinde gösterilir. Sigorta belgelerinin bankalarca kabul edilebilir olmasında şu hususlara dikkat edilmesi gerekir: 

Sigorta poliçesi 'poliçe' ibaresini taşımalı,



Sigorta poliçesi, sigorta şirketinin yetkili imzalarını taşımalı,



Poliçe üzerinde sigortalının adı /unvanı açıkça belirtilmiş olmalı,



Sigorta bedelinin %10 fazlası ile yapılmış olmalı,



Kapsanan veya talep edilen riskler kontrol edilmeli,



Hasar durumunda, hasar bedeli nerede ve kim tarafından ödeneceği poliçe üzerinde açıkça belirtilmeli,



Sigorta poliçesinin geçerlilik süresi kontrol edilmeli,



Sigortalanan malların tanımları kontrol edilmeli.

Poliçede yer alan koşullar düzenlenerek imzalanır ve sigortalıya "Genel Koşullar" ve varsa "Özel Koşullar" (kloz) ile birlikte verilir. Genel koşul1ar: Türkiye'deki tüm sigorta şirketlerince kullanılan ve kelimesi kelimesine aynı olan koşullardır. İlgili poliçe ile güvence altına alınan hâlleri, kesinlikle güvence altına alınamayan hâlleri, isteğe bağlı olarak alınabilecek veya dışarıda tutulabilecek hâlleri, sigortalının ve sigortacının sorumluluklarını, yükümlülüklerini, haklarını, hasar hâlinde takip edilecek süreç gibi konuları içeren anlaşma maddeleridir. Yasanın emredici hükümlerine aykırı olmamak koşulu ile ayrı ayrı her sigorta dalı için sigortaca düzenlenir ve Hazine Müsteşarlığı tarafından onaylanır. Poliçe ekinde mutlaka sigortalıya verilmektedir. Özel koşul1ar (klozlar): Genel koşullarda yapılacak daraltma ya da genişlemeler genel mevzuata aykırı olmayacak şekilde özel koşullarla belirlenir, poliçe ekinde sigortalıya verilir. Bu özel koşulların yazılı olduğu belgeye kloz denir. Kloz ile sözleşme kapsamına bazı rizikolar eklenebileceği gibi bazıları da sözleşme kapsamı dışında tutulabilir. Güvenceyi genişletmek için sigortacıya ek prim (sürprim) ödenir. Klozlar, bütün sigorta ve reasürans çeşitlerinde geniş bir uygulama alanı görür. Sigortalıların korunmasını sağlamak amacıyla sigorta genel koşulları genellikle devletin kontrolüne bağlı tutulmaktadır. Bu çerçevede sigorta genel koşullarının Hazine Müsteşarlığının onayından zorunludur. Hazine Müsteşarlığınca onaylanmamış genel koşulları kullanan sigorta şirketi, Türk Ticaret Kanunu tarafından cezalandırılmaktadır. Başbakanlıkça onaylanmış genel koşulların 'zahmetsizce' okunacak biçimde basılmış olması da zorunludur. Poliçede genel koşullar yanında, emredici hükümlere aykırı olmamak kaydıyla kararlaştırılan özel koşullar da bulunabilir. Bu durumda özel koşul genel koşuldan önce gelir.

Sigorta Poliçesinin Düzenlenmesi Sigorta poliçesi, sigorta şirketi ya da sözleşme yapmaya yetkili acente (A tipi acente) tarafından düzenlenir ve imzalanır. İmza, herhangi bir onaya bağlı değildir. Kanunda açık bir hüküm olmamakla birlikte poliçe, uygulamada genellikle üç nüsha olarak düzenlenir. Biri sigortacıda, biri aracıda kalır; bir nüshası da sigorta ettirene verilir. Poliçedeki koşullar sigortanın türüne göre farklılık gösterir. Bu koşullar, sigorta bölümlerine ya da bir bölüm içerisinde sigorta talep eden birimlerin özelliklerine göre farklılaşmaktadır. Doğal olarak sigorta poliçesinin nasıl düzenlendiğini her sigorta dalı için gösterebilmek bu kapsamda bir çalışma içinde olanaklı değildir. Zeyilname Nedir? Poliçenin yürürlüğü sırasında meydana gelen değişikliği belirten poliçenin ayrılmaz bir parçası olarak düşünülen ek sigorta sözleşmesidir. Örneğin yaşam poliçelerinde prim artışı, sağlık poliçelerinde aile poliçesine çocuk eklenmesi gibi değişikliklerin yanı sıra sigortalının talebiyle düzeltilmesi de zeyilname düzenlenmesini gerektiren işlemdir.

SİGORTA BELGESİ – BOŞ FORM Sigorta Firmasının Adı ; Sigorta Firmasının Adresi Vergi Dairesi : Vergi Numarası : Sigortalı : Acenta No: Adresi : Poliçe No : Çıkış Yeri : Teklif Tar. : Varış Yeri : Yükleme Tar. : Konşimento : Döviz Kuru : Akreditif : Vasıta : Plaka / Gemi : Sefer Sayısı : Sigorta Konusu Meblağ GBP: Sigortalanan ürünlere ilişkin açıklama (ağırlık ve koli sayısı, değeri) koli işaret Numaları : Toplam Sigorta Bedeli : Nakliyat PR. %0.300 : Net Prim : Gider Vergisi : ---------------------Ücret Tutarı : ÖZEL ŞARTLAR İşbu sigorta ilişik Kamyon Klozu hükümlerine göre akdedilmiştir.Yükleme, aktarma ve boşaltmaya atfedilebilecek rizikolar sigorta teminatına dahildir. Bu sigorta; ayrıca ekli 1.10.1990 Institute Radioactive Contamination Exclusion kloz hükümlerine tabidir. İHTARLAR: …… SİGORTA A.Ş. işbu poliçe/ zeyilname ile yukarıda ayrıntıları yazılı malları tarafların uymayı yükümledikleri ekli şartlar ile bu şartlara nazaran üstün hükümleri olan özel şartlara göre, sigorta prim ve ayrıntıları tutarının ödenmesi karşılığında sigortalı adına ençok………………………… TL’sına kadar sigorta eder. Bu poliçe teminatına giren ziya veya hasarın meydana gelmesi halinde genel şartların 22. Maddesi gereğince derhal Şirket Merkezine; yurt dışında en yakın …. Acenteliklerine ve/veya yetkili Hasar Ekspertiz Bürolarına başvurularak, hasarın ve miktarının bir ekspertiz raporu ile tespit ettirilmesi gerekir.

SİGORTA ETTİREN TANZİM YERİ ve TARİHİ SİGORTA FİRMASININ ADI

YANGIN SİGORTA POLÇESİ ÖRNEĞİ YANGIN SİGORTA POLİÇESİ Sigortanın Adresi: KORKUSUZ SİGORTA

.......... SİGORTA Vergi Dairesi: Vergi Numarası: Acente Nu.: Poliçe Nu.: Başlangıç Tarihi: Bitiş Tarihi: Süre: Sigorta Bedeli:

Sigortalı: Adı-Soyadı : Emin GÜVENDE Sigortalı Adresi: Sigorta Konusu İle İlgili Açıklamalar: (Aracın, binanın, evin, iş yerinin, camın, nakliyatın, kişinin vs. adresi ve özellikleri) Bitiş Tarihi: Süre: Sigorta Bedeli:

GÜVENCE CİNSİ SİGORTA BEDELİ (Azami Güvence Miktarı) TARİFE FİYATI (%0 ... ) MUAFİYET (varsa) PRİM Sigorta Bedeli * Tarife Fiyatı RİZİKOLAR Kişi Başına Kaza Başına Toplam Bedel TOPLAM SIGORTA KONUSUNUN DURUMU HAKKINDA ÖZEL BİLGİ: ÖDEME TABLOSU

PRİMLER

PEŞİNAT: TAKSİTLER:

NET PRİM: GIDER VER.: Ücret (Brüt Prim) Tutarı: ... SİGORTA AŞ (İmza)

SİGORTA ETTİREN TANZİM YERİ VE TARİHİ (İmza)

2.2.7. Abonman (Sözleşmesi) Poliçesi Çoğu yerde abonman sözleşmesi olarak da ifade edilir. Sigorta sözleşmesi aynı zamanda poliçe niteliğindedir. Piyasada emtia blok poliçeleri olarak da ifade edilmektedir. Abonman poliçeleri daimi hareket gösteren ticari mal (emtia) için yapılır. Sigorta bedeli devamlı değişen yerler için sabit bedelli sigortalara uygulanan esaslar tatbik edilirse, sigortacı taşımadığı riziko için de prim almış olur. Bu durum dikkate alınarak, mal mevcudu çok değişen yerlerin prim kaybına uğramaksızın sigortalanması sağlanabilir. Sigorta bedeli, mal bedeli yüksekken belirlenirse fazla prim ödenecektir. Yani, aşkın sigorta söz konusu olacaktır. İşte bu sakıncaları giderebilmek için 'abonman poliçeleri' geliştirilmiştir. Kısacası abonman poliçeleri, sigortalının fazla prim ödemesini engellerken en yüksek değer üzerinden güvence alınmasını sağlar. Abonman sistemine göre sigortalı, sigorta konusu yerde bulunabilecek en yüksek kıymeti sigortacıya bildirilir. Bu miktar sigortacının azami sorumluluğunu oluşturur. Bütün sevkiyat sözleşme yapılan şirkete sigortalamayı taahhüt edilmektedir. Sözleşme süresince, en az 5 sevkiyatın yapılarak sigorta ettirilmiş olması ve en az belli bir miktar prim ödemenin taahhüt edilmesi gerekir. Abonman sözleşmesi yapılmış olmasına karşın bu hususların gerçekleşmemesi durumunda herhangi bir işlem yapılmaz. Gerçekleştirilen sevkiyat miktarının daha çok olması durumunda ise 'çokluk indirimi' uygulanır. Sigortalı, her sevkiyatını bildirerek sigorta ettirmekle yükümlüdür; abonman sözleşme ile bildirilmeyen sevkiyat güvence altına alınmış olmaz. Abonman Poliçesinin Unsurları ve Düzenlenmesi Abonman poliçesi, sigorta bedeli belirli bir tutarın üzerindeki rizikolar için düzenlenir. Bu tutara abonman limiti denir. Abonman limitinin altındaki rizikolar için abonman poliçesi kesilmez. Sigortalı, sigorta devresi içinde elinde bulunabilecek en yüksek mal miktarının değerini belirler ve bu tavan (abonman limiti) üzerinden bir abonman poliçesi alır. Bu değer sigortacının azami sorumluluk düzeyini gösterir. Sigorta şirketi, bu azami sorumluluk miktarının karşılığı olarak hesaplanan primin belirli bir oranını (%40'ını) peşin tahsil eder. Peşin alınan bu prime depo primi denir. Daha sonra sigortalı ticari ya da endüstriyel kuruluş, poliçe süresince günlük mal mevcutlarının değerini gösteren aylık listeleri sigorta şirketine verir. Abonman poliçesinin süresi bir yıldan fazla ve üç aydan az olamaz. Sigorta süresi sonunda sigorta şirketi bu aylık listelerin ortalamasını bularak prim tahakkuk ettirir ve peşin alınan kısmı (depo primi) bundan düşer.

Hangi firmalar için düzenlenir?  Sevkiyat frekansı ve kapasitesi yüksek firmalar,  Sevkiyat bildirimleri ile ilgili yükümlülüğünü yerine getireceğine inandığımız firmalar (moralitesi iyi) için düzenlenir. Sözleşmede belirtilen hükümlere bağlı olarak belli bir limite kadar sigortalıya otomatik teminat sağlar. Sigortacı ile sigortalının önceden anlaştığı teminat limiti, şart, fiyat ve süre çerçevesinde, yapılan tüm sevkiyatlar yükleme ihbarının zamanında yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın belirli limitler ile teminat altındadır. Belli bir dönem içinde(1yıl veya 6 ay gibi) aynı sigorta ettirene ait süreklilik gösteren sevkiyatların sigorta teminatı altına alınması amacıyla yapılan bir sözleşmedir. Bu sözleşmeye bağlı olarak, sözleşme süresi içinde yapılacak taşımalar, sözleşmede belirtildiği üzere her seferde, haftalık, 15 günlük veya aylık dönemlerde sigortacıya bildirilerek bu kısımla ilgili teminatın hayata geçirilmesi sağlanır.

2.2.8. Sefer Esaslı Poliçeler Genellikle nakliyat emtia taşıma sigortaları için geçerli olan bir sigorta türüdür. Yüklemenin poliçe genel, özel şartlar ve ilgili kanunlara uygun ve zamanda ihbar edilmiş olması ve satış şekline tabi olmak kaydıyla teminat malın sevk edilmek üzere taşıma aracına yüklenmesi ile başlar, mutad aktarmaları da kapsamak üzere, poliçede yazılı varış yerindeki nihai alıcının deposunda boşaltılması ile sona erer.

2.3. İhraç Mallar Nasıl Sigortalanabilir? Mallar bir yerden başka bir yere sevkedilirken, sevkıyat esnasında vuku bulabilecek risklere karşı lehdarı koruyan bir belgedir. Bir sigorta poliçesinde iki ana taraf vardır; bunlar, sigorta eden (sigorta şirketi), sigorta edilen (sigortayı yaptıran veya ciro yolu ile sigorta poliçesini elinde bulunduran) taraflardır.

Bu belgeler CIF ve CI teslim şekline göre yapılan ihracatta söz konusu olmaktır. İthalatçının verdiği bilgiler ve talimat doğrultusunda ve ithalatçı hesabına ihracatçı tarafından yaptırılmaktadır. Sigorta poliçeleri ve sertifikaları arsında en çok kullanılan Deniz Sigorta Poliçeleridir. İhracatçı her mal gönderiminde nakliye ye ilişkin belgeleri arasında sigortacıdan temin ettiği sigorta sertifikasını da hazırlar. Sigorta üç şekilde yapılabilir; 2.2.1. Satıcılar Aracılığıyla Kontratta işlemin CIF yer aldığı durumda veya nakliyat ve sigortanın ek maliyet olduğu durumlarda geçerli olmaktadır. Bu metodun en büyük avantajı sigorta yapma görevinden alıcıyı uzak tutmaktır. Ancak bu tür bir sigortalama yönteminin dezavantajları da çoktur. Her sigorta kontratı farklı bir şirketle yapılmaktadır ve her zaman farklı koşulları ve farklı terimleri karşınıza getirmektedir. Ayrıca kontratlar minimum düzeydeki araştırmaları ve farklı ödeme yöntemlerini içermektedir. Gönderilen mallar için bir devamlılık ve standardizasyon söz konusu olmadığından bu tür sigortalama metodu beraberinde her zaman için yüksek bir sigorta ücretini ve daha az bir güvenceyi getirmektedir. 2.2.2. Kendi-Kendine Sigorta Bu tür sigortalama yöntemi nakliyatın riskini karşıyabilecek olan alıcılar tarafından uygulanmaktadır. Küçük değerdeki yükler ve teminat altına alınmada gerek duyulmayacak kadar küçük sevkiyatlar için geçerli olmaktadır. Sınır seviyesi, satın alınan malın hacmine

bağlı olarak değişmektedir. Genel risk, kayıp durumunda felakete yol açmayacak bir düzeyde olmalıdır. Yüksek değerde ki yükler, beraberinde farklı bir problemi getirmektedir. Bu amaç için bir fonun oluşturulması ve idari personelin istihdamı söz konusu olmaktadır ve yıllık bütçeye yük bindirmektedir. Bazı genel avaryaların çözümü için ise yılların gerektiği gözönüne alınırsa, ticari malzemelerin finansal duruma ve olanaklara göre sigortalanması uygun düşmektedir. 2.2.3. Bir Sigorta Şirketi ile Dalgalı Poliçe Bu metod düzenli yüklemeleri olan birçok ticari firma tarafından benimsenmiştir. Dalgalı (veya açık) olarak adlandırılan poliçe taraflar arasında bir anlaşma neticesinde meydana gelmektedir. Büyük miktarlarda iş yapabilmek için sigortacılar bu metodla daha iyi teklif vermektedirler. Bu metodla satın alıcılar da aynı sigorta acentesiyle aynı koşullar altında ve standart bir metodla çalışma kolaylığına kavuşmaktadır.

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları

Öneriler

 Sigortada risklerinin neler  Nakliye sigortasında karşılaşabileceğiniz olduğunu belirleyiniz. riskleri belirleyiniz.  Sigorta işleminde kullanılan  Bir kütüphaneyi ziyaret ederek veya internet belgeleri ayırt ediniz. aracılığı ile sigorta işlemlerinde hangi belgelerin kullanıldığını öğrenebilirsiniz.  Bir sigorta acentesine giderek sigorta işlemlerini yaparken hangi belgeleri kullandıklarını öğrenebilirsiniz.  Dış ticarette kullanılan sigorta  Sigorta belgelerini internetten araştırınız. belgelerini belirleyiniz.  Bir sigorta şirketinden bu konuda yardım alınız.  İhraç edeceğiniz malın hangi  Örnek bir ihracat işlemi oluşturunuz. yollarla sigorta yaptırabileceğinize  Örnek olayı öğretmeninizden yardım alarak karar veriniz. belirleyiniz.  Örnek olaya ait gerekli belgeleri  Hangi poliçeyi düzenlemeniz gerektiğine tespit ediniz. karar veriniz.  Sigorta teklifnamesinde bulunması  Çevrenizdeki bir şirkete giderek sigorta gereken özellikleri sıralayınız. teklif namesini düzenlerken nelere dikkat ettiklerini öğrenebilirsiniz.  Sigorta poliçesinin kesinleşmesi  Çevrenizdeki bir sigorta acentesine giderek için yapılacak işlemi onaylayınız. sigorta poliçesinde hangi bilgilerin yer aldığını ve poliçenin nasıl düzenlendiğini öğrenebilirsiniz.

ÖLÇMEVE VEDEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME ÖLÇME OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri

Doğru

Yanlış

1. Dış ticarette en çok kullanılan sigorta belgeleri teklifname, poliçe ve abonman poliçesidir. 2. Teklifname, sigorta edilecek rizikonun içeriği hakkında sigortacının bilgi sahibi olmasını sağlamak üzere hazırlanmış bir soru listesidir. 3. Sigorta talebi kabul edildikten sonra sigorta sözleşmesi 'poliçe' adı verilen bir senede bağlanır. 4. Sigorta poliçesi, sigortalı tarafından düzenlenir. 5. Abonman nakliyat sigortalarında uygulanan özel bir poliçe türüdür. 6. Sigorta sözleşmesi, riski ortadan kaldırmak için yapılan bir anlaşmadır. 7. Meslek riski, tesadüfi olaylar neticesinde meydana gelecek hasarları kapsar. 8. İhracatçı ülkenin, ihraç konusu malların ihraç edilmesini yasaklaması bir ihracat kredi riskidir. DEĞERLENDİRME Sorulara verdiğiniz yanıtları modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz. Yanlış cevaplandırdığınız sorularla ilgili konuları tekrar inceleyip öğrenmeye çalışınız.

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri

Doğru

Yanlış

1. Hasarın maddi nitelikte ve para birimi ile ölçülebilir olması sigortanın unsurlarındandır. 2. Yasalara ve genel ahlaka aykırı ya da kasıtlı eylemlerden doğacak zararlar da sigorta edilebilir. 3. Rizikonun prim bedelinin hem sigortacı hem de sigorta ettiren bakımından makul düzeyde olması gerekir. 4. Sosyal sigorta isteğe bağlıdır, özel sigorta ise zorunludur. 5. Sigorta, fiyatların daha gerçekçi düzeyde oluşmasını sağlar. 6. İhracat-ithalat gibi faaliyetlerde bulunan sigortalıların, müşterilerin satış veya hizmet sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini, poliçede temin edilmiş herhangi bir neden dolayısıyla zamanında yerine getirememeleri nedeniyle uğramış oldukları mali kayıpları teminat altına alan sigorta türü kredi sigortasıdır. 7. Kıymet Nakliyat Sigortası kara, deniz, hava ve demir yoluyla bir yerden diğer bir yere taşınmakta olan her türlü yükün, taşınmaları sırasında karşılaşabilecekleri tehlikelerden kaynaklanan hasarlara karşı teminat sağlamaktadır. 8. Sigorta poliçesi, sigorta şirketi ya da sözleşme yapmaya yetkili acente (A tipi acente) tarafından düzenlenir ve imzalanır. 9. Flotan poliçe nakliyat sigortalarında uygulanan özel bir poliçe türüdür. 10. Sigortacı ile sigortalının, sigorta ettirenin ve varsa çıkar sahibinin ismi, adresi sigorta poliçesinde olmak zorundadır.

DEĞERLENDİRME Sorulara verdiğiniz yanıtları modül sonundaki cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Bu faaliyet kapsamında hangi bilgileri kazandığınızı belirleyiniz. Yanlış cevaplandırdığınız sorularla ilgili konuları tekrar inceleyip öğrenmeye çalışınız.

MODÜL PPERFORMANS TESTİ ( YETERLİK ÖLÇME) Değerlendirme Ölçütleri

Evet

Hayır

1. Sigorta işlemi yapan firmaları belirleyebiliyor musunuz? 2. Hangi sigortayı yaptırabileceğinize karar verebiliyor musunuz? 3. Sigorta sözleşmesini imzaladınız mı? 4. Sigorta işlemindeki tarafları belirlediniz mi? 5. Dış ticarette kullanılan sigorta kollarını belirleyebildiniz mi? 6. Nakliyat sigortasının kollarını biliyor musunuz? 7. Sigortada risklerinin neler olduğunu sayabiliyor musunuz? 8. Sigorta işleminde kullanılan belgeleri tanıyor musunuz? 9. Dış ticarette musunuz?

kullanılan

sigorta

belgelerini

seçebiliyor

10. İhraç edeceğiniz malın hangi yollarla yaptırabileceğinize karar verebilir misiniz?

sigorta

11. Örnek olay ve gerekli belgeleri belirleyebildiniz mi? 12. Sigorta teklifnamesinde bulunması gereken özellikleri biliyor musunuz? 13. Sigorta poliçesinin kesinleşmesi onaylayabilir misiniz?

için

yapılacak

işlemi

DEĞERLENDİRME Performans testi sonucunda cevaplarınızı değerlendiriniz. Eksikleriniz varsa modülün ilgili faaliyetine dönerek tamamlayınız. Eğer cevaplarınız “Evet” ise yeni modüle geçiniz.

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D Y Y Y Y D D D D Y

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8

D D D Y D Y Y D

MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

D Y D Y D D Y D D D

KAYNAKÇA KAYNAKÇA  GÜVEL, E.Alper , A. Öndaş, GÜVEL Sigortacılık, Seçkin Yayınları, Ankara, 2004.  SERGİCİ, Erdoğan, Sigorta ve Pazarlama, Can Matbaa, 2001.  YAMAN, Eyüp, Yayımlanmamış Ders Notları, Ankara, 2007.  www.sigortam.net  www.Hayatsigorta.com  www.hürsigorta.com  www.policem.com  www.sigortamerkezi.com  www.bandirmato.org  www.eximbank.gov.tr  www.tsrsb.org.tr.  www.birliksigorta.com.tr.