T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
MOTORLU ARAÇLAR TEKNOLOJİSİ
SU BAZLI BOYA 2
ANKARA 2006
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; •
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).
•
Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.
•
Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
•
Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
•
Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
•
Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.
İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER..........................................................................................................................i AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3 1.SU BAZLI SON KAT BOYALAR....................................................................................... 3 1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Son Kat Boyalar ............................................................... 3 1.1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Uygulamasında Dikkat Edilecek Kurallar 4 1.1.2. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Kullanım Alanları ..................................... 5 UYGULAMA FAALİYETİ................................................................................................. 6 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................... 15 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 16 ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 18 2. SU BAZLI VERNİKLER .................................................................................................. 18 2.1. Su Bazlı Vernikler ....................................................................................................... 18 UYGULAMA FAALİYETİ............................................................................................... 20 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................... 28 UYGULAMALI TEST ...................................................................................................... 30 ÖĞRENME FAALİYETİ–3 .................................................................................................. 32 3. HASARLI ARAÇ ÜZERİNDE SU BAZLI METAL BOYA HS VERNİK UYGULAMALARI ............................................................................................................... 32 3.1. Hasarlı Araç Üzerinde Su Bazlı Metal Boya ve Vernikler Uygulaması Yapmak ....... 32 3.1.1. Hasarlı Yüzeyin Hazırlanması.............................................................................. 32 UYGULAMA FAALİYETİ............................................................................................... 35 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................... 43 MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 47 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 50 ÖNERİLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 51 KAYNAKLAR....................................................................................................................... 52
i
AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK
525MT0101 Motorlu Araçlar Teknolojisi Alanı Otomotiv Boyacılığı
MODÜLÜN ADI
Su Bazlı Boya 2
MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİLİK
40/32 Astar Boya modülünü başarmış olmak Su bazlı boya uygulaması yapmak Genel Amaç; Otomobiller üzerinde su bazlı metal iki (2) boyayı sistemli olarak yapabileceksiniz. Amaçlar: Standart süre içerisinde,
MODÜLÜN AMACI
¾ 2K astarlı panel yüzey üzerine su bazlı, baz kat metal boya ve su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz . ¾ Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya HS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. ¾ Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya MS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz. ¾ Oto boya laboratuvarı, ¾ İşletmelerdeki boya atölyeleri, ¾ Zımpara, zımpara takozu, zımpara makineleri, viskozite
EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI
ölçme kabı, WB HVLP boya püskürtme tabancası, mumlu bez, silikon giderici, temizleme (tineri) suyu, su bazlı metal boya, HS ve MS su bazlı vernik, su bazlı boya incelticisi, maske, eldiven, gözlük, yıkama ve ayrıştırma makinesi, çökertici toz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Modül sonunda ise kazandığınız bilgi ve becerileri ölçmek amacıyla öğretmeniniz tarafından hazırlanacak ölçme araçları ile değerlendirileceksiniz.
ii
GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Boya ve boya malzemelerinin kimyasal malzemeler olduğunu biliyorsunuz. Kimyasal malzemelerin, hem insan sağlığına hem de çevreye çok zarar verdiği bilinen bir gerçektir. İçerisindeki uçucu organik bileşenler atmosfere, toprağa çalışanların sağlığına çok ciddi zarar vermektedir. Toprağa karışan kimyasallar üretim düşüklüğüne sebep olur. Boya içerisindeki uçucu organik bileşenler ise atmosfere zarar verir, ozon tabakasının incelmesine sebep olmaktadır. Bütün bu zararlı etkilerden kurtulmak için su esaslı boya üretimi ve kullanımı yaygınlaşmıştır. Bunu çevreci yasalar zorunlu hale getirmiştir. Gelişmiş ülkelerde bu bilince yeterince ulaşılmış, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde yeterince kavranamamıştır. Ülkemizde ağır adımlarla çevre bilinci gelişmektedir. Bu bilinç su esaslı boya üretim ve kullanımını artırmıştır. Gelişme ve uygulama süreci çok yavaş ilerlemektedir. Su esaslı metalik ve sedefli boyalar da çevre bilinci ile kullanılmaya başlamıştır. Çevre bilinci ve insanların güzel görüntüye sahip olma isteği bu tür boyamaların yapılmasını gerektirmektedir. Güzel görüntüyü elde etmek ışığın farklı yönlerde dağılmasını sağlayan metal ve sedefli pigmentler yardımı ile sağlanmaktadır. Bunları vernikler destekler. İstenilen yeterlilikte su esaslı vernik üretilmemiş olsa da içerisinde az da olsa solvent içeren verniklerin uygulanma özeliklerini de bu modülde göreceksiniz.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 AMAÇ 2K astarlı panel yüzey üzerine su bazlı, baz kat metal boya ve su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA ¾
Üreticiler çok değişik özelliklerde su bazlı metal ve sedefli boya üretimi yapmaktadır. Bunların özelliklerini araştırınız, rapor hazırlayarak ders ortamında sununuz.
¾
Üreticilerin kendi ürünlerine göre uygulama farklılıkları vardır. Farklı uygulama örneklerini araştırınız, aralarındaki farklılıkları belirleyip rapor hazırlayıp ders ortamında sununuz.
1.SU BAZLI SON KAT BOYALAR Su bazlı boyalar düz (opak), metal, sedefli olamak üzere üç (3) çeşittir. Su bazlı düz boyalar ve uygulamaları Su Bazlı Boya- 1 modülünde açıklanmıştır. Bu modülde metal ve sedefli boyalar açıklanacaktır.
1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Son Kat Boyalar Son dönemlerde otomotiv sektöründe su bazlı boyaların kullanımı artmıştır. Koruma amaçlı yapılan boyamanın yanında, görüntü de önemli yer tutmaktadır. Güzel, parlak görüntü elde edebilmek için metal ve sedefli görüntü,tüm boya çeşitlerinde olduğu gibi su bazlı boyalarda da vardır. Diğer boya çeşitlerinden farklı yapıya sahip değildir. Tek farklılıkları su ile inceltilerek uygulanmalarıdır. Şekil 1.1’ de su bazlı boya takımı görülmektedir.
Şekil 1.1: Su bazlı metal boya takımı
3
Su bazlı metal ve sedefli boyalar da düz boyalarda olduğu gibi bağlayıcı, katı madde ve solventten oluşur. Bunların içinde çok az da olsa çevre ve atmosfere zararlı uçucu madde vardır. Bağlayıcı ve diğer bazı katkı malzemeleri solvent içerir. Metalik su bazlı boyalarda bulunan solvent oranı, düz su bazlı boyalardakinden daha azdır. Bağlayıcılar, su bazlı boyaların % 70’ ini oluşturur. Su bazlı boyalarda ana bileşen bağlayıcılardır. Su bazlı metal boyalarda da metal görüntüsünü veren alüminyum tanecikleridir. Alüminyum taneciklerinin büyüklük ve küçüklerine göre görüntü değişir.Aliminyum tanecikler, görüntünün kirli, temiz, parlak mavi yönde, sarı yönde, sedefli görüntüde olmasını sağlar. Sedefli boyalarda mika parçacıkları sedef görüntü elde etmede kullanılmaktadır. Süper ince alüminyum tanecikleri alt açıdan temiz, üst açıdan kirlidir. Renk eğilimi kirli mavi yöndedir. Normal ince alüminyum tanecikleri üst açıdan temiz, parlak düzensizdir. Renk eğilimi sarı yöndedir. İnce alüminyum tanecikleri hem süper,hem normal ince alüminyum taneciklerinin özelliklerini birlikte taşır. Alt açıdan temiz sarı yönde üst açıdan kirli mavi yöndedir. Standart tanecikli alüminyum, ince alüminyumlara göre daha iri tanelere sahiptir. Alt açıdan kirlidir. Renk eğilimi sarıdır. Yuvarlak tanecikli alüminyumlar parlak ve mavi yönde renk görüntüsü verir. Sedefli görüntü elde etmek için, genelde mika parçacıkları kullanılmıştır. Metalik sedefli boyalarda fosfor ve alüminyumun karıştırılması ile elde edilen pigmentlerle sedefli görüntü elde edilir. Alüminyum alaşımlarından elde edilen ve sedefli görüntü veren alüminyum tanecikleri sarı-mavi yönde ve sedefli görüntü verirler.
1.1.1. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Uygulamasında Dikkat Edilecek Kurallar Metalik ve sedefli su bazlı boya, hazır boya kutularında geliyorsa açılmadan önce kutu çalkalanarak iyice karıştırılmalıdır. Çalkalama sırasında kutu ters çevrilmelidir. Böylece tabana çöken metal ve sedef pigmentleri iyice karıştırılır. Boya karma makinesinde hazırlama sırasında boya her karışım hazırlanmadan önce karıştırılmalıdır. Karma makineleri bu karıştırma işlemini yapacak şekilde ayarlanmıştır. Karıştırma süresi ayarlanmıştır. Şekil 2.2’ de karma makinesinde kullanılacak su bazlı boya kutuları görülmektedir.
Şekil 2.2: Karma makinesinde kullanılacak boya kutuları
4
Su bazlı metal ve sedefli boyalar, boya karma ve inceltme işlemlerinde sonra hemen karıştırılmalıdır. Karıştılmayacak olursa bazı sistemlerde boya bozulmaya başlayabilir. Su bazlı metalik ve sedefli boyalar HVLP WB (su bazlı) tabanca ile uygulanır. Uygulama, önce ince ıslak, havalandırma süresi bitiminde normal kat ve yine havalandırma süresi sonunda renk düzeltme katı olarak (duman kat) uygulanır. Islak tek kat üzerine renk düzeltme katı olarak duman kat veya iki kat ince ıslak olarak da uygulanabilir. Bir diğer uygulama şekli havalandırma süresi vermeden iki kat uygulama yapmaktır. Ara bekleme (havalandırma süresi) yapılır. Ara bekleme süresi, matlaşıncaya kadardır. Tamamen matlaştıktan sonra tabanca ile yüzey arasındaki aralık artırılır. Tabanca püskürtme basıncı değiştirilmeden bir kat daha uygulanır. Son uygulamadan sonra tekrar matlaşıncaya kadar beklenir. Bu süre en az on beş (15) dakikadır. Bu süre dolunca vernik uygulanır. Uygulama çeşidinin hangisi olacağı ürün teknik bültenlerinde belirtilmektedir. Su bazlı boyaların kuruma süreci suyun yüksek hava sirkülâsyonu ile buharlaştırılmasıyla gerçekleşir. Metalik ve sedefli su bazlı boyanın, özel su bazlı boya kabinlerinde uygulanması gerekir. Bu fırınların diğer fırınlardan farkı tavana yerleştirilmiş hava üfleme kanallarıdır. Böyle bir kabin yoksa hava üfleme tabancaları kullanılmalıdır. Şekil 1.3 A’ da hava üfleme tabancası uygulaması görülmektedir. Hava üfleme cihazlarının kullanım kuralları Su Bazlı Boya -1 modülünde açıklanmıştır. Küçük parçaların onarımları sırasında Şekil 1.3 B’ de görülen hava üfleme tabancaları (Dry Jet) kullanılmalıdır.
A
B
Şekil 1.3: Hava üfleme tabancasının uygulama ve kendi resmi
Küçük parçaların onarımları sırasında şekil 1.4’ te görülen hava üfleme tabancaları (Dry Jet) kullanılmalıdır.
1.1.2. Su Bazlı Metalik ve Sedefli Boyaların Kullanım Alanları Su bazlı metelik ve sedefli boyalar son dönemde üretilen araçlar üzerinde kullanılmaktadır. Özellikle çevre yasaları ve kuralları ile uçucu organik bişileşen (VOC) oranlarının sınırlandığı ülkelerde kullanılması zorunludur. Ülkemizde de bu tür çalışma devem etmektedir. Yeni üretilen araçlar su bazlı metal, sedefli, ve opak boyalarla ve vernikle boyanmaktadır. Onarım boyacılığında servislerde uygulama yapılmaktadır. Sanayide ise yaygınlaşmamıştır. 5
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları
Öneriler
¾ 2K astarlı bir panel üzerine su bazlı metal ¾ 2K astarlı panel boyanması için gerekli boya yapmak için gerekli malzemeleri
malzeme listesi; ¾ 2K astarlı panel, deiyonize su, uygun
hazırlayınız.
ana kat su bazlı metal boya, boya püskürtme tabancası, boya hazırlama kabı, ölçü çubuğu, uygun zımparalar veya keçeler, temizleme suyu ve mumlu
bez,
uygun
süzgeç,
hava
üfleyen kurutma tabancası (dry jet), gözlük, toz maskesi, eldiven boyacı tulumu. ¾ Astarlı yüzeyi hazırlamaya başlamadan ¾ Su Bazlı Boya modülü 1’ in birinci önce, boya yapılacak tüm yüzeyleri oto
öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden
sektöründe kullanılan özel şampuan türü
yararlanınız.
sabunlu su ile yıkayınız. Temiz su ile durulayınız. ¾ 2K
astarlı
paneli
uygun
zımparalar ¾ Yüzey Hazırlama ve Astar Boya
kullanarak zımparalayınız.
modüllerinden yararlanınız. ¾ Su Bazlı Boya modülü 1’ in birinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız.
¾ 2K Astar zımparasından sonra boya ¾ Yüzey Hazırlama ve Astar Boya yapılacak tüm yüzeyleri oto sektöründe
modüllerinden yararlanınız.
kullanılan özel şampuan türü sabunlu su ¾ Su Bazlı Boya modülü 1’ in birinci ile
tekrar
yıkayınız.
Temiz
su
ile
durulayınız ve kurutunuz.
öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız.
6
Özel
üretilmiş
şampuanların
dışında ürün kullanıldığında durulama iyi yapılmazsa silikonlaşma ya da balıkgözü gibi yapışma hataları görülebilir. ¾ 6. Boyanacak parçayı boyama boyama ¾ Kabin içerisinde bir süre bekletilmesi uygulama
kabinine alınız.
malzemeleri
ile
birlikte
sıcaklığın eşitlenmesini sağlar. Bu durum yapışma hatalarını en aza indirir. ¾ Yüzeyde kir ve yağların temizlenmesi boyama kalitesini artıracaktır.
¾ Boyama kabinini çalıştırınız. En az on ¾ Boya (10) dakika bekleyiniz.
malzemelerinin
ve
parçanın
sıcaklığının eşitlenmesi boya ve boya malzemelerinin
yapışma
gücünü
etkileyecek ve kaliteyi artıracaktır.
7
¾ Boyacı tulumunuzu giyiniz, maskenizi ¾ Boyacı tulumunuzu kabin içerisinde giyip çıkarmanız tavsiye edilir.
takınız.
¾ 2K astarlı yüzeyi, yüzey temizleme suyu ¾ Yüzey
Hazırlama
modülünden
yararlanınız.
ile siliniz.
¾ Su
Bazlı
Boya
modülü
1’
den
yaralanınız.
¾ 2K astarlı yüzeyi mumlu bez ile siliniz.
¾ Yüzey
hazırlama
modülünden
yararlanınız. ¾ Su
Bazlı
Boya
modülü
1’
den
yaralanınız.
¾ Su
bazlı
metal
boya
karışımını ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
hazırlayınız.
8
¾ Su bazlı boya, uygulama işleminden önce boya karma kabının içinde iyice karıştırılmalıdır.
Karışım 0ranı: 1: % 0–50
Son kat boya
100 kısım
İyonsuzlaştırılmış su ¾ Su
bazlı
metal
boya
0–50 kısım
karışımının ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
uygulama viskozitesini ayarlayınız.
DIN4 200 C de 18–30 saniye
¾ Su bazlı boya uygulamalarında HVLP
¾ Uygun boya püskürtme tabancası seçiniz
su
bazlı
(WB)
boya
püskürtme
tabancaları ile daha verimli sonuç alabilirsiniz. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
HVLP boya püskürtme tabancası
9
Üstten depolu
1,2–1,4 mm
Alttan depolu
1,6–1,8 mm
¾ Kabini boyama konumuna alınız.
¾ Solvent Bazlı Boya 1 modülü, birinci öğrenme faaliyetinden yaralanınız.
¾ Hazırlanan su bazlı metal boya karışımını ¾ Su bazlı boyalar süzülürken özel süzerek
boya
püskürtme
tabancası
deposuna doldurunuz.
¾ Su
bazlı
metal
üretilmiş
naylon
süzgeçlerin
kullanılması malzeme tasarrufu sağlar.
boya
karışımının ¾ Pistole ayarını doğru yapabilmek için
uygulama basıncını ve pistole ayarını
aşağıdaki resimde görüldüğü gibi önce
yapınız.
bir
kağıt
üzerine
püskürtme
yapabilirsiniz. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
10
Meme çıkış basıncı Tabanca giriş basıncı
¾ Son
kat
metalik
boyayı
0,7–0,8 bar 2–4.bar
yüzeye ¾ Beklemesiz iki kat veya ilk kat yüzeyi örtecek şekilde yada bazı su bazlı
uygulayınız.
boyalarda da iki kat ıslak uygulanır. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
Uygulama kat sayısı
¾ Katlar
arasında
yeterli
1,5–3 kat
havalandırma ¾ Elle kullanılan veya seyyar bir hava
süresi veriniz.
üfleme cihazı kurumayı hızlandırır. ¾ Kuruma süresini, hava sıcaklığı, nem oranı, film kalınlığı etkiler. Dikkat edilmelidir. Boya tabancasını hava üfleme tabancası gibi kullanmayınız. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
Matlaşıncaya kadar 1- 15 dakika
11
¾ Beklemesiz uygulama hariç ikinci ve ¾ Havalandırma süresinin dolmasından gerekiyorsa üçüncü kat uygulamalarını
sonra uzaktan ikinci kat ıslak veya son
yapınız.
kat toz uygulaması şeklinde uygulanır. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
¾ Son
katın
uygulamasından
sonra
kurutunuz. Son buharlaşma süresi En az 15 dakika En fazla 24 saat ¾ Yeterli ve uygun hava sirkülasyonu sağlamak için hava üfleme cihazı kullanınız. ¾ Fırın havası ile cihaz havasını iyi ayarlayınız.
Su
Bazlı
Boya
1
modülünün birinci öğrenme faaliyeti bilgi sayfalarından yararlanınız. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
¾ Boya kabinini kurutma konumuna alınız.
¾ Kurutma süresi dolduğunda parçayı kabin dışına alınız. ¾ Solvent Bazlı Boya birinci modülü, birinci yaralanınız.
12
öğrenme
faaliyetinden
¾ Kullandığınız
boya
sistemine
uygun ¾ Su
akrilik veya su bazlı vernik kullanarak
bazlı
ve
HS
vernikler
kullanılmalıdır. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
işlemi tamamlayınız.
¾ Vernik uygulaması en az on beş (15) dakika beklendikten sonra yapılmalıdır. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız. ¾ Kullandığınız boya tabancası ve diğer ¾ Katı atık yönetmeliğini inceleyiniz. araçları temizleyerek yerlerine kaldırınız. ¾ Çöktürücü toz 10 litre suya Ortaya çıkan atıkları uygun biçimde yok
1-2
ölçek
ediniz.
¾ Elde edilen katı madde konvansiyonel atıklarda olduğu gibi yok edilir.
13
Süzgeçten
geçtikten
sonra
geriye kalan su, boya tabancasının ilk yıkamasında
tekrar kullanılır.
¾ Son yıkama çeşme suyu ile yapılabilir.
14
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1.
Su bazlı metal boyalarda metal görüntüsünü veren pigment olarak ne kullanılır? A) Alüminyum B) Alüminyum alaşımları C) Alüminyum+çelik D) Alüminyum + bakır
2.
Su bazlı metal boyalar içerisindeki kalıcı madde oranı düz boyalara göre nasıldır? A) Az B) Çok C) % 80 D) Eşit
3.
Su bazlı metal ve sedefli boya uygulamalarında son kat boya uygulamasından sonra vernik ne zaman uygulanmalıdır? A) En fazla15 dakik sonra B) En az 15 dakika sonra C) Ürün teknik bülteninde belirtilen sürede D) Hemen
4.
Su bazlı düz boyalarda olduğu gibi metal boyalarda da kuruma nasıl gerçekleşir? A) Suyun buharlaşması ile B) Bağlayıcıların buharlaşması ile C) Bağlayıcının bağlaması ile D) Sertleştiricinin etkisiyle.
5.
Su bazlı metal ve sedefli boyaların kullanılma gerekçesi nedir? A) Ucuz olmaları B) Kolay uygulanmaları C) Çevreyi korumak için D) Koruma ve güzel görüntü için
DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız soruların öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız Cevaplarınızın hepsi doğru ise modül değerlendirmesi için öğretmeninize başvurabilirsiniz. Değerlendirme sonucu olumlu ise ikinci öğrenme faaliyetine geçiniz.
15
UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz veya arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz İşlem No
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1
Uygulamaya başlamadan malzeme listesi yaptınız mı?
2
Malzeme listesine uygun malzemeleri temin ettiniz mi?
3
Astarlı yüzeyi hazırlamaya başlamadan önce, boya yapılacak tüm yüzeyleri sabunlu su ile yıkayıp temiz su ile duruladınız mı?
4
Astarlı paneli uygun zımparalar kullanarak zımparaladınız mı?
5
Zımparalamadan sonra tüm yüzeyi yıkadınız mı?
6
Katlar arasında yüzeyi temizleme suyu ile sildiniz mi?
7
Katlar arasında yüzeyi mumlu bez ile sildiniz mi?
8
Son kat metal boya karışımını ürün teknik bülteninde belirtilen oranlara uyarak hazırladınız mı?
9
Son kat metal boya karışımını ayarlarken, incelticiyi koyar koymaz hemen karıştırmaya başladınız mı?
10
Son kat metal boya karışımının viskozitesini ölçüp ayarladınız mı?
11
Son kat metal boyanın özelliğine uygun meme çapında tabanca seçtiniz mi?
12
Boyama kabinini zamanında boyama konumuna aldınız mı?
13
Son kat metal boya karışımını süzerek, boya püskürtme tabancasının deposuna doldurdunuz mu?
14
Pistole ve hava basınç ayarlarını düzgün yaptınız mı?
15
Ürün kataloğunda belirtilen kat sayısına uyarak uyguladınız mı?
16
Katlar arasındaki havalandırma sürelerine uydunuz mu?
16
EVET
HAYIR
17
Son kat boya uygulamasından sonra, parçayı iyice kuruttunuz mu?
18
Kurutma sırasında havalandırma yön ve açılarına dikkat ettiniz mi?
19
Boyama hatası olup olmadığını araştırdınız mı?
20
Kabini kurutma konumuna aldınız mı?
21
Boya yüzeyinde toz oluşup oluşmadığını kontrol ettiniz mi?
22
Gerekli emniyet tedbirlerine uydunuz mu?
23
İş bitiminde kullandığınız takım ve cihazların temizliğini yaptınız mı?
Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriz varsa öğrenme faaliyetine dönerek işlemi tekrar ediniz. Eksiğiniz yoksa ikinci öğrenme faaliyetine geçiniz.
17
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 ÖĞRENME FAALİYETİ–2 AMAÇ Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya HS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA ¾
Piyasada uygulanan ve yeterlilik almış su bazlı vernik çeşitlerini araştırınız ve bununla ilgili rapor hazırlayınız. Hazırladığınız raporu ders ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarınıza sununuz.
¾
Piyasaya sürülmüş ama yeterlilik alamamış su bazlı vernik çeşidi olup olmadığını araştırıp raporlayınız. Yeterlilik alaınamamsının sebeplerini araştırınız ve bununla ilgili bir rapor hazırlayınız.Hazırladığınız raporları ders ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarınıza sununuz.
2. SU BAZLI VERNİKLER 2.1. Su Bazlı Vernikler Üreticiler çok değişik özelliklerde su bazlı vernik üretme çalışmaları yapmaktadır. Ama piyasada yeterlilik alamamışlardır. Piyasada su bazlı boya verniği olarak bilinen vernikler gerçekte solvent oranı en aza indirilmiş, uyumlu verniklerdir. Su bazlı boyaların üzerine sorunsuz yapışma özelliğine sahiptirler. Poliakrilat reçinelerden yapılan su bazlıya uyumlu vernik beyaz (süt) renktedir. Uygun karışım oranlarında solvent bazlı boyalar üzerine de uygulanabilmektedir. Solvent bazlı baz katlar üzerine uygulanırken % 5 oranında sertleştirici girilmesi gerekir. Şekil 2.1’ de su bazlıya uyumlu vernik seti görülmektedir. Takım içerisinde bulunan sertleştirici izosiyanat içermektedir.
18
Şekil 2.1: Su bazlı metal boyaya uyumlu vernik takımı
Solvent esaslı ve organik uçucu madde oranı iyice düşürülmüş vernik çeşitleri de vardır. Bu tür su bazlı boyalara uyumlu verniğin, metalik boya uygulamasından sonra 40 derecede 8 dakika fırınlanıp uygulamasına geçilir. Bu durum maliyet ve uygulama süresini artırdığı için piyasada çok az kullanılmaktadır. Su bazlı son kat boyalar üzerine uygulanacak vernik yüksek kalıcı madde oranlı vernik (HS) olmalıdır. Bu şekilde yapılan uygulama ile uçucu organik bileşen oranı düşük malzeme kullanılmış olur.
19
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem basamakları Öneriler ¾ 2K astarlı panel üzerine su bazlı son kat ¾ 2K astarlı panel yüzeye su bazlı metal son kat boya ve MS vernik uygulamak
boya ve su bazlı vernik uygulamak.
için gerekli malzeme listesi ¾ Boyanması gereken, 2K astar, deiyonize su, uygun ana kat boya, boya püskürtme tabancası, boya hazırlama kabı, ölçü çubuğu, uygun zımparalar veya keçeler, temizleme tineri ve silikon temizleyici, mumlu bez, uygun süzgeç, su bazlı vernik,
kurutma tabancası (dry jet),
gözlük, toz maskesi, eldiven. ¾ 2K astarlı yüzeyi hazırlayınız.
¾ Astar
Boya
Modülü
6.
uygulama
faaliyetinden yararlanınız.
¾ Boya yapılacak yüzeyi temiz su veya ¾ Yüzey Hazırlama modülü ve bu modülün özel şampuan ile yıkayınız. Temiz su
birinci bilgi, uygulama faaliyetlerinden
ile durulayınız.
yararlanınız.
20
¾ Yüzeyi kurutunuz.
¾ Yüzeydeki
nem,
boyamayı
direkt
etkileyecektir. İyi kurutunuz.
¾ Boyanacak parçayı boyama kabinine ¾ Bundan
sonraki
işlemlerin
boyama
kabinlerinde yapılması uygun olacaktır.
alınız.
¾ Su bazlı boya kabini olması büyük önem taşır.
¾ Boyama kabinini ısıtma konumuna ¾ Boya alınız. En az on (10) dakika bekleyiniz.
malzemelerinin
ve
parçanın
sıcaklığının eşitlenmesi boya ve boya malzemelerinin
yapışma
gücünü
etkileyecek ve kaliteyi artıracaktır. ¾ Boyacı tulumunu giyiniz, maskenizi ¾ Boyacı tulumunuzu kabin içerisinde giyip takınız.
çıkarmanız tavsiye edilir.
21
¾ Yüzeyi temizleme suyu ile siliniz.
¾ Yüzey Hazırlama modülü ve bu modülün birinci bilgi, uygulama faaliyetlerinden yararlanınız.
¾ Yüzeyi mumlu bez ile siliniz.
¾ Yüzey Hazırlama modülü ve bu modülün birinci bilgi, uygulama faaliyetlerinden yararlanınız.
¾ Su bazlı son kat metal boyayı yüzeye ¾ Bu
modülün
birinci
uygulama
faaliyetinden yararlanınız.
uygulayınız.
Uygulama kat sayısı
¾ Son katın uygulamasından sonra yaş ¾ Bu üstü yaş vernik uygulaması için yeterli
modülün
1,5–3 kat
birinci
uygulama
faaliyetinden yararlanınız.
son havalandırma süresi veriniz.
Son havalandırma süresi En az 10 dakika, en fazla 45 dakika.
22
¾ Vernik uygulaması aşılacak olursa ¾ Son kat boya uygulamasında sonra vernik yüzeyi ince zımpara ile zımparalayarak
uygulamak için süre aşılırsa, vernik
bir kat toz halinde son kat boya
yüzeye yapışmaz soyulmalar görülür.
uygulaması
yapınız
ve
vernik
uygulayınız. ¾ Su bazlı boyaya uyumlu su bazlı ya da ¾ Su bazlı vernik ve bileşenleri. akrilik vernik uygulamasına geçiniz.
¾ Su
bazlı
boyaya
uyumlu
vernik ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
karışımını hazırlayınız
Karışım 0ranı: Hacim olarak
1: % 50:% 30. 30-50
Vernik Su bazlı sertleştirici
100 kısım 50 kısım
¾ Su bazlı inceltici ve hızlandırıcı kısım 23
30
¾ İyonsuzlaştırılmış su
30–50
kısım ¾ Su
bazlı
boyaya
uyumlu
vernik,
karışımını çok iyi karıştırınız. ¾ Ağırlık olarak
1: % 51:% 27.% 30-50
¾ Akrilik MS vernik uygulama yapılacaksa Solvent Bazlı Boya 2 modülünün ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız. ¾ Su
bazlı
boyaya
uyumlu
vernik ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
karışımının viskozitesini kontrol ediniz.
DIN4 200 C de
¾ Uygun boya tabancası seçiniz.
15–30 saniye
¾ Su bazlı boya ve vernik uygulamalarında HVLP su bazlı (WB) boya püskürtme tabancaları
ile
daha
verimli
sonuç
alabilirsiniz. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
HVLP boya püskürtme tabancası Üstten depolu
24
1,2–1,5 mm
Alttan depolu ¾ Hazırlanan su bazlı boyaya uyumlu ¾ Su vernik
karışımını
püskürtme
süzerek,
tabancası
boya
bazlı
1,6–1,8 mm boyalar
süzülürken
özel
üretilmiş naylon süzgeçlerin kullanılması
deposuna
malzeme tasarrufu sağlar.
doldurunuz.
¾ Boya püskürtme tabancasının hava ¾ Pistole ayarını doğru yapabilmek için aşağıdaki resimde görüldüğü gibi önce
basıncı ve pistole ayarlarını yapınız.
bir
kağıt
üzerine
püskürtme
yapabilirsiniz. ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız.
Meme çıkış basıncı Tabanca giriş basıncı
0,7–0,8 bar 2–4.bar
¾ Su bazlı boyaya uyumlu verniği yüzeye ¾ Bu modülün ikinci öğrenme faaliyetinden uygulayınız.
yararlanınız.
25
¾ Katlar şeklinde uygulama yapılacaksa ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız. yeterli havalandırma süresi veriniz.
¾ Havalandırma süresi : 1-15 dakika.
¾ Boya alınız.
kabinini Hava
kurutma üfleme
konumuna ¾ Su bazlı boya kurutma tabancalarının tabancalarını
açılarını düzgün ayarlanmalıdır. Boya
ayarlayarak sıcak hava veriniz.
kuruma süresini azaltacak ve su buharının kolay uzaklaşmasını sağlayacaktır. ¾ Kurutma süresi dolduğunda parçayı kabin dışına alınız.
26
¾ Kullandığınız boya tabancası ve diğer ¾ Katı atık yönetmeliğini inceleyiniz araçları
temizleyerek
yerlerine ¾ Bu modülün 1. uygulama faaliyetinden
kaldırınız. Ortaya çıkan atıkları uygun
yararlanınız.
biçimde yok ediniz.
27
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1.
Su bazlı son kat boyala üzerine ne tür vernik uygulanır? A) Su bazlı vernik B) Su bazlıya uyumlu vernik C) Akrilik vernik D) Selülozik vernik
2.
Şu anda kullanılmakta olan su bazlı verniklerin üretiminde kullanılan temel malzeme hangisidir? A) Polyester B) Solvent C) Akrilik D) Sentetik
3.
Su bazlıya uyumlu vernik uygulamasında katlar arasındaki havalandırma süresi ne kadar olmalıdır? A) 1-15 dakika, B) 10-15 dakika, C) 1-45 dakika, D) Yarım saat
4.
Su bazlı son kat boyaların üzerine kalıcı katı madde oranı yüksek verniklerin kullanılması neden tavsiye edilmektedir? A) Maliyeti düşürmek için B) Çevre koruma kanununa uymak için C) Yüzeyi kolay örmek için D) Uçucu organik bileşen oranını azaltmak için
5.
Son kat boya uygulamasından sonra vernik uygulamasına başlamadan süre aşılırsa ne gibi boya hataları ile karşılaşılır? A) Vernik yüzeye yapışmaz B) Vernik akar C) Vernikte soyulmalar görülür. D) Vernik yüzeye yapışmaz, soyulur 28
6.
Su bazlı son kat metal boya üzerine vernik uygulaması uygulaması sırasında son havalandırma süresi ne kadar olmalıdır. A) 1-15 dakika B) 10-15 dakika C) 10-45 dakika D) 1/2- 1saat
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığını soruların öğrenme faaliyetlerini tekrarlayınız Cevaplarınızın hepsi doğru ise modül değerlendirmesi için öğretmeninize başvurabilirsiniz.
29
UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz veya arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz İşlem No
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1
Uygulamaya başlamadan malzeme listesi yaptınız mı?
2
Malzeme listesi yaparken uyumlu malzeme seçimine dikkat ettiniz mi?
3
Astarlama işleminden sonra yüzeyi sabunlu su ile yıkayıp iyice kurulayarak kuruttunuz mu?
4
2K astarlı parçayı kabin içerisine alarak bir süre sıcaklık eşitlemesi için beklediniz mi?
5
Isıtma için bekleme sırasında su bazlı metal boya karışımını hazırladınız mı?
6
Su bazlı son kat metal boya karışımını tavsiye edilen oranlar arasında ve ürün teknik bültenine uygun hazırladınız mı?
7
Su bazlı son kat metal boya karışımının viskozitesini ölçtünüz mü?
8
Su bazlı metal boya uygulaması için uygun boya püskürtme tabancası seçtiniz mi?
9
Hazırlanan su bazlı son kat metal boya karışımını süzerek boya püskürtme tabancasının deposuna doldurdunuz mu?
10
2K astarlı yüzeyi temizleme suyu ile sildiniz mi?
11
2K astarlı yüzeyi mumlu bez ile sildiniz mi?
12
Boya püskürtme tabancasının hava basıncı ve pistole ayarlarını yaptınız mı?
13
Hazırlanan karışımı düzgün bir şekilde yüzeye uyguladınız mı?
14
Son kat boyayı istenilen katta uyguladınız mı? 30
EVET HAYIR
15
Son kat boya uygulaması sırasında katlar arasında yeterli havalandırma süresi verdiniz mi?
16
Son kat su bazlı metal boya uygulaması bitiminde yeterli son buharlaşma süresi verdiniz mi?
17
Son kat su bazlı metal boya uygulaması bitiminde yeterli son buharlaşma süresi sırasında, su bazlıya uyumlu vernik karışımını hazırladınız mı?
18
Hazırlanan vernik karışımının viskozitesini ölçtünüz mü?
19
Vernik uygulamasına uygun boya püskürtme tabancası seçimi yaptınız mı?
20
Hazırlanan vernik karışımını süzerek boya püskürtme tabancasının deposunu doldurdunuz mu?
21
Son havalandırma süresi dolduğunda verniği yüzeye yeterli kat sayısı kadar uyguladınız mı?
22
Vernik uygulamasını yaparken havalandırma süresi verdiniz mi?
23
Sıcak hava üfleme tabancası açılarını düzgün ayarladınız mı?
24
Boyama kabinini zamanında kurutma konumuna aldınız mı?
25
Yeterli kurutma süresi verip bu sürenindolmasını beklediniz mi?
26
Parçanın soğumasında sonra kabinden dışarı alarak montaj süresi kadar beklediniz mi?
katlar arasında yeterli
Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriz varsa öğrenme faaliyetine dönerek işlemi tekrar ediniz. Eksiğiniz yoksa ikinci öğrenme faaliyetine geçiniz.
31
ÖĞRENME FAALİYETİ - 3 ÖĞRENME FAALİYETİ–3 AMAÇ Araç üzerinde hasarlı bölgede su bazlı baz kat metal boya MS sistem su bazlı vernik uygulaması yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA ¾
Sanayide ve servislerde su bazlı son kat boya ve vernik uygulamalarının hangi hasarlı yüzeylere yapıldığını araştırıp rapor haline getiriniz. Hazırladığınız raporu ders ortamında öğretmeniniz ve arkadaşlarınıza sununuz.
3. HASARLI ARAÇ ÜZERİNDE SU BAZLI METAL BOYA HS VERNİK UYGULAMALARI 3.1. Hasarlı Araç Üzerinde Su Bazlı Metal Boya ve Vernikler Uygulaması Yapmak Su bazlı son kat boyalar her türlü son kat boya üzerine yapılabilmektedir. Çevreyi korumak, uçucu organik bileşen oranını azaltmak için uyumlu yüksek kalıcı madde oranlı son kat boya ve vernik kullanılır.
3.1.1. Hasarlı Yüzeyin Hazırlanması Kaporta doğrultma işlemi bitiminde araç boya bölümüne alınır. Boya bölümüne alınan araç üzerindeki hasarlı yüzey tespit edilir.Şekil 3.1’ de kaporta onarımı yapılmış hasarlı araç görülmektedir. Hasarlı bir araç çok dikkatli bir şekilde yıkanır ve kurulanır. Yıkama ve kurulama işleminden sonra sacın cinsi, önceki boya ve boyama çeşidi belirlenir. Sacın, eski boya çeşidine göre zımparalama ve boyama yapılması gerekir.
32
A
B
Şekil 3.1: Araç üzerindeki hasarlı bölümler
Hasarlı bölümlerin tespitinden sonra dolgu işlemi için kaporta onarımı gören yerler dışındaki bölümler belirlenir.
Resim 3.2: Dolgu yapılacak bölge tespit edilmiş yüzeyler
Hasarlı bölge tespiti çok iyi yapılmalıdır. Dolgu yapılarak doldurulamayacak kısımlar varsa tekrar kaporta onarımı yapılmalıdır. Dolgu, belirli bir kalınlığa geçmemelidir. Bu işlem Dolgu modülünde açıklanmıştır. Boyama işlemlerine başlanacaksa aracın toz almaması gereken kısımları Şekil 3.3’ te görüldüğü gibi maskelenmelidir. Maskeleme işleminden sonra onarım boyama işlemine geçilir.
33
Resim 3.3: Hasarl覺 arac覺n toz almamas覺 i癟in maskelenmesi
34
UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler ¾ 1. Hasalı araç üzerine su bazlı son kat ¾ Hasarlı araç üzerinde su bazlı metal son boya ve yüksek kalıcı madde oranlı
kat boya ve MS su bazlıya uyumlu vernik
(HS)
uygulaması için gerekli malzeme listesi
su
bazlıya
uyumlu
vernik
uygulamak.
¾ Boyanması gereken hasarlı yüzeyler ve araç, dolgu macunu, dolgu macunu sertleştiricisi,
sac
astarı
2K
astar,
deiyonize su, uygun ana kat boya, boya püskürtme tabancası, boya hazırlama kabı, ölçü çubuğu, uygun zımparalar veya keçeler, temizleme tineri ve silikon temizleyici, mumlu bez, uygun süzgeç, su bazlı vernik, kurutma tabancası (dry jet), gözlük, toz maskesi, eldiven. ¾ Hasarlı yüzeyi yıkayınız ve kurulayınız.
¾ Çamur ve benzeri yabancı maddeler temizlenmelidir. Boyama sırasında toz oluşturur. ¾ Yüzey
Temizleme
modülünden
yararlanınız..
¾ Yüzeyi zift ve benzeri atıklardan ¾ Yüzeydeki yağ, zift ve benzeri maddeler temizlemek için yüzey temizleme tineri
boyama hatalarının çıkmasına sebep
ile temizleyiniz.
olacaktır. Mutlaka bu temizliği yapınız. ¾ Yüzey yararlanınız. 35
Hazırlama
modülünden
¾ Eski boyanın cinsini sac çeşidini ve ¾ Yüzey boya çeşidini belirleyiniz. ¾ Boya
renk
kodunu
bilen
Hazırlama
modülünden
yararlanınız. birisine ¾ Her aracın boya kodu araç üzerinde
belirletiniz veya buldurunuz.
vardır. ¾ Boya kotları bagaj içinde, sağ ön kapı içince ve motor kaputu altında olabilir. Yoksa renk kartelası ile gün ışığında kontrol edilerek bulunur.
¾ Yüzeyi sac zımparası yapınız.
¾ Yüzey
Hazırlama
modülünden
Hazırlama
modülünden
yararlanınız.
¾ Zımparalanan yüzeyi temizleme tineri, ¾ Yüzey silikon temizleyici ve mumlu bez ile
yararlanınız.
temizleyiniz.
36
¾ Sac yüzeylere sac astarı uygulaması ¾ Astar Boya modülü dördüncü öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız.
yapınız.
¾ Sac astarlı yüzeyi temizleme tineri, ¾ Yüzey silikon temizleyici ve mumlu bez ile
Hazırlama
modülünden
yararlanınız.
temizleyiniz ¾ Hasarlı bölgeyi dolgu malzemesi ile ¾ Dolgu
işleminden
birinci
öğrenme
ve
uygulama faaliyetlerinden yararlanınız.
doldurunuz.
¾ Dolgu
modülü
sonra
yüzeyi ¾ Yüzey
temizleme tineri, silikon temizleyici ve
yaralanınız.
mumlu be ile siliniz.
37
Hazırlama
modülünden
¾ Dolgu işlemi bitiminde kontrol boyası ¾ Dolgu modülü beşinci öğrenme ve uygulaması yapınız.
uygulama faaliyetinden yararlanınız.
¾ Kontrol boyasının zımparasını yapınız.
¾ Dolgu modülü beşinci öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız.
¾ Zımparalanan yüzeyi temizleme tineri, ¾ Yüzey silikon temizleyici ve mumlu bez ile
Hazırlama
modülünden
yararlanınız.
temizleyiniz. ¾ Kontrol macunu uygulayınız.
¾ Dolgu modülü beşinci öğrenme ve uygulama faaliyetinden yararlanınız.
¾ Yüzeyi su bazlı astar ile astarlayınız. ¾ 2K
su
bazlı
astar
¾ Astar Boya modülü
karışımını ¾ Ürün teknik bülteninden yararlanınız
hazırlayınız.
Karışım oranı hacimce 1.1. % 30 100 kısım astar 100 kısım sertleştirici, 30 kısım inceltici
¾ Hazırlanan astarın viskozitesini kontrol ¾ Ürün teknik bülteninden yaralanınız. ediniz
DIN4 200 C de16 saniye
¾ Uygun astar boya püskürtme tabancası ¾ Ürün teknik bülteninden yaralanınız. seçimi yapınız.
¾ HVLP
boya
püskürtme
tabancası
kullanınız. ¾ Meme çapı 1,3 mm ¾ Astar boyayı süzerek boya püskürtme ¾ Plastik süzgeç kullanmanız tavsiye edilir. tabancasının deposunu doldurunuz. ¾ Hava basıncı ve pistole ayarlarını ¾ Ürün teknik bülteninden yaralanınız. yapınız.
Uygulama basıncı 38
Giriş basıncı 2,5-3,5 bar Çıkış basıncı 0,7 bar ¾ Su bazlı astar boyayı yüzeye yeterli kat ¾ Pistolenin yüzeye temas noktasına dikkat sayısında uygulayınız.
ediniz. ¾ Ürün teknik bülteninden yaralanınız. ¾ İki kat uygulanmalıdır.
¾ Katlar arasında yeterli havalandırma ¾ 10 dakika ya da matlaşıncaya kadar süresi veriniz ¾ Kurumasını bekleyiniz.
¾ Ürün teknik bülteninden yaralanınız. ¾ Kuruma süresi ¾ 200 C da 20 dakika ¾ 600 C da 10 dakika
¾ Astar zımparasını yapınız
¾ Su bazlı boya modülü birinci uygulama faaliyetinden yararlanınız.
¾ Astarlı
parçayı
yıkayınız
ve ¾ Su Bazlı Boya modülü birinci uygulama faaliyetinden yararlanınız.
kurulayınız.
¾ Astarlı parçayı boya kabininin içerisine ¾ Su alınız ve ısı veriniz
Bazlı
Boya-2
modülü
birinci
uygulama faaliyetinden yararlanınız.
39
¾ 28 Astarlı araç ve boyanacak parçaları ¾ Solvent
bazlı
¾ Astarlı parçayı silme suyu ve mumlu ¾ Yüzey
metal
modülünden
Hazırlama
modülünden
yararlanınız.
bez ile siliniz.
bazlı
boya
yararlanınız.
maskeleyiniz.
¾ Su
2
boya
karışımını ¾ Bu
hazırlayınız ve uygulayınız.
modülün
birinci
öğrenme
ve
uygulama faaliyetinden ve Su Bazlı Boya
40
modülü
1’
in
ikinci
öğrenme
ve
uygulama faaliyetlerinden yararlanınız.
¾ Son kat metal boya uygulamasından ¾ Bu modülün birici öğrenme ve uygulama faaliyetinden
sonra yeterli son havalandırma süresi veriniz.
¾ Su bazlı vernik uygulaması yapınız.
¾ Bu modülün ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetlerinden yararlanınız.
¾ Verniğin kuruması için hava üfleme ¾ Bu sistemini ayarlayınız.
modülün
faaliyetinden
ve
ikinci Su
modülünden yararlanınız. 41
uygulama Bazlı
Boya
¾ Kabini kurutma konumuna alınız.
¾ Astar Boya modülü ve bu modülün ikinci öğrenme
ve
uygulama
faaliyetinden
yararlanınız. ¾ Kullandığınız boya tabancası ve diğer ¾ Katı atık yönetmeliğini inceleyiniz araçları
temizleyerek
yerlerine ¾ Bu modülün 1. uygulama faaliyetinden yararlanınız.
kaldırınız. Ortaya çıkan atıkları uygun biçimde yok ediniz.
¾
42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyette kazanmış olduğunuz bilgileri aşağıda verilen soruları cevaplandırarak değerlendiriniz. 1.
Kaporta onarımında gelen aracın boyama işlemine başlamadan iyice temizlenmesi gerekir. Bu temizlik sırasında hangi temizlikler yapılmalıdır? A) Astarlı yüzey temizliği B) Sac yüzey temizliği C) Zımpara ile yüzey temizliği D) Yıkayarak toz temizliği
2.
Boyama işlemine başlamada hangi test yapılmaz? A) Boyama sistemi çeşidi testi B) Eski boya cinsi belirleme C) Boya kalınlığı testi D) Sac yüzey çeşidi testi
3.
Hasarlı araç ya da parça onarımının başlangıcında yapılan testler hangi kararın doğu verilmesi için yapılır? A) Boyama çeşidinin B) Boyama süresinin C) Doru ve uyumlu malzeme seçiminin D) Boya malzemesi seçiminin
4.
Kaporta onarımında sonra, dolgu yapılması gereken bölgede çok fazla çökmüş kısım görülürse ne yapılmalıdır? A) Yeniden kaporta onarımı yapılır. B)Dolgu malzemesi ve dolgu astarıyla doldurulur. C) Dolgu astarı ile doldurulur. D) Dolgu malzemesi ile doldurulur
5.
Tamir boyacılığı sırasında çevre, yasa ve kurallarına uymak, atmosfere en az zarar vermek için hangi vernik kullanılır? A) Su bazlıya uyumlu vernik B) Su bazlı son kat boyaya uyumlu MS vernik C)Su bazlıya uyumlu HS vernik D) Su bazlı boyaya uyumlu LS vernik
43
6.
Hasarlı araç boyama işlemine başlamada ilk işlem sırası nedir? A) Aracın yıkanması B) Aracın maskelenmesi C) Dolgu yapılacak bölümlerin tespiti D) Dolgu işlemi yapma
7.
Hasarlı araç boyama işlemi sırasında dolgu işlemine başlamadan araç üzerinde sökülemeyen ve üzerinde işlem yapılması gereken kısımlar varsa hangi işlem yapılmalıdır? A) Yüzeyin boyamaya uygun silinmesi, B) Yüzeyin tozunun alınması, C) Zımparalama yapma, D) Aracın maskelemesi.
44
UYGULAMALI TEST Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmayı kendiniz veya arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz İşlem No
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1
Uygulamaya başlamadan malzeme listesi yaptınız mı?
2
Listeye uygun malzeme temin ettiniz mi?
3
Kaporta onarımından gelen aracın temizliğini olması gereken şekilde yaptınız mı?
4
Eski boyalı yüzeydeki, boyama çeşidini belirlediniz mi?
5
Eski boyalı yüzeydeki boya çeşidini belirlediniz mi?
6
Sac yüzey cinsini belirlediniz mi?
7
Dolgu işlemlerini, Yüzey Dolgu modülünde belirtilen kurallara uygun yaptınız mı?
8
Astar boya öncesi yüzeyi çok düzgün bir şekilde hazırladınız mı?
9
Astar boya öncesi yüzeyi düzgün hazırlama için kontrol boyası uygulaması yaptınız mı?
10
Astar boya işlemini, kurallarına uygun ve istenilen şekilde yaptınız mı?
11
Astar boyadan sonra yüzeyi olması gereken şekilde son kat boya uygulamasına hazırladınız mı?
12
Maskeleme işlemini düzgün yaptınız mı?
13
Son kat boya uygulamasını su bazlı boya modülü ve bu modülün birinci uygulama faaliyetlerinde belirtilen kurallara uygun ve olması gereken şekilde yaptınız mı?
14
Zamanında vernik uygulamasına geçtiniz mi?
45
EVET HAYIR
15
Vernik uygulamasını bu modülün ikinci öğrenme ve uygulama faaliyetine, Solvent Bazlı Boya modülü 2’ ye uygun yaptınız mı?
16
Her uygulama aralığında havalandırma sürelerini yeterince verdiniz mi?
17
İşlemler arasında yapılması gereken temizlik kurallarına uydunuz mu?
18
Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce uygun boya püskürtme tabancası seçip kullandınız mı?
19
Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce karışımları malzemenin teknik bültenine uygun hazırladınız mı?
20
Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce karışımların viskozitelerini kontrol ettiniz mi?
21
Astar boya, son kat metal boya ve vernik uygulamalarından önce boya püskürtme tabancalarının hava basıncı ve boya püskürtme ayarlarını yaptınız mı?
22
Boyama kabinini zamanında ısı verme, boyama ve kurutma konumlarına aldınız mı?
23
Hava üfleme tabancasının ayarlarını yüzey açılarına uygun yaptınız mı?
24
Yeterli kurutma süresi kadar beklediniz mi?
25
Boyama hataları ile karşılaştınız mı?
26
Boyama hataları oluştuysa düzeltme çalışmaları yaptınız mı?
Yaptığınız değerlendirme sonunda eksikleriz varsa öğrenme faaliyetine dönerek işlemi tekrar ediniz. Eksiğiniz yoksa modül değerlendirmeye geçiniz.
46
MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Modül ile kazandığınız yeterliği aşağıdaki kriterlere göre ölçünüz.
UYGULAMALI DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ Su Bazlı Boyalar -2 modülü, faaliyetleri ve araştırma çalışmaları sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kendinizi değerlendirme ölçeğine göre değerlendiriniz. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz. İşlem No
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1
2K astarlı panel üzerine su bazlı metal boya yaparken hazırladığınız malzemelerde herhangi bir eksiklik veya uyumsuzlukla karşılaştınız mı?
2
2K astarlı yüzeyleri boyamaya başlamadan temiz sabunlu su ile yıkadınız mı?
3
Yıkadığınız panelleri iyice kuruladınız mı?
4
Her üç faaliyette de zımparalama kurallarına uydunuz mu?
5
Zımparalama hataları ile karşılaştınız mı?
6
Zımparalama hataları oluşmuşsa giderme çalışmaları yaptınız mı?
7
Astar boyama işleminden sonra araç ve boya malzemelerini kabine alarak ısı verdiniz mi?
8
Astar boyama işleminden sonra aracı boyama kabinine aldığınızda maskeleme yaptınız mı?
9
Maskeleme yaparken kurallarına uygun maskeleme yaptınız mı?
10
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamalarında yaş üstü yaş uygulamasıda her boyama işlemi arasında yüzeyi uygun temizleme suyu ile sildiniz mi?
47
EVET HAYIR
11
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulama yapmadıysanız her boyama işlemi arasında yüzeyi mumlu bez ile sildiniz mi?
12
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarını hazırlarken ürün teknik bültenlerinde belirtilen değer ve uyarılara uygun hazırladınız mı?
13
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarının viskozitelerini ölçtünüz mü?
14
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulaması yaptıysanız ilk yüzeyi yeterince düzgün hazırladınız mı?Karışımları boya püskürtme tabancasına koyarken uygun süzgeç kullandınız mı?
15
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarını boya püskürtme tabancasına koyduktan sonra boya püskürtme tabancalarının hava basıncı ve boya püskürtme (pistole) ayarlarını yaptınız mı?
16
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik karışımlarını yüzeye uygularken bindirme kurallarına uydunuz mu?
17
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yeterli havalandırma süreleri verdiniz mi?
18
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulaması yaptıysanız ilk yüzeyi yeterince düzgün hazırladınız mı?
19
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamaları sırasında yaş üstü yaş uygulaması yaptıysanız katla arasında yeterli son buharlaşma süresi kadar beklediniz mi?
20
Astar boya, son kat metal boya ve su bazlıya uyumlu vernik uygulamalarında işlemleri arasında yeterli kuruma süresi verdiniz mi?
21
Son kat boyaların ve verniklerin uygulanmasından sonra 48
yeterli kuruma süresi verdiniz mi? 22
Boya kurutma süresine ve kurallarına uydunuz mu?
23
Son kat boyamadan sonra boyama hatalarını incelediniz mi?
24
Boyama hatası varsa nedenlerini araştırdınız mı?
25
Boyama ve kurutma işlemlerinin bitiminde maskelemeyi kurallarına uygun söküp hata araştırması yaptınız mı?
DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.
49
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7
B C C A D
ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7
B C D A B A D
ÖĞRENME FAALİYETİ-3CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7
D C D A B A D
50
ÖNERİLEN KAYNAKLAR ÖNERİLEN KAYNAKLAR ¾
Dyo - Glasurit Oto Tamir Boyama Sistemleri
¾
Dyo - Glasurit Oto Tamir Boyaları Ürün Katoloğu
¾
PPG Deltron Boyahane Performansı Sistemleri
¾
Standox Ürün Katoloğu
51
KAYNAKÇA KAYNAKLAR ¾
Akzo Nobel Ürün Katoloğu
¾
Dyo - Glasurit Oto Tamir Boyama Sistemleri .
¾
Glasurit 90 Seri Su Bazlı Boya Sistemi Yaşar Basf Otomotiv Tamir Boyaları Eğitim Merkezi Notları Yaşar Basf Otomotiv Boyaları Paz. Ve Tic. Ltd Şti İzmir
¾
PPG Deltron Boyahane Performansı Sistemleri
¾
Standox Eğitim Notları
¾
Standox Ürün Katoloğu
¾
TUNÇGENÇ Mustafa, Genel Boya Bilgileri, Akzo Nobel Kemipol AŞ, İzmir,2004.
¾
Zorlu Nihat, Otomotiv Tamir Boyacılığı, Yaşar Basf Otomotiv Boyaları Paz. Ve Ltd Tic Şti, İzmir,2002.
¾
AKKEÇELİ Fehmi, Ders Notları, Antalya Mesleki Eğitim Merkezi
52