Microsoft Word - Yüzey Temizleme++

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

METAL TEKNOLOJİSİ

YÜZEY TEMİZLEME

ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; •

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır).

•

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır.

•

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

•

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.

•

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

•

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3 1.KOROZYON ........................................................................................................................ 3 1.1. Korozyonun Tanımı ve Önemi ..................................................................................... 3 1.2. Korozyon Çeşitleri ........................................................................................................ 4 1.2.1. Kimyasal Korozyon ............................................................................................... 4 1.2.2. Elektro Kimyasal Korozyon .................................................................................. 4 1.3. Korozyondan Korunma................................................................................................. 5 1.3.1. Alaşım Yaparak ..................................................................................................... 5 1.3.2. Korozyonu Oluşturan Maddeleri Uzaklaştırarak ................................................... 5 1.3.3. Katodik Koruma .................................................................................................... 5 1.3.4. Yüzeyin Bir Başka Malzeme İle Kaplanması........................................................ 6 1.4. Metal Yüzeyleri Temizleme.......................................................................................... 6 1.4.1. Metal Yüzeyleri Temizleme Türleri ...................................................................... 6 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 11 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 12 PERFORMANS DEĞERLENDİRME .............................................................................. 13 ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 14 2. KUMLA TEMİZLEME ..................................................................................................... 14 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 17 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 18 PERFORMANS DEĞERLENDİRME .............................................................................. 19 ÖĞRENME FAALİYETİ–3 .................................................................................................. 20 3. DÖNER DOLAP VE VİBRASYON MAKİNESİNDE TEMİZLEME YAPMA ............. 20 3.1. Döner Dolapta Temizleme .......................................................................................... 20 3.2. Vibrasyon Makinesinde Temizleme ........................................................................... 21 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 22 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 23 PERFORMANS DEĞERLENDİRME .............................................................................. 24 ÖĞRENME FAALİYETİ–4 .................................................................................................. 25 4.KİMYASAL YOLLA TEMİZLEME ................................................................................. 25 4.1. Sülfirik Asitle Temizleme........................................................................................... 25 4.1.1. Temizleme Banyosu Hazırlığı ve Temizleme ..................................................... 26 4.2. Nitrik Asitle Temizleme.............................................................................................. 27 4.2.1. Banyonun Hazırlanması....................................................................................... 27 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 28 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 29 PERFORMANS DEĞERLENDİRME .............................................................................. 30 MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 31 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 32 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 33

i

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL

521MMI209 Metal Teknolojisi Metal Doğramacılığı, Isıl İşlemciliği Yüzey Temizleme Metal yüzeylerini çeşitli yöntemlerle temizleme ile ilgili temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı öğrenim materyalidir.

40/32 Temel Metal Şekillendirmeci modüllerini almış olmak

YETERLİK

Metal yüzeylerini çeşitli yöntemlerle temizlemek.

Genel Amaç

MODÜLÜN AMACI

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Gerekli ortam ve ekipman sağlandığında tekniğe uygun olarak parçaları taşlama yaparak, kum püskürtme yaparak, döner dolaplarda ve yüzeyi paslı, kirli, yağlı vb parçaları temizleme banyolarında temizleyebileceksiniz.

Amaçlar ¾ Amaca uygun olarak parçaları taşlama yaparak temizleyebileceksiniz ¾ Amaca uygun olarak parçaları kum püskürtme yöntemi ile temizleyebileceksiniz. ¾ Amaca uygun olarak parçaları döner dolaplarda temizleyebileceksiniz ¾ Amaca uygun olarak parçaları kimyasal yolla temizleyebileceksiniz.

Ortam Metal teknolojileri atöyesi ve boya öncesi hazırlık atölyeleri.

Donanım Zımpara, taşlama makineleri, kumlama makinesi, kimyasal yağ çözücüler vb.

Her faaliyet sonrasında o faliyetle ilgili değerlendirme soruları ile kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.

ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Çelik ve alaşımlarının en önemli özelliklerinden biri oksitlenmesidir. Oksitlenme metal ve alaşımlarının su ile temasından oluşur. Oksitlenme ileri aşamalarda, aşınmayı da beraberinde getiren korozyona dönüşür ki, bu gereç üzerinde telafisi zor tahribatlar yapar.

Korozyon endüstrinin her bölümünde kendini gösterir. Açık atmosferde bulunan tanklar, depolar, direkler, korkuluklar, taşıt araçları, yer altı boru hatları, betonarme demirleri, iskele ayakları, gemiler, fabrikalardaki kimyasal sıvı kapları, borular ve birçok makine parçası korozyon ile karşı karşıyadır. Bütün bu yapılar korozyon nedeniyle beklenenden daha kısa sürede işletme dışı kalmakta ve büyük ekonomik kayıplar meydana gelmektedir.

Bu modülde, metal yüzeylerindeki yabancı maddeleri uzaklaştırma ve metal yüzeyini temizleme yöntemlerini öğreneceksiniz.

1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ–1 AMAÇ Bu faaliyet sonunda uygun ortam sağlandığında metal yüzeylerini mekanik temizleme aletleriyle tekniğe uygun olarak temizleme işlemlerini yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Çelik ve alaşımlardan imal edilen araç gereçlerin yüzeylerinin paslanma sebepleri ni araştırarak not ediniz.

Bu araştırmaları yaparken sanayi ortamlarından yazılı kaynaklardan veya internet ortamından yararlanabilirsiniz.

1.KOROZYON 1.1. Korozyonun Tanımı ve Önemi Korozyon, metallerin içinde bulundukları ortam ile kimyasal veya elektrokimyasal reaksiyonlara girerek metalik özelliklerini kaybetmeleridir. Metallerin büyük bir kısmı su ve atmosfer etkisine dayanıklı olmayıp, normal koşullar altında dahi korozyona uğrarlar. İşlenmiş ya da işlenmemiş metaller, dış ortam etkisinde kalırlar. Dış ortam olarak tanımlanan sıvılar, gazlar ve katı maddeler olabilir. Metallerin dış ortam ile temas etmesi, korozyonun oluşması için yeterlidir. Metaller bu dış ortam etkisiyle aşınır ve tahribata uğrarlar.

METAL

ÇEVRE Kimyasal + Elektro Kimyasal Reaksiyon Şekil 1.1: Korozyon oluşumu

Yapılan araştırmalara göre ülkemizde korozyon ve korozyondan doğan hasarlar gayri safi milli hasılanın yaklaşık %2 -5 ‘i kadardır. Özel işletmeler ve yerlere göre bu değer daha

3

yüksek rakamlar göstermektedir. Bu da işletmenin verimli ve kârlı çalışmasını etkilemektedir. Hatta gerekli önlemler alınmazsa işletmenin çökmesine veya yenilenmesine sebebiyet vermektedir. Korozyonla mücadelede dünyada birçok teknik kullanılmaktadır.

Bunlardan başlıcaları; katodik koruma (toprak altı, su ve su altı sistemlerine) anodik koruma ( su ve asidik ortamalar), metalik ve metalik olmayan kaplamalar (kısmen su, asidik ve atmosferik ortamlar), boyama ( genelde atmosferik ve sulu ortamlar )’dır.

Korozyona uğrayan metaller, havadaki bazı gazlar ile tepkimeye girerek oksitleri oluşturur. Metalin yüzeyinde delikler oluşur ve dayanımı azalır. Oksijen, karbondioksit, sülfürdioksit, hidrojen havadaki korozyona sebep olan bileşiklerdir. Bu tür korozyona örnek olarak demirin oksitlenmesi verilebilir.

Metallerin yüzeyinde oluşmaya başlayan korozyon, belli şartlar altında meydana gelir ve belli noktalarda görülür; ¾ ¾ ¾

Malzeme yüzeyden korozyona uğrar. Bunun sebebi malzemenin dış etkiler ile karşılaştığı ilk noktaların dış yüzeylerinin olmasıdır.

Aşınmalarda, korozyona alaşımlardan biri uğrayabilir. Diğer alaşımın zarar görmemesine rağmen malzemenin tümü kullanılmaz hale gelir.

Vida, kaynak, perçin gibi noktalarda daha sık görülür. Bunun sebebi, birleşme noktalarında oksit ortamının daha kolay oluşması olabileceği gibi, kaynakta görülen türüyle birleşme noktalarının kimyasal özelliğinin değişmesi de olabilir.

1.2. Korozyon Çeşitleri Korozyonu, kimyasal ve elektrokimyasal olmak üzere iki grupta inceleyebiliriz.

1.2.1. Kimyasal Korozyon Bir metal arada her hangi bir aracı olmadan, kimyasal bileşikler meydana getirerek aşınırsa buna kimyasal korozyon denir. Kimyasal korozyonun meydana gelebilmesi için yüksek sıcaklıklara gereksinim vardır. Bu nedenle kimyasal korozyon, iş parçalarının dövülmesi, tavlanması ya da setleştirilmesi sırasında oluşur. Etkilerini metal yüzeyinden kabuk halinde parçaların kalkmasıyla gösterir. İstisna olmak kaydıyla normal sıcaklıklarda meydana gelen kimyasal korozyonlar da vardır. Metalik malzemelerin aktif gazlarla reaksiyona girmesi sonucu kimyasal korozyon meydana gelir.

1.2.2. Elektro Kimyasal Korozyon Elektrokimyasal korozyon yalın olarak metallerin elektrik akımı ile aşınması olayıdır.

Ancak korozyonun meydana gelmesi için tek başına elektrik akımının olması yeterli değildir.

Elektrokimyasal korozyonun meydana gelebilmesi için bir elektrolit, bir de iletkenin olması gereklidir. Elektrolit, iyonlarına ayrışabilen asit, baz ve tuzların sudaki eriyikleridir. Bu nedenle iyon içeren sulu çözeltilere elektolit adı verilir. Metaller, bu tür iyonlarına

4

ayrılabilen ergiyiklerle iyon alış verişi yapmak isterler. Buna metalin erime basıncı denir.

Eriyik iyonları ise metal iyonlarının eriyik içerisine geçmesini engellemeye çalışırlar. Eğer metalin erime basıncı fazla ise korozyon meydana gelir.

1.3. Korozyondan Korunma Metaller üzerinde, aşınma oluşturan korozyondan korunma yöntemleri; ¾ ¾ ¾ ¾

Alaşım yaparak, Korozyonu oluşturan maddeleri uzaklaştırarak, Katodik koruma, Metal yüzeyinin bir başka malzeme ile kaplanması şeklinde sıralayabiliriz.

1.3.1. Alaşım Yaparak Katık elemanı olarak korozyona dayanıklı malzemeler kullanıldığı taktirde alaşım özellikleri değiştiğinden, korozyon dayanımı da artacaktır.

Alaşım yaparak korunma, ekonomik olarak pahalıya mal olan bir yöntemdir. Çünkü, korozyon, yüzeyde meydana gelmesine rağmen alaşım oluşturabilmek için alaşım elemanının malzemenin tüm yapısına eşit dağıtılması gerekir. Bu da korozyona dayanıklı elemanın yüksek oranda kullanılmasına sebep olur. Dolayısıyla maliyet artar. Paslanmaz çelikler bunun en güzel örneğidir. Çeliklerin paslanmaması için katılan krom, maliyeti etkiler. Alaşım elemanı olarak krom, çelikten önce yüzeyde oksit tabakası oluşturarak, çeliği oksitlenmeye karşı korunmuş olur. Pahalı olmasına karşılık, korozyondan korumanın en emin yoludur.

1.3.2. Korozyonu Oluşturan Maddeleri Uzaklaştırarak Korozyonu meydana getiren sudaki oksijenin bir miktarını uzaklaştırmak mümkündür. Özellikle kalorifer tesisatlarında kullanılan suyun oksijeni bu şekilde düşürülebilir. Potasyum katılmış su kullanıldığında otomobil radyatörlerinde korozyon önlenebilir.

1.3.3. Katodik Koruma Anot konumundaki malzemenin konumunu değiştirerek yapılan korunmadır.

Malzemenin iyonlaşarak -yük kazanmasını önlemek için kendisi -yüklü duruma getirilir.

Bunun için de malzemeye dışardan bir doğru akım verilir.

Katodik korumanın bir diğer yöntemi ise korozyona uğrayacağı düşünülen ortama, malzemeden daha kolay korozyon etkisinde kalabilecek başka bir malzeme konulmasıyla gerçekleştirilir. Örnek olarak, kalorifer kazanlarının içine çinko malzeme konularak yapılan koruma gösterilebilir. Çinko, kazanı oluşturan malzemeden daha kolay aşınacağı için diğer malzemeleri korozyona karşı korumuş olur.

5

Katodik korumanın uygulama alanları şunlardır: ¾ Boru hatları: (içme suyu boru hatları, doğalgaz boru hatları, petrol boru hatları, yangın hidrant boru hatları, deniz altı boruları, atık su boruları). ¾

Denzi yapıtları : (yük gemiler, feribotlar, deniz otobüsleri, denizaltı gemisi, yatlar, liman, iskele ve platform, kazık ayakları, palplanşlar, dubalar)

¾

Tanklar :(yeraltı lpg, akaryakıt tankları, atık su tankları, yer üstü akaryakıt tankları, içleri ve taban kısımları ).

¾

Su sistemleri: (boyler tankları, eşanjör soğutma ve ısıtma sistemleri, elektrikli termosifonlar).

1.3.4. Yüzeyin Bir Başka Malzeme İle Kaplanması Korozyonun etkilerini yok etme gereğince, son yıllarda en çok gelişen korunma yöntemleri bu grupta toplanır. Dış etkilerin malzeme yüzeyinde istenmeyen bozukluklara meydan vermemesi için malzeme yüzeyi dış etkilere dayanıklı malzeme ile kaplanır.

1.4. Metal Yüzeyleri Temizleme 1.4.1. Metal Yüzeyleri Temizleme Türleri Metallerden yapılmış döküm ve dövme parçalar endüstrinin en çok kullanılan gereçleridir. Bu gereçlerden yapılmış parçaların dış görünüşlerini güzelleştirecek ve dış etkilere karşı dayanımını arttıracak yöntemlerin başında bunları dayanıklı, parlak ve sert gereçler ile kaplamak gelir. Bu uygulama bazen bir boya, bazen parlaklık verici renkler ya da kaplama olabilir.

Her durumda önceden yapılması gereken, gerecin yüzeyinde bulunan yabancı maddeleri uzaklaştırma işlemidir. Boyama ve kaplama işleminden önce gereç yüzeyinden yabancı maddelerin uzaklaştırma işlemine temizleme adı verilir. Gerecin fiziksel ve kimyasal özelliklerini değiştirmeden, yüzeyin dış etkilere karşı korunması işlemine parlatma adı verilir.

Resim 1.1: Yüzey tesviye ve temizlemesinde kullanılan taş motoru

6

Metaller içinde en çok kullandığımız grup olan çelik ve alaşımlarının en önemli özelliklerinden biri oksitlenmesidir. Halk dilinde paslanma olarakda adlandırılan oksitlenme, çelik ve alaşımlarının oksijen ile temasından oluşur. Oksitlenme, ileri aşamalarda aşınmayı da beraberinde getiren korozyona dönüşür. Bu durum, gereç üzerinde telafisi güç olan tahribatlar yapar. Korozyon aşamasına gelmiş gereç yüzeyinde incelmeler görülmeye başlar.

Oksitlenme gerekli önlemler alınmadığı takdirde, gerecin ekonomik ömrünü azaltarak israfına yol açar. Saydığımız bu zararlı etkilerin önüne geçmek için üretim sonunda oksitlenmeyi ve korozyonu önlemek amacıyla temizleme yapılır. İş parçası daha sonra oksitlenmeye karşı dayanıklı bir gereç ile kaplanmayacak ise parlatma denilen işlem yapılır.

Metal yüzeyleri temizlemekteki amaçları şu şekilde sıralamak mümkün olur; ¾

Genel olarak kir ve yağı, yüzeyden uzaklaştırmak,

¾

Kalın oksit tabakasını yok etmek,

¾

Kaplanacak parçaların işlenmesi sırasında zarar görmüş (yüzeyle bağlantısı kopmuş) madeni tabakanın yüzeyden atılması.

1.4.1.1. Mekanik Temizleme Yüzeyde bulunan eski boya, pas ve yüzeye yapışmış yabancı maddeler, tel fırça, zımpara gibi el aletleri ile temizlenir. Bu işlem, gerecin yüzey durumu ve sonuç olarak istenen kaplama özelliklerine bağlı olarak yapılır. Mekanik temizleme işlemi kuru yapılabileceği gibi, değişik yağ ve eriyikler kullanılarak da yapılır.

Boyanın ömrü, büyük ölçüde yüzey temizliğine bağlıdır. Yüzey temizliğinin amacı mexal yüzeyinde bulunan yağ, toz, kir ve oksit tabakalarının tamamen uzaklaştırılmasıdır.

Yüzey temizliği için değişik yöntemler uygulanmaktadır. Hangi yöntemin seçileceği uygulanacak boya cinsine bağlıdır. Örneğin elektrolizle kaplama yapılacaksa kum püskürtme uygun değildir. Yüzey kimyasal yöntemle temizlenmelidir. Eğer inorganik çinko silikat boya uygulanacak ise yüzeyin pürüzlü olması gerekir. ¾

Zımpara Taşıyla Temizleme

Düzgün ve parlak bir yüzey elde edilmek isteniyorsa yüzeyin taşlanması gerekir.

Taşlama işlemi kaba ve ince olmak üzere iki aşamada yapılır. ¾

Kaba Taşlama

Dökme ya da dövme yöntemleriyle işlenmiş parçalar eğer özürlüyse bunların giderilmesinde zımpara taşlarından ya da taşlama tezgâhlarından yararlanmak mümkündür.

Kaba taşlama yapılmış parça yüzeyinde izler oluşur. Amaç parça yüzeyini düzgün hale getirmek olduğu için bu izler sonradan yapılacak ince taşlama ile giderilir.

7

Resim 1.2: Yüzey temizlemede kullanılan zımpara çeşitleri

¾

İnce Taşlama

Kaba taşlama ile düzeltilmiş ya da yüzeyinde ağır kirlerin bulunduğu iş parçaları ince taşlama işlemiyle temizlenir. Taşlama işleminde çevresine tutkalla zımpara tozu serpilmiş tekerler kullanılır.

Bu tekerler ağaçtan, sıkıştırılmış keçe ya da mantardan yapılır. Taşlamada metalin cinsine göre zımpara taşına verilecek devir sayıları şu şekildedir.

Metalin cinsi Yumuşak çelik Bakır ve alaşımları Alüminyum, çinko

Tekerin hızı 20 m/sn 16 m/sn 14 m/sn

Yumuşak çeliklerin ince taşlamasında kullanılacak zımpara tekerinin hızı yüksek, alüminyum ve çinkoda düşüktür. Bakır ve alaşımlarının zımparalanmasında teker hızı 16 m/sn’ den fazla olmamalıdır. ¾

Tel Fırçalarla Temizleme

Tel fırçalarla gereç yüzeyinin temizlenmesi, elle ve motorla olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Fabrikasyon üretiminde temizlenecek parçaların fazlalığı motorla çalışmayı, küçük işletmelerde parça sayısının azlığı elle kullanılan tel fırçaları ön plana çıkarır.

8

Resim 1.3: Sabit motorlu tel fırça

¾

Elle Kullanılan Tel Fırçalar

Bitmiş işler üzerindeki oksit tabakaları tel fırçalar yardımıyla temizlenebilir. Dövme demirciliği, sıcak kalıplama ya da döküm yoluyla üretilmiş parçaların yüzeyinde bulunan oksit tabakasının temizliği elde kullanılan saplı fırçalar ile yapılır. Temizlemede kullanılacak fırça telleri, temizlenecek gereçten daha sert olmalıdır. Çelik ve alaşımları için daha yüksek karbonlu çelik tel fırçalar alüminyum türü yumuşak gereçler için pirinç fırçalar kullanılır.

Resim 1.3: El ile kullanılan tel fırça

¾

Motorlu Tel Fırçalar

Döner fırçalar da denilen bu guruptaki fırçalar, polisaj motoru miline takılıp kullanılır.

Döner fırçalar için 200 dev/dak’lık motorlar kullanılabilir. Parça yüzeyinden oksidi temizleyecek fırça tellerin uclarıdır. Bunun için çalışırken parçayı döner fırça telleri üzerine fazla bastımamak gerekir. Aksi halde fırça tellerinin ucları kırılır ve özelliğini kaybeder.

9

Tel fırçalar ile mat görünüşlü yüzey temizliği yapılır. Yüzeyin matlık derecesini arttırmak için tel fırçanın bağlı olduğu motorun devir sayısını 300-600 dev/dak’ya ayarlamak mümkündür. Mat temizleme için fırça tellerinin gereç yüzeyine çarpması gerekir.

Resim 1.4: Motorlu tel fırça

10

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Metal yüzeyini taşlama taşıyla temizleme işlemini aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız.

İşlem Basamakları ¾ ¾

Öneriler

Taşlanacak malzemeyi uygun açıda sabitleyiniz (Resim 1.1).

Taşlama makinesıne kalın taşı bağlayınız.

• • • •

Resim 1.5: Kalın taşın takılması ¾ ¾

¾ ¾ ¾

Taşlama makinesini çalıştırınız. İstenilen bölgeyi fazla bastırmadan kalın taşta taşlayınız.

Resim 1.6: Taşlama işlemi Taşlama makinesindeki kalın taşı çıkartıp ince taşı bağlayınız.

Daha sonra malzemeyi fazla bastırmadan ince taşta taşlayınız.

Taşlanan yerleri kontrol ediniz.

11

Taşlama gözlüğü veya maske kullanınız.

Makine ve takımlarla çalışırken gerekli önlemleri alınız. Önlük ve eldiven kullanınız.

Mesleğinizle ilgili etik ilkelere uygun davranınız.

ÖLÇME DEĞERLENDİRME ÖLÇME VEVE DEĞERLENDİRME LÇME VE faali DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında cevaplandırarak belirleyiniz.

hangi

bilgileri

kazandığınızı

aşağıdaki

soruları

ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli Sorular) 1.

Metallerin dış etkiler altında kalarak aşınmalarına …..... denir. Boşluğa (….) aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Fermasyon B) Deformasyon C) Korozyon D) Sökülme

2.

Korozyonu önlemek için aşağıdaki tedbirlerden hangisi yanlıştır.?

A) Metal yüzeyini parlatmak B) Korozyonu oluşturan maddeleri uzaklaştırmak C) Katodik koruma D)Metal yüzeyinin bir başka malzeme ile kaplanması

3.

Aşağıdakilerden hangisi korozyondan korunmanın önemlerinden değildir.

A) Ülke ekonomisine katkı sağlar.

B) Hava kirliliğini azaltır.

C) Verimliliği artırır.

D) Metal eşyaların ömrünü artırır.

4.

Tel fırçalar aşağıdaki yüzeylerin hangisinde kullanılmaz?

A) Paslı yüzeylerde B) Parlak metal yüzeylerde C) Oksitlenmiş yüzeylerde D) Korozyona uğramış yüzeylerde

5.

Aşağıdakilerden hangisi metal yüzeyinin mekanik yolla temizlenmesinde kullanılmaz?

A) Tel fırça B) Motorlu zımpara C) Keski D) Zımpara

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz

12

PERFORMANS DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME Yaptığınız uygulamayı kontrol listesine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDIRME KRITERLERI

Evet

Hayır

Taşlanacak malzemeyi uygun açıda sabitlediniz mi?

Taşlama makinesine önce kalın taşı bağladınız mı? İstenilen bölgeyi fazla bastırmadan kalın taşta taşladınız mı?

Taşlama makinesindeki kalın taşı çıkartıp ince taşı bağladınız mı?

Daha sonra malzemeyi fazla bastırmadan ince taşta taşlayınız mı?

Taşlanan yerleri kontrol ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

13

ÖĞRENME FAALİYETİ–2 ÖĞRENME FAALİYETİ–2 AMAÇ Bu faaliyet sonunda uygun ortam sağlandığında metal yüzeylerini tekniğe uygun olarak kumla temizleyebileceksiniz.

ARAŞTIRMA ¾ ¾

Kumla temizleme işlemini araştırarak nerelerde kullanıldığını araştırınız.

Kumlama yönteminin üstünlükleri nelerdir? Araştırınız.

2. KUMLA TEMİZLEME Yüzeyde bulunan eski boyalar ve paslar, makine ile çalışan disk, zımpara gibi çeşitli aşındırıcılar kullanılarak temizlenir.

Yüzeylerinde fazla girinti ve çıkıntı olan iş parçalarının diğer yöntemler ile temizlenmesi çoğu zaman zordur. Daha önce kaplama yapılmamış çelik yüzeyler kum püskürtme yöntemiyle temizlenebilir. Bu yöntemle metal yüzeyinde bulunan oksit, kir, cüruf ve çapak gibi yabancı maddeler yüzeyden uzaklaştırarak boya için uygun pürüzlü bir yüzey elde edilir.

Resim 1.1: Kumlama makineleri

Kum püskürtme uygulanacak çelik yüzeyler, başlangıçtaki oksit dereceleri bakımından dört guruba ayrılmaktadır; ¾

Çelik yüzeyinde hiç oksit yoktur. Yalnız kabuğu vardır.

14

¾

Çelik yüzeyinde hafif oksit lekeleri bulunmaktadır.

¾

Çelik yüzeyinde ele bulaşacak kadar oksit mevcuttur. Fakat oyuk kısımlar çıplak gözle görülmeyecek kadar küçüktür.

¾

Çelik yüzey tam olarak oksit ile kaplanmıştır. Oyuklar gözle görülecek kadar büyüktür.

Resim 2.2: Kumlama makinesinde kullanılan kum çeşitleri

Bu yüzeylerin hepsi de kum püskürtme ile temizlenebilir. Ancak sonuçta yüzeyin durumu farklılık gösterir. Kum ile püskürtme yöntemiyle yapılan temizleme sonunda dört ayrı temizlik derecesi elde edilir. Bunlar; ¾

Çelik yüzeyinde bulunan yumuşak oksit ve yabancı maddelerin giderildiği hafif kum püskürtme,

¾

Çelik yüzeyinde bulunan oksit tabakasının yaklaşık %80’inin giderilmiş olduğu orta derecede kum püskürtmedir.

¾

Çelik yüzeyinde bulunan oksit tabakasının yaklaşık %95’inin giderilmiş olduğu beyaza yakın kum püskürtme,

¾

Çelik yüzeyinde bulunan oksit ve diğer yabancı maddelerin hepsinin giderilmiş olduğu, beyaz beyaz metal elde edilinceye kadar yapılan kum püskürtmedir.

Şekil 2.3: Kumlama makinesinde işlem görmüş iş parçaları

15

Kumla temizlemenin birbirine benzer iki uygulaması vardır; kum emme ve kum çekme. Kum emme ve kum çekme uygulamalarında, iş parçalarına kum püskürtülür. Her iki yöntemde de karıştırma memesi, ucundan dışarı püskürtülen hava ve kum taneciklerini emerek ya da çekerek temizlenecek yüzeye gönderir. Yüzeye çarpan her bir kum taneciği, kendi çapında temizleme yapar.

Kum püskürtme yöntemiyle temizlenmiş yüzeylerde 25µm – 75µm arasında bir pürüzlülük meydana gelir. Bu pürüzlülük boyanın yüzeye yapışması için uygun bir zemin oluşturur.

Kum püskürtülerek temizlenmiş yüzeylerin mümkün olduğu kadar kısa zaman içinde astarlanması gerekir.

16

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Metal yüzeyini kumla temizleme işlemini aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız.

Öneriler

İşlem Basamaklari ¾

Temizlenecek malzemeyi özel temizleme • odasına alınız.

• • •

Resim 2.3: Malzemenin temizleme odasına yerleştirilmesi

¾ ¾ ¾ ¾ ¾

Malzeme özelliğine göre kum çeşidini belirleyip makinanın deposuna koyunuz (Resim 2.2.).

Makinanın çalışma basıncını ayarlayınız.

Karışma memesinden püskürtülen hava kum karışımını malzeme yüzeyine uygun mesafede tutunuz.

Malzeme yüzeyi tamamen temizlenip mat bir renk alıncaya kadar işleme devam ediniz.

Temizlediğiniz yüzeyi kontrol ediniz(Şekil 2.3).

17

Gerektiğinde bütün vucudu örten tulum ve baş maskesi takınız.

Makine ve takımlarla çalışırken gerekli önlemleri alınız. Önlük ve eldiven kullanınız.

Mesleğinizle ilgili etik ilkelere uygun davranınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME LÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak belirleyiniz.

ÖLÇME SORULARI (Çoktan Seçmeli Sorular) Aşağıdaki soruların cevaplarını doğru ve yanlış olarak değerlendiriniz. (….) 1- Yüzeylerinde fazla girinti ve çıkıntı olan iş parçalarının temizlenmesinde kumla temizleme işlemi kullanılır. (….) 2- Kumla temizleme yönteminde yüzeyde pürüzlük oluşmaz. (….) 3- Kumla temizleme yönteminde yüzeyin durumuna göre kum şeçilir. (….) 4- Kum püskürtülerek temizlenmiş yüzeylerin mümkün olduğu kadar kısa zaman içinde astarlanması gerekir. (….) 5- Metal yüzeylerin kumla temizlenmesinde boyanın yüzeyde tutunmasını kolaylaştırır.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

18

PERFORMANS DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME Yaptığınız uygulamayı kontrol listesine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

Evet

Hayır

Temizlenecek malzemeyi özel temizleme odasına aldınız mı?

Malzeme özelliğine göre kum çeşidini belirleyip makinenin deposuna koydunuz mu?

Makinenin çalışma basıncını ayarladınız mı?

Karışma memesinden püskürtülen hava kum karışımını malzeme yüzeyine uygun mesafede tuttunuz mu?

Malzeme yüzeyi tamamen temizlenip mat bir renk alıncaya kadar işleme devam ettiniz mi?

Temizlediğiniz yüzeyi kontrol ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

19

ÖĞRENME FAALİYETİ-3

AMAÇ

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

Bu faaliyet sonunda uygun ortam sağlandığında metal yüzeylerini mekanik temizleme aletleriyle tekniğe uygun olarak temizleyebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Metal parçaların döner dolapta temizliği hangi alanlarda kullanılır? Araştırınız.

3. DÖNER DOLAP VE VİBRASYON MAKİNESİNDE TEMİZLEME YAPMA 3.1. Döner Dolapta Temizleme Temizlenecek (girintisi ve çıkıntısı çok olan) parçalar, kum ve zımpara tozu ile birlikte yatay ya da eğik eksenli dolap içerisine konur. Döner dolabın hızı 15-45 dev/dak arasında değişir. Dolap içerisine konulan iş parçaları ve temizleyiciler, 6 ila 48 saat arasında çevrilir.

Temizlemenin iş parçası yüzeyinde eşit olabilmesi için parçaların yuvarlanması gerekir.

Şekil 3.1: Döner dolapta temizleme işleminin şematik sörünüşü

Yuvarlanma esnasında parça, aralarındaki temizleme gereçlerine sürtünerek yabancı maddelerden arındırılır. Döner dolapta temizlenen parçaların yüzeyleri mat görünüşlü olur.

20

3.2. Vibrasyon Makinesinde Temizleme Döner dolaplarda aşındırıcı maddelerle temizlenecek iş parçalarının sürtünerek temizlik gerçekleşir. Hemen hemen aynı prensipte çalışan vibrasyon makineleri, son yıllarda kullanımı artan makinelerden biridir. Döner dolapta olduğu gibi, vibrasyon makinelerinde de iş parçalarıyla aşındırıcı maddeler, kazan biçimli kaplarda yatay ve dikey hareket ettirilir. Bu hareket neticesinde iş parçalarına sürtünen aşındırıcı maddelerin her biri aşınmaya yol açar.

Dolayısı ile iş parçalarının yüzeyi temizlenmiş olur.

Şekil 3.2: Vibrasyon yöntemiyle temizleme işleminin şematik sörünüşü

21

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Döner dolapta yüzey temizleme işlemini aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız.

Işlem Basamaklari

Öneriler

¾ Dolabın iş yükleme kapağını açınız.

¾

Dikkatli olunuz.

¾ Temizlenecek malzemeleri dolap içine

¾

Makine ve takımlarla çalışırken

koyunuz (Şekil 3.1). ¾ Dolap içerisine kum ve zımpara tozlarını doldurunuz.

gerekli önlemleri alınız. ¾

Önlük ve eldiven kullanınız.

¾

Mesleğinizle ilgili etik ilkelere uygun

¾ Dolap dönme hızını 15-45 dev/dak

davranınız.

arasında ayarlayınız. ¾ Malzeme cinsine göre 6-48 saatler arasında ayarlayınız. ¾ Parçaları dolaptan çıkarıp temizliğini kontrol ediniz.

22

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME LÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak belirleyiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI) Doğru - Yanlış Testi (….)1- Küçük, girintili ve çıkıntılı parçaların temizlenmesi döner dolap ya da vibrasyon yöntemiyle yapılır. (….)2- Döner dolapta temizleme maddesi olarak sadece kimyasal çözücüler kullanılır. (….)3- Döner dolaplarda aşındırıcı maddelerle temizlenecek iş parçaları sürtünerek

temizlik gerçekleşir. (….)4- Döner dolapta temizlenen parçaların yüzeyleri mat görünüşlü olur. (….)5- Döner dolap ve vibrasyon yönteminde parçaların birbirlerine sürtünmesi süretiyle temizleme gerçekleşir.

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

23

PERFORMANS DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME Yaptığınız uygulamayı kontrol listesine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDIRME KRITERLERI

Evet

Hayır

Temizlenecek malzemeleri dolap içine koydunuz mu?

Dolap içerisine kum ve zımpara tozlarını doldurdunuz mu?

Dolap dönme hızını 15-45 dev/dak arasında ayarladınız mı?

Malzeme cinsine göre 6-48 saatler arasında ayarladınız mı?

Parçaları dolaptan çıkarıp temizliğini kontrol ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

24

ÖĞRENME FAALİYETİ–4 ÖĞRENME FAALİYETİ–4 AMAÇ Bu faaliyet sonunda uygun ortam sağlandığında metal yüzeylerini kimyasal yolla tekniğe uygun olarak temizleme işlemlerini yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA ¾ ¾

Metal yüzeyinin kiyasal yolla temizle yöntemlerini araştırınız.

Metal yüzeyleri temizlemede kullanılan kimyasalları araştırınız.

4.KİMYASAL YOLLA TEMİZLEME Uygun konsantrasyonlarda asit çözeltileri içine daldırılarak metal yüzeyindeki pas ve yabancı maddelerin kimyasal olarak temizlenmesidir.

Kimyasal temizleme yönteminin diğer yöntemlere göre avantajları; ¾ Temizlemenin yüzeyin her tarafında etkili ve eşit olması, ¾ Girintili ve çıkıntılı yüzeylerde de istenen temizliğin elde edilmesi ¾ Daha hızlı olması ¾ Kullanım alanının geniş olması

4.1. Sülfirik Asitle Temizleme Uygun konsantrasyonlarda asit çözeltileri içine daldırılarak metal yüzeyindeki pas ve yabancı maddelerin kimyasl olarak temizlenmesidir. Çelik ve alaşımlarının temizlenmesinde en çok kullanılan sülfirik asit banyolarıdır. Bu işlemde kullanılan %5 veya % 10H2SO4 (sülfirik asit) dir. Kirliliğe bağlı olarak parçalar 515 dakika arası asite tutulur. Asitle temizleme gri font dışındaki bütün döküm, dövme ve sac gereçlerde başarıyla kullanılır.

Diğer asit banyolarına göre avantaj ve dezavantajları şınlardır: ¾

Avantajları •

Daha düşük maliyetlidir.

•

Daha az asit buharıoluşur.

•

Aynı hacimdeki, hidroklorik asitten daha etkilidir.

25

¾

Dezavantajları • • •

Özellikle yüksek karbonlu çeliklerde, yüzeyin kararması ve lekelenmesi, Banyodaki demir tuzlarının, H2SO4 üzerinde daha büyük zayıflatıcı etkisinin olması, Sülfirik asit banyolarının daha yüksek ısıda tutulması nedeniyle daha fazla ısıtma masrafı gerektirmesidir.

Kimyasal temizlemede üç aşamalı banyo sistemi kullanılır 1.Aşama: Uygun çözelti ile metal yüzeyindeki kirler ve yağlar çözülür.

2.Aşama: Metal üzerindeki kirleri ve yağları sabunlaşma özelliği ile yüzeyden uzaklaştırılır.

3. Aşama: Metalin üzerinde kalan asit kalıntıları ve diğer kalan maddeleri yüzeyden son temizleme suyu vasıtasıyla uzaklaştırılır.

Şekil 1.1: Metal yüzeylerin temizlenmesinde kullanılan banyolar

4.1.1. Temizleme Banyosu Hazırlığı ve Temizleme Metal yüzeylerindeki pasları temizlemek için %20 sülfirikasit - su veya %50 hidrolikasit - su karışım kullanılır ve asidin etkisini artırmak için banyo 30 - 40° ısıtılır.

Yüzeyi paslı malzemeleri banyo içerisinde 10 - 20 dakika bekletilir. Metal yüzeyindeki yağları, kirleri vb. temizlemek için %10 potasyumsilikat - su karışımı, %30-40 nitrikasit - su karışımı, trisodyumfosfat veya sodyunsilikat eriği banyosu hazırlanır. Yüzeyi yağlı malzemeleri banyo içerisine daldırıp çalkalanır. Banyo içerisinden çıkarılan malzemeler bol su ile yıkayınız. Temizlenen malzemeler basınçlı hava veya kuru bezle kurulanır

Resim 1.1: Metal yüzeylerin temizlenmesinde kullanılan banyolar

26

4.2. Nitrik Asitle Temizleme Çelik ve alaşımlarından yapılmış parçaların temizlenmesinde sulandırılmış nitrik asit banyoları kullanılır. Nitrik asit içerisinde temizlenmiş çelik ve alaşımları, daha parlak görünüşlü olur.

Bakır, prinç ve alaşımlarından yapılmış iş parçalarının temizlenmesinde %30-40 asit banyoları kullanılır.

4.2.1. Banyonun Hazırlanması

Nitrik asit piyasada, % 96 saflık derecesinde ve 1,64 gr/cm3 yoğunluğunda bulunur.

100 ölçek banyo ergiyiği elde etmek için 32 ölçek nitrik asit, 68 ölçek (gr) su karıştırılmalıdır.

Günümüzde gelişen teknoloji ile metal yüzeylerinin kimyasal yolla temizlenmesinde birçok ürün geliştirilmiştir. Uygulama, elle bir bez parçası yardımıyla metal yüzeyinin silinmesi ve metal temizleme banyolarında daldırma yöntemiyle yapılmaktadır.

Kimyasal temizleme yönteminde asit buharına karşı maske, eldiven, önlük giyilmesi ve çalıştığımız alanın mümkün olduğunca havalandırılması gerekir.

27

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Metal yüzeyini kimyasal olarak temizleme işlemini aşağıdaki işlem basamaklarına göre yapınız.

Işlem Basamaklari ¾

¾ ¾ ¾

¾

¾

Öneriler

Metal yüzeylerindeki pasları ¾ temizlemek için %20 sülfirikasit - su veya %50 hidrolikasit - su karışım ¾ banyosu hazırlayınız (Resim 4.1.).

Asidin etkisini artırmak için banyoyu ¾ 30 - 40° ısıtınız.

Yüzeyi paslı malzemeleri banyo içerisinde 10 - 20 dakika bekletiniz.

Metal yüzeyindeki yağları, kirleri vb temizlemek için %10 potasyumsilikat - su karışımı, %30-40 nitrikasit - su karışımı, trisodyumfosfat veya sodyunsilikat eriği banyosu hazırlayınız.

Yüzeyi yağlı malzemeleri banyo içerisine daldırıp çalkalayınız.

Banyo içerisinden çıkarılan malzemeleri bol su ile yıkayınız.

Temizlenen malzemleri basınçlı hava veya kuru bezle kurulayınız.

28

Asit zehirlenmelerine karşı tedbir alınız.

Asit yanmalarına karşı dikkatli olunuz. Önlük ve eldiven kullanınız.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Bu faaliyet kapsamında hangi bilgiler kazandığınızı aşağıdaki soruları cevaplandırarak belirleyiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME SORULARI (Doğru–Yanlış Testi) (….)1- Kimyasal yöntemle yüzey temizleme, uygun konsantrasyonlarda asit çözeltileri içine daldırılarak metal yüzeyindeki pas ve yabancı maddelerin temizlenmesidir. (….)2- Kimyasal temizleme yöntemi girintili çıkıntılı yüzeylerde etkili değildir. (….)3- Kimyasal temizleme banyoları üç aşamalı olarak gerçekleştirilir. Bunlar; yağ ve kir çözme, çözülen yağ ve kirleri yüzeyden uzaklaştırma ve son olarak yüzeydeki asit kalıntıları ve kalan yabancı maddeleri uzaklaştırmadır. (….)4- Kimyasal yöntemlerle yüzey temizleme iki şekilde yapılır. Bunlar; elle silme ve daldırma yöntemidir. (….)5- Kimyasal yöntemle temizlemede parça büyüklüğü önemli değildir.

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız

DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

29

PERFORMANS DEĞERLENDİRME PERFORMANS DEĞERLENDİRME Yaptığınız uygulamayı kontrol listesine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı gördüğünüz davranışları tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LİSTESİ DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

Evet

Hayır

Metal yüzeylerindeki pasları temizleme banyosu hazırladınız mı?

Asidin etkisini artırmak için banyoyu 30 - 40° ısıttınız mı?

Yüzeyi paslı malzemeleri banyo içerisinde 10 - 20 dakika bekletiniz.

Metal yüzeyindeki yağları, kirleri vb. temizlemek için %10 potasyumsilikat-su karışımı, %30-40 nitrikasit - su karışımı, trisodyumfosfat veya sodyunsilikat eriği banyosu hazırladınız mı?

Yüzeyi yağlı malzemeleri banyo içerisine daldırıp çalkaladınız mı?

Banyo içerisinden çıkarılan malzemeleri bol su ile yıkadınız mı?

Temizlenen malzemleri basınçlı hava veya kuru bezle kurulayıp kontrol ettiniz mi?

KONTROL LİSTESİ

DEĞERLENDİRME Yaptığınız değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

30

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME PERFORMANS TESTİ (YETERLİK ÖLÇME) Metal yüzey işlemleri modülü sonunda kazandığınız bilgi ve becerilerin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için kendinizi değerlendirme kriterlerine göre değerlendiriniz. Bu değerlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz.

KONTROL LİSTESİ Evet

DEĞERLENDIRME KRITERLERI

Hayir

Taşlama makinesine önce kalın taşlama taşını bağladınız mı? İstenilen bölgeyi fazla bastırmadan kalın taşta taşladınız mı?

Taşlama makinesındaki kalın taşı çıkartıp ince taşı bağladınız mı?

Daha sonra malzemeyi fazla bastırmadan ince taşta taşlayınız mı?

Metal yüzeylerindeki pasları temizleme banyosu hazırladınız mı?

Asidin etkisini artırmak için banyoyu 30 - 40° ısıttınız mı?

Yüzeyi paslı malzemeleri banyo içerisinde 10 - 20 dakika bekletiniz.

Metal yüzeyindeki yağları, kirleri vb. temizlemek için %10 potasyumsilikat - su karışımı, %30-40 nitrikasit - su karışımı, trisodyumfosfat veya sodyunsilikat eriği banyosu hazırladınız mı?

Yüzeyi yağlı malzemeleri banyo içerisine daldırıp çalkaladınız mı?

Banyo içerisinden çıkarılan malzemeleri bol su ile yıkadınız mı?

Temizlenen malzemeleri basınçlı hava veya kuru bezle kurulayıp kontrol ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda hayır cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız modülü tekrar ediniz.

Bütün cevaplarınız evet ise modülü tamamladınız, tebrik ederiz. Öğretmeniniz size çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Öğretmeninizle iletişime geçiniz.

31

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ 1CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5

C A B B C

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5

D Y D D D

ÖĞRENME FAALİYETİ 3 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5

D Y D D Y

ÖĞRENME FAALİYETİ 4 CEVAP ANAHTARI 1

D

2

Y

3 4 5

D D Y

Cevaplarınızı cevap anahtarları ile karşılaştırarak kendinizi değerlendiriniz.

32

KAYNAKÇA KAYNAKÇA ¾

SERFİÇELİ Y. Saip, Metal İşleri Meslek Teknolojisi 2, Genç Büro Basımevi, Ankara, 2000.

¾

http://www24.bringster.com/shyo/html/korozyn.html

¾

http://www.akmetalboya.com

¾

http://www.yavuz-kumlama.com

¾

http://www.standox-tr.com

33