20 jaar vernieuwing Bijlmermeer | |
29 11 12
Meningen van bewoners, foto’s van vroeger en nu, interviews met bestuurders
Bewoners aan het woord
Twintig jaar geleden, in juli 1992, werd het besluit ingrijpend te vernieuwen. Ongekend voor Nederlandse
Janice Milan studeert HBO Rechten en woont sinds september in een van de studenteneenheden in de Dbuurt. Vanaf haar geboorte woonde ze met haar moeder en zusjes in de flat Florijn. Janice is 27 jaar en heeft dus van jongs af aan haar buurt zien veranderen. “Vroeger was de buurt heel gesloten, donker, door al die hoge flats”, zegt ze. “Het is nu fleuriger en lichter, maar toch mis ik de flats ook op de een of andere manier,
begrippen was de keuze om 2.500 hoogbouwwoningen te vervangen. De honingraatvormige galerijflats waren op dat moment immers nog maar net twintig jaar oud. Daarvoor in de plaats kwamen eengezinswoningen en kleine, overzichtelijke appartementen-
want hoogbouw, dat is typisch Zuidoost.” Ze merkt dat de wijk toegankelijker is geworden voor mensen van buiten Zuidoost, die komen nu makkelijker dan voorheen. Ze is erg blij met het uitgaansgebied rond de ArenA Boulevard: “Ik hoef nauwelijks meer naar de stad toe, alles is hier bij de hand.” Ze is ook heel blij met het nieuwe Bijlmerpark. Sinds dat klaar is, is ze daar al vaker geweest dan in alle jaren daarvoor.
gebouwen. Garages werden gesloopt, dreven werden
Nel Klaver
verlaagd. Er werden straten,
“Je ziet nu meer mensen op straat”
plantsoenen en parkeerplekken dichtbij de woningen aangelegd. De overige flats werden gerenoveerd. Dat alles moest klaar zijn in 2006. Halverwege de uitvoering in 1999 werden de resultaten tot dan toe op een rijtje gezet door de drie opdrachtgevers,
om nog eens 4.500 woningen te slopen. Vanaf 1992 is de
Foto Janice Milan
de gemeente, het stadsdeel en de corporaties. Het besluit viel
Foto Nel Klaver
“Alles is hier bij de hand”
genomen om de Bijlmermeer
Janice Milan
vernieuwing stap voor stap doorgegaan, jaar in jaar uit.
Nel Klaver woont al 40 jaar in de flat Florijn. Ze herinnert zich nog goed de eerste tastbare activiteit van de vernieuwing van de F-buurt. Het was in 1997, het jaar dat ze is gestopt met werken. “In plaats van rust werd ik getrakteerd op het lawaai van de sloop van Fleerde”, vertelt Nel. Onder bewoners heerste spanning over de toekomst van Florijn, men was tegen sloop. Het werd uiteindelijk een tussenoplossing in de vorm van gedeeltelijke sloop. De woning van Nel is gere-
“Als je de straat in komt ben je al thuis”
Inmiddels wordt er twintig jaar gewerkt aan de vernieuwing
Een 8,1 was in 2010 het cijfer waarmee de bewoners van de waterwoningen Koningshof hun woning waardeerden. De woningen, ontworpen als een gouden randje aan de buurt, waren genomineerd voor de Nieuwbouwprijs. Marion Hamel en Lucien Felicien lieten
van de wijk die in tien jaar gebouwd is. De resultaten zijn overal in de wijk zichtbaar en voelbaar. In deze bijlage van Zuidoost.amsterdam.nl staan
Het Parool weten hun huis meer dan prachtig te vinden. Toen hun flatgebouw Gerenstein in 1991 werd gesloopt, verhuisden ze naar een huurwoning in Nieuw Sloten. Daar kopen was te duur voor hen, maar toen zij een tekening onder ogen kregen van
Koningshof, waren ze gelijk enthousiast. “Het is echt top wat hier aan de Bijlmer zo veranderd is. Vroeger, in de flat op zeshoog, was je pas thuis als je je eigen deur achter je dicht deed. Nu ben je al thuis als je de straat in komt.”
we stil bij al die veranderingen. Meningen van bewoners,
noveerd. “Drie weken zonder keuken en sanitair en maanden van werkzaamheden in en om de flat. Dit gevolgd door nog jaren leven in een bouwput heeft wel veel gevergd van de bewoners.” Maar nu is het prettig wonen in de F-buurt. De woningen zijn goed en Nel is tevreden over het resultaat van de vernieuwing. “In de buurt is de sfeer prettiger en je ziet meer mensen op straat dan voor de vernieuwing. Wel is het minder groen, maar daardoor ook veiliger”, aldus Nel.
De foto’s op deze pagina’s zijn afkomstig uit het jaarverslag 2011 van het Projectbureau Vernieuwing Bijlmermeer. Dit jaarverslag is vormgegeven als een verjaardagskalender. Er is nog een beperkt aantal kalenders beschikbaar. Als u een kalender wilt ontvangen stuur dan een mailtje naar: pvb@zuidoost.amsterdam.nl of bel naar 020 569 32 60.
foto’s van vroeger en nu en interviews met bestuurders. Ter afsluiting kijken we ook
Inhoud
vooruit naar wat er nog voor
2&3
ons ligt. Want de Bijlmermeer
■
blijft - veranderen.
20 jaar vernieuwing in beeld
4 Foto PVB
■
De bestuurders Emile Jaensch en René Grotendorst aan het woord.
Arènpalmstraat
■
De Bijlmermeer blijft – veranderen
2
20 jaar vernieuwing Bijlmermeer
20 jaar vernieuwing in beeld
Bijlmerdreef, Fleerde/Frissenstein en Fénice
Foto’s oud: beeldbank Amsterdam, Hans Mooren en PVB Foto’s nieuw: Megavolt
1973 Ter hoogte van de ArenAPoort is de Bijlmerdreef niet verlaagd zoals aan de andere kant van de Gooiseweg. De nieuwbouw Fénice staat dan ook net als de oorspronkelijke flats op de foto uit 1973 aan een hoge dreef. Aan de zijkanten van het complex is goed te zien hoe de nieuwbouw afloopt vanaf de dreef naar een woonstraat. Er zijn parkeerplaatsen in het complex maar ook op straat. Onder de dreef ligt de parkeergarage P23 die vooral wordt gebruikt door werknemers van omliggende kantoren en door winkelend publiek. De onderdoorgangen onder de Bijlmerdreef zijn vergroot, lichter en soms van kunst voorzien.
Daalwijk en Het Klaverblad
2008 Op twee delen van de flat Daalwijk na zijn alle flats in de D-buurt gesloopt. Een deel van Daalwijk is verbouwd tot studentenwoningen. De overige woningen zijn gerenoveerd en op de begane grond is bedrijfsruimte gemaakt. Naast de flat is Het Klaverblad gebouwd, een gebouw met een school en een aantal koopappartementen. Door de economische crisis, is de bouw van een aantal woningen vertraagd. Daardoor is er in de D-buurt ook ruimte ontstaan voor tijdelijke studentenhuisvesting, voor een periode van 15 jaar. De studenten en de school zorgen voor levendigheid in het gebied. Het braakliggende deel van de buurt wordt gebruikt om te sporten, wandelen en spelen.
Frissenstein
1990 Het eenvormige beeld van flats is door de vernieuwing van de F-buurt doorbroken. Van de flats Frissenstein en Fleerde is één deel behouden en verbouwd naar koopwoningen. Op de begane grond van Frissenstein hebben de woningen een terras aan het water. Om de flats heen staan laagbouwwoningen aan pleintjes met groen en speelvoorzieningen.
3 20 jaar vernieuwing in beeld
Karspeldreef, Kraaiennest en Kameleon
2004 Op de oude foto is goed te zien hoe in de oorspronkelijke Bijlmermeer alle verkeer en functies gescheiden van elkaar en op verschillende verdiepingen waren georganiseerd. Het winkelcentrum Kraaiennest lag onder een garage. Van de buitenkant kon je niet zien dat het een winkelcentrum was. De Karspeldreef is nu verlaagd. De winkels van het nieuwe winkelcentrum De Kameleon zijn vanaf de straat zichtbaar en dat zorgt voor een levendig straatbeeld. Het nieuwe metrostation Kraaiennest is transparant en overzichtelijk. Dit komt mede door het fraaie hekwerk.
Gooioord
1991 Bij iedere honingraatflat hoorde een parkeergarage. Vanaf de dreef reed men de garage in, parkeerde de auto en nam de loopbrug naar de flat of de trap naar de straat. Onder de Bijlmerdreef en het platform van de garage Gooioord bevond zich een deel van winkelcentrum Ganzenhoef. Op de foto uit 1991 is de naam te lezen van bakkerij Jongejans die zich onder het platform bevond. De Bijlmerdreef is verlaagd en er is een nieuw winkelcentrum Ganzenpoort. De garage Gooioord is nog in gebruik, maar onherkenbaar omdat de bovenste lagen zijn gesloopt. De openbare ruimte is nu overzichtelijk en sluit goed aan bij de entrees van de flat.
Kromwijkdreef, Klieverink en Karspelhof
1995 Aan de zuidkant van de Karspeldreef in de K-buurt hebben vier honingraatflats plaats gemaakt voor buurtjes met laagbouw en kleinschalige appartementenblokken. Auto’s staan grotendeels op straat geparkeerd. Het is er groen en er is veel ruimte om te spelen. In de wijk Karspelhof is zelfs een groen en avontuurlijk speelpark aangelegd. De belangrijkste voorzieningen, zoals het winkelcentrum en het metrostation, zijn op loopafstand.
4
20 jaar vernieuwing Bijlmermeer
De bestuurders aan het woord
René Grotendorst
“De Bijlmer is nu een plek waar mensen blijven wonen” René Grotendorst is sinds 2010 voorzitter van de Raad van Bestuur bij Woningcorporatie Rochdale. Daarvoor heeft hij diverse functies gehad waarin hij onder meer invloed heeft gehad op de vernieuwing van de Bijlmer. Hij heeft daardoor het gebied in de afgelopen 20 jaar zien veranderen. Speciaal voor deze uitgave is aan hem gevraagd om kort en krachtig over de hoogtepunten te vertellen. grotere verscheidenheid aan bewoners is gekomen: naast lagere inkomens nu ook middelbare en hogere inkomens.” Wat vindt u de mooiste plek in het vernieuwingsgebied? “Alles rond Ganzenhoef. Ooit het ergste stukje in de Bijlmer: halfhoge wegen met daaronder winkels en parkeergarages in een catacombeachtige structuur. Hosselaars en drugsverslaafden hingen er rond tussen half gebarricadeerde winkels. Dat is wég. Die garages zijn weg, de rijbaan ligt nu op straatniveau. En er zijn nog steeds fantastisch leuke winkels. Dat kom je in de rest van Nederland (én Amsterdam) niet tegen. En het leuke is: je proeft nog steeds een Surinaamse sfeer. De Amsterdamse Poort is ook een geslaagd stuk, en niet te vergeten het Bijlmerpark nieuwe stijl. Dat was een park waar niet veel gebeurde en nu is het een fantastisch trefpunt voor de bewoners geworden.”
Foto Rochedale
Kunt u voorbeelden geven waaruit blijkt dat de vernieuwing zijn vruchten heeft afgeworpen? “Vroeger was Zuidoost als het ware een doorgangshuis; bijna niemand wilde er lang blijven wonen en het onveiligheidgevoel overheerste. Dat kwam door de anonimiteit en de eenvormigheid van de al diezelfde flatgebouwen met eindeloze binnenstraten, die je vaak alleen kon bereiken via grauwe parkeergarages. Nu is de wijk veel gevarieerder van opzet; er zijn laagbouwwoningen, koopwoningen, alle soorten huurwoningen. De Bijlmer is nu een wijk waar ook de middenklasse graag woont. Ook het openbare gebied is fors verkleind waardoor weer normale sociale controle mogelijk is. Mensen hebben nu tuinen. De onveiligheid is fors afgenomen; drugsverslaafden kunnen nu in een behoorlijke opvang terecht. Het mooie is dat de Bijlmer nog steeds een wijk is met een sterk Surinaams-Afrikaans karakter, maar dat er binnen die groep een veel
René Grotendorst houdt een toespraak tijdens de opening van de 24-uursopvang aan het Anton de Komplein
Is er dan niets te noemen wat ‘beter had gekund’? “Hier en daar in de F-zone zit de hoog- en laagbouw erg dicht tegen elkaar. Daarmee bedoel ik hoogbouwflats met aan de voet laagbouw. Ik vind dat geen mooie combinatie, maar er zijn ook mensen die het prima vinden.”
Grotendorst zou graag meer voorbeelden willen noemen van geslaagde projecten, maar helaas is er geen ruimte meer in deze bijlage. “Ondanks de crisis kunnen ze ons dit succes niet meer afnemen. De vernieuwing is geslaagd.”
Emile Jaensch
“De vernieuwing; we zijn er nog niet” “De Bijlmermeer is bedacht op de gemeentelijke tekentafel. Voor de vernieuwing van de wijk sloegen stadsdeel, Rochdale en gemeente 20 jaar geleden de handen ineen.
Foto James van der Ende, MKRS creative agency
Inmiddels zijn de tijden veranderd. Nieuwbouwprojecten zijn vertraagd en er liggen terreinen braak. Grote organisaties als de overheid en corporaties zijn niet meer als enige aan zet om de samenleving vorm te geven. De crisis geeft ook letterlijk de ruimte aan andere initiatiefnemers, aan mensen met een pioniersgeest en een visie. Bewoners die hun eigen huis kunnen bouwen of een tijdelijke moestuin bestieren. Een groep kunstenaars die de ruimte in een lege garage omarmt. Of een ontwikkelaar die een flat als klusproject in de markt zet, die anders gesloopt zou worden. Velen denken dat de vernieuwing al bijna klaar is, doordat de Bijlmermeer de afgelopen jaren onherkenbaar is veranderd. Er zijn veel mooie,
leefbare buurten tot stand gekomen. De gestapelde woningen van Fénice geven de Bijlmerdreef stedelijke allure. En met het vernieuwde Bijlmerpark hebben we iets moois gezaaid, nu kan het gaan groeien. De kers op de taart is voor mij het nieuwe station Amsterdam Bijlmer ArenA, dat in 2007 door Prinses Máxima is geopend. Het station verbindt bewoners met een gebied dat arbeidsplaatsen en ontspanningsplekken biedt. Bij de vernieuwing van de Bijlmermeer ging het natuurlijk niet alleen om bakstenen. De werkloosheid is gedaald en leefbaarheid en veiligheid zijn verbeterd. Er is een middenklasse aan het ontstaan. Het gaat gestaag de goede kant op, maar we zijn er nog niet. Ik voorzie dat de Bijlmermeer de komende jaren de plek wordt waar mensen naar toe komen om geïnspireerd te raken. Waar ruimte is voor onverwachtse initiatieven. Maar vooral een plek blijft waar mensen fijn met elkaar kunnen leven, wonen en werken.”
Emile Jaensch te midden van actieve bewoners Jamilah Blom en Peter Paul Tabak, tijdens de opening van park Karspelhof
Colofon
De Bijlmermeer blijft - veranderen Net als elders in stad en land worden er in Zuidoost veel minder nieuwe woningen verkocht dan voorheen. Het gaat langer duren voordat de vernieuwing van de Bijlmermeer klaar is. In de D-buurt en het Bijlmerpark komt pas op wat langere termijn definitieve nieuwbouw. Maar een rondje langs de buurten laat zien dat de vernieuwing niet tot stilstand komt. Dit jaar is in de D-buurt de bouw van 700 studenteneenheden begonnen. De garage Dennenrode is daarom kort geleden gesloopt. De studenteneenheden blijven 15 jaar staan. Inmiddels hebben honderden studenten hun weg naar de D-buurt gevonden als nieuwe bewoner. In de E-buurt staat een nieuw gebouw van kinderopvang WIPSAkids. Langs de Daalwijkdreef zijn in overleg met bewoners tijdelijke voorzieningen aangelegd, zoals een moestuin en een fietscrossbaan. De toekomst van de drie garages is onderwerp van gesprek tussen gemeente en stadsdeel. Rochdale is intussen begonnen aan de renovatie van het enig overgebleven stukje van Egeldonk. Gulden Kruis
De G-buurt is voor het grootste deel klaar. Aan de ’s-Gravendijkdreef is de voorbereiding gestart voor particuliere zelfbouw op vrije kavels. De K-buurt heeft een nieuw metrostation Kraaiennest én een nieuw winkelcentrum: De Kameleon. Zoals gepland wordt het oude winkelcentrum nu gesloopt. De zes partijen die aan een plan werkten om op een deel van de vrijkomende plek daar te gaan bouwen, zijn er niet uitgekomen. Het Projectbureau Vernieuwing Bijlmermeer en Rochdale zoeken nu naar andere investeerders. De woningbouw rond de vier garages aan de Karspeldreef komt voorlopig niet van de grond. Het PVB werkt aan alternatieven, want een snelle afronding van de de K-buurt is belangrijk voor het stadsdeel. In de H-buurt blijft Heesterveld voorlopig staan, met nieuwe kleuren, tijdelijke bewoners en veel activiteiten. Tenslotte: de bebouwing rond het Bijlmer Sportcentrum is weer een stap dichterbij gekomen, nu het stadsdeel en Ymere onlangs een overeenkomst hiervoor hebben ondertekend.
Tekst en redactie Projectbureau Vernieuwing Bijlmermeer, stadsdeel Zuidoost Productie Movement, Amsterdam Vormgeving Floppy Design Druk Dijkman Offset
www.vernieuwdebijlmer.nl