เอกสารเตรียมพรีเซนต์ เรื่อง ผลิตภัณฑ์จากปิโตรเลียม

L’Intelligance. M.4/8

น้ำมันเบนซิน น้ำมันดีเซล น้ำมันหล่อลื่น น้ำมันเชือเพลิงเครื่องบินไอพ่น น้ำมันเตำ น้ำมันก๊ำด

น้ำมันเบนซิน ในสหรัฐอเมริกำและแคนำดำ เรียกว่ำ แก๊สโซลีน (Gasoline) ในประเทศเครือจักรภพ อังกฤษเรียกว่ำ เพทรอล (petrol ย่อมำจำก petroleum spirit) เป็นน้ำมันเชือเพลิงส้ำหรับใช้กับเครื่องยนต์สันดำป ภำยในชนิดเบนซีน กำรวัดคุณภำพของน้ำมันเบนซิน ใช้ค่ำ ออกเทน ซึ่งในสมัยก่อนใช้วิธีเติมตะกั่วลงไปเพื่อปรับค่ำ ออกเทน แต่ต่อมำได้วิจัยพบว่ำเป็นอันตรำยต่อระบบ ประสำทของมนุษย์ ปัจจุบันจึงได้ใช้สำร MTBE (Metyl Tertiary Butyl Ether) แทน และมีชื่อเรียกใน ประเทศไทยว่ำ น้ำมันไร้สำรตะกั่ว

น้ำมันดีเซล (Diesel fuel) คือ น้ำมันเชือเพลิง ส้ำหรับเครื่องยนต์ดีเซล เป็นส่วนหนึ่งของน้ำมันดิบที่ได้จำก โรงกลั่นน้ำมัน (เช่นเดียวกับน้ำมันเบนซิน) ซึ่งเป็นน้ำมันที่ เรียกว่ำ น้ำมันใส มีจุดเดือดอยู่ที่ประมำณ 180-370 องศำ เซลเซียส เครื่องยนต์ดีเซลเป็นเครื่องยนต์ที่มีแรงอัดสูง (High Compression) และ สำมำรถจุดระเบิดได้เอง กำรจุดระเบิด ของเชือเพลิงชนิดนีเกิดขึนมำจำกควำมร้อนของแรงอัดสูงของ อำกำศในกระบอกสูบ โดยไม่มีควำมจ้ำเป็นที่จะต้องใช้หัว เทียน

น้ำมันหล่อลื่นเครื่องยนต์ (engine oil) หรือเรียก กันโดยทั่วไปว่ำ น้ำมันหล่อลื่น หรือ น้ำมันเครื่อง ประกอบ ไปด้วย 2 ส่วนที่ส้ำคัญคือ น้ำมันพืนฐำน และสำรเพิ่ม คุณภำพ น้ำมันเครื่องมีหน้ำที่ลดแรงเสียดทำนของวัตถุชินที่ เสียดสีกัน ระบำยควำมร้อนของเครื่องยนต์ เคลือบช่องว่ำง ระหว่ำงผิวสัมผัส ท้ำควำมสะอำดเขม่ำและเศษโลหะภำยใน เครื่องยนต์ ป้องกันกำรกัดกร่อนจำกสนิมและกรดต่ำงๆ และ ป้องกันก้ำลังอัดของเครื่องยนต์รั่วไหล เป็นต้น

แหล่งที่มำของน้ำมันพืนฐำนที่ใช้ท้ำมันเครื่องมี 3 แหล่งคือ • น้ำมันที่สกัดจำกพืช • น้ำมันที่สกัดจำกน้ำมันดิบ • น้ำมันสังเครำะห์ ผลิตภัณฑ์ ที่ได้จำกกำรกลั่นน้ำมันดิบ มีช่วงจุด เดือดระหว่ำง 380-500 องศำเซลเซียส และเติมสำรเพิ่ม คุณภำพต่ำงๆ ในปริมำณเล็กน้อยเพื่อปรับปรุงสมบัติให้ เหมำะสมส้ำหรับใช้งำนหล่อลื่นแต่ละอย่ำง

น้ำมันเครื่องบิน (Jet Fuel) คือ เชือเพลิงที่ใช้กับ เครื่องบิน สำมำรถแบ่งออกตำมลักษณะของเครื่องยนต์ ได้แก่ น้ำมัน เบนซินเครื่องบินใบพัด (Aviation Gasoline) และน้ำมันเชือเพลิง ส้ำหรับเครื่องบินไอพ่น (Aviation Turbine Fuels) จัดอยู่ในกลุ่ม DISTILIATE FUEL กลุ่มเดียวกันกับน้ำมันเบนซินรถยนต์ เพรำะระบบ เครื่องยนต์เครื่องบินใบพัด มีลักษณะคล้ำยคลึงกับเครื่องยนต์เบนซินที่ ใช้กับยำนพำหนะ แต่คุณสมบัติต่ำงๆ ของน้ำมันประเภทนีจะดีกว่ำ คือ ผลิตด้วยควำมบริสุทธิ์สะอำดเป็นพิเศษ มีจุดเยือกแข็งที่ต่้ำกว่ำ น้ำมันเบนซินเพรำะเครื่องบินต้องบินในระดับสูงอำกำศเย็นจัด น้ำมัน จะต้องไหลได้สะดวกตลอดเวลำ

น้ำมันเตำ เป็นผลิตภัณฑ์ที่เหลือจำก ที่ได้จำกำรกลั่นปิโตรเลียม โดยน้ำมำใช้เป็น เชือเพลิงส้ำหรับเรือและอุตสำหกรรม น้ำมัน ชนิดนีถูกออกแบบมำเพื่อใช้ส้ำหรับกำรให้ควำม ร้อน และใช้ส้ำหรับเครื่องก้ำเนิดไฟฟ้ำชนิด ดีเซลรอบต่้ำ นอกจำกนียังสำมำรถใช้กับ เครื่องยนต์ดีเซลรอบปำนกลำง น้ำมันเตำช่วย ลดก๊ำซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ จำกกำรเผำไหม้ที่ ออกสู่บรรยำกำศของโรงงำนอุตสำหกรรม

น้ำมันก๊ำด (Kerosene) เป็นน้ำมันเชือเพลิง ชนิดหนึ่ง เป็นสำรผสมของไฮโดรคำร์บอนที่มีจุดเดือด ตังแต่ 150-300 องศำเซลเซียส ประกอบด้วยพำรำฟิน แนฟธำและอะโรมำติกส์ ใช้ประโยชน์ในโรงงำน อุตสำหกรรม เครื่องบินไอพ่น และกิจกำรบินพำณิชย์ ซึ่งต้องกำรกำรเผำไหม้ที่สะอำด และยังใช้เป็นเชือเพลิง ส้ำหรับเครื่องท้ำควำมร้อน ในประเทศเมืองหนำว เป็น ของเหลวใส ไม่มีสี โดยทั่วไปจะวำงจ้ำหน่ำยโดยบรรจุ ในภำชนะสีน้ำเงิน หรือเติมสีย้อมสีน้ำเงิน

แก๊สหุงต้ม แก๊สธรรมชำติ

แก๊สปิโตรเลียมเหลว หรือ แอลพีจี (liquefied petroleum gas) จัดเป็นเชือเพลิงอีกชนิด หนึ่งที่มำจำกซำกดึกด้ำบรรพ์ (fossil fuel) เป็น ผลิตภัณฑ์ที่ได้จำกกำรแยกน้ำมันดิบในโรงกลั่นน้ำมัน หรือกำรแยกแก๊สธรรมชำติ ในโรงแยกแก๊สธรรมชำติ ซึ่งประกอบด้วยส่วนผสมของไฮโดรคำร์บอน 2 ชนิด คือ โพรเพนและบิวเทนไม่มีกลิ่น ไม่มีสี ปรำศจำกพิษ หนักกว่ำอำกำศ ติดไฟได้ในช่วงของกำรติดไฟที่ 2–15 % ของปริมำณในอำกำศ และอุณหภูมิที่ติดไฟได้เองคือ 400 องศำเซลเซียส

แก๊สธรรมชำติ เป็นปิโตรเลียมที่อยู่ในรูปของแก๊ส ณ อุณหภูมิ และควำมดันที่ผิวโลก ซึ่งประกอบด้วยสำรไฮโดรคำร์บอนเป็น หลัก โดยอำจมีสัดส่วนสูงถึงร้อยละ 95 ส่วนที่เหลือจะเป็นสำร จ้ำพวกไนโตรเจน และคำร์บอนไดออกไซด์ บำงครังอำจจะพบ ไฮโดรเจนซัลไฟด์ปนอยู่ด้วย โดยจะหมำยรวมถึง แก๊สธรรมชำติ เหลว ซึ่งเมื่ออยู่ในแหล่งกักเก็บใต้ผิวโลกซึ่งมีอุณหภูมิและควำม ดันสูงจะมีสภำพเป็นแก๊ส และจะกลำยสภำพเป็นของเหลวเมื่อ ขึนมำสู่พืนผิว เนื่องจำกประกอบด้วยไฮโดรคำร์บอนในกลุ่ม เดียวกันกับแก๊สธรรมชำติ แต่มีจ้ำนวนคำร์บอนอะตอมใน โครงสร้ำงโมเลกุลสูงกว่ำแก๊สธรรมชำติ จึงเรียกว่ำ แก๊สธรรมชำติ เหลว

แปรงสีฟัน

ยำระงับกลิ่น เทป แก๊สธรรมชำติ แก๊สหุงต้ม น้ำมันก๊ำด น ำ ้ มั น เบนซิ น ถุงน่อง สำยกีตำร์ สีเทียน น้ำมันหล่อลื่น น้ำมันดีเซล น้ำมันเชือเพลิงเครื่องบินไอพ่น น้ำยำขัดรองเท้ำ น้ำมันเตำ ขีผึง ตัวท้ำละลำย ยำงมะตอย ยำสีฟัน ยำฆ่ำแมลง

กำว

ปิโตรเคมี คือ สำรไฮโดรคำร์บอนที่ได้จำกกำรแปรสภำพของผลิตภัณฑ์น้ำมันและก๊ำซ ธรรมชำติ ซึ่งผ่ำนกระบวนกำรในโรงกลั่นน้ำมันและโรงแยกก๊ำซธรรมชำติ ได้เป็นวัตถุดิบ 7 ชนิด ได้แก่ มีเทน (C1) เอทธิลีน (C2) โพรพิลีน (C3) บิวทีลีนและบิวทำไดอีน (C4'S) เบนซิน (C6) โทลูอีน และไซลีนส์ เพื่อผลิตเป็นเม็ดพลำสติกและวัสดุสังเครำะห์ต่ำงๆ ก่อนน้ำไปแปร สภำพในอุตสำหกรรมต่อเนื่อง เพื่อผลิตเป็นสิ่งของเครื่องใช้ในชีวิตประจ้ำวันต่อไป

• อุตสำหกรรมปิโตรเคมีขันต้น (Upstream) • อุตสำหกรรมปิโตรเคมีขันกลำง (Intermediate) • อุตสำหกรรมปิโตรเคมีขันปลำย (Downstream)

เป็นกำรน้ำก๊ำซปิโตรเลียม ได้แก่ ก๊ำซอีเทน (Ethane) ก๊ำซโพรเพน (Propane) หรือผลิตภัณฑ์รูปของน้ำมัน เช่น แนฟทำ (Naphtha) มำแปร สภำพเป็นสำรปิโตรเคมีขันต้น สำมำรถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่มหลัก คือ • โอเลฟินส์ (Olefins) • อะโรเมติกส์ (Aromatics)

โอเลฟินส์ (Olefins) เป็นกลุ่มสำรประกอบไฮโดรคำร์บอนไม่อิ่มตัว ที่มีโครงสร้ำง โมเลกุลเป็นพันธะคู่ต่อกันตรงๆ มีแขนงเหมือนกิ่งไม้ อำทิ เอทิลีน (Ethylene) และโพรพิลนี (Propylene) ซึ่งในประเทศไทยวัตถุดิบตังต้นทีใ่ ช้ผลิตโอเลฟินส์ จะใช้ก๊ำซอีเทนและโพรเพน ที่ได้จำกโรงแยกก๊ำซธรรมชำติและแนฟทำที่ได้จำกโรงกลั่นน้ำมัน

• • • • •

ถุงพลำสติก แผ่นฟิล์มเอ็กซเรย์ พืนรองเท้ำ กันชนรถยนต์ พลำสติกกันกระแทก (Bubble Sheet)

• ฝำขวดน้ำดื่ม • บรรจุภัณฑ์ส้ำหรับ อำหำรและเครื่องส้ำอำง • ถุงซิปล็อก • ถุงร้อน-ถุงเย็น

อะโรเมติกส์ (Aromatics) เป็นกลุ่ม ไฮโดรคำร์บอนที่มีโครงสร้ำงโมเลกุลเป็นรูปวงแหวนของ คำร์บอน 6-8ตัว เช่น เบนซีน (Benaene) โทลูอีน (Toluene) และไซลีน (Xylene) ซึ่งในประเทศไทย วัตถุดิบตังต้นที่ใช้ผลิตอะโรเมติกส์ จะใช้คอนเดนเสท (Condensate) ที่ได้มำพร้อมกับกำรขุดเจำะก๊ำซ ธรรมชำติในอ่ำวไทย และแนฟทำที่ได้จำกโรงกลั่น น้ำมัน

• • • • • • • • •

เม็ดพลำสติกและเส้นใยโพลีเอสเตอร์ (Polyester) โพลีสไตรีน (Polystylene-PS) โพลีคำร์บอเนต (Polycarbonate-PC) ชินส่วนรถยนต์ ชินส่วนคอมพิวเตอร์ แผ่น CD และ DVD น้ำไปถักทอเป็นเสือผ้ำ พรม และสิ่งทอต่ำงๆ ตัวท้ำละลำย กำว

เป็นกำรน้ำผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึนจำกผลิตภัณฑ์ปิโตรเคมีขันต้นไปผ่ำน กระบวนกำรต่ำงๆ จนได้เป็นผลิตภัณฑ์ปโิ ตรเคมีขันกลำง เช่น สไตรีนโมโน เมอร์ ไวนิลคลอไรด์โมโนเมอร์ เอทิลีนไกลคอล และกรดเทเรฟทำลิกบริสุทธิ์ เป็นต้น เพื่อใช้เป็นวัตถุดิบในอุตสำหกรรมปิโตรเคมีขันปลำย

เป็นกำรน้ำผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึนจำก ผลิตภัณฑ์ปิโตรเคมีขันต้นหรือขันกลำงไปผ่ำน กระบวนกำรต่ำงๆ เพื่อผลิตเป็นเม็ดพลำสติก หรือวัตถุสังเครำะห์ประเภทต่ำงๆ ซึ่งจะถูก น้ำไปใช้เป็นวัตถุดิบในอุตสำหกรรมต่อเนื่อง อื่นๆ เช่น อุตสำหกรรมบรรจุภัณฑ์ อุตสำหกรรมเครื่องใช้ไฟฟ้ำ อุตสำหกรรม ชินส่วนรถยนต์ และอุตสำหกรรมสิ่งทอต่อไป

ยำงมะตอย ตัวท้ำละลำย

ยำงมะตอย เป็นวัสดุที่สกัดจำก น้ำมันดิบ มีสีด้ำ มีลักษณะเหนียวและควำม หนืดต่้ำ ยำงมะตอยนิยมมำใช้ในงำนก่อสร้ำง ถนน โดยใช้เป็นวัสดุผิวหน้ำ ซึ่งคุณสมบัติที่ ส้ำคัญของยำงมะตอยท้ำหน้ำที่ประสำนระหว่ำง วัสดุเติมเช่นหินและทรำย เข้ำเป็นเนือเดียวกัน โดยวัสดุที่น้ำมำใช้ในกำรเทผิวหน้ำถนนจะ เรียกชื่อเต็มว่ำ แอสฟอลต์คอนกรีต (asphalt concrete) และมักย่อว่ำ แอสฟอลต์

ตัวท้ำละลำย (solvent) เป็นของเหลวที่ สำมำรถละลำย ตัวถูกละลำย ที่เป็นของแข็ง ของเหลว หรือก๊ำซได้เป็น สำรละลำย ตัวท้ำละลำยที่คุ้นเคยมำก ที่สุดและใช้ในชีวิตประจ้ำวันคือน้ำ ส้ำหรับค้ำจ้ำกัด ควำมที่อ้ำงถึง ตัวท้ำละลำยอินทรีย์ (organic solvent) จะหมำยถึงตัวท้ำละลำยอีกชนิดที่เป็น สำรประกอบ อินทรีย์ (organic compound) และมี คำร์บอน อะตอมอยู่ด้วย โดยปกติตัวท้ำละลำยจะมี จุดเดือด ต่้ำ และระเหยง่ำย หรือสำมำรถก้ำจัดโดย กำรกลั่น

ตัวท้ำละลำยอินทรีย์ใช้ประโยชน์ทั่วไปดังนี • ซักแห้ง (dry cleaning) เช่น เตตรำคลอโรเอทิลีน (Tetrachloroethylene) • ใช้เจือจำงสี (paint thinner) เช่น โทลูอีน (toluene) น้ำมันสน(turpentine) • ยำล้ำงเล็บและตัวท้ำละลำยกำว เช่น อะซิโตน เมทิลอำซีเทต เอทิลอำซีเทต • สำรก้ำจัดครำบที่เป็นจุด เช่น เฮกเซน (hexane) ปิทรอลอีเทอร์(petrol ether) • สำรช้ำระล้ำง เช่น ซิตรัส (citrus) เทอร์ปีน(terpene) • น้ำหอม เช่น เอทำนอล • เคมีสังเครำะห์