r^
Uf ^ ^JT'
G
I
LD A
S
DE EXCIDIO B R
I
T ANN
I vE.
<Kl Vi-' t^^l^ ^/^l^u^
G
I
L DA
S
DE EXCIDIO
BRITANNIiE. AD FIDEM
CODICUM MANUSCRIPTORUM RECENSUIT
JOSEPHUS STEVENSON.
LONDINI: SUMPTIBUS SOCIETATIS. M.DCCC.XXXVIII.
Dft
(
LONDON PKlNTliD BY SAMUUL BENTLEV,
Bangor Ilouse, Shoe Lane.
ENGLISH HISTORICAL SOCIETY. MEMBERS. 16th May,
1837.
HIS MAJESTY KING WILLIAM
IV.
The ViscouNT Acheson, M.P. The Earl of Bandon, D.C.L. The DuKE of Bedford, K.G. Thomas Wentworth Beaumont, Esq. M.P. The ViscouNT Bernard. The Hon. Henry Boyle Bernard.
The LoRD Bexley, F.R.S. F.S.A. JoHN S. Brewer, M.A. Queen's CoUege, Oxford. Captain Arthur Arundel Browne.
Rev.
JoHN Browne, D.C.L. Bandon, Ireland. The DuKE of Buccleuch, K.G. Rev. James Bulwer, M.A. The LoRD BisHOP of Chichester. WiLLiAM Nelson Clarke, Esq. M.A. Rev. Henry O. Coxe, M.A. British Museum. Rev.
James T. Gibson Craig, Esq. The Hon. Robert Curzon. The Viscount Dungannon, M.P. The Earl of Dunmore. The LoRD BisHOP of Durham. The Dean and Chapter of Durham, LoRD Francis Egerton, M.P.
ROBERT Few, Rev.
J.
Esq.
FoRSHALL, M.A. F.R.S. F.S.A.
Dr. Franck.
Britisli
Museum.
RoBERT Gatty, Rev.
J.
Esq. F.S.A.
A. GiLES, M.A.
Head Master
of the City of
London
School.
Rev. WiLLiAM Stephen Gilly, D.D. Prebendary of Durham. WiLLiAM Grant, Esq. The Right Hon. Thomas Grenville, Trustee of the British
Museum.
The Earl Grey, K.G. Stacey Grimaldi, Esq. F.S.A. M. GuizoT, Membre de ITnstitut Royal de France et de la Chambre des Deputes. Thomas Duffus Hardy, Esq. F.S.A. Record Office, Tower. WiLLiAM Hardy, Esq. F.S.A. Duchy of Lancaster Office. Rev. WiLLiAM Harness, M.A. Sir George Harrison, K.C.H. Auditor of the Duchy of Lancaster.
Edward Craven Hawtrey, D.D. Head Master Thomas Buchan Hepburn, of Smeaton, Bart.
Rev. Sir
of Eton.
JoHN Hepburn, Esq. James Maitland Hog, Esq. of NewHston. Thomas Hog, Esq. JoHN Holmes, Esq. F.S.A. British Museum. Alexander Beresford Hope, Esq.
Henry Thomas Hope, Esq. M.P. Henry Piiilip Hope, Esq. JoHN MiTCHELL Kemble, Esq. M.A. JoHN Langhorne, Esq. Berwick. The Marquess of Lansdowne, K.G. Trustee of the British Museum.
President of the Council,
Rev. JOIIN LlNGARD, D.D.
James Loch, Esq. M.P. JoHN LocH, Esq. Deputy-Chairman of the East India Company. WiLLiAM M'DowALL, Esq. Vice-Presidcnt of the Maitland Club. JoHN Whitefoord Mackenzie, Esq. Edinburgh. Rev. S. R. Maitland, Librarian to thc Archbishop of Canterbury.
Rev. J. Mendham, M.A. Sutton Coldfield. JoHN MiLLER, Esq. Q.C. Stone Buildings, Lincoln's Inn. M. MoNMERQUE, Membre de rinstitut de France. Rev. James Mortox, B.D. Vicar of Holbeach, and Prebendary of Lincoln.
JOHN MURRAY, Esq. The Marquess of Northampton, F.R.S. The LoRD NuGENT, G.C.M.G. Antonio Panizzi, Esq. LL.D. British Museum. Sir Thomas Phillipps, Bart. F.R.S. F.S.A. Robert Pitcairn, Esq. Edinburgh. Ralph Price, Esq. Treasurer of Bridewell and Bethlehem Hospitals.
Philip Pusey, Esq. M.P. Rev. James Raine, M.A. Vicar of Meldon, Librarian of Durham Cathedral.
Right Hon.
Thomas Spring
Rice, M.P. Chancellor of the Ex-
cliequer.
William Upton Richards, B.A. British Museum. JOHN RlCHARDSON, Esq. F.S.A. The ViscouNT Sandon, M.P. The LoRD SCARSDALE. Sir RoBERT Smirke, R.A. F.S.A. JoHN Smith Y^". Esq. Secretary of the Maitland Club. The DUKE of SOMERSET, K.G. JoHN Spencer Stanhope, Esq. M.A. Sir George Staunton, Bart. Rev.
Joseph Stevenson, Esq.
Patrick Maxwell Stewart, Esq. M.P. John Shaw Stewart, Esq. Edinburgh. The DuKE of SUTHERLAND. Clement Tudway Swanston, Esq. Q.C. F.S.A. The LoRD Teignmouth. Henry Sykes Thornton, Esq. Rev. Dr. Thorp, Warden of the University of Durham. Rev. George Townsend, B.D. Prebendary of Durham.
W.
TuRNBULL, Esq. Secretary of the Abbotsford Club. Edward Tyrrell, Esq. Remembrancer of the City of London. Patrick Fraser Tytler, Esq. F.S.A.E. B. D. D.
Adam Urquhart, Esq. Edinburgh. Edward Vernon Utterson, Esq. F.S.A. The LoRD Vernon. George Vivian, Esq. Sir Patrick Walker. RoBERT Walters, Esq. F.S.A. James Weale, Esq. Robert Weddell, Esq. Berwick. M. Van de Weyer, Minister of the King of the John W^ilson, Esq. Tweed House, Berwick.
Belgians.
PRE F AC
§ 1.
There
E.
are few writers of En^lish History
Lifeofciidi,!
involved in
whose biography has
We
as St. Gildas. tainty his
ÂŁis
led to so
much
discussion
are unable to speak with cer-
to his parentage, his country, or even
name/
the period
when he
or the
lived,
works ofwhich he was the author. It is contended by some that only one individual bearing this
name
M iddle Ages, g-ends in
attained any eminence during- the
and that
to
him
relate all the
which St.Gildas is commemorated
;
Le-
while
others assert, with equal pertinacity, that there
two personages of the name, and that the exploits of the one have, in some degree, been ascribed to the other. Without enwere at
least
tering into this controversy, to profit
we
shall
by the information which
it
endeavour
has
elicited,
adopting those results which, upon an examination of the rival theories, bear the greatest ap-
pearance of probability.
'
See the
following
and the reference
He
given.
named
'
is,
Cormac
to
section,
Beda
there
apparently, sur'
by the copyisl
of the earliest of the
existiug
MSS., see the present volume,
The passage, however, be understood as if Corniac wcre the nanie of the scribe, not an adjunct tothe nanie of the auliior. 35, 18.
may
obscurity.
PREFACE.
VI
beyoiid ^
2. It is ยง ^
Materiais wlieiice de-
all
named
dispute that a writer 1.
Gildas (or, as Beda seems to have read, Gildus,) was the author of a work upon the early history
rived.
'
of Britain
and as the passages quoted from that
;
work by Beda agree very scripts of the
'
manu-
closely in all the
Historia Ecclesiastica/
we
are war-
ranted in concluding- that the whole work, as
now have
we
has sustained no very important
it,
alterations since the
when
time
The information which
was
it
written.
contains respecting
it
its
author
is
credit,
and may safely be adopted as the basis
consequently entitled
to
the highest
of our ensuing- remarks.
There
exist, also,
two Legends of
statements sometimes
containing
St. Gildas,
reconcileable
with the details furnished by authentic History, at other times directly opposed to for the first time printed,
sent volume
the other,^ which
;
considered expedient
form,
s 3. o
Twoindividuals
named
cited
whenever
Followingo the
it
reprint
has not been in
an
entire
requisite.
authority of Archbishop j i
Ushcr,^ to which consideral)le deference must be
naniay,
niusr
is
to
One of these,
it.
accompanies the pre-
^
paid, especially in such questions as are to be de-
cided by the aid of chronology,
we
conclude that
there were at least two individuals called Gildas,
surnamed respectively
'
H. E.
I.
xxii.
ยง
50,
Albanius
*
pclit.
i
1838. ^ It is printed by IJolhindus in the Acta Sanct. mens. Januar. tom. ii. \). 9)8, aud in a more
and
'
Badoni-
complete form by Mabillon, Act. Saiictor. Ord. S. lieued. i. 130, edit. Venet. 1733. IMiniord. pp. 442, 444, 906, etc, edit. Dubi. 1G39. ''
'
'
PREFACE.
and that they were not conteniporaries.'
cus,'
Gildas
who must be
Albanius,
printed,
is
ject of the
he whose exploits form the '
dis-
sub-
Vita Gildae' prefixed to the pre-
sent volume.
We
shall,
a few remarks upon
He was
carefully
from the author of the work now
tinguished
offer
vii
in
the
first
place,
this carlier individual.
born about a.d. 425
;-
and in the
thir-
teenth year of his age passed over from Scotland, of which he
was a
nativc, into France, at
that time under the rule of Childeric, the son of
Merovius,^ where he founded the monastery of
The Le^end
Ruys.*
printed by Mabillon, after
detailing- his various miracles,
him the authorship of the
and
ascribing' to
Epistolaris Libellus,'
'
proceeds to recount his death, which, according to
it,
nal
occurred in France
and contains
;
inter-
evidence of having been composed, or at
least reduced to its present form, in the eleventh
century.^ ยง 4.
The
Life of Gildas, ascribed to Caradoc of
' The contrarj- opinion is de- to the throne a. d. 45G; Chion. feuded by HoUandus, Jan. toni. INIoissiac. ap. Houquet, ii. G19. ii pp. 953 956 Vossiiisde Hist. It is inipossible to reconcih? tiie Mabillon, Annal, chronoh)gy of this kinj;'s rei^ii Latiii. II. xxi. Ord. S. Hened. vi. ยง 19. The with tiie theory tlial (iildas Allmtrauscriber of thc ohlest existiuK nius aud Gildas Hadonicus were iMS. believed tliat tlie autiior of one aud the sanie persou. ^. .'veuitad quanidainiusulaiii, the work which he copied, was thecontemporary of Arthur. See qu;u iu Reumvisii pagi prospecAct. SS. ut supra, tu sita est.' p. 11, iiote '. ;
;
.
1
*
Vit.
S.
Gilda-,
iuter
Acta
9G0, ^ IG. 'Acta SS. ut supra. Chihleric, the son of jNIerovius, succeeded
SS. Jan.
ii.
!
ยง
IG.
^
31.
* i
Act. SS.
ut supra, p. 95G,
3 h 1
PREFACE.
Vlll
Llancarvan, which accompanies the jjresent volume,
is
supposed by Usher to relate in like man-
ner to Gildas Albanius.
It
agrees with the
Leg-end already mentioned as to his parentage
and birth/ and also states that hevisited France; but
diflfers
from
in
it
turned to England
On
years.^
his
fixed
is
he re-
an absence of seven
homeward journey he encoun-
tered an adventure in
which
that
asserting-,
after
by what
stances with which
it
sequent residence in
Pepediauc, the date of is
known
of the circum-
was associated.^ His subArmagh,* his reconciliation
with Arthur,^ the siege of Glastonbury,*' with
which
his
name
is
connected, are facts, the era of
which can be ascertained with tolerable accuracy.
According to the same authority,
this Gildas
died in a.d. 512,^ eight years before the birth of
more
his
illustrious
namesake with
whom
he has
been so frequently identified. and Gildas
§ 5.
Badonicus.
Gildas Badonicus informs us, in the ensu-
ing work, that he was born in the year in which
Saxon invaders of EngUmd sustained a signal Badon consequently we have only to ascertain whcn the one event took the
defeat at the siege of Kair
;
place, in order to establish the exact date of the other.
'
^
ad
His words, as quoted
2 see See § 1. ^ 2. ^ 4; see alsol^slier^s Piimoivl. ann. 462, and the refereiices
llicre iiidicated. *
Vit.
(jlilila',
Priiiiuid. p. 41»H.
in the
note below,^
* Vit. Gildae, ut supra, § 6; Priinord. p. .508. Vit. t;ilda^ ut supra, § 10, 11 Priniord. p. 510. •"'
;
ut siipra, §
.5;
'
"
Priniord. ad ann.
Kx
eot('iiij)oreiiunccives,nunc
PREFACE.
IX
have indeed received from Beda a different intcrpretation from that which
we have
hcre assig-n-
ed to them. That writer understands them as meanin^ that thc sieg-e of Kair Badon occurred forty-four years after the arrival of the Saxons in
England/ whereas they seem rather
to
show that
Gildas wrote his Epistle forty-four years after that
sicg-e,
he bein^ then in the forty-fourth year
Admitting that Beda has here, as
of his age."
elsewhere/ been mislcd by the turgid and involved style of the author,
remains for us to
it
fix
the date of the sie^e of Kair Badon, which, as has
been already statcd, was coeval with the birth of Gildas.
The ar^ument
in favour of the year
520 rests partly upon the direct authority of Mat-
thew of Westminster,* and partly upon the data furnished by an
who
.
.
.
Hlsargument to cap. shows that he understood
usque ad
obsessionis Badonici nion-
qui prope Sabrinum ostium habetur, no\ issimaeque ferme de
tis.'
iudicating
,
non minima; stragis, quiquequadragesimusquartus,ut
furciferis
novi,oritur[orditur]auuus,mense qui jam et meae nativitatis est. ยง 26, p. 33 *. . ex eo temporenunccives,
jam primo emenso,
โ ข
nunc hostes, vincebant, usque ad obsessionis IJadonicimon-
quando non minimas
x\i. ยง 38.
.520.
Unde [Saxones]
in
I
180, edit. 1.J70. temjiore (iuorthigerni us-
i.
'A
que ad belium liadonicum, quo Arthurus dimicavit adversus Saxones et eos debellavit, cxxviii meaning is at- anni a bello Biidonico usque ad passage by the bellum deCamelan,in quo cajsus
adventus eorum in Bhtanniam. I.
runt.
eisdeni
hostibus strages dabant, quadragesinio circiter et quarto anno
A.D.
'
Ilritanniam revertentes in Totone.sio littore applicuerunt, et ad ultimum Irbeni Badonis obside-
.
tis,
xviii.
it as quis Gildaj Sapientis nativitatis annus sit.' See the present volume, p. 7, ^ Compare Gildas, ยง 17, note ^, with Reda, H. E. i. xii. ยง 39, note ***, of the edition of 1838.
,
tis,
annum
British chronicler,'
twenty-two years elapsed be-
atlirms that
hostes, vincebant,
aunum
anonymous
'
I
-
The same
tached scribe tle
the
to
who '
this
prcfixed to the KpisCapitula Libri Sequen-
i
;
est Artliurus, xxii anni.
Primord.
p. 401.
Usher,
PREFACE.
X
ween that siege aiid the death of Arthur at the battle of Camelon, which latter event Usher as-
t
signs to the year 542/
Deducting', therefore,
twenty-two years from a.d. 542, we
fall
back
as the year of the birth of
upon the year 520, Gildas.
Such a system of chronolog-y, moreover,
§ 6.
is
perfectly reconcileable with the internal evidence
Althoug-h this informa-
furnished by the writer. tion
is
scanty,
it is
sufficiently definite at
refute the opposite theory,
and
to establish the
general accuracy of the view which has
taken of the subject.
The
once to
present
now been
work contains
exhortations to various eminent personages f and it can be shown that no such individuals were con-
we
temporaries, except about the period which
an argument too
assign to Gildas Badonicus,
strong not to determine the controversy in favour of the doctrine of Usher. p^ese"
§
t^^wk
Having thus shown
7'-
to be distinguished
is
that he
that Gildas Badonicus
from Gildas Albanius, and
was born about
a. d. 520,
to ascertain the exact time at
it is
which the following
work was composed, Gildas having wrote
it
stated that he
in the forty-fourth year of his age.
cannot hesitate, therefore, *
not difficult
in
We
concluding that the
Epistola Gildai' was composed in the year 564.'
'
Primord. ad ann, and the
aiithorities there quoted,
add Angl. Sacr.
i.
cunus,
§ 33,
188.
whom
;
C'unc't;las,§32; rind INIaglo-
in
see the
respective annotatioiis.
3 Sec Naniely, Constantine, § 28; Aureliiis Coiiaii, § 30 ^'(irti|)<)i\ , ann. and ^
§31;
concerning
towhich the authorities indicated
ference
is
Primordia ad pages to which re-
llslier's tlie
there niade.
PREFACE.
1
has already been remarked that this Authors hy whnm this 1 Tt '« by Beda, who treats it with respect,
It
8,
§
work
•
cited
is
XI
1
1
1
^°l^
and
refers to
In
weight.
it
as an authority of considerable
manner
like
in the year 804,
quotes this writer,
designates by the epithet of the author Britons.
Alcuin,'
of an
*
whom
died
he
Sapientissimus,' as
admonitory
The temporary
who
address to
interest,
the
however, of
this production, as well as
the difficult and in-
volved style in which
written, must, at all
times, have prevented
known
or admired
;
it is
froni
it
becoming generally
and we may hence account which it was permitted to
for the obscurity into
sink,
and the paucity of the manuscripts which
have come down to our times.^
GeofFrey of
^ The same remark was made Legitur in Libro GLlfli Britsapientissinii quod iidem long ago by ^Villiam of Newipsi Brittones, propter rapinas et burgh, whose opinion and testiavaritiam Principum, propter ini- mony are worthy of being crequitatemet injustitiam Judicuni, dited. ' Habuit gens Britouuin, propter desidiam et pigritiam ante nostnim Bedam, proprium praEdicationisEpiscoporum, prop- historiograplium Gildam, quod '
'
tonum
'
j
[
,
iuxuriam et malos mores patriam perdiderunt. populi,
et
ter
Beda
testatur,
qu»dam
ejus
verba suis litteris inserens, sicut ipseprobavi, cum ante annos aliquot in ejusdem Gildas lil)rum legendumincidissem. Cum enim sermone sit admodum impolitus atque insipidus, paucis eum vel transcribere vel habere curan-
Epist. Alcuini ix. I. 15, edit. Froben, 1777. Discite Gylbum sapien[/. Gylduni] Brittonum tissimum, et videte ex quibus causis parentes Brittonum perdiderunt regnum et patriani, et considerate vosmetipsos, et in tibus, raro invenitur. Integritatis vobis pene similia inveniatis. tamen ejus non leve documentum Froben est, quia in veritate promenda Ep. ejusdem lix. I. 78. printed this letter from a single propriae genti non parcit, et cum MS. It must be admitted, how- admodum parce boua de suis loever, that Usher's transcript of quatur, multaineismalafleplorat, Alcuin's Epistles (for the loan of nec veretur, ut verum non taceat, which the Society is indebted to Brito de Britonibus scribere, the Kev. Joseph Bames, Fellow qucnl nec in bello fortcs fuerint, Proemium of Trinitj CoUege, Cambridge,) nec in pace fideles.' Auctoris, p. 2, edit. Pari:., IGiO. is even more erroueous, siuce it reads Giraldum.' I
I
[
;
'
j
1
I
i
*
PREFACE.
Xll
Monmouth
cites
no trace exists
Gildas for information of which
any copy with which we are
in
acquainted/ from which
it
mig-ht,
perhaps, be
surmised that he was ignorant of the present
work, did he not, upon other occasions, transcribe
almost verbatim, but without mention-
it
ing the
name
of the author from
He
sages are derived.^
whom
these pas-
erroneously refers to
Gildas as his authority for the narrative which
he gives of the miracles of Germanus f but no such account is to be found in that author, al-
though
it
is
preserved by Nennius.*
He
else-
' For instance ; speaking of ' reversi sunt in Britanniam, pluthe dispute between Lud and his ribus aliis comitati, quorum doc brother Nennius, he says, ' quam trina gens Britonum in fide Christi contentionem, quia Gildas histo- in brevi corroborata fuit. Eorum riographus satis prolixe tractavit, nomina et actus in Libro reperiun-
eam
praeterire praeelegi,
quod tantus
ne
id,
tur,
quem Gildas " De
Victoria
Ambrosii " inscripsit. paravit, viliori dictamine videar Quod autem tam lucido tractatu maculare.' Hist, Reg. Brit. i. paraverat, nullatenus opus fuit scriba tanto
stylo
Aurelii
edit. fol. Heidelb. 1587. ut inferiori stylo renovaretiir.' iv. says that ' Dunwallo Molmu- xix. " See VI. i. ii. iii. tius . . leges, quae Molmutinae ^ ' . . . multa per eos [sc. Gerdicebantur, inter Britones statuit,
xvii.
He
.
.
.
.
statuit
siquidem inter cetera,
qua; multo tempore post B. Gildas scripsit, ut templa Deorum et civitates talem dignitatem haberent, ut quicumque fugitivus, sive reus, ad ea confugeret, cum venia coram inimico suo abiret. Statuit etiam, ut via), quae ad
manum
et Lupum] miracula ostendebat Deus, quae Gildas in tractatu suo luculento sermone
paravit.'
Galf.
Monem.
vi. xiii.
See § 32, 33, 34, 35, edit. Lond.1838. After having referâ&#x20AC;˘â&#x20AC;˘
red to Gildas, as the authority whence he procured his informapra'dicta templa et ad civitates tion conceniing Germanus, he ducebant, nec non et aratra colo- proceeds immediately with these norum, eadem lege confirmaren- words, which are transcribed tur.' 11. xvii. In liis accouiit of almost verbatim from Nennius. the conversion of liritaiu to Ciu-is- * Data autem puella regi, ut tianity, undcr Pope Kleutherius, pr;cdictum est, dixit Hengistus througli tlie instrunu;ntality of ad eimi, " Ego sum pater tuus, et Faganus aud Duvanus, he in- consiliator til>i esse debeo, nolo forms us that thcse missionaries praeterire consiliuni ineum, quia
PREFACE.
Xlll
where follows Nennius, preserving the very words of that writer, but not mentioning" him by name.'
may
It
hence be concluded that Geoffrey of Mon-
mouth had seen a copy of the Historia Brittonum/ to which the name of Xennius was not '
prefixed,
and that he
into the
fell
eommon
of ascribing- to Gildas the anonymous
error
work which
afterwards was g-enerally ascribed to Xennius.
Giraldus Cambrensis, too, cites Gildas, but in a
manner
too vague to be conclusive in the pre-
sent inquiry
although there seems reason, from
;^
other passag-es, to conclude that he was acquainted
with the that
its
'
Epistola Gildac
;'
believing-,
however,
author was the contemporary of Arthur.^
Besides the work here printed, no other Yjv^to' ^'''^^" production of Gildas has reached our time, nor, ยง 9.
althoug-h several are ascribed to him, istence of scribe,
is
the ex-
any other clearly established.
indeed,
who
prefixed the
'
Capitula
The '
to
" Nec in pace fideles." Girald. Cambren. de Illaudab. VI. xiii. cf. Nenn.ยง 38. See particularly the account Wallia\ ii. ii. ap. Angl. Sacr. ii. given by Girald. Cambr. of the 488; cf. the present edition,ยง6. ' Sed, e diverso, qui a Scottis erection of A'ortigem's castle, of the mission in search of iMerlin, et Pictis populisque tam vilibus of his discovery and the conver- fere debellati, auxiliatrices Rosation with his mother, of his manas toties vexarunt legiones, interview with the king and its dicentes, sicut ex Gilda colligiand compare Nennius, mus, " Barbari nos ad mare, mare results autem ad IJarbaros impellit. ยง 40, 41, 42, edit. Lond. 1838. ' Angl. Sacr. ii. 663 ; Camd. Hinc subjugamur, hinc submergimur, hinc trucidamur." NunScripp. p. 880. 'โ ข'... quod et Gildas olim in quid tunc fortes, inquit, et laulibro, " De Excidio liritonum," dabiles fuere ?' Ibid. cf. the premore historico suie gentis \itia sent editiou, ยง 20. veritatis amore non supprimens.
omnes iniinicos tuos virtute gentis meae superabo.'"
Galf.
Monem.
i
-
his
verbis declaravit,
bello fortes, nec in
1
'
'
l
!
;
;
'
i
)
;
PREFACE.
XIV
the earliest remaining manuscript copy, intro-
duces Gildas himself promising that hc would write a larger volume upon the History of the British kings and their wars
;'
and adds that he It has
actually fulfilled this promise.
been remarked
^
already
that no such assumption
ranted by the text, as
we now have
it
;
war-
is
nor can
any satisfactory reason be assig-ned for the advancement of such an assertion. In accordance with this statement, however, a
appended
is
to the
'
same information, and
Historia/
memorandum repeating
adding' that
the
work,
this
was destroyed by the whose conduct it severely cen-
after having* been written,
British
kings,
sured.^ § 10. Geoffrey of Monmouth,
city as
upon whose vera-
an historian no reliance can be placed,
speaks confidently of a book written by Gildas, '
De
Victoria Aurelii Ambrosii,'
which no one,
it is
*
a production
believed, except himself, has
had the good fortune to
Cam-
Giraldus
see.
brensis had been informed that our author wrote
several books treating- of the exploits of Arthur,
but that he destroyed them upon hearing that his brother had been put to death by that prince f this
See the present edition, p. 7. Capit. XX. ^ See the note upon the pas'
sage
last qiioted.
3
See
^
'
p. 3.5, note '^
Libro reporiuntur, qucni (Jildas " l)c Victoria Aurdii Anibrosii " Hist,
IJrit.
to
so indcfinite,
III.
xxi.)
is
it
(Scoti-
it niay liave been derived, and probably was, from this pas-
that
sage of Geotrrey.
EoriinÂť noniina et actus in
inscripsit.'
Fordun's allusion chron,
iv.
xix.
De
Sentcni
Ciilda vero, qui adeo in suain acritcr invchitur,
diciint
liritoncs,
^
'
(luod
j^roptcr
fratrcni suuni Albauia' priiicipeni,
PREFACE.
XV
leport, founded iipon the conlusion ot
individuals
The
named
tlie
two
Gildas, seems of no authoiity.
Scottish historian,
John de Fordun,
ascribes
to Gildas certain Latin verses prophetical of the
victories
which should be gained by the Britons
and Scots over the English which he has no
title,
and
to the authorship of
;'
to
which
his
name was
probably aflBxed that they might derive from
Of no
additional weight and currency.
authenticity
is
the Latin
poem
it
g-reater
relative to the ex-
ploits of the early British sovereig-ns, preserved
in the Cottonian
Gildas,^ nor
is
MS., where
it
is
ascribed to
there any reason to ascribe to hira
the verses commemorative of Sextus king- of Ireland.^
It is
unnecessary to do more than refer
the reader to the veritable GeoflFrey of
Monmouth
rex Arthurus occiderat, prius a Carausio, deinde fideliter oHeasus haec scripsit. Unde et a Conano servati, sed et ab Aulibros egregios, quos de Gestis relio Ambrosio reparati, nec noii Arthuri et gentis sua; laudibus a niultis liuc usque priiicipibus, iiiultos scripserat, audita fratris (luanivis non oiunibus, coutisui nece, omnes, ut asseruut, in nuati. niare projecit Cujus rei causa, ' IJruti posteritas, cum Scotis iiihil de tanto principe in scriptis associata, authenticis expressum invenies.' Anglica regnapremet Marte, Girald. Cambreu. de lUaudab. labore, nece. Wallifp, ir. ii. ap. Angl. Sacr. ii.
quein
Historia? veterisGildas luculen-
448. '
rum
tus arator
IMulta quidem et vera, quoprosaice quwdam et qua-dam
'
n)etrice, praedixit experta
;
Hjec
retulit, p;irvo
carmine
plura notans.'
quo-
rum qu;cdam pauca operis sui Sce Scotichron. III. xxii. xxiii. metrici, qua; secundum nostri and XV. xxx. ^ Julius, D. xi ; temporis expositores nondum acsee extracts cidissc putantur, huic operi, capi-
from
tulo pr;psenti, placuit inserere, ut
39, 49, 55, 57, 72,
sequuntur. Et primo sequitur de continuatinne confecti fu.'deris inter Scotos et Britoues, incepti
it
in
Usher's Frimord. pp. T.i,
101, 200.
^See.MS. Hodl. NE.C4,:{, II;
MS. 87, b.
Cotl. Vcsp.
E.
vii.
IV.
85,
PREFACE.
XVI
Ibr information respecting the Latin version
by
Laws of king Molmutius.^ Of the works of Gildas now printed onlv ± ^
Gildas of tbe Britisb s 11.
Existing manuscripts.
•'
two manuscripts are known.
A A manuscript .
of tbe thirteenth century,
Library of the Univer-
belong-ing^ to the Public
sity of
Cambridge, (F.
f.
rently, the property of the if
i.
27,) once, appa-
monks
of
It forms
not transcribed in that monastery.
part of a large volume, in
folio,
Durham,
written upon
vellum, in double columns, with considerable
elegance
its
;
text
good, al-
in general,
is,
thoug-h the scribe has occasionally fallen into Its margins,
palpable errors. fered
which have suf-
by the knife of the binder, contain nume-
rous glosses, the more valuable of which are
given amongst the notes to this edition. tixed are the into
arguments
for the different
Pre-
books
which the work has been somewhat inju-
diciously divided
has not been
;
an arrangement which
it
thought expedient to retain.
This manuscript contains only the
*
Historia
Gildaj.'
£.
A
manuscript of the end of the four-
teenth, or tury,
commencement of
also dcposited in
at Cambridge.
wards the
end
(D.d.
i.
a
of
the fifteenth cen-
the Public 17.)
large
Library
It occurs folio
to-
volume,
written in double columns, upon vellum, but
See (ialf. Moiicmut. ir. xvii., Augl. Sacr. ii. 2G0, Chrou. J. '
j
i
Castor, cited in Tanner'sHiblioth. ', aud othcr WTiters.
p. 321, note
PREFACE.
wants the whole of the
iinfortunately
pre-
and a small portion of the beginning
face
Although agreeing closely with
of the work.^ the
XVll
manuscript, upon the
earlier
whole,
it
soraetimes varies for the better, and affords
the
means of
the
correcting- the errors of its prede-
both the
It contains
cessor.
Historia' and
'
Epistola Gilda?.'
'
Besides these, there are no distinct traces
ยง 12. ^
of the
tJncoiiated
manuscripts.
of any other manuscripts, England or upon the Continent. It is
existence
either in
not indeed easy to decide what were the autho-
used by the earlier editors, Polydore Verg-il
rities
and Josseline, who either may have employed
unknown to us, or may have altered and amended the text upon their own responmaterials
sibility
;
but the only individual
alludes to a manuscript of Gildas
does he do so upon his ยง 13.
own
who is
distinctly
Camden, nor
authority.^
In addition to these mauuscripts, the
foUowing editions of the tola Gildas
'
have
been
'
Historia
used
in
'
and
the
'
Epis-
present
volume.
The
first
edition of the
work was given by
the well-known Italian scholar Polydore Vergil,
and
wa.s priuted in cursive typc, at
commeDces with the paspr^tendentibus. et lacubus frigidum,' p. 12, 1. 14, of this *
sage
ing the
It
edition. ^
Camden,
in
a
of Britain,
This Gildas in sonie MS. copies in France is called Querulus, as I had it from the famous says,
'
'
Bamab.
marginal
note to the account which he transcribes from Gildas concem-
destruction
Lon-
Brisonius.'
trod. col. cj. edit fol. |
Britann. Inir>9.i.
Editions.
PREFACE.
XVlll
don, in
1525.^
The
Cuthbert Tunstall,
Preface,"
addressed to of London,
then Bishop
informs us that two manuscripts were used in forming^ the text;
fecit, ut placuerit tandem aliThe title is as follows Opus NoTum. Giklas Britanuus quando vulgari, vel ea de causa '
'
that the editor corrected^
:
monachus, cui Sapientis cogno- ut diluceret fraus nebulonis pesest inditum, de calami- simi, qui paucis ante annis, ex tate, excidio, et conquestu Bri- cujusdam Gaufredi scriptis bretanniÂŤ, quam Angliam nunc viarium composuerat, illudque vocaut, auctor vetustus a multis GildcB Sapientis falso compenQuare tu, non diu desideratus, et nuper in gra- dium scripserat. tiam D. Cuthberti Toustalli, modo codicem, sed etiam laboris Loudinensis episcopi, formulis socium dedisti, familiarem tuum
mentum
Robertum Ridleium, sacerdotem Polydori Vergilii Urbinatis in cum honestum, tum in theologia Gildam Sapientem ad Cuth- probatum. Nobis igitur ad rem bertum Tonstallum, Londi- aggressis, codices simul conferennensem episcopum, Prae- tibus ac erratatollerecouantibus, ecce, subito longe gravissimus fatio. ' Abhinc deprehendimus aliquot annos, cum obrepuit labor ego me ad Historiam Anglicam enim bonam partem sacrorum scribendam dedissem, ejusque rei testimoniorum, quibus auctor ita causa postmodum Annales assi- utitur, ut scribendo sa;pe desinat due evolverem, legi primo apud esse suus, non consentire cum Bedam, deinde apud Gulielmum suis autoribus. Tum addubitare NevFburgum, quemdam histori- coepimus, si illa sic manerent, cum, nomine Gildam, quondam velut agnata membra facile negsuorum Britannomm lectum iri, sin ad verbum repoflebiliter calamitatem pariter atque peccata nerentur, nobis istuc haud dubie
excusus.' ^
'
;
deplorasse. Quo cognito, uil mihi potius fuit, quam eum investigare auctoreni, quem nobis
vitio
fama
Ita I
aures facile pervenit, tantumque ejus desiderium
diosissiinorum
quod auctoris
vero postea, ut oratio, per hyperbaton passim obscurata, planior
vetcris auctoris inventi brevi
ad omnium bonarum artium stu-
iri,
tremum legem jampridem librorum veterum castigatoribus datam secuti nonnulla resecuimus, addidimus autem nihil. Ipse
adjumeuto fore jam tum quasi pro certo haberemus, qui longo post tenipore tandem mihi qua;renti in maiius incidit, ex quo, ut verum fatear, h)nge mehercule minus cepi fructus, quam i)utaram, quod ille in historia admodum brevis fuerit. At tu, opime episcope, qui niaxime onmium in rem literariam agendam coiitinenter iiicuml)is, liaud multo post alterum codicem omnibus vestigiis indagatuin reperisti.
datum
verba mutaveriinus, qui ad ex-
fieret, uno vel altero loco verbum longius positiim magis perapposite locanduin curavi. H;ec de opusculo; sed jam ad ipsum auctorem veniainus.' ' Conceruing the Versions of thc Scriptures used by (iildas, the reader may cousult Arclibishop Usher's ' Discourse of the Ifeligion anciently professed by the Irisli and British,' pp. 524529, edit. Cambr. 1835.
PREFACE.
XIX
Xew
the quotations tVom the Old and
Testa-
ments, and that he took the liberty of slightly
oider
position
the
altering to
make some
of
a few
words,
more
sentences
in
easily
intellig-ible.
We are
not informed of what antiquity were
the copies which Verg-il and Ridley employed,
nor have they preserved the variations which they discovered upon a comparison of the ma-
The various readiugs furuished marked V.
nuscripts.'
by
this edition are, in the present,
A new revision
of the text of Gildas having
beenundertaken by Jolin Josseline, secretary
to
Archbishop Parker, an edition of that Historian
was published
in the year 1568."
In the Intro-
work, the
duction, which he has prefixed
to his
editor informs us that he had
made use of two
manuscripts
;
one ofthem above six hundred
years old, formerly belonging- to St. Augustine's,
Canterbury
modern hand, and
;
the other, in a
much more
less accurately transcribed,
once the property of the monastery of Glastonbury, thcn iu the hands of a Kentish gentleman.
It is
probable that neither of these
manuscripts came into the possession of Archbishop Parker, whose zeal for the collection of
such
remains
of antiquity
' The manuscripts used by Polydorearenotnow knowntoexist. " ' Gilda;, cui cognomentum est Sapientis, de excidio et con-
questu Britanniaj et
flebili
cas-
tigatione, in reges, priucipes et
sacerdotes
Epistola,
vetustissi-
is
well
known.
morum exemplariomm
auxilio
a mendis pluriniis vindicata, sed etiam accessione eorum, quae in prinia editione a Polydoro \ergilio resecta erant, Londini, aucta. multipliciter
non solum
15C8.'
XX
PREFACE.
They
not included
are
in
the
archbishop's
splendid donation to Corpus Christi College,
Cambridg-e, nor are they to be found in the library
of Trinity College/ or in the Public
Library of that University, to both of vvhich collections
The
Parker was a benefactor.
manuscripts, of which the existence
is
known,
do not correspond with Josseline's description.
By
the aid of these he not only removed nu-
merous errors which tion
;
disfig-ured Polydore's edi-
but restored various passages which had
been omitted by that editor.
Josseline's ac-
count of what he accomplished for this edition of Gildas '
is
given in the note below
;^
but an
'AdMatthaeumCantuariensem nobis hunc auctorem cum bona archiepiscopum, totius An-
religione et fide.
Nam
per co-
Primatem, et dominum d ices, quos dico mihi visos, reperio suum, Joannis Josselini pr£e- plane multa, quEe desunt in imfatio. presso Gilda, tam eorum, quae ' Incidi nuper,humanissime dosunt in auctoris propria, tuni niine, tua quidem auctoritate maxime sacrorum testimoniorum, usus, in duos veteres codices quae ab ipso etiam auctore ad glia?
Gildae Britonis, quorum alter correctionem sune gentis hic adliterarum notis valde peregrinis ducuntur, ut interim taceam et et ab usu nostro jamdiu alienis, ipsum Polydorum non accusem, quippe amplius sexcontis hinc (juod auctoris verba quam pluriannis scriptus, ad bibliothccam mis in locis mutarit, nonnulla Augustinensem Cantuariae olim resecuorit, quaidam alio ordine pertiuuit ; alter quidem multo locarit, cum ex parte lioc se jure recentior et scriptura non ;eque l)otuisse facore exemplo vetorum diligonti, qui tamen minimuin ab castigatorum, qui hanc sibi faillo altero discrepat, fuit olini cultatem pormiserunt, confirmat. («lastoniensis coenobii, at
cujusdam
jam
est
generosi jurisperiti Cantiani solius et proprius. Hos ut contuli cum («ilda, quom Polydorus sul) prelo emisit, jam annis hinc elapsis quadraginta
Vorum pr;eter hanc nimiam
liber-
tatom mutandi verborum ct ordinis, quo plane factum est ut
eadem
auctoris sententia in ver-
non manoant, ut comparatione facta, conduobus, doprohendi vel dofuisso stabit, quasdam sententiarum Polydoro vora, integra, et accu- particulas de suo insoruit, et rate descripta exemplaria, qua; sacra Scripturarum testimonia, soquerotur,vol ipsum Polydorum. qua^ rotinet, non omnia eisdem l)aco tua dixerini, non cxliibuissc vorbis, quibus reperit, reponit, bis
et ordine
facile,
;
XXI
PREFACE.
examination of the passages which his raanu-
shows
scripts supplied to the text of Vergil,
that these restorations are neither so numerous
nor so important as the second editor would
The
induce us to believe.
present edition dis-
tinguishes Josseline's readin^s by the letter J.
In the year 1691 Gale published the
volume of
place in
first
The
by Gildas.
of the Early Eng-lish
edition
his
Historians, the
first
w hich
is
occupied
text of this recension
for
is,
the most part, that of Josseline, corrected in
many
by the manuscript which has
places
been already described as A.
The
variations
of Verg-irs text are also sometimes noticed
have been unacquainted
but Gale seems to
with the second manuscript
upon our
list,
which probably had not then been added to
The
the University library.
which Gale's edition
is
fevv
cited
instances iu
present
in the
volume are marked G. sed ex his quaedam locat desump-
a Scripturarum lectione, quam vulgo, sed falso, Veterem dicinius, quam temporibus Gildai in Kcclesia non extitisse publico usu receptam peronmes Scripturarum liVjros, certum quidem erit lectori quingeutis locis in hoc tani exiguo libello in medium prolatis, (\\\<v paucis quidem ver-
ta
bis
cum ^ulgata quidem
lectione
conveniuut. Ha^c cum animadverterem, et dolerem tauti presbyteri,
tam antiqui,
.
.
.
tam
utile
etfructuosum monumentum, adeo mendose in niaiiibus l\ominum vcrsari, nihil mihi potius .
fuit
quam
ut
.
.
.
maxime quod auctoritate tua, penes quem est mihi imperandi potestas, ad hoc ipsum animatus fuerim. Itaque cognoscant lectores, illis nunc exhiberi Ciildam
castigatum, mendis sublatis, ut non solum verba, sed et integras phine seutentias, atque adeo integra folia, suis locis restituerim. Atqui lioc totum feci aucita
torilate
tantum veterum exem-
phirioruni
mihi
adjutus,
libertateni
nequaquam
penniltens
ex
ingenio ut quicquam mutem de ordine, vel auferem de vcrbis et sententiis. Ha^c de opcris castigatione ; sed jam ad ipsum
denuu cmittcrem, vcl auctorem vcniamus.'
.
3c
.
.
XXU Repiints of theseEditions.
PREFACE.
& 14.
It is
"^
giving-
unnecessarv delav J the reader bv J J to
more than a passing reference
to the re-
prints in the Orthodoxographi (fol. Basil. 1569,
Patrum (fol. Lugd. and in the work entitled
pp. 830, 847),' in the Biblioth.
1677, *
viii.
pp. 707, 715),
Rerum Britannicarum
prsecipui'
Scriptores vetustiores ac
Tanner quotes a
Lugd. 1587).
(fol.
separate edition printed at Paris, in octavo, in the year 1541, and two others, namely, of Basil,
1568, and of Paris, 1576,
both in duodecimo,^
which the editor has not seen
;
and the same emi-
nent bibliographer alludes to an intended edition
by an individual named Barkham, who appears
to
have lived after Gale's time, but concerning whose
The
collections nothing definite has reached us. last edition of Gildas
which has appeared
is
that
printed by Bertram, at Copenhagen, in 1757, in
duodecimo
;
this is a
bare reprint of Gale's text,
with a few conjectural emendations.
Thepreseut
& 15. Littlc â&#x20AC;˘'
Editlon.
rcmains to be said concerninpr ÂŽ the
present edition.
Its text in the
'
Epistola' fol-
lows the manuscript A., except where good reason appears for the substitution of a reading-
from B., or the editions V. or J.
;
in the
'
Historia'
B. has been adopted, but with the same reservations. A writer, whose style is so peculiar, of whose works so few manuscripts exist, and those manuscripts so comparatively recent, seems to
demand 1
the most cautious treatmcnt
Tanncr's Bibl. Brit. p. 321.
'
;
Ibid.
and the
PREFACE.
XXlll
editor lias, therefore, preserved unaltered various
passages, which apparently mij^ht be rendered
more intelliijible by conjectural emendation. The Various Readiug-s require no comment and, as to the Notes, it need only be remarked that brevity has been studied, and that their object, for the most part, is to refer the reader to those sources where he will find thc subject more elaborately ;
discussed.
VITA
S.
GILD^.,
AUCTOR (
E
U T F E R T U R
)
CARADOCO LANCARVANENSI.
MDCCC.XXXVIII.
3 d
PREFACE. S 1. It is diflicult to fix,
with any de^ec of The
certainty, the wnter, the agre,
or the authonty oi
the following Life of Gildas.
by Bale,^ Pits,^ Usher,^ and Tanner,* production of Caradoc of Lanundoubted as the for so doin^ is by no their authority carvan but It is cited
;
means
satisfactory.
The
narrative itself con-
no evidence upon which such an opinion can be grounded we have no list of Caradoc's writings to show that he was the author of a life of Gildas nor does the title prefixed to any of In the early copies warrant such an inference. tracing backwards this assumption, we cannot advance higher than the time of Henry the Eighth, when the name of Caradoc was prefixed to the manuscript copy now in the Royal Library
tains
;
;
Museum. The author, whoever he might be, liad occasion more than once to speak of St. Cadoc,
in the British § 2.
this individual is always abbot of Lancarvan mentioned with respect, but scarcely in tlie terms iu which, it may be presumed, Caradoc would have recorded his virtues. The miraculous bell which was preserved at Lancarvan' af;
' Illustrium Majoris Britanniae Scriptorum C^atalogus, ii. 87, fol.
De
Illustribus
Britannia;
Scriptoribus, p. 214. 3
of tiie ' Primordia.' Bibliotheca Britannico-Hibemica, p. 153, fol. Lond. 1748.
the
Basil. l.>59. *
Dubl. 1G39. This work more Rcnerally known undcr
etc. 4 is
Britannicanim Ecclesiarum
Antiquitates, pp. 442, G76, G77,
title
*
»
§ 7.
Life
author.
of
PREFACE.
XXVlll
forded too tempting- an opportunity for enlarging* upon the celebrity of that establishment to have
been totally its age.
lost si^ht of
The age
by one of its inmates.
of this composition
is also doubtappears to carry marks of hig-her antiquity than that g-enerally assigned to it, in accordance with the theory which has ascribed it to Caradoc. It mentions King- Arthur simply as ' Arthurus rex," * Arthurus tyrannus/^ or, at most, as'rex totius Majoris Britanniae,'^ without any of those high-sounding epithets which were afterwards lavished upon him and it does not scruple to call him rex rebellis,'* and to say that he was frequently routed by Howel and his
§ 3.
ful
but
;
it
;
'
At
brothers.^
celebrated as simus,'
'
the '
same time,
his rival,
Howel,
is
belliger assiduus et miles famosis-
magnanimus
juvenis,'
'
victoriosissimus
juvenis, et optimus, ut aiebant et sperabant in-
Arthur is introduced dolens et lacrimans,' and doing penance through the remainder of his life, simply for having slain digenae, futurus
rex
!'"
'
in battle
one who had risen in arms against him.' passages it may be presumed that
From such this
legend was written before Geoffrey of
Mon-
mouth, who was a contemporary of Caradoc, had finnly established Arthur in the minds of all succceding writers as ' praeclarus et spectabilis super omnes homines.'^ § 4. A yet stronger argument to the same effect may be drawn from the account of Guenever's elopement from her husband. Arthur is here mentioned as a petty king of Devonshire and Cornwall, who for a year is unable to dis-
'§5,6. '^5, 11.
^§10. 5^5.
«
'
§ 5.
§ 0.
^\5.
*
Guill. Neubrig. in Proocniio de Rebus Anglicis.
in Libr.
XXIX
PREFACE. cover the retreat
ot"
wite,
his
althoug-h
she re-
who huds au equal iu thc Somersetshire who consents to a dis-
sided at Ghistonhury
king of
;
;
peace with the ravisher of his wife, and receives her back after her long- abseuce.' A writer, who had been contemporary ^vlth, or posterior to, Geotlrey of Monmouth, would have treated g:racetul
the subject ditlerently. ยง 5. The authority of this production cannot be ranked in the hiirhest class it seems rather to have preserved the traditionary than the real history of Gildas. Setting- aside, however, the error respecting- Pope Alexauder,^ (apparently au iuterpolation,) Usher has shown that the details of this leg^end are consistent with chronolog:y, and as such has used them in his Primordia. S 6. This Life of Gildas is now, for the first time, printed in a complete form. The text is founded upon the following- authorities.
its
authonty.
;
'
"^
_
_
(p. 330,) now in Museum. This volume is upou vellum, in folio, aud was writteu at Finchale, The text near Durham, in the year 1381.^
A. The Burney MS. 310,
the
British
which
it
furnishes
forms the basis of
is
in ^eneral accurate,
B. The Royal MS. 13 B. iu the British
paper, in
Museum.
folio,
the reign
of
closely with
'
^ 10, 11
niarks
the
'
is
now upou
the
corrects
the
see also
20),
iu or about Eighth. It agrees former manuscript, and in
re-
Meluas'
former of those sections. ยง 7, see the Note.
in tlie *
;
upon the word
vii. (fol.
This volume
and was writteu
Henry
some instances
and
this edition.
it.
^
There
is
no me-
See (Raine's) Priorj- of Fiu-
chale,
p.
xxxiii, (8vo.
1837,)
one of the publications of Surtees Society. 3 e
tlie
Manuscripts used.
XXX
moiandum
PREFACE. to
show trom what copy
this
was
transcribed,' Prior authoused.
rities
John Capgra\ e, the compiler of the Nova Legenda Angliae,'^ has inserted in that work an ยง 7.
'
abridgement of this Life of Gildas, which he had transcribed from the Collections of John ofTynmouth, a writer who lived in the middle of the Fourteenth Century. Usher^ has incorporated, but in a disjointed manner, nearly the whole of Both these authis legend into his Primordia. thorities have been used in the preparation of the present edition.
' Another manuscript in the Library of C. C. C. Cambridge, cxxxix, which, upon examination, being found to agree closely with the other copies, has not been collated.
*
Fol. Lond. 1516.
Usher used a manuscript belouging to himself, which agreed closely witli the present edi^
tion.
;
;
;
VITA SANCTI GILD^. N
§1\i fuit rex Scotia?, nobilissimus rej^uin aquilonalium, qui vij^inti et quatuor hlios habuit victores j
Gildas,
'
bellicosos,
quorum unus nominabatur
parentes sui commiserunt studio Puer bonaj indolis et studiosus floruit
literarura.
commemo-
rabat diligentissime, nec leedebat oblivio. Studuit studiosus assidue iuter vates in artibus septem, donec pervenit ad juventutem, dum juvenis factus cito deseruit
regionem.
S 2. Transfretavit J
mare Gallicum, '
in civitati-
bus Galliae remansit studens optime spatio septem annorum, et in termino septimi anni cum magna mole diversorum voluminum remeavit ad Majorem Britanniam. Audita fama famosissimi adven^e, confluxerunt ad eum scholares jdurimi undique, audierunt ab eo septem disciplinarum .scientiam
unde ex
subtilissime,
20 g-istri eflecti
discipulis
ma-
sunt sub magistrali honore.
NOTES AND VaRIOLS ReADINGS. *
xVrtu/«i7.]
far as the
(juoted
This passase, as
word 'juventutem,'
by Usher, Primord.
is
p.
«76.
-
'
Scotorum, Vsher
Albania;, Capgr. quatitor.] In .1/. f Viginti et only four sons are mentioned,
AaM.] The MS. of this work and 9 cited by Bale read, Navus fuit -
Scotiie.'\
their
names
iiis
in _
15
Giwas, his pareiitage
quem
ingenio, quicquid audiebat a magistro
10
.
specilied.
Vates.'] li.; suates, A.,
Usher.
'- Transfretavit excellcntiPictorum nobilis.' MabilUsher'9 next extract em/<«.«.] loii'9 Legend calls liim Caunus braccs this passage, p. 4 12 and Capgrave*8, Cau.
rex
,
.
.
;
3
.
2
stmiies
Gaul
}|^^^^'"'"'
xxxu his self-mortifications.
VITA SANCTI GILD.E.
§ 3. Religio sapientissimi doctoris magnificabatur et coUaudabatur in tantum a Britannigenis omnibus, quod nec par ei inveniebatur, nec poterat inveniri, pro suis meritis excellentibus. Jejunabat ut heremita Antonius, orabat vir relig^iosissimus cilicio indutus quicquid dabatur ei, continuo impendebat pauperibus. Abstinebat se a lactea dulcedine et a melle, caro fuit illi in odio, fontanae herbae potius in amore, panem
5
;
hordeaceum comedebat commixtum cinere, fontanam aquam bibebat quotidie, balnea non intrabat, quod dili^ebatur a sua gente maxime. Macies apparebat in facie, quasi quidam febri-
lo
Fluvialem aquam media nocte, ubi manebat sta-
15
donec diceretur ab ipso ter Oratio Dominica. His peractis, repetebat suum Oratorium, ibi exorabat genu flectendo divinam majestatem usque diem clarum. Dormiebat modice, jacebat supra petrain vestitus solummodo
20
una veste, manducabat sine saturitate satiatus tantum metando prajmium coeleste, ccelestia praemia eraut ei in desiderio. § 4. Praicipiebat spernere, ammonebat despicere, quac transeunt in momento praedicator
25
citans videbatur gravissime. intrare solebat bilitus,
;
The St.
birth of
David
aniiounced.
;
erat clarissimus per tria regna Britannias
;
reges
* Melle.'] Concerning the fre- gious subjected themselves see quent use «f milk and honey by ^it. Pardulfi, ap. Mabill. Acta the ancient Britisii, .see ()'Con- Sanct. Ord. S. Bened. iii, 537, nor's Keruni Hiljern. Scriptores, edit. Venet. and Vit. S. Bened. I. ii. (Vi, note Houcjuet, Hist. Anian. id. v. 187, 205. '" Diceretur.'] Disceretur, A. des (»auies, iv. G27 Camden's "' Pi-adicator.'] Hritanniii, col, 905, edit. 1(J9,5 Usher's third MS. Colt.Titus, D. XXII. fol. .57. extract liere begins, and ends ;
;
;
;
"
liahini.]
was
freiiuent
Ages, is
Tlie use of baths duriiif;, tlie
Michlle
aiid abstinence froin tiiein
often
nientioned
mortifications to
among
which the
tlie
reli-
witii tlie
word
*
praHlicante.'
Tria rcg-?»/.] Namely, the kingdoins of the Silures, the Dimetfc, and tlie Ordovices ; see Camd. Brit. 573. '-''
VITA SANCTI GILD.E.
XXXlll
timebaut timenduin, cui obcdiebant, audita acsua pra^dicatione. Pra-dicabat omni
ceptabili
Dominica apud maritamaneam ecclesiam, quai in Pepidiauc regione, in tempore Tritini
stat 5
re^is, innumerabili multitudine plebis illum au-
Et dum inciperet pra^dicare, reteuta est in pra^dicante, unde plebs
diente.
vox
pra?dicationis
admirata est valde pro admirabili retentione. Sanctus Gildas illud comperiens pra^cepit om10
nibus astantibus exire, ut posset scire utrum per aliquem illorum fiebat impedimentum praedicationis divina?, nec etiam post recessionem eorum potuit praedicare, Interrogavit postea, si aliquis, vel aliqua, esset in ecclesia latenter, cui
lo
respondit Xonnita pra^g-nans, Deivi sanctissimi
Ego Xonnita hic maneo januam nolens intrare turbam.' pra^cepit illi exire, et postquam exi-
pueri mater futura,
'
inter parietem et II is auditis,
verat vocavit plebem, qua3 vocata venit ut au-
Evangelicam pradicationem. Post finitum sermonera interro^avit Angelum Dci pra?dictam rem, scilicet, qua de causa incoeperat pradicare, et non poterat ducere ad finem. At ille reve-
20 diret
^
Ecclesiam.']
brensis,
in
his
Cam- gend
Giraldus
of St. David given Acta Sanctorum, Mart.
of David, chiirch was siLife
says that this tuated ' in loco cui
records
this
miracle,
in the i.
41,
without
numen Cair mentiouing the name of Ciildas. ' Comperiens.'] Urbs maritima vel B. operiens, castruni.' A. '* * Konnita.'] Called Nemata Pi'pidiauc.'\ Pediane, B. Nonna, in the Life accordiufj; to Capgrave, this is by Colgan of David priiited in the Acta said fo have occurred in Epi dane rejjione.* It is a promon- Sanctorum, Mart, i. 42 in the tory in Pembrokeshire, called by Life of Reina, (which niay be tlie Melsh, Cantred Dewi by the seen in Capgrave, f. 204 b.) Knglish, St. David's Land see she is named Melari, and said Morva,
id est,
;
;
;
'
;
1
;
:
Isher, Primord. p. 442. * Trifini.l Trifuni, Usher. ' lUum.] IIU>,A. * Relenta est vox,] The LÂť-
to
have been the
daughter of
Braglian, king of Hrecknock. ^ Erangelicam.] Augelum.
XXXIV
VITA SANCTI GILD.E.
Nonnita mulier sancta nunc praeg-nans puerum paritura est cum immensa gratia, pro quo non lavit
dicens,
talia
ei
'
manet
in ecclesia, quae
potui
praedicare,
nullus
ei
sermonem
potestate
divina
Majoris gratiae
retinente.
erit
puer venturus
aequiparabit in vestris partibus.
relinquam
;
5
Eg-o
istam regionem, ipse cito crescet Ang-ehis enim Dei nuncius mihi declaravit istam veram destinationem.' § 5. Unde contigit quod sanctissimus praedicator Gildas transivit ad Hiberniam, ubi innumerabiles convertit ad fidem catholicam. Contemporaneus Gildas vir sanctissimus fuit Arturi regis totius Majoris Britanniae, quem diligenilli
et florebit de aetate in aetatem.
Artliur kUls Hueil.
dum
diligebat,
cui
semper cupiebat
lo
15
obedire.
Confratres tamen tres et viginti resistebant regi praedicto, nolentes pati dominium, sed crebrp fugabant et expellebant a saltu et bello. Hueil major natu belliger assiduus et milesfamo- 20 sissimus nulli regi obedivit, nec etiam Arthuro. rebelli
'
Nonnita
.
.
.
catholicam.']
manuscript fonnerly belonging to Glastonbury, entitled ' Secretum Abbatis,' as coutaining the foUowiug passage. 'Inhis-
a
Qiioted by Usher, Primord. p. 871. * Potui.'] R. V. potuisti, A. ; '" Ilibcrnidin.'] Allusion is made to this circumstance in the following passage from tiie projjhecies of Merlin ; ' Pra^dicafor Hil)('rniae propter infantem in utero crescentem ol)mufescet.'
rcx Arthurus regem Scotiae in-
U sher's ex-
l)uus, et frater Hoelis regis Sco-
''Contcmporaneits.] tracts are
liere
niord.
G77,)
p.
with the word ^*
rcsumed, (Priand tenninate
hostem.' Arturi.] Arthuri, Ushcr. '
'^Dominium.] Dominum, L'A7(tT. llucil.] Huel, Usher. Tiie f.ef^end of Cildas, printed by MabiUon, also mentions this ""
iiidividual
Cuill
(j..
toriis
Britonum invenitur, quod
terfecit in bello, in
Vita S.
qui (iiildas
—
quem
et,
et
pnecipue
capitulo n., Britonum Historio-
graphus magnus tia',
—
(jrilda?,
fuit et
pra^ci-
occidit rex Arthurus,
Scotia
subjugata,
rediit
cumtriumpho.' The samewriter refers to tlie Defensio Historias Britanni;u of Sir .John Price as
showing that a monumental pillar was erected upon the spot where Howel was shiin. Pri-
under the namo of mord. p. (»77. ^' Arlliuro.] Arthurio, Ihhcr. ^ 2). Ushor quotes
130,
XXXV
VITA SANCTI GILD/E. A.ffligebat
ciindem,
maximum
furorem.
commovebat
inter iitrumqiie
A
Scotia veniebat saepissime, incendia ponebat, praidas ducebat cum vic-
Unde
toria ac laude. 5
audiens
rex universalis Britanniaj
magnanimum juvenem
talia
fecisse
et
aequalia facere, persecutus est victoriosissimum
juvenem
et optimum, ut aiebant et sperabant infuturum reg-em. In prosecutione autem hostili et in conventu bellico in insula Minau interfecit juvenem pra^datorem. Post illam interfectionera Arthurus victor remeavit, g-audens maxime quod superaverat suum fortissimum hostem. Giklas Britonum historiog-raphus tunc remanens in Hibernia studium reg-cns et pra?didig-ena?,
10
15
cans in civitate Ardmaca, audivit fratrem suum ab Arthuro rege interfectum fuisse. Doluit ab auditu, tlcvit
cum
g-emitu, ut frater
carissimus
pro carissimo fratre oravit pro spiritu fraterno quotidie, orabat insuper pro Arthuro fratris sui ;
20
persecutore et interfectore
.
.
.
Intereasanctissimus Gildas venerabilis hisY toriog-raphus venit ad Britanniam portans unam pulchcrrimara et dulcissimam canipanam, quam voverat ofierre apostolico Romanaj ecclesia; in praesentationem. Pernoctavit honoritice receptus a Cadoco venerabili abbate in Carbana Valle, qui monstravit illi laudabilem campanam, monstratam accepit, acceptam emere vohiit mag-no pretio. S(j.
.
25
*
were introduced shorlly before the agc of Giidas. Tiiey are mentioned in tjie Life of Colum-
Prosecutione.'] Persecutione,
tians,
Usher. '
Mimiu.']
Mynam, B.
Ardinaca, A. Conceniingthesdiool at Annagh, Anlirutcn.]
its
founder, celebrity, pupils, and
,
;
destruction, see the Primordia of
xxiii. % 329.
*
Usher, p. 859.
^ Campunam.] fornicd no part of
ba by Cummenus Albus, (Mabill. Act. SS. Ord. S. Bened. i. 34G,) aud by Beda, H. E. iv.
Bells, tlie
which
,
Curis-
The same in
the
narra-
Legend
of Carloc. (AIS. Cott. Tilus,
ecclesias-
tical uteusiis of thc early
Cadoco.']
tivu is inlroduced
|
xxii. fol. 95.)
I).
Giidascomes toBrUain;
VITA SA.NCTI GILD^.
XXXVl js
reconciied
quam
Audito adpossessor vendere nolebat. ventu Gildae sapientis ab Arthuro reg-e et primatibus totius Britanniae episcopis et abbatibus, convenerunt innumerabiles ex clero et populo, ut Arturum pacificarent ex supradicto homicidio. At ille, sicut primitus lecerat, cognito rumore de
5
obitu fratris, indulsit inimico, veniam postulanti dedit, et benignissimo animo benedixit osculatum. Hoc peracto, rex Arthurus dolens et lacrimans accepit ab episcopis adstantibus poe-
osculum
nitentiam, et emendavit in
quantum
potuit,
lo
donec
consummavit vitam. His journey to
Unde
§ 7.
Rome.
egreg-ius Gildas vir pacificus et ca-
Romam,
tholicus adivit
et
apostolico
Romanae
ecclesiae tribuit prccdictam
campanam,
quae
com-
15
mota a manibus
nuUum sonitum
emit-
.
apostolici
Unde hoc ille videns talia dicebat. O dilecte a Deo et ab homine, revela mihi quod
tebat. vir
*
de hac praesentatione.' sanctissimum Cadocum Nancarbanensis ecclesiae abbatem eam voluisse emere, sed quam voverat S. Petro Apostolo ofFerre no-
tibi
At
contigit
in
itinere
revelavit
ille
vendere.
lel)at
20
Apostolicus, his auditis, dixit,
Nosco Cadocum venerabilem abbatem, qui septies adivit civitatem istam, et ter Hierosolymam '
'
Audito
.
.
.
vitam.']
Usher tam, et ter Hierosolymam.'\ The Legend of Cadoc in the Cottonian MS. (Titus, D. XXII. fol. 92 1>.) Alexan- introduces the Saint thus sj^eak-
quotes this pnssage, p. 678. ^Osculdium.l Osculaiiti, Usher. 'â&#x20AC;˘
(Iro, tliis
Apostolico.]
of Cadoc. fol.
a
Pajja;
Capgr., Aviio had derivcd iufomiation from the Legend
95
MS. C'ott.Titus,D. xxii. I).
gross
Tiiis,
however,
is
chronolo^ical
Alexander
tlie
blunder, First having died
A.D. 119, and
Alexander the Second not ascending tlie papal throne until 1001. ^"
l\'aiic<irl)inH'iisis.]
nensis, ^'*
Narcarl)a-
A
Septies adivit vivitaleni
is-
' ing to his disciples. Quoniani quidein divino nutu ter Hierusalein sepliesque Ifoniam pro Dei amore profectus sum, superest uunc, quatinus, orandi gratia,'
etc. "^
Uicrosolymnm.] Pilgrimages
Holy Land vvere prevalent long before the time of the Crusades, as is shovvn by Augusti, Handbuch der Christlich. Arto tlie
chaol.
iii.
377, edit. 1837.
25
;
VITA SANCTI GILD.E. post
immensa
meato
5
xxxvu
pericula et assicluum laborem
et cupieuti habere, ut des
concedo.
;
re-
Des-
tinatum est enim illi, ut lia1)eat, ex hoc pra'senti miraculo.' Gildas itaque benedictam campanam recepit et reversus est, et reportatam S. Cadoco g:ratis
Rccepta a manibus abbatis
impcndit.
tonuit illico pulsata, admirantibus cunctis.
in-
Unde
remansit omnibus portantibus per totam Gualliam pro rcfug-io, et quicunque per illam illicite lojuraret, aut privaretur linguae officio, aut malelactor fateretur suam injuriam continuo. § 8.
Cadocus abbas Nancarbonensis ecclesiae ,. ^, ., Gildam doctorem ut regeret studium scho,
rogavit
,
Heresidesat Llancanaii
,
larum per anni spatium, et rogatus rexit utilliinum, nulla mercede recepta a scholaribus pra-ter orationes cleri et scholarium. Ubi ipseraet scripsit opus quatuor Evangelistanim, quod adhuc remanet in ecclesia S. Cadoci, auro et arg-ento undique coopertum, ad honorem Dei et scriptoris Tenent Walenses 20 sanctissimi et Evangeliorum. indij^enae illud vohimen pretiosissimum in conjurationibus suis, nec audent aperire ad videni.-j
'^ Coopertum.'] B., Usher coniGuaUiam.'^ B. ; Galliam, .1. ; B.; quicquid,^. pertum, A. .'l '" Juraret.'] -' ' Campanas Conjurationibus.l "In like bajulas [i. e. portable bells], ba- manner a Saxon nianuscript preculos quoque in superlori parte served iu the Library of Corpus cameratos, auro et argento vel Christi College, Cambridge, callaere contectos, aliasque hujusmodi ed ' The Red Book of Darby in sanctorum reliquias, in magna the Peake of Darbyshire, . revercntia tam Hibemiae et Sco- was had sometime iu such retiae, quam et WalliaÂť, populus verence in Darbyshire, that it et clerus habere solent, adeo ut was commonly believed that v%hosacramenta super ha?c longe ma- soevcrshould swear untnily ujjon gis, quam super Evangelia, et this book shouhl run niad.' Anpra?stare vereaintur et pejerare.' otlier instance of the supematiirald. Cambr. Itinerar. Cam- tiiral power with vvhich certain books were suj^posed to be inbriae, lib. I. cap. ii. '^ Cadocus.'\ Here are resumed vested, is recordfd In (liraldus the extracts given by Usher, Cambrensis, Itiner. Canibri;e, lib. p. 468, which proceed to the end I. cap. ii. '
^
Quicunque
.
of^I2.
.
VITA SANCTI GILD.E.
XXXVlll
dum
retires
from
the world
:
nec confirmant pacem et amicitiam inter inimicos, nisi illud aflFuerit in primis appositum. ยง 9. Finito anni spatio, et scholaribus recedentibus a studio, sanctus abbas Cadocus et Gildas doctor optimus communi consilio adie- 5 runt duas insulas, scilicet, Ronech et Echin. Cadocus intravit proximiorem Wallia?, Gildas adjacentem Angliae. Nolebant impediri in ecclesiastico officio a confluentia hominum, propterea nesciebant melius consilium quam relinquere Car- lo banam Vallem et adire insulare secretum. Gildas fundavit in honore sanctae et individufe Trinitatis oratorium, et juxta illud suum cubiculum non in illo tamen habebat suum lectum, sed sub alta rupe positum, ubi jacebat usque mediam noctem vig"i- 15 lans et orans supra petram omnipotentem Deum. Deinde adibat ecclesiam frigescens nimium, frig-us erat ei dulce et tolerabile propter Deum. Pisciculos trahebat a reti et ova a nidis vohicrum unde vivebat, quod sibi sufficiebat ad alimentum. Vi- 20 sitabat unus alterum remanentia talis duravit ;
;
;
spatio septem annorum. resides at
Olastonbury,
ยง 10. Summus Creator videns suum Gildam dilectum famulum carere durabili aqua praeter g^uttas pluviales, quaj cadebant super saxa et quae retinebantur cadentes, fecit rivum effluere de rupe alta, qui effluxit et effluit et manebit sine
Nec confirmant,'] B. A.
'
;
Finlto
^
tavit
.
.
denium
quadam
lluvii
.
secretum.']
vir
Dei
holm and Stepholm. Camden gives their Rritish names thus HabiKeoric and ' Echin,' lirit. col. insula 104!); Usher's text reads, ' Ko-
ni con-
firmatur,
in
'
Sabrina', et, fuii-
data il)i ecclesiain rupequadam, orando noctes ducebat insomnes. Capgr. ^ Et.] Id est, B. "
Ronech
et Echin.']
Two islands
in the river Severn, called
Flat-
'
nech "
et Echin.'
Cadocus
.
.
.
nolebant.]
Om,
Ushcr. ''
(lildas. .aliqua.]Om. Usher.
" neinde
.
.
.
Dcum.] Om. B.
-'
Pr<c(cr.] Propter, A.
-''
Cadcntcs.] Cadeutia,
MSS.
25
VITA SANCTI
Dum
defcctionc aliqua.
intentus jejuniis
(las
et
XXXIX
Gll.D JE.
sic persevcraret S, Gil-
orationibus,
vcnerunt
piratcc de insulis Orcadibus, qui afflixerunt ilhim,
raptis ab eo suis famulis servientibus et ductis in 5
cxilium,
cum
spoliis et
suppellectihbus.
Unde
omnibus suae habitationis afflictus nimium non po-
ampUus habitare, reUquit insulam, ascennaviculam, et ingressus est Glastoniam cum magno dolore, Meluas reg-e re^nante in festiva regione. Susceptus vir suscipiendus a Glastoniense abbate docuit confratres et diversas plebes, seminans semen seminandum coelestis doctrinfe. Ibi scripsit Historias de regibus Britanniae. Glastonia, id est, Urbs Vitrea (quae nomen sumsit a vitro,) est urbsnomine primitus in Britannico sermone. Obsessa est itaque ab Arturo tyranno ^hich besieged by cum innumerabih muUitudine propter Guennuuar Anhur. uxorem suam viohitam et raptam a praedicto iniquo rege, et ibi ductam, propter refugium inviolati loci, propter inundationes arundineti ac fluminis et pahidis, causa tutelae. Qua^sivcrat rcx rcbelhs reginam per unius anni circuhim. tuit ibi
dit
10
15
ls
20
2
Jejuniis
.
.
.
renerunt.l Je-
juniis et cartionibus (?), qui afflixerunt illum venerunt, B. ^
Pirate.] Camden, speaking
of these islands in the Severn, says, * fonnerly they were fanious for nothing else but the Danes that harboured there,' Krit. il)id. ^
Meliias
regione.^
Om.
;
.
Capgr.
Cap^ Meluas.] Unless Guenever twice eloped from Arthur, the passage vvhich foUows is opl)()sed to the gencrally receive<l autiiorities, vvhich state that
timr'3
partner of her guilt, and that Arthur perished from wounds received in the battle of Camlan, iu Cornwall. Usher lias coUected much ijiformation upon the subject see his Primordia, pp. .51 i, 515, seqq. * JEstita regime.'^ Nanuly, Somersetshire ; see Usher, ]). 409. ^* Glastonia inopere.'^ <Jin. . .
nephew, Modred, was
Est.']
'*
Urbs.'\ Urbis, Usher.
*'
A.
MSS.
'*
;
Et,
Guennuuar.']
Guennimar,
Guennixar, Usher. Inuiidationes.] Munitlones,
Ar-
^
tiie
Usher.
VITA SANCTI GILD^.
xl
audivit
tandem illam remanentem. totius Cornubiae et
Gildas procures peace
Illico
com-
Dibuenias
movit exercitus paratum est bellum inter iiiimicos. ยง 11. Hoc viso, abbas Glastoniae, comitante clero et Gilda sapiente, intravit medias acies, con- 5 suluit Meluas reg-i suo pacifice ut redderet raptam reddita ergo fuit, quaj reddenda fuerat, per pacem et benivolentiam. His peractis, duoreg-es largiti sunt abbati multa territoria, qui venerunt ad Templum S. Maria? visitandum et orandum, 10 confirmante abbate fraternitatem dilectam pro pace habita et pro beneficiis quae fecerant, et Inde redierunt reg^es amplius qua3 facturi erant. ;
pacificati, promittentes
veneranter obedire reve-
rentissimo abl)ati Glastoniai, et
nunquam
violare
15
sanctissimum locum, nec etiam subjacentia loco principali. buiUIs a
ยง 12.
lierraitaae.
Habita
licentia
abbatis
Glastoniensis,
cleri et populi, cupivit religiosissimus
Gildas ere-
mitariam iterum vitam colere supra ripam fluminis proximi Glastoniae, et voluntatem complesanctae et individuae Trinitatis, in
nomine qua jejunabat
et orabat assidue et cilicio indutus,
exemplum do-
20
Ibi aedificavit ecclesiam in
vit in opere.
nans omnibus
irreprehensibile bene vivendi cuni 25
Visitabant sancti viri illum visitandiim do longinquis paitibus Britannia% ammorelig-ione.
niti
redibant, et
retinebant II is dcatli.
cum
audita hortamenta et consilia
exultatione.
tandem, et dum ag-g-ravaretur couvocavit abbatem Glastonia', qui
ยง 13. yEg-rotavit
a'gritudine
eum
ma^na
pietate ut, finito cursu suiim ad abbatiam corpus faceret deferri
rog-avit vitac,
cura
-F.rercitus.'] Exercituni, Uslicr. ^
A. (I.; Dcvonia', reinarks iii a iiote, De-
Diljuciiiic.]
li. 1'sht'r
'
vonitu,
Cainhrobritanuis
iieynt dictic'
Duff-
30
VITA SANCTI
Glastonia\ (juaui
CILI)/E.
xli
Abbate pro-
(lili^ebat niaxinie.
mittente di<»nos rogatus explere et propter auditos dolente et nimiunilacriniante, exspiravit sanctissimus Gildas a^grotans valde multis videntibus 5
10
splendorem ang^eliciim circa corpus odoriferum et angelis consociantibiis animae. Post commendationem lacrimabilem expletam, defertur a confratribus corpus levissimum ad abbatiam, et cum planctu maximo et honore dignissimo sepelitur in medio pavimento ecclesia) SanctcC Mariae
anima
cujiis
;
requievit, et requiescit, et re-
quiescet, in ccelesti requie.
§ 14.
15
Ynisgutrin nominata
Amen. fuit antiquitus
Glas-
tonia et adhuc nominatur a Britannis; 'ynis' in ' gutren' insuhi' Latine Britannico sermone, '
;
Sed post adventum Anf^lig:enarum, et expulsis Britannis, scilicet, Walensibus, revocata est Glestingberi ex ordine primi vocabuli, scilicet, 'g-las' Anglice ' vitrum' Latine, 'beria' vero
20
'
'
vitrea.'
civitas,'
inde Glastiberia, id est, Vitrea Civitas.
3 Exspiravit.'] Quarto kalen^ Sepelitur requie.l Sepelitur in niedio vetust»; ecclesi« das Februarii, add. Cap^r. Videntihu.s.] Tiie MSS. read pavimeuto, A.D. quingeutessiino ' audientibus ;' the alteration is duodecimo, Capgr. warranted by Capgrave*s text. '2 Requie.] Usher^s maiuiscript concluded with this couplet, * Lancarbanensis dictaniina sunt Caratuci; Qui legat, emendet, placet ille compositori.' Primord. p. 412. 1
.
.
.
I
Pits cites a copy which had the following distich at the conclusion, '
HistoriiP veteris Gildas luculentus arator retulit, parNocarniine plura notans.'
Ha-c
'3 inisgutrin.] The wiiole of this section part of the original Legeud.
is,
appaiently,
no
G
I
L D A
S
DE EXCIDIO
B
R
I
T ANN
I iE.
PRiEFATIO GILDJE. In hoclibro quicquid deflendo potius quam
§ 1.
declamando,
vili licet stylo,
prosecutus, ne quis me, 5
tamen beuigno, fuero
aflectu
omnibusve melioris,
nentis,
cunctos sper-
— quippe
qui com-
mune bonorum dispendium malorumque cumulum lacrimosis patriaj
tis
querelis defleam,
— sed
condolen-
iucommoditatibus miseriisque ejus, ac
remediis condelectantis, edicturum putet 10
;
quia
vero non tam fortissimorum militum enunciare
quam
trucis belli pericula mihi
statutum
diosorum.
cum immenso mentis do-
Sihii, fatcor,
est,
desi-
lore et animi compunctione, cordisque contritione,
omnia in animo rerenum scrutator testis est bihistri temporis, vel eo ampUus
et attonito sensu saepius haec 15
volvere, et, ut mihi
Dominus, spatio
praetereuntis, imperitia
;
sicut et nunc,
una cuni
NOTES AND VaRIOUS ReADINGS. *
Hoc
libro.']
1'
Mihi.]
'-
Dolore.']
Hac
epistola, J.
F. ;Velut,
Dolore,
,4.
ut
inihi,
V.J. Temporis.] Om. V. Una cum.] Uiia cuiii vllibus me meritis iuhibentibus, ne qualeincunque adinoiiitiunculani scri'8
'^
l)erem.
Legebani
niliiloininus,
admirandum
legislatorem, ob unius verbi dubitationeni, Terram Desiderabilem non introiisse ; filios Sacerdotis alienuiii adiiioveudo altari igneni, cito exitu periisse populum verborum Dci pr;evaricatorem omnem ad unum, [prtevaricatorem sexceutoruni milliuin, ./.] duobus ex;
3 B
PR^FATIO GILD^.
2
carissimis mei amicis imperantibus,
qualem-
iit
cunque gentis Britannicae historiolam,
admo-
sive
nitiunculam scriberem.
In zelo igitur domus Domini, sacrae
legis, seu
cogitatuum rationibus, vel fratrum religiosis pre-
nunc persolvo debitum multo tem-
cibus coactus,
pore antea exactum vile quidem stylo, sed ;
fidele.
quidem Deo
intolerabiliter
utpote praecipuo,
quippe ciii iter carissimum, levissime stratum profundi glarea Maris Rubri, cibus coelestis panis, potus novus ex rupe via-
mihi quoque
licet
ceptis veracibus, et
â&#x20AC;&#x201D;
abjecto,
ut-
cunque ad cumulum doloris crescebat, dum ita eosdem statu
bestiis, [erectione, F.] fuerit, ferro, igni per Arabiae deserta
prospero viventes egregios luxerat, ut diceret, ' Candidiores Nazarasi ejus nive, rubicundiores ebore antiquo, sapphiro pulchriores.' Ista ego [euim, F.]
sparsim cecidisse
post ingresJordanis portfe, urbisque adversa [ignotae terrae ac fluminis Jordanis, portas urbis adversaque, F.] moenia, solis tubarum clangoribus jussu Dei subruta palliolum aurique parum de anathemate prsesumtum multos stravisse Gabaoni-
et
num
nebras exteriores il)i erit fletus et stridor dentium.' Et iterum,
tor, [viatorius, F.] acies invicta
manuum
sum
sola
intensa
â&#x20AC;&#x201D;
erectio
;
ignotie acsi
;
mtilta
quoddam
speculum
alia
veluti
vita;
nostrae iu Scrip-
turis Veteribus
intuens convertebar etiam ad Novas, et ibi legebam clarius, quae mihi forsitan
antea obscura fuerant, cessante umbra ac veritate firmius ilhi-
Legebam, inquam, Dominura dixisse, Non veni tarum irritum foedus, calliditate nisi ad oves perditas domus Islicet extortum, nonnullis intu- rael.' Et e contrario, ' Filii aulisse exitium, ob peccata homi- tem regni hujus ejicientur in tecescente.
'
;
querulas sanctorum proplietarum voces et maxime Hieremia; ruinam civitatis suÂŤ quadruplici plangentis alphabeto. Videbamque etiam nostro tempore, ut ille delhnerat, ' Sohim sedisse urbem viduam, antea po-
;
'
Non
bonum
est
tollere
panem
filiorumetmitterecanibus.' Item, ' V;e vobis ScribaB et Pharisaei
Audiebam, ' Multi ab oriente et occidente venient et
hypocrita;.'
pulis plenam, gentium
dominam, recumbent cum Abraham, Isaac, et Jacob in regno coelorum ;' et e diverso, Et tunc dicam eis, Disclesiam,) obscuratum aurum cedite a me operarii iniquitatis.' coloremque optimum mutatum,' Legebam, ' Beatte steriles, el (quod est, Verbi Dei splen- ubera qua? non hictaverunt ;' ete dorem,) ' filios Sion,' (id est, ccmtrario, Qu;e paratte erantinsanctje matris Ecclesia^,) inclitos traverunt cum eo ad nuptias, et amictos auro primo,' amplexa- postea venerunt et reliquae virtos fuisse stercora. VA quod illi gines dicentes, Domine, Domine, principem provinciarum, sub tributo fuisse factam,' (id est, Ec-
'
'
'
'
'
MeiA Me,A.
"
Shjlo.]
Om. V.
J.
â&#x20AC;&#x201D;
PR.EFATIO GILD.E. ut piito, et amicale
tyronibus
;
quibiisqiie
grave vero
insipientibus.
Quorum
lacrimis
quae
alii
forte
3
egreg-iis
priores,
tristitia,
cum
ni fallor,
ex Dei caritate
enim atque cum
Christi
importabile apostatis
et
profliiunt,
sed quae de indig*-
natione et pusillanimitate deprehensae conscientiae
extorquetur, illud excipient. aperi nobis fuerat,
'
;'
Non
quibus responsum novi vos.'
regibus, per tot secula, Apostolo
ebam
sane, ' Qui crediderit et baptizatus fuerit salvus erit ; qui
primitivae ecclesia;
autem nou crediderit condemna-
viarint,
bitur.'
Oleastri
etiam
Audi- ministro, niembris
Lcgebam Apostoli voce, ramum home olivae in-
cum
pepercit aetatis illa
quid
a recto tramite dehujus atramento
tali
facturus est
cui praeter
?
uefauda immaniaque peccata,
sertum fuisse
qua; communiter
radicis
muudi
; sed a societate pinguedinis ejusdem, si
illius
Domiuus non
sceleratis
cum omuibus agit,
accedit
non timuisset, et alta saperet, [accidit, V. J.] etiam illud veexcidendum. Sciebam miseri- luti iugenitum quid et indelebile cordiam Domini, sed etjudicium iusipieutiie poudus et levitatis Quid ? mihimet timebam laudabam gratiam, sed ineluctabile. ;
redditiouem unicuique secundum aioue, miser, tibi veluti consi)iopera sua verebar; oves unius cuo ac summo doctori talis cura ovilis dissimiles cemens, merito committitur, ut obstes ictibus beatissimum dicebam Petrum ob tam violcnti torreutis, et contra Cliristi integram confessionem, at hunc iuolitorum scelerum fuuem, â&#x20AC;˘Judam infelicissimum,propter cu- per tot aunorum spatia inlerpiditatisamorem ;Stephanum glo- rupte lateque protractum, serves riosum ob martyrii palmam, sed depositum tibi creditum ? Et, Nicolaum miserum propter im- taceas, alioquiu hoc est dixisse munda; haercsios notam. Lege- pedi, speculare ; et mauui, fabam certe, ' Erant illis omnia tere. Habet Britaunia rectores, communia ;' sed et quod dictum habet speculatores. Quid tu nuHabet, est, ' Quare convenit vobis ten- gando mutire dispouis ? tare Spiritum Dei ?' Videbam iuquam, habet, si nou ultra, non Sed quia iuclie regione quantum securitatis citra uumerum. hominibus nostri temporis, ac si uati tanto poudere sunt pressi, non esset quod timeretur, incre- idcirco spatium respirandi uon verat.
H;ec
igitur
et
multo habent.
plura, qua> brevitatis causa omit-
tenda
decrevimus,
cum
quali-
se
mutuo
I*ra?occupal)ant igitur talibus objectionibus,
vel multo his mordacioribus, vc-
cunque cordis compunctione at- luti condebitoressensus mei. Hi non parvo, ut dixi, tempore tonita mente sa?pius volvens si, inquam, peculiari ex omnibus cum legerem ' tempus esse lo;
nationibus populo, semini regali gentique sauctae, ad quam dix' Primogenitus meus Israel,' ejusque sacerdotibus, prophetis.
erat,
â&#x20AC;&#x201D;
quendi et tacendi' et in quadam ac si angusta timoris j^orticu luctabantur.
Obtinuit vicitque tan-
dem aliquando
creditor, Si :j
f.
2
non
4"
PRtEFATIO gild.e. Igitiir,
ยง 2.
Deo
volente, pauca, de situ Bri-
tanniae, de contumacia, de subjectione, de rebellione,
de secunda subjectione ac diro famulatu,
de religione, de persecutione, de sanctis martyribus, de di\ ersis haeresibus, de tyrannis, de dua-
5
bus geutibus vastatricibus, de prima vastatione, de defensione, de secunda vastatione, de secunda ultione, de tertia vastatione, de farae, de epistolis,
de victoria, de sceleribus, de nuntiatis su-
bito hostibus, de
famosa peste, de
consilio, de sae- 10
viore multo primis hoste, de urbium subversione,
de reliquiis, de postrema pace, quae temporibus nostris
Dei nutu
ei
donata
est, dicere
conamur.
ginahabeutem, atque contrarium, ille cruda stoliditate ca;a uunciis derivationis creaturas catus non viderat, digito quonon pertimescas libertatis aureae dammodo, quanquam ingrato ac
es, inquiens,
talis
aiulaciaE!,
ut
quem
inter veridicas rationalis secunda;
decenti uota iuuri, affectum saltem iutelligibilis asinae eatenus elinguis uon refugito spiritu Dei
furibundo, et innoxia ejus latera conti-a jus fasque caedenti demonstravit. In zelo igitur (2, 4.) ^ I^itur.'] Sed ante promissum, afflatae, nolentis se vehiculum fore tiarati magi devoturi popu- V. J. ^ Vastatricihus.'^ Victricibus, V. lum Dei, quae in angusto ma^ Episfolis.l Epistolis ad Agiceriaevinearumresolutum ejusattrivit pedem, ob id licet verbera tium, V.J. '" hostiliter senserit, cuique angePace.'] Palriae victoria, V.J. " Conamur.] Curabo, J. lum coelestem ensem vacuum va|
j
'
RXrLICIT PR^FATIO.
i
CAPITULA LIBRl SEQUENTIS. Capitulum
I.
Descriptio Britanniae
insiilse, et
qiiod illa divina statera, terra? totius ponderatrice,
de ejus situ, habitu, et qualitate de amoenitate et pulchritudine de fertilitate et ubertate de loniiitudine et latitudine de civitatibus antiquis et fluminibus praecipuis de rivis pernitidis et leni murmure serpentibus ; de lucidis fontibus et congruis animalium pastibus de frigidis lacubus et torrentibus exundantibus. Capit. II. De nimia tyrannide indigenarum, et crudelitate sivvissima idololatrarum. Capit. III. Quam dolose Romani Britones sit librata
5
;
;
;
;
;
;
;
10
sibi 15
subegerint, et
quam
bellicose ipsis diutius re-
luctaverint.
Capit. IV. tonibus
Quomodo Romani postremo
Bri-
praepositos vectigales praefecerint, ita ut
non Britannia, sed Romania insula censeretur
;
et
et argenti, vel
quicquid
habere potuisset ajris imagine Ca^saris notaretur. Capit. V. Quo tempore Christus in mundum venerit, et quanta persecutio tempore Diocletiani
20 aiiri,
emerserit.
Capit. VI. 25
Britannia,
Quanta martyrum
quam
in universa
gloria
tam
in
tunc eflloruerit ec-
clesia.
Capit. VII.
Quomodo
These Capitula have beeu added, or at ieast iuterpolated, loug after the '
r'(i/*(7ÂŤ/ÂŤ.]
appear
to
'
ecclesia redivivo flore
time of Giltlas, aad their order lias uot Ijeen adopted ia the pre-
|
|
seut Edition.
CAPITULA LlBRl SEQUEISTIS.
6
respiraveiit,
sed taraeii Ariani contagio infecta
defecerit.
Capit. VIII. Qualiter gens Britonum imperatores
Romanos
attriverit.
Capit. IX. Qualiter Britones arctati a Scottis et Pictis pro Romano miserint auxilio, et obtinuerint et quale consilium Romani eis dederint, videlicet, ut inter duo maria murum per millia passuum plurima trans insulam instruerent, a mari Scotiaj usque ad mare Hiberniae, id est, a Kair Eden civitate antiquissima, duorum ferme millium spatio a monasterio Abercurnig', quod nunc vocatur Abercorn, ad occidentem tendens, At incontra occidentem, juxta urbem Alcluth.
5
;
sulani
murum non tam
lapidibus
quam
cespitibus 15
construentes, ad nihilum utilem statuunt
statim
Romanis
lo
;
quia,
repatriantibus, iterum ab ipsis
impugnati sunt. Capit. X. Quam misere legati Britonum Romam iterum mittuntur, scissis vestibus, nudis pe-
20
dibus, opertis sablone capitibus, lubricis gressi-
bus, lacrimosis postulationibus, querulis vocibus, cunctis lia
membris contrementibus, a Romanis auxi-
petentes et impetrantes.
Capit. XI. Quomodo Britones rursum Romanorum solatium repetierint, et qualiter Romani sese excusaverint
;
sed tamen laudare et monere
murum
a mari ad mare facerent a mari Norwagiae usque ad mare Galwadiae, per octo pedes latum et duodecim altiim, et turres per intervalla construxerunt, eo in loco ubi Severus Imperator maximam fossam firmissimumque vallum, crebris insuper turribus comraunitum, pcr centum triginta et duo millia passuum long-e ante fecerat, id est, a villa, quae coeperunt, ut
quod
25
et fecerunt
"
Civitate.']
Civitas, A.
30
35
;
CAIMTULA
I.IHRI
SEQUENTIS.
7
W alleseiide dicitiir, Latiiie vero Caput Muri interpretatur, quce est juxta Tinemuthe qui murus multum distat a prci?fato vallo apud meridiem, quem antea apud Kair Eden supra mare Scotiae constituerunt. Capit. XII. Qualiter gens scabra Scotorum, Anglice
5
comperta excusatione Romanorum, in Britones insurrexerint, et eos persequendo lacesserint.
Capit. XIII. Quod Britones adhuc more soad Romanos mittentes nihil protecerint, sed rursura suis viribus innitentes Pictos propulerint. Capit. XIV. Quomodo omnis justitia a Britonibus perierit, et omnis nequitia pro veritate, etiam inter religiosos, succreverit. Capit. XV. Quod Britones pro Saxonibus mi15 serunt, et eos, Deo judicante, pro peccati flagello susceperunt. Capit. XVI, Qualiter ÂŤ^ens Saxonica cum tribus kyulis Britanniam appulerit, et postea 20 Britones impugnaverit. Capit. XVII. Quomodo Saxones sumtus majores soiito expetunt, et hoc genere impugnandi materias quaesierunt, et sancta Dei diripucrunt. Capit. XVIII. Qualiter Ambrosius Aurelianus 10 lito
2.5
solus eis restiterit, et quis Gilda? Sapientis nativitatis
annus
30
sit.
XIX. Quomodo
g-ens Britannica postea tota idololatriaj erroribus sit subdita. C.\pit. XX. Recapitulatio .singulorum, quae superius descripta sunt, epigrammatum in qua recapitulatione auctor operis promittitse inajoreni librum de regil)us Britonum et de proeliis eorum describendum, quem et postea facit.
Capit.
;
'^
SuccreciTit.]
Succrevent,
A.
^ Descrihtndum.] It will be observed that in this instance, as
well as in some few otliers, lliese Capitula allude to circumstaiices not to be found in the text, as we at present have it.
INCIPIT
LIBER QLERULUS SANCTl GILD^ SA-
PIENTIS DE EXCIDIO BRITANNI^, DE
CALAMITA-
TIBUS ET PR.EVARICATIONIBUS EJUS CIVIUM, DE
EXSULATIONE BRITONUM, ET DURIS OPPRESSIONIBUS EORUM, ET QUAM DOLOSE ROMANI EOS SIBI SUBEGERINT, ET QUAM BELLICOSE IPSIS DIUTIUS
RESTITERINT
:
ET QUOMODO ROMANI
POSTREMO
PRiEPOSITOS VECTIGALES PR^FECERINT, ITA
EIS
UT NON BRITANNIA SED ROMANA INSULA VOCARETUR, ET OMNIS MONETA AURI, ARGENTI, ET MRIS IMAGINE CESARIS NOTARETUR, QUO TEMPORE CHRISTUS IN MUNDUM VENERIT, ET QUANTA PERSECUTIO TEMPORE DIOCLETIANI EMERSERIT, QUANTUM MARTYRUM GLORIA TUNC BRITANNIA EFFLORUERIT, QUALITER GENS BRITONUM IMPERATORES ROMANOS ATTRIVERIT.
'
hicipit.^
bridge
MS.
This
title
is
prefixed
as
a Rubric lo
tlie
Cani-
;
HISTORIA G1LD.E. Bn.ain,.us
extremo ferme orbis di^ina, ut limite circium occidentemque versus, § 3.
Britannia insula
in
librata dicitur, statera terra? totius pondcratrice octinaxi, tensa Africo boriali propensius ;
sab gentorum
ducentorum
in longo millium,
in lato
prospatium, exceptis diversorum prolixioribus oceani arcuatis quai montoriorum tractibus ; sinibus
ambuitur;
cujus
et,
diffusiore,
undi^iue
circulo,
ut
ita
absque
lodicam, intransmeabili Belgimeridianae freto plaga^, quo ad Galliam
navigatur, vallata, duorum ostiis nol)ilium Thamesis ac Sabrinai flumiuum, veluti brachiis, deliciae veheper quse eidem olim transmarina? meliorata, minorum, aliorumque ratibus,
cam
15
bantur
ac denis bisque quaternis fulget civitatibus, turrium, murorum, decoratur, nonnuUis castelUs bis
culserratarum portarum, domorumque, quorum
NOTES AND VaEIOCS ReADINGS. >
GildtB.] In
MS. A.
is
the
following introductory note ' Locus in quo factus est hic liber est Guales, insula marina, tempore Arthuri regis, persona Gil:
da; Sapientis.' *
Tractihus.']
Vel ductibus,
.4.
Ambiuntur
te-
gloss. 9
Ambuitur.']
nens, V. "
Diffusiore.l Diffusione, 3/.S.
" Belgicam.\ Belgica Prima, in qua est metropolis Treveris Belgica Secunda, in qua est transitus ad Britaimiam, in qua
est metropolis civitas
Remorum,
'^
Munita, V.
;
or-
present passage extending from this line to
the end of the section has, in this and several other instances, been amended by an extract from ' Gildas de miseriis et praevari-
cationibus et excidio Britanniae,' which is inserted in the ' \'ita Gild« ' printed by Mabillon, Acta SS. edit. '6
these
Ord.
S.
Bened.
i.
130,
Venet. 1733. Civitatibus.'\ cities
See the list of Primor-
in Usher's
dia, p. 59, edit. Diibl. IC39. '*
A. marg.
Meliorata.']
nata, A. gloss. '« Fulget.l The
Quorum.] Quaruni, Mabill.
12
HISTORIA GILD/E.
mina minaci pioceritate porrecta in edito forti compage pangebantur, munitionibus non improbabiliter instructis, decorata
;
campis quoque
ful-
get late pansis collibusque amceno situ locatis, praepollenti culturae aptis, montibusque alternandis animalium pastibus optime convenientibus,
5
quorum diversorum colorum flores humanis gresnon indecentem quondam ceu pic-
sibus pulsati,
turam eisdem imprimebant electa veluti sponsa monilibus diversis ornata, fontibus lucidis, crebris undis niveas veluti glareas palantibus, per;
murmure serpentibus, quoaccubantibus suavis soporis pignus pra3tendentibus, et lacubus frigidum aquse torrentem vivae exundantibus, irrigua. § 4. Haec, erecta cervice et mente, ex quo
lo
nitidisque rivis leni
rumque
Its contii-
macy.
in
ripis
15
inhabitata est, nunc Deo, interdum civibus, nontransmarinis regibus et subjectis,
nunquam etiam interdum
ingrata consurgit. Quid enim dequidque iniquius potest humanis ausibus vel esse vel intromitti negotium, quam Deo timorem, bonis civibus caritatem, in altiore dig-formius,
nitate compositis, absque fidei detrimento debi-
tum denegare honorem 2
Pangebantur
.
.
,
decorata.']
et
frang-ere divino sen-
soporis tribuunt viatoribus fessis
Cernuntur, non improbabiliter est duorum etiam ostiis (9, 11â&#x20AC;&#x201D;14,) adornata instructis munitionibus, aliorumque fluminum minorum Mabill. 2
Munitionibus.] Molitionibus,
A.
infusione irrigatur, Mabill. " Patuntibus.] A. gloss. revelantibus pellentibus, V. J. ;
^ Quorum '' imprimrbant.'] Accubantibus.] OcoupantiQui diversorum colorum floribus bus, A. gloss. grati redduntur humanis visibus, '3 Soporis.] Saporis, ^., appa.
Mabill.
.
.
renfly iu reference to the expla-
Eisdem.] A. gloss. Monti- nation which it givesto 'pignus.' bus ostendebant. '^ Pignus.] Viscis, A.gloss. " Imprimebant.] Imprimebat, Quo.] Tempore, A. gloss. ./. siguabant, A. gloss. '^ Sulfiectis.] Scilicet, homiiii'" Crehris.] Crebrisque gau- bus, A. gloss. det, ex quibus rivuii leni mur'" Inlerdum.] Om. li. V. niure serpentibus suave pigiuis '^ Compositis.] Positis, V. J. ^
'**
;
20
— 13
IIISTORIA C;iLU,E.
hiimanoque fidem, et, abjccto coeli et terraj metu, propriis adinventionibus aliquem ex libi-
sui
dinibus regi
com-
Igitur omittens illos priscos
?
gentibus errores, quibus
5
munesque cum omnibus ante adventum Christi in carne omne humanum genus obligabatur adstrictum, nec enumerans pavintri^e portenta ipsa diabolica, pene numero lineamentis nonnulla, quorum centia ^gyptiaca,
—
10
adhuc deformibus intra vel extra deserta moenia solito more rigentia, torvis vultibus intuemur neque nominatim inclamitans montes ipsos, aut ;
aut flu\dos olim exitiabiles, nunc vero humanis usibus utiles, quibus divinus honor a ca;co tunc populo cumulabatur et taceus vetustos immanium tyrannorum annos, qui in ita ut aliis longe positis regionibus vulgati sunt,
fontes vel
coUes,
;
15
Porphyrius, rabidus cauis orientalis adversus ecclesiam, dementias suae ac vanitatis stylo hoc ' etiam annecteret, Britannia est,' inquieus, fer'
scj>pe of this 20tiUs provincia tyrannorum/ illa tamen proferre conabor in medium, qua) temporibus imperato-
rum Romanorum
et
vibus longe positis tuero, 25
passa est et
mala
;
aliis intulit ci-
quantum tamen po-
scripturis patria? scriptorumve quippe qua3, vel si qua fuerint, aut
non tam ex
—
monimentis, ignibus hostium exusta, aut civium longius deportata, non compareant,
exsilii classe
—quam
£.r.] Et,
3
I^itur.] Igitur non, G.
«
Obligabatur.'] Obligatur,
•^
nise 10
A
.
Patria portenta.] idola, A. gloss.
.1.
Ikitau-
Ri<rentiH.] Id est, siticntia,
sus istuni Hicronymus exposuit The < raDanieleni, A. tnarg. bidus canis' of the text is apparently l)orrowed froni Jcrome's Preface to his Mork ' Dc Scriptoribus Ecclesiasticis.'
gloss.
Tantum, B. V. ./. Exsulum, 1'. J. - Coinparennt.] B. compa-
Porphyrius.] Porphirius iste
^'
Tanicn.']
ideoque nominat eum Canem, quia dixit quod prophetia Danielis non fuit
26
Exsilii.]
'-^
quidam
Adver-
prophetia, sed historia.
B. V.
2
trans-
hrereticus fuit,
;
rent,
A.
14
IIISTORIA GILDjE.
marina
relatione,
quas,
crebris irrupta interca-
pedinibus, non satis claret. fuMued by theRomans;
ยง ^* Etcnim Romanorum reges, cum orbis imperium obtinuisseut, subjugatisque finitimis quibusque regionibus vel insulis orientem versus, prima Parthorum, Indorum confinium, pace parta, qua peracta, in omni terra tum cessa-
5
vere bella, potioris fama? viribus firmassent, non acies flammse
quodammodo
ri^idi tenoris ad ococeani torrente vel cohiberi potuit vel extingui sed transfretans insulae parendi leg-es, nullo obsistente, advexit, imbellemque populum sed infidelem, non ttim ferro, et igni, machinisque, ut alias g-entes, quam solis minis vel judiciorum concussionibus, in super-
cidentem
caeruleo
lo
;
ficie
tamen vultus, impresso
15
lore,
altum cordis dosui obedientiam proferentem edictis subin
jug-avit. Eut
Quibus
ยง 6.
revoits,
statiui
Romam,
ob inopiam ces-
ut aiunt, repedantibus, et nihil de rebellione 20 suspicantibus, rectores sibi relictos ad enunpitis,
cianda plenius vel confirmanda Romani regni molimina Lea^na trucidavit dolosa. Quibus ita g"estis, cum talia senatui nunciarentur, et propero exercitu vulpeculis, ut fing^ebat, subdolis
ulcisci
i(l
festinaret,
^
Prhna.'}
^
Parta.l
non
Primam, J. Om. A. li.
'"
="
'
Omni.'] Omiii peiie, B. V,
'
Tum.']
"
Acies.]
Non, B. Serisus
est, potentia
est,
Acies,
V. suggests 'ter-
roris.'
" Sed
classis
Cespitis.] Stipendii, V. Aiunt.] Aiebant, B. V.
Rectores.]
Britanniae, add.
interlin. -'
Ad
enunciunda.] V.
;
denun-
Camden iniagines reference is here made to lJoadicea's rebellion, Brit. col. -^
Letena.]
tliat
1095 ; see also 365. Fin^ebat.] Senatus, add. A.
Ixxii. edit.
infidelem.']
Non tum
fidelem, B. ""'
mari
Romana, non po- cianda, A.
oceano reprimi, qiiin invaderet insulani, V. notc. Tcnoris.']
*'
A.
tuit
*
militaris in
Tamen.] Taiifum, V.
'^โ ข'
intcrlin. ./.
25
15
IIISTORIA GILD/E.
5
parata fortiter dimicare pro patria, neque quadratum agmeii, neque dextrum cornu, aliusve belii apparatus in littore conseritur, sed terga pro scutis fugantibus dabant, ct colla gladiis, gelido per ossa tremore currente, manusque vincienda3 muliebriter protenduntur ita ut in proverbium et in derisum longe lateque efFeratur, quod non Britanni sint in bello fortes, nec iu pace fideles. § 7. Itaque Romani, multis perfidorum caesis, nonuullis ad servitutem, ne terra penitus in solitudinem redigeretur, mancipalibus reservatis, patria vini oleique experte relicta, Italiam pe;
10
13
fj,\yp'gj'"^'"
tunt,suorumque quosdam pra^positos relinquentes, indigenarum dorsis mastigias, cervicibus jugum, solo
nomen Romana?
servitutis haerere facturos,
ac non tam militari manu gentem maceraturos, et,
quam
ensem, ut dicitur, vagina vacuum 20 puli
accommodaturos
Romana
insula
potuisset
a^ris,
;
ita ut
callidam
flagellis
postulasset,
res sic
si
lateri ejus
po-
non Britannia sed
censeretur, et quicquid habere
argenti, vel auri, imagine Caesaris
notaretur. 25
frigore rigenti insulae, et § ^ 8. Interea glaciali Ž ,...,.,. velut longiore terrarum secessu soli visibili non
proximae, verus ille Sol, non de firmamento solum temporali, sed de summa etiam coelorum arce
^
V.
^'
Coiispiciuntur,
Conseritiir.l
Romana.] Romania,./. Con-
*
Dohtnit.] A. add.
Insula ifotlie naine of mana,' see Carte's Hist. Engl. i.
7
Efferatitr.]
190, note.
;
cerninp;
vel innititur, gloss.
Romanis, Eirerretur, V.J.;
'
Om. B.
V.
-1
Insiila.]
'^
Patria.] Patriique, B.
-^
Ilahere.] Haberi, V.
'3
Relictit.]
V. ; om. MSS. Nometi.] Noniine, A.
^'
Potiiissct.]
^^
Intcrca.]
naiTatiir,
"> '<>
A. gloss.
Servitiitis.] Virtutis,
B.
infirlelitatis, -*
Harere.] Honore, V.
" FlageUis.] '9
Populi.]
Flagris,
(hn.
/>'.
='
B. V. J.
1'. ./.
A.
Posuisset, A,
Dum
Rigenti.] Kisent, V. Et.] (Jua-, V. ut, B. Sol.] Om. n. V. ./. ;
'"'' 1
aguutiir
ffluss.
iiasc
nirti. of
Christ.
16
HISTORIA GILDJE.
cuiicta
tempora excedente, orbi imiverso
g-idum sui coruscum ostentans
praeful-
tempore, ut
;
sci-
mus, summo Tiberii Caesaris, quo absque uUo impedimento ejus propagabatur reli^io, comminata, Senatu nolente, a principe morte dilatoribus militum ejusdem, radios suos est, sua prsecepta, Christus. s 9, j
The
persecution under Diocietian.
QuaB, -^ 7
licct
primum
5
indulget, id
ab iucolis tepide suscepta sunt,^ r sr
apud quosdam tamen integre, et apud alios minus, usque ad persecutionem Diocletiani tyranni no.\ enneni in qua subversae per totum mundum
lo
;
sunt ecclesiae, et cunctae sacrae Scripturae, quae inveniri potuerunt,
sacerdotes gregis
bus trucidati fieri
;
in plateis exustae,
et
electi
Domini cum innocentibus
ovi-
ut ne vestig-ium quidem,
ita,
si 15
potuisset, in nonnuUis provinciis Christianae
Permansere tunc quantae diversarum morquantae religionis apostatarum ruinae,
religionis appareret.
fugae, quantae strages, quantae
tium poenae,
quantae gloriosissimorum martyrum coronae quanti persecutorum rabidi furores, quantae e contrario sanctorum patientiae fuere, Ecclesi;
20
—
astica
Historia narrat
;
ita
ut ag-mine
denso
tergum mundialibus tenead amoena coelorum regna, quasi ad pro-
certatim, relictis post bris,
priam sedem, tota festinaret *
Excedente.'] Excidente,
A.\
praecellente, gloss. ^
Summo.l Novissimo, A
"
ecclesia.
Innocentibus ovibus.] Laicis
fidelibus, .
glnss.
Usher, in his Primord. p. 3, when quotinsthis passa^e, rcfers to the {]lironiclcofEusehiusfori'soriL;'iii.
Tcpide siiscepta siiut.] See Usher's Priniordia, pp. .51, 52. •*
'^
A.
gloss.
Provincia; loV. J. provincia', B. '' Permansere.] B. adds this word to the last sentence ; om. V. '^ Reliffionis.] Om. V. "' Rahidi.] V. rapidi, A. cis,
Provinciis.] ;
'" Pefsecutioncni.] This passage, regarding tlie persecution under Diocletian, is transcrihed by Geoftiey of Monniouth (v. ."5).
linus of the
See Usher,
tory of Eusebius Ciesarieusis.
170.
Primord. pp.
147,
;
*°
Ecclesiastica
Historia.]
—
Namely, the Translation by RuEcclesiastical
His-
25
HISTORIA GILD.E. § 10. Mag-nificavit ,
.
suam
igitur misericordiam •
T-k volens omues homines Ueus
.
1
nobiscum ^ neri,
17
I
.
1
salvos
10
vocans non mmus peccatores, quam eos qui putant se esse justos qui g-ratuito munere, supradicto, ut cognoscimus, persecutionis tempore, ne crassa atrce noctis calig-ine Britannia obscuraretur, clarissimas lampades sanctorum martyrum nobis accendit, quorum nunc corporum sepulturae et passionum loca, si non lugubri divortione barbarorura, quamplurima ob scelera
15
nostra, civibus adimerentur, non minimum intuentium mentibus ardorem divinae caritatis incuterent sanctum Albanum Verolamensem, Aaron et Julium Leg-ionum Urbis cives, et ceteros utriusque sexus diversis in locis summa magnani-
,
,
et
;
5
:
mitate in acie Christi perstantes dico. § 11.
20
Quorum
prior,
postquam
caritatis gratia
confessorem alium persecutoribus insectatum, et jam jamque comprehendendum, imitans et in hoc Christum animam pro ovibus ponentem, domo primum, ac mutatis dein mutuo vestibus, occuluit, et se discrimini
libenter
iii
fratris supradicti vestimentis
persequendum dedit
Eos.l Haereticos, A. gloss. Cognoscimus.'] Conjicimus. B. V. J. « Ne.'] Ne penitus, B. V. J. ^ AtrtB.'] Atra, A. ^ Obscuraretur.] Obfuscaretur, B. V. J. ' Divortione.] Discordia gressus, A. gloss. divortio, B. F. '" Barbaroriim.] Anglo-Saxo* ^
;
qui ipsius tempore adhuc infideles erant. Usher's note, Priniord. p. 147. '^ Albanum.] Conceriiing the protomartyr of Enghind, the reader may consult Ushcr's Pri-
nas
intcUisjit,
mord. pp. 147, 980; Acta S.S. mens. Jun. toni. iv. p. 140 171.
—
;
ita
Deo placens
in-
Beda, H. E. i. vii. (§ 16—20) has introduced an appareutly preexisting legend concerning this saint.
" Aaron et Julium.] See Acta SS. mens. Julii, tom. i. p. 17; Usher's Primord. p. 168; Beda, H. E. § 21. Julium.] Julianum, V. '"*
'^
Prior.] Albanus, A. gloss.
'«
Alium.]
Om. B.
vvas said to be
V.
Tliis
Amphibalus, con-
ceming vviiom it is a whether hewere really a
disj)ute
nian, or
only the cloke (or amphibulus) See Usher's Primord. of Aiban. I)p. 150, 159, 162, 984.
3 c
Martyrdom of Alhan, Aaron, and Julius.
1«
HISTORIA GlLDyE.
ter
sacram confessionem cruoremque, coram im-
piis
Romana tum
mate
adornatus
ter
est, ut
ticae arenti viae
cum
sti^mata
praeferentibus,
horribili
oratione ferventi,
minusque
tritae,
illi
Israeli-
stante diu Arca,
prope glareas, Testamenti, in canali,
phantas-
signorum miraculis mirabili-
simile iter ig-notum,
alveum,
trans nobilis fluvii mille viris, sicco ingrediens pede,
cum
modo pra^ruptorum
suspensis utrinque
montium
gurgitibus,
aperiret
fluvialibus
priorem carnificem tanta prodigia videntem in agnum ex lupo mutaret, et una secum triumphalem martyrii palmam sitire vehementius et accipere fortius faceret. Ceteri vero sic diversis cruciatibus torti sunt,
5
medio Jordanis
et inaudita
rati sunt, ut
membrorum
absque cunctamine
;
et
lo
discerptione lace- 15 gloriosi, in egregiis
Hierusalem veluti
portis, martyrii sui tropha^a qui superfuerant, sylvis ac desertis abditisque speluncis se occultavere, exspectantes a justo rectore omnium Deo carnificibus 20 severa quandoque judicia, sibi vero animarum
defigerent.
^am
tutamina. Prospprous
§ 12. Igitur
state of the
British churcli,
dum
* *
A
.
bilustro supradicti turbinis nec adimpleto ad integrum, marcescentibusque
Illi.l Instar, V. Arenti.] Arentis, V.; sicca^,
gloss. 7 ^
Heraclius
Alban
Om. V. Trans.] Trans Tamesis,
Simile.]
'^
"
B.
'*
^
Fluvii.] See Usher's observations upon this part of the Legcnd in his Primord. p. 151. "
Vtrinque.] Utriusque, A. Modo.] More, V. ; similitu-
fline, '**
'0
A.
in
Sitirc.]
B.
the
Primordia,
p. 986.
V.J.
"
some legends of
in
cited
gloss.
Aperirct.] A. «</</. Albanus. Carnijicem.] He is called
B.
;
^
;
sistere,
Accipere.] B. Di^cerptione.]
;
A.
excipere, A. Distentione,
decerptione, A.
See Beda, H. E.
Iffitur.]
§ 22,
^
Thelengthofthis under Diocletian,
Bilustro.]
pers^cution
which commenced
in the year comniented on by Usher, Primord. p. 107.
303,
is
IIISTORl
\
19
GILDJE.
nece suorum auctorum nefariis edictis, laetis luminibus omnes Christi tyrones, quasi post hyemalem ac prolixam noctem, temperiem lucemque 5
serenam aurfe ccelestis excipiunt. Renovant ecclesias ad solum usque destructas basilicas sanctorum martj rum fuudant, construunt, perficiunt, ;
ac velut victricia sigua passim propalant dies festos celebrant sacramenta mundo corde oreque perficiunt; omnes exsultant filii ^remio ac si ma;
;
Mausit uamque haec Christi ""'ii fie Ariau membrorumque consonantia suavis, donec
10 tris ecclesia; confoti.
ln.Te
capitis
Ariana perfidia, atrox ceu auguis, transmarina nobis evomens venena, fratres in unum habitantes exitiabile faceret sejung-i 15
via facta trans oceanum, ferae
;
ac
sic,
omnes omnino
quasi bestiae
mortiferum cujuslibet ha?resios virus hor-
rido ore vibrantes, letalia dentium vTilnera patrise,
novi semper aliquid audire volenti et nihil certe stabiliter obtinenti, infig-ebant.
Itemque tandem tyrannorum virgultis immanem sylvam jam jamque
§ 13.
20
crescentibus et in
erumpentibus, insula nomen Romauum, nec talegesque tenens, quin potius abjiciens, germen suae plantationis amarissimae ad Gallias,
men mores
Nece edictis.] Necis autorum nepharie edictis, V. Suorum.] Persecutorum, A. gloss. sui, A. '
.
.
,
'
;
'
^
Edictis.] Decretis, J.
Propalant.'\
Publicant,
A.
:
;
'*
gloss.
Sacramenta.] Sacra, B. V.J. Beda, H, E. ^ 22. ÂŽ
*
schism seems to have taken place between A.D. 378 and 3H3 see Primord. p. 197, and the authorities there quoted also 0'Connor, Script. Rer. Hiberu. vol. i. Prolegom. p. cxi.
Perjiciunt.] Conficiunt,
Exitiabile.]
Exitiabiliter,
V.J. ^*
Sejungi.]
Scilicet,
mortali
Beda, discordia, A. marg,
§ 22., B. V. J. Ariana.] Agricola quidam homo discipulus Arriani, qui perturbavit fidem Britonum, A.
* Ifemque.] Compare Beda, H. E. ^ 24. '" Mores legesque.] Morem legemque, B. V. J., Ush. Primord.
marg,
p. 198.
H. E. '*
According
to
Usher, this
3 c 2
Maximus.
HISTORIA GILD.E.
20
uiagna comitante satellitum caterva, insuper etiam imperatoris insignibus, quae nec decenter usquam gessit, nec lcgitime, sed ritu tyrannico et tumultuante initiatum milite, Maximum mittit. arte potius quam Airtute, pagos, yel pro^incias, contra Romanum statum, per retia perjurii mendaciique sui, facinoroso regno adnectens, et unam alarum ad Hispaniam, alteram ad Italiam extendens,
primum
Qui, callida
5
finitimos quosque
thronum iniquissimi imperii apud Treveros
et
lo
statuens, tanta insania in dominos debacchatus ut duos imperatores legfitimos, alium religiosissima vita repelleret.
est,
tani fertilibus vallatus audaciis,
urbem
Xec mora,
apud Aquileiam
capite nefando ca?ditur, qui decorata to-
orbis
tius
unum Roma,
capita regni
quodammodo
15
cervicibus
dejecerat. Imiption of theScots and Picts.
§ 14.
Exin Britannia, omni armato
litaribusque
copiis,
mi-
milite,
rectoribus linquitur
imma-
nibus, ingenti juventute spoliata, quae comitata 20
domum nunquam
vestigiis supradicti tyranni
tra rediit,
et
Imperatoris.']
*
omnis
Ini])eratoriis,
V., Ush. Primord. p. 198. 3
A>f.] Non,
•
Initiatum.'\
Ush. p. 198. Ordiuatum, A.
T'.,
B. om. V. Maxiimtm.l Usher h;is col-
*
Milite.] ^NIilitcni,
*
much
Vit. S. ''
Mart. Turon.
RepeUeret.] Pelleret, B. V.
J. '*
marg.
Ferfilihus.']
•^
;
infonuatiou coucerning Maximus, Priniord. p. 198. ' Per.] A. ; om. B. V. J. ' Perjurii.] Imperii, B. " Dominos.l Domos, V. '- Duos.] Duos imperatores unum regno, altenim ^ita, expu-
lected
lit,
'^ Capite.] Occidit namque (iratianum, Valeutinianum vero cuni matre Roma expulit, A.
''
gloss.
Feralibus, B.
ul-
usu ignara penitus.
belli
Nefando.] Nefande, V. Regni.] Regno, V.
Om. B. V. J. Exin.] See Reda, § 28, ^vho has there transcribed a portion of this passage. '" MUitaribusque.] Militaribus, 1"
Cervicibus.]
^^
^.
'"
Copiis.] Copiisac,
'^
Linquitur.] Licet, B. V. Qud'.] B. om. A.
-°
;
"'
Vestigiis.] A'estigia,
^
Omnis.] Omni, B. Vsu.] B. usus, A.
*2
;
]'.
'
HISTORIA GILDiE.
21
duabus primum gentibus transmarinis vehementer Scotorum a circione, Pictorum ab aquilone, calcabilis, multos stupet gemetque per ansaevis,
nos. 5
§15. Geus igitur Britonum, Scotorum Pictorumque impetum non ferens, ob horum infestationem ac durissimam depressionem legatos Ro-
mam cum 10
manum
ad poscens, et subjectionem sui Romano imperio continue tota animi virtute, si hostis longius arceepistolis mittit, militarem
se vindicandam lacrimosis
postulationibus
Cui mox destinatur legio prajteriti mali immemor, sufficienter armis instructa, quaj ratibus trans oceanum in patriam advecta, et cominus cum gravibus hostibus congressa, magnamque ex eis multitudinem sternens et omnes retur, vovens.
15
;
20
a finibus depulit, et subjectos cives tam atroci dilaceratione et imminenti captivitate liberavit. Quos jussit inter duo maria constituere trans insulam murum, ut esset arcendis hostibus turba instructiis terrori, civibusque tutamini qui vulgo ;
' Primum.'] Gildas here takes nonoticeoftheoccurrenceswhich, according to Beda, H. E. § 20,
^"
I
'
•'
embassies to Rome, is discussed by 0'Connor, Script. Rer. ProleHibern. i, Ixxxiv vii. som. pp. cviii, cxv. Coucerning theni, see also Primord. pj). 593 the
27, took place in Britain after the departure of Maximus, but writes as if he believed that it
was immediately exposed
—
to tlie
ravages of the Picts and Scots. Gentibus.] Quia Scotti tunc temporis in Hibernia habitabant, et Picti in Scotia, id est, ab aquiSee also Beda, lone, A. mnrg. H. E. § 28, aud Usher's Primord. p. 593. Gens.] See Beda, H. E. The passage from ' gens § 29. to 'ferens' is omitted in B. and
It is impossible in fhis fiOl. place to enter into an exaniiuation of these statements. '^ Mali.] Scilicet, occisio imperatoris Gratiani, A. gloss, ''^ Sternetts.] Cernens, V.
•
j
'* ]
a.]
'^
Omnibus
e,
B.
B. V. J.
Constituere.] Construere,
B.
V.J. ="" !
^i
''
B.
Omnes
Et.] Ex,
V.,
runi,
;
—
'
which commence the sentence by the words ' Ob quaruni.' Ilorutn,] Quorum, J.; qua-
Durissimam.'\ Dirissiniam, V. Legafos.~\ The subjcct of the Vastationes ' of the text, and of ^
|
I
Hostibus.] Hostibusa, B. V. q„,-,]
Quia, V.
Thefirstem-
Rome.
HISTORIA GlLDuE.
22 irrationabili
pidibus § 16.
gaudio
absque rectore, factus non tam
quam
cespitibus,
Illa legione
domum
non
la-
profuit.
cum triumpho magno
repetente,
illi
et
priores inimici, ac
quasi ambrones lupi profunda fame rabidi, siccis
5
faucibus in ovile transsilientes, non comparente pastore, alis remorum remigumque brachiis, ac
vento sinuatis vecti, terminos rumpunt, caeduntque omnia, et quaeque obvia, maturam ceu segetem, metunt, calcant, transeunt. § 17. Iterumque mittuntur queruli legati, scissis, ut dicitur, vestibus, opertisque sablone capitibus, impetrantes a Romanis auxilia, ac velut timidi pulli patrum fidelissimis alis succumbentes, ne penitus misera patria deleretur, nomenque Ro-
velis
The second embassy
Rome.
to
manum, quod
10
15
apud eos auribus resultabat, vel extranearum gentium opprobrio vilesceret. At illi, quantum humanag naturae possibile est, commoti tantse historia tragcediae, volatus ceu aquilarum, equitum in terra, nautarum 20 in mari, cursus accelerantes inopinatos primum, tandem terribiles inimicorum ungues cervicibus infigunt mucronum, casibusque foliorum tempore certo assimulandam istam peragunt stragem verbis tantum
" Patrum.] Matrum, V. ^° Romanum.] Romanorum, B. Repedante, B. '^ Extranearum.] Priores inimici.'] See Beda, Exterarum, H. E. ^ 30. V. '7 Opprobrio.] Opprobria, A * Ambrones.'] Id est, s;cvi, ; gloss. A. opprobrio obrosum, V., Primord. " Rabidi.] Rapidis, siccisque, p. 604. Om. B.
^
Legione.']
*
Repetente.']
^*
A.
21
®
*'
[Ad
sim]ilitudi-
Impctrantes.] Quaerentes, A.
"^^ Assimulundam istam.] Adsimilandam, iisdem, V.
ovile
CcEdiintque .] CHedunt,
Iterumque.] B. V.
;
A.
A. '^
Cursus.]
itemque,
Faucibus
circumsilientes, V. ^ Vento.] Ventorum plenis, V. ^ Sinuatis.] .Juvatis, /i. ^
nem
omnia, A. marg. "^ Casibusque.] Casibusquae,F. "^ Foliorum.] Beda, misundcrstanding tliis passage, imagines temlliut tlie Ronians arrived H. E. ^ 30. pore autumni.'
Faiicibus.]
gloss.
[sunt]
liffic
'
;
HISTORIA GILD^. ac
si
23
montanus torrens
vulis auctus,
crebris tempestatum risonorosoque meatu alveos exun-
dans, ac sulcato dorso Ironteque acra, erectis, ut (luminum quibus pupilli, pers^pe licet palpebrarum convolutibus innovati,' adjunctis sibi minutissimarum rotarum tautonibus veluti fuscantur) mirabiliter spumans ast uno objectas sibi evincit gurgite moles; ita aiunt, ad iiebulas undis
5
;
lorum 10
15
—
as,rmina auxiliatores egre^ii, si
semu-
qua tamen
evadere potuerant, propere trans maria fugaverunt, quia anniversarias avide praedas, nullo obsistente, trans maria exag-g-erabant. § 18. Igitur Romani patria reversi, denun- The Romans """ tiantes nequaquam se tam laboriosis expeditio- {ata' nibus posse frequentius vexari, et, ob imbelles erraticosque latrunculos, Romana stig-mata, tan-
tum talemque exercitum, terra ac mari fatig-ari sed ut insula potius, consuescendo armis ac viriliter dimicando, terram, substantiolam, conjuges, 2oliberos, et,
quod
his
majus
libertatem vigentibus nequaquam se fortioribus, nisi segnitia et torpore dissolverentur, ut inermes vinculis vinciendas
tamque
i.4csj.]B.;acfitsi,J.;ac '
ut,
A. ^
Sonorosoque.']
Exundans.]
Sudoreque, B.
,
Exundaus, uno
,
objectas sibi, V. 3 Fronteque.] Fonteque, B. Convolutihus.] ' Convolatibus' is the reading of the IMSS., V. and J. ; but G. has ' convolutibus,'
which appears
to
\
's
Atljunctis
.
junctissimarum fuscantur.
.
.
'8
'»
's
be correct.
fuscantur.]
rotarum
Ad-
^s
lineis
;
Ut
''
i
;
signa
y?-/oss.
Om. B. Om. V.
insula.]
Potius.] Potius sola, B. j Ha>c oinnia denunciant liritouibus,
A. inarg.
Dissolverentur.]
retur,
Dissolve.
B. V.
^r^j
q,„ jg
y
Vinciendas.] Vincieudis, B.; viucendas, A. 23
\
eos,
j^.
Romani
23
J.
Insula.]
^
B., Primord. p. G04..
Ast.] Ac, B. 8 Ohjectas.] V.; abjectas, A. * Auxiliatores.] Auxiliares, B. "• Propere.] Prajpropere, V.
Stigmata.] Signa, V.
victricia,
1
Romaui
g-loss.
" Qmw.] F. ;qui, .4.B. ^^ Patria.] VvLirhv, A. H. i3 Reiersi.] Om. B. V.
|
«
Fugaverunt.]
^*^ [
• "^
est,
totis viribus vendicaret, et
HISTORIA GILDiE.
24
nuUo modo, sed
instructas peltis, ensibus, hastis,
protenderet manus, suaet ad caedem promtas aliquid derelinputabant hoc et quia dentes; murum, non accrescere, commodi quendo populo adjunctis ut alterum, sumtu publico privatoque, solito structurae indigenis, miserabilibus secum urbes, more, tramite a mari usque ad mare inter
quee ibidem forte ob metum hostium populo fuerant, directo librant ; fortia formidoloso arinstituendorum exemplaria tradunt, monita In litore quoque oceani ad relinquunt.
5
collocatae
lo
morum
meridianam pla^am, qua naves eorum habebantimebantur, tur, quia et inde barbaria^ ferse bestiaj intervalla ad prospectum maris colloturres per
cant, et valedicunt irruption of
*a^dl"ts!
tanquam
ultra
non
reversuri.
is
illis ad sua revertentibus, emercuricis, quibus sunt trans Cide gunt certatim quasi in alto Titane incavecti, chicam vallem de arctissimis foraminum caumate lescenteque cunei, tetri Scovermiculorum fusci cavernulis
Itaque
§ 19.
20
torum Pictorumque greges, moribus ex parte disfundendi sidentes, sed una eademque sanguinis vultus magis furciferosque concordes, aviditate proxpudendisque pudenda, corporum pilis, quam condebitorum cognitaque tegentes ima, vestibus
25
;
'Theticam.' 0'Connor considers it as nieaning the sea between Hist«rica 9LiimHl]yEdificant, F.;men- England and Ireland, Ixvi, Ixvii, ap. Hiberuia, pp. de imn-g-. surant, A. Scripp. Rer. Hibern, tom. i. '2 Qua.] «uo, B. V. ^°Cavermdis.] Acverniculis, B. '"^ MSS. 2
Protenderet.] Protendere, A.
3
EM
Om.
Qiiia.l
!*>
i'"
\
U
Ex
Et.] Om. 3ISS. Rerertentibus.1
;
*o
V. Renieanti-
V.
"
bus, B. V. '7
Curicis.']
Carruchis,
;
V.
23 ;
'^*
sce tlie comment by curucis, B. Uslier, Priniord. p. GOG 17 Cichiaim.] Aticam, B. ; Sty:
ticam, l^
;
probably an error for
Cunei.] Cenei, A. cimes, B. Sed.l Et, MSS.
;
cunei,
Vultus.] Habentes, «d(/if. ^.
Pudendn.] Hic caUimniat quod uon sunt bene vesA. nwrg.
Scottos, titi, '' i
Cognitaque.] Coguita,
B
;
HISTORIA GILD/E.
05
reversione, et reditus denegatione,
5
solito
confi-
omnem
dentiores
aquilonalem extremamque terra? partem pro indi-enis muro tenus capessunt. Statuitur ad hajc in edito arcis acies, se-nis ad pu"-nam, inhabilis ad fugam, trementibus pra^cordL inepta,
quaj diebus
ac noctibus stupido sedili Interea non cessant uncinata nudotela, quibus miserrimi cives de muris
marcebat.
rum
tracti
solo 10
Hoc
allidebantur.
scilicet
eis
proficiebat
immaturai mortis supplicium, qui tali funere rapiebantur, quo fratrum pi-norumque suorum miserandas imminentes poenas cito exitu devitabant Quid plura loquar? Relictis civitatibus
que
muro-
celso,
15 solito
iterum
tiones, item strages accelerantur crudeliores
;
et
sicut agni a lanionibus, ita deflendi cives ab ini-
micis discerpuntur, ut commemoratio eorum feag-restium. Xam laniant et 20 seipsos mutuo, nec pro exigui victus brevi sustentaculo miserorum ci^lum latrocinando temperabant et au-ebantur extranea^ clades domesticis motibus, quo et hujusmodi crebris direptionibus vacuaretur omnis re-io totius cibi baculo, excepto 25 venatoria? artis solatio.
rarum assimilaretur
:
Aquilonalem.'] Aquilonem,J. Inhabilis .fugam.] 0;«. B. inhabilis ac trementibus, V. ^
*
.
°
7
« ^
.
Fugam.] Pugnam, J. Nudorum.'] B.; nodorum,^, Muris.] Muro, B. Proficiehat.] B. om. A. ;
'"
A.
'^
tio,
^^Assimilaretur.] tioni, '^
2" iifiii,
;
;
V.
;
quibus,
MSS.
Commemoratio.]
Commora-
V.
A.
Commemora-
addit.
Nam
seipsos.]
...
Nam
et
ipsis, V,
" Quo fratrum pignorumque.'] B. fratrum quo pignorum, A. fratrum pignorumque, V. ^^ Loquar.] Om. B. V. Illis.]
Lanionihus.] Scilicet, lupis,
gloss,
;
proderat, V. '" Qui.] Quod qui, V. '" Funere.] Sumere, B.
"
Miserab.e
fugae, iterum dispersiones thrSn°/ desperabiliores. Itein ab hoste insectaillis
2|
Nec pro
exiguj.]
Nec perex-
B. Miserorum civium.] Miser-
rimi cives, V. 2'
Temperahant.] B.V.
;
om.A.
^ Quo et.] Quod, B. V. ^ Crehris.] Tam crebris,
B.
HISTORIA GILD.E.
26 Etnbassy to Aetius.
§ 20. Igitur
reliquiae mittentes
rursum miserae
ad Aetium Romanae potestatis virum, ' Aetio ter conhoc modo loquentes, inquiunt ;' et post pauca losuli gemitus Britannorum Repellunt nos Barbari ad mare, requentes, epistolas
;
5
'
nos mare ad Barbaros inter haec oriuntur duo genera funerum, aut jugulamur, aut mergimur;' nec pro eis quicquam adjutorii habent. Interea fames dira ac famosissima vagis ac nuta-
pellit
;
bundis heeret, quee multos eorum cruentis compellit pra^donibus sine dilatione victas dare manus, ut pauxillum ad refocillandam animam cibi quin potius de caperent, alios vero nusquam ipsis montibus, speluncis ac saltibus, dumis con-
10
;
Et tum primum
sertis continue rebellabant.
ini- 15
micis per multos annos in terra agentibus, strages dabant, non confidentes in homine, sed in Deo, secundum illud exemplum Philonis, ' Necesse est adesse divinum, ubi humanum cessat auxilium.'
Quievit parumper inimicorum audacia, nec tamen 20 nostrorum malitia recesserunt hostes a civibus, nec cives a suis sceleribus. Profligacy of genti, sicut § 21. Moris namque continui erat the Britons. et nunc est, ut infirraa esset ad repellenda hostium tela, et fortis et invicta ad civilia bella, et ad 25 infirma est, ut onera peccatorum sustentanda inquam, ad sequcnda pacis ac veritatis insignia, Revertuntur ergo fortis ad scelera et mendacia. ;
;
2 Aetium.] See I*iimor<l.
F.
;
3 liuiuiunt.l
">
A.
'»
Aetio.'\
"•
Lo(iuentes.'\ Quereiites,
Afjitio,
Oriuntur.'\
"
Ilabent.] Htibentes, V. Fames.} See Uslu'r'8
371,008, 1105.
19
B.
Om. B.
•"'
niord. pp.
ferti,
Om. B. V.
^
^
1'
Agitium, A.
p. 369.
Dumis V.
;
consertis.l
divinis,
Dum
con-
A,
In terra.\ Praedas, B. E.remplum.l Om. B. Humanum.] See Primord.
p. 371. 21
Pri-
Recesserunt.]
Recesserant,
V. 2' 2'
Repellenda.] Retundenda, B. Et invicta.] Esset, V.
27
HISTOIIIA GILU.E.
impudentes grassatores ad hibernas domos, post
non multum temporis reversuri. trema parte insulae tum primum 5
Picti in
ex-
et deinceps re-
quieverunt, pra?das ct contritiones nonnunquam In talibus itaque induciis desoluto facientes. populo, saeva cicatrix obducitur, alia virulentiore
Quiescente autem vastatione, abundantiarum copiis insula affluebat, ut
tactus pullulante. tantis
10
nulla haberi tales retro aetas meminisset, cura Crevit quibus omnimodis et luxuna crescit.
etenim germine pra^pollenti,
eodem tempore
diceretur,
ita ut
Omnino
competenter auditur
talis
quaUs nec inter gentes
inter yos fornicatio,
fuit.
Non solum 15
vero fuit hoc vitium, sed et fuerunt omnia, quae humanas naturae accidere solent, et pra^cipue, quod et nunc quoque in ea totius boni
odium veritatis fuit cum asseramor mendacii cum suis fabricato-
evertit statum,
toribus suis,
mali pro bono, veneratio nepro benig-nitate, cupido tenebrarum pro Ung-esole, exceptio Satanae pro an^elo lucis. bantur reg-es et non per Deum, sed qui ceteris crudeliores exstarent et paulo post ab unctoribus, non pro veri examinatione, trucidabantur, aliis susceptio
ribus,
20 quitiaj
;
25 electis
1
Ad
Si
trucioribus.
'
hihernas dotms.'] Hiberni
domos, B. (on an
erasvire)
bemi domum, V. ^ Extrema parte.l
;
Ubi
Hy-
Quientibus,
Picti
.4.
;
B. V. 9 Haheri.'] Habere, B. V. 9 Tales.'] B.; talis,^. 1- Omnino.] 1 Cor. v. 1.
V. Induciis.']
Vastatione.] Vastatio est, A.
vastitate,
habitabant antiquitus, A. marfc. * Contritiones.] Contentiones, ^
eorum
quis vero mitior
ad-
Om. V.
'^
Fuit.]
"
Et.]
1*
Accidere.']
V.
;
om. A. B. V.
;
accedere,
A.
dit. *
Desoluto!] Desolato, B.
>"
Et.] V. -^om.A.
^
Cicatrix.] Famis,
A. addit. Obdvcitur.] Fame, B. addit.
*'
Sole.] JustiticB,
^
Crudeliores.] Crudelioribus,
*
obducitur tacite, V.
A. addit.
B.
fEimis, alia virulentiore \
^
Exstarent.] Exsisterent, V.
HISTORIA GILD.E.
28
in et veritati aliquatenus propior videretur, hunc, Britanniae quasi in subversorem, omnium odia telaque sine respectu torquebantur, et omnia quae displicuerant Deo placuerantque aequali saltem lance pendebantur, si non ^ratiora fuissent displicentia ita ut merito patriae illud exemplum propheticiim, quod veterano illi populo
5
;
denuntiatum
potuerit aptari.
est,
provocastis
Sanctum
Israel.
inqui-
Filii,
Dominum,
ens, sine leg"e dereliquistis
ad iram Quid adhuc peret
cunctemini apponentes iniquitatem? Omne caput lang-uidum, et omne cor mcerens a planta pedis usque ad verticem, non est in eo sanitas. Sicque agebantur cuncta, quae saluti contraria fuerant, acsi nihil larg-iretur mundo medicinae a vero omnium Medico. Et non solum hac seculares viri, sed et ipse g-rex Domini ejusque pastores, qui exemplo esse omni plebi debuerant, ebrietate quam plurimi, quasi vino madidi, torpebant resohiti, et animositatum tumore, jurgiorum contentione, invidiae capacibus ung-ulis, indiscreto boni maHque judicio, carpebantur; ita ut perspicue, sicut et nunc est, eftundi videretur contemtio super principes, et seduci vanis eorum
lo
:
et errore, in invio et Stubbomness of the Britons.
non
§ 22. Interea, volente
in via.
'
Propior.^
Om. B.
Torquebuntur ,~^ Ijaiilur, V.
Contorque-
* " "^
'^
Placuernnt.] Placuerint, B. V. Saltem.^ B. ; om. A.
Exemplum.] Om. B. Veterano^ Vcteri,
Filii.']
'^
Agebantur.^ Agebaut, B. V. Fuerant.] A. fuerint, V.
Esai.
i.
4.
;
Displicuerant.] Displicueriut, n. V. •^
8
'^
•
V
Potucrit.] Poterit, ^.
^^"
A.
Evangelium,
yl
Hac.']
A,
;
haec B.
;
luxuria,
intcrlin, ^' ^*^
.
MedicincB,']
interlin. '"
20
25
Deo purgare familiam
suam, et tanta malorum la])c infectam auditu tantum tribulationis emendare, non ignoti ru-
*
15
Ipsegrex.] F. ; ipsi greges, J Debucrant,]A, ; debuerint, V.
IIISTORIA GILU.E.
'2\)
moris peniiiger ceu volatus arrectas omuium penetrat aures, jamjamque adventus veterum hostium volentium penitus totam delcre, et inhabitare solito more a fine usque ad terminum reNequaquam tamen ob hoc proficiunt, 5 gionum. sed comparati jumeutis insipientibus, strictis, ut dicitur, morsibus rationis fraenum obfirmantes, per latam diversorum vitiorum mortique proclive ducentem, relicto salutari licet arcto itinere, disl)um ergo, ut Solomon ait, 10 currebant viam. Ser^Tis durus non emendatur verbis, flag-ellatur stultus
non
et
lues fera-
pestifera
sentit,
populo incubuit, qua? in brevi tempore tantam ejus multitudinem, remoto mu15 crone, sternit, quantam ne possent a ivi humare. Sed ne hac quidem emendantur, ut illud Esaiae prophetae in eo quoque populo impleretur, dicentis, Et vocavit Deus populum ad planctum ecce coeet ad calvitium, et ad cingulum sacci jugulare arietes, ecce 20 perunt ^itulos occidere et insipienti
liter
:
manducare
25
et bibere et dicere
:
Manducemus
et
Appropinquabat bibamus, cras enim moriemur. iniquitates, ut olim ejus siquidem tempus, quo Initur namque complercntur. Amorrhaeorum, consilium, quid optimum quidvesaluberrimum, ad
tam
repellendas tam crebras et
tarum g-entium
ferales supradic-
praedasque, decerni
irruptiones
potius deberet. "
Hostium.']
3
Totam.']
Om
'*
B.
I
Om. B. V.
^ Regionum.lA.; regionemque, B.; regionem, V. «
Ob
«
Ut
^^ '2
que,
hoc.']
Ad
hoc,
T'.
om. .1. Solomon.] Prov. xxix. 19. Pestifera.'] Pestifera namdicitur.]
B.
in-
'^
|
j
[
1
j4. I
"
Incubuit.] Incumbit, V.
'<
Tempore.]
V.
Quantam.'] Quantuin,^. Possent.] Possint, ^. V. "• £««;>.] xxii. 12. '' Eo.] Hoc, A. ^ Ejus.] VopuVi, A. interlin. ^ Repellendas.]ReMlenihis,B. ^ Gen<i«m.] Scottorum et Pictorum, A. marg. ^' Potius.] Om. V. ^'^
i
;
Om. B.
Mucrone.] Hostium, A.
ferlin.
\
HISTORIA GILD.E.
30
invited
;
Tum
§ 23.
The Saxons
omnes
una cum su-
consiliarii
perbo tyranno Gurthrigerno Britannorum duce caecantur, et adinveiiientes tale praesidium,
imo
excidium, patriae, ut ferocissimi illi nefandi nominis Saxones, Deo hominibusque invisi, quasi in caulas lupi, in insulam ad retrudendas aquiloQuo utique nihil nales gentes intromitterentur. ei
usquam
5
perniciosius, nihilque amarius factum
O
altissimam sensus caliginem, O desperabilem crudamque mentis hebetudinem Quos propensius morte, cum abessent, tremebant, sponte, ut ita dicam, sub unius tecti culmine invitabant, Stulti sunt principes, ut dictum est, Thafneos, dantes Pharaoni consilium insipienti. Tum erumpens g-rex catulorum de cubili leaenae barbariai, tribus, ut ling-ua ejus exprimitur, cyulis, nostra lingua longis navibus, secundis velis, secundo omine auguriisque, quibus vaticinabatur, est.
!
eum praesag-io, quod ter centum annis terram, cui proras librabat, insideret centum vero quinquaginta, hoc cst dimidio temporis,
lo
15
certo apud
;
their
ar-
saepius
20
Evectus primum in
quoque vastaret.
rival.
orientali parte insulae, jubente infausto tyranno,
ungues, quasi pro patria pug-nacertius impugnaturus. Cui supradicta genitrix, primo comperiens ag-mini fuisse
terribiles infixit
eam
turus, sed
^
Gurthrigerno
.
.
.
duce.'\
Om. sequeretur
B. V. 3 Et.'] ^
nianias
Om.
pienti,
li.
Retrudetidas.] Ketundendas,
n. V. •^
'••
''
insi-
A. marg.
Tum
erumpens.] See Beda,
H. E.
Ei.] Eis, A. iSVnsMS.]
'^
eos iterum, ita Ger-
cum Gurtingerno
''
B.; sensum, A.
Ahessent.]
Cum
essent
'^
in
(«ermania, A. interiin. '* Stulti.'] Stulti sunt principes Tafneos, dantcs, id est, suadentibus [.sif] Pharaoni, ut plecteretur (?) populus Israei et ut per-
§ 35. Cuhili.]
Gcrmmnde, A. gloss.
Sectindo.~\
Om.
'*
Vaticinahatur.l canebatur, V. "» Cui.] Cum, B.
Dc
V.
Per vates
medio, A, est, barbara le<ena Gennania^, A, marg. -'
^''
Dimidio.] Genitrix.]
Id
25
31
IIISTORIA G1LD,E.
prosperatum, item mittit satcllitum canumque prolixiorem catastam, quae ratibus advecta adunatur cum manipularibus spuriis. Inde g-ermen radix amaritudinis, virulenta planta-
iniquitatis,
nostris condigna meritis, in nostro cespite, fe-
5 tio
rocibus palmitibus pampinisque, pullulabat.
Igi-
tur intromissis in insulam barbaris, veluti
mili-
pro bonis discrimina hospitibus subituris, impetrant sibi anno10 nas dari qua3 multo tempore impertitaj clauserunt, ut dicitur, canis faucem. Item quenintur non aflluenter sibi epimenia contribui, occasiones de industria colorantes, et nisi profusior eis munificentia cumularetur, testantur se cuncta insulae, 15 rupto foedere, depopulaturos. Nec mora, minas eflectibus prosequuntur. § 24. Confovebatur namque, ultionis iustae Ti.eyravage j Britain. 1 1 j pra^cedentium scelerum causa, de mari usque ad mare ignis orientalis sacrilegorum manu exag20 geratus, et finitimas quasque civitates agrosque populaus, qui non quievit accensus, donec cunctam pene exurens insulae superficiem rubra occidentalem trucique oceanum lingua delamberet. In hoc ergo impetu, Assyrio olim in Juda^am compa25 rando, quoque impletur in nobis secundum historiam, quod Propheta deplorans dicit Incenderunt igni sanctuarium tuum, in terra polluerunt taljcrtibus, et raagna, ut mentiebantur,
;
•
.
:
'^
^
Catastam.'] Catervam,
Cum
nianipularibus.']
manij)ularibus, "^
'
«
' '"
Com-
1
Pullulat, V.
Intromissis
.
.
.
.
.
^'^
|
'*
.4.
Pullulalmt.'\
tromissi
" Qucruntur.j Quaeruntur, V.
T'.
.
harbaris.'\
tia,
CVaum-Mn^] Clausit,
.4. ni-
Munijiccntia.^
IMaguilicen-
V. Confotebatur.]
See
" H. E.
In
barbari, V.
'9
.Militibus.] IVIilites, V. Et.] Ex, B. Subituris.] Subituri, T' Annonas.] Suiutus, A. marg.
terlin,
Epimenia.^^Sumtus, A.marg.
"^ ^'
-^ "^ 1
i
§ 37. Oricntalis.'] Orientali,
Et.] Om. V. Qui.] Om. B.
Beda.
B. V.
V
Exurcns.] Excurans, A. Propheta.] Ps. Ixxiii. 7;
Ixxviii. 1.
HISTORIA GILD^.
32
naculum nominis
tui. Et iterum dicit Deus, venerunt gentes in haereditatem tuam polluerunt templum sanctum tuum, etc. Ita ut cunctae columnae crebris arietibus, omnesque coloni cum :
;
praspositis ecclesiae,
cum
sacerdotibus ac populo,
5
mucronibus undique micantibus, ac flammis crepitantibus, simul solo sternerentur, et miserabili
visu,in niedio platearum,ima turrium editocardine
evulsarum, murorumque celsorum saxa, sacra altaria, cadaverum frusta, crustis ac semigelantibus purpurei cruoris tecta, velut in quodam horrendo torculari mixta viderentur, et nulla esset omnimodis, praeter horribiles domorum ruiiias, besti-
10
aruin volucrumque ventres, in medio sepultura,
animarum reverentia, si taraen multae inventaj sint, quas arduis cceli per id temporis a sanctis angelis vehebantur. Ita enim salva sanctarum
15
degeneraverat tunc vinea illa olim bona in amaritudinem versa, uti raro, secundum Prophetam, videretur quasi post terg-um vindemiatorum aut 20 messorum racemus aut spica. Miserable condition of the inliabitants.
Itaque nonnuUi miserarum reliquiamontibus deprehensi acervatim jugulabantur alii fame confecti accedentes, manus hostibus dabant in asvum servituri, si tameii non continuo trucidarentur, quod altissimae g-ratias stabat in loco alii transmarinas petebant reยง
rum
25.
in
;
25
;
cum ululatu magno ceu celeusmatis vice, hoc modo siib velorum sinibus cantantes Deg-iones,
:
nos tanquam oves escarum, et in g-entibus dispersisti nos, Deus alii a montanis colHbus, minacibus praeruptis vallati, et densissimis saldisti
:
Prophefam.] Is. xxiv. 13. See Reda, H. K. ยง 38.
^
Columna'.'] Colonian, li. V.
19
"
Evulsarum.] Avulso, V.
"
Itaijue.]
Semigelantibus.']
-9
Deilisti.]
^^
tibiis, '3
.1.;
B.
Horrihiles.]
sigilhin-
="
Om. B.
32
Ps. xliii. 13. A.l Om. V. VaUati.] Vallatis, B. V.
so
HISTORIA GILD^.
-33
marinisque rupibus vitam, suspecta semper mente, credentes, in patria licet trepidi perstatibus,
Tempore
bant.
cum 5
recessissent
aliquanto,
igitur interveniente
domum
crudelissimi pri\3dones,
roborataj a Domino reliquicie, quibus conlugiunt undique diversis in locis miserrimi cives, tam avide quam apes alveario, procella imminente,
simul deprecantes eum toto corde, et, ut dicitur, ' innumeris onerantes a^thera votis, ne ad internecionem ita usquequaque delerentur, duce Ambrosio Aureliano, viro modesto, qui solus fuit comis, fidelis, fortis, veraxque, forte Romana? '
10
]^;;=^»[y^"f
Ambrosius.
gentis, qui tanta? tempestatis collisione, occisis in eadem parentibus, purpura nimirum indutis, su15
perfuerat; cujus nunc temporibus nostris soboles mas^nopere avita bonitate degeneravit, vires capescunt, victores provocantes ad proelium, quibus victoria, §
Deo annuente, ex voto
cessit.
26. Et ex eo tcmpore nunc
nunc
cives,
^°;;^i';;°„",°[,
2ohostes, vincebant, ut in ista gente experiretur Dominus solito more praesentem Israelem, utrum usque ad annura obsesdiligat eum, an non ;
'
MarinisqueA B.
;
Suspecta.] B.F.
;
marisque,
!
Vit. S. Dubricii, § 4, 5, ap. Ansl.
Sacr.
^. '
656,057;
ii.
suspectam, of Engl.
where
jl ;
attempted
cle is
A. "•
*
Domum.'] V. Rcliquia.]
;
8
Dicitur.] Virg.
^"
be establisli-
Om.
'*
l'uit
'•
Comis.] Come, A.;
'3
.
.
.
reraxque.']
V.
comes,
Qui.]
Om. B.
V.
" Indutis.] B. indutus, F. " Quibus.l V. ; q's, B.
De, F.
/n.]
to
B.V.
Confugiunt.'\ Se conjungunt,
F. «
NaSaxon Chroni-
ed.
domi, A. B. A. Hritonum,
marg. *
of the
tan-leod
B.F. aliquando,
Hisl.
identity with the
liis
I
^;iqHaw?o.]
Cart(''s
197, 200, 204, 205,
i.
;
^n.
Ita usquequaque.]
ix. 24.
'"
Usque, B.
>9
V.
H.E.
" Ambrosio Aureliano.] AureConccrning lio Ambrosio, /i.
him,9eeUsher'8Primord.p.lll6;
Ex Ex
I
roto^t]
Om. B.
€0 tempore.]
See Heda,
^.50.
-'
Israehm.] .Jerusalem, A.
**
Eum.]
Eum
Dominus, A.
3 o
Giuias ^vrote.
34
HISTORIA GILD^.
sionis Badonici montis, qui prope
Sabrinum os-
tium habetur, novissimaeque ferme de furciferis non minimas stragis, quique quadragesimus quartus, ut novi, oritur annus, mense jam primo emenso, qui jam et meae nativitatis est. Sed ne nunc quidem, ut antea, civitates inhabitantur
5
sed desertae dirutaeque hactenus squacessantibus licet externis bellis, sed non tamen civilibus. Haesit etenim tam desperati patrife
;
lent,
insulae excidii, insperatique
mentio auxilii me-
lo
moriae eorum, qui utriusque miraculi testes exstitere; et ob hoc reges, publici privatique, sacerdotes, ecclesiastici,
At
decedentibus,
illis
suum ordinem servarunt. cum successisset aetas teni-
pestatis illius nescia, et praesentis
tantum sere-
15
ac justitiae experta, ita cuncta veritatis ac justitiae moderamina concussa ac subversa sunt, ut eorum, non dicam vestigium, sed ne monimentum quidem, in supradictis propemodum ordinibus appareat, exceptis paucis et valde
20
nitatis
paucis,
ob amissionem tantae multitudinis, quae quotidie prona ruit ad Tartara, tam brevis
*
204,
qui,
Badonici montis.] Carto, i. imagines tliat this was
Mouut BadoD
in Berksliire, not
Caer Badon, or Bath
;
aiid tliat
the passage in the MS. wlilch places it uear the Severn, is the interpolatiou of sonie later co-
This passage has given rise to mucli diversity of opinion, conceruing wliich tlie Preface may be consulted. pyist.
*
terl.
Oritur.] Vel orditur, A. inorditur, J.
;
*
JÂŤ/ÂŤ.] B.
*
Primo.'] A.
^
Emenso.] Emerso, B. Jam.] Om. B. V. Extci-nis.] Extremis, J. Tamen.] Om. B.
* *
"
;
om. A. uuo, B. ;
" Exstitcre.] Existere, A. '2 Ob.] Ab, A. '^ Priratique.] Privati, B. Qui ^^ Suum.] Suum habilur.] Om. B. quique, B. V, V. '^ Sei-vurnnt.] Servaverunt, J. ^ Ferme.'] Fonne, A. " Decedentibus.] Discedenti' Furciferis.] Furciferos ap- bus, A. ad mortem, addit. pellat Scottos et l'ictos, A. m(ir/>-. '" AcjustiticE.] Om. V. ' Stragis.] Strage, '" Experta.] A. Non exj)ers, V. ^ Quique '* Eorum.] emcnso.1 Om. V. Earum, B. V. '
.
.
.
.
.
.
.
HISTOR[A GILU/E.
5
10
:}5
numcri liabentur, ut eos quodammodo venerabilis mater ecclesia, ut in sinu suo recumbentes non videat, quos solos veros habet. Quorum ne quis me egregiam vitam, hominibus admirabilem, Deoque amabilem, carpere putet, (quibus nostra infirmitas, sacris orationibus, ut non penitus collabatur, quasi columnis quibusdam ac lulcris saluberrimis sustentatur,) dixi, si qua liberius de his, imo luuubrius, cumulo malorum compulsus, qui serviunt non solum ventri, sed et diabolo potius
quam
Deus
omnia non tam disceptavero, quam deQuippe quid celabunt cives, quiK non Christo, qui est benedictus super
in secula,
flevero.
solum norunt, sed exprobrant jam 15
nationes
in
circuitu
?
EXPLICIT LIBER GILD.E SAPIENTIS DE EXCIDIO BRITANNI^ ET BRITONUM EXSULATIONE.
HISTORIAM GVLDiE CORMAC SIC PERLEGE SCRIP-
TAM DOCTORIS DIGITIS, SENSU CULTUQUE REDACTAM, H^C TENUES SUPERAT, MULTOS CARPITQUE SUPERBOS.
20
*
Numeri.']
^
Ut.]
' *
^.
;
numerus,
JB.
Om. B. V.
Veros.'] ^'eros filios,
Admirabikm.']
V.
;
B. V.
tionc,
de fame, de epistolis ad
Agitiuni, de victoria, de sceleribus, de nunciatis hostibus suljilo,
amabi- de famosa peste, de consilio, de saeviore multo primis hoste, de urbium subversione, de reiiquiis, de postrema victoria patri;e, qux teniporibiis postrema victoria nostris Dei nutu donata, ditere
lem, A. ^Amahilem.'] F.; iiiamabilem,,4 速 Sucris.] In sacris, V. ^ Dixi.] Om. B. V. '3 Cilabunt.] Celebrant, A. '* Natiinus.] This passage is
curabo.'
The following note is tlien added in A. 'Sed ante promissum, Dco vo- added in the niargin, a portion leute, pauca de situ, de tontu- of wliich, hcre iirinted in Italics, macia ac duro famulatu, de re- has been cut ort" by the IJinder. ligione, de persecutione, de sanc- ' Fecit nanique ipse Giida litis
martyribus, de diversis ha-re-
brum magnum
dt;
regibus Bri-
de duabus tonum et de procliis eorum, siil gentibus victricibus, de defen- quia vituperavit eos muitum in sione itemque vastatione, de se- illo libro, incenderunf ipsi li-
sibus,
de tyrannis,
cunda ultione
tertiaq\ie
vasta-
brum
ijlum.'
3 n 2
m
EPISTOLA GILD^. Reges habet
§ 27.
Britannia, sed tyrannos; ju-
dices habet, sed impios
;
cutientes, sed innocentes
saepe praedantes et con;
vindicantes et patroci-
quamplurimas conjuges habentes, sed scortantes et adulterantes crebro jurantes, sed perjurantes voventes, et continuo propemodum mentientes belligerantes, sed civilia et injusta bella agentes per patriam nantes, sed reos et latrones
;
5
;
;
;
quidem lures magnopere insectantes, et eos, qui secum ad mensam sedent, latrones, non solum amantes, sed et munerantes eleemosynas lar-
^^
;
giter dantes, sed e regione
scelerum exaggerantes
;
immensum montem
in sede arbitraturi se-
dentes, sed raro recti judicii regulam quaerentes
;
^g
innoxios humilesque despicientes sanguinarios, superbos, parricidas, commanipulares et adulte;
ros Dei inimicos,
cum
ipso
sors, ut dicitur, tulerit, qui
si
nomine certatim delendi erant, ad
dera, prout possunt, efferentes
'
Epistola Gihhe.l V, passes ' Epistola' without any
" '"
011 to this
brcak or
;
Patriam.'^
Et
si-
vinctos plures in
cos.]
Regionem, G. Eos autem, Frag.
G.
title.
Rcf^eshahet Britannia.'] Enimvero habet Britaiinia regcs. ^
Fragm. G.
Om. B. V. Et.] Etiam, Fragm. G. Arbitraturi.] Arbitri, V. arbitrum, Fra^. G. ^^
Latrones.']
'= '^
Om.
*
Sed.]
â&#x20AC;˘
Patrocinantes.'^
V.
Protegcntes,
'^
Comnianipulares
et.]
Om,
Fragm. G.
V. "
ÂŽ
B. scorG.
Scortantcs.^l Scorta,
ta et adulteras, Frag.
Et
adulterantes.]
<)m. V.
Hos
"*
Qui.]
''J
Ccrtatim.]
;
qui, Frag-.
Om.
Fraf^.
;
G. G.
^o
37
EPISTOLA GlLDyE. carceribus habcntes, quos dolo sui potius rnerito proterunt catenis onerantes
quam
inter altaria
;
jurando demorantes, et liaic eadem ac si lutulenta j)aulo post saxa despicientes. 5 § 28. Cujus tam nelandi piaculi non ig-narus est
immundaj
lea?nae
Constantinus,
^°^"^'*^^''"®
Damnonitc tyrannicus catulus
Hoc anno, post horribile sacramen-
tum juramenti, quo se devinxit, nequaquam dolos civibus, Deo primum jureque jurando, sanctorum 10
demum
et
clioris
genitricc comitantibus fretis,
matrum
sinibus,
ecclesiaj carnalisque, sul) sancti abliatis
amphi-
facturum, in duarum vencrandis
tenerrima puerorum, vel praicordia crudeliter duum, totidemque nutritoquorum brachia ne(|uaquam armis, quae rum, nullus pene hominum fortius hoc eis tempore tractabat, sed Deo altarique protenta, in die jubalo, latera reg-iorum
15
—
dicii
20
ad tuae
civitatis portas, Christc,
veneranda
—
inter patientiae ac fidei sua? vexilla suspendent, ense nefando ipsa, ut dixi, sacrosancta altaria sacrificii ut ita hastaque pro dentibus laceravit, coelestis sedem purpurea ac si coag^ulati cruoris
^^ Ecclesi<B camalisque.] EcFrag.G. clesi;pque camalis, V. 'amphibalo.] Sub Sub Constanthius.] Little is kiunvn The Anuals sancto al)bate Ampliibalo, V. of this iiidividiuil. of Tigernach (OXonnor, Scripp. The error which has originated Ker. Hibern. ii. l">7,) place the in this misreading is statcd and conversion to Christianity of a refuted by Csher in his Primord.
Dolore, Frag. G.
'
Dolo
^
.Turando.] Intrdndo,
sui.'\
'
.
Constantine (supposed be the same here montinned)
certain to
the Annais of Ulster agree as to the date. See also Acta SS. mens. Mart. t(mi. ii. p. f)4 ; l'sher's Primord. pp. 530, 540 and Carte's Hist.
unfler
A.D. 588, and
;
of Eugland,
i.
215.
He
is
also
mentioned by GcofTrey of Monmoutii, xii. 2, 5, etc. ' //.«•.] Uiii hoc, V. '"
Fretis.]
Om.
V.
.
.
p. 539.
Rrgiorum.] Regionum, Ti. '^Pucrorum.] C^oiu erning tliem, '•'
sce Carte's Hist.
Eii-i;!.
i.
210
;
Ushcr's Primord. p. 538. '•^
Om. ^'
Quorum
.
.
.
suspendent.]
V.
Pro
dcntibus.] Prodentibus,
Usher, Primord. 2'
rum
p. 538. Laceravit.] Laceravit, quobrachia [ctc. as aborc] sus-
pendeut,
qiii ita sacrificii
.
.
.
V.
38
EPISTOLA GILDiE.
pallia
Et hoc ne post laudanda
attingerent.
nam multis ante annis crebris alternatisque fcetoribus adulteriorum victus, quidem merita
e^it
;
legitima uxore contra Christi Magistrique g-entium interdictum depulsa, dicentium, Quod Deus
5
homo non separet, et, Viri, diligite uxores vestras. Amarissimum enim quoddam de vite Sodomorum in cordis sui infructuosa bono semini conjunxit,
gleba,
surculamen incredulitatis
et
insipientiae
plantaverat, quod vulgatis domesticisque impietatibus, vehit quibusdam venenatis imbribus, irrigatum, et ad Dei oftensam avidius se erigens,
lo
parricidii sacrilegiique
dium.
crimen produxit in meSed nec adhuc priorum retibus malo-
rum
expeditus, priscis recentia aug-et malis. ' Age jam,' (quasi praesentem arguo, quem adhuc superesse non nescio,) ' Quid stupes animee carnifex propricc ? Quid tibi flammas inferni vo-
is
ยง 29.
luntarie accendis
inimicorum
nequaquam
defecturas
?
Quid,
vice, propriis te confodis sponte en- 20
sibus, hastis?
anne ipsa quidem virulenta scelerum ac si pocula pectus tuum satiare quiverunt? Respice, quaeso, et veni ad Christum, siquidem laboras, et immenso pondere curvaris, et
ipse te, ut dixit, requiescere faciet ; veni ad 25 qui non vult peccatoris mortem, sed ut convertatur et vivat ; dissolve, secundum Pro-
Eum,
phetam, vincula
colli tui,
fili
Syon
;
redi, rog-o,
e longinquis licet
peccatorum recessibus ad piissimum j^atrem, qui despicienti porcorum sordidos cibos ac pertimescenti diraj famis mor^
*
Attingerent.] Texeriiiit, V. Dicentium.] Mattli. xix. C
Eph. '
'^ ;
V. 25.
upon by Carte, Hist.
Aniarissimuiii.] Aniarissiiiia,
V., ITsiier, Priniord, p. ."iSH. ^ Vite.] Ush. Primortl. ihid. vita>,
Edd.
Parricidii sacrilegiique criSee these terms commented
/ncM.]
'8 *'" ;
Kiif;!.
210.
Quid.] Quid, Sirve, V. Prophrtam.] Esai. lii. 2.
i.
30
39
EPISTOLA GILD.E.
tem, et revertcnti sibi la^tus occidere consuevit vitulum filio sa^inatum, et proferre primam erranti stolam et regium annulum, ut tunc spei coelcstis ac si saporem pra^g-ustans sen5 tiret
quam
Nam
suavis est Dominus. scias
contemseris,
te
sisque i^nium torrentibus
si
haic
tenebro-
inextricabilibus
jam jamque
inferni
rotandum urendumque.' Quid tu quoque, ut Propheta ait, catule § 30. leonine, Aureli Conane, a^is ? nonne eodem, quo supradictus, si non exitiabiliore, parricidiorum, '
10
15
fornicationum, adulteriorumque cceno, velut quibusdam marinis irruentibus tibi voraris feraliter Nonne pacem patria^ mortiferum ceu undis? serpentem odiens, civiliaque bella et crebras injuste pra^das sitiens, animcC tua; coelestis portas Relictus, quaeso, pacis ac refrigerii praecludis ? campo arescens, medio in arbor acsi solus, jam
patrum fratrumque tuorum supervacuam phantasiam, juvenilem immaturamque
recordare 20
Xum
mortem.
centennis tu ob relig-iosa merita, omni prole
vel coaivus xMathusalae, exceptus ex
servaberis
25
Sed
Xequaquam.
?
Psalmista
ait,
nisi
citius,
ut
conversus fueris ad Dominum,
ensem in te vibrabit in brevi suum Rex ille, qui per Prophetam, Ego, inquit, occidam, et e^o vipercutiam et ego sanabo, ct non vere faciam ;
Quamobde manu mea possit eruere. rem, excutere de foetido pulvere tuo et convertere ad eum toto corde, qui creavit te, ut cum exarserit in brevi ira ejus, beatus sis sperans in
est, qui
30
*
* ^"
V. ; sentiens, B. Propheta.] Ezech. xix. 2. Leonine.] Leoline, B.
Sintiret.]
V.; Canine, B. Concerning hini tiie rcader niay consult the notices collected by '"
Conane.l
Usher
in
his
Primord. pp. 537,
542. -'
A'«»i.]
T^
;
^ Ex.] Pene, ^*
*
unde, B.
Priniord.p.542. Psalmi.sta.] Ps. vii. 13. Prophetam.] Deut. xxxii. 39.
^^"J^^'^"^^^'
40
EPISTOLA GILDJE.
eum
;
sin
alias,
ajternae
te
conterendum saeva continue
sumendum Vortipore re
buked.
Tartari
Quid
et
manebunt poenas nequaquam ab-
falce.'
quoque, pardo similis moribus, et nequitiis discolor, canescente jam capite, in throno dolis pleno, et ab imis vertice tenus diver§31.
'
tu,
5
sis parricidiis et adulteriis
constuprato, boni regis ut Ezechiae Manasses, Demetarum tyranne Vortipori, stupide riges ? Quid te tam vio-
nequam
fili,
peccatorum gurgites, quos ut vinum optisorbes, imo tu ab eis voraris, appropinquante sensim vitai limite, non satiant? Qiiid
lenti
lo
mum
quasi culminis malorum omnium stupro, propria tua amota conjuge, ejusdem honesta morte imfiliae, quodam ineluctabili pondere mi- 15 seram animam oneras? Ne consumas, quasso, dierum quod reliquum est in Dei ofFensam quia nunc tempus acceptabile, et dies salutis vultibus poenitentium lucet, in quo bene operari potes, ne fiat fug-a tua hieme, vel sabbato. Diverte, 20 secundum Psalmistam, a malo et fac bonum, inquire pacem bonam et sequere eam, quia oculi Domini super te bona agentem, et aures ejus erunt in preces tuas, et non perdet de terra viventium memoriam tuam. Clamabis et exau- 25 diet te, et ex omnibus tribulationibus tuis eruet te. Cor siquidem contritum et humiliatum ti-
pudentis
;
more ejus nusquam Christus
spernit. Alioquin vermis tortionis tua? non morietur, et i^nis us-
tionis tua3 Cuneglas re buked.
non exstinguetur.'
30
§ 32. ' Ut quid in nequitiae tuae volveris vetusta fajce, et tu ab adolescentiae annis, urse multorum
sessor,
3
Falce.]
aurig-aque V.
;
currus receptaculi ursi, Dei
fauce, Primord.
p. 542. °
Vortipori.] See Usher's Priuiord. pp. 537, 542.
" Appropinquante.'] propiante, B. '« -'
V.
;
ap-
AV.] I'. ; non, B. Psalmistam.'\ Ps. xxxiii. 14.
EPISTOLA GILD.E.
41
contemtor sortisque ejus depressor, Cuneg-lase, Quare tantum Romana lingua Lanio fulve ? certamen tam hominibus quam Deo praestas ? hominibus, ciyibus scilicet, armis exitialibus, 5
Quid praeter innuDeo infinitis sceleribus ? merabiles casus, propria uxore pulsa, furciferam g-ermanam
perpetuam Deo ^aduitatis castiut Poeta ait, summam ceu
ejus,
moniam promittentem, 10
15
teneritudinem coelicolarum nympharum, tota animi veneratione, vel potius hebetudine, contra interdictum Apostoli denegantis posse adulteros Quid reg-ni coelestis esse municipes, suspicis ? gemitus atque suspiria sanctorum propter te corporaliter moerentium, vice immanis leaenas den-
tium ossa tua quandoque fracturae, crebris instig-as Desine, quaeso, ut Propheta ait, ab ira, ? et derelinque exitiabilem ac temetipsum maceraturum, quem coelo ac terrae, (hoc est Deo, Fac eos potius g-regique ejus,) spiras, furorem. mutatis pro te orare moribus, quibus potestas suppetit supra mundum alligandi, cum in mundo
injuriis
20
reos allig-averint, et solvendi,
cum
poenitentes sol-
Noli, ut ait Apostolus, superbe sapere, vel sperare in incerto divitiarum, sed in Deo, qui 25 prsestat tibi multa abunde, ut per emendationem verint.
morum thesaurizes tibi fundamentum boniim in futurum, et habeas veram vitam, perennem, profecto,
non deciduam
;
alioquin scies, et videbis
quam malum et amarum Dominum tuum, et non esse
etiam in hoc seculo, reliquisse te
30 sit
Sortisque.^l
'
Usher
V.
;
fotisque,
interprets this
by
'
mord. p. 543.
B.
Cleri,'
"
j
'^
Primord. p. 543.
mord. *
B.
;
'*
p. 543.
E.ritialibus.]
Spiritualibus,
specialibus, V., Usher, Pri-
Marentium.'\
Versantium,
Primord.
Cuneglase.'^ See Usher^s Pri-
>
Apostoli.] Gal. v. 21.
^* I
1
^
p. 543. Fracturcr.'] Fractura, V.
Pro;)/u^/.] Ps. xxxvi. 8. 1 Tim. vi. 17.
Aiiostolus.]
42
EPISTOLA GILDJE.
timorem ejus apud
futuro, tetro igfnium
te, et in
globo aeternorum te exuri, nec tamen ullo modo mori. Siquidem tam sceleratoi'um sint perpetim immortales igni animae, quam sanctorum laetitiae.' Magiocunus rebuked.
5
Quid tu eiiim, insularis draco, multorum tyrannorum depulsor tam regno quam etiam & 33. o
'
-ÂŤ^
^
^
supradictorum novissime in nostro stylo, in malo, major multis potentia simulque malitia, largior in dando, profusior in peccato, robuste armis, sed animae fortior excidiis, Maglocune, in tam vetusto scelerum atramento, veluti madidus vino de Sodomitana vite expresso,
vita,
prime
volutaris
stolide
?
lo
Quare tantas peccaminum
regiae cervici sponte, ut ita dicam, ineluctabiles, is
celsorum ceu montium, innectis moles ? Quid te non ei regum omnium Regi, quem cunctis pene Britannias ducibus tam regno fecit, quam status liniamento editiorem, exhibis ceteris
mo-
meliorem, sed versa vice, deteriorem ? quorum indubitatam aequanimiter convitiorum auscultatio parumper adstipulationem, omissis domesticis levioribusque, si tamen aliqua sunt levia, palata longe lateque per auras admissa testaturam. Nonne in primis adolescentiae tuae annis avunculum regem cum fortissimis propemodum militibus, quorum vultus non catulorum ribus
3 Perpetim.']
A.
ÂŤ
Eugl.
^'
Perpeti, V. V. ; om. B. Muglocune.'\ See Usher's Pri-
/ÂŤ.]
mord. pp.
xiv.
"
.54.5,
'"
55!), 5G4, 5G5, 1138, and the passages referrcd to at tlie phice iast
'^
0'Conn. Rer. Hibern. 151, 167; Galf. Mon. and froni hiiii Matth.
544.
cited
;
Seripp. xi.
7,
VVestn).
.')28,
.537,
.')44,
ii.
A.D.
581 ; Cainden's G70, edit. 1G95 ; Vita S. Kebii, MS. Cott. Vesp. IJritannia,
p.
'^
'*
f.
84, b.
;
Carte's Hist.
E. Evans, p. 68. Vite.'] V. om. B. Innectis.'] Invectis, V. Quem.] quo, V, Om. l*rimord, p. Pene.] i.
213
;
;
A
Fecit.]
Primord.
p,
544
factus es, V. '"
fulitiorem.]
editior, V,
Primord,p,544
20
25
EPISTOLA GILDtE. leonis
5
10
in
acie
43
ma^nopere dispares visebantur,
acerrime ense, hasta, igni, oppressisti ? parum cog^itans propheticum dictum, Viri san^uinum et dolosi non dimidiabunt dies suos. Quid pro hoc solo retributionis a justo Judice sperares, etsi non talia sequerentur, quai secuta sunt, itidem dicente per Prophetam, Vai tibi, qui pra?daris, nonne et ipse priedaberis ? et qui occidis, nonne et ipse occideris ? et cum desiveris praedari, tunc cades ?' ' Nonne postquam tibi ex voto violenti phantasia cessit, cupiditate inlectus ad viam revertendi rectam, diebusque ac noctibus id temporis, conscientia forte peccaminum remordente, de deifico tenore monachorumque decretis, sub dente primum multa ruminans, dein popu-
§ 34.
regni
15
laris aurae co^nitioni proferens,
monachum
sine
coram omnipotente Deo, angelicis vultibus humanisque,
ullo infidelitatis, ut aiebas, respectu,
20 ruptis,
ut putabatur, capacissimis
pra^cipitanter involvi solent duli tui retibus
;
(quod his majus
omnis regni, est,)
auri,
propriae
stridulo
cavum lapsu aerem
mo-
arg-enti, et
voluntatis dis-
tinctionibus ruptis, perpetuo vovisti 25 si
quibus
illis,
ping-ues tauri
;
ac
et tete,
valide sectantem,
saevosque rapidi harpagones accipitris sinuosis flexibus vitantem, ad sanctorum tibi
magnopere
fidas spcluncas, refrigeriaquc salubritcr rapuisti
ex corvo columbam ? O quanta ecclesiai matri non te cunctorum mortalium hostis de
30 laetitia, si
sinu foret
!
quodammodo ejus lugubriter al)straxisset, O quam profusus spei coelestis fomes
desperatonim cordibus, '
tur,
Visebantur.l
V.
;
videban-
B.
te in bonis
'*
permanente.
Inlectus,'] Injectus,
jecta, V.
'
Prophrtiriim.] Ps.
^
Pruphitain.'] P^sai. xxxiii. 1.
Iv.
27.
*ÂŤ
Salubriter.]
Om.
li.
/>'.
;
iu-
'^^
EPISTOLA GILD^.
O qiialia qiiantaque animam tuam regni Christi pra?mia in die Judicii manerent,
inardesceret
!
non
luijus callidus ille agnum ex lupo factum ab ovile dominico, non vehementer invitum, facturus lupum ex agno sibi similem rapuisset O quantam exsultationem pio omnium patri Deo sanctorum tua salus servanda prcestaret, si non te cunctorum perditorum infaustus pater, veluti magnarum aquila alarum unguiumque daemon, ad infelix filiorum suorum ag-men contra jus fasque rapuisset Ne multa, tantum si
te
5
!
lo
!
gaudii ac suavitatis
bonam frugem
tum
coelo terraeque tua
ad
quantum nunc mceroris ac luctus ministravit ad horribilem, more molossi aegri, vomitum nefanda reversio. Qua peracta, exhibentur membra arma iniquitatis pecconversio,
cato ac diabolo, quae oportuerat, salvo sensu, avide exhiberi arma justitice Deo. Arrecto aurium auscultantur captu, non Dei laudes, canora Christi tjrronum voce suaviter modulante, neque ecclesiasticae melodia-, sed
15
20
propria?,
qua? nihili sunt, furciferorum refertae mendaciis, simulque spumanti phleg^mate, proximos quosque foedaturo, praeconum ore, ritu bacchantium, concrepante ita ut vas, Dei quondam ministerio prteparatum, vertatur in Zabuli organum, quodque honore coelesti putabatur dignum, merito proji;
25
ciatur in Tartari barathrum.' ยง 35.
Nec tamen
'
tantis
malorum
offendiculis
tuus hebetatus insipientiae cumulo sensus, velut quodam obice tardatur, sed fervidus acsi pullus,
amoena quaeque impera^rata putans, per extencampos irrevocabili furore raptatur.
sos scelerum
*
^
Ab.l V.
Ah
;
om. B.
ovile
domhiii-o.]
Uslier's l*iiiiiord. p. 540.
3
Spe
-"
Veluti.'\
V.
QKodijur.'}
3" 6'f;(AHA-.]
;
vel,
V.
Om.
;
B.
quo, B. V.
30
EPISTOLA
4.>
CILI) K.
auj^endo priscis iiova piaculis. Speniuntiir nanique primae, post monachi votum irritum, illicitae licet, tam propria^, conjugis priesumtiva? nuptiaj, alii viri viventis, non externi, sed fratris tilii ada5
mata
ob quae dura cervix
;
minum
10
illa
multis
jam pecca-
fascibus onerata, bino parricidiali ausu,
occidcndo supradictum, uxoremque tuam aliquamdiu a te habitam, velut summo sacrilegii tui Dehinc culmine, de imis ad inferiora curvatur. illam, cujus dudum colludio ac sug-gestione tanta? sunt peccatorum subitaj moles, (ut etiam publicae fallaces parasitorum ling-uae tuorum conclamant, summis tamen labiis, non ex intimo cordis,) legitimo, utpote viduatam, thoro, ut nostrae vero, sce-
15
Cujus igritur leratissimo adscivisti connubio. sancti viscera. tali stimulata historia non statim Quis sain fletus singultusque prorumpant ?
Deo patet, non statim magno cuni uUdatu illud propheticum Quis dabit capiti meo aquam, et oculis meis
cerdos, cujus cor rectum haec audiens 20 dicat,
fontem lacrimarum? et plorabo in die et nocte Heu, siquidem parum auribus captasti propheticam objurgationem ita di-
interfectos populi mei.
centem, Va3 vobis, 25
viri impii,
gem. Dei altissimi, et
si
qui dereliquistis le-
nati fueritis, in maledic-
tione nascemini; et si mortui fueritis, in maleOmnia, quae de terra dictionem erit pars vestra. sunt, in terram ibunt, sic impii a malcdictione in si non reversuliauditur, ibunt, perditionem, tantur ad Dominum, exaudita saltera admonitione, Fili, peccasti? ne adjicias ultra, sed et de pristinis tuis deprecare, Et iterum, Non tardes converti ad Dominum, neque difleras de die in
â&#x20AC;&#x201D;
30
â&#x20AC;&#x201D;
" Thoro.'] V. om. li. " Ut nostra vero.'] J.
1
;
;
V.
om. B, 1
^
Propheticum.'] .Icr. ix. 1. Dicentem.'] Eccl. xli. 11.
2'
Fili.] Eccl. xxi. 1
''
;
v. 8.
46
EPISTOLA GlhDM.
diem, subito enim venit ira ejus, quia, ut Scriptura ait, Rege audiente verbum iniquum, omnes, qui sub illo sunt, scelesti sunt. Nimirum rex, ut Propheta § 36.
'
ait,
justus suscitat regionem.'
tibi profecto non desunt, praeceptorem, pene totius Britanniae
Sed monita
cum habueris
magistrum elegantem. Caveto, ig^itur, ne tibi, quod a Salomone notatur, accidat, Quasi qui excitat dormientem de gravi somno, sic qui enarrat stulto sapientiam, in fine enim narrationis dicet, Quid primum dixeras ? Lava a malitia tuum
5
10
dictum est, Hierusalem, ut salvus sis. contemnas, qua^so, ineflabilem misericordiam Dei, hoc modo per Prophetam a peccatis impios revocantis, Repente loquar ad gentem et ad reg"- 15 num, ut evellam, et dissipem, et destruam, et disperdam. Peccatorem hoc vehementer ad poenitentiam hortatur, Et si poenitentiam egerit gens illa a peccato suo, poenitentiam et eg:o agam super malo, quod locutus sum, ut facerem ei. Et 20 iterum, Quis dabit eis tale cor, ut audiant me et custodiant praecepta mea, et bene sit eis omnibus diebus vitae suae ? Item in cantico Deuteronomii, Populus, inquit, absque concilio et prudentia, utinam saperent et intelligerent, ac no^issima 2» pro\iderent, quomodo persequatur unus mille, et duo fug-ient decem millia. Et iterum in Evangelio Dominus, Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego vos requiescere faciam tolcor, sicut
Ne
;
'
• "
Scriptura.^ Prov. xxix. 12. Propheta.j Prov. xxix. 4. Prceceptorem.~\ According to
" 1
1
Salomone.^ Eccl. xxii.
8.
'^
Dictuin.^
^^
Proiihetam.] Jer. xviii. 7.
.Jer. iv.
14.
'^ Hortatur.] Jer. xviii. 8. Usher,Pruiiord. pp. ."iSlj.^ilT, this "^ preceptor was St. Iltutus, wlio Iterum.] Deut. v. 29. ^^ Deuteronomii.] Deut. xxxii. was generally known by the designation of 'egregius Hritanno- 28. -'' rum magister.' Iterum.] Matth. xi. 28. 1
|
I
I
EPISTOLA GILD.E. lite
47
jugum meum super vos, et discite a me, quia sum et iiumilis corde, et inveuietis requiem
mitis
animabus vestris. Xam si ha?c surdis auribus audias, Prophetas contcmnas, Christum despici5
as
;
lius
10
nosque,
licet vilissimai qualitatis
momenti ducas, propheticum
simus, nulsincera
ilhul
animi puntate servantes, utcunque si non ego implevero fortitudinem in spiritu et virtute Domini, ut enunciam domui Jacob peccata eorum et domui Israel scelera eorum, ne simus canes muti non valentes latrare. Et illud Salomonis, ita dicentis, Qui dicit impium justum esse, maledictus erit populis et odibilis gentibus,
nam
qui
Et iterum, Non reverearis proximum in casum suum, nec retineas verbum in tempore salutis. Itemque, Erue eos, qui ducuntur ad mortem, et redimere eos, qui interficiantur, ne parcas Quia non proderunt, ut idem Propheta ait, divitiai in die ira?, justitia a morte liberat. Si justus quidem vix salvus sit, arguunt meliora sperabunt.
15
;
20
impius et peccator ubi parebit ? Ille profecto te tenebrosus Tartari torrens ferali rotatu, undis acsi acerrimis,
25
semper cruciaturus
involvet
nunquam consumturus,
et
cui tunc erit sera inuti-
lisque poenai oculata cognitio ac mali plenitudo,
a quo, in hoc tempore accepto et die salutis, ad
rectum
vita3 iter differtur conversio.'
§37. Hic sane, vel antea, concludenda erat, uti ne amplius loqueretur os nostrum opera homi,
30
num, tam
ha:c querelaque malorum hujus sed ne lormidohjsos nos aut lassos
flebilis
ajvi historia
;
putent, quominus illud
*
" " 'â&#x20AC;˘'
Fortitudinem.^ V. ; om. li. Salomonis.] Prov. xxiv. 21. Itcrum.] Ecd. iv. 27. Itemque.] Prov. xxiv. 11.
Esaianum
'* |
|
^ ^
infatigabiliter
Prophcta.'] Prov. xi. 4.
Sijustus.]
Esaianum.]
1
Pet.
iv.
18.
Isai. v. 20.
Generaiiuvectives.
48
EPISTOLA GILD/E.
canamus, Va;, qui inquit bonum malum,
bonum
et
malum
ponentes tenebras in lucem, et lucem in
;
tenebras
;
amarum
in clulce, et dulce in
amarum
;
Qui videntes non vident, et audientes non audiunt, quorum cor crassa obteg-itur qiiadam vitiorum nube, libet quod quantumque his supradictis las-
5
civientibus insanisque satellitum Pharaonis, quibus ejus periturus Mari provocatur exercitus
strenue Rubro, eorumque similibus quinque equis minarum prophetica inclamitent strictim edicere
lo
oracula, quibus veluti pulchro teg-mine opusculi nostri molimen, ita ut ne certatim irruituris invi-
dorum imbribus
exstet penetrabile, fidissime con-
Respondeant itaque pro nobis sancti
teg-atur.
vates, ut antea, qui os
numque
quodammodo
Dei, org-a-
is
Spiritus Sancti, mortalibus prohibentes
mala, boiiis faventes, exstitere, contumacibus superbisque hujus setatis principibus, ne dicant, nos propria adinventione et loquaci tantum temeritate
minas
tantosque terrores incutere. Nulli est, quanto graviora sint peccata hujus temporis, quam primi, Apos-
tales
eis
20
namque sapientium dubium
dicente, Legem quis transgrediens duobus mediis vel tribus testibus morietur quanto putatis deteriora mereri supplicia, qui Filium Dei conculcaverint ? tolo
;
ยง 38. En primus occurrit nobis Samuel jussu Dei legitimi regni stabilitor, Deo antequam nasceretur dedicatuS; a Dan usque ad Barsabee omni populo Israel veridicus propheta, signis indubitantcr admirandis notatus, ex cujus ore Spiritus Sanctus cunctis mundi potestatibus intonuit, denunciando primo regi apud Hcbra^os, dumtaxat
'^
Qui
videntes.']
Matth.
xiii.
^^ 1
13. J. ^
=^
Molimen.] Volumen, Qiiain.] V. om. B.
i?.
;
His
. .
.
equis.]
Om. V.
\
'^
Dicente.']
Heb.
x. 28.
V
25
30
EPISTOLA GILD.E.
5
49
Sauli, pro eo, quod quoedam de mandatis Domini uon compleverat, dicens, Stulte egisti, nec custodisti mandata Domiiii Dci tui, quae praecepit tibi. Quod si non fecisses, jam nunc pararet Deus regnum tuum super Israel in sempiternum, sed nequaquam regnum tuum ultra consurget. Quid
ergo simile liujus temporis sceleribus adulterium, ne vel parricidium fecit ? Nullo modo sed jussionis ex parte mutationem, quia, ut bene quidam 10 nostrum ait, iion agitur de qualitate peccati, sed de transg-ressione mandati. Itaque illum objecta, velut putabat, purgantem, et apologias, ut generis humani moris est, sag-aciter hoc modo adnectantem. Imo audivi vocem Domini, et ambulavi in via per quam misit me, tali animadver1,5 ;
sione multavit,
Xunquid
vult, inquit,
Dominus
holocausta, aut victimas, et non potius ut obedi-
atur voci Domini? Melior est enim obedientia, et audire mag-is, quam oflerre quara victimae 2oadipem arietum quoniam sicut peccatum ariolandi est repuguare, ita quasi scelus idololatriae Pro eo ergo quod abjecisti nolle acquiescere. sermonem Domini, abjecit et te, ne sis rex. Et post pauca, Scidit, inquit, Deus regnum Israel a 25 te hodie, et dedit illud proximo tuo meliori te. Porro triumphator in Israel noii parcet, et poe;
;
nitudine non llectetur, neque enim
homo
est, ut
agat poenitentiam, subauditur, super duris nialo-
rum so
praxordiis.
Notandum erj^o est, quod dixit, Deo acquiescere. Non
scelus idololatriae esse nolle
ergo
sibi scelerati isti,
dum non gentium
diis per-
spicuc litant, supplaudant, siquidcm concukantes, porcorum niore, preciosissimas Christi mar<jaritas, idololatrae sunt.
'
Stulte.] 1
Sam.
xiii. 13.
]
"
/'ÂŤ".] I
Sam. xv. 20, 22, 28. 3 K
EflSTOLA GILD^.
50 Further amples.
&
ex,
39.
Secl
licct
unum exemplum,
hoc
"^
.
-
.
acsi .
ad corrigendos iniquos abunde sufficeret tamen, ut in ore multorum testium omne comprobetur Britanniae nialum, Quid David numerando transeamus ad cetera. populum evenit, dicente ad eum propheta Gad ? Haec dicit Dominus, Trium tibi optio datur, elige unum quod volueris ex his, ut faciam tibi aut septem annis veniet tibi fames, aut tribus men-
invictus
adstipulator, ;
5
;
sibus fugies adversarios tuos, et illi te persequentur, aut certo tribus diebus erit pestilentia in terra tua. JVam arctatus tali conditione, et volens magis inciderc in manus misericordis Dei,
lo
quam hominum,
septuaginta millium populi sui pro contriljulibus, apostolicae caritatis affectu, ut illos plaga non tau^eret, mori optavit, dicendo, Ego sum, qui peccavi, ego pastor inique egi isti, qui oves sunt, quid fecerunt ? vertatur, obsecro, manus tua contra me et contra domum patris mei, ut inconsideratam mentis elationem propria morte piaret. Nam quid Scriptura amplius de filio ejus narrat? Fecit, strag-e humiliatur, et, ni
15
;
20
non placueratcoramDo-
inquiens, Salomon, quod
mino, et non adimplevit, ut sequeretur Dominum sicut pater ejus. Dixit Dominus ad eum, Quia 25 habuisti hoc apud te, et non custodisti pactum meum et praecepta, quae mandavi tibi, disrumpens scindam regnum tuum et dabo illud servo tuo. ยง 40. Quid duobus sacrilegis, acque ut isti sunt, Israel regibus, Hieroboaj et Baasae, accidit, audite, 30 quibus sententia Domini dirigitur per prophetam, ita dicentis. Propter quod magnificavi te principera supra Tsrael, quia exacerbaverunt me in vanitatibus suis, ecce, eg-o suscitabo post
^ 2
HtzT.] 2 Sam. xxiv. 12, 17. Scriptura.] l Reg. xi. G, II.
1
|
^'
Prophetam.l
2, 3,4.
Baasam 1
Reg.
et
51
EPISTOLA GILU/E.
tradam domum ejus sicut domum Qui mortuus fuerit de Nabath. suis, iu civitate comedent eum canes, et mortuum corpus illius iu campo comedeut volatilia coeli. Quid illi quoque scelerato regi Israel istorum commanipulari, cujus colludio et uxoris dolo Xaboth iuuocens propter yiueam paternam oppressus est, sancto ore illius Heliae atque ignifero
domiim
ejiis, et
Hieroboae
5
filii
Domini
alloquio instructo minatur, ita dicente, 10 Occidisti insuper et possedisti ? et post hajc addes,
Haec rint
Dominus, In loco hoc, in quo linxecanes sanguinem Naboth, lambent quoque dicit
Quod
tuum sang-uinem. 15
factum fuisse, certissima ratione cognitum est. Sed ne forte secundum supradictum Achab, spiritus mendax loquens vana in ore prophetarum vestrorum seducat vos, ita
ne sermones Michiai prophetae audiatis, Ecce Deus spiritum mendacii in ore omnium prophetarum tuorum, qui hic sunt, et Dominus
permisit 20
Nam et nunc cerlocutus est contra te malum. tum est aliquos esse doctores contrario spiritu repletos, et mag-is pravam voluptatem quam vequorum verba super oleum ritatem asserentes moUiuntur, et ipsa sunt jacula, qui dicunt pax, pax, et non erit in peccatis remanentibus pax, ;
25
ut alibi propheta dicit dicit
30
;
Non
est
gaudere impiis,
Dominus.
§41. Azarias quoque filius Obed Asae revertenti de caede decies centenum millium exercitus ^thiopum locutus est dicens, Dorainus vobiscum est dum estis cum ipso, et si exquisieritis eum, inveet si dereliquistis eum, derelinnietur a vobis ;
9
Dicente.]
1
2«
Reg. xxi. 19.
'7
Ecce.] 1 Reg. xxii. 22.
^
Paa:.] lerem.
vi.
14
;
viii.
« Asa.] Ad '*<
11.
Dicit.] Esai. xlviii. 22
;
Ivii.
21. se, Ti.
G.
Dicens.] 2 Paralip. xv. 1,2. 3 i: 2
EPISTOLA GILDiE.
52
Nam si Josaphat ferens praesidium quet vos. iniquo regi ita ab Jehu propheta Ananiae filio increpatur dicente, Si peccatorem tu adjuvas, aut quem Dominus odit tu diligis, propterea ira Dei quid illis, qui propriis scelerum est super te, suorum criniculis compediuntur, fiet ? Quorum nos necesse est, si in acie Dominica volumus dimicare, peccata odisse, non animas, dicente Psal-
—
Qui diligitis Dominum, odite malum. Quid ad supradicti Josaphat filium currus et au-
5
mista,
lo
riga Israel propheta Helias, Joram parricidam, qui egregios fratres suos, ut pro ipsis regnaret,
spurius trucidavit, effatus est
Dominus Deus
?
Sic dicit, inquit,
Eo quod non
patris tui David.
ambulaveris in via Josaphat patris tui, et in viis Asa3 regis Juda, sed ambulasti in viis regum Israel,
15
domus Achab, et fratres Josaphat meliores te interfecisti, ecce Dominus percutiet plaga magna te, et filios tuos. stuprose, ut gessit
et
tuos
filios
Et post pauca, Et tu
eris in
magna
valetudine in
donec exeat venter tuus cum Et ad Joam regem Israel, ut vos derelinquentem Dominum, quid Zacharias filius JoiadcC vatis minatus sit, attendite, qui surgens populo dixit, Haec dicit Dominus Quaie praeteritis pra^cepta Domini et non prosperamini ? Quia dereliquistis Dominum, et
languore
20
veiitris tui,
ipsa infirmitate de die ex die.
;
derelinquct vos. Passages
Quid de
§ 42.
from Isaiah.
Sic,
auctore
B.
»
Si.']
'
Dicentc^ 2 Paralip. xix. Nos.] Vos, n.
6 " '•^
2.
Psalmista.l Psalin. xcvi. 11. Inquit.] 2 l*aralip. xxi. 12,
J«
Sed.^
"^
Stuprose.^ V. ; stupore se, B. Et post die.] Om. V. Paiica.] 2 Paralip. xxi. 1.5.
n.
i:t,
.
^"
25
Dixit.']
*y
Esaia.]
.
.
Esaia
2 Paralip. xxiv.20. i.
U,
2, 8, 10,
15,
IG, 17, 18, 19, 20, 21, 23 ii. 11 ; iii. 10 ; V. 11 ; V. 22, 23, 24, 2.5 ; xxiv. xiii. 6, 7, 8, 9, 10, 11 ;
;
1,2, 3,4,5,6,7,8,
13. \.
*"
prophetarum
9, 10, 11, 12,
13, 17, 18, 19, 20, 21, 22, lix.
16.
23;
1, 2, 3, 4, G, 7, 8, 9, 14, 15,
25
53
EPISTOLA GILU.E.
qui prooemiiim prophetiie sute vel visi-
dicarn
?
onem
ita
est.
Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autcni spre-
exorsus est, dicens, Audite coeli auribus et percipite terra, quoniam Dominus locutus
5
Cognovit bos possessorem suum, et me non Et cognovit, et populus meus nou intellexit. post pauca minas meritas tantae insipientia? apverunt me.
asinus praesepe domini sui, Israel autem
tans, Derelinquctur, 10
naculum
inquit,
in vinea, et sicut
Sion ut taber-
filia
in cucumeEt principes Audite verbum Do-
tugurium
rario, sicut civitas quae vastatur.
specialiter conveniens ait,
percipite leg^em DoNotandum sane quod iniqui reges principcs Sodomorum vocentur. Prohibens namque Dominus sacrificia et dona a taraini principes
Sodomorum,
mini populus Gomorrhas.
L3
20
offerri,
et
â&#x20AC;&#x201D;
Ne
25
â&#x20AC;&#x201D;
nos inhiantes suscipimus quiv Deo ab omni natione sunt non placita, eademque e^enis et pene nihil habcntibus distribui cum latis diin perruciem nostram non sinimus, intentis ait, peccatorum vitiis oneratis sordibus
libus sibi
frustra, incensum Et cum denunciat, Itemque abominatio est mihi. meos oculos avertam vestras, extenderitis manus a vobis et cum multiplicaveritis orationem, non exaudiam. Et hoc quare facit ostendit Manus, Simulque inquiens, vestrae san*^uine plena^ sunt. afFeratis ultra sacriticium
;
;
ostendens
mundi 30
quomodo placaretur ait, Lavamini, malum cogitationum ves-
estote, auferte
trarum ab oculis meis, quiescite
airere ])erverse,
benefacere, quaM-ite judicium, subvenite oppresso, judicate pupillo, quasi placoris vicissi-
discite
â&#x20AC;&#x201D;
tudinem adjungens, ait, Si fucrint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur et si fuerint rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt. Si ;
35
'
Et
post
.
.
.
quia non est judicium.]
Om.
V.
EPISTOLA GILDiE.
54
volueritis et audieritis bitis.
Quod
si
me, bona
nolueritis et
me
terrae
manduca-
provocaveritis ad
iracundiam, gladius devorabit vos. ยง 43. Accipite veracem publicumque adstipulatorem boni, malique \estri retributionem, absque ullo adulationis fiico, non ut parasitorum venerata vestrorum venena in aures sibilant ora, tesItemque ad rapaces judices sententiam tantem. dirigens, ita aflatur. Principes tui infideles, socii furum, omnes diligunt munera, sectantur retributiones, pupillo non judicant, causa viduae non Propter lioc, ait Dominus exingreditur ad eos. ercituum, fortis Israel, Heu, consolabor super hostibus meis, et vindicabor de inimicis meis, et conterentur scelerati et peccatores simul, et omnes
Et qui dereliquerunt Dominum consumentur. humiliabuntur, et infra, Oculi sublimis hominis Vae iterum, Et incurvabit altitudo virorum. impio in malum, retributio enim manuum ejus fiet Et post pauca, Vae qui consurg-itis mane ad ei. ebrietatem sectandam, et ad potandum usque ad Cithara, et lyra, et vesperam, ut vino aestuetis.
5
lo
i5
20
tympanum, et tibia, et vinum in conviviis vestris et opus Domini non respicitis, et opera manuum Propterea captivus ductus 25 est populus meus, quia non habuit scientiam, et nobiles ejus interierunt fame, et multitudo ejus Propterea dilatavit infernus anisiti exaruit. mam suam, et aperuit os suum absque uUo termino, et descendent fortes ejus, et populus ejus, 30 Et infra, et sublimes g-loriosique ejus ad eum. Vae qui potentes estis ad bibendum vinum, et viri fortcs ad miscendam ebrietatem, quijustificatis impium pro muneribus, et justitiam justi aufertis ab eo. Propter hoc, sicutdevorat stipulam 35 lingua ignis ct calor flammas exurit, sic radix
ejus non consideratis.
eorum quasi
favilla erit, et
germen eorum
ut pul-
EPISTOLA GILD^.
5
vis ascendet. Abjecerunt enim legem Domini exercituum, et eloquium sancti Israel despexerunt. In omnibus his non est aversus furor Domini, sed adhuc manus ejus extenta. § 44. Et post aliquanta de die Judicii et peccatorum ineftabili metu disceptans, ait, Ululate quia prope est dies Domini, si tunc prope erat, quid nunc putabitur? quia vastitas a Deo veniet. Propter hoc omnes manus dissoh entur, et omne cor hominis tabescet et conteretur, tortiones et dolores tenebunt, quasi parturiens dolebunt. Unusquisque ad i^roximum suum stupebit, facies combustas vultus illorum. Ecce, dies
—
10
Domini veniet
25
—
crudelis et indignationis plenus, et
ponendam terram in solitudinem, et peccatores ejus conterendos de ea, quoniam stellae coeli et splendor earum non cxpandent lumen suum, obtenebraljitur sol in ortu suo, et luna non splendebit in tempore suo, et visitabo super orbis mala, et contra impios iniquitatem ipsorum, et quiescere faciam superl^iam inlideEt itelium, et arrogantiam fortium humiliabo. rum, Ecce, Dominus dissipabit terram, et nudabit eam, et affliget faciem ejus, et disperg-et habitaet tores ejus et erit sicut populus, sic sacerdos
15 ira?
20
55
furorisque, ad
;
;
sicut servus, sic
dominus ejus
dominaejus; sicut emens, fcenerator, sic
ille
qui
sic ille
mutuum
repetit, sic qui debet. 30 terra, et
sicut ancilla, sic
;
quiveudit; sicut
accipit; sicut qui
Dissipatione dissipabitur
direptione praedabitur.
Dominus
eniin
locutus est verbum hoc, Luxit et deiluxit terra, defluxit orbis, infirmata est ab habitatoribus suis,
quia transg-ressi sunt legcs, mutaverunt jus, dissiPropter hoc mapaverunt foedus sempiternum. 35 ledictio
§ 45.
vorabit terram.
Et
infra,
corde, cessabit
Ingcmiscent omnes qui la^tantur tympaiiorum, quiescet
g^audium
EPISTOLA GILD^.
00
sonitus laetantium, conticescet dulcedo cithara?,
cum
cantico
non bibent vinum, amara
bibentibus illam.
erit potio
Attrita est civitas vanitatis,
clausa est omnis domus, nullo introeunte. Claerit super vino in plateis, deserta est omnis
mor
translatum est gaudium terra?, relicta est in urbe solitudo, et calamitas opprimet portas, quia ha3c erunt in medio terrae, et in medio populorum. Et post pauca, Praevaricantes praevaricati sunt, et praevaricatione transgressorum prasvaricati sunt. Formido, et foveae, et laqueus super te, qui habitator es terrae. Et erit qui fugerit a voce formidinis cadet in foveam, et qui se explicaverit de fovea tenebitur laqueo quia cataractae de excelsis apertae erunt, et concutientur fundamenta terrcC. Confractione con-
5
lcetitia,
lo
;
15
fringetur terra, commotione commovebitur, agitatione agitabitur sicut ebrius, et auferetur quasi
tabernaculum unius noctis,
et gravabit
eam
ini-
quitas sua, et corruet, et non adjiciet ut resurgat. 20
Et
erit in die illa, visitabit Dominus super militiam cceli in excelso, et super reges terrae qui sunt super terram et congregabuntur in congregationem unius fascis in lacum, et claudentur ibi in carcerem, et post multos dies visitabuntur. Et erubescet luna, et confundetur sol, cum regnaverit Dominus exercituum in monte Sion, et in Jerusalem et in conspectu senum suorum fuerit ;
25
;
g-lorificatus. ยง
4G.
Et post aliquanta
quamobrem
rationem reddens,
talia minaretur, ita ait, Ecce,
ab]>reviata nianus
non
30
est
Domini, ut salvare nequeat non exaudiat.
iieque aggravata est auris ejus, ut
Sed
diviserunt intcr vos et peccata vestra absconderunt faciem ejus a vobis, ne exaudiret. Manus enim vestra3 pollutae sunt sanguine, et digiti vestri iniiniquitates vestrae
Deum
vestrum
;
et
35
EPISTOLA GILDM. quitate
labia vestra locuta sunt
;
lingua vestia
5
iniquitatem
57
mendacium,
Xon
fatur.
et
est qui
vocet justitiam, neque est qui judicet vere, sed confidunt in nihil, et loquuntur vanitates, et conceperuut dolorem, et pepererunt iniquitatem.
Et
Opera eorum manibus eorum.
opus iniquiPedes eorum in malum ut effundant sanguinem in-
infra,
tatis in
currunt
et festinant,
;
inutilia, et
Co^itationes eorum cogitationes in-
nocentem.
vastitas et contritio in viis eorum, et
10 utiles,
viam
pacis non co^noverunt, et non est judicium iu
eorum. Semitae eorum incurvatae sunt omnis qui calcat in eis, ig-norat pacem. Propter hoc elong^atum est judicium a vobis, et non apprehendet vos justitia. Et post pauca, Et conversum est retrorsum judicium, et justitia g^ressibus eis,
15
longe
stetit,
quia corruit in platea veritas, et
non potuit
a^quitas
Et facta
ing^redi.
est veritas
in oblivione, et qui recessit a malo, praeda? patuit. 20
25
30
Et
vidit
Dominus
non placuit
et
in oculis ejus,
quia non est judicium. ยง 47. IIuc usque Esaia^ prophetae pauca de Nunc vero illum, qui multis dixisse sufiiciat. priusquam conciperetur in utero praescitus, et priusquam exiret de vulva sanctificatus, et in cunctis g-entibus propheta positus est, Hieremiam, scilicet, quid de populo insipiente rigidisque regibus pronunciaverit, parumper attendentes, auEt facdite, hoc modo leniter verba initiantem. tum est verbum Domini ad me dicens, Vade et clama in auribus Jerusalem, et dices, Audite verbum Domini doinus Jacob, et omnes cognationes
domus
^
Israel.
Ilieremiam.]
ler.
5, 6, 20, 21, 22, 29, 30, iv;
22
;
V. 3,
Dominus, Quid inve-
Ilaec dicit
ii.
31,
1,
4,
32
i
26, 27, 28, 29, 30, 31; vii. 26,
27
;
j
20, 21, 22, 23, 24,
|
;
viii.
4, 5, 6,
1, 2, 3, 12,
13
;
7, 21,
xi. 14.
22
;
ix.
Passages
miah.
58
EPISTOLA GILD.E.
nerunt in me patres vestri iniquitatis, qui elong"ati sunt a me, et ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt, et non dixerunt, ubi est qui ascendere nos fecit de terra iEg-ypti ? Et post pauca, A seculo confreg-isti jugum meum, rupisti vincula mea, dixisti, non serviam. Ego plantavi te
vineam electam, omne semen verum
;
quomodo
conversa es in pravum vinea aliena?
erg-o
5
Si
herbam botua coram me, dicit
laveris te nitro et multiplicaveris tibi
maculata es iniquitate Dominus. Et infra, Quid vultis mecum judicio
rith,
contendere ? Omnes me dereliquistis, dicit Dominus. Frustra percussi filios vestros, disciplinam non receperunt. Audite verbum Domini, Nunquid solitudo factus sum Israel, aut terra serotina ? Quare ergo dixit populus meus, recessimus, non veniemus ultra ad te ? Nunquid obliviscetur virg-o ornamenti sui, aut sponsa fasciae pectoralis sui? Populus vero meus oblitus est me diebus innumeris. Quia stultus est populus meus, me non cog-novit filii insipientes sunt, et vecordes sapientes sunt ut faciant mala, bene
lo
15
20
;
;
autem facere nescierunt. ยง 48. Tum Propheta ex sua persona loquitur dicens, Domine, oculi tui rcspiciunt fidem, percussisti eos et non doluerunt, attrivisti eos et renu-
25
erunt accipere disciplinam. Iiiduraverunt facies suas supra petram, et noluerunt reverti. Itemque
Dominus, Annunciate hoc domui Jacob,
et auJuda, dicentes, Audi, popule stulte, qui non habes cor, qui habentes oculos non
ditum
facite
in
non auditis. Me erg-o non Dominus, et a facie mea non dolebitis ? qui posui arenam terminum mari, praeceptum sempiternum quod non practeribit; et commo-
30
videtis, et aures et timel)itis, ait
*
JEgypti.] lu V, the extracts from Jereniiah here end.
35
59
EPISTOLA GILD-E.
intumescent fluctus vebuntur, et non poteiimt Populo autem liuic ejus, et non transibunt illud. factum est cor incredulum et exasperans, recesserunt et abierunt, et non dixerunt in corde suo, Et iterum, 5 metuamus Dominum Deum nostrum. Quia inventi sunt in populo meo impii, insidiantes quasi aucupes, laqueos ponentes et pedicas ad capiendos viros. 8icut decipula plena avibus, Ideo magnificati sic domus eorum plenae dolo. 10 sunt et ditati, incrassati sunt et imping-uati, et pra^terierunt sermones meos pessime causam pupilli non dixerunt, et judicium pauperum non judicavenint. Xuuquid super his non visitabo, dicit Dominus ? aut super gentem hujusmodi non ul;
;
15
anima mea ? Sed absit ut vobis eveniat quod subseLoqueris ad eos omnia verba haec et non quitur. audient te, et vocabis eos et non respondebunt tibi, et dices ad eos, Hasc est g-ens, qua^ non audivit vocem Domini Dei sui, nec recepit disciplinam, periit fides, et ablata est de ore eoruin. Et post aliquanta, Nunquid qui cadit, non resurg-et ? Quare erg-o et qui aversus est, non revertetur ? ciscetur ยง 49.
20
2.5
30
3.5
aversus est populus iste in Jei-usalem aversione Apprchenderunt mendacium, et contentiosa ? Attendi et auscultavi, nemo noluerunt reverti. quod bonum est loquitur. Xulhis est qui ai,^at poeuitentiam super peccato suo dicens, quid fcci? Omnes convensi sunt ad cursum suum, quasi
Milvus in equus impetu vadens in prnrliiim. coelo cog-novit tempus suum, turtur et hirundo et ciconia custodierunt tempus adventus sui, poEt pulus meus non coirnovit judicium Dei. ineflabili tam vehementi sacrileg^iorum ca^citate et ebrietate propheta conterritus, et deflens eos, ^ Tam.] Cum, B.
^^ |
Conterritus.^CoQierrUur, B.
0*0
EPISTOLA GILD.E.
qui seipsos non deflebant, ut et nunc infelices
tyrauni agunt, optat sibi auctionem fletuum a Domino concedi, hoc modo dicens, Super contritione
filice
populi mei contritus sum,
stupor
Nuuquid resina non est in Galaad, aut medicus non est ibi ? Quare ergo non ob-
obtinuit me.
populi mei
? Quis dabit meis fontem lacridie et nocte interfectos populi mei ? Quis dabit mihi in solitudine diversorium viatorum, et derelinquam populum meum, et recedam ab eis, quia omnes adulteri sunt, coetus prajvaricatorum ? Et extenderunt ling-uam suam, quasi arcum mendacii et non veritatis confortati sunt in terra, quia de malo ad malum egressi sunt, et me non co^noverunt, dicit Dominus.
ducta est cicatrix
filiae
meo aquam, marum, et plorabo capiti
5
et oculis
lo
;
Et iterum, runt legem
Et
15
Dominus, Quia dereliquededi eis, et non audierunt non ambulaverunt in ea, et
dixit
meam quam
vocem meam,
et
abierunt post pravitatem cordis sui, idcirco hsec 20 dicit Dominus exercituum Deus Israel Ecce, eg"o cibabo populum istum absynthio, et potum ;
dabo
eis
aquam
fellis.
Et post pauca, quod etiam
crebrius stylo propheta adjunxit, dicens ex per-
sona Dei, Tu er^o noli orare pro populo hoc, et 25 ne assumas pro eis laudem et orationem, quia non exaudiam in tempore clamoris eorum ad me, et afllictionis eorum. ยง 50. Quid erg-o nunc infausti duces facient ? Illi pauci invenientes viam angustam, amota spa- 30 ciosa, prohibiti a Deo ne preces pro vobis fundant perseverantibus in malis, et tantopere incitantibus, queis e contrario ex corde ad Deum repcdantibus, Deo nolente animam hominis interire, sed retractante, ne penitus pereat qui ab- 35 jectus est, viridictam
non potuissent
quia nec Jonas, et quideni
indiicere,
cum multum concu-
;
EPISTOLA GILDVE. piverit Ninivetis propheta.
Quod
persultet.
5
Sed, oraissis interim
audiamus potius quid prophetica tuba
nostris,
dixeris,
si
Quare venerunt mala
tuo,
titudinem
^thiops
iniquitatis
Propter mulmutare potest aut pardus varietates
tuae.
suam,
pelleai
inquiens, in corde
ha^c
?
Si
suas, et vos poteritis benefacere,
â&#x20AC;&#x201D;
10
Gl
cum
didiceritis
malum, subauditur, quia non vultis. Et infra, Haec dicit Dominus populo huic, Qui dilexit movere pedes suos et non quievit, et Domino non nunc recordabitur iniquitatum eorum, placuit et visitabit peccata eorum. Et dixit Dominus ad me, Xoli orare pro populo isto in bonum. Cum jejunaverint, non exaudiam preces eorum et si obtulerint holocausta et victimas, non suscipiam ea. Et iterum, Et dixit Dominus ad me, Si steterit Moyses et Samuel coram me, non est anima mea ad populum istum. Ejice illos a facie mea et egrediantur. Et post pauca, Quis ;
15
20
miserebitur
tui,
Jerusalem, aut quis contrista-
bitur pro te, aut quis ibit ad rog-andum pro pace
Tu leliquisti me, dicit Dominus, et retua? trorsum abiisti, et extendam manum meam super te,
interficiam te. Et post aliquanta, Ha?c Dominus, Eccc, e^o tinji^o contra vos cogi-
et
25 dicit
tationem, revertatur unusquisque a via sua mala, Qui et dirig-ite vias vestras et studia vestra, dixerunt, Desperamus, post cogitationes nostras ibimus, 30
et
unusquisque pravitatem cordis sui Ideo hax dicit Dominus, In-
mali faciemus.
terrogate {â&#x20AC;˘cntes, quis audivit talia horribilia quaj
Nunquid deficiet de fecit nimis virgo Israel? petra agri nix Libani, aut velli possunt aqua? erumpentes frigida' defluentcs ? quia oblitus est 35
me '
populus meus.
Inquiens.] ler.
xiii.
22
Et post aliquanta, optione ;.
xiv. 10
;
xv. 1, 5
;
xviii. 11
;
xxii. 3, 24.
EPISTOLA GILU^.
(}2
proposita, loquitur, dicens, Haec dicit Dominus,
Facite judicium et justitiam, et liberate vi op-
pressum de manu calumniatoris et advenam, et pupillum, et viduam, nolite contristare, neque opprimatis inique, et sanguinem innocentem ne Si enim facientes feceritis verbum efFundatis. ;
istud, ingredientur per portas
5
domus hujus reges
sedentes de genere David super thronum ejus.
Quod
non
audieritis verba haec, in memetipso Dominus, quia in solitudinem erit domus haec. Et iterum, de re^e enim scelesto loquebatur, Vivo eg-o, dicit Dominus, quia si fuerit Jechonias annulus in manu dextra mea, inde evellam eum et dabo in manu quaerentium
Passages
fromHabakkuk.
si
juravi, dicit
10
animam
15
ejus.
Sauctus quoQue Abacuc proclamat di.,.â&#x20AC;&#x17E; .. cens, Vae, qui aedincant civitatem in sanguine, & ^ ,51.
.
et praeparant civitatem in iniquitatibus dicentes,
Nonne haec sunt a Domino omnipotente? Et defecerunt populi multi in igne, et gentes multae 20 Et ita prophetiam querulus inminoratai sunt. cipit, Usquequo clamabo et non exaudies ? vociferabor ad te, ut quid mihi dedisti labores et ? ConEt factum est judicium, et judex accepit. 25 Propter hoc dissipata est lex, et non perducitur quia impius per potentiam ad finem judicium
dolores inspicere miseriam et impietatem tra,
;
deprimit justum.
Propter
hoc
exiit
judicium
perversum. passages
fromHosea.
S .52. Scd ct bcatus Osee propheta, attendite, .^, , ., ,.-.-. ^ , quid loquatur de principibus, dicens, Pro eo quod transgressi sunt pactum meum, et adversus leCog-novig-em meam tulerunt, et exclamabant mus te, quia -adversum sis Israel. Bonum ut .
.
;
1" ^^
Ahacuc.] i. 2, 3. Contra perversum.] Om. V. .
^" 1
.
\
Osee.]
viii. 1, 4.
30
,
EPISTOLA
iniquum
persecuti
non per me novemnt.
Gll.U.E.
Sibi re^naverunt, et principatum, nec me
suiit.
tenuerunt
;
ii^]
Amos
sanctum
prophetam, hoc Pa^sa?es _ from Araos. tribus impietatibus In 5 filiorum Juda, et in quatuor non avertam eos, propter quod repulerunt legem Domini, et pra^cepta non custodierunt, sed seduxenint eos vana eorum. Et emittam ig-nem super Judam, et Ha^c dicit Do10 comedet fundamenta Jerusalem. minus, In tribus impietatibus Israel, et in quatuor non avertam eos, propter quod tradiderunt pecunia justum, et pauperem pro calciamentis, quas calciaut super pulverem terrae, et colaphis 15 caedebant capita pauperum, et viam humilium Et post pauca, Quaerite Domideclinaverunt.
Sed
ยง 53.
et
.
modo mmantem,
.
.
non reluceat sicut ignis domus comedat eam, nec erit qui extinguat. Domus Israel odio habuerunt in portis redarQui guentem, et verbum justum abominati sunt. Amos prohibitus ne prophetaret in Israel, absque
num
et vivetis, ut
Joseph, 20
.
audite,
et
Non eram, in^iuit, propheta, nec filius prophetae, sed eram pastor caprarius vellicans sycomoros, et suscepit me Dominus ab ovibus, et dixit Dominus ad me,
adulationis tepore respondens, eg-o
25
et prophetiza in plebem meam Israel, nunc audi verbum Domini. Reg-em namque
Vade
loquebatur, 30
Tu
dicis, noli
prophetare in Israel, et
non congreges turbas in domum Jacob. Propter quod haec dicit Dominus, Uxor tua in civitate meretricabitur, et dent,
et
lilii
tui et filia; tuae gladio ca-
terra tua iuniculo metietur,
immunda
terra
morieris,
Israel
et
autem
tu
in
capti^-us
Audite itaque haec, et dominapauperem, qui contribulatis immane
ducetur a terra sua. 35
et al-
*
Amos.]
ii.
4,
6
;
Et
v. 6,
10
intVa,
;
vii.
14
;
viii. 4,
7
;
ix. 10.
04
EPISTOLA GILDiE.
tioiiem exercetis in inopes super terram, qui di-
Passaees fiom Micah.
citis, quando transibit mensis ut acquiramus, et sabbata ut aperiamus thesauros. Et post pauca, Jurat Dominus contra superbiam Jacob, si obliviscetur in contemtione opera vestra, et in his non conturbabitur terra, et lu^ebit omnis qui commorabitur in ea, et ascendet sicut flumen consummatio, et convertam dies festos vestros in luctum, et injiciam in omnem lumbum cilicium, et in oinne caput decalvationem, et ponam eum sicut luctum dilecti, et eos, qui cum eo sunt, sicut diem moeroris. Et iterum, Gladio morientur omnes peccatores populi mei, qui dicunt, IVon appropinquabunt neque venient super nos mala. § 54. Scd ct sauctus Michcas vates attendite, -i -r» quid sit enatus, Audi, inquiens, tribus. Et quid exornabit civitatem ? nunquid igiiis ? Et domus iniquorum thesaurizans in thesauros iniquos,
...^ cum
et
»t-
injuria
injustitiam.
divitias
lo
is
•
Si
in statera iniquus, et in saccello
ex quibus
5
suas in
justificabitur 20
pondera dolosa,
impietate
repleve-
runt. Passages
from Zephaniah.
S 55. Scd ct Sophouias propheta clarus, quas ^ ^ ^ ^. 1, minas exag-gerat, audite. Prope est, inquit, dies Domini magiius, prope et velox valde. Vox .
diei irai
.
.
Domini amara constituta dies
illa,
dies
25
est et potens, dies
tribuhitionis
et
necessitatis,
dies nubis et nebulae, dies tuba3 et clamoris, dies
miseriae
exterminationis, dies tenebrarum et
et
caliginis super civitates lirnias et super ang-ulos
Et contribulabo homines, et ibunt quia Doniino peccaverunt, et eflundam sanguinem sicut pulverem, et carnes eoruin sicut excelsos.
siciit civci,
Micheas.]
vi. 10.
Sophonias.]
i.
14.
1
|
^2
«/.]
pj cnnlribulabo
Om. V.
.
,
.
Domi-
30
EPISTOLA
GlLD.i:.
et aurum non Domini. Et in ejus consumetur omnis terra, quando
fimiini boiim, et
argentum eorum
poterint eximere eos in die
igne 5
zeli
irae
consummationem et solitudinem faciet Dominus Convenite super omnes commorantes in terra. conjun<iimini g-ens indisciplinata,
et
efficiamini sicut llos pra.'teriens,
10
(J.j
j^riusquam
priusquam veniat
super vos ira Domini. § 56. Et quid Ag-ga^us sanctus propbeta dicat Hajc dicit Dominus, Semel e^o moattendite. vebo coelum, et terram, et mare, et aridum et avertam rc^num, et exterminabo virtutem regum
Passages
uaggai.
;
15
gentium, et avertam quadrig-as et ascensores. § 57. Nunc quoque quid Zacharias filius Addo, J^l^^^^Lha. propheta electus, dixerit intuemini, hoc modo"ah. Revertimini ad me, prophetiam suamexordiens. Dominus et nolite tales dicit vos et revertar ad imputaverunt quibus vestri, patres sicul esse prophetas priores dicentes, Hiec dicit Dominus omnipotens, Avertite vos a viis vestris, et non Et infra, Et dixit intenderunt, ut obaudirent me. vides ? Et dixi, Falcem Quid tu Angelus, ad me cubitorum vilongitudinis volantem ego video ;
20
qua? procedit super facieni quoniain omnis lur ex ea usque ad mortem punietur, et projiciam eum dicit Dominus omnipotens, et intrabit iii domum furoris,
maledictio
g-inti,
25 totius terra^
et in
;
domum
nomine meo menda-
jui-ationis in
cium. 30
cit,
35
Sanctus quoque Malachias propheta diEcce dies Domini veniet succcnsa ([uasi ca-
§ 58.
minus, et erunt omnes superbi, et omnes facientes iniquitatem ut stipula, et inflammabit eos dies a Iveniens, dicit Dominus exercituum, quaj non relinquet ex eis radicera et germen. ® '<
Aggceu».]
ii.
Z«./irtnVs-.]
**
22. i.
3, 4
Malachias.^
iv. l.
|
;
V. 2, 3.
I
3
!•
f^^^^^^ M-^iachi.
CG passapes
EPISTOL.\ GILD.E.
Scd et saiictus Job attendite, quid de impiorum et fine disceptaverit, dicens, Propter quod impii vivunt, et senuerunt inhoneste, et semen eorum secundum desiderium eorum, et filii eorum aute conspectum eorum, et
5
domus eorum fructuosas sunt, et timor nunquam, Vacca eorum nec plaga Domini est super eos. non abortivit, et praegnans eorum pertulit partum, et non erravit, sed permanet sicut oves seternae. Et pueri eorum gaudent, et psalterium
lo
§ 59.
principio
sumentes et cytharam finierunt in bonis vitam suam, in requiem inferorum dormierunt. Nunquid Deus facta impiorum non respicit ? Non ergo, sed lucerna impiorum extinguetur, et superveniet eis eversio, et dolores tanquam parturientis eos ab ira tenebunt. Et erunt sicut paleae a vento, et sicutpulvis,
Deficiant
filiis
quem
15
abstulit turbo.
ejus bona, videant oculi ejus bona,
videant oculi ejus occisionem suam, nec a
Do-
mino resalvetur. Et post aliquanta de iisdem, 20 Qui gregem, inquit, cum pastore rapuerunt, et jumentum orphanorum abduxerunt, et bovem viduae pignoraverunt, et declinaverunt imponentes a via necessitatis. Agrum ante tempus non
suum demessi
sunt, pauperes potentium vineas mercede et sine cibo operati sunt, nudos multos dormire fecerunt sine vestimentis, tegmen animae eorum abstulerunt. Et post pauca, cum
25
sine
ergo sciret eorum opera, tradidit eos in tenebras. Maledicatur ergo pars ejus a terra, pariant plantationes ejus aridaj. Retribuatur erg-o illi sicut eg-it, contribuletur omnis iniquus sicut lig-num sine sanitate. In iracundia enim surg-ens impotentem evertit. Propterea enim non credet '
Job.] xxi. 7
â&#x20AC;&#x201D; 13,
2, 3, 18, 20, etc. '"
Dcficiaiil
.
.
17; xxiv.
xxvii. 14.
;
.
couscqinoifiir.]
Om. 2'
V. Inquit.] Job,
20, cfc.
;
xxvii. 14.
xxiv.
2,
18,
30
EPISTOLA GILD.E. de vita sua
cum
(J7
iulirmari cocperit,
sanitatem, sed cadet iu lauguorem. laisit
uou speret Multos enim
superbia ejus, et marcidus factus est sicut iu a?stu, velut spica cum de stipula sua
malva 5
Et
decidit.
infra.
in occisionemerunt.
Quod si multi fuerint lilii ejus, Quod et si colleg-erit ut ter-
ram argentum, et similiter ut lutum praeparaverit aurum, haec omnia justi consequentui*. ยง GO. Quid praeterea beatus Esdras propheta
^^"^^^*
minatus sit attendite, hoc Esdras. modo disceptans. Haec dicit Dominus meus. Xon parcet dextera mea super peccantes, nec cessabit romphcca super efiundentes sanguinem innocuum super terram. Exibit ignis ab ira 15 mea, et devorabit fundamenta terrae et peccaVae eis qui pectores quasi stramen incensum. cant, et non observant mandata mea, dicit DoDiscedite lilii aposminus, non parcam illis. contaminare sanctiticationem tatae, et nolite Xovit Deus qui peccant in eum, prop20 meam. terea tradet eos in mortem, et in occisionem. Jam enim venerunt super orbem terrarum mala bibliotheca
10 ille
leg-is
Immissus
multa.
est
quis est qui recutiet ea 25
gladius vobis ?
Xunquid
quis leonem esurientem in silva
ignis,
et
recutiet ali-
aut nunquid
?
extinguet ig-nem cum stramen incensum fuerit? Dominus Deus mittet niala, et quis est qui recutiet ea? et exibit i|?nis ex iracundia ejus,
eum ?
Coruscabit, et quis non
et quis
extinguet
30
timebit
?
35
A cuncta minabitur, et quis non terrebitur ? facie ejus tremet terra, et fundamenta maris fluctuantur de profundo. ยง Gl. Ezechiel quoque propheta e^rejius, quatuorque evan^elicorum animalium mirandus iuspector, 9
tonabit,
et quis
non horrebit
quid de sceleratis
;
Deus
attendite.
edixerit,
Esdras.'] 4 Esdras, xv. 22, 23, 24, 25, etc.
?
xvi. 4, 5, G, etc.
3
F
2
p^^^=^" E^ei^iei.
EPISTOLA GILD.E.
G8 cui
primum Dominus
deflenti
ait.
miserabiliter
domus
Iniquitas
plagam
Israel
et
Israel
Juda
quia impleta est terra iniquiEcce eg-o sum, non parcet tate et immunditia. Et infra. Quooculus meus, neque miserebor, niam terra plena populis, et civitas plena ini-
invaluit
nimis,
quitate est, et avertam et
virtutis eorum, Exoratio vcniet,
impetum
polluentur sancta eorum.
et quaeret
Factus
pacem
et
est, inquit,
5
non erit. Et post aliquanta. sermo Domini ad me dicens,
lo
peccaverit mihi ut de-
Fili hominis, terra quaj
manum in eam, et conteram ejus firmamentum panis, et emittam in eam famein, et tollam de ea hominem, et pecora. Et si siut tres viriisti in medio ejus, Noe, Daniel, et Job, non liberabunt eam, sed ipsi in sua jusQuod si etiam titia salvi erunt, dicit Dominus. bestias malas inducam super terram et puniam illam, et erit in exterminium, et non erit qui iter Et tres viri isti in faciat a facie bestiarum. medio ejus sint, vivo ego dicit Dominus, si filii et
linquat delictum, extendam
filiae
15
20
ejus liberabuntur, sed ipsi soli salvi erunt,
terra autemeiit in interitum.
non accipiet injustitiam cipiet injustitiam
filii.
Et iterum. Filius neque pater ac-
patris,
Justitia justi super ipsuni 25
Et iniquus, si avertat se ab omnibus iniquitatibus quas fecit, et custodiat omnia mandata mea, et faciat justitiam et misericordiam multam, Omnia delicta ejus, vita vivct et non morietur. quaecunque fecit, non erunt in sua justitia, quam Nunquid vohintate volo morfecit, vita vivet. tem injusti, dicit Dominus, quam ut avertat se Cum se autem cona via sua mala et vivat? erit.
;
a justitia sua, et fecerit iniquitatem secundum omncs iniquitates quas fecit iniquus, omnes justitia;, quas fccit, non erunt
30
verterit justus
^Ait.] Ezech. ix. 9, 10
;
vii.
23 ; xiv. 12, 13, 14,
etc.
;
xviii. 20, 21, etc
35
;
EPISTOLA GILD.E.
memoria.
in
Iii
quo
delicto siio,
69 excidit, et in
Et post quia propter
peccatis suis, quibus peccavit, morietur.
omnes
aliquanta, Et scient
irentes,
peccata sua captivi ducti sunt domus Israel eo quod reliquerunt me. Et averti faciem meam ab eis, et tradidi eos in manus inimicorum ejus, ;
5
et
omnes gladio
dicias suas,
15
Secundum immun-
ceciderunt.
secundum
iniquitates suas,
ct averti
faciem
autem meo ea, id est consolatorio affatu, Audiamus itaque quid propheta
movere.
Hoc unum
testimonium,
si
nolle dixit.
qui judicatis terram.
Diligite, inquit, justitiam, 20
feci
meam
ab eis. § 6:2. Ha^c de sanctorum prophetarum minis dixisse sufficiat, pauca tantum de Sapientia Salomonis, qua^ ad exhortationem vcl denunciationem exprimant regibus, non minus quam minas, huic opusculo inserere necessarium duxi, ne dicant me gravia et importabilia in humeros hominum verboruni onera vclle imponere, digito illis,
10
et
toto corde servaretur,
abunde ad corrig-endos duces patria? sufficeret nam, si dilexissent justitiam, dilig-erent utique fontem quodammodo et orig^inem totius justitiae,
Deum. 25
30
Servite
Domino
in bonitate, et in sim-
plicitate cordis quan-ite eum. turus est, ut quidam ante nos
Heu
!
quis vic-
quando ista a porfiri tanien usquam ? si perficiantur civibus ab his non invcnitur qui tenpossint, Quoniam habent eis qui fidem autem apparet tant illum, Xam isti sine respectu tentant Deum, in eum. ait,
cujus pra^cepta contuniaci despectione conteninunt, nec fidem servant illi, cujus oraculis blandis vel aliquantnlum severis
faciem. 35
Deo.
^Morietur.'\
F.passesonto§62.
" Sapientin 2,
3;
dorsum versant
et
non
Perversa? enim coj^itationes separant a Et hoc in tyrannis nostri temporis per-
V. 15, 10.
Salomoni.s.'^
i.
1,
'*
Ad
exhortationem.']
hortntionem, V. ' vlÂŤ/('wi.] Hic, V.
Cum
Passages
wisdom.
70
EPISTOLA GILD.E.
Sed quid nostra mediospicue deprehenditur. Lo critas huic tam aperto sensui miscetur ? quatur namque pro nobis, ut diximus, qui sohis verax
Spiritus
fictum
giet
Sanctus, de quo nunc autem sanctus disciphnas effuiterum, Quoniam Spiritus Dei
est, Spiritus sciUcet
dicitur.
et
;
orbem terrarum
replevit
;
et infra,
5
finem malo-
rum bonorumque oculato judicio praetendens, ait, Quomodo spes impii tanquam lanugo est, a vento tolhtur, et tanquam fumus qui a vento diffusus est, et tanquam spuma gracihs, quas a procella dispergitur, et tanquam quae
lo
memoria hospitis unius diei prastereuntis. Justi autem in perpetuum vivent, et apud Deum est merces illorum^ et cogitatio eorum apud Altissimum. Ideo accipient regnum decoris, et diadema speciei de manu Domini. Quoniam dextra
15
sua
proteget
sunt
eos,
et
brachio
sancto suo de-
Dissimiles etenim sunt quahtate,
fendet ihos.
valde justi
et
impii,
nimirum, ut dixit
20
Dominus, Eos qui honorant, inquiens, me, honorabo, § 63.
quit,
et,
qui
me
spernunt erunt ignobiles,
Sed transeamus ad
omnes reges
Audite, in-
cetera.
et intelhgite,
discite judices
finium terrae, praebete aures vos qui continetis multitudines, et placetis vobis in turbis nationum.
Quoniam data est a Deo potestas vobis, et virtus ab Altissimo, qui interrogabit opera vestra, et cogitationes scrutabitur. Quoniara cum essetis ministri regni ilhus, non recte judicastis, neque custodistis legem justitiae, neque secundum vo-
25
30
hmtatem
ejus ambulastis. Horrende et celeriter apparebit vobis, quoniam judicium durissimum his, qui praesunt, fiet. Exiguis enim conceditur
misericordia, potentes 2'
"^
Eos S('(l
qui,] 1
Sam.
ii.
tniiiscdmus.] V.
30.
autem potenter tormenta i
passcsl
on to p. 71, L -â&#x20AC;˘'*
6.
/h'/ÂŤ/7.] Saj^iont. vi. 2, 3,
t'^f.
35
I
I
EPISTOLA GILD.E.
71
IVon enim personas su])trahet, qui nec reverebitur magnitudinem cujusquam, quoniam pusillum et magnum ipse iecit, et a^qualiter cura est illi pro om-
patientur.
omnium dominator
est
5
Fortioribus
nibus.
;
autem
Ibrtior
cru-
iustat
Ad
vos ergo reg^es lii sunt sermones mei, Qui ut discatis sapientiam, et non decidatis. enim custodierint justa justificabuntur, et qui didicerint sancta sanctificabuntur. ciatio.
10
non minus PassaRes ยง 64. Hactenus cum regibus patriae, ^ from Eccleprophetarum oraculis quam nostris sermonibus, siasticus. disceptavimus volentes eos scire quae propheta '^'
โ ข^
.
;
dixerat, Quasi, inquiens, a facie colubri fug-e pec-
cata 15
;
si
num.
Dentes animas homi-
accesseris ad illa suscipient te.
leonis dentes eorum, interficientes
Et iterum,
Quam magna
Do-
misericordia
mini, et propitiatio ejus convertentibus ad se. Et si non habemus in nobis illud apostolicum,
enim anatheraa esse a tamen illud propheticum toto corde possimus dicere, Heu quia anima perit Et iterum, Scrutemur vias nostras, leet quaeramus, et revertaraur ad Dorainum dicamus,
ut 20
Optabara
Christo pro fratribus
raeis,
!
;
25
vemus corda nostra cum maiiibus ad Drum in Cupimus unumSed et illud apostoli coelo. quemque vestrum in visceribus Christi esse. ;
ยง G5. o
30
Quam ^
enini
libenter hoc in
acsi The pyo"-
loco,
tioii 01 this
.
marinis fluctibus jactatus, et in optato evectus portu remis, si non tantos talesque malitiae episcopoinim vel ceterorum sacerdotum aut clericorum, in nostro quoque ordine erigi advcrsus Deura vidissem montes, quos me secundum legem ceu testes priraura duris verborum cautibus, dein populum, si tamen sanctiouibus inhaeret, non ut '2
Prophefa.]
1'
^
Ecclesiastici,
Optabam.] Roin.
Scrutemur.^^L&mcTitAu. iO,
141.
xxi. 2; xvii. 27. ix. 3.
1
"^^
Cupimu.i.'] Piiilipp.
33
Cautibusj] V.
;
i.
8,
cutibus,
li.
f^^*^;"!"^",^
72
EPI8T0LA GILDjE.
corporaliter interficiantur, sed mortui vitiis vivant
Deo, ne personarum arguar exceptionis, totis necesse est viribus lapidare, verecundia interveniente, quiescerem. Sed raihi quaeso, ut jam in superioribus dixi, ab his veniam impertiri, quorum vitam non solum laudo, verum etiam
5
mundi opibus praefero, cujusque me, si mortem esse aliquamdiu participem opto et sitio, nostris jam nunc obvallatis cunctis fieri
possit, ante
sanctorum duobus
clipeis lateribus invictis dorso 10
adversitatis moenia, stabilito capite,
adjutorio
Domini
cium volatu, vel TTie Clerfry
rebuked general terms.
alitent conviviorura cautes.
Sacerdotes habet Britannia, sed
§ 6G.
in
pro galea,
fidissime contecto crebro vera-
insi-
quara pluriraos ministros, sed impudentes clericos, sed raptores subdolos pastores, ut dicuntur, sed occisioni animarura lupos paratos, quippe non coramoda plebi providentes, sed proprii plenitudinem ventris quaerentes ecclesiae domus habentes, sed turpis lucri gratia eas adeuntes pojiulos docentes, sed praebendo pessima exempla, pientes
15
;
;
;
;
;
vitia,
malosque mores
raro sacrificantes, et nuncorde inter altaria stantes plebem
quam puro
corripientes,
praecepta
;
;
;
non
ob peccata ag-entes
20
nimirum
Christi spernentes,
libidines votis oranibus iraplere curantes
eadem et suas 25 ;
sedem
Petri apostoli iramundis pedibus usurpantes, sed
merito cupiditatis in Judae traditoris pestilentem decidentes veritatem pro inimico odientes, et mendaciis acsi carissimis IVatribus laventes justos inopes immanes quasi ang-ues
cathedram
;
;
ÂŽ
fllortetn.']
9
()bvallatis.'\
'"
Lateribus
'â&#x20AC;˘'
" '*
IMortis, li.
.
OljvHllatus, V. .
.
caules.'\ ()m. V.
Caides.] Culcs,
Ji.
8ed uonnullos, V. Sed.^ Sed multos, V. >S't'(/.]
Sed quosdam, V.
"^
Sed.']
21
Prcchendo.]
Prwbeudo
in-
terdum, V. Raro.] Ac raro i)uro, V. "^Pedibus,] Pedibusaliquos, V. ^ Decidentes.l Desideutes, V. --
30
EPISTOLA GILD/E.
73
torvis vultibus conspicantes, et sceleratos divites
absque ullo verecundiai respectu sicut coelestes venerantes
ang-elos
dandam summis 5
;
eleemosynam esse
egenis
e labiis pra?dicantes, sed ipsi vel
obolum nou dantes
;
nefanda populi scelera ta-
centes, et suas injurias quasi Christo irrogatas
amplificantes
10
;
rores
domo
tiori
ministerio
relig-iosam
quam
indecenter levantes,
familiares
talia
siasticos post haec
so-
veluti secre-
vel potius, ut vera dicam, licet inepta
mihi
15
matrem seu
forte
pellentcs, et externas
non tam
agentibus, humiliantes
gradus propensius
;
eccle-
quam regna
coelorum ambiontes, et tyrannico ritu acceptos defendentes, nec tamen leg-itirais moribus illustrantes ad praecepta sanctorum, si aliquando duntaxat audierint, quae ab illis saepissime audienda erant, oscitantes ac stupidos et ad ludicra et ineptas secularium hominum fabulas, ac si iter viae, quae mortis pandunt, strenuos et intentos ping-uedinis gratia, taurorum more, raucos, et ad vultus arroganter in illicita infeliciter promtos altum habentes, et, sensus conscientia remordente, ad ima vel Tartarum demersos uno sane perdito denario, moestos, et ad unum inquisitum laetos in apostolicis sanctionibus ob inscitiam vel peccatorum pondus, ora etiam scientium obturantes, hebetes ac mutos, et in flexibus mundialium negotiorum mendaribus doctissimos quorum de scelerata convcrsationc multos sacerdotio irruentes, potius vel illud omni pecunia redi;
;
20
;
;
25
;
;
30
mentes,
quam
â&#x20AC;˘
Sed
'
Levantes.']
ipsi
vel.'\
tractos,
Nec
.
;
paiicos,
accipientes, V.
"
Acceptos.] Accepto,
'5
Si
vitaeque,
iter li.
tice,
B.
eodem
veteri
in-
'^ Fter pandunt.] Itervitae mortisque pandant, V. ^ More, raucos.] V. ; niere
ipsi nec,
B. Levigantes, B.
in
et
*â&#x20AC;˘ I
quce.] Si inter
ni, I
.
.
B.
Illnd omni.] Illud
V.
pene om-
74
EPISTOLA GILD^.
faustoque intolerabilium piaculorum coeno, post sacerdotalem, episcopatus vel presbyterii, sedem, qui nec ibidem usquam sederunt, utpote indigni, porcorum more volutantes, rapto tantum sacerdotali nomine, nec tamen tenore, vel ajjostolica dignitate accepta sed qui nondum ad integram fidem, sunt vel malorum poenitentia idonei, quomodo ad quemlibet ecclesiasticum, ut non dicam summum, convenientes, et adepti gradum, quem non nisi sancti atque perfecti, et Apostolorum imitatores, et, ut Magistri Gentium verbis loquar, irreprehensibiles legitime et absque magno sacrilegii crimine suscipiunt.
5
;
Their
ยง 67.
si-
mony.
tum
est,
Quid enim tam impium tamque scelesquam ad similitudinem Simonis Magi,
non intervenientibus
licet interea
lo
15
promiscuis cri-
minibus, episcopatus officium vel presbyterii terreno pretio, quod sanctitate rectisque moribus decentius acquiritur, quempiam velle mercari?
Sed in eo isti propensius vel desperatius errant, quod non ab Apostolis vel Apostolorum suc-
20
cessoribus, sed a tyrannis et a patre eorum diabolo fucata et nunquam profutura emunt sacerdotia quin potius velut culmen tectumque ma;
lorum omnium quoddam, quo non facile eis improperentur a quoquam admissa prisca vel nova,
25
et cupiditatis gulaeque desideria, utpote praepositi
multorum
facilius rapiant, scelestae vitae struc-
turse superponunt. tionis conditio
Apostolo ^ ^ ''
^" 21 '"^
2'
Nam
Petro,
sed
cuilibet
Usqmm.'] Saepe, V. Indigni.'] V.
;
indigne, B.
Tencre, B. Errant, quod.~\ Sunt quo, V.
Tenore.']
Quod.'] Quo, B. Admissa.] Aniissa, B. Utpote raiiinnt.] Om. V, .
.
.
si talis
ab impudentibus
''^
profecto coem-
istis,
non dicam
sancto sacerdoti
Vitce.] Vice,
B.
^"
Sfructura;.] Structuram, V.
^^
Superpomtnt.]
serts
tlio
vvords,
V. here '
ut
inaloruni facilius rapiant,' si
P<'tro.] Ketro,
B.
in-
praepositi
30
EPISTOLA GILD.E. pioqiie regi ing-esta fuisset,
75
eadem responsa aceorumdem Si-
cepissent qua? ab Apostolo auctor
mon 5
10
Mag-us accepit, dicente Petro, Pecunia tua tecum sit in perditionem. Sed forte heu, quia ambitores istos ordinant, imo potius humiliant, atque pro benedictione maledicunt, dum ex peccatoribus non poenitentes, quod rectius fuerat,
—
sed sacrileg-os et desperatos faciunt, et Judam quodammodo in Petri cathedra Domini traditorem, ac Xicolaum in loco Stephaui martyris
—
statuunt, immundae haeresios adinventorem, eodem modo sacerdotio adsciti sunt et ideo non mag"nopere detestantur in filiis, quinimo ;
15
venerantur, quod similiter ut patribus subinde venisse certissimum est. Etenim eos, si in pa-
rochiam, resistentibus quaestum denegantibus
sibi
et
severe
tam pretiosum commessoribus,
hujusmodi margaritam invenire non possint, praemissis ante solicite nunciis, transnavig-are maria, 20
terrasque spatiosas transmeare delectat,
ut
omnino
lisque pulchritudo, et, ut
verum dicam, diabolica
omnibus copiis, comparetur. Dein cum magno apparatu mag-naque phantasia, vel potius insania, repedantes ad patriam, ex erec-
illusio,
25
nontam pigetquam
talis species inaequiparabi-
vel venditis
Ingesta.'] Ingeste,
3
Accepit.] Oin.
3
Petro.l Om. V. Pecunia.l Act. viii. 20. Fuerat.'] Fuisset, V.
•*
'
promiscuous use of women. " Statuunt.] Faciunt, B. " Adinientorem.] Adjutorem,
B,
'
MS.
V.
Nicolaus, supposed by some to be oneofthej seven DeaconSjWas theauthor of ^"
Nicolaum.l
\
'" Et Om. B.
idco
.
.
.
detestantur.']
L7.] Om. V. " Subinde venisse.^ '*
Sibi eve-
I
which is nisse, V. His mentioned in Apoc. ii. 6. Si.l Om. B. '* Parochiam, resistentibus.'^ errors are recorded by Epiphaand other Parocliia, noiinullis resistentil)us, Augustine, nius, and re- V. writers upon heresies 18 iVon,] Om. B. ference is more particulariy made " Diabolica.] Zabolica, V. B. in the text to his doctrine of the
the sect of the iii»e?,aiTai
;
76
EPISTOLA GILD^.
incessum ping-unt, et dudum summontium conspicantes, nunc recte ad cethera vel ad summa nubium vellera, luminum semidormitantes acies librant, ac sese nova quseto erectiorem
mitates
dam dam
plasmata, imo diabolica org-ana, ut quonNovatus Romae, Dominicae conculcator marg-aritae porcus niger, patriae ing-erunt, violenter manus non tam venerabilibus aris, quam flammis inferni ultricibus, dignas, in tali schema positi sacrosanctis Christi sacrificiis extensuri. ยง 68.
Quid
tu,
infelix
popule, a talibus,
5
10
ut
? His non modo ad bona non
dixit Apostolus, bestiis ventris praestolaris
ne
corrig-eris, qui seipsos
secundum prophetae exprobrationem laborant ut inique ag-ant ? Talibus ne oculis illustraberis, qui haec tantum avide speculantur, quae proclive vitiis, id est, Tartari portis, duinvitant, sed
Vel certe secundum Salvatoris dictum, non istos rapacissimos ut Arabiae lupos, acsi Loth ad montem, ig-neum Sodomorum imbrem
15
cant? si
20
prcepropere fugeritis, caeci educti a caecis pariter
foveam cadetis. Scd forsitau aliquis
in inferni Admonished by exaniples from the oid
& 69.
dicat,
non
ita
omnes
.
cpiscopi scu prcsby tcri ut superius comprehensi,
quia non schismatis, non superbiae, non immuninfamia maculantur, mali sunt, quod nec vehementer et nos difiitemur. Sed licet sciamus eos castos esse et bonos, breviter tamen respondebimus. Quid profuit Heli sacerdoti, quod solus ditiae,
*
Librant.'] V.
;
liberant,
B.
Novatus.] Novatus the Cartliai;inian opponent of Cyprian, afterwards a resident at Kome, was the author of an extensive schisni in the third century. See Natal. Alexand. Hist. Eccl. vi. 12, edit. 1786.
Coytculcator.l
V,
;
mulctator,
^
Patriee.'] Paritas, B. Flammis.'] Fluviis, B.
Scliema.'] '
Scena, B.
Apostolus.'] Tit.
i.
12.
Im-itant.] Invitantur,
B.
ProphetiB.] ler. ix. 5.
Comprehensi.] Excepisti, V.
25
EPISTOLA GILD.E,
non
violaverit
77
praecepta Domini,
rapiendo
in
antequam adeps Domino oflerretur, ex ollis carnes, dum eadem mortis ira, qua filii sunt, mulctatur? Quis, rog-o, eorum, de quorum mofuscinulis,
5
ribus satis multa superius diximus, ob invidiam
melioris hostiae coelestique
ut Abel, occisus
?
ii^ni
in coelis evectae,
qui etiam mediocris verbi as-
Quis perosus est consilium malig-nantium, et cum impiis non sedit, ita ut de eo veridice quasi de Euoch diceretur, Ambulavit Enoch cum Deo et non inveniebatur, in mundi scilicet vanitate omnis post idola proclive id tempernantur convitium.
10
poris claudicare, relicto Deo, insipientis
? Quis nunc Ecclesia, nullum Deo adversantem, ut Xoe diluvii tempore, non admisit, ut perspicue monstraretur non
eorum
15
salutari in Arca, hoc est,
innoxios vel poenitentes eg-regios in Domidomo esse debere ? Quis victoribus solum^ et in tricentenario numero, hoc est Trinitatis sa20 cramento, liberato justo, regum quinque, victriciumque turmarum exercitus ferales vincentibus, nisi
nica
nequaquam
et
aliena cupientibus, sacrificium of-
Quis sponte ? caxlendum, utAl)raiiam,
ferens, ut Melchisedech, bencdixit
proprium 25
in altari capite
Deo jubente, obtulit filium, ut simile quoddam huic impleret Christi mandatum dicentis, oculum dextrum scandalizantem evelli debere, et prophetas preecaveret, se maledictum esse g-ladium et
Quis memoriam male? de corde radicitus, ut Joseph, evulsit ? Quis in monte cum Domino locutus, et nequaquam concrepantibus tubis exinde perterritus, duas tabulas
sanguinem prohibentem
30 facti
De
'"
diximus.^ Oin. li. Regni, B. Diceretur.'] Gen. v. 24.
'^
Insipientis.] lucipientis, V,
*
G
.
.
'Âť
.
Ii:ni.'\
^
Nullum.'] UUum, V. PrcEcaveret, se.] Om. V.
26 .SV.] 30
Om. B.
Evulsif.] EveUit, V.
78
EPISTOLA GILD/E.
cornutamque faciem aspectu incredulis inhabilem et horrendam tropico sensu, ut Moyses, advexit ? Quis eorum pro peccatis populi exorans imo de pectore clamavit, ut ipse, Domine, inquiens, peccavit populus iste peccatum g-rande, quod si dimittis eis, dimitte
5
me
alioquin dele
de libro tuo? § 70. Quis zelo Dei accensus mirabili ad ultionem fornicationis sine dilatione sanando poeni;
tentiaj medicamine stupri aftectum, ne ira populo inardesceret, sicut Phinees sacerdos, ut per hoc lo in 36 vo reputaretur illi justitia, strenue consur-
rexit? Quis vero eorum vel in exstirpationem» usque ad internecionem de terra Repromissionis septem geutium morali intelligentia, vel ad constabilitionem
Nave finales
Israel pro eis, Jesum Quis eorum populo Dei terminos trans Jordanem, ut sciretur quid spiritualis
imitatus
i5
est?
cuique tribui conveniat, sicut supradicti Phinees scilicet et Jesus sagaciter divisere, ostendit? Quis, ut adversariorum plebi Dei innumera pro-
20
sterneret gentium millia, unicam filiam, quaj propria vohiptas intelligitur, imitans et in hoc Apos-
tolum dicentem, Non quaerens quod mihi utile est, sed quod multis, ut salvi fiant, obviantem victoribus cum tympanis et choris, id est, carnalibus
—
desideriis, in
sacrificium votivae
placationis,
25
ut
Jepthe, mactavit ? Quis eorum ad conturbanda, fuganda, sternendaque superbarum gentium castra mysterii Trinitatis,
ut supra diximus, cum lagenas viris tenentibus eg-regias in manibus sonantesque tubas, id est propheticos et aposto-
•
Inquiens.l Exod. xxxii. 3.
Quis.] V. here passes on to p. 81,1. 31. " Medicamine.~\ Medicum et, ^
B
Cuique.] Ciii, B.
'"
Prosterneret.^l
^^
Non
Om. B.
qucerens.] 1 Cor. x. 33.
Fugandu . superbarum.'] Fusaiirlaqiie superbanini, B. ^ Mysterii.'] iVIysteriuni, B. *'
.
.
30
EPISTOLA
79
Gll.D/E.
Dominus prophetae, Exalta quasi tuba vocem tuam, et Psalmista de Aposlicos sensus, ut dixit
In omnem terram exivit sonus eorum, et lagenas splendidissimo ignis lumine noctu coruscantes, quae accipiuntur in sanctorum corporibus bonis operibus annexis, et Sancti Spiritus igni ardentibus, ut Apostolus, habentes, inquit, thesaurum istum in vasis fictilibus post idololatriae luci quod moraliter interpretatum, est densae et fuscae cupiditatis, succisionem silvae, et evidentia signa Judaici velleris imbris coelestis expertis, et gentilis, rore Sancti Spiritus madefacti, fide non tolis,
5
—
—
10
dubia, ut Gedeon, processit
?
Quis eorum mori exoptans mundo et vivere Christo, luxuriosos gentium convivas laudantes § 71.
15
—
Deos suos, id est, sensus extollentes divitias, ut Apostolus, et avaritia inquit, quae est simulachrorum servitus, concussis duabus virtute brachiorum columnis, quae intelliguntur in voluptatibus nequara animae carnisque, quibus domus humanae omiiis nequitiae quodammodo pangitur ac fulcimentatur, tam innumerabiles, ut Sampson, prostravit ? Quis orationibus, holocaus-
— —
20
—
toque lactantis agni Philistinorum metum depelinsperatas tonitruorum voces nubiumque imbres concitans, aljsque adulatione regem constituens, eundcm Deo non placentem abjiciens, uncto pro illo meliore in regnum, ut Samucl, valedicturus populo, astabit, hoc modo dicens, Ecce praesto sum, loquimini coram Domino et Christo ejus, utrum bovem cujusquam tulerim, an asinum, si quempiam calumniatus sum, si oppressi aliquem, si de manu cujusquam munus
25 lens,
30
'
^ ^
Est
Prophetcp.'] Esa. Iviii. 1.
®
Psalmista.^ Psal. x\iii. 4. Inquit.] 2 Coriuth. viii. 7.
=«
Reirem.']
29
Diccns.]
densa;.']
Condensa', V.
Om. Ji. 1 Sam. xii.
3.
80
EPI8T0LA GILD.E.
Cui a populo responsum est dicente, neque oppressisti,neque Non Quis eorum quippiam. alicujus de manu tulisti exurens, superbos quinquaigne coelesti centum absque adulationis et fuco g-inta humiles servans, sed idolum prophetas, Accaron, non Deum per accepi?
es calumniatus nos,
mortem imminentem iniquo regi annuncianSj omnes prophetas simulachri Baal, qui interpretati accipiuntur sensus humani invidise, avaritiae, ut jam diximus, semper intenti, mu-
5
consulenti
crone corusco, hoc
est,
gius vates, prostravit
quorum
;
lo
verbo Dei, ut Helias egreet zelo
Dei commotus
ini-
imbres adimens cetherales, ac si fortissimo penurii clustello tribus annis sexque" mensibus obseratos, fame, siti, moribundus in is deserto conquestus est, Domine, inquiens, prophetas tuos occiderunt, et altaria tua suffoderunt, et ego relictus sum solus, et quaerunt animam terrae
meam ? ยง 72. Quis eorum carissimum discipulum terrenis extra solitum ponderibus oneratum, quae ante ea a se magnopere licet rogato, ut acciperet, despecta fuissent, etsi non perpetua lepra, ut Helisaeus, saltim expulsione, mulctavit? Et quis ex illis puero in vitae desperatione aestuanti, ac improviso
super bellico hostium apparatu civitatem, in qua erant, obsidentium tremefacto inter nos, ut illae, animae visus, ferventi exoratione ad Deum facta, ita ut intueri poterit auxiliarium ccelestis exercitus, armatorum curruum ceu equitum ignito vultu fulgentium montem plenum, patefecit, et credere quin fortior esset ad salvandum quam
* Absque om. B.
.
.
.
Acca^-on.'^
7
Consulcnti.l Sulenti
^
ProjihctKs.^l V.
;
(?),
om. B.
V.
B.
Reg. xix. 10. Turmefaclo, B.
'^
Inquiens.'] l
=?
Tremefucto.']
2'J
Poterit.] Poterint,
B.
20
25
30
EPISTOLA GILD^.
81
Et quis eorum corporis viveutis autem Deo, alii diverso funere occubanti, proculdubio mortuo Deo, vitiis vero viventi, quasi supradictus, proinimici ad piig-nandum tactu, mortui scilicet
?
mundo,
ita ut statim prosiliens Christo grates pro sanitate ag-at cunctorum pene mortaliura ore de-
5 ficiet,
sperata forcipe
10
Cujus eorum carbone ig-nito de altari Cherubin advecto, ut peccata sua dele-
?
rentur humilitate confessionis, labia, ut Esaiae, sunt, et efiicaci oratione sibi adjuncta pii reg-is Ezechiae supplantatione centum octo-
mundata
ginta quinque millia exercitus Assyriorum, nullo apparente vulueris vestigio, angeli manu, ut supradicti, prostrata sunt 15
?
Quis eorum ob prae-
cepta Dei, et minas coelitus datas, veritatemque vel non audientibus proferendam, squalores pedoresque carcerum, ut momentaneas mortes, ut Et ne multa. Quis beatus Jeremias, excepit ?
eorum, ut Magister Gentium 20 tibus, et in
dixit, errare in
mon-
speluncis, et in cavernis terrae, lapi-
dari, secari, totius mortis genere pro nomine Domini attentari, sicut sancti prophetae, perpessus
est?
Sed quid immoramur in exemplis ve_ non essent in ]S ovo ulla ? Audiant itaque nos, qui absque ullo labore angustum hoc iter Christianae religionis, praetento tantum saS J 73.
'^
^-
,
25 teribus,' acsi
30
cerdotali nomine, intrare se putant, carpentes paucos flores, veluti summos de Novi extento sanctorum Testamenti tyronum araoenoque prato. Quis vestrura, qui torpetis potius quam sedetis legitime in sacerdotali sede, ejectus dc consilio impiorura, post diversarum plagas virgarum, ut
^
Mortiio.]
••
Deo.'\
'«
Vel.]
iNIortui,
Om. B. Quod, B.
B.
Nova, B.
**
Noro.']
s?
Tantum.'] Tanto, B. Torpetis!] Torperis, B.
"
3g
Exampie» Irom the
New ment.
Testa
EPISTOLA GILDvE.
82
sancti Apostoli,
Christo vero Trinitati
quod dignus habitus
Deo contumeliam
g-ratias
egit
verum Deo ferendum
?
pro corde
est
pati, toto
Quis ob testimonium
fullonis vecte cerebro per-
Novo duntaxat
cussus, ut Jacobus primus, in
5
episcopus Testamento, corporaliter interiit ? Quis gladio vestrum ab iniquo principe, ut Jacobus Quis, ut ProJoannis frater, capite caisus est ?
martyrque evangelicus, hoc solum quod viderit Deum, quem perfidi videre nequiverant, nefandis manibus lapiQuis inversis pedibus crucis aflixus datus est? pro reverentia Christi patibulo, quem non minus morte quam vita honoraturus, ut clavicularius
tominister
criminis habens,
10
ccelorum regni idoneus, extremum halitum Quis ex vobis gladii ictu veridicantis pro ? confessione Christi post vincula carceris, naufragia, amarum virg-arum caedem, post fluminum, latronum, gentium, Judaeorum, pseudoapostolorum, continua pericula, post famis, jejunii, vigiliarum labores, post perpetem solicitudinem omnium ecclesiarum, post ccstum pro scandalizantibus, post infirmitatem pro infirmis, post ad-
15
ille
fudit
1
Quod.']
" Lapidatus
Om. V.
V. here proceeds : * Quis tle vobis gladii ictu pro confcssione Cliristi, post vincula carceris,' etc, l. IG. ^ Jacobtis.'\ This account of the martyrdoni of Janies,the Brother of our Saviour, is that recorded ^
Pati7\
est.']
Act.
vii.
58
;
cf. .55.
Invcrsis pedibus.'] Eusebius,
'-
H. E.
ii.
Heinich.
upou
25,
and
iii.
1,
(edit.
181, 185,) informs us, the authority of Origeu, i.
that Peter vsras crucified with his
head downwards, at his own reby Hegesippus, Clemens Alex- quest. Dr. liurton conjectures, andrinus, Eusebius, Epii)lianius, and with great probability, that and Jerome a diffcrent, but Paul was beheaded in considemore probable history is given ration of being a Koman citizen. by Josephus, xx. 8. See Euseb. See Lcctures on Eccl. Hist. of H. E. ii. 23, (edit. Heinichen, i. the First Cent. p. 320, Loud. 103,) and l>asnagc, Annal. l*olit. 1831. ;
Ev.vA. '
A.D.
xii. 2.
"^
GO, ยง G.
Jacobus Joannisfratcr.'] Act.
n.
Veridicantis.']
Veridicantes,
20
EPISTOLA GILD.E.
83
mirabilem praidicando Christi Evangelium orbis pene circuitum, ut vas electionis Magisterque
Gentium
electus, capite plexus est
?
Quis vestrum, ut sanctus martvr Ignatius, Antiochiae urbis episcopus, post aumirabiles in Christo actus, ob testimoniura ejus ยง 74.
5
leonum verba,
molis
Romae confractus
cum ad passionem
est
cujus
?
duceretur, audientes,
aliquando vultus vestri rubore suffusi sunt, in comparatione ejus vos non putabitis sacerdotes, sed ne mediocres quidem Christianos esse. Ait enim in epistola, quam ad RoA Syria usque Romanam Ecclesiam misit mam cum bestiis terra marique depugno die ac si
10
non solum
'
;
15
nocte, connexus et colligatus militibus, dico, ad
25
decem
datis, qui
leopardis,
ex bene-
Sed ego eorum nequitiis magis erudior, nec tamen in hoc justificatus sum. O salutares bestias, quaj pra^parantur mihi, quando venient ? quando emittentur? quando eis frui licebit carnibus meis? quas ego exopto acriores parari, et invitabo ad devorationem mei, et deprecabor ne forte, ut in nonnullis fecerunt, timcant attingere corpus meum, quinimo et si cunctabuntur, ego vim faciam, Date, quaeso, veniam, ego ego me ingeram. novi quid expediat mihi, nunc incipio esse Christi facessat invidia vel humani affectus, discipulus vel nequitiae spiritualis, ut in Jesum Christum adipisci merear ignes, cruces, bestias, disper-
ficiis
20
custodiam
nostris saeviores fiunt.
;
30
siones ossium, discerpsionesque totius corporis poenae, ct
plicia diaboli arte quaesita '
AliqunHdo.] In B. the
is writteii '
thus,
'
alii.'
membrorum, ac
me unum supcompleutur, dummodo
omnia
in
word passage here quoted forms cap. iv. of the Epistle to the Romans
Suffusisunt.^l Confusi essent,
in the edition
of Smith, Oxon.
1709, 4to.
n.
" Romanam Ecclesiam.j The
'*
Depugnv.] PuRno,
/i.
3(2
Exampie
of
EPISTOLA GILD.E.
84
Jesum Christum merear
adipisci.'
Quid ad Quid
haec
dormitantibus animae oculis aspicitis ? surdis sensuum auribus auscultatis?
Discutite,
atramque cordis
vestri cali-
quaeso, tenebrosam
talia
ginem temporis, ut veritatis et humilitatis pra;Christianus non fulg-idum lumen videre possitis. mediocris sed perfectus, sacerdos non vilis sed summus, martyr non segnis sed praecipuus dicit, Nunc incipio esse Christi discipulus. Et vos si ille de ccelo projectus Luciter, verbis non potestate erigimini, et
5
lo
quodammodo sub dente rumi-
natis et gestibus praitenditis, quae antea actor vester depinxerat, In coeluin, iuquiens, conscen-
Et iterum, Ego similis Altissimo. aquam, et exsiccavi vestigio pedum meorum omnes rivos aggerum. Multo rectius
dam
et ero
fodi et bibi
15
oportebat vos imitari illum et audire, qui totius bonitatis et humilitatis vere invictum exemplar est, dicentem per Prophetam, Ego autem sum vermis et non homo, opprobrium hominum et
20
plebis. O mirabile quoddam dixisse eum opprobrium hominum, cum omnis muiidi op-
abjectio
probria deleverit. Et iterum in Evangelio, Non possum ego a me ipso facere quicquam, cum ipse coaevus Patri ac Spiritui Sancto communis ejusdemque substantiae coelum et terram, cum omni eorum ina^stimabili ornamento, fecerit, non alte-
25
sed propria potestate, et vos arroganter verba exaltasse, Propheta dicente, Quid superbit, Sed ad propositum revertar. terra et cinis ? of ยง /5. Quis, iuquam, ex vobis, ut Smyrnensis ecclesiae pastoregregius Polycarpus Christi testis, men-
30
rius
Exampies
'^
Revertar.] Revertatur, B. This infonnation is gathered fioni the Circiilar Epistle of tlie Churcli of Sniyrna concerning the niartyr^"
Inquiens.] Esai. xiv. 12, 13,
I
^'
25. I
"*
Proyj/iefam.] Psalni.
'^
Deleverit.']
XX i.
11. I
V. passes on to
[
Polycarpus.']
the-vvords/Sedutad propositum.' ^^ dom of I*olycarp, ^ vii. Evatigelio.l Johan. v. .30. " Propheta.} Eccl. x. 9. Smith, Oxon. 1709. j
I
xiii. edit.
EPISTOLA GILD/E.
85
humane hospitibus ad ifjncni oum avidc trahentibus apposuit, et objectus liammis pro Christi caritate dixit, ' Qui dedit mihi ig-nis ferre supsani
plicium, dabit, ut, sine clavorum coniixione, flam5
mas immobiliter
magnam
Unum
perferam,'
adhuc, praeter
verbis volans sanctorum silvam, exempli
iiratia ponam, Basilium scilicet, Caesariensem episcopum, qui cum ab iniquo principe minae hujuscemodi intentarentur, quod, nisi in crastinum 10 Arriano cceno, ut ceteri, macularetur, esset omnino moriturus, dixisse fertur, Ego sane ero cras qui hodie sum, tu te utinam non mutares.' Et iterum, Utinam haberem aliquid digrni muneris, quod offerrcm huic, qui maturius Basilium de Quis ex vobis apos15 nodo follis hujus absolveret.' tolici sermonis regulam, quae ab omnibus semper sanctis sacerdotibus quibusque temporibus ex-
and
Basii.
'
'
stantibus,
20
humanam
sug-gestionem prcxcipitanter
ad nequitiam festinantem recutientibus servata est, in concussione tyrannorum indirupte custodivit, hoc modo dicens, Obedire oportet magis Deo quam hominibus ? 76.
Ig-itur ~
confuarientes ^
solito *
'
25
more
ad Passages from Scripreiative Domini misericordiam, sanctorumque prophe- ture to the Priesthood, tarum ejus voces, ut illi pro nobis oraculorum suorum jacula imperfectis pastoribus, ut antea tyrannis, queis compuncti sanentur, librent, videamus quid Dominus ad desides et inhonestos § •"
'
B(isilhimJ\
The conversation
nientioned took place between IJasil and the Prefect >Io-
here
and is borrowed from RutHnus, 11. ix. ' Episcopum.^ 0/«. V.
destus,
'2
^-on.]
" De nodo follis.] Basil here alludes to the dilHcuUy of breathing iinder whicii he laboured, see Acta S. Basilii, ap. Acta SS. ii.
Sacerdntibu.s
p.
875, ^219.
.
.
.
'
hufnanam.'^
Sacerdotibus onini tenipore humanani, V. ^ Custodivit.] Custodiunt, li.
G. -'
modi
Om. V.
Mens. Junii, tom.
^'
'
Hoc modo dicens.] Qua; est,
ejus-
V.
2»
Ohedire.'] Act.
*'
Queis.] Quis,
^ Dominus
itd.]
Prophetas ad, V.
iii.
li.
11.
V.
Dominus per
EPISTOLA GILDtE.
86
non bene popiilum tam exempla
sacerdotes, et
quam verba Heli
et
minarum
docentes,
loquatur.
Nam
sacerdos in Silo, pro eo quod non
ille
dig-no
Deo
Deum
ultus fuerat, sed molliter et clementer, ut-
severe
zelo
in
filios
contemnentes
pote paterno afibctu, admonuerat, tali animadversione damnatur, dicente ad eum Propheta, Ha3c dicit Dominus, Manifeste ostendi me ad domum patris tui cum essent in JEgyipto servientes Pharaonis, et elegi domum patris tui ex omuibus tribubus Israel mihi in sacerdotio. Et
5
lo
post pauca, Quare respexisti in incensum meum et in sacrificium meum improbo oculo ? et honotuos plus
rificasti filios
quam me,
ut benediceres
eos a primordio in omnibus sacrificiis coram
me ?
Et nunc sic dicit Dominus, Quoniam qui honorificant me, honorabo eos et qui pro nihilo habent me, ad nihilum redigentur. Ecce, dies venient, et disperdam nomen tuum, et semen domus patris tui. Et hoc tibi signum sit, quod veniet sui^er duos filios tuos Ophni et Phinees in uno
15
;
20
;
ambo
die morientur
in gladio virorum.
Si haic
itaque patiuntur, qui verbis tantum subjectos, et non dlgna ultione emendant, quid ipsis fiet, qui
ad mala hortantur peccando vati,
Quid
et
trahunt ?
quoque perspicuum post expletionem signi ab eodem
§ 77.
25
est vero
illi
manus impio
pra^dicti,
misso a Juda^a prophetare in Bethel, prohibitoque, ne quid il)idem cibi gustaret, ac decepto ab alio, ut dicitur, propheta, ut parum quid panis et aqua3 sumeret, obtigit, dicente ad eum suo hospite. et restitutionem arida^
*
*
Severe.] Servarc,
Contemnentes
Contemtos
iii
Deuin
'
ripole.] l\
'
Ptophetn.]
1
/?.
Denm
nltus.']
viiltus,
|)ut:i,
Saiii.
B.
ii.
^
Fict.] Fecit, H.
^ÂŽ
Quid
Om. ^^
/>'.
28, elc.
regi,
illi
.
.
.
occidil
V. Dicenle.] 2 Ueg.
xiii.
eum.] 21.
30
EPISTOLA GILDyE.
87
Haec dicit Domiiius Deus, Quia iuobediens luisti Domini, et non custodisti mandatum quod
ori
Dominus Deus tuus, et reversus es, et panem et bibisti aquam in hoc loco, in quo mandaveram tibi, ne manducares panem nec biberes aquam, non ponetur corpus tuum in se-
pra^cepit
comedisti 5
10
pulchro patrum tuorum. Et factum est, inquit, postquam manducavit panem et bibit aquam, stravit sibi asinam suam et abiit, et invenit eum leo in via, et occidit eum. ยง 78. Esaiam quoque sanctum prophetam de sacerdotibus hoc modo loquentem audite, Vae impio iu malum, retributio enim manuum ejus fiet ei.
15
Populum meum exactores
sui spoliave-
runt, et mulieres dominata? sunt ejus.
meus, qui beatum
Popule
te dicunt, ipsi te decipiunt, et
viam g-ressuum tuorum
Stat ad judi-
dissipant.
candum Dominus, et stat ad judicandos populos. Dominus ad judicium veniet cum senibus populi 20sui et principibus ejus. Vos depasti estis vineam meam, rapina pauperis in domo vestra. Quare atteritis populum meum ? et facies pauperum commolitis ? dicit Dominus exercituum. Et item, Vaj, qui condunt legfes iniquas, et scribentes in25Justitiam scripserunt, ut opprimerent in judicio pauperes, et vim facerent causae humilium populi
mei, ut essent viduae pra^da eorum, et pupillos
Quid
diriperent.
facietis
in die visitationis
calamitatis de longe venientis
Et
?
infra,
et
Verum
quoque pras vino nescierunt, pra; ebrietate erraverunt, sacerdotcs ncscierunt pra^ ebrietate, absorpti sunt a vino, erraverunt in ebrietate, nescierunt Videntem, ignoraverunt judicium.
30 hi
Omnes enim mensa; 35 ita ut
non
" Esaiam.]
vomitu sordium,
repleta; siint
esset ultra locus.
iii.
11
;
x.
1
;
xxviii. 7, 14, 17
;
xxix. 13, 14
;
Ixvi. 1.
particiiiariy
88
EPISTOLA GILD.E.
Propterea audite verbum Domini, viri dominamini super populum meum, qui est in Jerusalem. Dixistis enim, Percussimus foedus cum morte, et cum inferno fecimus pactum. Flag-ellum inundans cum transierit non veniet super nos, quia posuimus mendacium spem nostram, et mendacio protecti sumus. Et post aliquanta, Et subvertet grando § 79.
illusores, qui
spem mendacii, bunt, et et
et protectionem.
Aquee inunda-
delebitur foedus vestrum
cum
pactum vestrum cum inferno non
cum
flagellum inundans
5
morte, stabit
transierit, eritis
lo
;
et in
conculcationem, quandocunque pertransierit, tol-
Et iterum, Et
let vos.
dixit
Dominus
;
Eo quod
appropinquat populus iste ore suo, et labiis glorificant me, cor autem eorum longe est a me, ideo ecce ego addam ut admirationem faciam populo huic miraculo grandi et stupendo. Peribit enim sapientia a sapientibus ejus, et intellectus prudentium ejus abscondetur. Va3, qui profundi estis corde, ut
;
quam meae?
meorum
est.
Quae
ista est
25
domus,
a^dificabitis mihi, et quis erit locus quietis
Omnia
manus mea
ha^c
fecit,
facta
et
sunt universa ista, dicit Dominus. Ad quem autem aspiciam, nisi ad pauperculum et contritum
trementem sermones meos ? Qui immolat bovem, quasi qui interficiat virum qui mactat pecus, quasi qui excerebret canem qui spiritu et
;
;
oftert
20
Domino
a
abscondatis consilium, quorum sunt in tenebris opera, et dicunt, Quis videt nos? et quis novit nos ? Perversa enim ha3c vestra cogitatio. Et post aliquanta, Ha?c dicit Dominus Coelum sedes mea, et terra sca-
bellum pedum
is
oblationem, quasi qui sang-uinem suillum
"*â&#x20AC;˘
Vcr qui
.
.
.
tklcctuta eiY.]
Om.
V.
30
EPISTOLA. GILD.E. oileiat
;
89
qui recordatur thuris, quasi qui beiie-
Haec omnia elegerunt in viis suis, abominationibus suis anima eorum delectata
dicat idolo. et in est.
ยง 80.
5
Jeremias quoque virgo prophetaque, quid
insipientibus loquatur pastoribus, attendite. dicit
me 10
Dominus, Quid invenerunt patres
Haec
vestri in
elongaverunt a me, et ambuEt laverunt post vanitatem, et vani facti sunt ? paulo post, Et ingressi contaminastis terram meam, et hereditatem meam posuistis in abominationem. Sacerdotes non dixerunt, ubi est Dominus ? et tenentes legem nescierunt me, et pasPropterea adhuc tores proevaricati sunt in me. iniquitatis, quia
lojudicio
cum
contendam
fihis
voljiscum,
Dominus, et Item post ali-
ait
vestris disceptabo.
quanta, Stupor et mirabilia facta sunt in terra, prophetai pra^dicabant mendacium, et sacerdotes applaudebant manibus suis, et popuhis meus di-
Quid
20 lexit talia.
igitur fiet in novissimis ejus
?
Ecce, inCui loquar et contestabor, ut audiat ? circumcisaj aiu*es eorum, et audire non possunt. Ecce, verbum Domini factum est ilhs in opproquia extendam brium, et non suscipiunt illud manum meam super habitantes terram, dicit Dominus. A minore quippe usque ad majorem omnes avaritiai student, et a propheta usque ad Et curabant sacerdotem cuncti faciunt dolum. contritionem fihae populi mei cum ignominia diConfusi sunt, centes, Pax, pax, et non erit pax. Quin potius conqui abominationem fecerunt. fusione non sunt confusi, et erubescere nesciQuamobrem cadent inter ruentes, in temerunt. pore visitationis eorum corruent, dicit Dominus. ;
25
30
^
9;
Jeremins.] V.
30;
lerem.
vi. 10,
ii.
12,28;
.5,
vii.
7,
11
;
I
x.
|
13
30; ;
\i.
1.5;
xxiii. I, ctc.
xii.
9; xiv. 10,
Jeremiah,
90
EPISTOLA GILDiE.
Et iterum, Omnes isti principes declinantium ambulantes fraudulenter, aes et ferrum, universi corrupti sunt, defecit sufflatorium in igne,
frustra
autem eorum non sunt consumtae, argentum reprobum vocate eos, quia Dominus projecit illos. Et post pauca, Ej^o Ite sum, Eg-o sum. Ego vidi, dicit Dominus. ad locum meum in Silo, ubi habitavit nomen conflavit
conflator,
meum
malitiae
et videte quae fecerim ei a principio Et nunc, propter malitiam populi mei Israel. quia fecistis omnia opera haec, dicit Dominus et locutus sum ad vos mane consurgens et loquens et non audistis, et vocavi vos et non respondistis ; faciam domui huic, in qua invocatum est nomen meum et in qua vos habetis fiduciam, et loco, quem dedi vobis et patribus vestris, sicut feci Silo, et projiciam vos a facie mea. ยง 81. Et iterum, Filii mei exierunt a me, et non subsistunt et non est qui extendat ultra tentoquia stulte rium meum, et erigat pelles meas
5
;
lo
15
;
;
20
egerunt pastores, et Dominum non quaesierunt. Propterea non intellexerunt, et g-rex eorum dispersus est. Et post aliquanta, Quid est quod dilectus meus in domo mea facit scelera multa ? Nunquid carnes sanctae auferent a te malitias 25 Olivam uberem, tuas, in quibus gloriata es? pulchram, fructiferam, speciosam, vocabit DomiAd vocem loquelae grandis nus nomen tuum. exarsit ignis in ea, et combusta sunt fruteta ejus. Et iterum, Venite, congregamini omnes bestiae so Pastores multi terrae, properate ad devorandum. demoliti sunt vineam mcam, dederunt portionem meam desiderabilem in desertum solitudinis. Itemque loquitur, Ilaec dicit Dominus populo huic, qui dilcxit movere pedes suos, et non quie- 35 vit, et
Domino non
phicuit.
Nunc
recordabitur
iniquitatum eorum, ct visitabit peccata illorum.
EPISTOLA GILU.E.
91
Prophetaj dicunt eis, Non videbitis gladiiim, et lames non erit in vobis, sed pacem veram dabit
Dominus
vobis in loco isto.
Et
dixit
Dominus
ad me Falso prophetae vaticinantur in nominc meo, non raisi eos et non pra^cepi eis visionem ;
5
;
mendacem,
et divinationem, et fraudulentiam, et
seductionem cordis haec
dicit
mentur prophetai 10
prophetant vobis.
illi
;
et
et populi,
Ideo
fame consu-
quibus prophe-
taverunt, projecti erunt in viis Jerusalem prge
fame
et g-ladio, et
ยง 82.
non
erit
qui sepeliat.
Et iterum, Vae pastoribus, qui disperdunt et
dilacerant Li
sui,
Dominus, In gladio
gregem pascuae meae,
dicit
Dominus.
Ideo haec dicit Dominus Deus Israel ad pastores qui pascunt populum meum, Vos dispersistis g-re-
gem meum,
et ejecistis eos, et
non
visitastis illos.
Ecce, eg-o visitabo super vos malitiam studiorum Propheta namque et vestrorum, dicit Dominus. sacerdos polluti sunt, et in domo mea inveni 20 malum eorum, dicit Dominus et idcirco via eorum eritquasi lubricum in tenebris, impellentur enim et corruent in ea, atteram enim super eos ;
mala,
Et 25
annum
visitationis
eorum,
dicit
Dominus.
in prophetis Samariai vidi fatuitatem, et pro-
phetabant in Baal, et decipiebant populum mcum Israel et in prophetis Jerusalem vidi similitudi;
nem, adulterium, et iter mendacii, et confortaverunt manus pessimormn, ut non converteretur unusquisque a malitia sua facti sunt mihi omnes Sodoma, et habitatores ejus quasi Gomorrah. Propterea haec dicit Dominus ad prophetas, Ecce ego cibabo eos absinthio, et potabo eos felle a prophetis enim Jerusalem est egrressa poUutio Hacc dicit Dominus cxersuper omnem tcrram. cituum, Nolitc audire verba prophetarum, qui ;
30
;
35
prophetaiit vobis, ct dccipiiiiit vos, xisionom ciiiin cordis sui loquuntur, non dc orc J)omini. Dicunt
92
EPISTOLA GILDiE.
me
blasphemant, locutus est Doomnibus, qui ambulant in pravitate cordis sui, dixerunt, Non veniet super eos malum. Quis enim affuit in consilio Domini, Quis consiet vidit et audivit sermonem ejus ? deravit verbum illius et audivit ? Ecce, turbo dominicae indi*^nationis egreditur, et tempestas erumpens super caput impiorum veniet, non revertetur furor Domini usque dum faciat, et usque dum compleat cogitationem cordis sui. In novis-
enim
his,
sirais Joei,
qui
Pax
minus,
erit vobis, et
5
10
diebus intelli^etis consilium ejus.
ยง 83.
Parum namque
co^itatis vel facitis,
quod
sanctus quoque Joel monens inertes sacerdotes, ac deflens detrimentum populi pro iniquitatibus
eorum, edixit
Experg-iscimini qui estis ebrii a vino vestro, et plorate et lamentamini omnes qui
bibitis
vinum
:
in ebrietatem, quia ablata sunt
ore vestro jucunditas et g-audium.
15
ab
Lug"ete sacer-
dotes, qui deservitis altari, quia raiseri facti sunt campi. Lugeat terra, quia miserum factura est frumentura, et siccatura est vinura, diniinutura est oleura, aruerunt agricola?. Lugete possessiones pro tritico et hordeo, quia periit vindemia ex ag-ro, vitis arefacta est, ficus diminutas sunt
20
g-ranata, et palraa, et raalura, et orania li^na a^ri 25
arefacta sunt, quoniara confuderunt gaudium filii hominura. Quae orania spiritualiter intelligenda erunt vobis, ne tara pestilenti fame verbi Dei animae vestrae arescerent. Et iterura, Flete sacerdotes, qui deservitis Doraino, dicentes, Parce, Doraine, populo tuo, et ne des hereditatera tuani in opprobriura, et ne dominentur eorum gentes, uti ne dicant g-entes, ubi est Deus eorum. Sed haec vos nequaquam auditis, sed orania, quibus propensius divini furoris indig^natio inardescat, admittitis. '*
Edixit.] Joel,
i.
5, 9, 10.
|
'^
Lujj^ctc
.
.
.
mescerent.']
Om.V.
30
35
EPISTOLA GILD.E.
1*3
Quid ctiam sanctus Osee propheta sacer-
ยง 84.
Hosca.
dotibus vestri moduli dixerit signanter, attendite.
Audite haec sacerdotes
domus
et 5
ad vos
domus Israel quoniam
intendat
et
regis, infig-ite auribus vestris,
est judicium, (juia laqueus lacti estis spe-
extensum super itaburium quod inda^atores venationis confixerunt. ยง 85. Vobis etiara a Domino ahenatio hujuscemodi intendatur per prophetam Amos dicentem, Odio habui et repuh dies festos vestros, et non accipiam odorem in solennibus conventionibus vestris, quia et si obtuleritis holocaustomata et hosculationi, et vehit reticuhim
10
Amos.
uon accipiam ea, et salutare declaranon aspiciam. Trausfer a me sonum cantionum tuarum, et psalmum organorum tuorum non audiam. Famis etenim Evangehci cibi cuhna ipsa vestrffi animae viscera excomedens tias vestras
tionis vestrce 15
grassatur in vobis,
supradictus prophtta
sicut
pra?dixit, Ecce, inquiens, dies veniunt, dicit 20
Do-
minus, et emittam famem in terram, non famem panis, neque sitim aqucC, sed famem in audiendo verbum Dei, et movebuntur aqucc a mari usque ad mare, et ab aquilone usque ad orientem percurrent qua^rentes verbum Domiui,
et
non inve-
25 nient.
30
ยง 86. Auribus quoque percipite sanctum Micheam, ac si coelestem quandam tubam adversus subdolos popuh principes concisius personantem. Audite nunc, inquiens, principes domus Jacob, nonne vobis est ut cog-noscatis judicium odienti-
bus bona, et quaerentibus mahgna, rapientibus pelles eorum ab eis, et carnes eorum ab ossibus
'
Osee.] Osee, v. 1.
*
Super
'
Amt>s.]
.
.
.
"
conjixerunt.']
Om.
* Amos,
v. 21
;
viii.
11.
Salutare
.
.
.
intenient.']
Om.
V. \ii.
Micheam.'] 1.
!Micli.
iii.
l,etc.
;
Micah,
EPISTOLA GILDiE.
94
eomm ?
Qucmadmodum comederunt carnes eorum ab
bis meae, et pelles
eis
ple-
excoriaverunt,
ossa eorum confreg-erunt et laniaverunt, quasi carnes in olla ; succlamabunt ad Deum et non exaudiet eos, et avertet faciem suam ab eis in illo tempore, propter quod malitiose gesserunt in Haec dicit adinventionibus suis super ipsos. Dominus super prophetas, qui seducunt populum meum, qui mordent dentibus suis, et praidicant in eum pacem, et non est data in os eorum ; exciPropterea nox erit vobis ex tavi in eum bellum. visione, et tenebrae vobis erunt ex divinatione, et occidet sol super prophetas, et contenebrescet super eos dies, et confundentur videntes sorania, et deridebuntur divini, et obtrectabunt adversus omnes ipsi quoniam non erit qui exaudiat eos, si non eg"o implevero fortitudinem in Spiritu Do-
s
lo
15
;
mini et judicio et potestate, ut annunciem domui Jacob impietates suas, et Israel peccata sua. Audite haec itaque duces domus Jacob, et residui domus Israel, qui abominamini judicium, et omnia recta pervertitis, qui aedificatis Sion in sanguine et Jerusalem in iniquitatibus duces ejus
20
;
cum muneribus
cum cum pe-
judicant, et sacerdotes ejus
mercede respondebant,
et prophetae ejus
25
Domino requiescebant, Nonne Dominus in nobis est? Non
cunia divinabant, et in dicentes,
venient super nos mala. sicut ag-er arabitur, et
Ideo propter vos Sion Jerusalem sicut specula
pomarii erit, et mons domus sicut locus sylvae. Et post aliquanta, Ileu me quia factus sum sicut qui colligit stipulam in messe, et sicut racemus in vindemia, cum non sit botrus ad manducandum primitiva. Heu me anima quia periit terrenis !
!
Hcec
.
.
.
prcfpamf .]
<>ni.
V.
30
95
EPISTOLA GILDvE.
operibus, semper peccatorum reverentia cxoritur
reverens a terra, et qui corrigat inter homines, non est. Omnes in san<juinem judicio contcn-
proximum suum trihulamahim manus suas pra^parat.
dunt, et unusquisque 5
tione trihulat, in ยง 87.
Quid Sophonias etiam propheta egregius
de vestris olim comessorihus
disceptaverit
Jcrusalem namque loquehatur, quaj Aninia intelligitur, O
tendite, de
spiritualiter Ecclesia vel 10
zepi.aniah,
at-
!
inquiens, quai erat splendida et liberata civitas,
confidens
non ohaudivit vocem, nec Domino non confisa est, suum non accessit. Et id quare,
columl)a,
percepit disciplinam, in
ad
et
Deum
Principes ejus sicut leo rug-ientes, junon relinquehant in mane, prophetae ejus spiritum portantes viri contemtoris, sacerdotcs ejus prophanahant sancta, et
ostendit. 15
dices sicut lupi ArahitV
Dominus autemjustus in lej^e non faciet injustum mane, mane dahit judicium suum. ยง 88. Sed et heatum Zachariam prophetam monentem vos in verho Dei audite. Haec enim judicium justum judicit Dominus omnipotens
impie agehant in
medio 20
;
ejus, et
;
miserationem facitc et viduam, et unusquisque ad fratrem suum orphanum, et advenam, et pauperem, per j^otentiam nolite nocere, et malitiam unusquisque fraet contris .sui non reminiscatur in corde suo tumaces fuerunt ne ohservarent, et dcderunt dorsum stultitia?, ct aures suas dcg-ravaverunt ut non audirent, et cor suum statuerunt insuadihilc ne
dicate, et misericordiam 25
et
;
;
30
audirent lci^em
meam
minus omnipotens
' *'
2;
Sophonias.']
iii.
xi. 3.
in Spiritu
^
1, etc.
Zttcliariani.] vii.
'J,
ctc.
Domanihus pro-
et verha, quai misit
V.
suo in
In spirilu
.
.
.
sanilas.]
Om.
zechariaii,
96
EPISTOLA GILDiE.
phetarum priorum,
facta
et
Domino omnipotente.
est
ira
magna a
Et iterum, Quoniam qui
loquebantur, locuti sunt molestias, et divini visa falsa, et somnia falsa loquebantur, et vana consolabantur propter hoc aridi facti sunt sicut oves, et afflicti sunt quoniam non erat sanitas. Super pastores exacervata est iracundia mea, et super agnos visitabo. Et post pauca, Vox lamentantium pastorum, quia misera facta est magnitudo eorum. Vox rugientium leonum, quoniam miser factus est decursus Jordanis. Haec dicit Dominus omnipotens, Qui possidebant interficiebant, et non poenituit eos et, qui vendebant eas, dicebant, Benedictus Dominus, et ditati sumus, et pastores earum nihil passi sunt in eis. Propter quod non parcam jam super inhabitantes terram, dicit Dominus. ยง 89. Quid praetcrea sanctus Malachias propheta vobis denunciaverit, audite, Vos, inquiens,
5
;
lo
;
Maiachi.
sacerdotes qui spernitis
nomen meum,
is
et dixistis, 20
Offerendo ad In quo spernimus nomen tuum? altare meum panes polhitos et dixistis, in quo polhiimus eos ? In eo quod dixistis, Mensa Domini pro nihilo est, et quaj superposita sunt sprevistis quoniam si adducatis caecum ad victimam, nonne malum ? Offer itaque illud pra^posito tuo si suscipiet illud, si accipiet personam tuam, dicit Dominus omnipotens. Et nunc exorate faciem Dei vestri, et deprecamini eum in manibus vestris facta sunt haec, si accipiam ex vobis personas vestras. Et iterum, Et intulistis de rapina claudum et lang-uidum, et intulistis munus. Nunquid suscipiam illud de manuvestra? dicit Dominus. Maledictus dolosus, qui habet in grege suo mas;
25
;
;
8
Et post
.
.
.
Domiiiiis.^
Om.
'"
Malachins.]
i.
[
V.
|ii. i),
H
;
iii.
2, 13.
fi,
12
;
viii.
1
;
so
EPISTOLA
5
10
culum, et votum facicns immolat debile Domino, quia rex mag-nus eg-o sum, dicit Dominus excrcituum, et nomcn nieum horribile in g-entibus. Et nunc ad vos mandatum hoc, O sacerdotes, si nolueritis audire et ponere super cor, ut detis g-loriara nomini meo, ait Dominus excrcituum, mittam in vos eg^estatem, et maledicam benedictionibus vestris, quoniam non posuistis super cor. Ecce, egoprojiciam vobis brachium, et disperg-am super vultum vestrum stercus sollennitatum vestrarum. Sed interea, ut avidius organa nequitiae pra^paretis ad bona, quid de sancto sacerdote dicat, si
quantulumcunque adhuc
in vobis remanet, auscultate 15
97
GILD.^]:.
cum
â&#x20AC;&#x201D;
:
interni auditus
Pactum meum,
non
â&#x20AC;&#x201D;
est inventa in labiis ejus, in pace et in a^qui-
ambulavit mecum, et multos avertit ab iniLabia enim sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ore ejus, quia ang^elus Domini exercituum est. Nunc item mutavit sensum, et malos increpare non desinit, Vos, inquiens, recessistis de via, et descandali/astis plurimos in leg^e, et irritum fecistis pactum cum Levi, Propter quod et ego dicit Dominus exercituum. dedi vos contemtibiles et humiles in omnibus populis, sicut non servastis vias meas, et accepistis Nunquid non pater unus omfaciem in lege. nium nostrum ? nunquid non Deus unus creavit nos? Quare crgo despicit unusquisque fratrem suum? Et iterum, Ecce veniet Dominus exercituum, et quis poterit cogitare diem adventus Ipse ejus ? et quis stabit ad videndum eum ?
20 tate
quitate.
25
30
35
in-
eo de Levi namque, vel Moyse, secundum historiam lo(iuebatur vitae et ])acis, dedi ei timorem et timuit me, a facie nominis mei pavebat, lex veritatis fuit in ore ejus, et iniquitas quiens, fuit
*
Et nunc
.
.
.facti sunt.] Oin. V.
3h
EPISTOLA GILD^.
98
enim egredietur quasi ignis ardens, et quasi poa lavantium, et sedebit conflans et emundans arg-entum, et purgabit filios Levi, et colabit eos Et post pauca, quasi aurum et quasi argientum. Invaluerunt super me verba vestra, dicit Dominus, et dixistis, Vanus est qui servit Deo, et quod emolumentum, quia custodivimus praecepta ejus, et quia ambulavimus coram Domino exer-
5
tristes. Ergo nunc beatos dicemus arrogantes, siquidem aedificati sunt facientes iniqui-io
cituum
passages
from Ezechiei.
tatem, tentaverunt Deum, et salvi facti sunt. § 90. Quid vcro Ezechiel propheta dixerit attcndite. V sc, mquiens, super vae veniet, et nuncius super nuncium erit, et quaeretur visio a proâ&#x20AC;˘
.
.
.
.
pheta, et lex peribit a sacerdote et consilium de
is
Et iterum, Hasc dicit Dominus Eo quod sermones vestri sunt mendaces, et divinationes vestra3 vanae, propter hoc ecce ego ad vos, dicit Dominus. Extendam manum meam super
senioribus.
;
prophetas, qui vident mendacia, et eos qui loquuntur vana in disciplina populi mei non erunt, et in scriptura
domus
Israel
non scribentur,
20
et in
terram Israel non intrabunt, et scietis quia ego Domiuus. Propterea populum meum seduxeriint dicentes, pax Domini, et non est pax Do- 25 Hic struit parietem, et ipsi ungunt eum, mini. et cadet. Et post aliquanta, Vae his qui concinnant cervicalia subtus omnem cubitum manus, et faciunt velamina super omne caput universa; setatis ad subvertendas animas. Animasque sub- 30 versac sunt populi mei, et animas possidebant,et contaminabant me ad populum meum propter
manum plenam
hordei, et propter fragmentum panis ad occidcndas animas, quas non oportebat
^^
18
;
EzechUl.'] xxii. 4,
30
vii. ;
20;
xiii.
xxxjii. 2, etc.
^'^
8,1 \
V.
Animcpque
.
.
.cripuisti.']
Om,
EPiSTor^A Grijj.E.
99
mori, et ad liberandas animas, qiias non oportebat vivere, dum loquimini populo exaudienti vana
Et
eloquia.
inlVa, Fili
hominis
Tu
dic,
es terra
quai non com})luitur, nequc pluvia facta est super 5 te in
die irae, in
qua priucipes
iu
medio ejus, sicut animas devo-
leones, rug-ientes, rapieutes rapinas,
rantes in potentia, et prctia accipientes, et viduae
medio tui, et sacerdotes despexerunt leg-em meam, et polluebant sancta mea. Inter sanctum et pollutum non distUcC multiplicatai sunt in
ejus
10
tiuGTuebant, et inter
I
15
medium immundi
non dividebant,
et
non
efludi in
mundi
et
a sabbatis meis obvelabant oculos suos, et polluebant in medio eorum. ยง 91. Et iterum, Et quaerebam ex eis virum recte conversantem, et stautem ante faciem meam omnino in tempore irae, ne in fine delerem eam, et inveni.
ig"ne irae
Et
eam animum meum in vias eorum
meae ad consumendum eos
;
Et post alicaput eorum dedi, dicit Dominus. quanta, Et factus est scrmo Domini ad me dicens, Fili hominis loquere filiis populi mei, et diccs ad eos Terra, in quam ego gladium superinducam, et acceperit popubis terrae hominem unum ex ipsis, et dederit cum sibi in speculatorem, et viderit gladium venientem super terram, et tuba ct audierit cecinerit et significaverit populo in
20
;
2.5
;
et qui audit vocem tubee ct non observaverit venerit g^ladius et comprehenderit eum, sanguis Quia, cum vocem ejus super caput ejus erit. tuba3 audisset, non observavit, sang-uis ejus in ;
30
ipso erit liberavit.
entem 35
et
;
et hic, quia custodivit,
animam suam
Et speculator, si viderit g-ladiura veninon sijjnificaverit tuba, et populus non
observaverit, et veniens gladius acceperit ex eis animam, et ipsa propter inifiuitatem suani caj^ta est, et
Et
tu,
sanj^uinem dc nianu specuhitoris re^iuiram. fili hominis, speculatorera te dedi doraui 3
II
2
EPISTOLA GILDiE.
100 Tsrael, et aiidies
ex ore meo verbum, cum dicam
peccatori, morte morieris
non
et
;
avertat se a via sua impius
;
loqueris, ut
et ipse iniquus in
sanguinem autem ejus
iniquitate sua morietur,
Tu vero, si praedixeris de manu tua requiram. impio viam ejus, ut avertat se ab ea, et non se averterit a via sua hic sua impietate morietur,
5
;
et tu Passages
from the
New
Testa-
ment, nameiy,
animam tuam
eripuisti.
§ 92. Scd sufficiaut hcec pauca de pluribus pro,. phctarum testimonia, quibus retunditur superbia vcl iguavia saccrdotum contumacium, ne putent .
,
•
i
•
.
.,
,
.
lo
n
nos propria potius adinventione,
quam leg"is, sanc-
torum vel auctoritate, eis talia denunciare. Videamus igitur quid Evangelica tuba mundo personans inordinatis sacerdotibus eloquatur, non enim de illis, ut jam diximus, qui apostolicam sedem legitime obtinent, quique bene norunt largiri spiritualia conservis suis in tempore cibaria, si qui tamen multi in prassentiarum sunt, sed de pastoribus imperitis, qui derelinquunt oves, et pascunt vana, et non habent verba pastoris periti,
15
20
nobis sermo est.
Evidens erg-o indicium est, non pastorem, sed mediocrem quidem Christianum, qui haec non tam nostra, qui valde exigui sumus, quam Veteris Novique Testamenti decreta recusaverit, vel inficiatus fuerit, sicut bene quidam nostrorum ait Optabiliter cupimus, ut hostes ecclesiae sint nostri quoque absque ullo foedere hostes, et amici ac defensores nostri non solum fcederati, sed etiam patres ac domini habeantur. Conveniant namque singuli vero examine conscientiam suam, et ita deprehendent, an secundum rectam rationem sacerdotali cathedraj insideant. Videamus, inesse
eum
leg-itimum
25
;
'" 2'
Quihus.] Quis, V, Et.] Nani, V.
'^2
jsfobis.']
I
28 I
i.;„^_j
Vobis, B. Y.
Q,,^
30
;
EPISTOLA GILD^.
101
quam, quid Salvator mundi factorque dicat. Vos estis, inquit, sal terras, quod si sal evanuerit, in quo salietur ? ad nihilum valet ultra, nisi ut projiciatur foras, ut conculcetur ab hominibus. 5
S 93. Hoc unum testimonium ad confutandos impudentes quosque abunde sufficere posset, sed ut •^
evidentioribus adhuc
10
adstipulationibus, quantis semetipsos intolerabilibus scelerum fascibus falsi hi sacerdotes opprimant, verbis Christi comprobetur, Sequitur enim, Vos cstis aliqua annectenda sunt. Non potest civitas abscondi supra lux mundi.
montem
posita,
ponunt eam sub 15
neque
accendunt lucernam et
niodio, sed super candelabrura,
Quis crg-o ut luceat omnibus, qui in domo sunt. sacerdotum hujus temporis ita ig-norantia) caecitatem depellit, ut ceu lux clarissimae lucerniic, in aliqua donio cunctis noctu residentibus scientia3 simul et bonorum operum lampade luceat ? Quis ita universis ecclesiae
20
filiis
spicuumque refugium, ut
tutum, publicum, convSit
civibus firmissima
montis civitas vertice constituta, haSed quod sequitur, Sic luccat lux vestra betur ? coram hominibus, ut videant opera vestra bona, ct magnificent Patrem vestrum, qui in coelis est, quis eorum uno saltem die potest implere ? Quiu potius densissima quaedam eorum nebula, atraque peccaminum omni insulae ita incumbit nox, ut omnes pene a via recta avertat, ac per invios imforte editi
25
30
peditosque scelerum calles errare faciat, quorum non modo Pater coelestis non laudatur per opera. •^
InqHit.]
Mat.
Impudentes.] mos, V. *
" Aliqua domo.] Aliquam do-
v. 13.
ImpudentissiEvidentius,
'
Evidentiorihus.]
^
Adstipulationibus.^l
mum, B. " Luceat.l Lucet, B. " Tutum.] Totum, B. 2'
V.
Om. V.
1" Vos estis.'] Mat. v. 14. ^^Cceeitatem depeUit, ut ceulux.] Ca;citate posscssus, ut iux, li.
^*'
Editi.] Ut edita, «. Sequitur.] Mat. v, 16. Eorum.] I^orum istud, V.
2'
Ut.] Ita ut, B.
30
Per
opera.]
Om.
V.
from
V®
Gosjiels
102
EPISTOLA GILDiE.
sed etiam intolerabiliter blasphematur.
quidem
Velim
Sacrae testimonia huic
Scripturae
ha?c
Epistolae inserta vel inserenda, sicut nostra diocritas
omnia utcunque
posset,
me-
historico vel
morali sensu interpretari. ยง 94. Sed, ne in immensum modum opusculum hoc his, qui non tam nostra quam Dei
5
despiciunt, fastidiunt, avertunt, proteletur, sim-
absque uUa verborum circuitione concongerenda sunt. Et post pauca. Qui enim solverit unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno coelorum. Et iterum, Nolite judicare, ut non judicemini in quo enim judicio judicaveritis, judicabitur de vobis. Quis rog-o vestrum respiciet id quod seqiutur ? Quid autem vides, inquit, festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non consideras ? aut quomodo dicis fratri tuo, Sine ejiciam festucam de oculo tuo, et ecce, trabes in oculo tuo est. Vel quod sequitur Nolite dare sanctum canibus, neque miseritis margaritas vestras ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis, et conversi disrumpant pliciter et
gesta
vel
10
;
15
20
;
vos, quod saepissime vobis evenit. monens, ne a dolosis doctoribus, ut
Et populum estis vos, se- 25
duceretur, dixit, Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestitu ovium, intrinsecus
autem sunt
a fructibus eorum cogde spinis uvas, Sic omnis arbor bona bonos
lupi rapaces
noscetis eos.
Nunquid
aut de tribulis ficus
?
;
collig-unt
30
Et infra, Non omnis, qui dicit mihi Domine Domine, intrabit in regnum coelorum sed qui facit voluntatem Pafructus facit, et
mala malos. ;
mei, qui in coelis est, ipse intrabit in regnuni coelorum. tris
Sacra.] Faccre, //. ProlcUtur.] Protollaliir, T.
'" j
j
vii.
/'oa< pauca.'}
l,clc.
Matth.
v.
IQ;
35
;
EPISTOLA GILD.E.
103
Quid sane vobis fict, qui, ut proplieta tantum, et non corde, Deo creditis ? Qualiter autem impletis quod seqiiitur; Ecce, in§ J)5.
dixit, labiis
quiens, eg^o niitto vos sicut oves in raedio lupo5
rum, qui versa proceditis
serpentes,
;
vel
vice, ut lupi in greg-em
quod
ait,
simplices
et
ovium,
Estote prudentes sicut Prusicut columbae ?
dentes quidem estis ut aliquem ore exitiabili mordeatis, non ut caput vestrum, quod est Christus, 10
objectu totis
15
quodammodo
corporis defendatis,
operum malorura
conatibus
quem
conculcatis.
Nec enim simplicitatem columbarum habetis, quin potius corvino assimulati ni<jrori ac semel de arca, id est Ecclesia, evolitantes, inventis carnalium voluptatum frjetoribus nusquam ad eam Sed videamus
puro corde revolastis.
et cetera
Nolite, ait, timere eos qui occidunt corpus, ani-
mam
20
autem non possunt occidere, sed timete eum, qui potest et animam et corpus perdere in Gehennam. Quidnara horum feccritis, recog-itate. Quem vero vestrum sequens testimonium non in profundo cordis arcano vulneret, quod de pravis antistitibus Salvator ad apostolos loquitur
25
?
caecus
Sinite
illos,
autem
si
sunt duces caecorum
;
ducatum praestet, ambo in Egent sane populi, quibus prae-
foveam cadent. estis, vel potius
caeci
caeco
quos decepistis, audire.
§ 9G. Attendite verba Domini ad apostolos et turbas loquentis, quae et vos, ut audio, in medium 30
crebro proferre nori
Super cathedrara
pudet.
Omnia ergo quaecunquedixerint vobis servateet facite; secundum vero opcra eorum nolite facere. Dicunt Moysi sederunt
•
Q«i.] Quod, n.
'
linpletis.l
3.SV(yui<«r.] '*
V.
;
Scriba^ et Pharisa?i.
^ oin. li.
Matth. x.
l(>,2H,£tc.
Evolitanles.^ Avolitantes, Z?.
Liiqiiitur.]
xxiii.
« M
MaUh.
2,13; xxiv.
xv.
Quihits.] Qui, B.
Vos.]
B. V.
;
14;
iH, AO, ctc.
nos, G.
EPISTOLA GILD^.
104
Periculosa certe ac enim, et ipsi non faciunt. supervacua sacerdotibus doctrina est, quae pravis operibus obtuscatur. Vae vobis hypocritae, qui clauditis regnum coelorum ante homines, vos autem non intratis, nec introeuntes sinitis intrare.
Non
solum enim praj tantis malorum criminibus,
quas
g"eritis in
5
futuro, sed etiam pro his, qui ves-
exemplo pereunt, poenali poena plectemini, quorum sanguis in Die Judicii de vestris manibus requiretur. Sed quid mali quod servi tro quotidie
lo
parabola praetenderit, inspicite, dicentis in corde suo,
Moram
dominus meus venire.
facit
Qui
pro hoc forsitan incoeperat percutere conservos suos manducans et bibens cum ebriis. Veniet
dominus servi illius in die qua non qua ignorat, et dividet eum, a sanctis scilicet sacerdotibus, partemque ejus poer^o, inquit,
15
sperat, et hora
net
cum
hypocritis,
dotali tegmine lic,
cum
eis certe,
multum obumbrant
qui sub sacernequitiae.
II-
inquiens, erit fletus et stridor dentium, quibus 20
non crebro evenit, ob quotidianas ecmatris ruinas filiorum, vel desideria reg-ni coelorum. ยง 97. Sed videamus quid Christi verus discipulus Magister Gentium Paulus, qui omni ecclesiastico doctori imitandus est, sicut et ego Christi, in tali negotio praeloquatur in prima Epistola dicens, Quia quum cognoverunt Deum,
in hac vita clesiae
and
Epistles, to the
Uomans,
non sicut Deum mag-nificaverunt, aut gratias egerunt sed evanuerunt in cog-itationibus suis, et occaecatum est insipiens cor eorum, dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt. Licet hoc Gen;
=
Prce.^l
'
Pumdi.]
l'r(),
'
Non.] ()m. V.
""'
Doctori.]
" Sicut
cl
'^
V.
Fcnili, V.
Om.
-^
V.
li.
cgv Chrisli.]
Epistola.]
Roni.
i.
21, 25,
28, eic.
Om.
li.
Cognoverunt.] Coguovisseut,
25
30
105
EPISTOLA GILDyE.
tamen quia compc-
videatur, intuemini
tibiis dici
tenter istius aevi sacerdotibus inquit, 5
cum
populis coap-
Qui commutaverunt, Et post pauca veritatem Dei in mendacium, et coluerunt
tabitur,
;
quam
et servierunt creaturae potius
est benedictus in secula
;
Creatori, qui
propterea tradidit
passiones
in
ignominia?.
Et
illos
Et non probaverunt Deum habere in notitia, tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant qua^ non conveniunt, repletos omni iniquitate,
Deus
iteruni
;
sicut
10
plenos
quitia,
marum 15
nehomicidio (scilicet ani-
impudicitia, foruicatione, avaritia,
malitia,
invidia,
populi), contentione,
dolo, malig-nitate,
susurrones, detractores, Deo odibiles, contumepaliosos, superbos, elatos, inventores malorum ;
rentibus inobedientes, insensatos, incompositos, sine misericordia, sine affectione, qui cum justi-
tiam Dei cog-novissent, non intellexerunt, qui talia agunt, digni sunt morte. 20
§ 98.
Quisnam supradictorum
ritate caruit? si
25
enim
his
quoniam
omnibus in ve-
esset, forte caperetur subjecto
sensu in quo ait, Non solum qui faciunt ea, sed etiam qui consentiunt facientibus, nullo scilicet hoc malo eorum exstante immuni. Et infra, Tu autem secundum duritiam tuani, et cor impanitens tliesaurizas tibi iram in die irae, et revelationis justi judicii Dei, qui reddet unicuique secundum ojicra
Et iterum, Xon est enim acccptio persoQuicunque enim sine lejje peccaverunt, sine leg-e et j^eribunt quicunque in Non leg^e peccaverunt, per legem judicabuntur. enim auditores lej^MS justi sunt apud Deum, sed Quid crgo scverifactores legis justificalnintur. tatis ing-ruit his, qui non solum implenda non fa-
sua.
narum apud Deum. 30
;
^ NuUo
.
.
.
iÂťJHiunJ.]
lus, scilicet, eoruin sit
CXIjCIS, V.
Ut
hujus
iiul-
iuali
^ ^*
Exstante.^i Exstantes, lugruit.] Ingcssit, V.
B.
106
EPISTOLA GILD^.
non declinant, sed etiam ipsam verborum Dei lectionem vel tenuiter auribus ingestam pro saevissimo ang-ue refug-iunt ? § 99. Sed transeamus ad sequentia, Quid erg-o, inquit, dicemus? Permanebimus in peccato, ut gratia abundet ? absit. Qui enim mortui sumus peccato, quomodo iterum vivemus in illo ? Et post aliquanta, Quis nos, ait, separabit a caritate Christi ? tribulatio ? an angustia ? an persecutio ? an fames ? an nuditas ? an periculum ? an gladius ? Quem vestrum, quaeso, talis intimo corde occupabit affectus, qui non modo pro pietate non laboratis, sed etiam ut inique ag-atis, et Christum oilendatis, multa patimini ? Vel quod sequitur. Nox praecessit, dies autem ciunt, et prohibita
appropinquavit.
5
lo
15
Abjiciamus ergo opera tene-
brarum, et induamus arma lucis, sic ut in die honeste ambulemus, non in commessationibus et ebrietatibus,
non
non
in cubilibus et impudicitiis,
in contentione et
Dominum Jesum
aemulatione, sed induite Christum, et carnis curam ne
20
feceritis in concupiscentiis.
Et itcrum ad Corinthios in prima Episut sapiens, inquit, architectus fundamen-
§ 100.
First corin-
tola
;
tum posui, alter superacdificat. Unusquisque autcm videat quomodo superaedificet. Funda-
mentum enim
aliud
nemo
25
potest ponere, praeter
quod positum est, quod est Jesus Christus. Si quis autem superaedificet super fundamentum hoc aurum et argentum, hipides pretiosos, ligna, fa^num, stipulam, unumquodque opus manifestum erit, dies enim Domini declarabit illud, quia id
in igne revelabitur, et uniuscujusque opus, quale
'
ICIidin.']
E(i;i!ii (|iii,
2 l),fr,:.si„m.]
"
Qiuc.so.]
Uuaro, U.
^^
V.
Iiistilhifaiii,
|
V.
I
I
18
;
Corinlhios.'] V. G,
y
;
1
2 Cor.
Cor. iv.
2
iii. ;
10,
xi. 13.
.^o
EPISTOLA GILD^. sit,
iii:iivs
serit,
opus manserit, oni-
Si cujiis
judicabuutur.
mercedem
Qui
superaedifi-
accipiet.
Si cujus opus ar-
detrimentum patietur.
Nescitis quia tem-
caverit,
5
probabit.
per ignem
iiia
107
plum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis ? Si quis autem templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Et iterum, Si quis videtur apud vos sapiens esse in hoc seculo, stultus fiat, ut sit sapiens sapientia enim hujus mundi stultitia est apud Deum. Et post aliquanta, Noii bona ^loriatio vestra. Nescitis, quia modicum lermentum totam massam corrumpit ? Expurgate ig-itur vetus fermentum ut sitis nova coiispersio. Quomodo expurgabitur vetus fermentum, id est, peccatuni, quod a diebus in dies Et iterum, Scripsi cunctis conatibus cumidatur ? commisceamini fornicariis, N obis in epistola, ne iiou utique fornicariis hujus mundi, aut avaris, alioquin aut rapacibus, aut idolis servientibus Nunc autem debueratis de hoc mundo exire. scripsi vobis ne commisceri, si quis nominatur frater, et est fornicator, aut avarus, aut idolis serviens, aut maledicus, aut ebriosus, aut rapax, cum hujusmodi nec cibum quidem sumcre. Sed ;
10
;
15
;
20
nequaquam pro furto vel latrocinio furem alium damnat, quem potius optat, tuetur, amat, utpote sui sceleris consortem. S 101. Item in Epistohi ad Corinthios secunda, Ideo, inquit, habentes hanc administrationem, sojuxta quod misericordiam consecuti sumus, non deficiamus, sed abjiciamus occulta dedccoris, noii
25 latro
ambuhmtes in astutia neque adulterantes verbum J)ei, per malum exemplum, scilicet, et per aduhitionem. 35
In subseciucntibus auteiu ita dc malis Nani ejusmodi pseudoapostoli
doctoribus dicit
-
Q««
.
.
.
;
t(;nwr<t'm.]
Ow.
K.
|
'^
£<.] 0/«. B.
secomico-
108
EPISTOLA GILDiE.
AposEt non mirum ipse enim Sathanas transfigurat se in angelum lucis. Non est mag-num ig-itur si ministri ejus transfigurentur ut angeli justitias, quorum finis erit secundum siint operarii subdoli, transfigurantes se in
tolos
Ephesians,
Christi.
;
Hoc, inquiens, dico
jam non
Domino, ut
et testificor in
Gentes ambulant in vanitate sensus sui, tenebris obscuratum habentes intellectum, alienati a via Dei, per ignorantiam, qua3 est in illis, propter caecitatem cordis eorum, qui desperantes semetipsos tradiderunt impudicitiae in operationem omnis immunditiae et avaritiae. Et quis vestrum sponte expleverit id quod sequitur, Propterea nolite fieri imprudentes, ambuletis
sicut
sed intelligentes quae inebriari vino, in
quo
nians,
lo
15
voluntas Dei, et nolite sed replemini
sit
est luxuria
;
Spiritu Sancto. Thessalo-
5
opera eorum. ยง 102. Attendite quoque quid ad Ephesios dicat. An nescitis vos pro hoc in aliquo reos teneri?
20
quod ad Thessalonicenses dicit, Neque enim fuimus apud vos ahquando in sermone adulationis, sicut scitis, neque in occasione ยง
103. Sed et
nec quaerentes ab hominibus g-loriari, neque a vobis, neque ab aliis, cum possimus honori esse, ut ceteri Apostoli Christi. Sed facti sumus sicut parvuli in medio vestrum, vel avaritiae,
tanquam
si
25
nutrix foveat parvulos suos, ita de-
siderantes vos cupide volebamus vobis tradere
non solum Evan^elium, sed etiam aninias nosSi hunc vos Apostoli retinetis in omnibus affectum, ejus quoque cathedrae legitime insidere noscatis. Vel etiam quod sequitur Scitis, inquit, quae praecepta dederim vobis. Haec est tras.
;
'
Ephesios.']
17.
Eplics.
iv.
17
^' ;
I
I
5
;
Thessalunkenscs.^
iv. 2, 3.
1
Thes.
Ji,
30
EPISTOLA
GII-U.E.
lOJ)
voluntas Dei sanctificatio vcstra, ut abstineatis vos a fornicatione, et sciat unusquisque vestrum vas suum possidere in honore et sanctificatione, non iu passione desiderii, sicut et Gentes quae 5 ignorant Deum. Et ne quis super^rediatur neque circuraveniat in negotio fratrem suum, quoniam vindex est Dominus de his omnibus. Non enim vocavit nos Deus in immunditiam, sed in sanctificationem. Itaque qui ha^c spernit, 10 non hominem spernit sed Deum. Quis etiam vestrum circumspecte cauteque custodivit id quod sequitur, Mortificate ergo raerabra vestra quae sunt super terrara, fornicationera, imraunditiara, libidinera, et concupiscentiara raalara, propter 15 quae venit ira Dei in filios diffidentia?. Videtis enira pro queis peccatis ira Dei potissimum con-
sur^at.
Audite itaque quid de vobis prophetico idem Apostohis vestrisque consimiHbus proedixerit, ad Timotheum aperte scri§ 104.
spiritu sanctus 20
bens.
Hoc enim
scitote,
quod
in
novissiniis
instabunt tempora periculosa. Erunt enim homines semetipsos amantes, cupidi, ehiti, superbi, blasphemi, parentibus inobedientes, indiebus
25 grati, scelesti, sine alfectione,
incontinentes, im-
mites, sine benig-nitate, proditores, protervi, tu-
voluptatum amatores magis quam Dei, habentes quidem speciem pietatis, virtuteni autem ejus abnegantes. Et hos devita, sicut et midi,
30
Propheta dicit, Odi^-i congTegationem maliicnoEt post alirum, et cum irapiis non sedebo. quanta, quod nostro terapore videraus pullulare.
^
Et ne quis
.
.
,
consurgut.]
•**•
^'
0;«. V. '^
Sc<iuitur.^ Coloss.
2"
Tiiiiotlieuin.]
iii.
2Tini.
0/«. V.
5.
iii.
Proplwta.] Psal. xxv.
Et
1,7.
po.st
.
.
.
ii.
ill»ruin /«//.]
Timothy,
EPISTOLA GILD^.
110
Semper
ait,
discentes, et nunqiiam ad scientiam
Quemadmodum enim Jan-
veritatis pervenientes.
Mambres
nes et
restiterunt Moysi, ita
et
isti
homines corrupti mente, reInprobi circa fidem, sed ultra non proficient. sipientia enim eorum manifesta erit omnibus resistunt veritati
;
5
sicut et illorum fuit. aml Titus.
Etenim evidenter ostendit qualiter se officio sacerdotes, ita ad Titum scribens, Te ipsum prajbe exemplum bonorum operum, in doctrina, in integritate, in gravitate, verbum sanum habens, irreprehensibile, ut is qui ex adverso est vereatur, nullum malum habens dicere de nobis. Et iterum ad Timotheum, Labora, inquit, sicut bonus miles Christi Jesu. § 105.
exhibeant suo
Nemo
militans
Deo
lo
L5
implicat se ne^otiis secu-
Nam ut placeat ei, cui se probavit. qui contendit in agone non coronatur, nisi
laribus, et
legitime certaverit.
quidem bonorum aditem comprehendit, ma-
llsec
Quod vero
hortatio.
20
lorum hominum, ut vos quibusque intelligentiSi quis, inquiens, bus apparetis, denuntiatio est. aliter docet, et non acquiescit sermoiiibus sanis Doraini nostri Jesu Christi, et ei qucc secundum pietatem est doctrinae superbus est, nihil sciens, sed languescens erga quaestiones, et pugnas verborum, ex quibus oriuntur invidia), contentiones,
blasphemia?,
tationes
suspiciones
mala3, conilic-
hominum mente corruptorum,
ritate privati sunt,
qui veexistimantium quaestum esse
pietatem. PassaRcs
from
§ 106.
tlie
Ordination
Sed quid sparsim positis amplius utentes sensuum ac diversorum undis in de-
testimoniis
Service.
3 1' I
Titum.] Tit. ii. 7. Timothenm.'] 2 Tiiii.
Tiin. vi. 3.
25
-" (
ii.
»
•
I
'
<>/«. ^'
Quod
vero
V. VmliH.] F,
.
;
.
.
pietatcm.]
iiio.lis, li.
30
EPISTOLA GII.D^. specta
ingenii
111
cymbula
nostri
fluctuabiraur
?
Recurrere aliquaudo tandem usque ad Lectiones illas (qufX3 ad hoc non solum ut recitentur, sed etiain adstipulentur
benedictioni,
qua
initiantur
10
sacerdotum vel ministrorum manus, eosque perpetuo doceant, uti ne a mandatis, quaj fideliter contineutur in eis, sacerdotali dignitate degenerantes recedant, ex omni pene sanctarum Scripturarum textu merito excerptae sunt,) necessarium duximus, ut apertius cunctis pateat a^terua
15
mansura eos, et non esse sacerdotes Dei ministros, qui earum doctrinas atque mandata opere secundum vires suas noii adimpleverunt. Audiamus ergo quid princeps Apostolorum Petrus de tali ne^otio sig-naverit, Be-
5
supplicia vel
Deus
et pater Domini nostri per magnam misericordiam suam regeneravit nos in spem vitae ajterna?, per resurrectionem a mortuis Domini nostri Jesu Christi, in hereditatem incorruptibilem, immarcescibilem, incontaminatam, conservatam in
nedictus, inquiens,
Jesu Christi, qui
20
coelis
iii
hereditas,
qui
vos,
Quare enim
virtute
in
insipienter a
quas non
viohitur
talis
terrena decidua, sed
siciit
antiquis eccl. Ritibus,
*
Cymbula.l V.
*
Flucttiabimur.] Fluftuamus,
*
Recurrere.'^ Tliis sentence
;
Dei custodimiiii.
vobis
cibiila, 7?.
32,
ii. 22, 23, 46, etc. edit.
36, 40, 44,
considerably transposed in V. ^ Recitentur.'] V. ; recitannir,
The two Lessons used upon the occasiou by the Uritish Church, (namely. tiiose taken froni the First and Second Chap-
n.
ters of tlie P'irst Epistle of St.
Bassan.
V.
*
Benediclioni
From
tiiis,
.
.
.
is
mann.t.'^
and a passage
wliicli
will prcsently occur, %ve gain a
Feter,) are not the same as those prescribed by the CiiurcJÂť of
Rome.
upon the Kitual of the
'5
early British Churcli, in re;i;ard to the consecratiou of its priests. Concerning the usage of anoint-
's
few
liints
ing the hands of the priest with consecrated oil, see Martene, I)e
Pctrus.^ Bealus Petrus, V. Tnquicns.] l Pet. i. 3, 13,
14,22;
^ *'
om.
ii.
1,9.
Enini.]
Decidua li.
Enim tam, .
.
.
V.
(elerna.]
I'.
;
112
EPrSTOF.A GILD'E.
immarcescibilis atque a^terua est
Et post
?
ali-
quauta, Propter quod, succincti estote lumbos mentis vestra^, sobrii, perfecte sperantes in eam, quae offertur vobis, g-ratiam, in revelatione Jesu Rimamini namque pectoris vestii proChristi. funcla, an sobrii sitis, et perfecte sacerdotalem
examinandam in Domini revelatione Et iterum dicit, Quasi filii benedictionis non configurantes vos illis prioribus ignoranti« vestrae desideriis, sed secundum Eum, qui vos vocavit sanctos, et vos sancti in omni con-
5
g-ratiam
conservetis.
propter quod scriptum est, Quis rogo Sancti estote, quia ego sum sanctus. vestrum ita sanctitatem toto animi ardore sectatus est, ut hoc, quantum in se est, avide fesSed videamus quid in ejnsdem tinaret implere?
lo
versatione estote,
Carissimi, insecunda Lectione contineatur. quit, animas vestras castificate ad obediendum fidei per spiritum in caritate, in fraternitate, ex corde vero invicem dili^entes perseveranter, quasi renati non ex semine corruptibili, sed incorruptibili, verbo Dei vivi, et permanentis in a^ternum. § 107. Haec quidem ab Apostolo mandata, et
is
20
in die ordinationis vestrae lecta, ut ea indiru])te
sed
custodiretis,
impleta, sed nec sunt.
Et
litiam,
et
nequaquam a vobis multum cogitata vel
in judicio 25
intellecta
Deponentes igitur omnem maomnem dolum, et simulationem, et
infra,
invidiam, et detractiones, sicut modo g-eniti infantes, rationabiles, et sine dolo lac concupiscite,
eo crescatis in salutem, quoniam dulcis est Dominus. Recogitate an haec quoque surdis auribus a vobis audita crebrius conculcentur. Et iterum, Vos autem genus electum, reg-alc
ut
»
Tuto.] V.
;
om. B.
'' |
'*
Sectutusi\ V.
;
secutus,
li.
|
U<>c.] V.
;
o»i. 1i.
30
;
EPISTOLA GILD.E.
sacerdotium, gens sancta, populus in adoptionem, ut virtutes annuncietis ejus qui de tenebris vos vocavit in illud tam admirabile lumen suum. Non solum cnim per vos virtutes Dei uon annunciantur, sed etiam pravissimis vestris apud incredidos quosque despiciuntur exemplis. Audistis forte in eodem die, quod in Lectione Actus Apostolorum lectum est ; Petro in medio discipulorum surg-ente qui dixit, Viri fratres, oportet
5
Scripturam impleri, quam pra^dixit Spiritus Sanctus per os David de Juda. Et paulo post, Hic itaque acquisivit agrum de mercede ini(juitatis.
10
Hoc 15
20
113
securo hebeti corde, vel potius quasi nou
de vobis lectum fuisset, audistis. Quis, qua^so, vestrum non quccrit ag-rum de mercede iniquitatis ? Judas namque loculos compilabat, vos Ecclesiae donaria filiorumque animas ejus vastatis. Ille adiit Judeeos, ut Deum venderet vos tyrannos et patrem vestrum diabolum, ut Christum despiciatis. Ille triginta argenteis venalem habuit omnium Salvatorem, vos vel uno obolo. § 108.
25
Fertur vobis in medium confusionem vestram exemplum,
Quid plura ?
MatthicB
in
Apostolorum electione, vel non propria voluntate, sortiti, effecti non videtis quam longe a
sanctorum quoque judicio Christi,
ad (luod
Cccci
meritis ejus distetis,
tum Juda;
30
dum
in
amorem
et
eflec-
Apparet ergo eum, qui vos sacerdotes sciens ex corde Sane quod dicit, non esse eximium Christianum. traditoris sponte corruistis.
Posset (luidem lenior fieri proferam. quid valet vulnus manu tantum increpatio ; sed sentio,
* '
Annuiuiantiir.] F. Iutc adds
'
Acliis
Apostoliinim.]
"
i.
15,
M
; om. B. tiuoque, T.
Qitfwi,] V.
"" iVrt;/i</ÂŤ<'.]
vcl nielionuitur.'
Vitlit.]
li.;
prodest, V.
18.
3
I
EPISTOLA GILDiE.
114
palpare, unguentove ung-ere, quod, tumore jam vel foetore sibi horrescens, cauterio et publico ig-nis
? si tamen ullo modo sanequaquam medelam quaerente,
medicamine eget
nari possit, aeg^ro
ab hoc medico
O
long-ius recedente.
inimici
5
non sacerdotes, veterani malorum et non pontifices, traditores et non sanctorum Apostolorum successores, impug^natores et non Christi ministri. Auscultastis quidem secundae Lectionis Apostoli Pauli verborum sonum, (sed in nullo
10
et
Dei
et
modo monita virtutemque
servastis,
et simula-
chrorum modo, qua3 non vident neque audiunt,
eodem
die altari astitistis,) tunc et quotidie vo-
bis intonantis, Fratres, inquit, fidelis
omni acceptione dignus,
et
—
sermo
est,
dixit Fidelem, 15
ille
indignum sprebonum opus desiderat. Vos episcopatum magnopere avaritiae gratia, non spirituahs profectus obtentu, cupitis, et bonum opus illi condig-num nequaquam 20 habetis. Oportet ergo hujusmodi irreprehensibilem esse. In hoc namque sermone lacrimis magis quam verbis opus est, ac si dixisset Apostolus, eum esse omnibus irreprehensibiliorem debere. Unius uxoris virum. Quid ita apud vos 25 quoque contemnitur, quasi non audiretur vel idem Sobrium, prudentem. dicere et virum uxorum? Quis etiam ex vobis hoc aliquando inesse sibi
et Dig-num, vos ut infidelem et vistis,
— Si
saltem
'
quis episcopatum cupit,
optavit
Tumore.l V.
;
?
Hospitalem,
timore, B.
OUcHatores, V.
^
Vcterani.']
^
Impuf^natores.^l
ing to the si;v,' id. p. ^
Om, B.
' Secundce Lectionis.'] Tho snmo ptissage formed the Lesson em-
the
ordination
of a bishop ' secundiim (iallos,' see IMartene, ii. 53, and also accordl)l()yed
iu
id
est,
si
mos Romanae
'
'^*
Tim. Modo.] More, V.
iii.
I, etc.
Intonantis.] Intonaret, V.
Om. B. Om. B.
""
Opus.]
2'
Ilahetis.]
=
Vos.]
'
eccle-
72.
Lectionis.l 1
'•'
forte
» Kst
B.;nos, V.
si.]
Om.
V.
EPISTOLA GILU-E.
115
casu evenerit, popularis auree potius cepti gratia factum
;
Amen
vatore ita dicente,
quam
prae-
non prodest, Domino Saldico vobis, receperunt
mercedem suam.
5
Ornatum, non viuolentum, non percussorem, sed modestum, non litigiosum, uon cupidum. O feralis immutatio, O horrenda pra?ceptorum coelestium conculcatio nonne infalig^a;
ad haec expug-uanda, vel potius obruenda, actuum verborumque arma corripitis, pro quibus conservandis atque firmaudis, si necesse fuisset, et poena ultro subeunda et vita pouenda erat ? Domum, ยง 109. Sed videamuยง et sequentia inquit, suam bene regentem, filios habentem biliter
10
;
subditos,
cum omni
patrum
15 est
castitate.
castitas,
Ergo imperfecta
eidem non
si
filiorum
et
accumuletur. Sed quid erit, ubi nec pater, nec filius, mali genitoris exemplo pravatus conspicitur
castus
20
quis
Si
?
quomodo
prccesse nescit,
autem domui suaj Dei diligen-
Ecclesice
Haec sunt verba, qua3 iuduapprobantur. Diaconos similiter pudicos, non bilingues, non vino multum deditos, non turpe lucrum sectantes, habentes tiam adhibebit
?
bitatis affectibus
mysterium 25
fidei in
men
Hi autem nullum cri-
conscientia pura.
probentur primum, et
sic ministrent
habentes.
His nimirum horrescens diu im-
unum
veridice possura dicere, quin haec
morari,
omnia in contrarios actus mutentur, ita ut clerici, quod non absquc dolore cordis fateor, impudici, 30 bilingues, ebrii, turpis lucri cupidi,
et,
**
habentes fidem
ut verius dicam, infidehtatem in conscientia
Obruenda.'] V.
observanda,
;
B.
-'
Affectibus.'\
V.
;
om.
B.
;
.efTectibus, (i.
" Subeunda.~\
V.
;
subdenda,
B. Eidem.'] B.
;
item,
Et.] Esset, B.
1',
-'
Diaconos.']
The same pas-
sage was prescribed l)y tlie Ordo Romainis, as gi\cu by Martene,
ii.
30.
EPISTOLA GILD.^.
116 iuipura,
non probati
praesciti ministrantes,
malo opere innumera crimina ha-
in bono, sed in et
bentes, sacro ministerio adsciscantur.
etiam
Audistis
quo multo dignius multoque recut ad carcerem vel catastam pcena-
illo die,
tius erat,
5
quam ad sacerdotium, traheremini, Domino sciscitanti, quem se esse putarent discipuli, Pe-
lem,
Tu es Christus filius Dei vivi, pro tali confessione dixisse, 35eatus es Simon Barjona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in coelis est. Ergo Petrus a Deo Patre doctus, recte confitetur Christum. Vos autem moniti a patre vestro diabolo inique Salvatorem malis actibus deneVero sacerdoti dicitur, Tu es Petrus, gatis. et super hanc petram a^dificabo Ecclesiam meam. Vos quidem assimilamini viro stulto, qui aediNotandum ficavit domum suam super arenam. ergo est, quod insipientibus in aedificanda domo
trum respondisse eique
;
Dominum
arenarum pendula) mobilitati Dominus non cooperetur, secundum illud, Fecerunt sibi reges, Itidemque quod sequitur eadem et non per me. sonat dicendo, Et portae inferni non praevalebunt, ejusque peccata intelliguntur. De vestra quid exitiabili structura pronunciatur ? Vene-
lo
15
20
25
runt flumina et flaverunt venti, et impegerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina ejus Petro ejusdemque successoribus dicit magna. Dominus, et tibi dabo claves regni coelorum vobis vero,
non novi
vos, discedite a
iniquitatis, ut separati sinistras patris
eatis in
ignem acternum.
sacerdoti promittitur, et
*
Et innumera.]
versa, "
V.
;
in
uiii-
13.
Respondisse.'] Matth. xvi. 10,
17, 18.
me
operarii 30
cum
hoedis,
Itemque omni sancto quaecunque solveris su'^
Tu
es.]
Matth. xvi. 18
;
vii.
25, 2ÂŤ. '^>
Et
°^
Vencrunt.] Matth. Snncto.'] Om. B.
â&#x20AC;˘''-
portcB.']
Matth. xvi, 17. vii.
25.
EPISTOLA GILDE.
117
per terram, erunt soluta et in coelis et quajcunque ligaveris super terram, erunt ligata et in cfjelis. Sed quomodo vos aliquid solvetis, ut sit solutum et in coelis, a coelo ob scelera ademti et immanium peccatorum funibus compediti, ut Saloraon quoque ait, Criniculis peccatorum suorum unusquisque constringitur ? Quaque ra;
5
quod ultra
tione aliquid in terra lig-abitis
10
decidatis
15
modum
etiam ligetur praeter vosmetipsos, qui ita ligati iniquitatibus in hoc mundo tenemini, ut in coelis nequaquam ascendatis, sed infaustis Tartari ergastulis, non conversi in hac ^ita ad Domiuum, ?
§ 110. Nec sibi quisquam sacerdotum de corporis mundi solum conscientia supplaudat, cum
eorum quibus
pra^est, si qui propter ejus imperi-
tiam, vel desidiam, seu adulationem, in die Judicii de
perierint,
ejusdem manibus, veluti
inter-
Quia nec dulcior animae exquirantur. mors, quse infertur a bono quoque homine, quam malo alioquin non dixisset Apostolus, velut paternum legatum suis successoribus derelinquens, Mundus ego sum ab omnium sanguine Xon fectoris,
20
;
;
25
30
enim subterfugi quo minus annunciarem vobis Multum namque usu ac omne mysterium Dei. frequentia peccatorum inebriati, et incessanter irruentibus vobis scelerum cumulatorum acsi undis quassati, unam veluti post naufragium, in qua ad \ivorum terram evadatis, poenitentiaj tabulam toto animi
nisu
exquiratis,
ut avertatur furor
Domini a vobis misericorditer
*
A
ccelo
ob
scelera.']
F.
coelo ob scelo ob scelera, /i. * Ademti.] V. adepti, B. ; « *
;
a
T'.
B.
Prater.']
j
'^
,
Funibus.] V. ; finibus, B. Ait.] Prov. V. 22. Ultra modum.] B. ; siipra
muudum,
'
dicentis,
Qui.] B.
^ Mors
.
.
.
;
;
Nolo au-
propter, V.
om. V.
malo.] Mors,
quam
]
qua; infertur ab unoquoque liomineque malo, V. « Mundun.'] Act. xx. 26. ^ Exfiuiratis.] B.; exquirite,!''.
coneiusion.
118
EPISTOLA GILD^.
tem mortem peccatoris, sed ut convertatur et Ipse omnipotens Deus totius consola-
vivat.
paucissimos bonos paset municipes faciat, subacto communi hoste, civitatis Hierusalem ccelestis, hoc est, sanctorum omnium congregationis, Pater, et Filius, et Spiritus Sanctus, cui sit honor, et gloria in secula seculorum. tionis
et
misericordiae
tores conservet ab
omni malo,
Amen. explicit liber
s. gild^e abbatis et historiographi anglorum, et cetera.
*
Suhacto
.
.
.
hosfe.l
Otn. V.
INDEX.
2 Kings, 86, note^*. 2 Chronicles, 51, note^
Aaron,
3
martyrdom, 17. Abercurnig, the monastery of, 6. Aetius, embassy from the Britons St., liis
13 >
to,
26. Agricola, the disciple of Arius, introduces the Arian heresy into Britain, 19, note '*. St., history of his martyrdom, 17. Alcluth, the city of, 6. Ambrosius, Aurelius, defeats the Saxons, 33. Amphibalus, St., 17, note '^
Alban,
Arian
British infects the heresy church, 19. Arthur, king, Gildas contemporary with him, 11, note '. Aurelius Conanus, see Conan.
;
52, notes
23
20 »
5
•
Job, 66, notes ', ^'. Psalms, 31, note ^
32, note » 41, 39, note «' ; 40, note ; "^ ^ note 43, note ; 52, note * ; ; '» 109, 79, note ^ ; 84, note ; note '". Proverbs, 29, note '" ; 46, notes \*; 47, notes ", '«, '» ; 117, ;
;
'^'
note^. Ecclesiastes, 45, notes ^, " ; 46, note * ; 47, note '• ; 84, note ^. Isaiah, aiah, 29, note '« ; 32, note '» ; note ^ ;: 47, uoie i/, 47. 43. not( to, 38. noie oo, note ^ ;: 43, 38, •
"' ''' note '- '^ ":,nc note ^' note '' ; 52, 51 ; 13 '^ 84. note '» 87. 87, 79, note ' : 84, ; note ". '^ '^ no Jeremiah, 45, note 46,, notes ; *« '% '8; 51, note^' no 57, note ; 89' 61 61, note 3 ; 76, note " ;; 89, note uoie ^.. Lamentations, 71, note '^. ."^Q F.7PVipl Ezekiel, note »; 68, note ^; 39, 98, note ". ,
;
:
,;
;
B. '
Badonicus Mons,'
its siege,
34.
Basil, of Cesaraea, St., reference to his conduct, 85. 11, Belgica, Gallia, its divisions, note ".
The Holy, passages
Bible,
the
'
Vetus
cited from
Italica' version of, viz.
1
Hosea, 62, note
*•
;
Habakkuk, 62, note
OlD TfSTAMENT. Genesis, 77, note '". Exodus, 78, note •• Deuteronomy, 39, note notes =', ^. 1
Samuel,
49, notes 86, note '. Samuel, 50, note '. Kings, 50, noles '^, ^'
note
2 1
^ "
=®
;
',
'«.
;
'.
'«.
Zephaniah, 64, note ** ; 95, note ''. Haggai, 65, note ^*. Zechariah, 65, note '* 95, note ". Malachi, 65, note =>" ; 96, note '«. ;
*®
46,
;
'^ ;
•
79,
;
80, note
93, note
Joel, 92, note '*. Amos, 63, note ; 93, note '. "^. iVlicah, 64, note "^ ; 93, note
51, noles
Apocryphal Books. Esdras, 67, note '. Ecclesiasticus, 71, note ". Wisdom, Book of, 69, note " note ".
;
70,
INDEX.
220 New
subdued by the Romans, 15 their Rome, 21 their first embassy to vainly oppose second embassy, 22 the attacks of the Scots and Picts, miserable condition to 24, 25 which they are reduced, 25 their embassy to Aetius, 26 their proinvite the Saxons, 30 fiigacy, ib. by whom they are massacred, 31, 32 many of them save themselves by going abroad, 32 gain a victory over the Saxons, 33 their condition when Gildas wrote, 34 the princes rebuked individually, 37-47 gene;
Testament.
;
Matthew, Gospel
of, 38, note ^ 46, note ^; 48, note " ; 101, 'o 103, notes '0, 22; 102, note notes 3, 23 116^ notes % »5, =3^ «^ ^. John, Gospel of, 84, note Acts, 75, note ^ ; 85, nole ^' ; 113, 117, note '^. note' Roinans, Epistle to the, 71, note '^ ; 104, note "'*'. Corinthians, First Epistle to the, 106, note ", 78, note '^
;
;
;
.
;
;
;
;
;
;
;
;
;
Second Epistle to the, , 79, note'; 106, note ^*. to the, Galatians, Epistle 41, note ". Ephesians, note '.
Epistle
to
;
rally, 47.
108,
the,
Philippians, Epistle to the, note '-^. Colossians, Epistle to the, note "*. Thessalonians, First Epistle to 108, note -'. Timothy, First Epistle to, 41, 23; 114, note». Epistle to, , Second note^O; 110, note '*. Titus, Epistle to, 76, note '^ ;
note
;
71,
Cair-Eden, '
109, the,
see
Caput Muri,'
Kair-Eden. see VVallesende.
Christ.birth of, 15, 16. Christianity introduced into Britain, 16. Cichica Vallis,' 24. Clergy, the British, rebuked, 72. Coinage, British, impressed with the iraage of the Roman emperor, 15. Conan, Aurelius, rebuke addressed to him, 39. Constantine, rebuke addressed to hira, '
note
109,
110,
^.
Hebrews, Epistle to the, 48, note ^^. Peter, First Epistle of, 47, note ^ ; 111, note '6. Second Epistle of, 111, ,
37.
Connac, 35. Cuneglas, rebuke addressed to him, 40.
'^.
note Boadicea, (in the
note Britain, general observations upon its degraded condition, 3 ; its position and description, 11 ; its contumacy,
12 19
;
D.
her rebelHon alluded to, opinion of Camden,) 14,
23.
styled
'
Romana
insula,'
15,
happy condition of the church infected by the Arian hein, 18 seized by JMaximus, 20 resy, 19 ;
Damnonia,' see Devon. Demetia, Vortipore prince addressed to him, 40. Devon, Constantine prince '
of,
rebuke
37. Diocletian, persecution of the Christians under, 16 ; its duration, 18. of,
;
;
exposed
;
the irruptions of the Scots and Picts, Ib., 22 ; its sovereigns rebuked, 36. to
Fountains,
documents, destroyed when Gildas wrote, 13. British coinage impressed with the image of the lloman emperor, 15. Britons, subdued by the llomans, 14 ; rebel
against
their cowardice
the
and
Romans, infidelity
the subject of a provcrb, 15
;
ih.
;
made again
divine
honours
them by the Britons, 13.
British
'
Gallia Belgica,' 11.
Galloway, the sea of, 6. ' Galwadia,' sce Galloway.
paid
to
121
IISDEX. Gildas, his object in writing this 34 1 ; the year of his birtli, work ' De regibus Britonum' ''. tioned, ib. note ' Gildas Sapiens,' theyear ofhis promises to write a larger 7 ib. ; the aulhor of the present ;
O.
work, ;
his
menbirth.
Ordination service, extract from the ancient British, 110,111,113,114, 115.
work, work,
11, note '. Gurthrigern, king of the Britons, the Saxons invited at his suggestion,
30.
Paul,
reference to his raartyrdom,
St.,
82. Peter,
his
reference to
St.,
martyr-
dom, 82. I.
Idols remainingin Britain when Gildas wrote, 13. Ignatius, St., reference to his martyrdom, 83 ; extract from his Epistle to the
Romans,
ib.
litutus, St., preceptor of
46, note
Philo, asaying of his quoted, 26. Picts, their irruptions into Britain, 21, 22, 24 ; settle in the northern districts, 27. Polycarp, St., extract from his epistle
to the church of Smyrna, 84. Porphyry, a saying of his (juoted, 13.
Maglocunus,
**.
R. J.
Rivers, divine honours bestowed upon, brother of our Saviour, reference to his martyrdom, 82. , the brother of John, reference to his martyrdom, 82.
James,
St., the
Julius, St., his martyrdom, 17.
in Britain, 13.
Romans, extent subdue
Britain, 23. Roiiian Wall,
6;
its
of their conquests, 14
Britain,
ib.
they
;
and extent, 24; broken
position
i(s
21,
erection,
through by the ScoU and
K. city, its posi-
tion, 6, 7.
Saxons, the, invited into Britain, 30 their arrival,
M.
BritODs, 31 their
Maglocunus, rebuke addressed
to
him,
42. '
Mons.' Badon,
Mount note
paid
the
Briiain, 19, 20. see
'
Badonicus
siege
of,
34,
'.
Mountains
Picts,
25.
Kair-Eden, an ancient
Maximus seizes upon Mons Badonicus,'
;
leave
in Britain, divine honours
to, 13.
;
ih.
;'
cnielties,
;
quarrel witli the
ravage Britain,
32
;
defeated
ib.
;
by
Aurelius Ambrosius, 33. Scotland, ' IMare ScotiEe,' 7. Scots,
iheir
irruptions
into Britain,
21, 22, 24. Severn, the river, its importance, 1 1 ; ' Mons Badonicus' situated near, 34. Severus, the wall built by him, 6, 7. Stephen, St., reference to his martyr-
dom, 82.
N. Nicolaus, the heretic, 75. ' Norwagia,' see Norway. Norway, the sea of, 6. Novatus, the heretic, 76.
Thames, the
river, its
importance, 11 it, through ;
miracle connected with St. Alban, 18, note ^
3 K
122
INDEX.
Tinemuthe, termination of the Roinan
Wall Treves,
near, 7.
the
capital
cunda, 11, note » his seat of
V. ^^
of ;
Belgica
Maximus
Se-
.
^'ort»PO'e.
r
^
,
,
P"nce of Demetia, rebuke
addressed to him, 40.
fixes
^
empire there, 20.
Waliesende, termination of the
Wall
there, 7.
THE END.
LOMDON PrilNTEl)
:
BY SAMUEL liliNTLEY,
Dorset Street, Fleet Street.
Roman
PLEASE
CARDS OR
DO NOT REMOVE
SLIPS
UNIVERSITY OF
DA 14-0
G5 cop.2
FROM
THIS
TORONTO
LIBRARY
Gildas Gildas De excidio Britanniai