Rare jongens die lama's

Vergeet de proefmuizen en de laboratoriumratten. De jonge chemicus Daniel Scholl zoekt naar een geneesmiddel tegen mucoviscidose met behulp van… lama’s.

De lama’s staan op een discrete plek, ergens in Oost-Vlaanderen. Daniel Scholl (28), doctoraatsonderzoeker aan de ULB, heeft ze één keer bezocht. Het was liefde op het eerste gezicht. Daniel Scholl: “Lama’s zijn kuddedieren, maar ze hebben toch een eigen persoonlijkheid. Sommige waren nieuwsgierig, andere arrogant, nog andere reageerden wat agressiever. Spuwen? (lacht) Dat gebeurt. Maar alleen als ze kwaad worden.”

Als een stelling rond het huis

Lama’s zorgen momenteel voor een revolutie in zijn onderzoeksdomein: mucoviscidose waarbij de eiwitten beschadigd zijn door de vaak voorkomende F508del-mutatie. Hoe werkt het? Daniel Scholl: “In de slijm-producerende cellen in de longen zit een eiwit. Dit eiwit gaat in het membraan van de cel zitten en reguleert van daaruit onder meer de vochtproductie in de longen. Bij muco werkt dit eiwit niet goed, door een genetische afwijking. Er zijn al meer dan 2.000 afwijkingen gevonden, maar de F508del-mutatie komt het vaakst voor. Ze zorgt ervoor dat het eiwit niet stabiel is en door de cel wordt afgebroken nog voor het het celmembraan kan bereiken. Wij zijn op zoek naar een middel dat dit uiteenvallende eiwit opnieuw stabiel maakt. Je kan het vergelijken met een stelling die een huis ondersteunt als dat dreigt in te storten.”

In het laboratorium lukt het

Hier komen de lama’s op de proppen. De onderzoekers spuiten een deeltje van het eiwit bij het dier in. Oei, een indringer, denkt het afweersysteem van de lama, en het produceert prompt antilichamen. Daniel Scholl: “De antilichamen van lama’s hebben unieke eigenschappen. Ze zorgen ervoor dat het beschadigde eiwit gestabiliseerd wordt. Net wat we zoeken! We tappen wat bloed van de lama af en in het labo kunnen we hieruit de antilichamen gericht tegen het F508del-eiwit halen. Deze antilichamen splitsen we vervolgens op in verschillende stukjes. Die stukjes, we noemen ze nanobodies, zijn in staat om zich binnenin de longcellen aan het slechtwerkende eiwit te hechten en het weer stabiel te maken. In een proefbuisje lukt dat al goed, of het ook in de echte wereld zal lukken is nog een zeer groot vraagteken. En zelfs dan moeten we nog veel stappen zetten vooraleer we een echt mucomedicijn kunnen creëren.” Lama’s zijn schattige beestjes, maar niet de enige dieren die bruikbare nanobodies kunnen produceren. “Haaien hebben een gelijkaardig immuunsysteem. Maar dat leek ons toch iets minder handig.”