Babaeski rüştiyesi

1

Öztabak, Mucit, Kaybolan binalarımız, Rüştiye, Babaeski,

Mayıs-2018

KAYBOLMASIN Rüştiye Mimar Mucit ÖZTABAK

Mayıs 2018 Babaeski

1

2

Kaybolan Binalarımız RÜŞTİYE Hazırlayan: Mucit Öztabak Bilgisayar aracılığı ile basılıp çoğaltılmıştır.

Babaeski-Eylül 2015

2

3

ÖNSÖZ Kaybolan Binalarımız projemin alt başlıklarından biri olan bu yapı halen mevcuttur. Bu nedenle ‘Kaybolmasın’ adı ile mevcut yapıları toplamaya çalıştım. Bu yapı ile çalışma yapmak oldukça zordu. Mülkiyeti ve tahsislerinden dolayı iyi bir inceleme ve evrak toplama yapılamadı.

Daha çok görgü tanıklarının anılarına başvuruldu. Önemi anlaşıldı. Ama bu çalışmanın yetersizliği de anlaşıldı.

Umarım.

Uzman araştırmacılar tarafından daha detaylı araştırmalar ile fotoğraf arşivi oluşturulur.

Konuyla ilgili evrak, belge ve kaynakça edilip araştırmacıların hizmetine sunulur. Röleve çizimleri ve raporları yaptırılır.

Yapmaya çalıştığım bu araştırmada binayı inceleme izin veren İlçe Garnizon Komutanlığı Misafirhane Komutanlığı yetkililerin misafirperverliğine ve İlçe Halk Eğitimi Müdürlüğü yetkilileri Teşekkür ederim Ayrıca mahalle sakinlerinden ve ilk kız mektebi öğrencilerinden Sayın merhume Huriye Giraylar Ekşioğlu1, Fotoğrafları ile desteğini esirgemeyen Sayın Levent Eker, Sayın Erol Peközcan ve bilgisi, teşvikleri ve anıları katkılarını esirgemeyen merhum Sayın Mehmet Turhan’a teşekkürü borç bilirim.

ÖZET Babaeski’de kaybolmasını engellemek ve önceden önlemek için önlem alınmasına dikkat çekmek, ilgililer ile yetkililerin özen göstermelerine neden olmak için elde var olan belge, fotoğraf ile yaşanmışlıkların anılarını kayıt altına almak için vesile olacağı ümidi ile kaleme alıyorum Binanın konumunu, dönemlerine göre geçirdiği değişimleri, yapım teknikleri ve cephe bezemeleri, ilgileri harita ve planlar yazımın kapsamı olmuştur. Kitabe okuması ile Başbakanlık Osmanlı Arşivleri belgeleri incelendikçe kesin bilgilere kavuşulacaktır.

Kırklareli İl yılığı 1967 içeriğinde bu yapı ile ilgili bilgi bulamadım. Hamamın yanındaki Hamam Sokak ile Adil Onat Caddesi kesişim yerindedir.

Babaeski merkezde bulunan Askeriye tarafından kullanılmakta (sonradan halk eğitimi için milli eğitime tahsis edildi) olan yapı yığma malzeme ile bodrum ve zemin katlı olarak inşa edilmiştir.

Yapının cephesi plastırlarla hareketlendirilmiş olup bodrum kat pencereleri demir korkulukludur.

Sonraki dönemlerde yapıya bitişik ikinci bir bina yapılmıştır

ABSTRACT The building, which was used by the military in the center (which was later allocated to national education for public education), was built with stacking material and basement and ground floor. The facade of the building is moved by plastic and the basement windows are railing Iron. A second building adjacent to the building was constructed in the following periods.

Key words: Bulgarophyon, Boulgarophygon, Bourtoudizos

Θράκη Traki, Тракия Trakiya, Thrace,

Baba-yı atik, Babaeski Huriye Giray: Belediye başkanlarından merhum Ahmet Ekşioğlu’nun ikinci eşi, Verem savaş dispanserinden emekli merhum Aslan Ekşioğu’nun annesidir. Annededesi belediye reislerinden, kuvveyi milliyeci ve İttihat ve Terakki Cemiyeti Babaeski yönetim kurulu üyelerinden Mehmet Aslan Giraydır.

1

3

4

GİRİŞ Babaeski’de ve birçok yerleşim yerinde eski yapılar yıkıldığında yakında kapılan yeni binada da kullanılır. İşlenmiş taş, ahşap veya pişmiş topraklarda işlenmiş malzemelerde yeni inşaatta uyumsuz olarak kullanılırlar. Ancak günümüzde betonarme inşaatlarda bu malzemelerin kullanılması zorlaştı. İşlenmiş malzeme ile eski yapı tamamen kaydoldu. Yeni kuşaklara aktarılamaz oldular bu da kent kültüründe eksikliklere neden oldu.

Yapı ile ilgili öncelikle halihazır fotoğraf çalışması yapılmalı. Bu çalışma ile birlikte konusu bu yapı olan fotoğraf yarışması düzenlemeli. Uzman bir veya birkaç fotoğraf sanatçısından sanat değeri yüksek fotoğraf kareleri çekmesi istenilmelidir. İlgili kurum (kültür ve sanat kurumları) kampanya düzenleyerek her yerden dijital fotoğraflar edinmeyi sağlamalı ve bunu sürdürülebilir hale getirmelidir. Bu yapı için ayrıca Başbakanlık Osmanlı arşivleri ve Başbakanlık Cumhuriyet arşivlerindeki araştırmacılardan faydalanıp belge ve evrak kopyaları toplanmalıdır. Edirne salnameleri ve Kırklareli il yıllıklarındaki yapı ile ilgili açıklamaları belgelendirilmelidir.

Rumeli’nin doğusunda kamu yapıları arasında önemli bir yer tutan okul yapısı döneminin mimarisini yansıtmaktadır. Ayrıca Babaeski’de kamu yapıları arasında bezemesi en zengin olan yapıdır. Söve silmelerinin yanı sıra plastları ve ön cephe alınlık bezemesi2 örnektir.

Elimde olan bazı bilgileri konuyu ilerletecek kişilere ulaştırmak ve onlarla paylaşmak amacıyla bu çalışmayı yapmaktayım.

Harita-1-2 : Kadastronun kısmi 2 paftasında ve 1937 onaylı halihazır haritada okulun konumu

Hacı Hasan Mahallesi kadastronun 2 pafta 72 ada 1 parsel sayılı arsa üzerinde, 507971,563; 4586360,16 koordinat değerinde olan gayrimenkuldür. Hamamın yanındaki Hamam Sokak ile Adil Onat Caddesi kesişim yerindedir.

Babaeski merkezde bulunan Askeriye tarafından kullanılmakta (sonradan halk eğitimi için milli eğitime tahsis edildi) olan yapı yığma malzeme ile bodrum ve zemin katlı olarak inşa edilmiştir.

Yapının cephesi plastırlarla hareketlendirilmiş olup bodrum kat pencereleri demir korkulukludur.

Sonraki dönemlerde yapıya bitişik ikinci bir bina yapılmıştır3 Ayrıca Kırklareli İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü, Kültürel Varlıkları Koruma Envanteri kayıtlarında, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca. 21.02.2014 yılında, 1567 nolu karar ile korumaya alınmıştır. Nerdeyse yapımından 100 yıl sonra.

1931 yılı tapu senetleri kayıtlarında sınırları Sağı yol solu Mantooğlu dükkanı arkası arabacı Dimitri ve Mantooğlu dükkanı cephesi yol olarak geçen, bu gayrimenkul tahtani maa müştemilat 2 3

4

Günümüzde bu saçak parapeti yoktur. Ancak eski fotoğraflarda gözükmektedir.

Kırklareli İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü, Kültürel varlıkları koruma envanteri; kayıt no: 39-02-878

5 İnas mektebi olarak idare hususiyesi namına kayıtlı olup bu kere üst katta 4 oda 1 salon ve alt katta 1 salon inşaa edilmiş ve bu süratle tastih Kırklareli Valisi Cahit Ortaç tarafından verilen 10-7-1951 tarihli ve 1/1667 nolu vekaletname ile ‘talp edilmiş ve talep vecile tashihan tescil edildi’ kaydı düşülmüş. Hacı Hasan Mahallesinde mahalle içinde 614 m2 büyüklüğünde bu yer için “Tahtani maa müştemilat inas mektebi iken şimdi üst katta 4 oda 1 salon ve alt katta bir salonu hali mektep” olarak tarif edilmiş. Bu tapuda ki işlem Kırklareli Valiliğinin 1940 mayıs’ında, 40/7 nolu kayıt nolu evrak üzerine yapılmış4.1936 yılına ait bir tapu kaydında komu dükkan tarif edilirken bu binanın Hastane olarak Kullanıldığından bahsedilmiş.5 Hem bodruma inen merdivenler hem Köşeden avludan binaya giren merdivenler taştan yapılmıştır. Asıl kuzeyde giriş deki merdivenler yok olmuş şimdi Batıdan giren merdivenler döşemesi mozaik ile yapılmıştır.

Yapı yapıldıktan sonra inaz mektebi olarak hizmet vermiş. 2 sene 2 ay işkal sırasında öğrencileri, rum öğrenciler ile birlikte 1914 yılında yapılan İlk Mektep okulunda öğretimi rumca görmüşlerdi.6

TARİHİ Sıbyan mekteplerinin düzeltilmesi ve onlara bağlı olarak yeni ve ikinci sınıfı olacak mekteplerin açılması gündeme geldiğinde II. Mahmud bu ikinci sınıf ismini beğenmeyerek “Mekâtib-i Rüşdiye” adını vermiştir. II. Mahmud tarafından isimlendirilen rüşdiye mekteplerinin ilki, bürokrasiye memur yetiştiren Mekteb-i Maârif-i Adlî ve Mekteb-i Ulûm-ı Edebiye-i Adlî olmuştur.

22 Temmuz 1853 tarihinde ülke genelinde 25 rüşdiye mektebi açılmasına karar verilmiştir.

Bu arada kızların eğitimi ele alınmış ve 1859 yılında ilk kız rüşdiyesi olan Cevri Kalfa inas Rüşdiyesi açılmıştır. 29 Ocak 1890 (R. 17 Kanûn-ı Sânî 1305) tarihinde idadî mektebi bulunan yerlerdeki rüşdiyeler lağvedilerek ödeneklerinin idadîlere verilmesi kararlaştırılmıştır. Bundan üç gün sonra da ??????? iradesi çıkartılarak idadîlerle rüşdiyeler birleştirilmiştir. Böylece rüşdiyeler bu mekteplerin ilk üç sınıfını oluşturmuştur.

II. Meşrutiyet’ten sonra ise rüşdiye mekteplerinin ibtidâî mekteplerle birleştirilmesi çalışmaları yapılmıştır. 1913 yılında Tedrîsât-ı ibtidâiyye Kanûn-ı Muvakkatı ile bu durum gerçekleşmiş ve rüşdiye mektepleri ibtidâî mektepler içinde eritilmiştir. 1869 Maârif-i Umûmîye 4

Tapu senedi kaydı, Ağustos 1951 gün ve 69 sıra no ve 313/18421sayfa nosu

5

C evvel 936 102 356/1617

sıra Sahife veya defterhane Yüzölçümü

Arkasında bir miktar avluya şamil bir bab hane Hacı hasan Çarşı Sağı Belediye dükkanı ve belediye bahcesi solu tapucu şevket karısı semiha dükkanı ve kısmen Ziya celik ve Mahmut karısı Fırın ve evi arkası Hastahane bahcesi (m: neresi? ) Önü yol Hazineyi maliyenin malı olduğu kaza tapu komisyonunun 12 12 936 tarih ve 33 nolu kararı ile badet tastik hazinece bir müzayede satıldığı ve son taksidin tediyesine kadar hazineye birinci derecede ipotek kalmak üzere maliyeyi izafetten mal müdürünün satmasınından tescil olunmuştur.

6

5

Söyleşi-2015- Babaeski, Huriye Giraylar(1912-1997), Babaeski belediye başkanı Aslan Giray’ın torunu

6 Nizâmnâmesi’ne göre kız (inas) rüşdiyelerinde öğretim 4 yıl olacak ve Muhtasar (kısa) Tarih okutulacaktır. 28 Haziran 1896’da erkek rüşdiyeleri 3 yıl olmasına rağmen inas rüşdiyesi müfredatı 6 yıldır.1879/1880 (H. 1297) yılında rüşdiyelerin öğretim süresi değişmemiş olup 4 senedir. 1895/1896 (R. 1311) tarihinde rüşdiyelerin öğretim süresi 3 seneye düşmüştür. Bu dönemde yani II. Abdülhamid döneminde sıbyan mekteplerinden tarih dersi, rüşdiye mekteplerinden ise umûmî tarih kaldırılmıştır. 1891/1892 (H. 1309) yılında kız rüşdiye mektepleri hâlâ 4 senedir.

Babeski için Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde; “açıklandığından beri sülüs ve rik’a muallim maaşı tahsis edilmeyen Baba-yı Atik Rüştiyesinde bu dersler fahri olarak okutulmakta olduğundan, bu mektebde bu dersleri okutacak ehil birinin, olmazsa halen fahri olarak ders veren şahısların imtihan edilerek numune yazılarının, içabına bakılmak üzere (İstanbul’a) gönderilmesi 7 ne karar verildiği”ne dair belgede vardır.

Yetersiz görülen Babaeski Kazası İnas İbtidaisi Muallimesi Adviye Hanımın, İskeçe İnas İbtidai Mektebi Muallim-i Saniliği'ne nakli ve eski görevinden ayrılıp yeni görevine başlayış tarihlerinin bildirilmesi8.a-1906 da okul var Ayrıca; Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde “Babaeski rüştiye binasının acil tamiri (10-Eylül1907) 9” için ödenek istenmiş, ve “Baba-yı atik Kasabasında inşa edilen İnas Mekteb-i İbtidaiyesi’nin (8-Ekim-1907) resmi açılışın yapıldığı10” konusunda da bilgi verilmiştir. Bu okulun binasının ne zaman yapıldığına dair bir belgede olabilir. Bu evraktan, biz, 1906-7 yılından önce var olduğunu anlayabiliriz. Ancak kitabe bu konuya kesin yanıt verecektir.

Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde Açıklandığından beri sülüs ve rik’a muallim maaşı tahsis edilmeyen Baba-yı Atik Rüştiyesinde bu dersler fahri olarak okutulmakta olduğundan, bu mektebde bu dersleri okutacak ehil birinin, olmazsa halen fahri olarak ders veren şahısların imtihan edilerek numune yazılarının, içabına bakılmak üzere gönderilmesi.11 karar verildiğine dair belgede vardır. Bu belgedeki tarih (26 ekim 1889) binanın ve İbtidaiye den önce rüştiyenin ve binanın olduğunu kitabe Çevriyazı(= transkriptin) yapılana kadar kabul edebiliriz.

Başbakanlık Osmanlı Arşivlerinde “Baba-yı atik İbtidai mektebi muallimi nalbat Salih ağanın oğlu Ahmet Selami Efendi. Tatar pazarcığı doğumlu12 atandığına dair” belge de mevcuttur.

Sırasıyla Kız İlkokulu -Hükümet Tabipliği-Orta Okul-Kız Meslek Lisesi- Jandarma - Askeri Misafirhane oldu.

1903 maarif salnamesine göre 1890 da Babaeski’de bir Rüştiye (ortaokul) bulunuyordu. Bu okulun 25 öğrencisi vardı. Ayrıca kasabada bir de Rum Okulu vardı. Bu okul 1880 yılında faaliyete geçti. İlkokul şimdiki askeri misafirhanenin olduğu yerdi. Yunan işgalinde Atatürk13 ilkokulunu ikiye bölmüşler yarısı Rumca yarısı Türkçe eğitim verirdi. 14

BOA; 1/Ra/1307 tarih(26 ekim 1889), Dosya no: 113-Gömlek no: 73 BOA: :15/Ra/1324 26 nisan 1906 (Hicrî) tarih, Dosya No:926 Gömlek No:59 Fon Kodu: MF. MKT. 9 BOA; 02/Ş/ 1325 (10-Eylül-1907) tarih, dosya no: 1015- Gömlek no: 54 10 BOA; 01/N/ 1325 (8-Ekim-1907) tarih, dosya no 1209- Gömlek no: 58 11 BOA; 1/Ra/1307 tarih(26 ekim 1889), Dosya no: 113-Gömlek no: 73 12 BOA; 1863 ) tarih, dosya no 7- Gömlek no: 25 13 Öztabak, Mucit, Kültür Varlığımız-İlkmektep-Şubat, 2015 14 Söyleşi- 2015- Babaeski, Huriye Giraylar(1912-1997), Babaeski belediye başkanı Aslan Giray’ın torunu 7 8

6

7

Fotoğraf-1 Mimar Mucit ÖZTABAK Yerel Yakın Tarih Babaeski Fotoğraf Arşivi

KİTABE Bu binanın eski fotoğraflarda da gözüken kitabesi binanın bodrum katında bir kör pencere içinde muhafaza edilmektedir. Fotoğraf-1 de gösterilen kitabe 2000 li yılların başında çekilmiştir.

Ancak Osmanlıcası ve transkriptini yaptıramadım. Profosyonel yardım almak gerekir. Osmanlıca bilen birkaç tanıdıktan da yanıt alamadım. Arkasında bir kurum dursa idi daha kolay transkriptini yaptıracağımı düşünüyorum. Kitabenin ne zaman yerinden indirildiği, yeni yerine ne zaman konulduğunu tespit edemedim.

Binanın eski kısmına bodrumdan girildiğinde, doğuya dönüldüğünde, güney cephesine dayalı bir holü vardır. Bu holün güneye bakan bodrum pencereleri kapatılmış oluşan nişlerden birine bu kitabe konmuştu. Ancak son gittiğim de 2017 yılında bu kitabe üzerinde kalın beyaz kireçle oymalar kapatılacak şekilde boyandığını gördüm Kitabenin asıl yeri girişin hemen üzerinde fotoğraf 2 de gözükmektedir.

7

8

YAPIM 1. Dönem 1950-1951 yılına kadar.

RÜŞTİYE Fotoğraf-2 Mimar Mucit ÖZTABAK Yerel Yakın Tarih Babaeski Fotoğraf Arşivi kaynak: Huriye Giray Ekşioğlu

Cepheleri: Kuzey Giriş Cephesi: Binanın girişi kuzey tarafındadır. 6 Altı sıra rıht-basamak yukardan küçük sahanlık ile girilirdi. Kapı masif, ahşap, tablalı iki kanatlıdır. Kitabe şimdilerde yoktur ama asıl yeri kapı üzerindedir. Bodrumu vardır. Güney cephesine bakan cephede bir koridor ile kuzeydeki cephede odalar vardı.

Tahtani maa müştemilat İnas Mektebi iken şimdi üst katta 4 oda 1 salon ve alt katta bir salonu hali mektep15. Cepheleri yönleri-bezemeleri cephesi plastrlarla hareketlendirilmiş. Zemin kattaki odaların iç sofaya açıldığı düşünülebilir.

Fotoğraf 2’de görüldüğü gibi söve ve silmeler pencere kenarlarını dolaşmış, kapı ve pencerelerde üst başlık üstünde eğimli yay silmelerle bezenmiştir. Bodrum kat pencereleri de aynen söve ile bezenmiş ve kat silmesi kullanılmıştır. Saçak gizli, parapetli olarak, sadece bu cephede yapılmıştır. Parapet bitişi alaturka kiremitle yapılmıştır. Köşelerinde plastrlar vardır.

15

8

Tapu senedi kaydı, Ağustos 1951 gün ve 69 sıra no ve 313/18421 sayfa nosu

9

Güney Cephesi: Güney cephesin, kuzey cephesinde olduğu gibi ortada bir çıkış kapısı ile merdivenler aracılığı ile avluya çıkılırdı. Bu cephede pencere ve kapılarda bezemelerle aynıydı. Çatıda saçak vardı.

Batı – Doğu Yan Cepheleri: Pencere etrafı söve ve silmelerle bezenmiştir. Yan cepheler simetri ve aynıdır. Yan cephede kapı yoktur. Batı tarafına ilave edilen yapı kısmen cephesini kapasa da geri kalan kısımdan inceleme yapma imkanı vardır. Çatı saçakla bitirilmiştir. Doğu cephesinde bodruma giriş merdivenleri vardır. İlk yıllarda merdiven aşağıdaki krokilerde ki gibiyken şimdi. Doğu cephesi dikine olmuştur.

plan-1-yapının tespit edilebilen ilk şeması kat planları Çatı: Alaturka kiremit ile örtülü olduğu gözükmektedir. Saçaklar ahşap mertek sarkmasıyla yapılmıştır. Ön cephede parapet ile alınlık yapılmıştır.

Duvar Dolgu tuğlası ile iki tuğla kalınlığında üst dış duvarlar yapılmış. İç duvarlar bir tuğla kalınlığında yapılmıştır. Bodrum kat taş duvar ile 50cm kalınlığında yapılmıştır.

9

10

2. Dönem 1951 sonrası (1961)

plan-1 binanın ilave edilen kısım ve kirişi arsa üzerindeki konumu Bu dönemde ihtiyaç olan ortaokul bu binaya ilave olarak yapıldı. Daha önce ortaokul talebeleri Askeri araçlarla Lüleburgaz’a gidiyorlardı. Yatılı okullarda ve civar kentlerde okuyanlar da vardı. Yapılan ek bina 1950-1951 yılında öğretime açıldı16. İlave inşaat yığma olarak yapıldı. İlave kat bodrumludur. Zemin ve bodrum kat birbirlerine bağlanmıştır. Ana giriş şimdiki Hamam Sokak’tan geniş bir merdivenle verilmiştir. Bodrum katta derslikler ve işlikler düzenlenmiş, zemin katta ise dersliklerden başka idare odaları, ve personele ait odalar teşkil edilip öylece kullanılmıştır.

plan-1 binanın ek yapıldıktan sonraki halini gösteren şeması –kat planları

Krokide kırmızı ile gösterilen kısımlar ilave kısımlardır. Bu ilave yapılırken avlu merdiveni yeni binanın birleşme köşesine taşınmıştır. Avluya açılan bodrum kat pencereleri zemin kattaki dış kapı ile merdiven iptal edilmiştir.

16

Söyleşi- 1 Mart 1992- Babaeski, Mehmet Turan, (2 Ağustos 1909 (1325)-);Belediye Yazı İşleri Müd.

Bu bina doğuya dönüldüğünde ortada bir holü vardı. Daha sonra sağ ve sol tarafı ile bodrumlar ilave edildi. Ortaokul 1950-1951 yıllarında 23 mevcudu ile Şeker Fabrikası, halk ve belediye yardımı ile burada açıldı.(Mehmet Turhan) . Okul ilk müdürü Enver Çokeldi.

10

11 3. Dönem 1961 sonrası (1980) 1961-1962 öğretim yılında Fatih Caddesinde yeni yapılan okul binasına ortaokul taşındı.

Sayın Mustafa Bederli17 “-Ortaokulda öğrenciydim. Yeni okula alet edevatımızı biz taşıdık. Sıraları ikişer kişi olarak ellerimizle arka sokaklardan götürdük “ dedi.

Sonrasında Kız Meslek Lisesi olarak kullanıldı. Yeni planı işlevi ile kullanıldı ve İhtiyaca yanıt verdi. Ama yine de değişiklikler ve onarımlar yapılmış olabilir. Örneğin bu dönemde çatı da Marsilya tipi kiremitle kaplandı.

Fotoğraf 3 - 1950 sonrası konumunu gösteren fotoğraf Mimar Mucit ÖZTABAK Yerel Yakın Tarih Babaeski Fotoğraf Arşivi

4-Dönem 1980 sonrası Bu dönemde askeri misafirhane olarak kullanıldı. Askeriye avlu yapıda neler yaptı pek bilinmiyor. Ast Subay Ordu Evi yıkıldığında (bkz: Ast Subay Ordu Evi )18 oda buraya taşındı. Bu arada yapıyı gezmiştim. Ancak fotoğraflayamadım. Askeriye Bodrum kat pencereleri ile eski yapının kuzey cephesindeki pencerelerini demir korkuluklarla kapadı. Dış cephelerini de gri renk hazır dış cephe sıvasıyla sıvadı.

Fotoğraf 4- 2003 yılından bir fotoğraf Mimar Mucit ÖZTABAK Yerel Yakın Tarih Babaeski Fotoğraf Arşivi Söyleşi: 2015; Mustafa Bederli (10-4-1949) Okulun öğrencilerinden, ÖZTABAK, Mucit, Kaybolan Binalarımız, Astsubay Ordu Evi ve Misafirhanesi, Temmuz, 2015 Babaeski

17 18

11

12 4-Şimdiki Durumu Askeriye sonrası boş bina Bodrum kat pencereleri ile eski yapının kuzey cephesindeki pencerelerini demir korkuluklarla kapadı. Halk eğitimi merkezi ek binası olarak kullanılmaktadır.

Pencerelerin tamamı beyaz renkte PVC yapılmış döşeme açık meşe renginde laminantla kaplanmış.

Saçaklar lambiri ile kaplanmıştır. Bahçede Müştemilatlar vardı. Bu yapılar askeriyenin kullanımındayken yapıldı. Ast Subay Ordu Evi taşındığında bahçeye yapılan müştemilatlardan biri mutfak ve fırındı. Bu yapılar şimdi halk Eğitimi Merkezi tarafından kullanılmaktadır. Son olarak 2012 yılında yapılan tescil işlemi sonrası belediye meclis kararı ile müdahaleler olmuş. Dış cephe Fotoğrafta 5 görüldüğü renklerle belediye tarafından boyanmış. Belediyeden aldığım bilgiye göre belediye meclisince yapılan bu müdahaleden kurulun bilgisi olduğunu söylediler.

Fotoğraf 5- 2017 yılına ait bina genel görünüşü Mimar Mucit ÖZTABAK Yerel Yakın Tarih Babaeski Fotoğraf Arşivi

Fotoğraf 6- iç avluda müştemilat Rölyeflerin hemen arkasında

12

13

DETAYLAR Mimarı belli değildir. Bu detaylar da duvarda tuğla örgüsü ile motif verilmiştir. Ön cephe olarak kullanılan giriş kapısı üzerinde kitabe yeri vardır. Sıva raspa yapıldıktan sonra analiz edilebilecektir. Tarihi Yapılışı mimarı hakkında kitabesinin okunması da fayda verecektir. Şimdi yapıda gözükmeyen parapet duvarı bezemesinde silme çıkıntı ve girdiler sıva ile yapılmış üstü de alaturka kiremitle bitirilmiştir.

Bahçesinde bazı müştemilatlar var. Bunlar askeri yenin kullandığı zamanda yapıldı. İlk önceleri yapıyı kullanan ve hatırlayan görgü tanıkları sadece bahçede WC olduğunu söylediler.

Ahşap olan bina doğramaları PVC pencereler ve kapılarla değiştirilmiş. Binada orijinal eleman kalmamıştır. Denizlikler Marmara Mermerindendir.

Ahşap olan giriş kapısı 2 kanattır, ancak şimdi buraya duvar örülmüştür. Demir profil ile kullanılmakta olan bahçe kapısı ilk dönemde nasıldı? Fotoğraflardan tespit edemedim. Ancak avlu kapısı olarak kullanılan kapı bu dönemde genişletilmiştir. Bu kapı ile bina arasındaki duvara Askeriyenin kullandığı döneminde fresk yapılmıştır.

Fotoğraf 7 -Cumhuriyetin ilanı rölyefi. Lüleburgaz’dan gelen biri tarafından yapıldı.

2015 yılında ihale ile edinildi. Belediye ihaleye çıktı. Konya’dan bir heykeltraş ihaleyi alıp yaptı.

13

14

Fotoğraf 8- Kurtuluş Savaşı Rölyefi

Fotoğraf 10- Giriş merdiveni. Dökme mozaikten yapılmadır. İlave binanın elemanıdır.1950 yılından sonra yapılmadır.

14

15

SONUÇ Yanan askerlik şubesi (günümüzde Ziraat Bankası) ile doğudan komşudur. Güneyinde dükkanlar vardı. Diğer yan tarafta hamam etrafını kaplayan dükkanlar ve Adil Onat’ın ahşap iki katlı konağı vardır.

II. Abdülhamid döneminde sayısız mektebin açılmasıyla hız kazanmış, II. Meşrutiyet devrinde de devam etmiştir. Bu süreçte, bilhassa Tanzimat eğitim siyasetinin temelini teşkil eden rüşdiyeler ilk olarak 1838 yılında açılmaya başlanmış, bilinen nitelikteki örnekleri ise 1847 yılından itibaren faaliyete geçmiştir. Rüşdiyeler, ilk zamanlarda ilkokul üstü hazırlık okulu, daha sonraları da ortaokul karakterine sahip kurumlar olagelmiştir. Vilayetlerde açılan modern anlamda ilk eğitim– öğretim kurumları olan rüşdiyeler, medreseler ile askerî okullar dışında, 1880‟lerden önce taşrada en yüksek düzeyde eğitim veren mektepler durumundaydı ve yaşadıkları mahallin sosyo-kültürel hayatında da önemli roller oynamaktaydı. Bununla birlikte, rüşdiye mezunları ise yaşadıkları çevrede entelektüel elitler arasında kabul edilmekteydi. Rüşdiyelerdeki eğitim süresi başlangıçta dört yıl iken sonraları altı yıla çıkarılmış; ancak 1863‟te beş, 1869 Maarif Nizamnamesi ile de yine dört yıl olarak kabul edilmişti. Ayrıca idadîlerle birleştirilen rüşdiyelerin eğitim süresi 1889 yılında iki yıla indirilip, 1892 yılında da üç yıla çıkarılmışsa da müstakil rüşdiyelerde dört yıllık öğretime devam edilmişti20.

1880‟lerden sonra idâdîlerin öneminin artmasıyla rüşdiyeler ikinci plana itilmiş, 1889‟da da idâdî bulunan şehirlerdeki rüşdiyelerin kapatılmasına karar verilmişti 1913 yılından sonra ise, ilköğretimin altı yıla çıkarılması neticesinde rüşdiyeler, ibtidâîlerle birleşerek birer ilköğretim okulu hâlini almıştır. 1875 yılında rüşdiyelerde okutulan dersler genel olarak şu şekildeydi. Birinci Sınıf; Dinî Bilimler, Arapça, Farsça, Türkçe Okuma, Hesap, Sülüs Hattı. İkinci Sınıf; Arapça, Farsça, Türkçe ve İmlâ, Hesap, Coğrafya, Sülüs ve Rik„a. Üçüncü Sınıf; Arapça, Farsça, Türkçe ve İmlâ, Hesap, Coğrafya, Tarih, Sülüs ve Rikia, Resim. Dördüncü Sınıf; Arapça, Farsça, Türkçe ve İnşa, Mebâdi-i Hendese, Coğrafya, Tarih, Usul-ı Defterî, Hesap, Rik’a Hattı, Önceleri bir üst mektebe öğrenci hazırlayan okulları ifade eden idâdî terimi, 1869 Maarif Nizamnamesi‟yle birlikte ilk kez bir ortaöğretim kurumu adı olarak kullanılmıştır. 1885‟den itibaren Sadrazam Said Paşa‟nın gayretleriyle ülkenin çeşitli şehirlerinde yeni idâdîler açılmaya başlamıştır. 1892 yılında idâdîler beş ve yedi yıllık olarak ikiye ayrılmış, vilayet merkezlerindekiler yedi, livalardakiler de beş yıllık olarak düzenlenmiştir. Bu her iki tip okul, rüşdiye sınıflarını da kapsamaktaydı. Kırkkilise İdâdîsi muallimlerinin Kırkkilise, Lüleburgaz ve Babaeski kasabalarındaki mekteplerle aynı çevredeki köy mekteplerini teftiş etmek gibi bir görevleri daha bulunmaktaydı19 Umarım. Rölevesi yaptırılır. Fotoğraf arşivi oluşturulur. Konuyla ilgili evrak, belge ve kaynakca edilip araştırmacıların hizmetine sunulur.

Kırkkilise İdâdîsi muallimlerinin Kırkkilise, Lüleburgaz ve Babaeski kasabalarındaki mekteplerle aynı çevredeki köy mekteplerini teftiş etmek gibi bir görevleri daha bulunmaktaydı 19

15

16

Fotoğraf 10 - 1950 öncesi konumunu gösteren fotoğraf Mimar Mucit ÖZTABAK Yerel Yakın Tarih Babaeski Fotoğraf Arşivi Levent Eker

KAYNAKCA 1-ÖZTABAK, Mucit, Kaybolan Binalarımız, Astsubay Ordu Evi ve Misafirhanesi, Temmuz, 2015 Babaeski 2- ÖZTABAK, Mucit, Kaybolan Binalarımız, İlkmektep-Şubat, 2015 3-AYAR Mesut Yrd. Doç. Dr. Kırklareli (Kırkkilise) Mekteb-i İdadisi Studies Volume 2 / 3 2010 4-Başbakanlık Osmanlı arşivleri 5- Kırklareli İl Turizm ve Kültür Müdürlüğü, Kültürel varlıkları koruma envanteri kayıt no: 39-02878 6- Mimar Mucit ÖZTABAK Yerel Yakın Tarih Babaeski Fotoğraf Arşivi

16