gyanamrithindiissuemay2013

Dece=le-met®eer

mebpe³e keÀer keÀuece mes ..

Hejef®evleve Heleve keÀer peæ[ ce veg<³e keÀe ceve meoe kegÀí ve kegÀí ef®evleve lees keÀjlee ner jnlee nw~ pewmee ef®evleve Jen keÀjlee nw Jewmee GmekeÀe mJeYeeJe yeve peelee nw~ kegÀí ueesie lees otmejeW kesÀ He´efle keÀu³eeCe keÀer YeeJevee jKeles ngS DeHeves efJekeÀeme ceW ner DeHevee mece³e Deewj DeHeves mebkeÀuHe meHeÀue keÀjles nQ~ Jes otmejeW mes Yeer iegCe ner uesles nQ~ Jes mJe-ef®evleve keÀjles ngS DeelceevegYetefle kesÀ jme ceW ueJeueerve jnles nQ, Hej-ef®evleve keÀjkesÀ DeHeves ceve keÀes cewuee veneR keÀjles~ DeeeqlcekeÀ MeefkeÌle kesÀ efJekeÀeme kesÀ efueS Deelce-ef®evleve DeeJeM³ekeÀ nw~ Deelce-efJemce=efle kesÀ keÀejCe ceveg<³e Mejerj mes DeHevee leeoelce³e mLeeefHele keÀj ueslee nw Deewj Ieesj osnYeeve ceW HeBÀmekeÀj efJekeÀejer, ogKeer Deewj DeMeevle nes peelee nw~ leye Deelce-ef®evleve Üeje ner Jen DeelceeefYeceeveer Deewj efveefJe&keÀejer yevekeÀj me®®eer megKe-Meeeqvle keÀer He´eeqHle keÀj mekeÀlee nw~ ceQ HeeB®e lelJeeW keÀe yevee efJeveeMeer Mejerj veneR Jejved meoe peeieleer p³eesefle, meJe&MeefkeÌleJeeve HejceefHelee HejceDeelcee efMeJe keÀer mebleeve p³eesefleefyevog Deelcee ntB ö Fme mel³e keÀer ienjer DevegYetefle nes peeves mes nceejs peerJeve ceW SkeÀ efoJ³e Deewj DeueewefkeÀkeÀ HeefjJele&ve Deelee nw~ meJe&MeefkeÌleceeve Hejceelcee keÀer mebleefle nesves Hej Yeer nce DeMekeÌle Deewj DemeceLe& kewÀmes nes mekeÀles nQ? Deevevo kesÀ meeiej Deewj Meeeqvle kesÀ meeiej keÀer mebleeve

nce ogKeer Deewj DeMeevle ke̳eeW nQ? He´sce kesÀ meeiej Hejceelcee kesÀ ye®®es Yeuee DeeHeme ceW ueæ[-Peieæ[ kewÀmes mekeÀles nQ? Fme lejn iegCeeW kesÀ meeiej Hejceelcee kesÀ efoJ³e iegCeeW keÀe ef®evleve keÀjves mes Jes iegCe nceeje mJeYeeJe yeveles peeles nQ Deewj Oeerjs-Oeerjs nce meJe&iegCe mebHevve yeve peeles nQ~ Deleë Deelce-ef®evleve Deewj F&MJej-ef®evleve ner Deelce-keÀu³eeCe keÀe SkeÀcee$e meeOeve nw~ efveefJe&Jeeo mel³e nw efkeÀ ceveg<³e otmejeW ceW Jener DeJeiegCe osKelee nw pees mJe³eb GmeceW efJeÐeceeve jnlee nw~ yee¿e mebmeej oHe&Ce cee$e nw pees nceejer Deelcee keÀes mel³e ªHe ceW He´efleefyeeqcyele keÀjlee nw~ Gme oHe&Ce ceW nce DeHeveer JeemleefJekeÀlee keÀe oMe&ve keÀj mekeÀles nQ~ F&<³ee&ueg J³eefkeÌle keÀes He´leerle nesiee efkeÀ meYeer ueesie Gmemes F&<³ee& keÀjles nQ~ DeLe&-ueesuegHe J³eefkeÌle keÀes meYeer ueesie Ieesj YeeweflekeÀJeeoer He´leerle neWies Deewj efJe<e³eer keÀes meejer me=ef<ì keÀece-Heerefæ[le ¢ef<ìiele nesieer~ peye nce efkeÀmeer keÀer Deesj SkeÀ Debiegueer Gþeles nQ lees yeekeÀer ®eej Debiegefue³eeB mJeleë ner nceejer Deesj Gþ peeleer nQ~ ³en Yeer efme× keÀjlee nw efkeÀ otmejs ceW pees DeJeiegCe nce osKeles nQ Jen nceceW Gmemes ®eej iegCee DeefOekeÀ efJeÐeceeve nw~ Deleë DeeO³eeeqlcekeÀ meeOekeÀeW keÀes Hej-efíêevJes<eCe ve keÀj Gve DeJeiegCeeW keÀer peæ[ DeHeves ceW ner Keespeveer ®eeefnS~ v

±

DeeeqlcekeÀ He´sce (mecHeeokeÀer³e) .....................4

He´Mve nceejs, GÊej oeoer peer kesÀ ..6 ± meef®e$e mesJee mecee®eej ...........8 ± `He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece .........9 ± efJeosMe ceW F&MJejer³e mesJee ......10 ± veMeeë veeMe keÀe Hewieece (keÀefJelee)13 ± oOeeref®e $eÝef<e pewmee leHe ........14 ± meMekeÌle keÀuece................17 ± Deelcenl³ee mes Deelceyeue keÀer ..19 ± Mejerj mes v³eeje nesves keÀer ......20 ± HeMeglJe kesÀ He´leerkeÀ oes penj.... 23 ± ye´ïeekegÀceej mìerJe veeje³eCe....24 ± meef®e$e mesJee mecee®eej .........28 ± efMeJeyeeyee keÀer í$eíe³ee.......30 ± leveeJecegkeÌle peerJeve kesÀ met$e .....31 ± meef®e$e mesJee mecee®eej .........32 ± DeeJeM³ekeÀ met®evee ............34 ±

meom³elee MegukeÀ Yeejle %eeveece=le Jeu[& efjv³egDeue efJeosMe %eeveece=le Jeu[& efjv³egDeue

Jeeef<e&keÀ 90 /90/-

DeepeerJeve 2,000/2,000/-

1,000 /- 10,000/1,000/- 10,000/-

MegukeÀ kesÀJeue `%eeveece=le' DeLeJee `o Jeu[& efjv³egDeue' kesÀ veece mes [^eHeÌì ³ee ceveerDee@[&j Üeje Yespeves nsleg Helee nwmebHeeokeÀ, DeesceMeeefvle efHe´befìbie He´sme, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve- 307510 (Deeyet jes[) jepemLeeve~ MegukeÀ kesÀ efueS mecHeke&À keÀjsW 09414006904, 09414154383 hindigyanamrit@gmail.com

mecHeeokeÀer³e ..

?

S keÀ yengle yeæ[e He´Mve ³en nw efkeÀ

efJe®eej keÀneB GlHevve nesles nQ? MJeeme uesves kesÀ efueS nceejs Heeme MJeeme veueer nw, veekeÀ mes MJeeme Deeleer-peeleer cenmetme nesleer nw Hejvleg Mejerj ceW keÀesF& efJe®eej veueer nw ke̳ee? veneR vee, lees efJe®eej keÀneB mes GlHevve nesles nQ~ peye nce Yeespeve Keeles nQ, Yeues ner DevOesjs ceW KeeSB, nceeje neLe meerOee cegBn ceW peelee nw~ Hejvleg peye nce mees®eles nQ, leye neLe meerOee cemlekeÀ Hej peelee nw~ FmekeÀe DeLe& ³en ngDee efkeÀ mees®eves keÀer MeefkeÌle cemlekeÀ ceW nw (cemlekeÀ efmej keÀe Deieuee efnmmee nw, mees®eles nQ lees neLe Deeies ner peelee nw, efHeíues efnmmes ceW veneR)~ Deye Deieuee He´Mve nw, cemlekeÀ ceW keÀesF& ef®evleve Debie nw ke̳ee? veneR vee~ JeemleJe ceW efJe®eej keÀjvee YeeweflekeÀ He´efke´À³ee veneR nw, ³en DeefOeYeeweflekeÀ, DeeeflcekeÀ He´efke´À³ee nw FmeefueS FmekesÀ efueS Debie veneR yeefukeÀ DeefOeYeeweflekeÀ meÊee Deelcee, ³en keÀe³e& DeHeveer SkeÀ MeefkeÌle ceve Üeje keÀjleer nw~ Deelcee oesveeW ves$eeW kesÀ yeer®e Ye´kegÀefì ceW efveJeeme keÀjleer nw~ nceejs Heeme Ssmes ke=Àef$ece ³ev$e nQ efpevemes nce ke=Àef$ece MJeeme-He´MJeeme keÀer He´efke´À³ee DeeHeelekeÀeue ceW kegÀí mece³e ®euee mekeÀles nQ, ke=Àef$ece Ëo³e mes jkeÌle meb®ejCe keÀje mekeÀles nQ Hejvleg ke=Àef$ece ceve veneR nw efpememes DeeHeelekeÀeue ceW ef®evleve keÀjJee³ee pee mekesÀ~ 4

AmoË_H$ à{_ cemlekeÀ nw Mejerj keÀer Meeve Fleveer cenÊJeHetCe& MeefkeÌle Mejerj ceW peneB efveJeeme keÀjsieer JeneB keÀe cenÊJe Yeer meJeexHejer jKee peeSiee~ ceeveJe Mejerj ceW cemlekeÀ Deewj efmej keÀe cenÊJe DeefleDeefle efJeMes<e nw~ ³etB lees nj Debie cenÊJeHetCe& nw Hejvleg Deelcee jepee keÀe efveJeeme nesves kesÀ keÀejCe cemlekeÀ Mejerj keÀer Meeve nw~ Deeoj He´keÀì keÀjves kesÀ efueS yengle meejs lejerkesÀ nQ Hej peye efmej PegkeÀe efo³ee peelee nw leye ner mecHetCe& meceHe&Ce Deewj mecHetCe& efve<þe He´keÀì nesleer nw~ osJeeue³e ceW DeveskeÀ He´keÀej keÀer YeWì ®eæ{eves kesÀ meeLe-meeLe efmej Yeer PegkeÀeles nQ efkeÀ nce ceve, yegef×, mebmkeÀej meefnle DeeHekeÀes meceefHe&le nQ~ He´efleketÀue HeefjefmLeefle³eeW ceW ³eefo meye kegÀí iebJeevee Yeer Heæ[s lees Yeer nce efmej keÀes veneR PegkeÀeles, Fme DeeMe³e mes efkeÀ DeeHe nceeje meye kegÀí íerve mekeÀles nes Hej nceejs ceve Deewj yegef× Hej DeefOekeÀej veneR keÀj mekeÀles~ Mejerj keÀe DeefmlelJe Deelcee kesÀ jnves lekeÀ mejkeÀej Yeer Mejerj keÀer megj#ee kesÀ efueS keÀF& efve³ece yeveeleer nw~ Jeenve ®eeuekeÀ kesÀ efueS nwuecesì Henveves ³ee yesuì yeebOeves keÀe efve³ece Yeer Deelcee kesÀ efveJeeme mLeeve cemlekeÀ Deewj efmej keÀer megj#ee keÀes O³eeve ceW jKekeÀj yeveeS ieS nQ~ ³eefo neLe, HeeBJe keÀì peeSB, oeBle ³ee DeeBKe

®eueer peeS lees Yeer J³eefkeÌle efpeboe jn mekeÀlee nw Hej Deelcee keÀer meerì keÀes ®eesì ueie peeS, Jen #eefleie´mle nes peeS lees Jen Mejerj ceW jnsieer veneR, Fmes íesæ[keÀj Yeeie peeSieer DeLee&led J³eefkeÌle keÀer ce=l³eg nes peeSieer~ ³es meye yeeleW nceW mees®eves Hej cepeyetj keÀjleer nQ efkeÀ Fme Mejerj keÀe DeefmlelJe Deelcee kesÀ FmeceW jnves lekeÀ nw, GmekesÀ efvekeÀueles ner ³en {eb®ee ®ejceje peelee nw, ve<ì nes peelee nw~ DeHejeOeeW kesÀ Heerís keÀeceeefive peye Mejerj keÀe DeeOeej Deelcee ner nw lees nceeje He´sce Yeer Deelcee mes ner nesvee ®eeefnS Hejvleg Deepe nce osKe jns nQ efkeÀ mebmeej ceW Mejerj kesÀ He´efle He´sce Deewj efJeke=Àle DeekeÀ<e&Ce keÀe yeesueyeeuee nw~ Deepe nesves Jeeues DeefOekeÀlece DeHejeOeeW kesÀ Heerís nw keÀece efJekeÀej keÀer Deefive~ Mejerj keÀes efJekeÀej keÀe meeOeve ceevekeÀj ceveg<³e GmekeÀer lejHeÀ DeekeÀef<e&le neslee nw Deewj Fme DeekeÀ<e&Ce ceW meeceeefpekeÀ efve³ece, efjMleeW keÀer ce³ee&oe Deewj meeceves Deeves Jeeues HeefjCeece keÀes ve]pej Devoepe keÀj oslee nw~ keÀne ie³ee nw, uecneW ves Kelee keÀer, meefo³eeW ves mepee HeeF&, Fme mel³e kesÀ Devegmeej kegÀí uecneW keÀer keÀece Deefive keÀF³eeW keÀe peerJeve peuee osleer nw~ mecem³eeDeesb mes Yejs mebmeej ceW SkeÀ Deewj veF& ogKe keÀer uenj ®euee osleer nw~ osMe Deewj meceepe keÀe pees mece³e Deewj mebkeÀuHe meeLe&keÀ, meceLe& ef®evleve ceW

KegMeer kesÀ Kepeeves mes mecHevve Deewj KegMeer keÀer KegjekeÀ mes lebog©mle yevees

Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

ueievee ®eeefnS Jen Fme He´keÀej kesÀ keÀece-keÀeC[ keÀer keÀeueer keÀjletleeW mes ceve kesÀ, DeKeyeejeW kesÀ, efkeÀleeyeeW kesÀ Hevves keÀeues keÀjves ceW leLee ìer.Jeer. keÀer mke´Àerve keÀes jbieves ceW J³eLe& ®euee peelee nw~ efHeÀj ®eue Heæ[leer nw keÀevetveeW kesÀ mebMeesOeve Deewj DeHejeefOe³eeW Hej DebkegÀMe keÀer SkeÀ uecyeer yenme Hejvleg meyemes yeæ[e keÀevetve

yepee jns nQ~ nceeje Demeueer ªHe lees Fme cegKeewìs kesÀ Heerís efíHee ngDee nw, Jees nw Deelce ªHe~ Demeue ceW nce Deelcee nQ, kesÀJeue Kesueves kesÀ efueS ³en cegKeewìe ueieeles nQ, pees Kesue Hetje nesles ner Glej peelee nw~ Mesj keÀe cegKeewìe ueieeves Jeeues keÀes nce Demeueer Mesj veneR ceeveles, ve ner Gmemes Ye³eYeerle nesles nQ ke̳eeWefkeÀ Demeefue³ele peeveles nQ~ Fmeer He´keÀej peye nce Fme mel³e keÀes peeve peeles nQ efkeÀ vej ³ee veejer ®eesuee lees cee$e cegKeewìe nw, Fmes OeejCe keÀjves Jeeueer lees Deelcee nw, lees nce efJeke=Àle lejerkesÀ mes DeekeÀef<e&le nesves ³ee DeekeÀef<e&le keÀjves mes ye®e peeles nQ~ cetKe&lee nw Mejerj ªHeer ®eceæ[s mes ¢ef<ì ef®eHekeÀevee efkeÀmeer HewÀkeÌìjer ceW peeles nQ lees GlHeeo kesÀ Henues ªHe mes ueskeÀj GmekesÀ Deefvlece ªHe lekeÀ keÀer meejer peevekeÀejer nceW efceue peeleer nw~ keÀHeæ[s keÀes ner ues ueerefpeS, efpemes nce keÀceer]pe keÀnles nQ ³eefo GmekeÀer efmeueeF& GOesæ[ oer peeS lees Jen keÀceer]pe vee keÀnuee keÀj keÀHeæ[e keÀnueeSiee~ ³eefo GmekesÀ Oeeies efvekeÀeue efueS peeSB lees Jen keÀHeæ[e vee keÀnueekeÀj OeeieeW keÀe ieesuee yeve peeSiee~ ³eefo OeeieeW keÀe yeì efvekeÀeue efo³ee peeS lees Jen ªF& (keÀHeeme) yeve peeSiee~ keÀnves keÀe YeeJe ³ener nw efkeÀ ªF& keÀe ªHe yeouelesyeoueles keÀcee]rpe yeve ie³ee, cetue ªHe lees ªF& ner nw~ Fmeer He´keÀej ³eefo nce keÀnles nQ, DecegkeÀ J³eefkeÌle kesÀ neLe yengle megvoj nQ lees neLe JeemleJe ceW ke̳ee nQ,

Heleueer-Heleueer nef·³eeW Hej ®eæ{e ngDee ceeBme, ceeBme kesÀ yeer®e yenlee Ketve Deewj efHeÀj ceeBme kesÀ Ghej ®eæ{e ®eceæ[er keÀe keÀJej~ nj Debie keÀe efvecee&Ce Fmeer He´keÀej neslee nw~ Fve ®eej ®eer]peeW kesÀ meeLe-meeLe DemebK³e keÀerìeCeg, Hemeervee, yeoyet, ceJeeo Deeefo Yeer DeepekeÀue kesÀ DebieeW ceW jnles ner nQ~ FvneR DebieeW mes efceuekeÀj lees DeHeves ceve Hej ueieevee neslee nw~ peye Mejerj yevelee nw, lees ke̳ee nceW n·er Deewj lekeÀ ceve keÀes efoMee veneR, ceve keÀes %eeve ceeBme keÀe DeekeÀ<e&Ce nw? efyevee Deelcee veneR, ceve keÀes mel³e keÀe mee#eelkeÀej veneR keÀes peeves, Mejerj ªHeer ®eceæ[s mes ¢ef<ì leye lekeÀ keÀevetve keÀeiepeeW ceW efueKes Heæ[s ef®eHekeÀevee lees efvejer De%eevelee nw, cetKe&lee jn peeles nQ Deewj efoMeenerve ceve keÀesF& nw~ ³en lees SkeÀ He´keÀej mes ceeefuekeÀ keÀes Deewj veF& keÀeueer keÀjletle keÀe keÀeuee peeves efyevee GmekesÀ Iej keÀer oerJeejeW Deewj OJepe uenje oslee nw~ ®etves mes ¢ef<ì ef®eHekeÀeves kesÀ meceeve nw~ Mejerj nw cegKeewìe FmeefueS efkeÀmeer keÀes Yeer osKeles mece³e GhejeskeÌle keÀJee³eo mes ye®eves kesÀ GmekesÀ cemlekeÀ Hej O³eeve SkeÀeie´ keÀerefpeS efueS YeieJeeve efMeJe ves SkeÀ íesìe-mee efpememes ªneveer mvesn GlHevve nesiee~ Fme cenecev$e efo³ee nw pees mebmeej kesÀ nj mvesn ceW vee keÀesF& Mees<ekeÀ, vee keÀesF& Dee³eg, efuebie, osMe, Oece& Jeeues J³eefkeÌle Meesef<ele, vee OeesKee, ve þieer, ve efoKeeJee, kesÀ efueS DevegkeÀjCeer³e nw~ Jen cev$e ³en ve ieuele HeefjCeece, vee meeceeefpekeÀ Ye³e, nw efkeÀ legce DeHeves keÀes Deelcee mecePe ve yebOeve~ Fme He´sce Hej YeieJeeve Yeer He´mevve HejceefHelee Hejceelcee keÀes ³eeo keÀjes lees nesles nQ~ Ssmes ªneveer He´sce keÀer efove otveer keÀece Deefive ceW peueleer Fefvê³eeB Meerleue jele ®eewiegveer Gvveefle nesleer nw~ Ssmes He´sce nes peeSbieer Deewj ceve keÀes efceuesiee keÀer yesue Fleveer leerJe´ ieefle mes yeæ{leer nw efkeÀ Demeerce megketÀve~ keÀF& yeej nce Kesue, Jen SkeÀ mes Megª neskeÀj keÀF& efoueeW lekeÀ ve=l³e, veeìkeÀ keÀjles mece³e peeveJej ³ee HewÀueles-HewÀueles meejer ceeveJelee Hej íe je#eme kesÀ cegKeewìs ueiee uesles nQ, cegKeewìe peeleer nw~ Mejerj keÀe He´sce peneB ieús ceW DeLee&led (cegBn + Keesìe) Keesìe cegBn~ Heæ[e meæ[e ngDee otef<ele peue nw JeneR me®®ee veneR, Petþe cegBn~ Demeueer cegBn DeeeflcekeÀ He´sce veoer keÀe yenlee mJe®í Gme Keesìs cegBn kesÀ Heerís efíHee jnlee nw~ peue nw pees yesno ceW jnkeÀj meyekeÀes Kesue Hetje nesves Hej Gme cegKeewìs keÀes me®®eer le=efHle He´oeve keÀjlee nw~ Gleej osles nQ~ me=ef<ì jbieceb®e Hej nce Yeer ö ye´.kegÀ. Deelce He´keÀeMe vej ³ee veejer keÀe cegKeewìe ueieekeÀj Heeì& 5 ceF& 2013 DeHeceeve keÀer HeÀerefuebie mJeceeve ceW jnves veneR osleer

He´Mve nceejs, GÊej oeoer peer kesÀ efoJ³e yegef× kesÀ Jejoeve mes efJeYetef<ele DeeojCeer³ee oeoer peevekeÀer peer, nj He´keÀej kesÀ He´MveeW kesÀ GÊej oskeÀj Deelcee keÀes meblees<e mes Yej osleer nQ~ yegef×JeeveeW keÀer yegef× yeeyee ves GvnW Ssmeer keÀuee He´oeve keÀer nw efkeÀ Jes GuePes keÀceeX keÀer iegeflLe³eeB meguePeekeÀj meceeOeevemJeªHe yevee osleer nQ~ He´mlegle nQ YeeF&-yenveeW Üeje Hetís ieS He´MveeW kesÀ oeoer peevekeÀer Üeje efo³es ie³es GÊej ... ö mecHeeokeÀ He´Mveë- SkeÀ-oes kesÀ meeLe mecyevOe yeeyee keÀer ³eeo ceW oewæ[er ueieeveer nw, Ssmeer ceW Deeles efkeÀme yeele keÀe O³eeve jKeW? oewæ[er ueiee³eW pees heg©<eeLe& keÀjkesÀ LekeÀ ve GÊejë- peye ceQ meekeÀej yeeyee keÀes pee³eW~ keÀesF& oewæ[er ueieeles LekeÀ peeles nQ, osKeleer ntB lees ®eej ªhe meeceves Deeles nQ~ keÀesF& efJepe³eer yeve peeles nQ~ heg©<eeLe& ceW SkeÀ cesje meekeÀej yeeyee, efHeÀj DeJ³ekeÌle Deiej nce oewæ[er ueiee³eW lees Meeve nw~ yeeyee, efHeÀj efvejekeÀej yeeyee, efHeÀj oewæ[er Jener ueiee mekesÀiee pees keÀYeer veeje³eCe ªhe~ mel³e veeje³eCe mJeeceer, LekeÀlee veneR nw~ yengle yenve-YeeF& LekeÀ Devle³ee&ceer~ peevelee meye kegÀí nw Hej peeles nQ~ yengleeW kesÀ meeLe keÀece keÀjvee keÀnlee nw, ceQ kegÀí veneR peevelee ntB~ heæ[lee nw, lees LekeÀeJeì nes peeleer nw~ hejceelcee cesjs keÀes peeves lees Deewj meye Deheves mes hetívee nw, nt Sce DeeF&? efove peeve pee³eWies, Leesæ[e Oeerjpe jKees~ henues jele Deheves Deehemes hetíes, ceQ keÀewve ntB? ceQ h³eej mes, SkeÀ-oes keÀes De®íer lejn ³en keÀewve nw, yegef× keÀes J³eLe& Iegceeves keÀer peevetb, GvekeÀes h³eej otB~ mece³e Dee³esiee, ]peªjle veneR nw~ meye yenve-YeeF& nQ, Jen Yeer hen®eeve uesiee~ `ceQ' Meyo [^ecee ceW nj SkeÀ keÀe heeì& vetbOee ngDee nw~ mecYeuekeÀj yeesuees~ peye keÀnles, cesje nj SkeÀ Deheves Devegmeej De®íe heg©<eeLe& ³en efJe®eej veneR nw, lees ³en efkeÀmeves keÀj jns nQ~ cegPes MegYe YeeJevee jKeveer nw~ keÀne? efJe®eejeW keÀes efceueevee heæ[lee nw~ He´Mveë- mebiece³egie ceW nceejer ef]peccesJeejer DeehekeÀe efJe®eej cesjs mes efceuee lees cesje Deewj HeÀpe& ke̳ee nw? "erkeÀ efjMlee jnsiee~ ceQ ³en veneR ceeveleer GÊejë- meYeer peJeeyeoejer yeeyee keÀes os ntB, Deehe ieuele keÀnles nes... Fme He´keÀej oes~ cesje Jen ef]peccesJeej nw~ keÀYeer ³en ceQ veneR keÀntbieer~ SkeÀ-oes kesÀ meeLe K³eeue veneR Dee mekeÀlee nw efkeÀ cegPes keÀewve mebyebOe ceW Fleveer meY³elee nes~ Deiej cegPes mecYeeuesiee! eE®elee Jee efHeÀkeÀj keÀer keÀesF& heg©<eesÊece yevevee nw lees cegPes jerme veneR yeele veneR nw~ nj ÒekeÀej mes yeeyee cesje keÀjveer nw, ieghle jsme ]peªj keÀjveer nw~ ef]peccesJeej nw~ cesjer ef]peccesJeejer ke̳ee nw?

6 efpeleveer meHeÀeF& nesieer, Glevee nukeÀeHeve nesiee

ve nce efkeÀmekeÀe efHeÀkeÀj keÀjW, ve cesjer keÀesF& efHeÀkeÀj keÀjs~ efHeÀj cesje HeÀ]pe& ke̳ee keÀnlee nw? cesje HeÀpe& keÀnlee nw, cesjs yeeyee keÀe ³e%e nw, cesjs yeeyee kesÀ meye ye®®es nQ, efMeJeyeeyee keÀu³eeCekeÀejer nw, ye®®es efJeée keÀu³eeCekeÀejer nQ~ efJeée ieesuee nw, ceQ Gme hej Keæ[er ntB~ peye Ssmeer cesjer ¢efä-Je=efÊe nesieer, lees ¢efäkeÀesCe Yeer Ssmee nesiee~ meejer yeele nw ceveesJe=efÊe keÀer~ Je=efÊe nceejer Meg×, Þesÿ Deewj ¢æ{ mebkeÀuhe Jeeueer nes lees YeeJegkeÀlee keÀer yeeleW nceejs ®esnjs hej veneR Dee³eWieer~ Hegjeveer yeele ®esnjs hej Dee ieF&, ceQves kegÀí osKe efue³ee, yeesue efo³ee lees mecyevOe efyeieæ[ ie³ee~ nceeje mecyevOe ef J eée keÀu³eeCekeÀejer keÀe nw~ efHeÀj yeele®eerle ceW meoe ner mecceeve nesiee~ efkeÀmekeÀes mecceeve ve oskeÀj cegPes Dehevee efjkeÀe[& Kejeye veneR keÀjvee nw~ ³en mecceeve veneR oslee nw, ceQ ke̳eeW otb... ³en K³eeue Yeer veneR Dee³esiee~ cegPes mecceeve osves keÀe efjkeÀe[& De®íe jKevee nw~ efjkeÀe[& Kejeye ngDee lees pees keÀceeF& keÀer Jen Keueeme nes ieF&~ Yeues efkeÀleveer Yeer Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

keÀceeF& keÀer, efkeÀlevee Yeer heg©<eeLe& efkeÀ³ee, SkeÀ yeej efjkeÀe[& Kejeye ngDee lees keÀceeF& Kelce~ He´Mveë- cevemee mesJee mJeleë nesleer jns FmekeÀer efJeefOe ke̳ee nw?

GÊejë- efveefceÊe YeeJe mes, me®®eeF& mes,

Òesce mes, veceÏlee kesÀ YeeJe mes Ssmeer ®eueve ®euees pees ves®ejue ves®ej yeehe meceeve yeve peeS Deewj efkeÀmeer keÀes Yeer ve osKees~ nceejs Devoj Ieæ[er-Ieæ[er Deelee nw, yeeyee keÀes osKees, yeeyee mes megvees, lees nce Deheves efoue ceW, cevemee ceW ³en yeele hekeÌkeÀer keÀj uesJeW, cevemee nceejer me®®eer nw lees mesJee mJeleë keÀjsieer~ Deelcee ceW pees ceve-yegef× henues Les, Deye yeoue ie³es~ henues Deelcee keÀce&yevOeveer Leer, DeYeer Deelcee yebOevecegkeÌle yeveer nw~ ceve-yegef× Deelcee keÀes FMeeje keÀjles nQ, legce henues Jeeueer veneR nes, yeeyee keÀer nes, legcnW keÀcee&leerle yevevee nw~ legcnW yeeyee kesÀ meeLe-meeLe peevee nw efHeÀj mele³egie Deeefo ceW Deevee nw~ ³en Deheves keÀes mecePeekeÀj jKeW lees efJepe³e ngF& heæ[er nw~ efHeÀj ceer"e yeveves kesÀ efueS meoe ceer"e yeesuees, cegmkeÀjeles ngS yeesuees~ me®®ee mener heg©<eeLe& veneR neslee nw lees cegmkeÀjevee cegefMkeÀue nes peelee nw~ Goemeer Devoj nesieer lees ®esnjs hej Dee³esieer~ yeeyee ves keÀne nw efkeÀ pees Goeme nesiee Jen oeme-oemeer yevesiee~ yeeyee keÀer Ssmeer ceer"er-ceer"er yeeleW Devoj ietbpeleer jnW~ cesjs yenve-YeeF& cegjueer keÀes h³eej keÀjes, yeeyee keÀer yeeleW h³eej mes megvees, ceF& 2013

peerJeve ceW ueeDees, meoe cegmkeÀjeDees, lees keÀesF& yeele cegefMkeÀue veneR nw~ íesìe-meer yeele keÀes yeæ[e, jeF& keÀes heneæ[ veneR yeveeDees~ uecyeer-uecyeer yeeleW veneR keÀjes~ keÀesF& yeele yeæ[er Yeer nw lees Gmes íesìe keÀj osvee mecePeoej keÀe keÀece nw~ He´Mveë- jepe³eesie keÀe De®íe DeY³eeme keÀye neslee nw?

GÊejë- yeeyee keÀe yeveves mes me®®eeF& kesÀ

DeeOeej mes efoue Deiej meeHeÀ nw lees ³eesie De®íe ueielee nw~ Deewj keÀesF& yeele Deiej efoue ceW nw ³ee efkeÀmeer ves cesjer eEveoe keÀer, cesje eE®eleve ®euee lees ³eesie veneR ueiesiee~ pees yeele Deheves keÀes hemebo veneR Dee³eer nes ³ee kegÀí Yeer nes lees efoue ceW Jener yeele ³eeo Deeleer jnsieer~ lees me®®eer efoue mes, efoueejece yeehe keÀer ³eeo mes, meensye keÀes je]peer keÀj mekeÀles nQ~ Deewj keÀesF& keÀer ³eeo Jee keÀesF& yeele meye hejeF& nQ~ hejeF& ®eer]pe keÀes, ceesn JeMe, ueesYe JeMe Dehevee mecePevee heehe nw~ yeeyee Ssmes heehe keÀjves mes ígæ[e jne nw~ henues ®eeefnS-®eeefnS keÀjles Les~ DeYeer efyeiej ceebies meye kegÀí YeieJeeve os jne nw~ Dee%eekeÀejer ye®®es keÀes yengle De®íer DeeMeerJee&o keÀe DevegYeJe neslee nw~ yeeyee keÀe ³en HeÀjceeve nw, ³en veneR keÀjvee nw, peer yeeyee~ Ss m es F& c eeveoej, HeÀjceeveyejoej ye®®eeW keÀes yeeyee keÀer yengle DeeMeer<e efceueleer nw~ hejvleg Deiej peje Yeer FmeceW keÀceer nw lees ³eesieer veneR nw~ He´Mveë- keÀewve-mee veMee nes lees cee³ee

kegÀí veneR keÀj mekeÀleer?

GÊejë- ³ener Oegve ueieer ngF& nes efkeÀ ceQ

iegueece ve yevetB, cee³ee kesÀ oyeeJe ceW ve Dee peeTb~ FmekesÀ efueS efkeÀmeer n"³eesie keÀer peªjle veneR nw~ keÀesF& ceeuee-ceb$e ueskesÀ yew"ves keÀer ojkeÀej veneR nw~ uesefkeÀve pewmes cenejLeer peye neLeer hej yew"lee nw lees efkeÀlevee Meeveoej ueielee nw hejvleg neLeer kesÀ keÀeve ceW ®eeRìer ®eueer ie³eer lees efye®eeje yesnesMe nes peelee nw~ lees cee³ee keÀer, ogefve³ee keÀer ®eìheìer, Keìheìer yeeleW megveeR lees keÀnWies, Dejs, ³en cenejLeer Deewj FmekeÀes ke̳ee nes ie³ee! keÀesF& ve keÀesF& yeele Ssmeer Dee³eer lees Ssmes nes ie³ee FmeefueS Deye ³en O³eeve jKees efkeÀ ceQ keÀewve ntB? ceQ efkeÀmekeÀe ntB? ceQ hejceelcee keÀer ntB, lees O³eeve hejceelcee ceW ner ueies~ Yeues Deewj kegÀí Yeer keÀece keÀjes hej O³eeve hejceelcee ceW nes~ yeeyee ³ener jepe³eesie ncekeÀes efmeKee jne nw~ lees cenejLeer ntB, ³ener cesjer jepeeF&, cesjer Meeve nw~ ³ener mJeceeve, ³ener veMee nes lees cee³ee kegÀí veneR keÀj mekesÀieer~ Deiej efmeHe&À %eeve megvee Deewj megvee³ee, mJeoMe&ve ®eke´À efHeÀjeves keÀe O³eeve ner veneR nw~ Dece=leJesues yeeyee Heefjke´Àcee os jne nw, ceQ efceme ke̳eeW keÀªB~ %eeve-³eesie keÀer MeefkeÌle keÀceue HetÀue meceeve v³eeje yeveeleer nw~ cesjs oes HeebJe nQ~ peye oesveeW ®eueWies leye Deeies oewæ[les pee³eWies~ Henues ®euevee meerKes, efHeÀj oewæ[vee meerKes, DeYeer Gæ[vee meerKes nQ~v

efkeÀmeer Yeer Deelcee keÀes mebleg<ì keÀj osvee, ³en meyemes yeæ[er mesJee nw

7

œ

`He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece

HeÀjJejer, 2013 kesÀ DebkeÀ ceW He´keÀeefMele `efJeMes<elee efMeJejeef$e keÀer' ves efMeJejeef$e ceveeves kesÀ Heerís keÀer meYeer Ye´ebefle³eeW keÀes otj keÀj efo³ee~ efMeJejeef$e keÀer mener ceefncee mes Kego Je HeefjJeej kesÀ meYeer meom³eeW keÀes Heefj®e³e He´eHle ngDee~ oeoer peevekeÀer kesÀ GÊej yengle ner DeeeqlcekeÀ Meeeqvle osles nQ~ `Deblece&ve keÀer Deesj efveJesMe' yengle ner He´sjCeemHeo uesKe nw pees peerJeve ceW Deecetue-®etue HeefjJele&ve uee mekeÀlee nw~ `Þes<þ mebkeÀuHeeW keÀer keÀceeue' ceve keÀes efve³eb$eCe ceW jKeves nsleg yengle ner H³eeje uesKe nw~ ö jekesÀMe ®elegJexoer, YeesHeeue

HeÀjJejer, 2013 keÀe mecHeeokeÀer³e `keÀece kesÀ ieìj ceW leæ[Helee meceepe' ceve keÀes ít ie³ee~ ³en meceepe kesÀ efueS yengle ner He´sjCeeHe´o, meeceef³ekeÀ, DeeBKeW Keesueves Jeeuee nw~ ceQ Je=× leLee DeHebie ntB Hej ceeveefmekeÀ ªHe mes efyeukegÀue mJemLe ntB FmekesÀ efueS ye´ïeekegÀceejer]pe keÀe ner yeæ[e ³eesieoeve nw~ ö yeveJeejer ueeue Deie´Jeeue, keÀesuekeÀelee

DeekeÀj nceW peeie=le keÀj jne nw~ ö yeuuet jece, HeeoesJee (Fìueer)

DeeF&vee nw efpemeceW mebmkeÀejnerve meceepe keÀe JeerYelme ®esnje nceejs meeceves nw~ veweflekeÀ cetu³e Deewj Dee®ejCe ner De®ís meceepe keÀe efvecee&Ce keÀjles nQ~ meeceef³ekeÀ mecHeeokeÀer³e nsleg meeOegJeeo! ö ceveesnj cebpegue, efHeHeu³ee-yegpegie&

HeÀjJejer, 2013 DebkeÀ kesÀ mebHeeokeÀer³e `keÀece kesÀ ieìj ceW leæ[Helee meceepe' kesÀ Üeje meceepe keÀes mebosMe efo³ee ie³ee nw efkeÀ ogKe, DeMeebefle, efvejeMee, DeJemeeo keÀe keÀejCe keÀece efJekeÀej ner nw~ keÀece mes ner meYeer efJekeÀejeW keÀer GlHeefÊe nw~ efyevee Fmemes cegefkeÌle kesÀ megKe, Meebefle, He´sce, Deevebo, HeefJe$elee, %eeve keÀer He´eeqHle veneR nesieer~ efJekeÀejeW keÀes jeJeCe, kebÀme, je#eme ceevee ie³ee nw~ Hetp³e Jener nw efpemeves efJekeÀejeW Hej efJepe³e He´eHle keÀj ueer nw~ meYeer He´keÀej kesÀ megKe, JewYeJe, Deevebo, Meebefle He´eHle keÀjves keÀe GHee³e nw efJekeÀejeW keÀe l³eeie~ DeeHekeÀe He´³eeme mlegl³e SJeb Jeboveer³e nw~ ö ye´.kegÀ.Deej. ÞeerJeemleJe, je³eHegj

cee®e& DebkeÀ ceW `Ye´tCe nl³eeë DeO³eelce ceW nw meceeOeeve' uesKe Del³eble mejenveer³e nw~ %eeveece=le Heef$ekeÀe JeemleJe ceW DeHeves veece keÀes meeLe&keÀ keÀjleer nw~ FmekesÀ efueS Hetjs ye´ïeekegÀceejer]pe HeefjJeej keÀes meeOegJeeo!

`He´sce ë SkeÀ ceneve iegCe' uesKeveer keÀer Gæ[eve keÀes mejenves ceW cesjer keÀuece DemeceLe& nw~ uesKe ceW Mee³eo ner He´sce kesÀ efkeÀmeer He#e keÀes íesæ[e ie³ee nw~ ceeleeDeeW kesÀ ke´ÀesOe ceW Yeer efíHee He´sce Deewj yeeyee Üeje G®®e He´sce kesÀ yeerpe DebkegÀjCe keÀe efJeJejCe yengle ienve mecePe osves keÀer mesJee keÀj jne nw~ ö Mewuesvê, Fboewj

%eeveece=le kesÀ meYeer uesKe SkeÀ mes yeæ{keÀj SkeÀ nQ~ HeÀjJejer DebkeÀ kesÀ leerve uesKe ceve keÀer ienjeF³eeW keÀes ít ie³es~ `He´sce ë SkeÀ ceneve iegCe' ceW uesKekeÀ ves efJe®eej meeiej cebLeve Üeje He´sce ªHeer cekeÌKeve Deewj efceÞeer DeHeves HeeþkeÀeW ceW yeeBìer nw~ mecHeeokeÀer³e uesKe `keÀece kesÀ ieìj ceW leæ[Helee meceepe' ceW efJekeÀefmele meceepe keÀes peeie=le keÀjves kesÀ efueS leerKee He´nej efkeÀ³ee ie³ee nw, DeJeM³e Demej keÀjsiee~ `Deblece&ve keÀer Deesj efveJesMe' ceW uesefKekeÀe ves yeæ[s menpe Deewj megvoj {bie mes Devlejd keÀer Deesj ³ee$ee keÀjves keÀer He´sjCee oer~ Deepe nceW yee¿e megvojlee keÀer DeHes#ee DeebleefjkeÀ iegCeeW mes meMekeÌle nesves keÀer Del³eble DeeJeM³ekeÀlee nw, leYeer Hetp³eveer³e Deewj Jeboveer³e neWies~

HeÀjJejer, 2013 DebkeÀ kesÀ ö jepeerJe Mecee&, menejveHegj mecHeeokeÀer³e `keÀece kesÀ ieìj ceW leæ[Helee meceepe' ceW yengle ner menpe lejerkesÀ mes keÀecegkeÀlee keÀes jsKeebefkeÀle keÀjlee yengle iebYeerj yeele mecePeeF& nw efkeÀ keÀece ªHeer jeJeCe ke̳ee keÀj jne nw~ Ssmes DeeuesKe `keÀece kesÀ ieìj ceW leæ[Helee öye´.kegÀ. mJeosMe, kegÀ©#es$e veepegkeÀ mece³e ceW mJe³eb Hejceelcee efHelee meceepe' (%eeveece=le, HeÀjJejer) SkeÀ Deiej osKevee nw lees efJeMes<elee keÀes osKees leLee íesæ[vee nw lees keÀefce³eeW keÀes íesæ[es 9 ceF& 2013

odX{e _| B©ídar` g{dm H$m àma§^ - 6 = ye´ïeekegÀceej jcesMe Meen, cebgyeF& (ieeceosJeer)

MeeðeeW ceW SkeÀ efme×eble JeefCe&le nw ö keÀe³e&-keÀejCe mebyebOe DeLee&led keÀejCe keÀe keÀe³e& kesÀ meeLe mebyebOe neslee ner nw~ FmekeÀe DevegYeJe mebiece ceW yengle ngDee nesiee, HeÀuemJeªHe ÜeHej ceW ³en efme×eble yevee nes i ee~ FmekeÀe Deveg Y eJe efvecveefueefKele nw ö pegueeF&, 1973 ceW DeeojCeer³ee oeoer peer ves cegPes leLee T<ee peer keÀes ®eej ceeme keÀer F&MJejer³e mesJeeLe& DecesefjkeÀe peeves keÀer ígÆer oer Leer~ DecesefjkeÀe keÀe ome meeue keÀe Jeerpee nceW efceue ie³ee Lee Hejbleg peye FbiuewC[ kesÀ Jeerpee kesÀ efueS SHueerkesÀMeve efo³ee ie³ee lees efmelebyej ceeme ceW GmekeÀer mJeerke=Àefle DeeF& DeLee&led nce 31 cee®e&, 1974 lekeÀ uebove pee mekeÀles Les~ Fme He´keÀej 6 ceeme keÀe Jeerpee nceW efceue ie³ee~ GvneR efoveeW efouueer ceW yengle yeæ[s cesues keÀe Dee³eespeve nesves Jeeuee Lee FmeefueS nce oesveeW efouueer ceW SkeÀ ceeme mes p³eeoe mece³e jns Deewj cesues kesÀ Dee³eespeve ceW men³eesie efo³ee~ HeÀjJejer, 1974 ceW Jener cesuee efouueer mes cegbyeF& uee³ee ie³ee efpemeceW efJeefYevve peesvme kesÀ yenve-YeeF³eeW ves DeHeves JeneB keÀer He´efme× keÀueeke=Àefle kesÀ DeeOeej Hej mìe@ue mepee³es Les pewmes keÀesuekeÀelee kesÀ efJekeÌìesefj³ee cesceesefj³eue keÀe cee@[ue cesues kesÀ kesÀvêer³e mLeeve Hej yevee³ee ie³ee Lee 10

pees oMe&keÀeW keÀe O³eeve DeekeÀef<e&le keÀjlee Lee~ cesues keÀer meceeeqHle kesÀ yeeo meYeer peesvme ves DeHeves-DeHeves mìe@ue nìe efue³es Les, kesÀJeue keÀuekeÀÊes keÀe efJekeÌìesefj³ee cesceesefj³eue keÀe cee@[ue ner jn ie³ee Lee~ Gmes Gþeves kesÀ efueS keÀejeriej ì^sve mes Dee jns Les Hejbleg [^ecee Devegmeej GvekeÀer ì^sve 12 Iebìs uesì Leer~ megyen 7 yepes kesÀ yeoues Jes ueesie jele keÀes 7 yepes HengB®es~ DeHe´ÀerkeÀe kesÀ peebefye³ee osMe kesÀ SkeÀ He´efleeq<þle J³eeHeejer jeceYeeF& Heìsue Gme jele cegbyeF& ceW SkeÀ nesìue ceW þnjs Les~ megyen ìwkeÌmeer mes DeHeves Spesvì kesÀ Heeme pee jns Les efkeÀ jemles ceW cesues ceW jKee efJekeÌìesefj³ee cesceesefj³eue keÀe cee@[ue osKee lees cesues kesÀ Deboj Dee³es, JeneB yewþer Jesoebleer yenve mes keÀne efkeÀ DeeHekesÀ Fme cee@[ue keÀe cegPes HeÀesìes ®eeefnS~ cegPes uegmeekeÀe Menj ceW efnbot cebefoj yeveevee nw, Fme He´keÀej kesÀ cee@[ue keÀe Ieeì JeneB yeveevee ®eenlee ntB~ Jesoebleer yenve ves keÀne efkeÀ meeje meeceeve lees keÀesueeyee mesvìj Hej ®euee ie³ee nw FmeefueS DeeHe keÀesueeyee mesvìj Hej peeF³es~ jeceYeeF& SkeÀ YeeF& keÀes ueskeÀj keÀesueeyee mesvìj Hej ie³es~ JeneB cee@[ue keÀe HeÀesìes veneR Lee FmeefueS Jes JeeHeme cesues kesÀ mLeeve Hej Dee³es~ Jesoebleer yenve ves Gvemes keÀne efkeÀ nce Ssmes DeeHekeÀes HeÀesìes veneR oWies, Henues DeeHe meele efove keÀe keÀesme& keÀerefpeS~ GvneWves

efpemeceW me®®eeF& Deewj meHeÀeF& nw, Jen meowJe mHe<ì neslee nw

keÀne, ceQ cegbyeF& ceW ®eej efove ner ntB lees meele efove keÀe keÀesme& kewÀmes keÀªB? Jesoebleer yenve ves keÀne efkeÀ DeeHe megyenMeece DeeF³es, meele efove keÀe keÀesme& nes pee³esiee~ FmekesÀ yeeo GvneWves cewoeve ceW ner Henuee Heeþ efue³ee Deewj Jesoebleer yenve ves Meece keÀer keÌueeme ceW GvnW keÀesueeyee mesvìj Hej yeguee³ee peneB GvekeÀe Heefj®e³e oeoer Heg<HeMeeblee mes ngDee~ Gme efove Jes ueewefkeÀkeÀ ceecee kesÀ Iej jele keÀes osjer mes HengB®es lees ceeceer ves keÀejCe Hetíe~ GvneWves keÀne efkeÀ ceQ ye´ïeekegÀceeefj³eeW kesÀ Heeme meele efove keÀe keÀesme& keÀj jne ntB~ ceeceer ves keÀne, ³en yengle De®íer mebmLee nw, nceejs Heæ[esmeer keÀer yesìer T<ee Deewj GvekeÀe oeceeo jcesMe YeeF& FmekesÀ yengle De®ís keÀe³e&keÀÊee& nQ~ Fme He´keÀej nce oesveeW keÀe Heefj®e³e jece YeeF& keÀes Devee³eeme efceue ie³ee leLee ³en Yeer Helee ®eue ie³ee efkeÀ ³en mebmLee De®íer nw~ GvekeÀe meele efove keÀe keÀesme& meeæ{s leerve efove ceW Hetje nes ie³ee~ Gme efove Meece keÀes, efpevneWves Yeer cesues Üeje keÀesme& efkeÀ³ee Lee, GvekesÀ meeLe yeæ[er oeroer ceveceesefnveer keÀe keÀesueeyee mesvìj Hej mvesn-efceueve jKee ie³ee Lee~ jece YeeF& Yeer Dee³es Les~ jele keÀes GvekeÀer nebiekeÀebie keÀer HeÌueeFì Leer~ jece YeeF& ves yeæ[er oeroer keÀes DeHeves osMe peeeqcye³ee ceW mesJeekesÀvê Keesueves keÀe efveceb$eCe efo³ee~ oeroer ves Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

keÀne, nce Ssmes ner yenveeW keÀes veneR YespeWies, Henues efkeÀmeer keÀes YespekeÀj Helee keÀjWies efkeÀ JeneB yenveeW keÀer megj#ee nw ³ee veneR, efHeÀj mesJeekesÀvê KeesueWies~ GvneWves keÀne, yeesefueS, efkeÀmekeÀes YespeWies? yeæ[er oeroer kesÀ cegKe mes efvekeÀuee, nceejs jcesMe YeeF& Deewj T<ee yenve uebove mes DecesefjkeÀe peeves Jeeues nQ, nce GvnW DeeHekesÀ Heeme DeHe´ÀerkeÀe Yespe mekeÀles nQ~ jece YeeF& HeÀewjve nceejs Heeme Dee³es Deewj Hetíe efkeÀ DeeHe keÀye Dee³eWies? nceves keÀne, nce Dee³eWies~ nceves GvnW DeHevee Helee efo³ee Deewj GvneWves nceW DeHevee Helee efo³ee Deewj efHeÀj Jes nebiekeÀebie ®eues ie³es~ nceeje Yeer FbiuewC[ keÀe Jeerpee 31 cee®e& keÀes meceeHle neslee Lee FmeefueS nce 28 cee®e&, 1974 keÀes uebove peeves kesÀ efueS efvekeÀues~ efvekeÀueves mes Henues SkeÀ He$e jece YeeF& keÀes Yespe efo³ee~ uebove ceW nceW Henues Fbef[³ee ìer neGme ceW, efHeÀj ÞeeruebkeÀe ìer neGme ceW He´oMe&veer keÀjveer Leer FmeefueS nce JeneB ©kesÀ leeefkeÀ ceoo keÀj mekeWÀ~ kegÀí ef®e$e nce ueskeÀj ie³es Les, yeekeÀer kesÀ ef®e$e ueskeÀj oeoer peevekeÀer Deewj pe³ebleer yenve uebove S³ejHeesì& Hej HengB®es~ nce GvnW uesves ie³es Les~ oeoer peevekeÀer kesÀ neLe ceW efJeMJe keÀe ieesuee Lee~ ieesues keÀes IegceelesIegceeles ner Jes yeenj Dee³es~ ³en osKe nceejs ceve ceW mebkeÀuHe Dee³ee, oeoer peer efJeMJe mesJee kesÀ efveefceÊe yeveWieer~ oeoer peer DeHe´wue, 1974 kesÀ Henues nHeÌles ceW uebove ceF& 2013

Dee³es~ nceeje He$e pees nceves efvekeÀueves mes Henues ueg m eekeÀe (peeb e f y e³ee keÀer jepeOeeveer) Yespee Lee, Jees pewmes ner jece YeeF& keÀes efceuee, jece YeeF& ves uebove ceW nceW HeÀesve efkeÀ³ee efkeÀ DeeHe peebefye³ee keÀye Dee jns nes, ceQ DeeHekeÀes efìkeÀì Yespelee ntB~ nceves keÀne efkeÀ DeeHe efìkeÀì Yeues Yespees Hej DeYeer nce He´oMe&veer kesÀ Dee³eespeve ceW J³emle nQ, nce yeeo ceW DeeHekeÀes yelee³eWies~ Hejbleg jece YeeF& jespe nceW uebove HeÀesve keÀjles jns efkeÀ keÀye Dee jns nes~ GvneWves oeoer peevekeÀer keÀes Yeer HeÀesve Hej yeæ[er oeroer keÀe Je®eve ³eeo efouee³ee~ nce oesveeW uebove mes pece&veer ie³es, JeneB oes efove jns, efHeÀj SLesvme ie³es~ nceejer HeeqM®ece kesÀ oMe&veMeeðe (Western Philosophy) ceW yengle ©ef®e Leer~ cesjs ceve ceW SkeÀ mebkeÀuHe nw efkeÀ efMeJeyeeyee kesÀ %eeve keÀe HeeM®eel³e oMe&ve Meem$e ceW ke̳ee He´YeeJe nw, GmekesÀ yeejs ceW Yeer efJemle=le uesKe ³ee efkeÀleeye efueKeveer ®eeefnS~ GoenjCe kesÀ efueS efMeJeyeeyee keÀnles nQ efkeÀ me=ef<ì ®eke´À HeeB®e n]peej Je<e& ceW efjHeerì neslee nw~ HeeM®eel³e oeMe&efvekeÀ Huetìes ves efueKee nw efkeÀ me=ef<ì ®eke´´À ntyent ome npeej Je<e& kesÀ yeeo efjHeerì neslee nw~ Yeejleer³e MeeðeeW ceW pewmes yeeyee keÀe %eeve Deeìs ceW vecekeÀ efpelevee nw, Ssmes ner ie´erme efHeÀuee@meHeÀer ceW Yeer yeeyee kesÀ %eeve kesÀ keÀF& jlve Deeìs ceW vecekeÀ cegDeeefHeÀkeÀ nQ~

JeneB mes nce FefpeHle Deewj vewjesyeer ie³es~ Fme efJeosMe ³ee$ee kesÀ efueS efJeoeF& uesles mece³e DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe ves keÀne Lee efkeÀ DeeHe keÀneB kesÀ efueS efvekeÀues nes Deewj keÀneB peeves Jeeues nes, ³en lees [^ecee ner yelee³esiee~ ye®®es, DeeHe osves kesÀ efueS pee jns nes, FmeefueS efkeÀmeer mes Yeer Oeve uesvee veneR nw~ Fve oesveeW yeeleeW keÀer mel³elee nceW yeeo ceW ceeuetce ®eueer~ nce efvekeÀues Les DecesefjkeÀe peeves kesÀ efueS uesefkeÀve peevee Heæ[e DeHe´ÀerkeÀe~ vewjesyeer ceW ®eej efove jns, JeneB jecee³eCe keÀLee ceW T<ee peer keÀe jespeevee He´Je®eve neslee Lee~ He´Je®eve kesÀ oewjeve Deevebo YeeF& kesÀ mecHeke&À ceW Dee³es~ GvneWves keÀne, ³eneB pees mebv³eemeer-cenelcee Deeles nQ, Jes ueeKeeW ©He³ee FkeÀùe keÀjkesÀ Yeejle ceW ues peeles nQ, DeeHe Yeer efpelevee keÀnes, Glevee FkeÀùe keÀjkesÀ os mekeÀlee ntB~ Hejbleg nce lees cevee keÀjles jns~ nce vewjesyeer mes lebpeeefve³ee osMe kesÀ oejsmeuece Menj ie³es~ JeneB Deevebo YeeF& kesÀ meeues keÀe Iej Lee, Jes nceW S³ejHeesì& Hej uesves Dee³es~ pewmes ner nce Gvemes efceues, GvneWves Deevebo YeeF& kesÀ Mejerj íesæ[ves keÀe ogKeo mecee®eej nceW megvee³ee~ Mejerj íesæ[ves mes Henues GvneWves meeLeer YeeF& mes ye´ïeekegÀceejer mebmLee keÀer ceefncee keÀer efkeÀ GvneWves SkeÀ Yeer Hewmee veneR efue³ee Deewj ner DeHeveer lejHeÀ mes Hewmee Ke®e& efkeÀ³ee~ T<ee peer ves Deevebo YeeF& kesÀ meeues keÀes ®eej efove ceW keÀesme& keÀje³ee~ oejsmeuece ceW

yegef× keÀe leeuee Keesueves kesÀ efueS YeieJeeve mes He´sce keÀjes

11

%eeveece=le

yengle De®íer mesJee ngF&, efnvot cenemeYee ceW He´Je®eve ngS, JeneB mes nce peebefye³ee kesÀ uegmeekeÀe Menj HengB®es peneB jece YeeF& nceW efceues~ GvekesÀ Iej ceW ner Deueie mes jnves keÀe mLeeve, efkeÀ®eve Deeefo meye efceue ie³es~ Henues ner efove Meece kesÀ keÌueeme ceW ueesie Deeves ueies Deewj GmeceW jece YeeF& keÀe íesìe YeeF& o³ee YeeF& Dee³es~ keÌueeme ceW oeefKeue nesves mes Henues ner o³ee keÀekeÀe ves efmeiejsì keÀe Debeflece keÀMe ueskeÀj Gmes HeWÀkeÀ efo³ee Deewj ³en GvekeÀe Debeflece keÀMe Lee~ uegmeekeÀe ceW yengle De®íer mesJee³eW ngF&~ meejs osMe ceW ye´ïeekegÀceejer]pe keÀe veece yeeuee nes ie³ee~ nceves JeneB keÀer meg®ee© DeeefLe&keÀ SJeb jepeJ³eJemLee keÀes osKekeÀj cegbyeF& Deewj uebove HeÀesve keÀj efo³ee efkeÀ ³eneB Hej mesHeÌìer yengle De®íer nw FmeefueS mesJeekesÀvê Kegue mekeÀlee nw~ Meerue oeoer ves nceeje mecee®eej Deeyet Yespee Deewj Deeyet mes ìsueerie´ece Üeje ígÆer efceueer efkeÀ DeeHe JeneB ieerlee HeeþMeeuee Keesue mekeÀles nQ, nce ³eneB mes yenveW YespeWies~ jece YeeF& ves keÀne, nce lees yeeyee keÀe mesJeekesÀvê Keesuevee ®eenles nQ~ jece YeeF& ves ner peebefye³ee kesÀ DeueieDeueie mLeeveeW Hej nceW mesJee kesÀ efueS Yespee~ peebefye³ee ceW Gve efoveeW Yepeve meccesueve neslee Lee efpemeceW leerve-®eej efoveeW lekeÀ ®eewyeerme Iebìs Yepeve-He´Je®eve nesles Les~ DeYeer ³en Yepeve meccesueve efueefJebiemìve ceW nesvee Lee~ JeneB Yepeve 12

meccesueve kesÀ cegK³e keÀe³e&keÀÊee& kesÀ Iej nce jns~ megyen Gþs lees osKee efkeÀ Jen cegK³e keÀe³e&keÀÊee& nceejs efJeÐeeue³e Üeje íHes ngS ue#ceer-veeje³eCe kesÀ ef®e$e keÀes cebefoj kesÀ ceO³e ceW jKe GmekeÀer Deejleer keÀj jne Lee~ Gme YeeF& ves yelee³ee efkeÀ peye ceQ Deeyet ie³ee, JeneB DeeHekeÀe ue#ceer-veeje³eCe keÀe ef®e$e osKee lees ues Dee³ee Deewj DeHeves cebefoj ceW jKe efue³ee~ cesje DevegYeJe nw efkeÀ DeeHekeÀe ³en ue#ceer-veeje³eCe keÀe ef®e$e yengle HeeJejHegÀue nw, nce pees Yeer F®íe jKeles nQ, GmekeÀer Hetefle& Fme ef®e$e Üeje nceW nesleer nw~ ³en keÀnkeÀj Gmeves efHeÀj mes Deejleer Megª keÀj oer Deewj nceW keÀne efkeÀ DeeHe Yeer leeueer yepeekeÀj `pe³e peieoerMe njs..' Jeeueer Deejleer ieeF³es~ nce oesveeW ves Yeer Deejleer ceW GvekeÀe meeLe efo³ee~ efueefJebiemìve mes nce JeeHeme uegmeekeÀe Dee ie³es~ JeneB peeves mes Henues uebove ceW oeoer peevekeÀer mes je³e-meueen ngF&~ GvnW Yeer Deeyet mes mebosMe efceuee Lee efkeÀ DeeHe uebove mes peeeqcye³ee peeF³es Deewj JeneB mesJee keÀe He´ejbYe keÀerefpe³es~ jece YeeF& ves oeoer peevekeÀer kesÀ efueS Yeer efìkeÀì Yespe oer~ nce pewmes ner uegmeekeÀe HengB®es, Jewmes ner oeoer peevekeÀer kesÀ Yeer Deeves keÀe mecee®eej efceuee~ nceves GvnW efjmeerJe efkeÀ³ee~ oeoer peevekeÀer nceejs meeLe Deeþ-ome efove jns~ JeneB nceves keÀevetveer leewj Hej Jeu[& efjv³egDeue eqmHe´®³egDeue meesmee³eìer keÀe jefpemì^sMeve keÀje³ee

nj HeefjeqmLeefle keÀes SkeÀ Heeì& mecePees lees cegjPee³eWies veneR

Deewj jece YeeF& keÀes Fme meesmee³eìer kesÀ veece Hej cekeÀeve uesves keÀer mJeerke=Àefle oer~ SkeÀ De®íe c³etefpe³ece yeveeves keÀe mebkeÀuHe Yeer GvnW efo³ee~ JeneB mes nce JeeHeme vewjesyeer ie³es~ vewjesyeer ceW HeeB®e efove jns ke̳eeWefkeÀ nceW ueielee Lee efkeÀ DeHe´ÀerkeÀe keÀer mesJee keÀe cegK³eeue³e vewjesyeer ceW nesvee ®eeefnS~ JeneB mes nce uesieesme ie³es~ JeneB Yeer De®íer mesJee ngF&~ uesieesme ceW SkeÀ ìerJeer keÀe³e&ke´Àce `uesieesmkeÀesHe (Lagoscope)' yengle He´efme× Lee efpemeceW Menj ceW Dee³es efJeefMe<ì cesnceeveeW keÀe FbìjJ³et neslee Lee~ nceW ome efceveì keÀe mece³e efceuee Lee Hejbleg T<ee peer keÀer F&MJejer³e %eeve keÀer yeeleW megve GvneWves ome efceveì kesÀ yeoues leerme efceveì nceeje FbìjJ³et ®eueves efo³ee~ yeeo ceW nceves Gvemes Hetíe efkeÀ ³en F&MJejer³e mebosMe efkeÀleves ueesieeW keÀes efceuee lees GvneWves keÀne efkeÀ meejs osMe ceW ³en keÀe³e&ke´Àce yengle He´efme× nw~ keÀce mes keÀce ®eej keÀjesæ[ ueesieeW ves DeeHekeÀe mebosMe osKee Je megvee~ nceves FbìjJ³et ceW DeHeves Peeæ[, ef$ecetefle& kesÀ ef®e$e Yeer efoKee³es Les leLee Hejceelcee keÀe Heefj®e³e Yeer efo³ee Lee~ Fme keÀe³e&ke´Àce kesÀ keÀejCe nceW ìerJeer keÀer He´®eej MeefkeÌle keÀe DevegYeJe ngDee~ uesieesme ceW nce nebiekeÀebie kesÀ oeoe jece Deewj meeefJe$eer yenve keÀer yesìer kesÀ Iej þnjs Les~ JeneB mes nce cesvejesefJe³ee (Monrovia) ie³es peneB ieesefJevo YeeF& efpevekesÀ Heg©<eeLe& kesÀ DeeOeej Hej ner Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

oeefo³eeW keÀes peeHeeve keÀe efveceb$eCe efceuee Lee, kesÀ Heeme nce þnjs~ JeneB Yeer keÀF& Hegjeves efmevOeer Les~ cesjþ keÀer osJelee oeoer kesÀ efjMlesoej Yeer yengle Les~ JeneB Yeer yengle De®íer mesJee ngF& Hejbleg leye lekeÀ Yeejle ceW nceejs efueS kegÀí efJeMes<e keÀe³e& Dee ie³ee FmeefueS oesveeW oeefo³eeW ves nceW Yeejle JeeHeme Deeves keÀes keÀne~ FmeefueS nce leerveeW ner JeeHeme uebove ie³es~ JeneB SkeÀ efove jnkeÀj ceQ Deewj T<ee peer JeeHeme Yeejle Dee ie³es~ oeoer peevekeÀer uebove ceW ner jnkeÀj F&MJejer³e mesJee³eW keÀjves ueies~ oeoer peer kesÀ HeefJe$e Heg©<eeLe& kesÀ HeÀuemJeªHe osMe-efJeosMe ceW H³eejs yeeyee keÀe veece He´efme× nes ie³ee~ peye nce uebove ceW SkeÀ-oes ceeme jns Les, leye uebove ceW F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀes jefpemì[& keÀjves kesÀ efueS SHueerkesÀMeve efo³ee Lee, Henues lees GmekeÀer cevee nes ieF& efHeÀj cegjueer oeoe kesÀ keÀveskeÌMeve mes Dev³e meesefueefmeìj Üeje SHueerkesÀMeve oer ieF& Deewj efJeMJe efJeÐeeue³e jefpemì[& nes ie³ee Deewj mLee³eer ªHe mes uebove Deewj efJeMJe keÀer mesJee Megª nes ieF&~ yeeo ceW jece YeeF& DeveskeÀ yeej uebove ie³es, oeoer peevekeÀer mes efceueles jns Deewj GvekesÀ Oeve kesÀ men³eesie kesÀ keÀejCe pecewkeÀe, pece&veer, cee@efjefMe³eme, Dee@mì^sefue³ee, efmebieeHegj, DeHe´ÀerkeÀe, nebiekeÀebie DeeefoDeeefo mLeeveeW Hej F&MJejer³e mesJeekesÀvêeW keÀer mLeeHevee ngF&~ meved 1975 ceW DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe Henueer yeej [yeue efJeosMeer YeeF&-yenveeW kesÀ efueS Deueie mes efceueves keÀes Dee³es Deewj Jen jmce Deepe lekeÀ Yeer ®eeuet nw~ meved 1971 ceW {eF& ceeme nce DecesefjkeÀe jns Les~ nce oesveeW keÀer leerJe´ F®íe Leer efkeÀ DecesefjkeÀe ceW DeHevee mesJeekesÀvê mLeeefHele nes~ nceejer ³es F®íe H³eejs yeeHeoeoe ves 1977 ceW HetCe& keÀer, Jen Deieues uesKe ceW efueKetBiee~ v ceF& 2013

Zem – Zme H$m [¡Jm_ keÀefJe owJeer®evo keÀewefMekeÀ, GÊece veiej, efouueer

veMee veeMe keÀe ªHe nw, keÀjlee megKe mes otj~ meceLe& peerJeve keÀes keÀjs, Heie-Heie Hej cepeyetj~~ Heie-Heie Hej cepeyetj, keÀece nw meYeer DeìkeÀles~ yeeryeer-ye®®es DeveeLe yevekeÀj meoe YeìkeÀles~~ peerJeve keÀer yeepeer ceW GmekeÀer nej nes ieF& ~ efpemes veMes keÀer uele, GmekeÀer lekeÀoerj mees ieF& ~~ ceeokeÀ êJ³eeW mes efkeÀ³ee efpeme ceeveJe ves H³eej ~ peerJeve ceW jeslee jne, efyeieæ[ ie³ee mebmeej ~~ efyeieæ[ ie³ee mebmeej, ogëKeeW ves [euee [sje~ ce=l³eg mes Henues ce=l³eg ves GmekeÀes Iesje ~~ efKeuee ngDee iegueMeve GmekeÀe yejyeeo nes ie³ee~ peerJeve ceW ner peerJeve cegoe&yeeo nes ie³ee~~ megje Deewj mcewkeÀ nQ oesveeW efJe<e kesÀ veece~ nBmeles peerJeve kesÀ efueS ce=l³eg keÀe Hewieece ~~ ce=l³eg keÀe Hewieece meoe Goeme keÀjWies~ ceve keÀer megKe-Meebefle keÀe mel³eeveeMe keÀjsbies~~ Fmeer veMes mes peerJeve ceW DeHejeOe HeveHeles~ leveeJe yeæ{lee, yeves ngS HeefjJeej efyeieæ[les~~ He´Yeg-He´sce kesÀ veMes mes keÀj DeHevee keÀu³eeCe ~ veke&À yeves Iej keÀes yevee, efHeÀj mes mJeie& meceeve~~ efHeÀj mes mJeie& meceeve, efceìe peerJeve DebefOe³eeje~ Hes´ce Deewj megKe-Meebefle keÀe HewÀuee Gefpe³eeje~~ Deepe yevee, efyeieæ[s peerJeve keÀer veF& keÀneveer~ Deepe He´eHle keÀj veF& peJeeveer, veF& jJeeveer~~

otmejeW keÀe keÀjskeÌMeve keÀjves Jeeues Hejceelcee mes keÀveskeÌMeve keÀe DevegYeJe veneR keÀj mekeÀles

13

XYroM F$of O¡gm V[ oH$`m OJXre ^mB©Z{ = ye´ïeekegÀceej megYee<e, %eeve mejesJej (Deeyet HeJe&le)

S keÀ

Ssmeer nmleer ye´ïeekegÀceejer GvekesÀ efveJeeme Hej Hengb®ee, mebmLeeve ceW neskeÀj ieF& efpemes nce Yegueeves Ye´eleepeer efueKeves ceW J³emle mes Yeer veneR Yetue mekeÀles~ GvekesÀ iegCeeW Les~ ceQ YeeJeefJeYeesj nes keÀe JeCe&ve mJe³eb YeieJeeve Yeer keÀjles Les~ GvekeÀes efvenejves ueiee, ceve Tb®ee keÀo, ®ecekeÀoej ®esnje, uecyes ieodieod nes Gþe efkeÀ keÀoceebs Jeeueer ®eeue Deewj ceewueeF& cemleer Jeen...³ener Jen ceneved ceW ceieve Gme ceneve nmleer keÀe veece Lee nmleer nw efpemes YeieJeeve Yeer peieoerMe ®ebê nmeerpee efpevneWves 200 mes ³eeo keÀjlee nw...efpemes Yeer DeefOekeÀ DeeO³eeeflcekeÀ efkeÀleeyeW ieCesMe, mebpe³e pewmes ceneved efueKekeÀj ueeKeeW ueesieeW kesÀ peerJeve keÀes GHeveeceeW mes veJee]pee ie³ee nw~ ceQ GvnW kegÀí Hetívee nw? ceQves keÀne, veneR, ceQ yeoueves keÀer DeveesKeer mesJee keÀj DeHevee osKelee ner jne ... osKelee ner jne...~ DeeHemes efceuekeÀj `YejHetj' nes ie³ee ntB~ Je mebmLee keÀe veece meeLe&keÀ efkeÀ³ee~ Ssmeer ueieYeie Heeb®e efceveì kesÀ yeeo GvekeÀer Jees GþkeÀj Keæ[s ng³es Deewj cegPes DeHeveer ceneved nmleer keÀes ceQ yeej-yeej veceve ¢ef<ì cesjs THej Heæ[er Deewj ceQ Yetue ie³ee yeeBneW ceW mecesì efue³ee~ Gme mece³e cegPes keÀjlee ntB~ %eeveece=le ceW He´keÀeefMele nesves efkeÀ ceQ keÀneB ntB Deewj efkeÀmeefueS Dee³ee Ssmee DevegYeJe ngDee ceevees ceQ Fme Oeje Hej Jeeuee efve³eefcele mlebYe `mebpe³e keÀer ntB~ GvneWves Hetíe, yeesuees, kegÀí keÀece nw? veneR ntB~ GvneWves cesjer Heerþ LeHeLeHeeF& keÀuece mes' Ye´eleepeer keÀer ner keÀuece nw~ cewbves keÀne, yeme, DeeHemes efceueves keÀe Deewj keÀne, Yew³³ee, yeeyee keÀes yengle H³eejs yeeyee ves DeeHekeÀes efoJ³e¢ef<ì mes efoue Lee FmeefueS ®euee Dee³ee~ GvneWves H³eej mes ³eeo keÀjvee~ DeHeves neLeeW mes efJeYetef<ele ceneYeejle He´efme× `mebpe³e' cegPes SkeÀ kegÀmeea Hej yewþves keÀe FMeeje cesjs cegbn ceW ìesueer [eueer~ Jeneb mes efJeoeF& veece efo³ee, Fme veece kesÀ DevegªHe DeeHe efkeÀ³ee Deewj efHeÀj mes DeHevee keÀece Megª ueskeÀj yeeyee keÀer Heneæ[er Hej peekeÀj oes efoJ³eo=ef<ì mes mecHevve Yeer Les~ keÀj efo³ee~ ceQ GvnW osKeves keÀe Deevebo IeCìs ³eesie efkeÀ³ee~ keÀjerye SkeÀ ceeme Henueer yeej keÀe efceueve ueslee jne~ GvekeÀe lespe, GvekesÀ He´keÀcHeve lekeÀ ³eesie keÀer cemleer ceW cemle jne, pewmes ceQ GvekesÀ mebHeke&À ceW leye Dee³ee peye ceQ DevegYeJe keÀj jne Lee~ oes efceveì ceWs GHejece DeJemLee nes ieF& Leer~ Gme ceneve SkeÀ yeej cegjueer ceW H³eejs yeeyee ves keÀne, DeHevee keÀece Hetje keÀj Gvnebsves neue®eeue ³eesieer mes efceueves keÀe Flevee ienje Demej ``peieoerMe ye®®ee meefJe&me kesÀ Hueeve uesvee Megª efkeÀ³ee, Hetíe, keÀneb mes Dee³es ngDee Lee~ Fme yeele keÀe meceefHe&le peerJeve De®ís yeveelee nw~'' Gve efoveeW peieoerMe nes? keÀneB mesJee keÀjles nes? ceQves keÀne, ceW yengle HeÀe³eoe ngDee~ mece³e kesÀ Heeyevo YeeF& HeeC[Je YeJeve kesÀ Heeme pees jesìer efJeYeeie ceW (Gme mece³e ceQ jesìer SkeÀ yeej Ye´eleepeer osnueer mes ceeGBì yeeueYeJeve nw, Jeneb SkeÀevle ceW jnles Les~ efJeYeeie ceW mesJee keÀjlee Lee) mesJee keÀjlee ceQves efveM®e³e efkeÀ³ee efkeÀ Deepe Gvemes ntB~ Jes yeesues, ³en lees yengle De®íe nw, Deeyet Dee³es Les~ oeoerpeer ves keÀne, efceuevee ner nw~ ³en yeele meved 1985 keÀer yeeyee keÀes ³eeo keÀj mesJee keÀjves keÀe peieoer M e YeeF& , Deepe ceOeg y eve nw, leye cesjer Dee³eg 20 meeue Leer~ peye DeHevee Deueie ner cepee nw~ efHeÀj yeesues, efveJeeefme³eeW keÀe jeef$e keÌueeme 9 mes 10 14 ³eefo mebkeÀuHe Þes<þ nQ lees JeeCeer Deewj keÀce& mJeleë Þes<þ nesiee Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

yepes lekeÀ efnmì^er neue ceW DeeHe keÀjJeevee~ oeoerpeer keÀer yeele Ye´eleepeer ìeueles veneR Les~ Jes DeHeves J³emle keÀejesyeej ceW mes mece³e efvekeÀeuekeÀj þerkeÀ 9 yepes efnmì^er neue ceW meboueer Hej yewþ ie³es~ ³eesie Megª ngDee, kesÀJeue ceeF&keÀ osves Jeeuee ner JeneB GHeefmLele Lee~ keÌueeme ceW efkeÀmeer keÀer GHeefmLeefle vee osKekeÀj, Jes ³eesie Hetje keÀjkesÀ meerOee DeHeves keÀcejs ceW ie³es Deewj keÀejesyeej ceW J³emle nes ie³es~ osKeles ner osKeles ceOegyeve ceW DeeJee]pe HewÀue ie³eer efkeÀ Ye´eleepeer keÌueeme ceW DeekeÀj JeeHeme ®eues Yeer ie³es~ Fme yeele keÀe meyekesÀ THej ienje Demej Heæ[e~ GmekesÀ yeeo peye Yeer peieoerMe YeeF& keÀe keÌueeme neslee, meYeer 10 efceveì Henues ner keÌueeme ceW Hengb®e peeles Les~ Fme He´keÀej Ye´eleepeer ves oeoerpeer keÀer Dee%ee keÀe Heeueve Yeer efkeÀ³ee Deewj YeeF&-yenveeW keÀes mece³e Hej keÌueeme ceW Deeves keÀer efMe#ee Yeer oer~ ³ener GvekeÀer efJeMes<elee Leer~ efvecee&velee keÀer cetefle& SkeÀ yeej DeveHte peueeìse keÀs eHfeleepeer Heg©<eesÊece peueesìe DeHeveer efJeosMeer íe$eeDeeW keÀs meeLe meembkeÀ=elfekeÀ HeY´eeie keÀs mecceuseve ceW %eevemejeJsej Hen®Bges Le~s nejceveer neu@e ceW yenlge De®íe keÀe³ek&eÀ´ce ®eue jne Lee~ ceQ meJsee Hejter keÀj Lee[æser ojser mes neu@e keÀer Deejs pee jne Lee~ peieoeMre YeeF& peer mes ³eelee³eele eJfeYeeie keÀs meeceves ecfeueve nDgee~ Jes Heí t jns Les ekfeÀ ³eneB mes HeeC[Je YeJeve keÀer ojter ceF& 2013

ekfeÀleveer n?w Heowue peeves ceW ekfeÀlevee mece³e ueieisee? jee$fe keÀs 10.15 yepe jns Le~s cevQes keÀne, Yee´leepee,r jee$fe keÀs mece³e Heowue peevee þekreÀ vene,R cew [e^FJej keÀes yeugeelee n~Bt leye [e^FJej keÀs Hee´lfe GvekeÀs yeeuse mevgekeÀj ceQ njweve nDgee~ Gvnevsbes keÀne, vene-Rvene,R ceneoJse YeeF& keÀess cele yeugeevee~ GmekeÀes Hee´isee´ce oKseves keÀs eufeS cevwbes ner Yepsee n~w Gmes oKseves oe~s [e^FJej keÀs Hee´lfe Fleveer meneveYgeetlfe keÀevwe jKe mekeÀlee n?w cevQes ³eelee³eele keÀs evfeecfeÊe YeeF& keÀes ³en yeele mevgeeF,& Jes lejgvle iee[æer uekseÀj Dee³es Deejw Yee´leepeer keÀes eyfeþe³ee~ Fme Hej Yeer peieoeMre YeeFp&eer keÀnves ueie,s iee[æer keÀes Deejw Yejves oe~s peye lekeÀ Yejer vene,R iee[æer keÀes ©keÀJee keÀj jKee~ me®e, ekfeÀleveer ceneve YeeJevee Leer ekfeÀ ³es meejs cejss HeejfJeej keÀs n,Q FvekeÀes Yeer meeLe ues ®euee~s GvekeÀs Devoj meyekeÀs eufeS H³eej Je mecceeve jnlee Lee~ meYeer keÀes meeLe ues ®eueves Deejw DeeHe meceeve yeveeves keÀer YeeJevee GveceW PeuekeÀleer Lee~r ³e%e HeejfJeej keÀs Hee´lfe GvekeÀs Devoj ep]fecceJseejer keÀe YeeJe Yeje Lee pemwes Hek´eÀeMeceeCfe oeoepreer keÀs Devoj ceeB keÀer cecelee PeuekeÀleer Lee~r mel³elee keÀer cetefle& peye Jes yeerceej Les lees SkeÀ yeej yeleeves ueies, keÀF& YeeF&-yenveW Hetíles nQ, yeeyee DeeHekeÀes yeerceejerr ceW ceoo ke̳eeW veneR keÀjlee~ ceQ GvnW yeleevee ®eenlee nBt, yeeyee nj keÀoce cegPes Deeies yeæ{eles Les~ nj DevegYeJe cegPes keÀjeles Les~ H³eejs

yeeHeoeoe ves keÀF& yeej cegPes FMeeje efo³ee, ye®®es, leyeer³ele keÀe O³eeve jKees, mece³e Hej Kee³ee keÀjes, mece³e Hej mees³ee keÀjes uesefkeÀve cegPes lees YeieJeeve keÀer mesJee cesb n·er-n·er mJeene keÀjveer Leer~ ceQ Mejerj keÀe O³eeve jKelee ner veneR Lee~ yeme, yeeyee ves pees keÀne, GmeceW leve-ceve mes mecHetCe& ªHe mes ueie peelee Lee~ ce]pee Yeer Deelee Lee~ ceQves lees ce]pee efue³ee nw uesefkeÀve Fme keÀejCe cesjs Mejerj kesÀ Devoj keÀer j®evee ceW yeoueeJe Dee jne nw, ³en cegPes Helee ner veneR ®euee~ Dee³eg kesÀ {ueles ner Gmeves efJekeÀjeue ªHe OeejCe keÀj efue³ee, GmeceW lees cebw oes<eer ntB~ yeeyee ves lees keÀF& yeej meeJeOeeveer oer uesefkeÀve ceQ ceevelee ner veneR Lee, cewb yeeyee keÀes kewÀmes oes<e os mekeÀlee ntB~ Deefvlece mece³e keÀer ³eeoW SkeÀ efove GvekeÀer leyeer³ele yengle Kejeye Leer~ Gme efove Depeg&ve oeoepeer kesÀ HeeefLe&Je Mejerj keÀes ceOegyeve kesÀ ®eejeW OeeceeW keÀer ³ee$ee keÀjeF& pee jner Leer~ peieoerMe YeeF&peer ves Yeer DeHevee kebÀOee GvekeÀer DeLeea keÀes efo³ee Deewj Hewoue ®eue Heæ[s~ meYeer ves GvekeÀes cevee efkeÀ³ee, Ye´eleepeer, DeeHe Deejece keÀjes, nce ueesie pee jns nwb~ leye GvneWves oesveebs neLe peesæ[keÀj ceneve nmleer Depeg&ve oeoe keÀes veceve efkeÀ³ee Deewj keÀne, Oev³e nes oeoe, DeeHeves Deefvlece MJeeme lekeÀ DeHeveer n·er He´Yeg keÀer mesJee ceW ueiee³eer~ ³en osKe meYeer mees®e jns Les efkeÀ oeoe keÀer efJeMes<elee osKe

efpevekeÀe Yeei³e mJe³eb YeieJeeve yevee³es, Jes efkeÀleves Þes<þ nQ

15

%eeveece=le

keÀj Ye´eleepeer GvnW efkeÀlevee mecceeve os jns nQ~ ncebs Yeer meyekeÀes Ssmee ner mecceeve osvee ®eeefnS~ Dee%eekeÀejer ceOegyeve efveJeeefme³eeW kesÀ He´efle peieoerMe YeeF&peer keÀer Debeflece keÌueeme keÀe efove Lee~ He´keÀeMeceefCe oeoerpeer mJe³eb peieoerMe YeeF& keÀes meeLe ueskeÀj Dee jner Leer, pewmes ceeB DeHeves íesìs ye®®es keÀes Debiegueer HekeÀæ[ keÀj uee jner nes~ Jes keÀeHeÀer keÀce]peesj ve]pej Dee jns Les~ GvekesÀ yeesue Yeer yengle Oeerces-Oeerces efvekeÀue jns Les~ Gvnesbves keÀne, ceQ keÌueeme keÀjeves veneR, DeHeves H³eejs HeefjJeej mes efceueves Dee³ee ntB, oeoer peer keÀer Dee%ee kewÀmes ìeue mekeÀlee nt@b, DeeHe osKe ner jns nes cesjer leyeer³ele~ Gvnesbves Jewjei³e Je=efÊe Hej He´keÀeMe [euee Deewj Devle ceW keÀne, nceves DeHevee SkeÀ-SkeÀ meskeÀC[ Je SkeÀ-SkeÀ n·er He´Yeg kesÀ ³e%e ceW ueieeves keÀer keÀesefMeMe keÀer~ cegPes peeves keÀe iece veneR, SkeÀ efove lees meYeer keÀes peevee ner nw uesefkeÀve SkeÀ keÀece DeeHekesÀ efueS íesæ[ kesÀ pee jne n@tb~ cebwves yengle keÀesefMeMe keÀer, cebw keÀj veneR Hee³ee~ cebw DeHeves DeeHe keÀes Meefce&voe cenmetme keÀj jne ntB~ yeeyee ves nceW Flevee meye efo³ee uesefkeÀve GvekeÀer íesìer-meer DeeMe Hetjer venebrb keÀj Hee³ee~ DeeHe Hetjer keÀjesies? meYeer ves keÀne, neBpeer Ye´eleepeer~ Jes yeesues, yeme, ceQ efMeJeyeeyee keÀes He´l³e#e veneR keÀj Hee³ee.....FmekesÀ Deeies Jees yeesue veneR Hee³es, GvekeÀe efoue 16

Yej Dee³ee~ ceeF&keÀ nìe efo³ee ie³ee~ meYeer keÌueeme Jeeueesb keÀes GvneWves oesveeW neLeeW mes vecemkeÀej efkeÀ³ee~ meYeer keÀe Yeer efoue Yej Dee³ee~ H³eejer oeoerpeer ves GvekeÀes yeeBnebs cesb mecee efue³ee pewmess SkeÀ ceeB DeHeves ye®®es keÀes mecee uesleer nw~ meYeer keÀer lejHeÀ mes oeoerpeer ves neceer YejeF& efkeÀ nce yeeyee keÀes He´l³e#e DeJeM³e keÀjbsies~ ceOegyeve ceW SkeÀ veF& ®eslevee-meer Dee³eer~ Jees efove Dee ner ie³ee ceQ ueewefkeÀkeÀ Iej mesJeeLe& ie³ee Lee~ cegPes cesjs yeæ[s YeeF& ves HeÀesve Hej mecee®eej efo³ee efkeÀ peieoerMe YeeF&peer....Deewj Jees Deeies yeesue veneR Hee³es... cebw oes efceveì kesÀ efueS Meevle nes ie³ee, Gvnsb efoue mes veceve efkeÀ³ee Deewj mees®ee, oOeeref®e meceeve n·er-n·er mesJee ceW ueieeves Jeeues, SkeÀSkeÀ MJeeme ³e%e-mesJee ceW meceefHe&le keÀjves Jeeues Ye´eleepeer kesÀ Deefvlece oMe&ve keÀj HeeTBiee]? ceQ pevejue efìkeÀì ueskeÀj legjvle yeevêe mìsMeve kesÀ HuesìHeÀe@ce& Hej Heng@b®ee, yeeyee kesÀ ye®®es ve]pej Deeves ueies~ JeneR SkeÀ YeeF& efceues Deewj keÀne, DeeHe cesjs meeLe yewþvee, DeeHekeÀer efìkeÀì cesjs Heeme nw~ ceQves osKee Gme ceneve nmleer kesÀ veece mess jemles DeHeves DeeHe yeveles pee jns Les~ Hetjs jemles GvekeÀer peerJeve-ieeLee ve³eveebs kesÀ meeceves Dee jner Leer~ Yeesueer oeoerpeer keÀe mebosMe Deelee Lee, peieoerMe YeeF& osnueer mes Dee³es nQ,GvekeÀe O³eeve jKevee~ ceOegyeve ceW Ye´eleepeer keÀes kegÀí mece³e Yeespeve Hejesmeves keÀe meewYeei³e

yeele keÀes yeæ[e ve keÀj íesìs ªHe mes meceeHle keÀjes

efceuee Lee, ye´ïee Yeespeve kesÀ He´efle GvekeÀe H³eej, mecceeve Deewj yeeyee keÀer ³eeo keÀer cemleer ceW SkeÀevle ceW Yeespeve keÀjves keÀe DeueewefkeÀkeÀ Deevebo uesles ng³es Fme Deelcee ves GvnW keÀF& yeej osKee Lee~ ye´ïee Yeespeve ceW keÀYeer vegkeÌme venebr efvekeÀeueles Les~ Oev³eJeeo keÀjvee keÀYeer Yetueles veneR Les~ Deefvlece ve]peeje MceMeeve Yetefce ceevees SkeÀ cesuee yeve ie³ee Lee~ ®eejesb lejHeÀ meHesÀo ner meHesÀo JeðeOeejer~ Keæ[s nesves lekeÀ keÀer peien veneR Leer~ yeæ[er mebK³ee ceW ye´eïeCe HeefjJeej JeneB HengB®ee Lee DeHeves vee³ekeÀ keÀes Deefvlece efJeoeF& osves kesÀ efueS~ mJe³eb oeoer He´keÀeMeceefCe DeHeves nmleeW mes Gme ceneve nmleer keÀes cegKeeefive osves Dee³eer Leer~ HeeefLe&Je Mejerj Yeues ner HeeB®e lelJeeW ceW efJeueerve nes ie³ee uesefkeÀve Deepe Yeer Jees nceejs yeer®e efkeÀleeyeeW kesÀ ªHe ceW jnles nQ~ censMe YeeF& GvekesÀ meeLe keÀece keÀjles Les~ Jes keÀnles nQ, Hetjs mebiece lekeÀ keÀece ®euesiee Fleveer mesJee cegPes oskeÀj ie³es nbw~ nj jespe Ye´elee peieoerMe peer mes keÀYeer GvekeÀer uesKeveer kesÀ ceeO³ece mes, keÀneRr GvekeÀer mesJee³eespevee kesÀ ceeO³ece mes, keÀneR GvekesÀ He´Je®eveeW kesÀ ªHe ceW Gvemes DeJ³ekeÌle efceueve keÀjles ner jnles nQ~ v HegC³e Deelcee Jener nw pees Meeeqvle mes, efyevee efoKeeJes kesÀ mesJee keÀjlee nw Deewj mesJee keÀer DeeJeM³ekeÀlee Jeeues mLeeve Hej DeeHesner HengB®e peelee nw~ Je<e& 48 / DebkeÀ 11

ohÝXr [ÍmH$moaVm oXdg [a ode{f...

leer me ceF&, 1826 keÀes He´Lece He$e

geº$ H$b_ DebOeefJeMJeemeeW, HetJee&ie´neW, veHeÀjleeW, DeMegYe YeeJeeW keÀes KeeR®ekeÀj yeenj ues Deeleer nw Deewj SkeÀ Ssmeer leæ[He Hewoe keÀjleer nw efkeÀ J³eefkeÌle Gvemes ígìkeÀeje HeeS efyevee ®ewve mes jn veneR Heelee nw~ HegmlekeÀ mes efceueer He´sjCee yeele Gve efoveeW keÀer nw, peye ceQves efnvoer Heæ{vee De®ís mes meerKe efue³ee Lee Deewj pees Yeer HegmlekeÀ efceueleer, Gmes Heæ{keÀj DeHeves DeelceefJeMJeeme keÀes ¢æ{ keÀj efue³ee keÀjleer Leer~ FOej-GOej HegmlekeÀeW keÀer Keespe keÀjves kesÀ He´³eeme ceW SkeÀ yeej Iej keÀer jÎer ceW Heæ[er ngF& SkeÀ HegmlekeÀ neLe ueieer efpemekeÀe He´ejbYe Deewj Deble iee³eye Lee, yeer®e kesÀ efHeve ueies kegÀí Hevves Les~ Gmes Heæ{vee He´ejbYe efkeÀ³ee lees ueiee efkeÀ ³en efkeÀmeer osMeYekeÌle peemetme keÀer keÀneveer nw~ efpelevee efnmmee cesjs neLe ueiee, GmekeÀe meejebMe ³en Lee efkeÀ SkeÀ osMeYekeÌle Yeejleer³e peemetme Heæ[esmeer osMe kesÀ peemetmeeW Üeje HekeÀæ[ efue³ee ie³ee nw~ Gmes yeebOekeÀj Jes Gmemes Yeejleer³e KegefHeÀ³ee efþkeÀeveeW keÀer peevekeÀejer ®eenles nQ~ ve yeleeves Hej Gme Yeejleer³e peemetme Hej Yeejer Del³ee®eej keÀjles nQ~ Del³ee®eej menles-menles peye Jen keÀjenves ueiee lees yeesuee, yeleelee ntB~ ³en megvekeÀj ceejves JeeueeW kesÀ neLe ©keÀ ie³es Deewj ®esnjs Hej He´mevvelee PeuekeÀ Gþer~ meYeer SkeÀ meeLe ef®euueeS, yeleeDees,

= ye´ïeekegÀceejer Gefce&uee, MeeeqvleJeve

peuoer yeleeDees~ osMeYekeÌle ves Leesæ[e `Goble ceele&C[' kesÀ He´keÀeefMele nesves kesÀ DeHeves keÀes mebYeeuee, efHeÀj Hetíe, meeLe ner efnvoer He$ekeÀeefjlee keÀer yeleeTB? GÊej efceuee, yeleeDees~ Gmeves MegªDeele ngF&~ FmeefueS ³en efoJeme efveYe&³elee mes keÀne, legce meye Guuet kesÀ efnvoer He$ekeÀeefjlee efoJeme kesÀ ªHe ceW Heùs nes~ cevee³ee peelee nw~ Deeies ke̳ee ngDee, ceeuetce veneR, Deeies kesÀ Hevves veoejo Les Hej Gme ceeveJeer³e keÀcepeesefj³eeW keÀes osMeYekeÌle kesÀ ³es Debeflece efveYe&³elee Yejs ísoves keÀer leekeÀle Meyo megvekeÀj cesjs Mejerj ceW efyepeueer-meer íesìs ye®®es peye mketÀue peeves ueieles oewæ[ ieF&~ Gme mece³e Dee³eg 9 Je<e& jner nQ, DeHeveer HeeþîeHegmlekeÀeW keÀes mejmJeleer nesieer~ Gme yeeue DeJemLee ceW cegPes DebOesjs keÀe ªHe ceeveles nQ~ Yetue mes Yeer HeeBJe ueie mes Ye³e ueielee Lee~ jele nesves kesÀ yeeo, pee³es lees ceeLes mes ueiee uesles nQ~ HegmlekeÀ ³eefo efyepeueer ve nes lees keÀcejs ceW peevee, ner ke̳eeW, keÀesF& Yeer íHee ngDee keÀeie]pe DekesÀues íle Hej peevee efkeÀmeer Ye³ebkeÀj GvekesÀ efueS Hetpeveer³e nw~ yeæ[eW kesÀ efueS cegmeeryele ceW HeBÀmeves pewmee ueielee Lee~ Fme Yeer íHee keÀeie]pe mejmJeleer legu³e nw~ DeOetjer efkeÀleeye ves ef]pevoieer keÀer Fme Deleë íHes ngS keÀeie]pe keÀe efve<He#e, keÀceer keÀes Hetje keÀj efo³ee~ FmekeÀes mel³e, He´sjCeeoe³eer leLee He´sceYeeJe yeæ{eves Heæ{les-Heæ{les jmmeeW mes yebOes, ceej Keeles Jeeuee nesvee peªjer nw~ efkeÀmeer cetu³e ngS efHeÀj Yeer efveYe&³elee mes GÊej osles ngS keÀes, meodiegCe keÀes Gpeeiej keÀjleer ngF& osMeYekeÌle keÀer lemJeerj ceveëHeìue Hej keÀesF& Yeer íesìer-meer Ieìvee Yeer meceepe eqmLej nes ieF&~ HeÀìer efkeÀleeye jKe osves kesÀ kesÀ ueesieeW keÀer Oeeje yeoue mekeÀleer nw~ yeeo Yeer Jen lemJeerj JeneB mes nìer veneR~ meeefnl³e meceepe keÀe oHe&Ce nw Deewj FmekesÀ yeeo ceQ DebOesje nesves keÀe yesmeye´er mes efoMeemet®ekeÀ Yeer~ pevekeÀu³eeCe keÀer Fblepeej keÀjves ueieer efkeÀ Deepe ceQ Yeer m³eener ceW [tyeeskeÀj, vece´lee Deewj mel³elee DebbOesjs keÀes Fmeer yeneogjer mes GÊej otBieer~ mes GkesÀjs ie³es MeyoeW ceW, ceeveJeer³e jele ngF&, keÀcejeW ceW ueeFì peueves ueieer~ keÀcepeesefj³eeW keÀes ísoves keÀer leekeÀle Deboj kesÀ mìesj pewmes keÀcejs ceW Deye Yeer ieesueer keÀer ceej mes Yeer DeefOekeÀ nesleer nw~ DebOesje Lee~ ceQ oewæ[keÀj JeneB ieF&, keÀF& ³en keÀuece keÀer leekeÀle ner nw efkeÀ Jen ®ekeÌkeÀj ueieeS Deewj ceve ner ceve keÀne, Meeeqvle kesÀ ceOegj jeie kesÀ meeLe DeHeves ³ee Dejs DebOesjs, legce lees kegÀí Yeer veneR nes, otmejs kesÀ Yeerlej keÀer efJeke=Àefle³eeW, vece´lee Deewj jnce keÀer YeeJevee DeefYeceeve keÀer cenmetmelee veneR keÀjeleer 17 ceF& 2013

%eeveece=le

legcnejer Demeefue³ele ceQ Deepe peeve HeeF&~ efHeÀj ceQves ueeFì peueeF& Deewj ceevees eflejmke=Àle DebOesjs keÀe ceQves Debeflece mebmkeÀej keÀj GmekeÀe veeceesefveMeeve Yeer efceìe efo³ee~ cegPes efveYe&³elee pewmee Decetu³e iegCe osves Jeeuee, Fme HegmlekeÀ keÀe uesKekeÀ keÀewve nw, ceve ceW He´Mve Gþe Hej HegmlekeÀ keÀe Deeiee-Heeríe Lee ner veneR, peevetB kewÀmes? ceQves Gme Devepeeves uesKekeÀ keÀes {sjeW efoue keÀer ogDee³eW oeR Deewj Deepe Yeer os jner ntB~ ceeveefmekeÀ kegÀHees<eCe Deepe meb®eej meeOeveeW ceW ke´Àebefle DeeF& nw Deewj yeæ{er ngF& pevemebK³ee kesÀ ceÎsvepej met®evee-leb$e kesÀ lJeefjle Deewj efJemle=le nesves keÀer DeeJeM³ekeÀlee Yeer nw~ Hejbleg pewmes Heeweq<ìkeÀlee efJenerve KeeÐe mes YetKeer pevelee keÀe Hesì Yej osves Hej Yeer kegÀHees<eCe yevee ner jnlee nw Fmeer He´keÀej DeveskeÀ He´keÀej keÀer met®eveeDeeW mes uewme nesles Yeer pevemeeceev³e ceeveefmekeÀ kegÀHees<eCe keÀe efMekeÀej nw~ Deboj efJe®eej nQ Hej kegÀHeesef<ele nQ, GvnW meMekeÌle keÀjves kesÀ efueS cetu³eeW mes meMekeÌle keÀuece ®eeefnS~ GþkeÀj ner Gþe³ee pee mekeÀlee nw meJe&ke´Àebefle³eeW ceW meJe&Þes<þ nw efJe®eej-ke´Àebefle~ meceepe keÀes ve³es efJe®eej keÀewve oslee nw? efMe#ekeÀ lees Heæ{e ngDee Heæ{keÀj megvee oslee nw~ jepeveerefle%e Yeer 18

yengle yeej Dev³e keÀe efueKee Yee<eCe Heæ{ peeles nw bHej meceepe keÀer meeceef³ekeÀ eqmLeefle³eeW keÀer efoMee ³ee efoMeenervelee Hej mes Hejoe keÀewve Gþelee nw? DeJeM³e ner keÀuece kesÀ efmeHeener~ FmeefueS uesKekeÀeW keÀes, He$ekeÀejeW keÀes DeHevee ceveesyeue yevee³es jKevee nw~ nceejer efueKeer Fyeejle keÀes otmejs ves Heæ{keÀj JeenJeener uetìer, nceW KegMe nesvee ®eeefnS~ otmejs kesÀ kebÀOes ®eæ{keÀj veece keÀcee jne nw lees ke̳ee ngDee, yesìe lees nceeje ner nw~ nceejs efJe®eej nceejer j®evee nQ, pewmes nce neWies, Jewmes nceejs efJe®eej neWies~ pewmes efJe®eej neWies, Jewmes nce neWies~ oesveeW SkeÀ-otmejs kesÀ oHe&Ce nQ~ meMekeÌle efJe®eej osves kesÀ efueS Kego keÀes meMekeÌle yeveeF³es~ mJe³eb Lecee ngDee ner otmejs keÀes Leece mekeÀlee nw Deewj mJe³eb GþkeÀj ner otmejs keÀes Gþe³ee pee mekeÀlee nw~ efyevee meeOeveeW kesÀ He´eHleJ³e Yeues ner FuewkeÌì^esefvekeÀ ceeref[³ee kesÀ neLe uebyes nQ Hejbleg efpeleves uebbyes nQ Gleves ner efHeÀmeueves Yeer nQ~ ìer.Jeer. keÀe ¢M³e DeeHekesÀ DeeBKe, keÀeve keÀes SkeÀ PeuekeÀ efoKeekeÀj DeesPeue nes peelee nw Hej cegefêle ®eer]peW meeueeW meeue menspeer pee mekeÀleer nQ~ SkeÀ vevneR-meer ®eesHeæ[er oeos mes ueskeÀj Hees$es kesÀ peerJeve-meHeÀj lekeÀ meeLe osleer nw, He´sefjle keÀjleer nw~ cegefêle ®eer]pe efyevee efkeÀmeer ueeFì kesÀ ³ee efkeÀmeer ³eb$e kesÀ Yeer, neLe keÀer HengB®e ceW yeveer jnleer nw~ peye ®eens Heæ{er-iegveer pee

mekeÀleer nw~ meeOeveeW kesÀ efyevee Yeer nj mece³e, nj eqmLeefle ceW He´eHleJ³e nw~ meeOeveeW Hej DeeOeeefjle FuewkeÌì^e@efvekeÀ ceeref[³ee keÀe DeHevee #es$e Deewj DeHevee cenlJe nw, Jen Yeer He´Mebmeveer³e nw Hej GmekeÀer ®ekeÀe®eeQOe ceW cegefêle ceeO³eceeW keÀes DeHeveer DeeBKeW ®eeQefOe³eeves keÀer keÀesF& DeeJeM³ekeÀlee veneR nw~ yesno kesÀ mel³eeW keÀes Gpeeiej keÀjs keÀuece keÀuece keÀer veeRJe n]peejeW Je<e& Hegjeveer nw~ pebieueeW kesÀ SkeÀeble mLeeveeW Hej leHem³eejle $eÝef<e-cegefve³eeW ves 2500 Je<eeX lekeÀ me=ef<ì keÀes Leceeves Deewj YeefkeÌle ceeie& keÀes ®eueeves kesÀ efueS pees mel³e, keÀuece mes GkesÀjs Les, Deepe Yeer ceewpeto nQ~ Hej Deepe nceW SkeÀ ve³es ³egie keÀe met$eHeele keÀjvee nw lees Gve DeJensefuele mel³eeW keÀer peevekeÀejer keÀer DeeJeM³ekeÀlee nw pees JeemleJe ceW SkeÀ Hejceelcee keÀer ner yeHeewleer nQ~ GvneR mel³eeW kesÀ GodIeeìve kesÀ keÀejCe Gmes keÀne ie³ee, Hejceelcee mel³e nw~ Jees ceeveJe keÀer HengB®e mes Hejs keÀer mel³e yeeleW GodIeeefìle keÀjlee nw, FmeefueS mel³e nw~ veJe³egie kesÀ met$eHeele kesÀ efueS Jees Fme mece³e Oeje Hej DeJeleefjle nw Deewj Gme Üeje megvee³es ie³es DeveskeÀ mel³eeW ceW mes SkeÀ mel³e ³en Yeer nw efkeÀ veJe³egie efvecee&Ce ceW ceeref[³ee meyemes yeæ[er leekeÀle nw, Hej leye peye Jees DeuHekeÀeefuekeÀ, meerefcele mel³eeW kesÀ meeLe-meeLe yesno kesÀ mel³eeW keÀes Yeer peve-peve lekeÀ HengB®eeS~ keÀuece Ssmeer

DeHeveer F®íeDeeW keÀes keÀce keÀj oes lees mecem³ee³eW mJeleë keÀce nes pee³eWieer

Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

leye yeveleer nw peye Gmes ®eueeves Jeeuee keÀceue meceeve HeefJe$e, v³eeje, keÀer®e mes Deítlee Deewj meebmeeefjkeÀ DeekeÀ<e&CeeW mes GHejece nes, Ssmeer keÀuece ner efJeMJe HeefjJele&ve keÀe keÀceeue keÀj mekeÀleer nw~ ceeref[³ee kesÀ Yeer nQ veweflekeÀ oeef³elJe He$ekeÀeefjlee mes pegæ[s keÀF& ueesie keÀnles nQ efkeÀ Jes He´®eejkeÀ veneR nw~ Ieìvee keÀes Gmeer ªHe ceW He´mlegle keÀjles nQ pewmeer osKeer Deewj cenmetme keÀer nw~ Hejbleg ceeref[³ee keÀYeer DeHeves efueS veneR peerlee~ FmekeÀe DeeqmlelJe meeceeefpekeÀ mebmkeÀejeW kesÀ efueS nw~ ³ener mejeskeÀej GmekeÀer YetefcekeÀe keÀes DeefOekeÀ oeef³elJeHetCe& yevee osles nQ~ ceeref[³ee Metv³e ceW keÀece veneR keÀjlee~ Fmemes DeHes#ee³eW Yeer nQ Deewj FmekesÀ veweflekeÀ oeef³elJe Yeer nQ~ peneB keÀesF& Yeer yeele, mecee®eej ³ee efJe®eej npeejeW, ueeKeeW lekeÀ SkeÀ meeLe HengB®e jne nes, JeneB efveeqM®ele ªHe mes mJeefJeJeskeÀ, Deelceefve³eb$eCe leLee meJe&efnlee³e kesÀ Decetle& efme×eble keÀes meeceves jKevee uesKekeÀ, He$ekeÀej keÀe veweflekeÀ oeef³elJe nw~ peªjer nw cetu³eeW keÀe mlebYe keÀce& kesÀ meeLe HeÀue yebOee ngDee nw~ keÀuece ®eueevee Yeer SkeÀ keÀce& nw, keÀce& nw lees HeÀue Yeer nw~ ceQves keÀuece ®eueeF& ceevee yeerpe yees³ee, Gme yeerpe mes efkeÀmeer Hej ke̳ee yeerleer? ³eefo Jen yeerpe Ssmee nw, Gmeves efkeÀmeer keÀer SkeÀeie´lee Yebie keÀer, Petþs meypeyeeie efoKeeS, MejerjeW keÀes ceneceeqC[le efkeÀ³ee, MejerjeW keÀer YeeJe-YebefieceeDeeW keÀe JeCe&ve keÀj efkeÀmeer ceve keÀes GuePee³ee, HebÀmee³ee, ceveesJe=efÊe keÀes ®eb®eue yevee³ee, ceeveJeer³e keÀcepeesefj³eeW keÀes mepee-Oepee keÀj Hejesmee, ®eeefjef$ekeÀ oes<eeW keÀes DeJensefuele efkeÀ³ee lees DeJeM³e ner keÀce]peesj yeerpe yees³ee~ ³en mece³e keÀce]peesj ceeveJelee keÀes keÀce]peesjer keÀer Ietbìer efHeueeves keÀe veneR nw yeequkeÀ GmekeÀer effnueleer keÀe³ee keÀes eqmLejlee osves keÀe nw~ FmeefueS keÀebHeleer ceeveJelee keÀes cetu³eeW kesÀ mlebYeeW mes LeeefceS, keÀuece keÀes keÀeueeOeerve veneR, keÀeuepe³eer yeveeF³es~ v ceF& 2013

AmË_hË`m g{ AmË_]b H$r Am{a ye´ïeekegÀceej ceneJeerj, ®eeBonì, HeueJeue(nefj³eeCee)

cesjs ceelee-efHelee peer efHeíues 22 Je<eeX mes F&MJejer³e %eeve ceW nQ~ ye®eHeve ceW ceQ keÀYeer-keÀYeer F&MJejer³e mesJeekesÀvê Hej pee³ee keÀjlee Lee uesefkeÀve yeæ[e neskeÀj kegÀmebie ceW HebÀmekeÀj Mejeye Heerves ueiee Deewj keÀF& He´keÀej kesÀ yegjs keÀce& keÀjves ueiee~ keÀesF& Ssmee yegje keÀce& veneR nw pees ceQves vee efkeÀ³ee nes~ SkeÀ efove ueæ[eF& Peieæ[s ceW cesjs HeeBJe ceW ®eesì ueie ieF& Deewj meele efoveeW kesÀ yeeo HeeBJe De®eevekeÀ ìtì ie³ee~ cegPes yengle ogëKe ngDee~ ueieeleej íë cenerves ceQ efyemlej Hej jne, cesje SkeÀ oesmle Yeer cegPes osKeves veneR Dee³ee~ ceQ Deewj p³eeoe ogëKeer nes ie³ee~ efyemlej Hej efove-jele Heæ[s-Heæ[s jeslee ner jnlee~ efpeboieer yeesPe ueieves ueieer~ Deelcenl³ee keÀjves keÀe efJe®eej ®eue Heæ[e~ leYeer cesjer ceelee peer ye´ïeekegÀceejer]pe jepe³eesie mesJeekesÀvê mes cegjueer (F&MJejer³e ceneJeeke̳e) megvekeÀj DeeF&~ GvekesÀ neLe ceW Yeer F&MJejer³e efMe#eeSB efueKes ngS kegÀí Hevves Les~ ceeB ves cegPemes keÀne, yesìe, jes cele Deewj Deelcenl³ee keÀe efJe®eej ve keÀj, yeeyee lesjer DeJeM³e ceoo keÀjsiee, Jees meye keÀe meeLeer nw~ ceQves cegjueer Heæ{er, Heæ{les ner cegPes Helee ®euee efkeÀ ³en lees cesjs ner yegjs keÀceeX keÀe HeÀue nw, FmeceW efkeÀmeer keÀe Yeer keÀesF& oes<e veneR nw~ Fme He´keÀej cegPes Deelceyeue efceuee~ FmekesÀ yeeo ceQ jes]pe Iej Hej cegjueer Heæ{ves ueiee~ oes cenerves yeeo cesjs HeebJe ceW Deejece nes ie³ee~ efHeÀj ceQ jes]pe DeHeves ieebJe ceW ner F&MJejer³e keÌueeme ceW peeves ueiee~ H³eejs efMeJeyeeyee keÀer cegjueer ves cegPes peerJeveoeve os efo³ee~ Deye ceQ Deewj cesjer Helveer Yeer jes]pe mesJeekesÀvê Hej peeles nQ~ efMeJeyeeyee ves cegPes ve³ee peerJeve efo³ee nw~ ceQ Hetjer OeejCeeDeeW kesÀ meeLe %eeve-³eesie ceW ®eue jne ntB~ cesje ve³ee peerJeve efMeJeyeeyee keÀer Deceevele nw~ ceQves DeHevee leve-ceve efMeJeyeeyee keÀes DeHe&Ce keÀj efo³ee nw~ yeeyee ves DeveskeÀ yeej cesjer ceoo keÀer nw~ cesjs Heeme efMeJeyeeyee keÀe Oev³eJeeo keÀjves kesÀ efueS Meyo veneR nQ~ v

pees meoe mebleg<ì jnlee nw, Gmemes meYeer keÀe mJeleë ner efoue keÀe H³eej neslee nw

19

eara g{ Ý`mam hm{{Z{ H$r AZw^yoV =[e@.megMeeruee ®eewOejer, efMeMeg jesie efJeMes<e%e, peesOeHegj

yeele meved 1994 keÀer nw, efmejesner

Deeke=Àefle cegPes ve]pej veneR DeeF&~ ceQ DeeM®e³e&®eefkeÀle neskeÀj Hegveë Mejerj kesÀ Heeme HengB®eer Deewj mebkeÀuHe ®euee efkeÀ ³en eqmLeefle ke̳eeW Hewoe ngF&, keÀewve cegPes yelee³esiee?

DeHetJe& Meeeqvle Je nukeÀeHeve De®eevekeÀ cegPes ueiee efkeÀ THej mes keÀesF& De¢M³e MeefkeÌle cegPe mes mebHeke&À peesæ[ jner nw Deewj keÀnleer ngF& cenmetme nes jner nw, ke̳ee legce Fve meyekeÀer Jepen peevevee ®eenleer nes? cesjs neB keÀnves Hej cegPes ueiee efkeÀ cesjs meeceves pees Mejerj Heæ[e nw, Jen HeejoMeea ®eceæ[er mes {keÀe nw Deewj ceQ GmekesÀ Deboj kesÀ meYeer DebieeW keÀes Yeueer-YeeBefle osKe mekeÀleer ntB~ leye cegPes efoKeeF& efo³ee efkeÀ Fme Mejerj ceW pees Ëo³e nw, Jen þerkeÀ keÀece veneR keÀj jne nw~ GmekesÀ Oeæ[keÀves keÀer ieefle Fleveer lespe nes ieF& nw efkeÀ Jen efmeHe&À kebÀHeve keÀjlee efoKeeF& os jne nw~ mebkegÀ®eve Deewj HewÀueeJe pewmee nesvee ®eeefnS, Jewmee veneR nes jne nw~ ceQ mecePe ieF& efkeÀ ³en Heer.Sme.Jeer.ìer. (SkeÀ He´keÀej keÀe Oeæ[keÀve mebyebOeer Ëo³ejesie pees De%eele keÀejCeeW mes efkeÀmeer-efkeÀmeer keÀes keÀYeer Yeer nes mekeÀlee nw) nes ie³ee nw~ FmekeÀer Jepen mes jkeÌle meb®ejCe ceW efokeÌkeÀle ngF& lees cegPes oo& cenmetme ngDee~ oo& Demenveer³e Lee FmeefueS ceQves Fme Mejerj keÀes l³eeie efo³ee nw Deewj Fme (HeejoMeea) DeJemLee ceW Dee

efpeues keÀs keÀeuevêer ieeBJe ceW ceQ Je cesjs Heefle oesveeW ef®eefkeÀlmekeÀ ªHe ceW mejkeÀejer DemHeleeue ceW mesJeejle Les~ Gme efove Iej keÀer íle kesÀ peeues Deeefo mìtue Hej ®eæ{keÀj nìe jner Leer efkeÀ De®eevekeÀ Hesì Deewj íeleer kesÀ yee³eeR lejHeÀ Demenveer³e oo& ngDee~ ceQ ieMe KeekeÀj efieªB Deewj ieF& ntB, Ssmee keÀjves keÀe DeY³eeme cegPes Mejerj keÀes ®eesì ueies, Fmemes yesnlej Henues mes nw~ ³en mecePeves kesÀ yeeo ceQ (legjble efveCe&³e uesles ngS) ceQves Mejerj keÀes HetCe&le³ee mebleg<ì nes ieF& Deewj mees®ee efkeÀ Heeme ner meìs [yeue yes[ Hej efieje efo³ee peye ³en Mejerj Kejeye nes ie³ee nw lees Deewj DeHeves ³egieue keÀes HegkeÀeje~ cegPes ³eneB mes ®euevee ®eeefn³es Hej keÀneB, cesje Jees HeejoMeea DeeqmlelJe ³en ceeuetce veneR~ Gme mece³e efkeÀmeer FmekesÀ legjble yeeo ueieves ueiee, ceQ He´keÀej keÀe ueieeJe, ceesn, Ye³e veneR Lee SkeÀoce nukeÀer nes ieF& ntB, efkeÀmeer Yeer yeequkeÀ DeHetJe& Meeeqvle Je nukeÀeHeve Lee lejn keÀe oo&, lekeÀueerHeÀ veneR nw Hej efpemeves cegPes HetCe& Deevevo mes Yej efo³ee~ mJe³eb kesÀ Mejerj keÀes efyemlej Hej efveM®esle De¢M³e MeefkeÌle keÀe DeeosMe (He´eCenerve-mee) Heæ[e ngDee osKe jner ntB~ pewmes ner ceQves JeneB mes ®eueves keÀe cegPes Ieesj DeeM®e³e& ngDee efkeÀ ceQ SkeÀ mes efveM®e³e efkeÀ³ee, De®eevekeÀ Gme De¢M³e oes kewÀmes nes ieF&~ ceQ DeHeves DeeHe keÀes MeefkeÌle keÀe DeeosMe efHeÀj cenmetme ngDee (DeeqmlelJe keÀes) peceerve mes ueieYeie 5-6 ö `veneR, legce ³eneR þnjes~' Deye cegPes HeÀerì TB®eeF& Hej cenmetme keÀjves ueieer~ ueiee efkeÀ ³en pees kegÀí nes jne nw, Jen Demecebpeme mes efvekeÀueves kesÀ efueS ceQ efkeÀmeer kesÀ Üeje efve³ebef$ele Yeer efkeÀ³ee pee keÀcejs ceW jKeer keÀeB®e keÀer Deueceejer kesÀ jne nw~ ceQ SkeÀ Dee%eekeÀejer ye®®es keÀer meeceves peekeÀj osKeves ueieer efkeÀ Deiej ceQ lejn JeneR þnj ieF&~ efHeÀj osKeleer ntB efkeÀ Heuebie Hej ntB lees, pees ceQ ³eneB ntB, Jen yengle Ieyeje³es ngS cesjs ³egieue, cesjs Mejerj keÀewve nw~ keÀeB®e ceW mes meeceves keÀer Jemleg³eW Hej ef®eefkeÀlmekeÀer³e He´³eeme keÀj jns nQ~ lees efoKeeF& Heæ[ jner Leer Hej ceQ efoKeeF& GvnW Fme neuele ceW osKeles ngS Yeer cegPes veneR Heæ[er~ Mee³eo cesje Jees DeeqmlelJe DeeM®e³e& kesÀ mebkeÀuHe Dee jns Les efkeÀ HeejoMeea Lee FmeefueS oHe&Ce ceW cesjer keÀesF& Dejs, ³es efkeÀleves veemecePe nQ, pees Mejerj 20 Ssmes KegMevegcee yevees pees ceve keÀer KegMeer metjle mes mHe<ì efoKeeF& os Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

keÀes keÀn jns nQ, neLe GþeDees, peerYe efvekeÀeuees, DeeBKeW Keesuees, ke̳ee FvnW efoKeeF& veneR Heæ[lee efkeÀ peye ceQ (®eslevee) ³eneB ntB lees Mejerj ³es meye keÀe³e& kewÀmes keÀj mekeÀlee nw~ Hej mJe³eb kesÀ yeejs ceW Fmemes DeefOekeÀ mJe³eb cegPes Yeer peevekeÀejer veneR Leer~ Mejerj mes yeenj yengle De®íe ueie jne Lee kegÀí Heue yeerleves Hej cesjs ³egieue kesÀ ®esnjs Hej jewvekeÀ efoKeeF& oer~ ceQves GvnW osKekeÀj mees®ee efkeÀ Deye ke̳ee ngDee pees ³es Flevee KegMe nes jns nQ? cesje Mejerj cegPes efHeÀj HeejoMeea lJe®ee mes {keÀe ngDee efoKeves ueiee Deewj ceQves osKee efkeÀ Deye Ëo³e meeceev³e Oeæ[keÀve mes keÀe³e& keÀj jne nw~ cesjs ceve ceW Dee³ee, De®íe ³en ceMeerve þerkeÀ nes ieF&~ Jener De¢M³e MeefkeÌle efHeÀj pewmes keÀn jner Leer, Deye lees Fme Mejerj kesÀ keÀe³e& mes legce mebleg<ì nes? ceQves keÀne, neB~ lees De®eevekeÀ Meyo megveeF& Heæ[s, lees peeDees~ Deewj Deieues ner Heue cegPes ueiee efkeÀ ceQ Mejerj OeejCe keÀj efyemlej Hej yengle keÀcepeesj, LekeÀer ngF& Heæ[er ntB Deewj neWþ efnueekeÀj ³en Hetíves keÀer Yeer MeefkeÌle cegPeceW veneR nw efkeÀ efkeÀme Jepen mes cegPes Hegveë Mejerj ªHeer kewÀo ceW [eue efo³ee ie³ee~ cegPes FmeceW veneR jnvee~ cegPes yeenj yengle De®íe ueie jne Lee, cegPes Jewmes ner jnves oes~ ce=l³eg-Ye³e pee ®egkeÀe Lee mJemLe nes peeves Hej ceQves Fme Ieìvee ceF& 2013

keÀer mel³elee HejKeves kesÀ efueS ieerlee, efMeJeHegjeCe, yeeFefyeue, kegÀjeve, efJeosMeer uesKekeÀeW keÀer pevce-cejCe mes mebyebefOele HegmlekeWÀ Heæ{ [eueeR Hej meìerkeÀ efJeJes®eve keÀneR veneR efceuee~ Flevee mecePe ceW Dee ie³ee efkeÀ ceQ Deelcee meye kegÀí keÀjves Jeeueer Fme Mejerj ceW kewÀo ntB Deewj cegPes Gme efJeefOe keÀes leueeMevee nw efpememes ceQ mJe³eb peye ®eentB leye DeMejerjer DeJemLee ceW pee meketBÀ~ Jees Deevevo, MeefkeÌle, nukeÀeHeve cegPes nj Ieæ[er ³eeo Deelee Deewj DeekeÀef<e&le keÀjlee~ Deye ce=l³eg Meyo mes Ye³e pee ®egkeÀe Lee, ueieves ueiee efkeÀ cejvee lees yeæ[e Deevevo keÀe #eCe nw, pees nceW meye yeeleeW mes cegkeÌle keÀj oslee nw~ ef®ebleve ®eueles-®eueles 6-8 ceeme ieg]pej ie³es~ ueeue He´keÀeMe kesÀ #es$e ceW He´JesMe SkeÀ megyen leerve-®eej yepes neWies, efKeæ[keÀer mes yeenj ®eeBoveer jele keÀe ve]peeje efoKe jne Lee~ De®eevekeÀ ueiee efkeÀ ceQ, cesjs ³egieue Deewj ye®®eer Deeyet Ietceves ie³es nQ~ efHeÀuce keÀer lejn ¢M³e efoKeeF& osves ueiee~ leYeer De®eevekeÀ osKeleer ntB efkeÀ He´keÀeMeceeve efmeleejs pewmeer ceQ Hetjs Mejerj ceW ®ekeÌkeÀj ueiee jner ntB Deewj efHeÀj cemlekeÀ mes yeenj efvekeÀuekeÀj DeekeÀeMe keÀer lejHeÀ les]peer mes pee jner ntB~ jesMeveer, ve]peejs meye Heerís ítì ie³es nQ Deewj ceQ SkeÀ ienjer DebOesjer megjbie ceW mes ieg]pej jner ntB~ ceQ Leesæ[e mence peeleer ntB Hej ©keÀleer veneR Deewj HengB®e peeleer ntB

SkeÀ ce×ce, ueeue He´keÀeMe kesÀ #es$e ceW, cegPes JeneB ®ewve Deelee nw Hej leYeer keÀesF& jesMeveer keÀer efkeÀjCe cegPes ieeF[ keÀjleer nw Deewj ceQ efveoxefMele mLeeve Hej yewþ peeleer ntB~ JeneB ueie jne Lee efkeÀ ceQ Deewj Dev³e ueesie efmeleejs keÀe ªHe OejkeÀj ³eneB yewþs nQ~ osKeves ceW efmeleejs jesMeveer kesÀ nQ Hej ceQ GvnW Hen®eeve jner ntB efkeÀ DecegkeÀ cesjer ceeB nw, yenve nw, meKeer nw Deeefo-Deeefo~ leYeer osKeleer ntB efkeÀ meeceves SkeÀ yengle H³eejer-meer jesMeveer nw, GmekeÀer ®ecekeÀ Fleveer megboj nw efkeÀ pegyeeb mes ye³eeb veneR keÀj mekeÀles~ Gmemes ve]pej nìeves keÀes peer veneR ®eenlee, Jen efmeHe&À jesMeveer veneR nw, Gmemes pewmes DeHevelJe, Meeeqvle, Meerleuelee Deewj peeves ke̳ee-ke̳ee yenkeÀj nce meye lekeÀ HengB®e jne nw, Jener meye Heeves kesÀ efueS nce ³eneB nQ~ leYeer cegPes K³eeue Deelee nw efkeÀ ceQ Fme jesMeveer kesÀ Deewj keÀjerye ®euetB~ mketÀue ceW cegPes keÀ#ee ceW Henueer HebefkeÌle ceW yewþves keÀer Deeole Leer, ceQ osKeleer ntB efkeÀ ³eneB ceQ leermejer HebefkeÌle ceW yewþer ntB Deewj pees efpelevee Heerís yewþe nw, GmekeÀer Kego keÀer ®ecekeÀ Yeer HeÀerkeÀer nw, GvekeÀes Deeies Jeeueer jesMeveer keÀe Deevevo Yeer keÀce cenmetme nes jne nw, ceQ mees®eleer ntB, cegPes Henueer ueeFve ceW peekeÀj yewþvee nw~ Heæ{eF& keÀjves keÀe DeeosMe leYeer meeceves Jeeueer Ketyemetjle efmeleejs pewmeer jesMeveer mes Meyo cegPe lekeÀ Deeles nQ, Henueer ueeFve ceW yewþves kesÀ efueS

peneB efnccele Je meenme nw JeneB keÀefþveeF³eeB Je mecem³ee³eW mJeleë meceeHle nes peeleer nQ

21

%eeveece=le

Heæ{eF& keÀjveer nesieer~ ceQ SkeÀoce DeeM®e³e& ceW Yej peeleer ntB efkeÀ ³en lees Jener MeefkeÌle nw, Heefjef®ele-meer efpemeves cegPes Henues Yeer Mejerj ceW peeves, ve peeves mebyebOeer efveoxMe efo³es Les~ ceQ KegMeer mes YejkeÀj keÀnleer nttB, ceQ lees Heæ{ves keÀer yengle MeewkeÀerve ntB, Fleveer Heæ{eF& keÀer, [e@keÌìj yeveer, Deewj keÀewve-meer Heæ{eF& Heæ{veer nw? cegPes yeme DeeHekesÀ keÀjerye Deevee nw, cegPes Heæ{eF& Heæ{vee cebpetj nw, lees legjble ner pewmes keÀne, peeDees Deewj meeje ¢M³e Kelce nes ie³ee~ ceQ Heuebie Hej yewþer nwjeve nes jner Leer efkeÀ Deye keÀewve-meer Heæ{eF& cegPes Gme jesMeveer kesÀ keÀjerye peeves kesÀ efueS Heæ{veer nw~ ve³es ]peceeves kesÀ mebv³eemeer Fme mece³e (1996) lekeÀ ceQ ye´ïeekegÀceejer]pe kesÀ kesÀJeue veece mes Heefjef®ele Leer efkeÀ keÀesF& Oeeefce&keÀ mebmLee nw, JeneB ve³es ]peceeves kesÀ lejerkesÀ mes ueesie mebv³eemeer neskeÀj jnles nQ, Meeoer veneR keÀjles nQ~ [e@. meefJelee yenve (ceOegyeve) cesjer Sce.yeer.yeer.Sme. keÀer meKeer Deewj menHeeþer jner nw, Jen mebmLee ceW meceefHe&le nw~ Gvemes ner DeewHe®eeefjkeÀ cegueekeÀeleeW ceW cegPes kegÀí peevekeÀejer efceueer Leer~ ve³es ]peceeves kesÀ mebv³eemeer FmeefueS ueieles Les efkeÀ HejbHejeiele lejerkesÀ mes Gve Hej Jew%eeefvekeÀ megefJeOeeDeeW keÀe Fmlesceeue ve keÀjves keÀe He´efleyebOe veneR Lee~ cegPes ³en J³eJemLee Hemebo DeeF& Leer~ FvneR efoveeW cesje Heernj (peesOeHegj) Deevee ngDee~ cegPes 22

Helee ®euee efkeÀ efHeíues leerve-®eej meeue mes cesjer íesìer yenve jsCeg ye´ïeekegÀceejer]pe mebmLee mes Del³eefOekeÀ pegæ[ ®egkeÀer nw, JeneB meceefHe&le nesvee ®eenleer nw Deewj Fme mebyebOe ceW Iej ceW efJejesOeeYeeme ®eue jne nw~ ceeB ves keÀne, legce Fmes mecePeeDees, Meeoer veneR keÀjvee ®eenleer, ye´ïeekegÀceejer yevevee ®eenleer nw, Helee veneR kewÀmeer mebmLee nw, peerJeve kewÀmes yeerlesiee Deeefo-Deeefo~ ke̳ee cesje Deewj ye´ïeekegÀceejer]pe keÀe YeieJeeve SkeÀ ner nw? yeele®eerle kesÀ oewjeve jsCeg yenve ves cegPes F&MJejer³e %eeve keÀe keÀesme& keÀjevee He´ejbYe keÀj efo³ee~ megveles-megveles cegPes ueie jne Lee efkeÀ ³es meye mel³e yeeleW nQ, ceQ FmekeÀe DevegYeJe keÀj ®egkeÀer ntB~ DeJeM³e ner cegPes Yeer FvekesÀ efJemleej ceW peevee ®eeefnS~ yeme, SkeÀ yeele keÀe efJeMJeeme veneR nes jne Lee efkeÀ ke̳ee ieejbìer nw, pees cesjs Jeeuee YeieJeeve nw, Jen kesÀJeue ye´ïeekegÀceejer mebmLee ceW ner DeJeleefjle neskeÀj %eeve os jne nw, ³en kewÀmes meeefyele nes ke̳eeWefkeÀ DeepekeÀue lees nj keÀesF& DeHeves Heeme YeieJeeve kesÀ Deeves keÀe oeJee keÀjlee nw~ meyekeÀe HejceefHelee SkeÀ nw, meeefyele nes ie³ee meved 1997 ceW [e@keÌìme& meccesueve ceW nceeje Deeyet Deevee ngDee~ Fme yeej ceQ ceve ceW DeHeves YeieJeeve keÀes ®egveewleer oskeÀj DeeF& Leer efkeÀ Deiej DeeHe Oeje Hej me®eceg®e Fmeer efJeMJe efJeÐeeue³e Üeje

keÀe³e& keÀj jns nQ lees cegPes DeHevee meyetle oes Jevee& Fme mebmLee ceW Fme DeeMe³e mes efHeÀj Ieæ[er-Ieæ[er veneR Dee HeeTBieer~ cegPes meyetle efceue ie³ee~ meccesueve kesÀ DeeefKejer efove Heeb[Je YeJeve ceW megyen keÀer cegjueer keÌueeme ceW peeves keÀe meewYeei³e efceuee~ cegjueer megvekeÀj `meyekeÀe HejceefHelee SkeÀ ner nw' Deewj Jen ³eneB DeekeÀj ner meyekeÀes veJe³egie efvecee&Ce keÀer efMe#ee os jne nw, meeefyele nes ie³ee~ Gmeer De¢M³e Heefjef®ele MeefkeÌle kesÀ Meyo, cegjueer DeejbYe nesves mes Henues ner cegPe Deelcee (efJeMes<e cegPes ner) keÀes mebyeesefOele keÀjles ngS oeoer efvece&ueMeevlee kesÀ cegKe mes megveeF& Heæ[s~ cegPes ueiee, ceQ Heeb[Je YeJeve ceW veneR, HejceOeece ceW yewþer Gme Heæ{eF& Jeeueer yeele keÀes Deye mecePe jner ntb~ KegMeer, H³eej, Deevevo keÀer DevegYetefle, pees efJeosner nesves Hej ngF& Leer, Fme Ieæ[er osn ceW jnles nes jner Leer, meye kegÀí mHe<ì nes ie³ee Lee~ meye mebMe³e efceì ie³es Les, DeeBKeW KegMeer kesÀ DeeBmegDeeW mes Yej ieF¥ Deewj Gmeer #eCe meejer OeejCee³eW peerJeve ceW Gleejves keÀes ke=ÀlemebkeÀefuHele nes ieF&~ meskebÀ[ ceW peerJevecegefkeÌle cegPes He´eHle nes ieF&~ Gme efove mes Deepe lekeÀ yeeyee nj Ieæ[er meeLe pegæ[e ngDee efoKeeF& oslee nw~ yegef× nj JekeÌle Gme yeeyee mes ner yeeleW keÀjleer nw~ nj keÀe³e& ceW, `yeeyee, Fmes DeeHe Yeer osKees', keÀnkeÀj ner peerJeve ®eue jne nw Deewj ®euelee jnsiee~ v

pees nes ie³ee, pees nes jne nw, Jener mel³e nw FmeefueS legce GmekeÀer ef®evlee cele keÀjes

Je<e& 48 / DebkeÀ 11

odíd Vå]mHy$ oZf{Y oXdg [a ode{f...

HeMeglJe kesÀ He´leerkeÀ oes penj = ye´ïeekegÀceej yeeoue efmebn ienjJeej, MeeeqvleOeece, jerJee

ve Mes Deewj Jeemevee ceW ceveg<³e keÀes

nQ~ Helee veneR ³en DebOeer oewæ[ keÀneB ues HeMeg yeveeves keÀer yeæ[er vekeÀejelcekeÀ pee keÀj íesæ[sieer~ MeefkeÌle nw~ Fvemes Fbmeeve Deemeeveer mes Yeguee efo³ee ie³ee nw HeMeglee keÀer Deesj yeæ{ ®euelee nw~ veMee cetu³eJeeveeW keÀe cetu³e Fbmeeve keÀes yesnesMe keÀjlee nw Deewj nce Fvmeeve nQ, Fmes Yeguee oslee nw Jeemevee DebOee~ veMee~ nceW Heeflele keÀjleer nw Jeemevee, ³es oesveeW nceejs Deboj keÀer yeye&jlee FmeefueS FmekesÀ efueS ce³ee&oeDeeW keÀer keÀes GYeejles nQ SJeb ncesb Deblenerve H³eeme meerceeSB KeeR®eer ieF& LeeR Hejvleg Deepe meejer kesÀ cegkeÀece Hej Ssmee Keæ[e keÀjles nQ efkeÀ meerceeSB ìtì ®egkeÀer nQ~ Fme ìtìve keÀe keÀYeer le=efHle efceue ner veneR Heeleer~ Deblej Ye³eevekeÀ HeefjCeece meeceves Dee jne nw~ keÀer F®íe Yeesie kesÀ meeLe Yeæ[keÀleer ner keÀYeer ®eefj$e, Meerue, ce³ee&oe, jnleer nw~ veMee Glejves Hej kegÀí Heue kesÀ DevegMeemeve Deeefo J³eefkeÌleiele SJeb efueS ³eefo ]peceerj peeies Yeer lees Meece keÀes meeceeefpekeÀ cetu³e ngDee keÀjles Les Hej efHeÀj meejs Þes<þ mebkeÀuHe Oetue-Oegmeefjle Deepe Fve cetu³eJeeveeW keÀe cetu³e mecePee nes peeles nQ Deewj GmekesÀ Yeerlej J³eefkeÌle veneR pee jne nw~ veMee lees Ketve keÀer nesueer veneR, veMee yeesueves ueielee nw~ þerkeÀ ³ener nw efpemes nce DeHeves ner Ketve mes KesuekeÀj keÀneveer Jeemevee keÀer nw~ keÀecegkeÀ J³eefkeÌle meJe&veeMeer GlmeJe cevee jns nQ~ kewÀmes ³en keÀe keÀesF& efjMlee veneR neslee~ GmekeÀe meye ©kesÀiee, keÀewve FmekeÀes jeskesÀiee? ceefueve ceve lees yeme SkeÀ ner efjMlee DeeefKej keÀewve nw pees <e[d³eb$e j®e jne nw {tb{lee nw Deewj Jen nw keÀecegkeÀlee keÀe~ efpeme keÀejCe He´eke=ÀeflekeÀ He´ot<eCe kesÀ Jeemevee lees kegÀÊes kesÀ cegBn ceW metKeer n[d[er meeLe-meeLe veweflekeÀ He´ot<eCe Yeer kesÀ meceeve nw~ oeæ{ mes efjmeles uent keÀes mebke´ÀecekeÀ jesie kesÀ meceeve HewÀuelee ®euee n[d[er keÀe mJeeo ceevekeÀj, veemecePe pee jne nw~ kegÀÊee ®eyeelee ®euee peelee nw~ DeeBkeÀæ[eW DeeoMe& keÀes He´efle<þe efceues lees kesÀ DeeFves ceW osKesb lees veMes SJeb Jeemevee ves vekeÀejelcekeÀlee keÀce]peesj Heæ[s ceemetce efkeÀMeesjeW keÀes DeHeves ®ebiegue ceW Deepe J³eefkeÌle Deewj meceepe, oesveeW keÀj efue³ee nw~ efpevnW e]fpeboieer kesÀ mener Yeer<eCe ceveesjesie mes Deeke´Àeble nQ~ O³eeve cee³eves veneR ceeuetce, Jes Deepe Fme jns, ieuele lejerkesÀ mes keÀYeer Yeer Þes<þ meJe&veeMeer oewæ[ ceW yengle Deeies yeæ{ ®egkesÀ cetu³eeW keÀer mLeeHevee mebYeJe veneR nw~ ceF& 2013

FmekesÀ efueS G®®elej He´efke´À³eeSB DeHeveeveer Heæ[Wieer Deewj Jes Yeer o=æ{leeHetJe&keÀ~ ®etBefkeÀ Deepe meceepe ceW Oeve kesÀ meeLe FvneR ®eer]peeW keÀes He´efle<þe efceue jner nw FmeefueS FvekeÀer ieefle leerJe´lej SJeb leerJe´lece nw~ ³eefo meceepe ceW DeeoMe&Jeeoer yeeleeW pewmes%eeve, mJeeO³ee³e, mesJee, DeemLee, efJeMJeeme, o³ee, He´sce, keÀ©Cee Deeefo keÀes He´ e f l eef < þle ef k eÀ³ee peeSiee lees vekeÀejelcekeÀ yeeleW Oeerjs-Oeerjs keÀce]peesj Heæ[Wieer~ keÀne peelee nw efkeÀ mele³egie ceW keÀesF& J³eefkeÌle yeerceej veneR neslee Lee~ Gme ³egie ceW keÀesF& ®eesjer veneR keÀjlee Lee~ efnbmee, nl³ee, veMee, keÀecegkeÀlee keÀe keÀesF& mLeeve veneR Lee~ Deepe Fmemes þerkeÀ Guìe neskeÀj De®ís ®eefj$e keÀe DeJecetu³eve nes ie³ee nw~ Deelce megKe yeveelee nw lespemJeer Deewj Tpee&Jeeve GHejeskeÌle yegjeF³eeW kesÀ He´efle peeie=efle keÀer He´efke´À³ee meeceeefpekeÀ DeefYe³eeve yeveekeÀj ísæ[er peeS lees keÀesF& keÀejCe veneR efkeÀ Fve DeJeebefíle cetu³eeW mes efvepeele ve HeeF& pee mekesÀ~ peeie=efle keÀe DeLe& nw efvepe DeefmlelJe kesÀ He´efle peeie=efle~ Mejerj lees DeeJejCe nw Hej Fme DeeJejCe mes æ{keÀer Deelcee mJe³eb megKe mJeªHe nw~ Gmes efkeÀmeer yeenjer HeoeLe& keÀer DeeJeM³ekeÀlee

(Mes<e..He=<þ 27 Hej)

megKe-Meeefvle meebmeeefjkeÀ meeOeveeW ceW veneR, DeHeves mel³e mJeªHe keÀes Hen®eeveves ceW nw

23

ieleebkeÀ mes Deeies..

ye´ïeekegÀceej mìerJe veeje³eCe YeeF& kesÀ meeLe SkeÀ YeWì ie³eevee ieCejep³e kesÀ HetJe& GHeje<ì^Heefle Deewj ie³eevee keÀer Deesj mes Yeejle ceW efve³egkeÌle (mesJeeefveJe=Êe) G®®ee³egkeÌle YeWìkeÀÊee&ë ye´ïeekegÀceej jbpeerle HegÀefue³ee, men-mecHeeokeÀ, `o Jeu[& efjv³egDeue' He´peeefHelee ye´ïee kesÀ ceeO³ece mes efvejekeÀej efMeJe Hejceelcee keÀes Hen®eeveves Jeeues Deewj GvekesÀ Üeje He´eHle efoJ³e %eeve keÀes peerJeve ceW OeejCe keÀjves Jeeues meJe&He´Lece jepeveef³ekeÀ J³eefkeÌle nQ ye´.kegÀ. Ye´elee mìerJe veeje³eCe peer~ jepe³eesie kesÀ DeY³eeme Üeje Je=efÊe kesÀ mekeÀejelcekeÀ HeefjJele&ve mes efkeÀme lejn HeeefjJeeefjkeÀ Deewj jepeveweflekeÀ peerJeve ceW mJe HeefjJele&ve Deewj efJeMJe HeefjJele&ve keÀe keÀe³e& ngDee nw, FmekesÀ yeejs ceW DeeHeves J³eefkeÌleiele DeeO³eeeflcekeÀ DevegYeJe nceejs meeLe yeebìs nQ~ efHeíues DebkeÀ ceW DeeHeves ye´ïeekegÀceejer]pe mes He´Lece mebHeke&À, He´Lece Deeyet oMe&ve, F&MJejer³e %eeve mes jepeveweflekeÀ, HeeefjJeeefjkeÀ peerJeve kesÀ meMeefkeÌlekeÀjCe Deewj yesÆer yenve (DeeHekeÀer Helveer) kesÀ Glke=À<ì ³eesieoeve keÀer Ëo³emHeMeea ®e®ee& keÀer Leer~ Gmeer keÀæ[er keÀes Deeies yeæ{eles ngS Fme DebkeÀ ceW He´mlegle nQ GcebieeW keÀes HebKe ueieeves Jeeues kegÀí Deewj veJeerve DevegYeJe... ö mecHeeokeÀ

Hemevo keÀjlee Lee~ peye keÀYeer Yeer ceQ HeeC[Je YeJeve ceW neslee Lee, oeoer kesÀ ceerefìbie ªce kesÀ yeenj Deebieve ceW yewþe keÀjlee Lee~ ceQ osKelee Lee efkeÀ keÀF& yeej lees yengle iecYeerj ®esnjeW kesÀ meeLe yenveW Deeleer LeeR Deewj oeoer peer mes efceuekeÀj cegmkeÀjeles ngS Deewj KegMe neskeÀj JeeHeme peeleer LeeR~ oeoer peer ueesieeW ceW Henueer oeoer, pees JeneB DeeF&, Jees Leer oeoer ieguepeej peer~ efHeÀj KegMeer peeie=le efkeÀ³ee keÀjleer Leer Deewj GveceW `legce yengle efJeMes<e Deiemle, 1976 ceW cesje Hetje HeefjJeej Yeejle Dee³ee Deewj nce nes' ³en YeeJe Yej osleer Leer~ oeoer He´keÀeMeceefCe, oeroer ceveceesefnveer leLee Dev³e oeefo³eeW mes oeoer peevekeÀer cesjs efueS DeeOeej mlecYe Deewj SkeÀ yeæ[er efceues~ efHeÀj Yeejle mes ie³eevee ueewìles JekeÌle nce ueC[ve ceW ©kesÀ MeefkeÌle ncesMee yeveer jner nQ~ cesjer oesveeW DeesHeve neì& mepe&jer kesÀ Deewj oeoer peevekeÀer peer mes efceues~ oewjeve Jes cegPemes mJe³eb DeekeÀj efceueer~ Henueer yeej ueC[ve ceW meved 1983 mes meved 1990 lekeÀ efouueer ceW jnles mece³e Deewj otmejer yeej mesveHe´ÀeefvmemkeÀes ceW~ DeYeer lekeÀ Yeer 97 Je<e& oeefo³eeW kesÀ Deewj Yeer ve]peoerkeÀ Dee³es~ GvnW peeveves keÀe DeefOekeÀ keÀer Gce´ ceW Jees mesJee kesÀ efueS osMe-efJeosMe ceW Ye´ceCe keÀjleer nQ~ ceewkeÀe efceuee~ oeoer iegue]peej peer kesÀ meeLe nce DeveskeÀ yeej ³en kesÀJeue GvneR kesÀ efueS mecYeJe nw ke̳eeWefkeÀ GvekesÀ Heeme efceueles Deewj yeeleW keÀjles Les~ GvekesÀ yeejs ceW pees yeele meyemes MeejerefjkeÀ Deewj DeeO³eeeflcekeÀ oesveeW He´keÀej keÀer MeefkeÌle³eeB nQ~ De®íer ueieleer nw Jees nw GvekeÀe ncesMee nbmeles jnvee~ GvekeÀer GvekeÀer yegef×ceÊeeHetCe& yeeleeW kesÀ efueS ceQ ncesMee mes GvekeÀer ceefncee GHeefmLeefle ceW ncesMee Meeefvle jnleer nw~ Jees p³eeoe yeeleW veneR keÀjlee Dee³ee nBt~ GvekeÀer Þes<þ #ecelee Deewj vece´lee kesÀ He´efle cegPes keÀjleeR uesefkeÀve Jees ncesMee mes DeeO³eeeflcekeÀ Gvveefle keÀe me´esle ncesMee ner mecceeve jne nw~ nj jes]pe Jees DeveskeÀ DeelceeDeeW mes jner nQ~ efceueleer nQ Deewj yeeyee keÀer He´sjCeeDeeW kesÀ yeejs ceW kegÀí ve kegÀí oeoer He´keÀeMeceefCe kesÀ J³eefkeÌlelJe ceW SkeÀ DeekeÀ<e&Ce Lee ]peªj yeleeleer nQ, Jees me®eceg®e SkeÀ ueeFì neGme nQ~ Deewj GvekeÀer DeeO³eeeflcekeÀ GbÀ®eeF& kesÀ keÀejCe nj keÀesF& GvnW oeefo³eeW ves ncesMee H³eej kesÀ Oeeies ceW DeueewefkeÀkeÀ HeefjJeej 24 efpememes peerJeve ceW ceneve OeejCee³eW veneR yeves, Jen me®®ee Oece& veneR nw Je<e& 48 / DebkeÀ 11 He´Mveë- DeeHekeÀes meYeer oeefo³eeW kesÀ ve]peoerkeÀ mecyevOemecHeke&À ceW jnves keÀe meewYeei³e He´eHle ngDee nw, ke=ÀHe³ee nceW Gve efJeMes<e efoveeW kesÀ yeejs ceW yelee³eW efkeÀ kewÀmes oeefo³eeW ves DeeHe Hej efJeMes<e H³eej keÀer yeewíej keÀer?

GÊejë- cee®e&, 1976 ceW ie³eevee ceW mesvìj yeveves kesÀ yeeo

%eeveece=le

keÀer meYeer DeelceeDeeW keÀes yeebOekeÀj jKee nw~ oeefo³eeB yeeyee kesÀ njskeÀ keÀe³e& keÀes efJeMes<e cenlJe osleer nQ~ efkeÀleves Yeer efJeIve Dee pee³eW Jees DeHeves Yeerlej keÀer Meeefvle ceW He´JesMe keÀjkesÀ nue {tb{ uesleer nQ~ GvekeÀer efnccele, ¢æ{ efveM®e³e Deewj Gcebie-Glmeen ner nj keÀe³e& keÀes mece³e Hej Hetje keÀjves ceW cegK³e yeue He´oeve keÀjles nQ~ Jes nj keÀe³e& keÀes YeieJeeve keÀe keÀe³e& mecePeleer nQ Deewj DeHeves DeeHekeÀes efveefceÊe Deewj men³eesieer ceeveleer nQ~ peye Jes DeHeves efJe®eejeW keÀes otmejeW kesÀ meeceves jKeleer nQ lees ueesie GvekeÀe mecceeve keÀjles nQ~ GvekesÀ Meyo ner ueesieeW kesÀ efueS Jejoeve meeefyele nesles nQ Deewj nj keÀe³e& keÀes Hetje keÀjves kesÀ efueS He´sefjle keÀjles nQ~ ogefve³ee ceW Ssmee keÀesF& Yeer veslee veneR nesiee pewmes efkeÀ Jees nQ, efpemeves YeeweflekeÀ Deewj DeeO³eeeflcekeÀ meeOeveeW keÀes efceueekeÀj F&MJejer³e keÀe³e& ceW ueiee³ee nes Deewj yeoues ceW YeieJeeve mes Jejoeve Hee³ee nes~ ³en ogefve³ee ceW meyemes yeæ[e Fveece nw~ He´Mveë-DeeHe yeæ[s YeeF³eeW mes pees yeeleW keÀjles Les, GvekesÀ yeejs ceW yeleeF³es~ GÊejë- Henues Jeefj<þ YeeF&, efpevekesÀ mecHeke&À ceW ceQ Dee³ee,

Ye´elee peieoerMe ®evê peer Les~ Gvemes Deiemle, 1976 ceW Henueer ceOegyeve ³ee$ee kesÀ oewjeve efceuevee ngDee~ oeoer He´keÀeMeceefCe ves peieoerMe YeeF& keÀes cegPes SkeÀ Meevle keÌueeme ceW ues peeves kesÀ efueS keÀne ke̳eeWefkeÀ ceQ %eeve keÀer kegÀí ienjer yeeleeW keÀer ®e®ee& keÀjvee ®eenlee Lee~ Henueer yeele pees ceQves peieoerMe YeeF& peer mes Hetíer Jen efJeMJe kesÀ ceneHeefjJele&ve kesÀ yeejs ceW Leer~ cesje He´Mve megvekeÀj GvneWves cesjer lejHeÀ osKee Deewj keÀne, ke̳ee DeeHekeÀes efJeMJeeme veneR nw, pees yeeyee keÀnles nQ efkeÀ ceneHeefjJele&ve nesiee? ceQves peJeeye efo³ee, neB nw uesefkeÀve DeeHe cesjs Heo keÀes osefKe³es, peye ceQ ie³eevee JeeHeme ueewìtbiee Deewj keÀesF& cegPes ceneHeefjJele&ve kesÀ yeejs ceW Hetísiee lees ceQ GvnW ke̳ee peJeeye oBbt~ ³en Deeoeve-He´eoeve keÀF& IeCìeW lekeÀ ®euee~ peieoerMe YeeF& %eeve keÀer DeLee@efjìer Les, GvekesÀ meeLe Fme ®e®ee& kesÀ oewjeve ceQves %eeve kesÀ yengle ienjs DevegYeJe efkeÀ³es~ peye Yeer ceQ peieoerMe YeeF& mes efceuee, ceQves ceF& 2013

ncesMee cenmetme efkeÀ³ee efkeÀ Jes ncesMee mHe<ì Deewj He#eHeele jefnle Les~ Jes ncesMee Deeies keÀer mees®eles Les~ yeeyee keÀer nj efMe#ee keÀes DeHeves peerJeve ceW Gleejles Les~ GvekesÀ leerJe´ Heg©<eeLe& keÀes osKe ueielee Lee efkeÀ %eeve-³eesie keÀer jsme ceW DeHeveer yegef×ceÊee kesÀ yeue mes Jes Dev³e meYeer ueesieeW mes keÀF& iegCee Deeies Les~ Ye´elee efveJezj peer ncesMee mes efceuevemeej jns nQ Deewj GvneWves njskeÀ Deelcee keÀer DeeO³eeeflcekeÀ DeeJeM³ekeÀlee Hej O³eeve efo³ee nw~ nce ncesMee ceOegyeve ceW Deeles jnles Les lees efveJezj YeeF& ves nceejs Hetjs ueewefkeÀkeÀ HeefjJeej keÀes yengle H³eej efo³ee Deewj SkeÀ yeæ[s YeeF& keÀer lejn ncesMee GvekeÀer mecYeeue keÀer~ efveJezj YeeF& kesÀ meeLe mes efkeÀmeer yeele keÀer keÀesF& efHeÀkeÀj veneR nesleer Leer ke̳eeWefkeÀ ceQ peevelee Lee efkeÀ nj íesìer-íesìer yeele keÀe O³eeve jKee pee³esiee~ jcesMe YeeF& ncesMee ³e%e keÀer megJ³eJemLeeDeeW kesÀ yeejs ceW F&ceeveoej jns nQ~ peye ³e%e kesÀ Oeve keÀer veerefle³eeW keÀer yeele Deeleer nw leye Jes efkeÀmeer J³eefkeÌle keÀes ve osKekeÀj mesJeekesÀvê Deewj ³e%e kesÀ yeejs ceW mees®eles nQ~ GvekeÀe ³e%e ceW yengle ner cenlJeHetCe& jesue nw~ ye=peceesnve YeeF& ncesMee H³eej osles nQ~ Jees nj yeele keÀes SkeÀ ce]peekeÀ keÀer lejn mes uesles nQ~ GvekesÀ meeLe jnkeÀj ner cegPes yengle DeeO³eeeflcekeÀ leekeÀle keÀe Denmeeme neslee nw~ cegPes ³eeo nw, nce SkeÀ yeej ì^sve mes ceeGCì Deeyet mes efouueer keÀer ³ee$ee keÀj jns Les~ ceQves Gvemes Hetíe efkeÀ DeeHekeÀes ke̳ee ueielee nw efkeÀ yeeyee keÀer Jele&ceeve cegjefue³eeW mes efkeÀme yeele keÀer meueen efceueleer nw?

GvneWves yelee³ee, peye keÀYeer Yeer keÀesF& nceejer ceefncee keÀjlee nw leye nce menpe ner menveMeerue Deewj vece´ yeve peeles nQ uesefkeÀve peye keÀYeer keÀesF& nceejer efvevoe keÀjlee nw Deewj nce Hej oes<e [euelee nw Deewj leye Yeer nce vece´ jnW, Jener me®®eer vece´lee nw~ ³en yeele GvneWves Fleves nukesÀ ªHe mes keÀner pewmes efkeÀ ce]peekeÀ keÀj jns neW uesefkeÀve cesjs efueS ³en vece´lee keÀe me®®ee DeLe& peeveves kesÀ efueS keÀeHeÀer Lee~ Deye peyeefkeÀ ceQ ceOegyeve veneR pee mekeÀlee, ye=peceesnve YeeF& ìesjvìes ceW oes yeej cegPes osKeves Dee³es~ cesjer Keefì³ee kesÀ yeepet ceW yewþkeÀj GvneWves yengle ner ceveesjbpekeÀ

yeerleer yeeleeW mes efMe#ee ueskeÀj Deeies kesÀ efueS meeJeOeeve jnes

25

%eeveece=le

yeeleW cesjs meeLe Mes³ej keÀer~ cesjer DeeO³eeeflcekeÀ GbÀ®eeF& keÀes ítves ceWs Jees meHeÀue jns~ GvekesÀ DeefmlelJe mes ner cegPes yengle yeue efceuee~

meeLe yengle KegefMe³eeW Yejs Les~ ceQ njskeÀ keÀe Megefke´À³ee Deoe keÀjvee ®eenlee nBt efpevneWves Fme Deefle efJeMes<e HeefjJeej keÀe efnmmee yeveves ceW nceW ceoo keÀer~

He´Mveë- DeeHe efouueer ceW yengle uecyes mece³e lekeÀ jns, ke=ÀHe³ee efouueer keÀe DevegYeJe yelee³eW~ GÊejë- efouueer ceW ie³eevee kesÀ G®®ee³egkeÌle keÀe keÀe³ee&ue³e

He´Mveë- yeeyee keÀer Þeercele kesÀ Devegmeej nceW DeHeves ceW Deye keÀewve-mee HeefjJele&ve ueevee ®eeefnS? GÊejë- yeeyee ncesMee keÀnles jnles nQ efkeÀ YeieJeeve Oejleer Hej

meeGLe SkeÌmeìsvMeve kesÀ keÀeHeÀer ve]peoerkeÀ nw~ FmekesÀ keÀejCe Dee ®egkeÀe nw - ³en mevosMe meejer ogefve³ee keÀer DeelceeDeeW lekeÀ nceves meeGLe SkeÌmìsvMeve mesJeekesÀvê Hej ner keÌueeme keÀjvee Hengb®eevee nw~ cegPes ueielee nw efkeÀ ye´.kegÀ. HeefjJeej kesÀ Üeje ³en Megª keÀj efo³ee~ Fme He´keÀej nce ieesHeeue oeoe Deewj GvekesÀ keÀe³e& DeYeer veneR ngDee nw~ cegK³e ªHe mes efJeosMeeW ceW DeYeer ³en HeefjJeej kesÀ ve]peoerkeÀ Dee³es pees efkeÀ JeneB efveefceÊe Les~ Gme keÀe³e& yeekeÀer nw~ efJeMJe ceW yeeyee keÀer He´l³e#elee kesÀ efueS nceW mece³e Jen mesJeekesÀvê efkeÀje³es kesÀ cekeÀeve ceW Lee Deewj peye DeeO³eeeflcekeÀ OeejCeeDeeW keÀes DeHeves owefvekeÀ peerJeve ceW DeHeveeves GvekeÀes cekeÀeve ceeefuekeÀ mes veesefìme efceuee lees cegPes ieesHeeue oeoe Hej efJeMes<e O³eeve osvee nw~ ®eens nce Iej ceW keÀece keÀj jns neW, kesÀ meeLe Fme mecem³ee keÀe meceeOeeve keÀjves keÀe ceewkeÀe efceuee mesvìj Hej neW, ®eens keÀneR Yeer neW, nceW Fme lejn mes men³eesie efpememes yengle KegMeer ngF&~ oeoe ieesHeeue, oeoer He´keÀeMeceefCe peer osvee nw efkeÀ njskeÀ J³eefkeÌle SkeÀ DeeO³eeeflcekeÀ ®egcyekeÀ yeve pee³es mes Hetís efyevee keÀesF& Yeer efveCe&³e veneR uesles Les~ Deewj DeveskeÀeW keÀes yeeyee keÀer Deesj DeekeÀef<e&le keÀjs~ peye ueesie peye ieesHeeue oeoe ves Mejerj íesæ[e leye Meeefvle yenve Deewj nceejer Meg× DeeO³eeeflcekeÀlee keÀer Deesj DeekeÀef<e&le neWies FmekeÀe ieerlee yenve keÀer efnccele keÀes osKevee yengle He´sjCeeoe³eer jne~ celeueye nw efkeÀ Jees yeeyee keÀer Deesj DeekeÀef<e&le neWsies~ efmejerHeÀesì& mesJeekesÀvê kesÀ He´efle cesje J³eefkeÌleiele pegæ[eJe jne nw~ He´Mveë- DeHeves DevegYeJe kesÀ DeeOeej mes nceW yeleeF³es efkeÀ yeeyee JeneB yenveeW kesÀ meeLe yengle meceerHelee mes mesJee keÀer nw~ ³en cesjs keÀe %eeve kewÀmes Dev³e HesMesJej ueesieeW kesÀ peerJeve ceW keÀece Dee ome meeue keÀer efouueer efveJeeme keÀer SkeÀ yengle yeæ[er GHeueefyOe mekeÀlee nw? jner~ Gme mece³e cesje yesìe ke=À<Cee JeneB Hej Fbpeerefve³eefjbie ceW GÊejë- ceQ mejkeÀejer #es$e ceW cev$eer Lee Deewj yengle meejer DeeF&DeeF&ìer mes HeerS®e[er keÀj jne Lee~ lees HeefjJeej kesÀ efpeccesoeefj³eeB cegPe Hej Leer FmeefueS mece³e Hej cesje keÀesF& DeefOekeÀeefOekeÀ ueesie cesjs meeLe efouueer ceW ner Les~ njskeÀ keÀe efve³ev$eCe veneR jnlee Lee~ %eeve ceW Deeves kesÀ yeeo ceQ peuoer mes peuoer meesves keÀer keÀesefMeMe keÀjves ueiee, efHeÀj Yeer 10 ³ee 11 yepes DeHeveer-DeHeveer lejn mes yeeyee kesÀ keÀe³e& ceW men³eesie yevee jne~ peye nce efouueer ceW Dee³es leye yeerme mes DeefOekeÀ mesvìj JeneB lekeÀ ner meesves pee Heelee Lee~ ceQ megyen ®eej yepes Gþves keÀe veneR Les~ peye nceves efouueer íesæ[er leye ueieYeie 40 mesvìj efveM®e³e keÀjkesÀ meeslee Lee leeefkeÀ Dece=leJesuee keÀj meketbÀ Deewj Kegue ®egkesÀ Les Deewj Deye Mee³eo ³en mebK³ee 150 mes Yeer yeeyee keÀer cegjueer nj efove megve meketbÀ~ ceQ pees MeefkeÌle Fme DeefOekeÀ nes ®egkeÀer nesieer~ nce ueesie Gme mece³e efouueer ceW Dev³e efveM®e³e kesÀ He´efle ueiee jne Lee Gmeves cegPes Heg©<eeLe& keÀjves kesÀ mesvìme& Hej Yeer pee³ee keÀjles Les, pewmes efkeÀ keÀjesueyeeie ceW efueS He´sefjle efkeÀ³ee~ cegPes Fleveer DeefOekeÀ leekeÀle efceueves ueieer HeeC[Je YeJeve, jepeewjer iee[&ve Deewj ceeueJeer³e veiej~ Yeejle ceW efkeÀ ceQ keÀce mece³e ceW p³eeoe keÀece keÀjves ueiee~ keÀYeer Yeer cegPes nesves Jeeues ueieYeie meYeer yeæ[s keÀe³e&ke´ÀceeW ceW nce Meeefceue ngDee LekeÀeve keÀe Denmeeme veneR neslee Lee~ cesjs men³eesefie³eeW ves ³ener keÀjles Les~ efouueer ceW nceejs Jees efove Hetjs F&MJejer³e HeefjJeej kesÀ cegPeceW osKee Deewj ³en keÀnkeÀj He´Mebmee keÀer efkeÀ keÀece keÀjles 26 JeeCeer Üeje efMe#ee osves kesÀ yepee³e mJeªHe Üeje efMe#ee osvee ner ³eesi³e efMe#ekeÀ yevevee nw Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

mece³e Fleveer DeefOekeÀ MeefkeÌle DeeHekeÀes keÀneB mes efceueleer nw~ otmeje, %eeve ceW Deeves kesÀ yeeo ueesieeW kesÀ He´efle Deewj keÀece kesÀ He´efle cesje J³eJenej yeoue ie³ee~ J³eJenej ceW HeefjJele&ve je<ì^Heefle kesÀ O³eeve Hej Dee³ee, GvneWves cegPes keÀne, osKees mìerJe (Jees cegPes cesjs veece mes HegkeÀejles Les), peyeefkeÀ legceves %eeve keÀe DeY³eeme keÀjvee Megª efkeÀ³ee nw Deewj DeeO³eeeflcekeÀlee keÀer jen Hej ®eue jns nes FmeefueS ueesieeW Hej DeHevee yeue He´³eesie veneR keÀj jns nes, Fmemes GveceW Ye³e GlHevve veneR nes jne nw~ ceQves keÀne, ceQ Ssmee keÀesF& Yeer lejerkeÀe veneR DeHeveeTbiee efpememes ueesieeW ceW Ye³e GlHevve nes~ ceQ veneR ®eenlee efkeÀ cesjer GHeefmLeefle ceW Jees DeHevee keÀece [j kesÀ DeeOeej mes keÀjW~ ceQ ®eenlee ntB, Deiej GHeefmLele ve Yeer nBt lees Yeer efyevee [j kesÀ Jees DeHevee keÀece De®ís mes keÀjW~ ceQ Ssmee lejerkeÀe DeHeveevee ®eenlee nBt pees GvekeÀer Heeuevee Yeer keÀjs Deewj GveceW MeefkeÌle Yeer Yejs efpememes Jees pees Hemevo keÀjles nQ Jees keÀj mekeWÀ~ ceQ GvnW yeeleW Fme lejn mes mecePeeTb efpememes

efkeÀ Jees mecePe mekeWÀ~ ceQ GvnW GvekeÀer #ecelee kesÀ DeeOeej Hej keÀe³e& keÀjves keÀer He´sjCee oslee jnBt leeefkeÀ Jees nj keÀe³e& mener lejerkesÀ mes keÀjles jnW~ GmekesÀ yeeo ceQves osKee, ³en pees ve³ee lejerkeÀe ceQ DeHevee jne Lee, Fme yeele mes je<ì^Heefle yengle He´mevve Les Deewj cesjer He´Mebmee keÀjles Les~ Fme lejerkesÀ keÀes DeHeveeves mes ueesieeW kesÀ keÀe³e& keÀjves kesÀ lejerkesÀ Deewj GvekeÀer #ecelee ceW FpeeHeÀe ngDee Lee, HeefjCeecemJeªHe GlHeeokeÀlee Yeer yeæ{ ieF& Leer~ ³en kesÀJeue cesjer Je=efÊe Deewj J³eJenej kesÀ HeefjJele&ve kesÀ keÀejCe nes jne Lee~ He´Mveë- yeer.kesÀ.YeeF&-yenveeW keÀes DeeHe ke̳ee mevosMe osvee ®eenWies?

GÊejë- nceW [sì efHeÀkeÌme keÀjveer nesieer~ nceW SkeÀ owJeer HeefjJeej

kesÀ ªHe ceW SkeÀlee kesÀ met$e ceW yebOevee nesiee~ nceW DeeO³eeeflcekeÀ ®egcyekeÀ yevekeÀj yeeyee keÀer Deesj Dev³e DeelceeDeeW keÀes DeekeÀef<e&le keÀjvee nesiee~ nceW yeeyee keÀer Þeercele keÀe Hetje Heeueve keÀjles ngS ³e%e j#ekeÀ yeves jnvee nesiee~ nceW yeeyee keÀer nj DeeMe keÀes Hetje keÀjvee nesiee~ ceF& 2013

nceW mJeGvveefle keÀe ®eeì& yeeyee keÀes oskeÀj cevemee mesJee keÀe meìeaefHeÀkesÀì uesvee nesiee~ cevemee mesJee meJe&Þes<þ Deewj yengle met#ce mesJee nw efpememes Deelcee mecHevvelee Deewj mecHetCe&lee keÀer efmLeefle keÀes He´eHle keÀj mekeÀleer nw~ v (DevegJeeokeÀë ye´.kegÀ. keÀuHevee, iueesyeue ne@eqmHeìue, Deeyet HeJe&le)

HeMeglJe kesÀ He´leerkeÀ...He=<þ 23 keÀe Mes<e veneR megKe Heeves kesÀ efueS~ peye Meg× Deelce mJeªHe keÀes efJemce=le keÀj osles nQ lees GmeceW meceeefnle Meg× megKe Yeer eflejesefnle nes peelee nw Deewj efHeÀj keÀJee³eo Megª nesleer nw yeenjer peiele ceW megKe Keespeves keÀer~ Fme ke´Àce ceW HeoeLeeX mes keÀesF& efkeÀmeer SkeÀ Fvêer keÀes mevleg<ì keÀjves ceW ueie peelee nw Deewj keÀesF& efkeÀmeer Dev³e Fvêer keÀes~ mJeeo Fvêer Üeje Deewj Jeemevee Üeje efJeke=Àle megKe He´eHle keÀjves keÀer keÀJee³eo Deewj DeefOekeÀ Ye³eevekeÀ nw~ Fmemes ye®eves keÀe mejuelece GHee³e nw DeHeves keÀes Deelcee mecePe, Deelce megKe ceW jceCe keÀjvee~ Sefvê³e megKe peneB ceeveJe keÀes efvemlespe, jesieer Deewj Demece³e Je=× keÀj osles nQ JeneR ³en DeelcemegKe lespemJeer leLee GÀpee&Jeeve yeveeves kesÀ meeLemeeLe Je=×lJe keÀer ieefle keÀes Oeercee keÀj oslee nw~ Jele&ceeve mece³e megKeeW kesÀ meeiej Hejceelcee efMeJe Oejleer Hej DeJeleefjle neskeÀj nce meye ceveg<³e DeelceeDeeW keÀer Peesueer Deleerefvê³e megKe mes Yej jns nQ~ Gme F&MJejer³e megKe keÀes ³eefo cekeÌKeve meceeve keÀnW lees GmekesÀ Deeies veMee Deewj Jeemevee lees keÀer®eæ[ meceeve ner nQ~ ¢æ{ F®íeMeefkeÌle SJeb mebkeÀuHeMeefkeÌle kesÀ Üeje melele YeeieerjLe He´³eeme mes Fmes efkeÀ³ee peevee mebYeJe nw Deewj ³eefo Ssmee neslee nw lees meceepe cesb veMes Deewj Jeemevee keÀe leerJe´ He´YeeJe Ieìsiee~ FmekesÀ Ieìles ner Dev³e meeceeefpekeÀ yegjeF³eeB Yeer Ieìves ueieWieer, ke̳eeWefkeÀ meejer yegjeF³eeW keÀer ³ener lees peæ[ nw~ v

mebmeej ªHeer veeìkeÀ keÀe nj ¢M³e keÀu³eeCekeÀejer mecePeves mes ner De®eue-De[esue jn mekeWÀies

27

efMeJeyeeyee keÀer í$eíe³ee = ye´ïeekegÀceej efJevee³ekeÀ, meebieueer

`pee keÀes jeKes meeF¥,

OeceekesÀ kesÀ meeLe iece& PeeWkeÀe ncesMee keÀer lejn Gme efove Yeer ceQ ceej mekesÀ ve keÀesS~ keÀece efveHeìekeÀj meeceeve HewkeÀ keÀjkesÀ, yeeue ve yeebkeÀe keÀj mekesÀ, Meece 7.45 yepes Dee@efHeÀme mes veer®es Gleje ®eens meye peie yewjer nesS~' meble keÀyeerjoeme kesÀ Fve Je®eveeW keÀes Deewj petme keÀer ogkeÀeve keÀer Deesj peeves ceQves DeHeves peerJeve ceW ienjeF& mes DevegYeJe ueiee~ peneB yece efJemHeÀesì ngDee JeneR efkeÀ³ee nw~ Deepe Yeer 13 pegueeF&, 2011 meeceves ner petme keÀer ogkeÀeve Leer~ Ieæ[er keÀe Jees efove DeeBKeeW kesÀ meeceves Dee jne osKeer lees 7.46 nes ®egkesÀ Les~ cegPes peuo nw peye meeje cegbyeF& Menj yece efJemHeÀesì mes peuo JeneB mes petme ueskeÀj efvekeÀuevee Lee Hej De®eevekeÀ Deboj mes YeeJe peiee kesÀ keÀejCe mencee ngDee Lee~ efkeÀ Deepe ³eneB petme veneR Heervee ®eeefnS~ yeeyee keÀer í$eíe³ee ceQ SkeÀ efceveì JeneB Jewmes ner Keæ[e jne keÀe DevegYeJe cesje Hetje HeefjJeej F&MJejer³e %eeve ceW Deewj efHeÀj JeneB mes 10 HeÀerì Deeies pees nw~ ceQ Yeer ye®eHeve mes ner F&MJejer³e %eeve ceW otmejer petme keÀer ogkeÀeve Leer, JeneB ®euee ®eue jne ntB~ ceQ DeHeves YeeF& kesÀ ³eneB ie³ee~ petme keÀe efieueeme pewmes ner neLe ceW cegbyeF& Dee³ee Deewj Fbef[³ee kesÀ meyemes yeæ[s efue³ee, þerkeÀ 7.48 Hej SkeÀ ]peesjoej peewnjer yee]peej ceW cegPes ceekexÀefìbie OeceekeÀe ngDee Deewj cesjs Heeme mes SkeÀ iece& mebyebefOele HeÀeru[ ceW veewkeÀjer efceueer~ cesjer nJee keÀe PeeWkeÀe yeæ[er les]pe jHeÌleej mes [îetìer Meece keÀes 7-8 yepes Kelce nes ieg]pej ie³ee~ #eCe Yej kesÀ efueS ceQ mleyOe peeleer Leer~ cegPes nHeÌles ceW SkeÀ yeej yeenj jn ie³ee~ ke̳ee nes jne nw, cegPes lees kegÀí ieeBJe ceekexÀefìbie kesÀ efueS peevee Heæ[lee mecePe ceW veneR Dee jne Lee~ cesjs meeceves Lee~ lesjn pegueeF& 2011 keÀes cegPes Meece ner SkeÀ Deeoceer peuekeÀj Dee Heæ[e Deewj keÀes keÀesuneHegj kesÀ efueS efvekeÀuevee Lee~ Gmeves JeneR oce leesæ[ efo³ee~ cee$e SkeÀ KejeW®e DeeF& vee peeves ke̳eeW, oes efove mes cegPes efMeJeyeeyee cegæ[keÀj osKee lees peneB ceQ jes]pe petme keÀer yengle ³eeo Dee jner Leer~ Dee@efHeÀme Deeles-peeles, Gþles-yewþles ceve ner ceve ceW Heerlee Lee, Gme ogkeÀeve kesÀ meeceves veeMles yeeyee kesÀ ceOegj ieerle yepeves ueieles Les kesÀ efueS Keæ[s meejs ueesie peuekeÀj jeKe Deewj yeeyee keÀe Meebefle mlebYe efoKeeF& nes ie³es Les~ oes-leerve ieeefæ[³eeB Yeer OJemle Heæ[lee Lee~ Ssmee ueielee Lee ceevees yeeyee nes ieF& LeeR~ keÀF³eeW kesÀ neLe-Hewj keÀì ie³es Les~ efkeÀmeer kesÀ Mejerj keÀe DeeOee keÀer í$eíe³ee njHeue cesjs meeLe nw~ 30

efnmmee ner veneR Lee~ Ketve mes ueLeHeLe ueeMeW Deewj Yeeieles ngS ueesie, Hetje ve]peeje ner yeoue ie³ee Lee~ cesjer yegef× mecePe ner veneR Hee jner Leer efkeÀ ³en meye ke̳ee nes ie³ee~ leYeer cenmetme ngDee efkeÀ yeepet ceW KejeW®e keÀer Jepen mes oo& nes jne nw Deewj SkeÀ keÀeve mes megveeF& veneR os jne nw~ cegPes ueiee efkeÀ efmeueW[j HeÀìe nw Deewj ceQ Dee@efHeÀme keÀer lejHeÀ ®eue Heæ[e~ leermejs ceeues Hej nceeje Dee@efHeÀme Lee~ ceQ Deboj yewþ ie³ee leye cegPes SkeÀ men³eesieer kesÀ efHeleepeer kesÀ ceeO³ece mes Helee ®euee efkeÀ leerve peien cegbyeF& ceW yece jKes Les~ SkeÀ petme keÀer ogkeÀeve kesÀ meeceves SkeÀ íeles ceW yece jKee Lee~ otmeje, DeesHesje neTme ceW veeMlee ieueer ceW jKee Lee Deewj leermeje oeoj ceW jKee Lee~ ³en megvekeÀj ceQ nwjeve jn ie³ee~ yeenj DeekeÀj osKee lees Hegefueme Deewj ceeref[³ee JeeueeW ves Hetje Sefj³ee meerueyebo keÀj efo³ee Lee Deewj HeÀe³ej efye´ies[ Jeeues Deeie yegPee jns Les~ ceQ yece efJemHeÀesì mes kesÀJeue 10 HeÀerì otjer Hej Lee Hej cegPes cee$e SkeÀ KejeW®e DeeF& Leer~ leye cegPes mecePe ceW Dee³ee efkeÀ yeeyee keÀer Gve efoveeW ceW ke̳eeW Fleveer ³eeo Dee

Hejceelcee keÀer ³eeo ceW jnkeÀj keÀce& keÀjves mes efJekeÀce& veneR yeveles nQ

Je<e& 48 / DebkeÀ 11

%eeveece=le

jner Leer~ yeeyee ueieeleej leerve efove nj Heue cesjs meeLe í$eíe³ee yevekeÀj jns~ ³en meye yeeyee keÀer keÀceeue nw~ ceQ yeeyee keÀes keÀesefì-keÀesefì Oev³eJeeo oslee ntB

ke̳eeWefkeÀ yeeyee ves cegPes Ssmes ye®ee³ee pewmes cekeÌKeve mes yeeue efvekeÀuee nes~ Gme Heue keÀe Denmeeme Deepe Yeer nj Ieæ[er ³en ieerle yevekeÀj ceve ceW jnlee nw ö

legce lees ³eneR keÀneR yeeyee, cesjs Deeme-Heeme nes~ Deeles vepej veneR Hej cesjs meeLe-meeLe nes~

leveeJecegkeÌle peerJeve kesÀ met$e

leveeJecegkeÌle peerJeve kesÀ efueS meyemes Henuee keÀoce nw

ncesMee ef®eblee ceW jnles nwb efkeÀ nceejs meeLe YeefJe<³e ceW ke̳ee efkeÀ pees nceejs Heeme nw GmekeÀe Deevebo ueW Deewj pees veneR nw nesiee, nceeje YeefJe<³e kewÀmee nesiee~ leveeJecegkeÌle jnves kesÀ efueS Gmes ³eeo keÀj ogKeer ve neW~ YeieJeeve mes Yeer efMekeÀe³ele ve ncesMee ³en mees®ees, pees ngDee Jees Yeer De®íe Lee, pees nes jne keÀjW, efveefceÊe YeeJe mes keÀce& keÀjW, ceve keÀer KegMeer iegce ve nesves nw Jees Yeer De®íe nw Deewj pees nesiee Jees Yeer De®íe nesiee~ Deiej nce efkeÀmeer keÀe Deeoj keÀjles nQ Deewj Jees nceeje oW~ nj nej nceW kegÀí efmeKeeleer nw~ DeHeves DeeHe keÀes keÀYeer Deeoj veneR keÀjlee lees Yeer DeHeveer mees®e keÀes vekeÀejelcekeÀ ve DekesÀuee cenmetme ve keÀjW~ F&MJej nceeje meeLeer nw~ leveeJe kesÀ keÀejCe [e³eefyeìer]pe SJeb jkeÌle®eeHe keÀer yevee³eW~ DeHevee efJeMJeeme Ssmee yevee ueW efkeÀ ceQ Jees keÀªBiee mecem³ee nes mekeÀleer nw~ Ëo³ejesie keÀe cegK³e keÀejCe leveeJe efpememes cesje ceve mebleg<ì nesiee~ ceve ceW efkeÀmeer kesÀ He´efle nw~ megyen GþkeÀj mewj keÀjves mes mJeemL³e De®íe jnlee nw vekeÀejelcekeÀ YeeJevee ve Deeves oW~ cenelcee ieebOeer kesÀ leerve Deewj leveeJecegkeÌle cenmetme keÀjles nQ~ efkeÀmeer Yeer yeele keÀes yeboj `yegje ve osKeW, yegje ve yeesueW, yegje ve megveW', kesÀ meeLeefueKeves mes leveeJe Deewj Heeræ[e³eW keÀce nes peeleer nQ~ keÀuece meeLe SkeÀ Deewj `yegje ve mees®eW' peesæ[ ueW~ Deiej keÀesF& ieueleer ®eueeDees, leveeJe YeieeDees~ meJe&MeefkeÌleJeeve YeieJeeve nceeje nesleer nw lees legjble #ecee ceebie ueW~ íesìeW keÀes mvesn oW Deewj yeæ[eW meeLeer nw, meHeÀuelee nceeje pevceefme× DeefOekeÀej nw, Fme keÀe Deeoj keÀjW~ otmejeW keÀer keÀefce³eeB yeej-yeej ve efvekeÀeueW, yeele keÀes yeej-yeej mce=efle ceW ueeDees~ efkeÀmeer keÀer yeele keÀes veneR lees Jes SkeÀ efove DeeHe ceW Yeer Dee pee³eWieer~ DeHeves DeeHe keÀes megvekeÀj HewÀueeDees veneR, leYeer Gme yeele keÀes DeeHe Deemeeveer mes p³eeoe mecePeoej Je otmejs keÀes cetKe& ve mecePeW~ SkeÀ yeej SkeÀ Heeojer mes efkeÀmeer J³eefkeÌle ves Hetíe efkeÀ DeeHe Yetue mekeWÀies~ efkeÀmeer Yeer Ieìvee kesÀ yeejs ceW p³eeoe ve mees®eW~ efpelevee p³eeoe mees®eWies, HeefjeqmLeefle Glevee ner efJekeÀjeue ªHe keÀF& ueesie DeeHeme ceW efceuepegue keÀj jnles nQ, FmekeÀe je]pe OeejCe keÀjleer pee³esieer~ yesefHeÀke´À yeeoMeen yeve keÀj peer³eW~ ke̳ee nw? Heeojer ves megboj GÊej efo³ee efkeÀ nce SkeÀ-otmejs keÀer efJeMes<eleeDeeW keÀes osKeles nQ~ efpelevee nce otmejeW keÀer yegjeF³eeB efpeme yeele mes leveeJe neslee nw, Gmemes ye®eW~ keÀYeer Yeer DeHeveer leguevee otmejeW mes ve keÀjW, leguevee keÀjves osKeWies, DeHeves efue³es Gleves ner Me$eg lew³eej keÀjWies~ Deiej mes ceve keÀer KegMeer ve<ì nes peeleer nw~ SkeÀ yeej SkeÀ ye®®es kesÀ nceejer keÀecevee³eW meew He´efleMele nQ lees nceejer KegMeer Metv³e nw~ 91… DebkeÀ Dee³es Deewj otmejs ye®®es kesÀ 90… DebkeÀ Dee³es~ Deiej nceejer keÀecevee³eW Metv³e nQ lees nceejer KegMeer meew He´efleMele Fke̳eeveJes He´efleMele DebkeÀ ueeves Jeeues ye®®es keÀe ®egveeJe nes ie³ee nw~ Deiej KegMeer ve<ì lees Meeeqvle Yeer ve<ì~ efkeÀmeer keÀer Deewj 90… DebkeÀ ueeves Jeeues ye®®es keÀe veneR ngDee efpeme efpevoieer ceW oKeue oskeÀj DeHeveer eqmLeefle Kejeye ve keÀjW~ keÀejCe GmekeÀes Flevee ef[He´sMeve ngDee efkeÀ uebyes keÀeue lekeÀ peerJeve peerves keÀer keÀuee keÀes peevekeÀj ef]peboieer keÀe Deevevo ueW~ Fueepe ®euee~ nj J³eefkeÌle keÀes DeHeves Yeei³e Devegmeej efceuelee Fme He´keÀej leveeJecegkeÌle SJeb KegMeneue peerJeve J³eleerle keÀjW~ ö ye´ïeekegÀceejer megceve, ce[ueew[e, HeeveerHele nw~ keÀesF& efkeÀmeer keÀe Yeei³e íerve veneR mekeÀlee~ keÀF& ueesie ieeueer Je iueeefve keÀes Yeer Heg<HeeW keÀer YeWì mecePe mJeerkeÀej keÀjes lees meoe nef<e&le jnWies 31 ceF& 2013

DeeJeM³ekeÀ met®evee (meom³elee MegukeÀ mes mebyebefOele) 1. ve³es Je<e& 2013-14 ceW Heef$ekeÀeDeeW keÀe Yeejle ceW Jeeef<e&keÀ MegukeÀ 90 ©He³es leLee efJeosMeeW ceW Jeeef<e&keÀ MegukeÀ 1,000 ©He³es ner jnsiee~ DeepeerJeve MegukeÀ Yeejle ceW 2,000 ©He³es leLee efJeosMe ceW 10,000 ©He³es jnsiee~ 2. MegukeÀ jeefMe Yespeles mece³e efkeÀmeer kesÀ Yeer Heme&veue veece Hej veneR YespeW, kesÀJeue `%eeveece=le' ³ee `The World Renewal' kesÀ veece Hej [^eHeÌì, ceveerDee@[&j ³ee [ekeÀIej Üeje EMO mes YespeW~ MeeefvleJeve [ekeÀIej ceW F&.ceveerDee@[&j (EMO) megefJeOee GHeueyOe nw efpeme Üeje Gmeer efove 10 efceveì kesÀ Deboj Yeejle kesÀ efkeÀmeer Yeer keÀesves mes Heef$ekeÀeDeeW keÀer jeefMe MeeefvleJeve [ekeÀIej ceW HengB®e peeleer nw efpemekeÀe efHeve keÀes[ veb. 307510 nw~ EMO kesÀ efueS ceveerDee@[&j keÀer lejn ner DeHevee Hetje Helee leLee efHeve keÀes[ veb. DeJeM³e osvee neslee nw~ meeLe cesW HeÀesve vebyej leLee F&-cesue ]ID peªj efueKesW~ 3. DeeHekeÀes %eele nesiee efkeÀ mìsì yeQkeÀ Dee@HeÀ Fbef[³ee (SBI) keÀer ye´eb®e MeeefvleJeve ceW nw~ 4. [^eHeÌì kesÀ THej kesÀJeue `%eeveece=le, MeeefvleJeve' ³ee `The World Renewal, Shantivan' ner efueKeW~ efkeÀmeer J³eefkeÌle ³ee Menj keÀe veece ve efueKeW~ 5. DeYeer DeeHe Dee@veueeFve Yegieleeve megefJeOee Üeje Yeer %eeveece=le kesÀ meom³e yeve mekeÀles nQ~ yeQkeÀ SkeÀeGbì keÀe efJeJejCe efvecveefueefKele nw ö yeQkeÀ keÀe veece ë mìsì yeQkeÀ Dee@HeÀ Fbef[³ee yeQkeÀ ye´eb®e keÀe veece ë MeeeqvleJeve mesefJebie yeQkeÀ SkeÀeGbì vebyej ë 30297656367 mesefJebie yeQkeÀ SkeÀeGbì keÀe veeceë World Renewal Gyanamrit IFS Code: SBIN0010638 E-mail: hindigyanamrit@gmail.com

Dee@veueeFve Yegieleeve keÀjves kesÀ yeeo THej efueKes F&-cesue Hej DeHevee Hetje Helee Deewj yeQkeÀ Yegieleeve keÀe Hetje efJeJejCe YespeW~ ef[Heesefpeì kesÀJeue NEFT kesÀ Üeje ner keÀjW~

6. ve³es [e³ejskeÌì Heesmì keÀjves Jeeues Heles ìeFHe keÀjkesÀ ³ee yeæ[s De#ejeW ceW meeHeÀ-meeHeÀ Debie´ps eer ceW ner efueKekeÀj YespeW~ mebHeke&À kesÀ efueS DeesceMeeefvle efHe´befìbie He´sme, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve-307510 (Deeyet jes[) jepemLeeve~ HeÀesve ë 02974-228125, HewÀkeÌme ë 02974-228116 ceesyeeFue ë 09414006904, 09414423949 E-mail: omshantipress@bkivv.org, hindigyanamrit@bkivv.org ye´.kegÀ. DeelceHe´keÀeMe, mecHeeokeÀ, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve, Deeyet jes[ Üeje mecHeeove leLee DeesceMeeefvle efHe´efvìbie Hes´me, MeeefvleJeve -307510, Deeyet jes[ ceW He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efueS íHeJee³ee~ meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe - ye´.kegÀ. Gefce&uee, MeeefvleJeve E-mail : omshantipress@bkivv.org

Ph. No. : (02974) - 228125

gyanamritpatrika@bkivv.org