The Muros Times -Revista Dixital Muradana de Arte e Cultura-
ESPECIAL DECEMBRO—2015
PATRIMONIO CULTURAL
REVISTA DIXITAL MURADAN (II) DE ARTE E CULTURA POR XOKAS FIGUEIRAS
1
Fotografía: Manuel Lago Álvarez
The Muros Times ESPECIAL DECEMBRO—2015
Carta do Director: Benquerid@s lector@s: Este exemplar da Revista Dixital Muradana The Muros Times dedicado ao Patrimonio Cultural Muradano é o número dous dunha serie de cinco, que TMT porá na rede para dar a coñecer a
propios e alleos, a riqueza e importancia do patrimonio cultural que atesoura o noso concello. Este número dedicase integramente a pór en valor o patrimonio da parroquia de Louro. Son un total de 35 fichas elaboradas polo xoven muradán Xokas Figueiras, que xa foran publicadas na páxina web www.patrimoniogalego.net, un proxecto que ten por obxectivo elaborar un Catálogo Social do Patrimonio Cultural galego. O muradano Xokas, elaborou 113 fichas, do total das 174 que dedica este proxecto ao noso concello, facendo así un importante traballo de campo, moitas veces roubándolle tempo ao seu ocio, e outras acompañado dos seus moitos amigos, porque o noso Xokas ten unha morea de amigos, que como el, teñen pasión por Muros, polo seu patrimonio cultural, pola súa historia e polas súas tradicións. A nosa noraboa a Xokas Figueiras e o noso agradecemento polo grande traballo realizado, co firme desexo de
que outros moitos muradáns sigan o seu exemplo. Muros necesita de xentes comprometidas como Xokas, que poñan en valor o moito que temos. TMT, sigue e seguirá coa teima de pór en valor a Muros. Muros todo o merece, e nós, muradáns, agradecidos fillos, temos que pór canto podamos para que así sexa. E xa por último, agradecer novamente ao Concello de Muros a súa colaboración na posta en marcha desta iniciativa, que é de todos, e que queremos e desexamos sirva para amosar un pouco do noso patrimonio, e para que outros profunden no seu estudo. Con tódolos meus mellores desexos, en nome propio e dos redactores de TMT, unha agarimosa aperta dende as lonxanas terras da emigración. Jorge Lago.
Director: Jorge Lago Rama - Editor: Manuel Lago Álvarez Difusión da Cultura— Depósito legal : C2437-2013
Fotografías: Xokas Figueiras, Nieves Formoso Vidal e Manuel Lago Álvarez
2
The Muros Times Indice: Petróglifos de Monte Naraio (I)
Páx. 4
Petróglifos de Monte Naraio (II)
páx.
5
Cruceiro e petróglifo da Crus da Pedra
páx.
6
Petróglifo do Convento
páx.
7
Petróglifo do Abrigo das Cruces
páx.
8
Cruceiro de Pereusós
páx.
9
Cruceiro do adro do Convento
páx.
10
Cruz de Punta Lens
páx.
11
Cruz de Francisco Bouzas
páx.
12
Cruceiro de Carracido
páx.
13
Viacrucis do Convento
páx.
14
Cruceiro da Igrexa de Louro
páx.
15
Muiños do Longarela
páx.
16
O Caldeirón
páx.
17
Cabaceira dos Romaní
páx.
18
Hórreo en Louro
páx.
19
Igrexa de Santiago de Louro
páx.
20-21
Convento de San Francisco do Rial
páx.
22-23
Peirao do Fogareiro
páx.
24
Peirao de Goday
páx.
25
Cabana do beato Arias del Fresno
páx.
26
Cipreses do Convento
páx.
27
Rueiro dos Cuncheiros
páx.
28
Faro de Montelouro
páx.
29
Inscrición no Convento de Louro
páx.
30
Fonte de Santo Antonio
páx.
31
Fonte da Romiña
páx.
32
Fonte de Pereusós
páx.
33
Fonte Comido
páx.
34
Fonte das Pombas
páx.
35
Fonte e lavadoiro de Cuchariños
páx.
36
Fonte de Abaixo
páx.
37
Fonte de Santa Rosa
páx.
38
Fonte do Faro
páx.
39
“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados. 3
Petróglifos de Monte Naraio (I) Tipo de ben: Petróglifo/Estación de arte rupestre,
Propiedade: Comunal
Concello: Muros
Uso actual: Forestal
Parroquia: Louro (Santiago)
Código no Catálogo da Xunta: GA15053027
Lugar: Cerro das Gardas
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da
Outra denominación do ben:
Xunta e dos PXOM)
Cronoloxía: Idade do Bronce,
Elementos mobles:
Descrición:
Tradición oral:
Para acceder, dende a igrexa parroquial de Louro
Referencias bibliográficas:
collemos a estrada que sube ao lugar de Taxes e
J.J. Eiroa, Pepa Rey. Guía de los petróglifos de
na mesma a primeira pista que sae á esquerda e
Muros. http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA005.PDF pax 3 Afeccións Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Non Estado de conservación: Bo Atópase en perigo nestes momentos?: Transitar pola pista e posibel todo o ano, mais a
chegada aos gravados pode ser un pouco complicada debido aos toxos que nacen no camiño. Onde está localizado: Latitude: 42.7674360553 conduce o Monte Naraio, se subimos pola mesma
Lonxitude: -9.09997344017
atoparemos un pequeno camiño que conduce a un
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
pequeno grupo de pedras visibles dende a pista. As formas predominantes son os laberintos, mais tamen hai signos cruciformes, círculos concéntricos e pequenas cazoletas nos centros dos laberintos. Chama a atención a orixinalidade dos laberintos que se diferencian do esquema típico dos laberintos galegos, dando a pensar que os seus artifices coñecían formas xeométricas moi complexas. Soen atoparse deste tipo nos arredores da ría de Pontevedra. As cruces poderían ser representacións de antropomorfos. O seu significado podería explicarse como un lugar de culto.
4
Petróglifos de Monte Naraio (II) Tipo de ben: Petróglifo/Estación de arte rupes-
o que están aos pés poderían ser exvotos, tal co-
tre,
mo se fixo en época romana nas lápidas, ou pode-
Concello: Muros
rían representar un suposto viaxe ao alén.
Parroquia: Louro (Santiago) Lugar: Monte Naraio
Propiedade: Comunal
Outra denominación do ben: O Axito
Uso actual: Forestal
Cronoloxía: Idade do Bronce,
Código no Catálogo da Xunta: GA15053028
Descrición:
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da
Para acceder, dende a igrexa parroquial de Louro
Xunta e dos PXOM) Elementos mobles:
Tradición oral: Referencias bibliográficas: J.J. Eiroa, Pepa Rey. Guía de los petróglifos de Muros. http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA005.pdf - pax 7 Afeccións: Ten camiño de acceso?: Non collemos a estrada de Taxes e dende esta colle-
Está cuberto de maleza: Si
mos a pista que sae á esquerda e leva ás casetas
Está afectado por algunha obra: Non
das cabras; dende alí colleremos cara ó oeste du-
Estado de conservación: Bo Atópase en perigo nestes momentos?: É difícil chegar a eles debido á maleza existente na zona. Onde está localizado: Latitude: 42.7660457904 Lonxitude: -9.09723758698
rante uns 250 metros. Consta de varias combinacións de gravados entre os cales destacan as combinacións de círculos concéntricos con cazoletas no medio e a representación de dous podomorfos. O significado dos círculos podería ser representacións astrais, nalgúns casos con simboloxía solar pola clara orientación cara ó poñente ou ó nacente,
5
Cruceiro e petróglifo da Crus da Pedra Tipo de ben: Cruceiro,
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
Concello: Muros
ta e dos PXOM)
Parroquia: Louro (Santiago)
Elementos mobles:
Lugar: San Francisco
Tradición oral:
Outra denominación do ben: Petróglifo do Cru-
Referencias bibliográficas:
ceiro
J.J. Eiroa. Rey Pepa: Guía de los petróglifos de Mu-
Cronoloxía: Século XX,
ros.
Descrición:
http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/ documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA004.PDF pax. 11 Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Si Estado de conservación: Regular
O cruceiro está nun penedo no que hai escavados uns chanzos para alcanzar o cume. No cumio da pedra, a modo de pedestal, ten insertado un varal que sostén unha cruz nova en sustitución da antiga
Atópase en perigo nestes momentos?:
que desapareceu hai moitos anos.
O cruceiro atópase en bastante bo estado, a cruz
A carón do cruceiro hai un petróglifo, situado sobre
desapareceu a principios do século pasado e recen-
unha lousa granítica de 3’7 por 4’5 m. Consta dunha
temente foi colocada á actual.
combinación de tres círculos concéntricos, un dos
O petróglifo atópase imperceptible, segundo os veci-
cales, o exterior, está incompleto. Ten unha cazoleta
ños, por unhas obras cercanas.
central. Onde está localizado Propiedade: Pública
Latitude: 42.7612888942
Uso actual: Sen uso
Lonxitude: -9.06838774681
Código no Catálogo da Xunta: GA15053023
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
6
Petróglifo do Convento Tipo de ben: Petróglifo/Estación de arte rupes-
Propiedade: Privada
tre,
Uso actual: Sen uso
Concello: Muros
Código no Catálogo da Xunta:
Parroquia: Louro (Santiago)
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da
Lugar: San Francisco
Xunta e dos PXOM)
Outra denominación do ben:
Elementos mobles:
Cronoloxía: Idade do Ferro,
Tradición oral: Referencias bibliográficas:
Descrición:
Afeccións
O Petróglifo do Convento sitúase nun pequeno
Ten camiño de acceso?: Si
outeiro pedregoso no recinto do Convento de San
Está cuberto de maleza: Non
Francisco de Louro. Está composto por un conxun-
Está afectado por algunha obra: Si
to de catro círculos concéntricos, tendo o maior un
Estado de conservación: Malo
diámetro aproximado de 30 centímetros.
Atópase en perigo nestes momentos?:
É posible que parte do conxunto desaparecese, pois un dos frades infórmanos de que no século
Onde está localizado:
pasado intentou quitarse a pedra para levarse a un
Latitude: 42.763403305
museo a Compostela.
Lonxitude: -9.07498490804 Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
7
Petróglifo do Abrigo das Cruces Tipo de ben: Petróglifo/Estación de arte rupes-
ponderse con algún momento da Idade Media no
tre, Concello: Muros
que os signos cruciformes foron empregados como
Parroquia: Louro (Santiago)
signos de demarcación territorial.
Lugar: San Francisco
Propiedade: Pública
Cronoloxía: Descoñecida, Idade do Bronce,
Uso actual: Sen uso
Descrición: O conxunto de petróglifos atópase
Código no Catálogo da Xunta: GA 15053021
nun abrigo rochoso orientado cara ao norte, sobre
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da
o monte das Chans, a pouca distancia do Convento
Xunta e dos PXOM)
de Louro. Composto por varias ducias de formas
Referencias bibliográficas:
“cruciformes” de diferentes técnicas executivas,
http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/
hainas de trazo ancho e profundo e outras máis
siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/
superficiais. Ademais, varias delas terminan en ca-
documents/22396CA004.pdf (páxina 7-8)
zoletas e outras parecen “arboriformes” estando a
Afeccións:
maior parte no abrigo creado pola rocha, mais nos
Ten camiño de acceso?: Si
lados exteriores tamén se constata a presenza de
Está cuberto de maleza: Non
varias.
Está afectado por algunha obra: Non
Pepa Rey e Eiroa apuntan que parte delas poden
Estado de conservación: Bo
pertencer a algunha etapa da Idade de Bronce e
Atópase en perigo nestes momentos?:
que poderían corresponderse con imaxes antropo-
Onde está localizado:
morfas de idoliformes, mais non a totalidade do
Latitude: 42.7655240762
conxunto, pois moitas das cruces poderían corres-
Lonxitude: -9.07354402516
8
Cruceiro de Pereusós Tipo de ben: Cruceiro,
leva de Louro á igrexa parroquial.
Concello: Muros / Muros (comarca) Parroquia: Louro (Santiago)
Propiedade: Pública
Lugar: Louro - Camiño da Igrexa
Uso actual: Outros
Outra denominación do ben: Cruceiro do Muíño
Código no Catálogo da Xunta:
de Axita
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Elementos mobles: Tradición oral: Referencias bibliográficas: BIBLIOGRAFÍA LÓPEZ, Atanasio: Nuevos estudios crítico-históricos acerca de Galicia. CSIC PÁXINAS WEB http:// www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA016.pdf
(p. 21)
Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Non Estado de conservación: Moi bo Atópase en perigo nestes momentos?: Atópase moi cerca da estrada, a menos
Cronoloxía: Descoñecida,
dun metro da mesma, malia que grazas ao pouco tránsito da mesma parece non correr demasiado
Descrición:
perigo.
O Cruceiro de Pereusós érguese sobre un só chanzo e unha baseamento do que sae un fuste con for-
Onde está localizado:
ma octogonal que dá paso a un capitel prismatico. A
Latitude: 42.7647593334
cruz, latina, carece de imaxes.
Lonxitude: -9.08848822117
Atópase entre o linde dunha horta e a estrada que
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
9
Cruceiro do adro do Convento Tipo de ben: Cruceiro, Concello: Muros / Muros (comarca) Parroquia: Louro (Santiago) Lugar: Adro do Convento Outra denominación do ben: Cronoloxía: Século XIX, Descrición: Formado de dous corpos, un de catro columnas cun capitel floreado que asenta a súa vez sobre
outro corpo de oito columnas, todo elo rematado
Referencias bibliográficas: Historia de Muros y su distrito .- 2ª ed. Ramón de Artaza Malvárez http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/
documents/22396CA016.pdf - pax.15 Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Non Estado de conservación: Moi bo Atópase en perigo nestes momentos?: Onde está localizado Latitude: 42.7630001468 superiormente nunha cruz latina que ostenta unha
Lonxitude: -9.07387554646
imaxe da Virxen de medio corpo; no fuste ten gra-
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
vada a data 1889. Propiedade: Privada Uso actual: Outros Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Elementos mobles:
10
Cruz de Punta Lens Tipo de ben: Cruceiro, Paisaxe natural,
Código no Catálogo da Xunta:
Concello: Muros
Categoría do Ben: Non está inventariado
Parroquia: Louro (Santiago)
Referencias bibliográficas:
Lugar: O Ancoradoiro
Inventario do Patrimonio Marítimo Pesqueiro no
Outra denominación do ben: Cruz de Pepe da
Ámbito
Pedra— Cronoloxía: Século XX,
das Confrarías de Pescadores de Muros, Lira, O
Descrición: Situada na Punta Lens, moi preto
Pindo, Fisterra e Laxe
do complexo vacacional e praia do Ancoradoiro.
http://pindomarino.org/arquivos/
Encima dun penedo érguese unha cruz de pedra de
Informe_Memoria_Inventario_Pat_Cult_191208.pdf
escaso metro de altura nun entorno natural privile-
Pax 23 do pdf
xiado, conmemora a Pepe “da pedra” que achou a
Afeccións:
morte naquel lugar sendo arrastrado polo mar no
Ten camiño de acceso?: Si
ano 1960. A cruz ten pegadas dúas placas metáli-
Está cuberto de maleza: Non
cas cos seguintes gravados: a inferior di “SOCIO
Está afectado por algunha obra: Non
AMIGO, YA ESTAS EN EL MAR QUE TANTO
Estado de conservación: Moi bo
AMASTE AHORA DINOS: ¿QUE ES LO QUE HAY
Atópase en perigo nestes momentos?:
MAS ALLA DE LAS ESTRELLAS”; e a superior, “A
Onde está localizada:
mis Padres para siempre”.
Latitude: 42.754528098
Propiedade: Descoñecida
Lonxitude: -9.11293387413
Uso actual: Outros
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
11
Cruz de Francisco Bouzas Tipo de ben: Cruceiro,
Categoría do Ben: Non está inventariado
Concello: Muros
Elementos mobles:
Parroquia: Louro (Santiago de)
Tradición oral:
Lugar: O Ancoradoiro, Estrada Muros-Cee
Referencias bibliográficas:
Outra denominación do ben:
“Elaboración inventario do patrimonio marítimo pes-
Cronoloxía: Século XX,
queiro no ámbito das confrarías de pecadores de
Descrición:
Muros, Lira, O Pindo, Fisterra e Laxe”
A cruz é de escasa altura, aproximadamente 60 centímetros, e cunha estraña feitura. Conmemora a
Afeccións:
morte de Francisco Bouzas no ano 1920 mentres ía
Ten camiño de acceso?: Si
na lancha Mazeiras que pescaba a sardiña ao lado
Está cuberto de maleza: Non
do lago e que naufragou deixando sete mortos. A
Está afectado por algunha obra: Non
cruz ten gravadas as iniciais F. B. é o ano 1920.
Estado de conservación: Bo
Situada na estrada Muros-Cee, pasada a lagoa de
Atópase en perigo nestes momentos?:
xarfas, sobre un pañasco no lado dereito. Onde está localizada: Propiedade: Descoñecida
Latitude: 42.7588162573
Uso actual: Outros
Lonxitude: -9.09768390629
Código no Catálogo da Xunta:
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
12
Cruceiro de Carracido Tipo de ben: Cruceiro,
seus lados “MANUEL LARIÑO”. O capitel, que non
Concello: Muros
ten ningún tipo de ornamentación, sostén unha
Parroquia: Louro (Santiago)
pequena cruz. Trataríase dunha “cruz de afoga-
Lugar: O Ancoradoiro, Estrada Muros-Cee
do”, pois conmemora a morte do citado mariñeiro
Outra denominación do ben: Cruz de Manuel
na praia de Louro.
Lariño Propiedade: Pública Uso actual: Outros
Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Non está inventariado Referencias bibliográficas: Afeccións: Ten camiño de acceso?: Non Está cuberto de maleza: Si Está afectado por algunha obra: Non Estado de conservación: Bo
Atópase en perigo nestes momentos?: Onde está localizado Latitude: 42.7591073888 Lonxitude: -9.09563630819 Empregamos o sistema de coordenadas WGS84 Cronoloxía: Século XX, Descrición: Na estrada Muros-Cee, pasado o lugar de Louro, ao lado dereito da estrada, atópase este cruceiro asentado sobre un penedo que fai de baseamento. O fuste octogonal é de escasa altura e ten gravado nun dos
13
Viacrucis do Convento Tipo de ben: Cruceiro, Calvario, Paisaxe histórica/cultural, Concello: Muros / Muros (comarca) Parroquia: Louro (Santiago) Lugar: Inmediacións do Convento Outra denominación do ben: Calvario do Convento Cronoloxía: Século XIX, Descrición: Debémoslle a iniciativa dos traballos ao P. Xosé Coll, que foi o primeiro monxe en retornar a dar vida ao Convento anos despois da desamortización de 1835.
No ano 1877 comezan as obras de construción grazas ao traballo dos veciños baixo a dirección de Ambrosio Polo. O Viacrucis está composto de 15 estacións mostrando os misterios da pasión, situadas á beira dunha calzada empedrada de grandes laxas de pedra que sube ate a cima do monte. Ao final sobre a cima álzase un cruceiro de tres metros de alto, coroado por unha cruz sen crucifixo, todo elo asentado sobre unha pedra. Ao lado ten gravada a inscrición “CHARITAS ME FECIT. AÑO
Propiedade: Pública
1878″.
Uso actual: Outros Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Referencias bibliográficas: Historia de Muros y su distrito .- 2ª ed. Ramón de Artaza Malvárez http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA016.pdf Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Non Estado de conservación: Bo Atópase en perigo nestes momentos?: Onde está localizado: Latitude: 42.7622827327 Lonxitude: -9.07041817904 Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
14
Cruceiro da Igrexa de Louro Tipo de ben: Cruceiro,
Tradición oral:
Concello: Muros
Referencias bibliográficas:
Parroquia: Louro (Santiago)
Historia de Muros y su distrito . 2ª ed. Ramón de
Lugar: Igrexario
Artaza Malvárez
Outra denominación do ben: Cruceiro do Longarela Cronoloxía: Idade Moderna (XVI-XVIII), Descrición: Atópase facendo de rotonda entre a antiga casa reitoral e a igrexa parroquial de Louro. A basa atópase
sobre 4 chanzos cun altar adosado. O varal é cilindrico e ten a media altura unha imaxe labrada da Virxe. O capitel ten motivos vexetais, ao igual que a cruz. Arredor da basa reza a seguinte inscricion: “Hizo por su devocion y voto Antonio Romero…año 1730″. O cruceiro foi movido de sitio para efectuar o desmonte e o capitel e maila cruz non son as orixinais.
http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/ documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA016.pdf—pax 19 Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Si Estado de conservación: Bo
Atópase en perigo nestes momentos?: Ao estar facendo de rotonda corre perigo, e tamén por estar tan preto do desmonte. Propiedade: Pública Uso actual: Outros
Onde está localizado:
Código no Catálogo da Xunta:
Latitude: 42.7674124267
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
Lonxitude: -9.09159421921
ta e dos PXOM)
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Elementos mobles:
15
Muiños do Longarela Tipo de ben: Muíño,
cobre ao conxunto e require unha actuación de lim-
Concello: Muros
peza.
Parroquia: Louro (Santiago)
No PXOM de Muros do ano 2010 aparecen mal ca-
Lugar: Louro, Taxes
talogados, defínenos como muíños de Louro sen
Outra denominación do ben:
poñer a cantidade deles nin as súas ubicacións e
Cronoloxía: Descoñecida,
aparece a foto do muíño de A Lavandeira, sendo
Descrición: Conxunto de sete muíños de río situa-
este un exemplo situado ao carón das vivendas e
dos á beira do regato Longarela. Para chegar a eles
que se atopa só.
debemos chegar primeiro á Igrexa Parroquial de
Propiedade: ComunalPrivada
Louro, dende onde colleremos a pista forestal que
Uso actual: Forestal
leva a Taxes. Todos eles de forma rectangular e só
Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Referencias bibliográficas: http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA021.pdf Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Si Está afectado por algunha obra: Si Estado de conservación: Malo
unha planta de altura, os muros feitos de cachote-
Atópase en perigo nestes momentos?:
ría, empregando algunha peza de cantería na porta-
Onde está localizado:
da, a cal, na maioría dos casos, consta tamén dun
Latitude: 42.7690893809
pousadoiro chantado na parede. Os teitos son to-
Lonxitude: -9.08803224564
dos a unha soa auga. Hainos de dous tipos, cubo e
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
canle, sendo a canle destes últimos de moi corta duración (menos de 15 metros) debido a cercanía do regato. Durante a segunda metade do século pasado deixaron de empregarse provocando o seu abandono, ao que se xuntou que a propiedade era comunal: dividíase en pezas non sendo sempre a partes iguais. A día de hoxe atópanse catro deles nun pésimo estado de conservación, sen tellado e coas paredes esborrallándose por partes, as canles que conducían a auga ata o muíño desapareceron por tramos, debido a construción da pista forestal por enriba do camiño. Tan só tres deles foron restaurados, púxoselle tellado e porta, as paredes encintáronse e foron repostas as moas gardando un bo estado na actualidade, aínda que a maleza xa
16
O Caldeirón Tipo de ben: Porto,
rampla na praia.
Concello: Muros Parroquia: Louro (Santiago de)
Propiedade: Privada
Lugar: San Francisco
Uso actual: Hosteleiro
Outra denominación do ben:
Código no Catálogo da Xunta:
Cronoloxía: Descoñecida,
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
Descrición: Antiga fábrica de salgazón compos-
ta e dos PXOM)
ta pola nave que ten pegada unha pequena horta cercada con acceso dende a parte interior e exte-
Referencias bibliográficas: http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA013.pdf - pax. 2 Inventario do Patrimonio Marítimo no Ámbito das Confraríass de Pescadores de Muros, Lira, O Pindo, Fisterra e Laxe Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Si
rior, contando tamén cunha rampla na praia que
Estado de conservación: Moi bo
facía de porto de desembarque para os barcos. O
Atópase en perigo nestes momentos?:
edificio é de planta rectangular e un só andar, alber-
Onde está localizado:
gando un patio descuberto no medio. Os muros son
Latitude: 42.7584172706
de cachotería e a entrada está situada nun dos late-
Lonxitude: -9.07595694065
rais máis curtos. O lado que da ao mar ten varias
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
xanelas e ao igual que o resto do edificio cúbrese con armazón de madeira e tella do país a dúas augas. Foi edificada polo coñecido fomentador catalán Abelardo Romaní para usos de almacén, aínda que rapidamente pasa a converterse nunha fabrica de salgazón e posteriormente, durante a Primeira Guerra Mundial, funciona como estaleiro onde se botan dous pali-botes para o tamén industrial catalán Enrique Goday. Pecha a mediados dos anos 50 e nas décadas posteriores é vendido ao seu actual dono que o restaura para uso hostaleiro, sendo a día de hoxe un restaurante.É respectouse a súa estrutura orixinal así como aos píos, sendo o único elemento cambiado a
17
Cabaceira dos Romaní Tipo de ben: Hórreo,
por outro feito de lousas de pedra que impedirían a
Concello: Muros
entrada de ladróns. O conxunto, nun principio, care-
Parroquia: Louro (Santiago)
cía de cumios, mais actualmente estánselle enga-
Lugar: Louro
dindo uns de nova construción.
Outra denominación do ben: Cronoloxía: Idade Moderna (XVI-XVIII),
Propiedade: Privada
Descrición: Gran hórreo de cantería construído
Uso actual: Sen uso
en 1722 por “Avión”, mestre canteiro de Louro. A
Código no Catálogo da Xunta:
data de construción, aparece nunha das caras inter-
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
nas da construción.
ta e dos PXOM) Ben de Interese Cultural
Esta data de construción é a mesma que a da veci-
Afeccións:
ña igrexa de Louro, de feito, naqueles momentos o
Ten camiño de acceso?: Si
propietario da cabaceira era o párroco de Louro.
Está cuberto de maleza: Non
Para a súa construción foi preciso ir buscar as pe-
Está afectado por algunha obra: Non
dras ao monte Naraio, sendo traballadas dentro da
Estado de conservación: Bo
mesma finca onde se atopa. A cabaceira componse
Atópase en perigo nestes momentos?:
de oito pares de pés que o sosteñen e converten
Onde está localizado:
nun dos exemplares máis grandes de Louro. O tei-
Latitude: 42.7663246466
to, a dúas augas con cuberta de tella, foi cambiado
Lonxitude: -9.09034377333
18
Hórreo en Louro Tipo de ben: Hórreo,
Referencias bibliográficas:
Concello: Muros
SORALUCE BLOND, José Ramón e FERNÁN-
Parroquia: Louro (Santiago)
DEZ FERNÁNDEZ, Xosé: «Arquitecturas da Pro-
Lugar: Louro
vincia da Coruña, Carnota, Lousame, Muros,
Outra denominación do ben:
Noia, Outes e Porto do Son».
Cronoloxía: Idade Moderna (XVI-XVIII), Século
CERNADAS SANDE, José: Os Canteiros. Técni-
XIX,
cas e construcións tradicionais no Concello de
Descrición: Trátase dun exemplo de hórreo
Carnota
tipo Fisterra ou de Rachuela, caracterizado polo uso de pedras pouco traballadas, irregulares e
Afeccións:
desiguais. Os seus pés son de forma troncocóni-
Ten camiño de acceso?: Si
ca e asentan directamente no chan. Carece de
Está cuberto de maleza: Non
remates e de inscricións. O conxunto remata nun
Está afectado por algunha obra: Non
teito de tella do país a dúas augas. A súa constru-
Estado de conservación: Bo
ción dataría entre finais do século XVII e o XIX.
Atópase en perigo nestes momentos?:
Propiedade: Privada
Onde está localizado:
Uso actual: Agrícola
Latitude: 42.7607737368
Código no Catálogo da Xunta:
Lonxitude: -9.08568263054
Categoría do Ben: Non está inventariado
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
19
Igrexa de Santiago de Louro Tipo de ben: Igrexa, Cruceiro, Camposanto,
xambras. Está rematado superiormente por unha
Concello: Muros
espadana de dobre arcada con frontón triangular e
Parroquia: Louro (Santiago)
pináculos.
Outra denominación do ben: Igrexa da Madalena Cronoloxía: Idade Moderna (XVI-XVIII), Descrición: Formada por unha planta moi sinxela con muro de cantaría de granito nos que se apoian cimbros de madeira que sosteñen unha cuberta a dúas augas de tella, recentemente recons-
truída. Na entrada da nave encóntrase un coro ao que se accede a través duna escaleira pegada ó muro. Na cabeceira está a ábsida, de menor altura, cuberta con bóveda de canón e dende á que se accede a sancristía acaroada nun dos seus laterais ,obra de 1860, cando se produciu unha impor-
Rodeando a igrexa encóntrase o cemiterio, formado
tante reforma. Na fachada principal sitúase a porta
por nichos e enterramentos. Ademais, no adro hai
decorada con arco de medio punto con diversas
un cruceiro formado por dous chanzos, varal de sec-
molduras apoiadas sobre cornixas e columniñas nas
ción cadrada rematado nun capitel cadrado. A cruz
20
ten imaxes nos dous lados.
Está cuberto de maleza: Non
Propiedade: Pública Uso actual: Outros Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Referencias bibliográficas: BIBLIOGRAFÍA SORALUCE BLOND, José Ramón e FERNÁNDEZ FERNÁNDEZ, Xosé: «Arquitecturas da Provincia da Coruña, Carnota, Lousame, Muros, Noia, Outes e Porto do Son». PÁXINAS WEB: http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/ siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/ documents/22396CA011.pdf—(p. 4 – igrexa) http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/
Está afectado por algunha obra: Non
siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/
Estado de conservación: Moi bo
documents/22396CA016.pdf
Atópase en perigo nestes momentos?:
(p. 20 – cruceiro)
Onde está localizada:
Afeccións:
Latitude: 42.7669486472
Ten camiño de acceso?: Si
Lonxitude: -9.09159421921
21
Convento San Francisco do Rial Tipo de ben: Igrexa, Mosteiro/Abadía/Cenobio/
Juan de Muros ou Fray Arias de Fresno, quen mo-
Priorado,
rreu no convento debido a ser el o encargado volun-
Concello: Muros
tario de coidar os apestados, contraendo el a enfer-
Parroquia: Louro (Santiago)
midade e sendo sepultado dentro da igrexa aos pés
Lugar: Rúa Camiño do Convento
do altar maior. A súa fundación atribúese segundo
Outra denominación do ben: Convento de Louro
Ramón de Artaza ás xentes da Vila de Muros ba-
Cronoloxía: Época Altomedieval, Época Baixo-
sándose en varios documentos que así o certifican,
medieval, Idade Moderna (XVI-XVIII), Século XIX,
como un do ano 1820 no que a Audiencia Nacional do Reino pide un inventario ao concello no que o
Descrición: Situado ás aforas da Vila de Muros,
convento aparece como fundado polos da Vila, e
na parroquia de Louro. A primeira constancia dunha
así como no ano 1810 cédenselle as chaves do
edificación data do ano 1223, pero posiblemente
mesmo durante as procesións da Semana Santa
sexa anterior. No ano 1432 a capela románica de
para que as porte o ilustre Gaspar de Jovellanos. A
Santa Mónica do Rial pasa a ser convento grazas a
súa pasada importancia queda así revestida, tamén
unha bula papal de Eugenio IV na que concedía
nas múltiples terras, sendas e pensións vendidas
indulxencias por visitar a capela en certos días. Nun
na desamortización, así como nos múltiples testa-
principio os monxes vivían en “observancia” como
mentos que o largo da súa historia (1435, 1563,
consta nos acordos forais do ano 1475, pero tamén
1751, 1875, etc). Tras varios anos de inactividade
predicaban “sermóns cuaresmais” na próxima Vila
no que é vendido, case desaparece, e grazas ao
de Muros, segundo documentos do ano 1583. Al-
señor García Pan, quen o cede xunto cun gran pi-
bergou a grandes persoas como Fray Antonio de
ñeiral, voltando a mans dos Franciscanos, quen con
Acuña a quen lle debe a súa gran biblioteca, Fray
axuda dos veciños voltan a darlle vida construíndo
22
o viacrucis para conmemorar o feito, iniciativa do
acerca de Galicia. CSIC
P. Coll. Durante os primeiros anos do século pasa-
do desempeñou a función de Escola Seráfica até que foi trasladada ao convento de Herbón en Padrón. O mosteiro encóntrase hoxe en día totalmente reconstruído e non conserva as antigas dependencias monacais de estilo gótico. A fabrica é sinxela e destaca o claustro de escasa altura e dimensións, nun estilo sobrio, típico nas construcións galegas, con arcadas de medio punto sobre columnas cadradas, nun dos laterais unha inscrición: “Este paño de claustro hizo bastian baçar y su mu-
ger Margarita Perez, año de 1646″; atopándose o
Afeccións:
claustro presidido por un fermoso cruceiro. Dentro
Ten camiño de acceso?: Si
do recinto amurallado do convento que cubre
Está cuberto de maleza: Non
75.000 metros cadrados atópase un bosque de
Está afectado por algunha obra: Non
pino cruzado por un regueiro, así como as instala-
Estado de conservación: Bo
cións monacais xunto cun cemiterio, restos de pe-
Atópase en perigo nestes momentos?:
tróglifos, un muíño, fontes, etc… A dia de hoxe acolle, a parte das funcións relixiosas, un cámping e un hostal. A igrexa conserva a fábrica de estilo oxival, con arco triunfal columnas e capiteis. A planta ten a
capela maior na cabeceira, de menor ancho e destacada ao exterior pola menor altura; volumetricamente, destaca unha torre campanario, engadida na fachada, de estilo escéptico e anodino. Propiedade: Privada Uso actual: ForestalResidencialHosteleiroOutros Código no Catálogo da Xunta:
Onde está localizado:
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da
Latitude: 42.7631792118
Xunta e dos PXOM)
Lonxitude: -9.07407402992
Elementos mobles:
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Tradición oral: Referencias bibliográficas: Soraluce Blond, José Ramón. Fernández Fernández, Xosé: «Arquitecturas da Provincia da Coruña, Carnota, Lousame, Muros, Noia, Outes e Porto do Son». Artaza Malvárez, Ramón. Historia de Muros y su distrito 2ªedicion López, Atanasio: Nuevos estudios crítico-históricos
23
Peirao do Fogareiro Tipo de ben: Porto,
guir a súa actual forma de rampla, quedando así
Concello: Muros
un fermoso espigón macizo. Coa posterior venta
Parroquia: Louro (Santiago)
e transformación da fábrica en complexo residen-
Lugar: Monte Louro
cial, a rampla queda en desuso.
Outra denominación do ben:
Propiedade: Privada
Cronoloxía: Descoñecida,
Uso actual: Infraestrutura
Descrición: Trátase dun peirao ou rampla fei-
Código no Catálogo da Xunta:
ta para facilitar a descarga de peixe para a fábrica
Categoría do Ben: Non está inventariado
próxima de salgadura durante a preamar, pois na
Referencias bibliográficas:
baixamar o calado era insuficiente para o atraque
Afeccións
das lanchas. Por iso, a descarga do peixe facíase
Ten camiño de acceso?: Si
pola praia, traballo reservado as mulleres, quen
Está cuberto de maleza: Non
se achegarían até as lanchas para recoller nelas
Está afectado por algunha obra: Non
o peixe. A diferencia entre este e outros peiraos
Estado de conservación: Bo
consiste en que normalmente están feitos con
Atópase en perigo nestes momentos?:
grandes bloques graníticos de perpiaño, máis
Onde está localizado:
neste caso non e así. Aproveitouse un gran blo-
Latitude: 42.7513025597
que macizo de granito que se mete no mar en
Lonxitude: -9.08056282984
forma de espigón e foise rebaixando até conse-
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
24
Peirao de Goday Tipo de ben: Porto, Concello: Muros
Propiedade: ComunalPrivada
Parroquia: Louro (Santiago)
Uso actual: Outros
Lugar: San Francisco
Código no Catálogo da Xunta:
Outra denominación do ben:
Categoría do Ben: Non está inventariado
Cronoloxía: Século XX,
Elementos mobles: Tradición oral:
Descrición:
Referencias bibliográficas:
Espigón construído na praia de Goday a comezos Afeccións:
do século pasado para facilitar as tarefas de des-
Ten camiño de acceso?: Si
embarco do peixe para a fábrica de salgadura do
Está cuberto de maleza: Non
mesmo nome. Formado por grandes bloques de
Está afectado por algunha obra: Non
perpiaño, intérnanse no mar a modo de dique, pa-
Estado de conservación: Bo
ra así dar o calado suficiente aos barcos, chegan-
Atópase en perigo nestes momentos?:
do até a mesma horta da fábrica. A día de hoxe,
Onde está localizado
atópase en desuso por mor do peche de dita facto-
Latitude: 42.7543956187 Lonxitude: -9.07869708532
ría.
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
25
Cabana do beato Arias del Fresno Tipo de ben: Vivenda singular,
abre é a porta.
Concello: Muros Parroquia: Louro (Santiago)
Propiedade: Privada
Lugar: San Francisco
Uso actual: Sen uso
Outra denominación do ben:
Código no Catálogo da Xunta:
Cronoloxía: Época Baixomedieval,
Categoría do Ben: Non está inventariado
Descrición:
Elementos mobles:
Trátase dunha cabana situada dentro do recinto do
Tradición oral:
Convento de Louro. A construción debe pertencer
Referencias bibliográficas:
a algún momento da Idade Media anterior o século
Afeccións:
XVI, pois na segunda metade do mesmo, Arias del
Ten camiño de acceso?: Si
Fresno, que era un dos monxes franciscanos do
Está cuberto de maleza: Non
convento, retirouse á cabana. Alí coidou a outro
Está afectado por algunha obra: Si
dos irmáns, quen contraera a peste, acabando
Estado de conservación: Regular
Arias sucumbindo a enfermidade, o que lle valeu a
Atópase en perigo nestes momentos?:
consideración de beato.
Onde está localizado:
A cabana é unha pequena construción de cachota-
Latitude: 42.7630855441
ría con cuberta a dúas augas e unha cruz no cumio
Lonxitude: -9.07480841872
da fachada principal, na que o único van que se
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
26
Cipreses do Convento Tipo de ben: Paisaxe natural,
Código no Catálogo da Xunta:
Concello: Muros / Muros (comarca)
Categoría do Ben: Non está inventariado
Parroquia: Louro (Santiago)
Elementos mobles:
Lugar: Camiño do Convento
Tradición oral:
Outra denominación do ben: Cipreses de Monte-
Referencias bibliográficas:
rrei
Árboles en España. Manual de identificación . A.
Cronoloxía: Descoñecida,
López Trillo, J.M. Sánchez de Lorenzo
Descrición: Trátase dun conxunto de cinco cipreses centena-
rios, un na entrada do camping e o resto de camiño ao convento. Son orixinarios da Bahía de Monterrei en California (E.E.U.U.), cultivados en todo o mun-
Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si Está cuberto de maleza: Non Está afectado por algunha obra: Non
Estado de conservación: Moi bo Atópase en perigo nestes momentos?:
do polos seus valores ornamentais. É probable que en España fosen introducidos polos monxes fran-
Onde están localizados:
ciscanos, pois os exemplares de Louro son dos
Latitude: 42.7619223323
máis antigos do Estado.
Lonxitude: -9.07252907753 Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Propiedade: Privada Uso actual: Forestal
27
Rueiro dos Cuncheiros Tipo de ben: Vivenda singular, Alpendres e edifi-
construción correspondería a chamada “casa do
cios auxiliares,
pincho”, que apareceu na Galiza mariñeira na idade
Concello: Muros
media e caracterízase por ter o piñón na fachada da
Parroquia: Louro (Santiago)
casa, así como pola súa construción entre media-
Lugar: Louro. Rueiro dos Cuchariños
neiras.
Outra denominación do ben:
Propiedade: Privada - Uso actual: Residencial
Cronoloxía: Descoñecida,
Código no Catálogo da Xunta:
Descrición: Conxunto formado por unha viven-
Categoría do Ben: Dato descoñecido
da e un alpendre adosado. Trátase de dúas edifica-
Referencias bibliográficas:
cións rectangulares cubertas cada unha delas a
SORALUCE BLOND, José Ramón e FERNÁNDEZ
dúas augas,conformando así unha fachada de dous
FERNÁNDEZ, Xosé: «Arquitecturas da Provincia da
piñóns, na que resalta a sopena para protexer o cu-
Coruña, Carnota, Lousame, Muros, Noia, Outes e
mio, e unha gárgola para a saída da auga que per-
Porto do Son».
corre a gran canle do muro medianeiro cara á fa-
Afeccións:
chada. Nos muros utilízanse grandes pezas graníti-
Ten camiño de acceso?: Si
cas axustadas con rachas, (perpiaño sen regulari-
Está cuberto de maleza: Non
zar). No alpendre destaca a porta, protexida por
Está afectado por algunha obra: Non
dúas grandes pezas monolíticas que soportan a súa
Estado de conservación: Bo
vez outra que serve de tornachoivas. A vivenda ac-
Onde está localizado:
cédese por un sinxelo patín sen antepeito baixo o
Latitude: 42.7606391703
que se encontra a entrada ás cortes. Este tipo de
Lonxitude: -9.08530497538
28
Faro de Montelouro Tipo de ben: Faro,
por un sistema de acetileno que co tempo se lle
Concello: Muros
cambiou, esto significou a supresión do persoal que
Parroquia: Louro (Santiago)
o atendía, agregándoselle o servicio ó de faro de
Lugar: Montelouro
Rebordiño, onde se situaría a residencia do técnico.
Outra denominación do ben:
Actualmente encóntrase electrificado con utilización
Cronoloxía: Século XIX,
de enerxía fotovoltaica subministrada por seis módu-
Descrición:
los de 75 W/p. Reforma esta realizada a principios
O proxecto deste faro redactouse en 1860 e consis-
do ano 1993.
te nun pequeno edificio de planta rectangular de 11 x 10,20 metros; a torre é troncopiramidal de sección
Propiedade: Pública
hexagonal e cunha altura de 5,30 metros, coroada
Uso actual: Infraestrutura
por un balconciño lixeiramente voado sobre o que
Código no Catálogo da Xunta:
descansa o torreón cilíndrico que, a súa vez, soporta a lanterna poligonal de 1,60 metros de diámetro con cristais planos e montantes verticais. Os traballos finalizáronse en 1861. O seu aparato luminoso é unha lámpada de émbolo que utilizaba como combustible aceite, posteriormente substituída por unha
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xunta e dos PXOM) Elementos mobles: Tradición oral: Referencias bibliográficas: http://baliza.portel.es/ap_puertos/arosa/ senales2.htm
Afeccións: de petróleo. A torre é hexagonal, da cor clara do
Ten camiño de acceso?: Si
granito do que está construída, e a lanterna octogo-
Está cuberto de maleza: Non
nal branca; está unida á habitación dos fareiros.
Está afectado por algunha obra: Non
“ACENDIDO O 15 DE XULLO DE 1862.” Por aplica-
Estado de conservación: Bo
ción da reforma do Plan de 1902, realízase un
Atópase en perigo nestes momentos?:
proxecto de reforma do aparato, acoplándolle un
Onde está localizado:
xogo de pantallas xiratorias accionadas por unha
Latitude: 42.739232809
máquina de reloxería. Así permaneceu ata o 18 de
Lonxitude: -9.07873034477
abril de 1949 no que se substitúen a lámpada Maris
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
29
Inscrición no Convento de Louro Tipo de ben: Escudo / Epígrafe,
Xunta e dos PXOM)
Concello: Muros
Elementos mobles:
Parroquia: Louro (Santiago de)
Tradición oral:
Lugar: Louro
Referencias bibliográficas:
Outra denominación do ben: Inscrición do
Artaza Malvárez, Ramón de: “Historia de Muros y
claustro do Convento
su distrito”. 2ª edición.
Cronoloxía: Idade Moderna (XVI-XVIII), Descrición:
Afeccións
A inscrición atópase nun dos panos do claustro do
Ten camiño de acceso?: Si
Convento de Louro. Segundo Artaza fai referencia
Está cuberto de maleza: Non
a construción do mesmo e di:
Está afectado por algunha obra: Non
“ESTE PAÑO DE CLAUSTRO HIZO BASTIAN
Estado de conservación: Moi bo
BACAR Y SU MUGER MARGARITA PEREZ AÑO
Atópase en perigo nestes momentos?:
1646″ Onde está localizadoa: Propiedade: Privada
Latitude: 42.7631749452
Uso actual: Outros
Lonxitude: -9.0742076039
Código no Catálogo da Xunta:
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da
30
Fonte de Santo Antonio Tipo de ben: Fonte,
Uso actual: Infraestrutura
Concello: Muros
Código no Catálogo da Xunta:
Parroquia: Louro (Santiago)
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
Lugar: San Francisco - Convento
ta e dos PXOM)
Outra denominación do ben:
Elementos mobles:
Cronoloxía: Descoñecida,
Tradición oral: Referencias bibliográficas:
Descrición:
Afeccións:
A Fonte de Santo Antonio está situada no interior do
Ten camiño de acceso?: Si
recinto do Convento de Louro. Debido a que se ato-
Está cuberto de maleza: Non
pa baixo o nivel do terreo, hai que acceder a ela bai-
Está afectado por algunha obra: Non
xando uns chanzos.
Estado de conservación: Moi bo
A fonte está composta por un frontón de forma trian-
Atópase en perigo nestes momentos?:
gular e coroado por unha cruz. A auga sae por un
Onde está localizada:
único cano situado baixo unha pequena fornela, no
Latitude: 42.7626668271
frontón, que alberga a imaxe de Santo Antonio.
Lonxitude: -9.07428753369 Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Propiedade: Privada
31
Fonte da Romiña Tipo de ben: Fonte,
Elementos mobles:
Concello: Muros
Referencias bibliográficas:
Parroquia: Louro Lugar: Taxes Outra denominación do ben: Fonte de Taxes Cronoloxía: Descoñecida, Descrición: A Fonte da Romiña esté composta por unha lousa,
«Louro, guía de fontes». Equipo de Normalización Lingüística do Colexio Público de Louro, coa colaboración da Mancomunidade de Montes en Man Común de Louro. Afeccións
disposta en posición vertical, da que sae o cano
Ten camiño de acceso?: Si
que verte directamente sobre unha pía de pedra. O
Está cuberto de maleza: Non
caudal é de 8,640 litros e a temperatura de 14,5ºC.
Está afectado por algunha obra: Si
Situada no lugar de Taxes, a fonte foi recentemente restaurada. Ademais, acondicionouse a zona coa colocación dun banco, pois na década dos 90, debido a un corremento de terras, a fonte quedara sepultada. Propiedade: Pública—Uso actual: Outros Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Non está inventariado
Estado de conservación: Bo Atópase en perigo nestes momentos?: Onde está localizada: Latitude: 42.77442199027566 Lonxitude: -9.083051919806167 Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
32
Fonte de Pereusós Tipo de ben: Fonte,
Atópase en perigo nestes momentos?:
Concello: Muros Parroquia: Louro (Santiago) Lugar: Louro Outra denominación do ben: Cronoloxía: Século XX,
Descrición: A fonte, de tipoloxía de “cabaliño”, abastécese da auga que antes subministraba o tanque da Lavandeira. Ten un caudal de 21.000 litros diarios, a unha temperatura de 14ªC, cunha chave de paso que regula a saída da auga. Para dita construción aproveitouse unha pía cedida pola veciñanza. Dita pía era usada antigamente como salgadoiro para salgar a carne. A fonte está situada na estrada de Taxes a Louro, á altura dunha pequena zona acondicionada con bancos de pedra, construída no ano 1994.
Propiedade: Pública Uso actual: Outros Código no Catálogo da Xunta: Categoría do Ben: Non está inventariado Elementos mobles: Tradición oral: Referencias bibliográficas: «Louro, guía de fontes». Equipo de Normalización Lingüística do Colexio Público de Louro, coa colabo-
ración da Mancomunidade de Montes en Man Común de Louro.
Afeccións:
Onde está localizada:
Ten camiño de acceso?: Si
Latitude: 42.7656560065
Está cuberto de maleza: Non
Lonxitude: -9.08856868744
Está afectado por algunha obra: Non
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Estado de conservación: Moi bo
33
Fonte Comido Tipo de ben: Fonte, Lavadoiro,
cuberta de dúas augas e tella do país que xa hai
Concello: Muros
anos foi esnaquizada bandalicamente e non foi
Parroquia: Louro (Santiago de)
reposta. Ten un caudal diario de 46.256 litros a
Outra denominación do ben: Fonte e lavadoiro,
unha temperatura de 16ªC.
San Francisco
Propiedade: Comunal - Uso actual: Outros
Cronoloxía: Século XX,
Código no Catálogo da Xunta:
Descrición: Situada no camiño que sae da co-
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da
marcal 550 (Muros-Carnota) á praia de Goday. Foi
Xunta e dos PXOM)
construída no ano 1937 por dous veciños da parro-
Referencias bibliográficas:
quia, Amador e Agulla. Formada por tres grandes
«Louro, guía de fontes». Equipo de Normalización
pías rectangulares de cantería, que levan nas súas
Lingüística do Colexio Público de Louro,
frontes pezas inclinadas para o lavado da roupa. A
coa colaboración da Mancomunidade de Montes
auga sae dun frontón con dous tornos, un que
en Man Común de Louro.
comprende a fonte e outro que libera a auga sobre
http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/
unha canle de pedra que conecta cos píos, que
siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/
actualmente están en desuso. Debido a unhas
documents/22396CA018.pdf
obras recentes na fonte a caseta do clorador que
Afeccións: Ten camiño de acceso?: Si
se atopaba sobre o frontón foi desfeita, tamén se
Está cuberto de maleza: Non
cubre o piso con cemento e foron inutilizados os
Está afectado por algunha obra: Si
lavadoiros. Orixinalmente esta fonte contaba cunha
Estado de conservación: Regular
34
Fonte das Pombas Tipo de ben: Fonte,
Código no Catálogo da Xunta:
Concello: Muros
Categoría do Ben: Non está inventariado
Parroquia: Louro (Santiago)
Elementos mobles:
Lugar: Louro (A Lavandeira)
Tradición oral:
Outra denominación do ben:
Referencias bibliográficas:
Cronoloxía: Descoñecida,
«Louro, guía de fontes». Equipo de Normalización Lingüística do Colexio Público de Louro, coa cola-
Descrición:
boración da Mancomunidade de Montes en Man
Situada no camiño da Lavandeira a Taxes no lado
Común de Louro.
dereito da estrada, accédese a ela subindo unhas
escaleiras para salvar o desnivel. Non se coñece a
Afeccións:
data da súa construción. Carece de arqueta e o
Ten camiño de acceso?: Si
rego polo que discorre a auga ten moi pouco fon-
Está cuberto de maleza: Non
do. Ten unha pía coas pedras inclinadas para faci-
Está afectado por algunha obra: Si
litalas tarefas de lavado e unha pequena lousa na
Estado de conservación: Bo
que se pousan os caldeiros. Hai uns anos púxose-
Atópase en perigo nestes momentos?:
lle un banco e reforzouse todo con cemento para evitar o avance dos eucaliptos. Ten un caudal de
Onde está localizada:
9.612 litros diarios a unha temperatura de 15ºC.
Latitude: 42.7653531568 Lonxitude: -9.0814769268
Propiedade: Pública
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Uso actual: Outros
35
Fonte e lavadoiro de Cuchariños Tipo de ben: Fonte, Lavadoiro,
ta e dos PXOM)
Concello: Muros
Referencias bibliográficas:
Parroquia: Louro (Santiago)
“Louro, guía de fontes”. Equipo de Normalización
Lugar: Louro, Cuchariños
Lingüística do Colexio Público de Louro, coa cola-
Outra denominación do ben:
boración da Mancomunidade de Montes en Man
Cronoloxía: Descoñecida,
Común de Louro.
Descrición: A fonte-lavadoiro sitúase en Cuchari-
http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/
ños, ao carón do río do mesmo nome. Non se coñe-
siotuga/documentos/urbanismo/MUROS/
ce a data de construción, malia que na década pa-
documents/22396CA018.pdf (pax. 15)
sada sufriu unha importante reforma financiada polo
Afeccións:
concello. Consistiu na colocación de tres arquetas,
Ten camiño de acceso?: Si
a construción dun muro de contención e o cementa-
Está cuberto de maleza: Si
do do chan. Ten unha pía dobre, torno e billa. Ade-
Está afectado por algunha obra: Non
mais, un rego de pedra capta a agua da fonte para
Estado de conservación: Bo
o lavadoiro. O seu caudal é de 8928 litros diarios a
Atópase en perigo nestes momentos?:
a súa temperatura de 15,5º.
Onde está localizado
Propiedade: Pública
Latitude: 42.7632301481
Uso actual: Outros
Lonxitude: -9.08455610275
Código no Catálogo da Xunta:
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
36
Fonte de Abaixo Tipo de ben: Fonte,
ta e dos PXOM)
Concello: Muros
Elementos mobles:
Parroquia: Louro (Santiago)
Tradición oral:
Lugar: Louro. Cuchariños
Referencias bibliográficas:
Outra denominación do ben:
«Louro, guía de fontes». Equipo de Normalización
Cronoloxía: Descoñecida,
Lingüística do Colexio Público de Louro, coa cola-
Descrición:
boración da Mancomunidade de Montes en Man
Situada nas inmediacións do lugar de Cuchariños,
Común de Louro.
trátase da fonte máis grande de Louro. Tamén é a fonte con maior caudal da parroquia, con 65.088
Afeccións
litros ao día repartido en dous canos. Conta con
Ten camiño de acceso?: Si
dúas enormes pías con lavadoiros polos dous la-
Está cuberto de maleza: Non
dos. A auga cae por dous tornos a unha temperatu-
Está afectado por algunha obra: Non
ra de 16º.
Estado de conservación: Bo Atópase en perigo nestes momentos?:
Propiedade: Pública
Onde está localizado
Uso actual: Equipamento
Latitude: 42.7623715114
Código no Catálogo da Xunta:
Lonxitude: -9.0864652991
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
37
Fonte de Santa Rosa Tipo de ben: Fonte,
ta e dos PXOM)
Concello: Muros
Referencias bibliográficas:
Parroquia: Louro (Santiago)
«Louro, guía de fontes». Equipo de Normalización
Lugar: Louro
Lingüística do Colexio Público de Louro, coa colabo-
Outra denominación do ben: Fonte de Convento
ración da Mancomunidade de Montes en Man Co-
Cronoloxía: Descoñecida,
mún de Louro.
Descrición: Situada no recinto interior do Con-
http://www.planeamentourbanistico.xunta.es/siotuga/
vento e na horta traseira, no baixo dun alpendre moi
documentos/urbanismo//MUROS/
degradado e cun gran exceso de cemento e blo-
documents/22396CA018.pdf - pax. 13
ques. A fonte está presidida por unha pequena for-
Afeccións:
nela coa imaxe de Santa Rosa de Lima, a auga cae
Ten camiño de acceso?: Si
directamente nun cubo feito con pequenas pedras.
Está cuberto de maleza: Non
Todo o conxunto atópase afeado polo exceso de
Está afectado por algunha obra: Si
cemento, o verdello que cobre as paredes e os ca-
Estado de conservación: Regular
bleados que percorren as paredes.
Atópase en perigo nestes momentos?:
Propiedade: Privada
Onde está localizada:
Uso actual: Outros
Latitude: 42.763614893
Código no Catálogo da Xunta:
Lonxitude: -9.07434198259
Categoría do Ben: Catalogado (Catálogo da Xun-
Empregamos o sistema de coordenadas WGS84
38
Fonte do Faro Tipo de ben: Fonte, Lavadoiro,
de Medio Ambiente do Colexio de Louro. Ten un
Concello: Muros
caudal diario de 7.248 litros cunha temperatura de
Parroquia: Louro (Santiago)
16ªC.
Lugar: Montelouro
Propiedade: Comunal Uso actual: Outros
Cronoloxía: Século XIX,
Código no Catálogo da Xunta:
Descrición: Tense constancia de que foi cons-
Categoría do Ben: Non está inventariado
truída no ano 1891 ainda que carece de inscri-
Referencias bibliográficas: «Louro, guía de
cións. Foi usada para os servizos dos fareiros até a
fontes». Equipo de Normalización Lingüística do
desaparicion dos mesmos, tamén cabe dicir que a
Colexio Público de Louro, coa colaboración da
pesares da súa gran distancia á Vila de Louro, a
Mancomunidade de Montes en Man Común de
esta fonte viñan as veciñas na procura de auga e a
Louro.
lavar a roupa. Consta dun bonito frontón do que
Afeccións:
sae o cano que se atopa xusto no medio, a auga
Ten camiño de acceso?: Si
cae sobre unha pía que ten insertada unha laxa
Está cuberto de maleza: Si
para facilitar as tarefas de lavado. Durante os in-
Está afectado por algunha obra: Non
cendios que asolaron Montelouro nos anos 80 a
Estado de conservación: Bo
fonte quedou sepultada baixo un desprendemento,
Onde está localizada:
sendo desenterrada encintada. Colocóuselle un
Latitude: 42.7388381614
torno de aceiro no ano 1991 por alumnos da Aula
Lonxitude: -9.08060252666
39
COLABORA:
CONCELLO DE MUROS
40