fir
Jonker vun 11 bis 18 Joer
News 3/2011
SP A 채i CEC t3 A 2- MP 33
SCIENCE-CLUB.LU
..
Info: • Cyber Science Säit 6 bis 7 • Achterbunn Säit 8 bis 9 • Science Quiz Säit 10 • Opléisung vum leschte Quiz Säit 11 • Suncup Säit 12 • Aktivitéiten vu Säit 14 bis 30
A n d e s e.m News . fenns du: • Spacecamp Säit 31 bis 33 • Science-Club Online Säit 34 • Umellungsziedel Säit 35
Info
Science live iwwert Ba. . s s d u u Wae. . ss sse nds u c h auf t B
a c hs n sen Wne sT c hi ka f t iannt rT e es cs he--n i ei rkt ? i n t r e s s e--i e r t ?
Hu e s d u i wuw H e se rd u
J eo re r ? 1 w i1 w J oer? 11 W..e.. lls du nei W Leit kenne- e lls du nei
-
lLeit eieren, dei d ei kenne lselwecht eieren, dei- d ei
Intressen hu selwecht wei s du? Intressen hu wei s du?
d‘ganzt Joer !
Wa jo, da kuck der
den neie Programm vum „Science Club“ genee un. De „Science Club“ bitt dir nämlech vill flott Aktivi téiten, wéi zum Beispill verschidden technesch a wëssenschaftlech Work shopen an Experimenter, intressant wëssenschaftlech Ausstellungen am In- an Ausland, „Science Camp“, ….
Wann s
du un Aktivitéite wëlls deelhuelen, da mell dech beim „Science Club“ per Post (mam Umellungsziedel op der leschter Säit), per E-mail
(science-club@ mnhn.lu) oder per Internet
(www.science-club.lu) un. Mee denk drun, d‘Zuel vun deenen, déi kënne matmaachen ass limitéiert. Duerfir, wann s du wierklech un enger Aktivitéit intresséiert bass, da mell dech esou fréi wéi méiglech un.
an Zesummenaarbecht mat der
(www.uni.lu) (www.uni.lu) Science-Club 25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg Tel.: 462233-450 Rép. - Fax: 462233-451 -451
(www.science-club.lu) (www.science-club.lu) De De„Science „ScienceClub“ Club“ass asseng eng Initiativ Initiativvum vum„natur „naturmusée“ musée“
(www.mnhn.lu)
(w w w . m n h n . l u )
De Science Club ass De Science Club ass Member vu ProScience, Member vu ProScience, lëtzebuerger Réseau fir lëtzebuerger d'PromotiounRéseau vun derfir d'Promotioun vun der Wëssenschaftskultur. Wëssenschaftskultur. www.proscience.lu www.proscience.lu
mat de „Jonk Fuerscher Lëtzebuerg“
( w w w . aj sl. lu)
mat de „Jonk Fuerscher Lëtzebuerg“
Mir hunn zesummen dësen intressante Programm op d‘Bee Mir gestallt hunn zesummen a soen dem dës„Fonds en intressante NationalProde la gramm op d‘Bee gestallt Recherche“ merci fir a soen „Fonds Nasengdem finanziell Ënner tional de la Recherche“ stëtzung. mam "Projet Interactifs merci fir seng finanziell Ënnerstëtzung. Scientifiques"
( www.a j sl .l u )
(www.pinscience.lu)
ce en ci rS be Cy e b e y c C n ie c S r e b e y nc C cie rS be Cy e c n ie c S Cyber y
Professeur No au
(op Franséisch)
Witzeg Animatiounen an Erklärungen zu Theme wéi Geologie, Zoologie, Ekologie…. http://www.professeur-noyau.net
y
Sa ansi(op Franséisch an Englesch) Eng Naturkatastroph huet bal alles op der Insel Sayansi zerstéiert. Deng Missioun: du muss d’Gesondheetssystem, d’Bildungssystem an d’Ekonomie op der Insel nees verbesseren. http://www.sayansi.ca/
Cy bcee ceberSrScicienence
Dës Linken an nach vill méi fënns du och op der Internetsäit vum Science Club:www.science-club.lu
erScience
eCyberScience
c n ie c en ci S r rS e be b y Cy C ce e ce e c ien en e Sc n ci c er ie rS n yb c C be ie S e c Cy r nc S eCyberScie Cyber i
X treme Rotation (op Franséisch)
Am Universum dréit alles, vum ganz Klenge bis zum ganz Groussen. Mat 4 Spiller kanns du d’Gesetzer vun der Physik kenneléieren, déi eppes mat Rad, Hiewel, Zännrad a Schrauf ze dinn hunn. http://www.centredessciencesdemontreal.com/static/rotation/index.html
Le sommeil
(op Franséisch an Englesch)
Wat weess du vun dengem Schlof? Entdeck, wéi däi Kierper a Geescht am Schlof fonktionéiert! http://www.lesommeil.ca
c n ie c en S ci r rS e be b y Cy C ce e ce e e nc ien e c en Sc cie c ci n er rS n rS ie yb be C ie c be Cy c S Cy S r r e ybe
Achterbunnen: ëmmer méi héich, ë
8
Fréier Den Ursprong vun der Achterbunn geet bis an d‘16. Joerhonnert zréck bis an dat russescht Zareräich. Do sinn ongeféier 20 m héich Holzgerüster a Form vun enger Rutschbahn op der Maartplaz opgeriicht a mat Waasser iwwergoss ginn. Iwwer Nuecht ass dat Waasser gefruer, sou datt een dorop mat Schlitter rutsche konnt. Wat e Spaass! Um Ufank vum 19. Joerhonnert hunn dem Napoleon seng
Zaldoten dës Iddi mat an Europa bruecht an hunn dës Holzbunnen nobaue gelooss. Fir datt och am Summer konnt gerutscht ginn, si Schlitter mat Rieder gebaut ginn. 1846 gouf et déi éischt Achterbunn mat Looping. Dëst war allerdéngs eng geféierlech Saach, well Gurter goufen et déi Zäit nach net! Haut Haut gëtt et wéi et schéngt keng Grenze méi. Déi héichst a séierst Achterbunn « Kingda Ka » klëmmt bis op 139 m
iwwert de Buedem an erreecht eng Vitesse vun 206 km/h. Knapp 4 Sekonnen dauert et bis ee mat 206km/h duerch d’Loft flitt, dat bréngt mol net eng Formel-1 Rennmaschinn fäerdeg. D’Vitesse eleng mécht awer keng gutt Achterbunn aus, well de Mënsch huet kee Sënnesorgan fir d'Vitesse festzestellen. Wat méi wichteg ass, ass d’Beschleunegung, respektiv den Tempo- a Richtungswiessel, well dee kënne mir mat eisem Gläichgewiichtsorgan, dem
ëmmer méi géi, ëmmer méi séier! Bannenouer, feststellen. Firwat menge mer, mir géinge fléien? Op eiser Äerd wierkt d’Äerdunzéiungskraaft (F1) op eise Kierper an dréckt eis no ënnen. Wann déi net do wier, géinge mer schwiewe wéi d’Astronauten am Weltall. Op der Achterbunn wierkt och nach d’Zentrifugalkraaft (F2). Wat d'Zentrifugalkraaft ass, mierks du am beschten,
Internet
wann s du en Eemer mat Waasser un engem Seel festméchs an dann am Kreess ronderëm wierbels. D’Waasser fällt eréischt eraus, wann den Eemer méi lues wéi eng bestëmmte Geschwindegkeet am Krees dréint. Wann den Eemer séier genuch dréint, ass d’Zentrifugalkraaft grouss genuch, fir ze verhënneren, datt d’Waasser erauslafe kann. Op der Aachterbunn
dréckt eis dës Kraaft no ënnen, wa mer no engem Bierg am Dall ukommen. Do kënnt et engem da vir, wéi wann ee vill méi schwéier gi wier. Wa mir uewen op enger Knupp ukommen dréckt dës Kraaft eis erop, da gi mir méi liicht an hunn e bëssen e Gefill vu Schwéierlosegkeet.
http://www.achterbahn-freizeitpark.de/ http://www.geo.de/GEOlino/technik/53255.html http://www.sat1.de/comedy_show/clever/wissensbuch/content/00445/004/
99
Science QUIZ
Wéivill Aen huet eng Méck?
A) 2 B) 5 C) 502 D) 1234 Schreif deng Äntwert op d’Umellung, oder schéck eis se per Post oder per E-mail. D’Gewënner gi gezunn a kréien e schéine Präis.
Opléisung
vum leschte
Science QUIZ
An eisem leschte Science News hate mir iech gefrot, wat fir een Déier am Verglach mat sengem eegene Gewiicht am meeschten droe kann. Dës Kéier war d’Fro wéi et schéngt e bëssi méi schwéier wéi soss:
• Nëmmen 8 % wossten, datt et sech ëm den Nashornkäfer handelt! Hie ka méi
wéi 200 Gramm mat ronderëm schleefen, wat 800 mol säi Gewiicht ass. Dat ass ongeféier souvill, wéi wann s du e Potwal ophiewe kéins.
• 2 % hunn op den Elefant getippt, deen ass definitif staark, trotzdem déi falsch Äntwert.
• 1 % waren der Meenung, datt et de Büffel wier, ass et awer net. • 80 % lounge mat der Seechomes net wäit dernieft, ass awer leider och net richteg. Aus ären Äntwerten hu mir 3 Gewënner gezunn: • Lynn Mamer (17 Joer) • Daniel Mathieu (12 Joer) • Philippe Thill (16 Joer)
4te Suncup 2011
Bau selwer mat Frënn an/oder Famill däin eegent Solarboot an huel Sonndes, de 3. Juli 2011 zu Colmar-Bierg un der véierter Ausgab vum Suncup deel. Trainingsméiglechkeet: vu Freides dem 1.Juli un. Zwou Kategorien vu Booter sinn zougelooss: • ferngesteiert Booter • net ferngesteiert Booter "ShuTTle guide" Organiséiert vum: Lycée Technique d'Ettelbruck (LTETT) mat der Ennerstëtzung vu senge Partner.
g: Suncup an Umeldun n e fo In r e Weid
ett.lu .lu t .l r a l o s / / : p htt tett l @ p u c n u s : E-mail
-
Aktiviteiten: tëschent 11 an 13 Joer ..
Sait 14-24
tëschent 13 an 15 Joer ..
Sait 25-28
tëschent 15 an 18 Joer ..
Sait 29-30
Science on Tour Reesen 14-16 Joer ..
Sait 31-33
0 Euro
Experimentéier Dag: Bio, Chimie, Physik
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Marco MAJERUS
Physiker
Donneschdes, de 5. Mee 2011 an Donneschdes, den 9. Juni 2011 Rendez-vous: um 13:30 Auer (zréck 16:00 Auer) am Lycée Technique Josy Barthel
M
ir präparéieren en Tëntefësch a maachen eis op d’Sich nom Papageieschniewel an nom Tëntesak. Experimentéier mam Bunsenbrenner a maach aus einfachen Cent-Stécker Sëlwera Goldmënzen. Flott a spannend Experimenter ronderëm de Magnetismus. A villes méi …
www.ltjbm.lu
6 Euro
Roboday Samschdes, de 14. Mee 2011
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Patrick DELHALT
Biolog
Rendez-vous: um 09:00 Auer (zréck 15:00 Auer) Esch Uelzecht - Pavillon 5
B
annt dësem Dag kanns de déi neisten NXT Mindstorms Roboter zesummebauen a programméieren. De Roboter ka schwätzen, gräifen, fueren, héieren, mat Hëllef vun Ultraschall "gesinn" a villes méi.
www.uni.lu
4 Euro
Chimie an der Kichen
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Maria URSONE
Biologin
Dënschdes, de 17. Mee 2011 an Donneschdes, den 19. Mee 2011 Rendez-vous: um 14:30 Auer (zréck 17:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn
E
xperimenter mat Nahrungsmëttelen, Botzmëttelen an alles, wat mir an der Kichen esou fannen.
www.naturmusee.lu
4 Euro
Planetarium Show
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Eric BUTTINI
Physiker
Donneschdes, den 19. Mee 2011 an Donneschdes, de 16. Juni 2011 Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 16:00 Auer) am Lycée Technique Josy Barthel
A
m Planetarium vum 'natur musée' maache mir eng Rees duerch d'Stären an de Sonnesystem, wou s du Äntwerten op all deng astronomesch Froe kriss.
www.ltjbm.lu
4 Euro
Orchideen & Co Méindes, den 30. Mee 2011
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Claude HEIDT
Biolog
Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 16:00 Auer) Nidderanven bei der Apdikt
D
u wëlls d'Planzen aus engem Naturschutzgebitt erfuerschen an erausfannen, wéi eng Orchideen op der Aarnescht wuessen. Dann ass dës Aktivitéit dat Richtegt fir dech.
Vakanz
www.naturmusee.lu
4 Euro
Einfach super: eist Häerz
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Maria URSONE
Biologin
Dënschdes, den 31. Mee 2011 a Mëttwochs, den 1. Juni 2011 Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 17:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn
A
m Kierper schafft ee Muskel Dag an Nuecht ouni opzehalen: d'Häerz. Et pompelt Blutt duerch de Kierper. Wéi ass d'Häerz opgebaut? Wat fir Blutgruppe ginn et? Häerz an de ganze Blutkreeslaf a kucke kënschtlecht Blutt ënnert dem Mikroskop.
z n a k a V
www.naturmusee.lu
10 Euro
Solarboot bauen Donneschdes, den 2. Juni 2011
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Patrick DELHALT
Biolog
Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 16:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn
A
n dësem Nomëtteg gëss du alles iwwer alternativ Energie gewuer. Mir bastelen och e Solarboot, wat s du natierlech mat heem huele kanns.
Vakanz
www.naturmusee.lu
4 Euro
Op der Sich no Flosspärelmuschelen Freides, den 3. Juni 2011
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Alexandra ARENDT
Fondation Hëllef fir d´Natur, Biologin
Rendez-vous: um 13:30 Auer (zréck 18:30 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)
M
ir ginn op Entdeckungsrees a probéieren déi ganz rar a vum Ausstierwe bedrohte Flosspärelmuschelen an der Our ze fannen. An der Zuchtstatioun op der Kaalber Millen (Gemeng Hengescht) kucke mir wou Flosspärele geziicht ginn an duerno an der Our ausgesat ginn.
www.luxnatur.lu
10 Euro
Mad Lab: Fridge Face Dënschdes, de 7. Juni 2011
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Patrick DELHALT
Biolog
Rendez-vous: um 15:00 Auer (zréck 17:30 Auer) am 'natur musée' am Gronn
A
n dësem Atelier léide mir e ganz nëtzlechen a witzege Kit zesummen, deen een an der Kiche gebrauche kann. Dëse Kit huet ënner anerem De folgend Fonktiounen: Face' g 'Frid e tierlech Message du na stockéieren, kanns t heem ma Zäit stoppe fir p de , an o ! n le e u luesgekachten Eeër h echen Frigo p …
www.naturmusee.lu
6 Euro
Mir bauen eng Schell Donneschdes, de 16. Juni 2011
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Paul ZIMMER
Educateur
Rendez-vous: um 15:00 Auer (zréck 17:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn
A
n dësem Atelier léiers de de Funktiounsprinzip vun enger Schell kennen, wéi s de se och aus der Schoul oder vun engem alen Telefon hier kenns. Hei kanns de dann och esou eng Schell selwer bauen.
du kanns at ll e h c D'S ch m lech o n. natier huele heem
www.pinscience.lu
6 Euro
Mir bauen eng Rakéit Dënschdes, de 5. Juli 2011
vun 11 - 13 Joer
Responsabel: Patrick DELHALT Biolog PaulEducateur Zimmer
Rdv: um 14:00 -16:00 Auer zu Stroossen riets niewend der Gemeng, beim grénge Gebei
B
au deng eege Rakéit. D'Rakéit gëtt mat Drockloft ugedriwwen.
s du it kann é k a 'R D lech natier m ee mat h !! n huele
www.naturmusee.lu
4 Euro
Rayographies: Fotografien ouni Kamera Samschdes, de 7. Mee 2011
vun 13 - 15 Joer
Responsabel: Fernand STEFFEN
Rdv: um 14:00 Auer (zréck 16:00 Auer) am Lycée Classique zu Dikrech (bei der Gare)
W
at brauch een dofir? Eng Tut mat klengen Objeten aus dem Alldag, déi duerch d'Luucht eng Spur op dem Fotopabeier hannerloossen. An dat Wichtegst, dëst geet awer net an d'Tiitchen, eng gutt Portioun Experimentéierfreedegkeet. Weider Infoe bei atelierphoto@lcd.lu.
www.lcd.lu
10 Euro
Laser Workshop Samschdes, de 14. Mee 2011
vun 13 - 15 Joer
Responsabel: Eugène SCHILTZ
PINS Crew
Rendez-vous: um 14:30 Auer (zréck 17:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn
W
at ass e Laser a wéi fonktionnéiert en? Kënne Lasere wéi an de Science Fiction Filmer wierklech als Waff agesat ginn? An dësem Workshop baus du en Apparat mat deem s du mat engem richtege Laserstral d'Musek vun dengem MP3 Player iwwerdroe kanns.
www.pinscience.lu
0 Euro
GELD? A wat ass dat dann iwwerhaapt? Dënschdes, den 31. Mee 2011
vun 13 - 15 Joer
Dexia Bil, alain.punnel@dexia.com
Responsabel: Alain PUNNEL
Rdv: um 15:00 Auer (zréck 17:00 Auer) an der Agence Jeunes vun Dexia Bil an der Stad
M
ir ginn hannert d’Kulisse vun enger Bank kucken. Hei kriss du erklärt, wéi Geld fälschungssécher gemat gëtt, fir wat s du Zënse kriss op enger Bank, fir wat mir eng Bank iwwerhaapt brauchen a villes méi.
Vakanz
www.facebook.com/agencejeunes www.axion.lu www.dexia-bil.lu
4 Euro
Natierlech liichten - Biolumineszens Samschdes, den 11. Juni 2011
vun 13 - 15 Joer
Responsabel: João MARTINS
Chemiker
Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 16:00 Auer) am 'natur musée' am Gronn
E
ntdeck d'Vibrio Fischeri Bakterien, déi duerch Biolumineszens liichten. Wat stécht hannert dësen 2µm klengen Organismen déi am Mier liewen? Maach deng eege Kultur fir während Wochen des Biolumineszens nach Doheem bewonneren ze kënnen.
www.pinscience.lu
0 Euro
Daniel Düsentrieb an d'Welt vun de Patenter Méindes, den 30. Mee 2011
vu 15 - 18 Joer
Responsabel: KOHLL SIGRID CRP Henri Tudor -Technoport
Fuercher am CRP Tudor,
Rendez-vous: um 14:00 Auer (zréck 16:00 Auer) CRP H. Tudor - Kirchberg
W
at ass eng Erfindung? Wéi gëtt ee gewuer, ob net schonns en aneren dat selwecht erfonnt huet? Léier kurios Erfindunge kennen a wéi een anhand vu Patenter seng eegen Erfindunge schütze kann.
www.tudor.lu
0 Euro
GELD ? A wat ass dat dann iwwerhaapt? Dënschdes, den 31. Mee 2011
vu 15 - 18 Joer
Dexia Bil, alain.punnel@dexia.com
Responsabel: Alain PUNNEL
Rdv: um 15:00 Auer (zréck 17:00 Auer) an der Agence Jeunes vun Dexia Bil an der Stad
M
ir ginn hannert d’Kulisse vun enger Bank kucken. Hei kriss du erklärt wéi Geld fälschungssécher gemat gëtt, fir wat s du Zënse kriss op enger Bank, fir wat mir eng Bank iwwerhaapt brauchen a villes méi.
Vakanz
www.facebook.com/agencejeune www.axion.lu www.dexia-bil.lu
es
t n e h c s të u d s e Hu er o J 6 1 14 a Da kuc ks ch ne l
lo
Reesen:
ster Sä p der näch i t! !!
31
Responsabel: Patrick DELHALT
Biolog
SPACECAMP-ASTRONAUTESTAG A
stronautestage am Eurospace Center: Moonwalk, Rakéit bauen, Spaceshuttlesimulator an aner Simulatiounen erliewen, déi och all Astronaut a senger Ausbildung mécht. Mir besichen och d'InstallatIoune vun SES ASTRA a ginn alles iwwer d'Lëtzebuerger Satelliten am Weltall gewuer.
WéINEG R E U P E EN!!! W I E L B E PLAZ
750 Euro
GE AM EUROSPACE CENTER
vu 14 - 18 Joer
Méindes, de 25. Juli 2011 bis Freides, den 29. Juli 2011 Rendez-vous: um 13:00 Auer (zréck 16:00 Auer) um P&R Howald (mir fuere mam Bus)
www.naturmusee.lu
Neien e t i s t e n Inter vum b u l C e Scienc
i c s . w ww
u l . b u l c ence-
Hei kriss du Informatiounen iwwer d’Aktivitéiten:
Science Club
Umellung och per Internet:
25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg Tel: 46 22 33 450 Rép./Fax: 46 22 33 451 E-mail: science-club@mnhn.lu
COORDINATEUR AN USPRIECHPARTNER: Patrick Delhalt Tel: 46 22 33-429 E-mail: pdelhalt@mnhn.lu
www.science-club.lu Umellungsziedel
Ech melle mech fir folgend Aktivitéiten un: Musée National d’Histoire Naturelle ........................................................................... 25, rue Münster .......................................................................... L-2160 Lëtzebuerg
Partner:
www.science-club.lu
Numm:....................................................................................... Virnumm:..................................................................................... Adress:....................................................................................... L-......................................................................................... Tel.:.............................................Gebuertsdatum:....../....../....... EMail:.........................................................................................
D’SEKRETARIAT
........................................................................................ Université du Luxembourg Faculté des Sciences, de la ........................................................................................ Technologie ......................................................................................... et de la Communication 6, Rue Coudenhove-Kalergi ......................................................................................... L- 1413 Lëtzebuerg-Kirchbierg ......................................................................................... Jonk Fuerscher Mat arzem schwa Lëtzebuerg Opléisung Bic n e ll fë s Boîte postale 1387 au .g. w.e L-1013 Lëtzebuerg
ScienceQuiz
Wann dësen Ziedel ausgefëllt ass, schéck, fax oder mail e w.e.g. un de: Science-Club - 25, rue Münster - L-2160 Lëtzebuerg Tel.: 462233 450 - Fax: 462233 451 - Mail: science-club@mnhn.lu
www.science-club.lu
D’SEKRETARIAT Hei kriss du Informatiounen iwwer d’Aktivitéiten:
Science Club 25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg Tel: 46 22 33 450 Rép./Fax: 46 22 33 451 E-mail: science-club@mnhn.lu
COORDINATEUR AN USPRIECHPARTNER: Musée National d'Histoire Naturelle Patrick Delhalt Tel: 46 22 33-429 E-mail: pdelhalt@mnhn.lu
Partner:
Musée National d’Histoire Naturelle 25, rue Münster L-2160 Lëtzebuerg
Jonk Fuerscher Lëtzebuerg A.s.b.l. Boîte postale 1387 L-1013 Lëtzebuerg
Université du Luxembourg Faculté des Sciences, de la Technologie et de la Communication 6, rue Coudenhove-Kalergi L- 1413 Lëtzebuerg-Kierchbierg
Pinscience A.s.b.l. 12, rue de la Gare L-3322 Bivange
.. .. Mat der finanzieller Ennerstetzung: Fonds National de la Recherche 6, rue Antoine de Saint-Exupéry L-1017 Lëtzebuerg
De science Club ass Member vun:
ProScience: Lëtzebuerger Reseau fir d'Promotioun vun der Wëssenschaftskultur