Gernika bonbardaketa
Gertakariaren gezurrak eta egiak Gernikako Bakearen Museoa (2021)
Aurkibidea
Eskerrak Gernikako Bakearen Museoan obra hau egiten eta hobetzen lagundu duten lankide guztiei.
Foru Plaza, 1 48300 Gernika-Lumo (Bizkaia) Tlfa. +34 94 627 0213 www.museodelapaz.org E-maila: hezkuntza.museoa@gernika-lumo.net Gernika-Lumo, 2021
Gerra Zibila sarrera............................4
George L. Steeren kronika euskaraza.........................12
Gernikako bonbardaketa sarrera............................5
George L. Steeren kronika ingelesez..........................14
Luis Iriondo, bonbardaketako Herbert Southworth lekukoa.............................9 historialaria eta idazlea......16
Alemaniako Presidentearen gutuna............................1 0
Gerra zibileko kartelak ..........................................18
George L. Steer, guerra berriemailea..................11
Webgra a...........................20
2
Gernikako Bakearen Museoan Gernikako Bonbardaketari
buruz
sortu
dugun
ikerketa-jolasaren osagarria da aldizkari hau. "Gernikako bonbardaketa" ikerketajolasa:
Iraupena 10 ordu Moduak Online
https://view.genial.ly/607fc05183f09d0d 343f9a97
"Gernikako bonbardaketa" ikerketa-jolasa
Material hauek osatzen dute: Gernikako bonbardaketa (Irakaslearen gida) Gernikako bonbardaketa aldizkaria (irakasleak) Gernikako bonbardaketa aldizkaria (ikasleak)
Hizkuntza Euskara Gaztelera Ingelera
Lotura Jolas-ikerketa https://view.genial.ly/607fc0518 3f09d0d343f9a97
3
Espainiar
Gerra
Zibilak
1936ko
uztailaren 17a eta 1939ko apirilaren 1a bitartean Espainia erraustu zuen. 1931eko apirilaren 14an, II. Errepublika aldarrikatzen zenerako, herria nahiko zatituta
zegoen,
1931-1936
artean
egoera hau larritu egin zen eta Gerra Zibila hasi zen. Gatazka
beliko
matxinadaren (Francisco
ondorioz Franco
agindupean)
GERRA ZIBILA: SARRERA
hau,
II.
armadaren piztu
zen
Generalaren Errepublikako
gobernuaren aurka; 1939an amaitu zen matxinatu
eta
erreboltarien
garaipenarekin. Hauen garaipenak 35
Francisco Franco neguko longainarekin, 1930.
urte baino gehiago iraun zuen diktadura erregimenaren (frankismoa) ezarpena ahalbidetu zuen.
3
Espainiako Gerra Zibila (1936-1939)
"Gaur eguneko gerretan populazio zibila da biktima nagusia. Duela 80 urte, horrelako albisteak sinesgaitzak izango ziren: gerrako giza tragediak gudu-zelaian zeuden soldadu gazteei bakarrik eragiten zien, hirietatik urrun. © Gernikako Bakearen Museoa, "Memoritour Gernika: Babesleku antiaereoak"
Gernika, ikurra
Espainiako gerra zibila © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=mV9uOD4WgY4&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=39
1936ko uztailaren 17-20. Lau egun nahikoak izan ziren kaosa sortzeko. Espainia gerran zegoen, lurralde lagunetan eta etsaietan banatuta. Jatea, lan egitea, pentsatzea, besteekin eta ingurukoekin harremanak izatea, jada ez ziren ohiko gauzak. Bat-batean bakea desagertu egin zen eta horrekin batera bizitza bera. © Gernikako Bakearen Museoa Gernika, ikurra © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=qRAwsbINZfc&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=55
4
San Juan eliza eta inguruak bonbardaketa ondoren © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua
Gernikako bonbardaketa 1/2
GERNIKAKO BONBARDAKETA: SARRERA Gernikarrek
hasiera
hasieratik
ezagutu zituzten gerraren kalte eta ondorioak, nahiz eta gerrako lehen kanpainak
hilabeteetan herritarren
Bonbardaketa (1) © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=pdFu7r9WQQw&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=75
gerra-
1937ko
arteko
Francoren
martxoaren armadak
31an Durango
Gernika,
eskualdeko
neuralgikoa,
gune
astelehenero
harremanak eta giroa gehiegirik
bonbardatu zuen eta herritarren
bertan egiten zen nekazal eta
aldatu ez.
artean
zen.
abeltzaintza merkatua; horrez
aireko
gain, bertako industriagatik ere
Gerrako fronteak hurbiltzen ari
erasoen kontrako babeslekuak
ezaguna zen (XIX. mendearen
ziren heinean, gerraren ondorio
eraikitzea agindu zuten. Hala,
bukaeratik
zuzenak areagotzen hasi ziren eta
1937ko apirilaren 26an iritsi
hasierara arte), arma lantegiak,
elikagaiak eta premiazko gauzak
zen eguna. Astelehena. Azoka-
bitxigintza
murrizten.
eguna.
zilargintza lantegiak,...
Herriko
izua
nagusitu
agintariek
XX.
mendearen lantegiak,
5
Gernikako bonbardaketa 2/2
Biktimak eta erantzukizuna (Gernikako bonbar… bonbar…
Bonbardaketa (2) © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=Y4L-ze4vacI&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=74
Biktimak eta erantzukizuna © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=LjJPe33-3gM&list=PL9EkLEdtZy4BsJBKqyFCERtHEcvnbl5Mx&index=79
1937an,
Gernikak
5.630
Aire-erasoa arratsaldeko laurak
Gernikaren suntsipena, hiru
Gernika erabat errauts eginda
biztanle
zituen,
2.000
inguruan hasi zen, Andra Mari
fasetan
geratu zen eta gerra osoko
eta
elizako kanpaiek hiru aldiz
suntsitzaileen
ziren
ordara jo zuten hegazkinak
subonbena, eta biztanleriaren
Kalkuluen
zetoztela ohartaraziz. Horrela
metrailaketa)
hasi
Alemaniako Kondor Legioaren
Eusko
eta
horretan
errefuxiatu merkatura
inguru joaten
pertsona
asko.
arabera,
apirilaren
zen
Gernikako
10.000 eta 12.000 pertsona
bonbardaketa
sistematikoa,
artean zeuden Gernikan.
hiru
26an
ordutik
bonbardaketa.
gorako
egin
Italiako
zen
(bonba
jaurtiketa, eta aire
lehenengo
saiakera
bezala
igaro zen historiara.
hau indarren
egintza izan zen, Francoren
Jaurlaritzak, gertatutako
egun 1.654
hildako zenbatu zituen.
6
agindupean.
info +
https://www.museodelapaz.org
Gernikaren berreraikuntza eta adiskid… adiskid…
Gernikaren berreraikuntza eta adiskidetzea © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/ watch? v=KjkARt_b3Y0&list=PL9E kLEdtZy4BsJBKqyFCERtHE cvnbl5Mx&index=76
Seminario Bombardeos en Euskadi… Euskadi…
X. Irujo Bombardeos en Euskadi mintegian © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch? v=x8xUHGy3Fio
Gernika, el bombardeo © IDEM
GERNIKA EL BOMBARDEO . Película …
https://www.youtube.com/watch? v=DX3hk0bcc9M
Gernikako bonbardaketa gertatu eta egun batzuetara airetik ateratako argazkia © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua
7
Luis Iriondo, bonbardaketako lekukoa Gernikako bonbardaketaren 60. urteurreneko hitzaldia Gernika,
1997
Apirilaren
27an: “Duela
hirurogei
ustekabeko genuen
bisita
Gernikan.
urte, izan Gutako
asko haurrak ginen orduan eta
beste
lur
batzuetako
gizonak etorri zitzaizkigun, ez gintuzten ezagutzen eta guk eurek ere ez. Ez gintuzten gorrotatu ere egiten, euren
aurka baikenuen inoiz ezer egin, baina
ez
gintuzten
ginen
bezalakoak ikusten. Eurak goian zeudelako eta gu behean. Gure mailan egon izan balira, denok behean, euren herrian zeudenak bezalako umeak ginela ikusiko zuten, euren seme-alabak edota neba-arreba
txikiak
bezalakoxeak. Eta emakumeak ere, eurenak bezalakoak zirela.
Giza aztarna © Gernika Gogoratuz https://www.youtube.com/watch?v=7k0-emTksVk&feature=emb_logo
Baina ez gintuzten era horretan
Eta
ikusten.
genuen gure etxean afaldu, ezta
Ziurrenik
euren
altitudetik
desesperazioz ihes egiten zuten inurriak
bezala
ikusten
gintuzten. Gizonek eta inurriek ezin dute elkarrekin hitz egin. Eta
suzko,
metrailazko
gau
hartan
ezin
izan
gure ohean lo egin ere. Ez genuen etxerik. (...)” info +
http://www.bombardeo degernika.org/descarga s/luis_iriondo.pdf
eta
heriotzezko euria isuri ziguten. Eta gure herri osoa suntsitu zuten.
8 Luis Iriondoren elaberria
La huella humana fragmentos ALH.wmv
Zuek, oraindik iraganaren zauriak zuekin daramazkizuenoi, nire eskua luzatzen dizuet, zuen onarpena eta adiskidetzea eskatuz.” info + http://www.bombardeodegernika.org/descargas/luis_iriondo.p df
Giza aztarna © Gernika Gogoratuz https://www.youtube.com/watch?v=7k0-emTksVk&feature=emb_logo
Alemaniako Errepublika Federaleko Presidentearen gutuna Gernikako bonbardaketaren 60. urteurrena
Alemaniako Presidentearen gutuna Gernikako herriari © Gernika Gogoratuz
9
George Steeren bustoa Gernikan © Gernikako Bakearen Museoa
George L. Steer Gerra berriemailea http://www.sbhac.net/Republica/Prensa/C orresponsales/Extranjeros/Extranjeros.htm
George Steer, el periodista que contó al mundo la tragedia de Gernika 22/04/2012 Nicholas Rankin analiza la figura del periodista de "The Times" George L. Steer, quien a través de sus crónicas contó el bombardeo de... https://www.eitb.eus/es/videos/detalle/872265/george-steer-periodista-contotragedia-gernika-al-mundo/ Eitb
75 Aniversario Bombardeo de Gernika: famosa crónica de Steer Lectura de la crónica del bombardeo escrita por George L. Steer y publica en el prestigioso periódico The... Busto de George Steer en Gernika ©Museo de la Paz de Gernika http://www.sbhac.net/Republica/Prensa/Correspon sales/Extranjeros/Steer/Steer.htm
Eitb
https://www.eitb.eus/es/videos/detalle/858759/cronica-bombardeo-escrita-steer-gernika-75-aniversario/
10
-jaurtitzaileez
GERNIKAKO TRAGEDIA AIRE ERASOAN SUNTSITUTAKO HERRIA
erdiko
lagunduta,
pisura
arteko
tona
bonbak
jaurti zituzten etengabe, kilo
LEKUKO ZUZEN BATEN TXOSTENA Gure korrespontsal bereziarena BILBO, apirilaren 27a (1937)
bateko
aluminiozko
3.000
su-eragile
baino
batera.
Ehiza-
jaurtigai gehiagorekin hegazkinak,
bien
bitartean,
goialdetik herriaren erdigunera Gernika,
euskaldunen
zaharrena
eta
kulturalaren
George Steerrek Gernikako bonbardaketari buruz idatzitako artikulua argitaratu zen egunkaria, The Times © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/times28_april_37_p17-18
euskal
erdigunea,
herririk
jaisten ziren, soroetan babestu
tradizio
ziren zibilak metrailatzeko.
erabat
suntsitu zuten atzo arratsaldean
Gernikako herri osoa berehala
tropa matxinatuen bonbardaketek.
gelditu
Frontearen
urrun
harrapatua, Batzar Etxe historikoa
zegoen herri babesgabe honen
izan ezik, euskal arrazari buruzko
bonbardaketak
artxibo
lerroetatik hiru
ordu
eta
laurden iraun zuen; hiru mota
antzinako
ezberdineko
egoitza.
hegazkin
zen
sugarretan
baliotsuak
zituen
legebiltzarraren Gernikako
haritz
alemaniarren eskuadrila indartsu
ospetsua ere, mende honetako
batek, Junkers eta Heinkel bonba-
kimu berriak zituen 600 urteko
11
andui zaharra, onik mantendu
beldurgarria zen.
pertsona
zen.
Herria sutan zegoen hasi eta
kamioietan
Hemen, Espainiako erregeek Bizkaiko
eskubide
demokratikoak
(foruak)
errespetatzeko zina hartu ohi zuten, eta, trukean, subirano gisa
leialtasun-promesa
jasotzen
zuten
Jaun
bat titulu
demokratikoarekin, ez Bizkaiko Erregea. Andra Mari parrokiaeliza noblea ere kalterik gabe zegoen, areto kapitular ederra izan ezik, bonba su-emaile batek jo baitzuen. Gaurko
arratsaldeko
ordu
bietan,
Gernikan
sartu
naizenean, panorama
buka. Sugarren islada mendien gaineko
ke-lainoetan
ikus
zitekeen 10 miliako distantziatik. Gau osoan zehar, etxeak eraitsiz joan ziren, harik eta kaleak hondakin gorrixka zeharkaezinen pilaketa Bizirik
bihurtu atera
ziren
ziren
arte.
zibiletako
askok Gernikatik Bilborako bide luzea
hartu
tiratutako
zuten
gurpil
idiek
sendodun
nekazal gurdi zaharretan. Gurdi
hauek,
bonbardaketatik
salbatu ahal izan zituzten etxeko ondasun errepidea
eta
tresnez
trabatu
beteta,
zuten
batzuk
gobernuaren
eraman
zituzten,
baina asko herriaren inguruan egotera
behartu
koltxoietan
zituzten,
etzanda
senideen
eta
edo
desagertutako
haurren bila. Bien bitartean, suhiltzaileen
brigadetako
unitateek eta motordun euskal poliziak, barne sailburu Monzon jaunaren
beraren
emaztearen
eta
haren
zuzendaritzapean,
erreskate lanekin jarraitu zuten egunsentira arte. (...) info +
https://es.wikisource.org/wiki/La_tragedia_de_G uernica_(George_Steer)
gau
osoan. Bizirik atera ziren beste
Gernikako Bakearen Museoko Historia Aretoan ikusgai dagoen argazkia © Gernikako Bakearen Museoa
12
THE TRAGEDY OF GUERNICA TOWN DESTROYED IN AIR ATTACK
George Steerrek Gernikako bonbardaketari buruz idatzitako artikulua argitaratu zen egunkaria, The Times © Gernikako bonbardaketari buruzko Dokumentazio Zentrua https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/times28_april_37_p17-18
unloading on the town bombs weighing
from
1,000lb.
downwards and, it is calculated,
EYE-WITNESS’S ACCOUNT From Our Special Correspondent BILBAO, April 27 1937
more than 3,000 two-pounder
Guernica, the most ancient town
low from above the centre of the
of the Basques and the centre of
town to machine- gun those of
their
the civilian population who had
cultural
tradition,
was
aluminium incendiary projectiles. The ghters, meanwhile, plunged
completely destroyed yesterday
taken refuge in the elds.
afternoon by insurgent air raiders.
The whole of Guernica was soon
The bombardment of this open
in ames except the historic Casa
town
lines
de Jontas with its rich archives of
occupied precisely three hours
the Basque race, where the
and a quarter, during which a
ancient Basque Parliament used
powerful
to
far
behind
eet
of
the
aeroplanes
sit.
The
famous
oak
of
consisting of three German types,
Guernica, the dried old stump of
Junkers and Heinkel bombers and
600 years and the young new
Heinkel ghters, did not cease
shoots of this century, was also
13
untouched. Here the kings of Spain
long heaps of red impenetrable
motorized
used to take the oath to respect
debris.
personal direction of the Minister
the democratic rights (fueros) of Vizcaya and in return received a promise of allegiance as suzerains with the democratic title of Señor, not Rey Vizcaya. The noble parish, church of Santa Maria was also undamaged
except
for
the
beautiful chapter house, which was struck by an incendiary bomb.
police
under
the
of the Interior, Señor Monzon, and Many of the civilian survivors took the long trek from Guernica to
Bilbao
in
antique
solid-
wheeled Basque farmcarts drawn
his wife continued rescue work till dawn. (...)
info + http://poieinkaiprattein.org/kids-guernica/picasso-sguernica/news-report-by-george-steer-for-the-timesabout-guernica-1937/
Gernikako bonbardaketari buruzko liburuak https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/hoja_vitrina
by oxen. Carts piled high with such household possessions as could
be
saved
from
the
con agration clogged the roads all night. Other survivors were
At 2 am today when I visited the
evacuated in Government lorries,
town the whole of it was a horrible
but many were forced to remain
sight, aming from end to end. The
round the burning town lying on
re ection of the
mattresses or looking for lost
ames could be
seen in the clouds of smoke above
relatives
the mountains from 10 miles away.
units of the re brigades and the
Throughout the night houses were
Basque
falling until the streets became
and
children,
while
14
Bilbon
Conferencia Angel Viñas 3/3
bildutako
korrespontsal
atzerriko
eta
Espainiako
prentsa-ordezkarien
parte
hartzerik gabe, 1937ko apirilaren
prentsa nazionalak, eta ondoren gainerako argitaraturiko
herrialdeek txosten,
komunikatu eta diskurtsoak. (...)
26-tik 27rako gauean, Gernikan gertatutakoa ez litzateke gaur
Apirilaren 29an nazionalek herria
egun ezagutzen dugun bezala
hartu ondoren, Gernika bisitatu
agerian izango.
zuten
Gernikako
Herbert Southworthen La destrucción de Guernica liburuaren aurkezpena Angel Viñasen eskutik © Gernikako Bakearen Museoa https://www.youtube.com/watch?v=NhBMegCrbX0
“Bere
Herbert R. Southworth Idazlea, kazetaria eta Gerra Zibilean espezializatutako historialaria
garapenaren
hasieratik
da
hasiera-
Gernika,
herri
euskaldunaren txikizioa, beste ezer
baino
lehen
prentsa
bulegoen gauza, hauek guztiak korrespontsalen
ekimenen
ondorioa izanik. Bilbon
bildutako
atzerriko
korrespontsal eta Espainiako
historiaren
atzerriko
kazetarien
mezuak. (...)”
garapenean eragina izan zuten
SOUTHWORTH, Herbert R.: La destrucción de
egunkarietako artikuluek, hiru
Guernica: periodismo, diplomacia, propaganda e historia, Ed. Ruedo Ibérico, 1977, 27. orr.
taldeetan sailka daitezke:
info +
Bilbotik
edota
euskal
mugan
Frantziako
https://dedona. les.wordpress.com/2013/03/tapaprolo go.pdf
zeuden
entzute-guneetatik korrespontsalek
bidalitako
egunkari-txostenak. (...) Atzerriko
prentsan
bonbardaketari buruz aldez aurretik
argitaraturiko
berrien ondorioz, Espainiako
Herbert R. Southworth, Bizitza eta Lana/Vida y obra liburuaren azaleko argazkia © Gernikako Bakearen Museoa https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/i._h erbert_r._southworth__bizitza_eta_lana
15
Enrique Moradiellos habla de Tánger
Herbert R. Southworthen liburuaren hitzaurrea La destrucción de Guernica, periodismo, diplomacia, propaganda e historia, Ángel Viñasen edizioa https://dedona. les.wordpress.com/2013/03/tapaprologo.pdf
https://www.youtube.com/watch?v=kGlbgisIWlY
Febus Agentziak Enrique Moradiellos idazle eta historialaria elkarrizketatuko du Tangerri buruz eta Herbert R. Southworth, idazle eta Radio Tanger Internacionaleko presidentea.
https://www.museodelapa z.org/docu_buscador.php
Herbert R. Southworthen bibliogra a https://issuu.com/museodelapazdeg ernika/docs/bibliogra a_southworth
Southworth Fondoa, Gernikako bonbardaketari buruzko dokumentazio Zentruan dagoena https://www.museodelapaz.org/docu_fondos.php
16
Carteles de la Guerra. 1936 - 1939
nagusia 1917ko iraultzan dago.
fagozitatuta, anonimotasunean
Arte y guerra (carteles de la
jarraiten dute.
guerra civil española) kartelen
"Arte y guerra. Carteles de la guerra civil española": exposición del Museu Nacional d'Art de Catalunya
artea aldarrikatzen du gerra garaian, horietako
baita
egileak
batzuk,
urteetako gertaerek
ere,
1936-1939
info + https://www.museunacional.cat/es/guia-tematicaarte-y-guerra-carteles-de-la-guerra-civil-espanola
Gerra Zibileko kartela (1936-1939) https://historiana.eu Gerra Zibileko kartelak (1936 - 1939) © UNED Documentos https://www.youtube.com/watch?v=GzfuLUnTtag
Kartelaren iragankorrak,
Gerra Zibileko kartelak
Propaganda Gerra Zibil garaian (1936-1939)
arte
herrikoi
gerra
eta
garaian,
propaganda funtzioa du: masak mugiarazi nahi ditu, mezu politiko bat helarazi, erreakzio sozial bat eragin, osagai estetikoari uko egin gabe. Kartelismoa arma ideologiko gisa erabiltzearen aurrekari
17
1. artikuloa “El
cartel
instrumento
4. artikuloa
publicitario, de
What questions do these
creatividad
posters from the Civil War
artística (algunos trazos entre
evoke? (Historiana)
la Belle époque y los años 60
https://www.brandeis.edu/library/archives /spotlights/specialcollections/2010/spanish-civil-warposters.html
del siglo XX)”.
5. artikuloa
https://www.unizar.es/artigrama/pdf/30/2monogra co/03.pdf
2. artikuloa
Spanish Civil War in Poster Collection (Brandeis University)
Propaganda en España. Los
https://historiana.eu/collection/spanish-civil-warposters
carteles de la Guerra Civil.
6. artikuloa
https://elrincondeschlosser.blogspot.com/2018/01/ propaganda-en-espana-los-carteles-de-la_19.html
3. artikuloa La ¡No pasarán! Julio 1936, !Pasaremos! https://www.europeana.eu
Guerra
Civil
"Arte y guerra. Carteles de la guerra civil española" Museu
Española.
Nacional d'Art de Catalunya
Carteles y propaganda en el bando republicano. http://algargoshistoriaspain.blogspot.com/2014/09/ la-guerra-civil-espanola-carteles-y.html
Combatiendo el analfabetismo https://historiana.eu
https://www.museunacional.cat/es/guiatematica-arte-y-guerra-carteles-de-la-guerracivil-espanola
18
WEBGRAFÍA
ENTZUTEKO PODCASTA
IRAKURTZEKO
1. Espainiako gerra zibila 1.1. 2. errepublika
https://www.eitb.tv/eu/irratia/euskadi-irratia/amarauna/911146/867526/eibar-2-errepublika-aldarrikatzen-lehen-herria/
1.2. Uztailak 18, 75 urte Guda Zibila hasi zela (Euskadi Irratia) https://www.eitb.eus/eu/audioak/osoa/704854/uztailak-18-75-urte-guda-zibila-hasi-zela/
1.3. Memorizidio bat egin zen 40 urtez eta horri buelta eman behar zaio https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7852620/memorizidio-egin-zen-40-urtez-eta-horri-buelta-eman-behar-zaio/
1.4. La guerra civil española 1/6
https://www.ivoox.com/gran-historia-de-la-guerra-civil-espanola_bk_list_162039_1.html
1.5. Tema 18. La Guerra Civil (1936-1939) https://www.podiumpodcast.com/historia-de-espana-para-selectividad/temporada-1/tema-18-la-guerracivil-1936-1939/
2. Gernikako bonbardaketa 2.1. Gernikako bonbardaketa (Euskadi Irratia)
1. Gernikako bonbardaketari buruz irakurri beharreko liburuak Gernikako Bakearen Museoaren iritziz https://issuu.com/museodelapazdegernika/docs/bonbardaketako_derrigorrezko_liburuak_1
https://www.eitb.eus/eu/audioak/osoa/875853/gernikako-bonbardaketa-euskadi-irratian--dramatizazioa/
2. Los mejores libros de la guerra civil española
https://www.ivoox.com/guernica-otra-cara-bombardeo-audios-mp3_rf_18525428_1.html
3. Bibliografía sobre la guerra civil
2.2. Guernica: la otra cara de un bombardeo
2.3. Historias de la historia 136 el bombardeo de Gernika
https://www.ivoox.com/historias-historia-136-bombardeo-audios-mp3_rf_16244140_1.html
2.4. El bombardeo de Gernika (IDEM) https://www.ivoox.com/bombardeo-guernika-audios-mp3_rf_540893_1.html
https://www.deguerra.org/guerra-civil-espanola-libros/
https://www.artehistoria.com/es/contexto/bibliograf%C3%ADa-sobre-la-guerra-civil
4. Trinxeres de paper: una aproximació a la bibliogra a sobre la guerra civil espanyola
https://humanitats.blogs.uoc.edu/ca/historia-guerra-civil-espanyola-aproximacio-bibliogra a-jaume-claret/
19
WEBGRAFÍA
IKUSTEKO
Youtube 2.1. Espainiako Gerra Zibilaren kausak (Eki proiektua) https://www.youtube.com/watch?v=yT1D1sn8Dq0
2.2. Gerra Zibila (Argia 2020)
https://www.youtube.com/watch?v=ezfznKJ7MlM
2.3. Gerra Zibila Euskadin (EITB) https://www.eitb.tv/es/video/gerra-zibila-euskadin/4105085740001/20062/gerra-zibila-euskadin/
2.4. La Guerra Civil española | (Draw My Life) https://www.youtube.com/watch?v=44pIk2jk-Zk
2.5. La gran historia de la Guerra Civil española- Episodio 1 (Canal Documentales)
Twitter 1.1. GuerraCivil en tuits @Guerra_Civil_ https://twitter.com/Guerra_Civil_
1.2. Guerra Civil 2.0 @GuerraCivil20
https://twitter.com/GuerraCivil20
1.3. La España en guerra @GuerraCivil1936 https://twitter.com/GuerraCivil1936
https://www.youtube.com/watch?v=Gw5fmgMNPGY
GERNIKAKO BONBARDAKETARI BURUZKO DOKUMENTAZIO ZENTROAREN (CDBG) IKERKETAK https://www.museodelapaz.org/docu_investiga.php
Infogra a 1.1. El bombardeo de Gernika (El Correo)
https://www.elcorreo.com/apoyos/gra cos/vizcaya/bombardeo-gernika/gra co.htm#nogo
20 https://www.museodelapaz.org/docu_historia.php
WEBGRAFÍA Gernika Gogoratuz Bakearen aldeko Ikerketa Zentroak egindako argitalpenak eta ikus-entzunezkoak. Liburuak
Gernika, 80 años después del bombardeo Abril de 2017 https://www.gorkalejarcegi.com/bombardeo-gernika-80/#
1.1. Gernika y Alemania
https://www.gernikagogoratuz.org/eu/portfolio-item/gernika-alemania-historia-reconciliacion/
1.2. Ikusmen ahotsa / La voz visual
https://www.gernikagogoratuz.org/eu/portfolio-item/ikusmen-ahotsa-la-voz-visual-die-sichtbare-stimme/
1.3. Memoria colectiva del bombardeo
https://www.gernikagogoratuz.org/eu/portfolio-item/memoria-colectiva-del-bombardeo-de-gernika/
1.4. Pedagogía de paz
https://www.gernikagogoratuz.org/portfolio-item/pedagogia-de-la-memoria/
Bideoak 2.1. The mark of men. Passages from the documentary of Gernika Gogoratuz.
https://www.youtube.com/watch?v=nyLH2Jh18VI&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG
2.2. Gernika Gogoratuz. Diálogos 80 (Deutsch)
https://www.youtube.com/watch?v=LHWJmvJVa5g&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=4
2.3. Argazki Marrazki
https://www.youtube.com/watch?v=HlP-iBkQBp0&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=5
2.4. La huella humana (fragmentos)
https://www.youtube.com/watch?v=7k0-emTksVk&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=6
2.5. La voz visual (fragmentos Anna Leon)
https://www.youtube.com/watch?v=dtQx4qRxZSc
2.6. Pedro Baliño In Memoriam
https://www.youtube.com/watch?v=8T-6PipW7LA&list=PLySH1KoUt73BUgVF9aaNZ9SF8kw_sFoEG&index=8
21
ELKARTEAK GERNIKAZARRA Historia Taldea 1985. urtean sortu zen, historiaz baina batez ere, Gernika-Lumoko historiaz sentsibilizatutako pertsona talde baten hausnarketaren ondorioz. Udalerri honek, ezaguna denez, 1937ko apirilaren 26an memoria pertsonala, idatzia eta gra koa galdu zituen.
MATERIAL DIDAKTIKOA OROIMENAREN HARRA Oroimen historikoa eskolara https://oroimenarenharra.koldomitxelena.net/ orri-nagusia
Gernikazarra H. T. taldeko kideek Gernika-Lumoko memoria, hau da, historia hainbat alderditan berreraikitzea proposatu zuten.
Gasteizko Koldo Mitxelena institutuan sortu da
https://gernikazarra.blogspot.com/
Oroimenaren harra egitasmoa. Azken bolada honetan irakasleon artean gai honen inguruko kezka nabarmen handitu da, ikasleek gero eta
Lobak, gazteon sorkuntza proiektuak sustatzeko eta elkarekintzarako espazioa da. Gernikako bonbardaketa sufridu ebenen lobak gara. 75. urteurrena dala eta kultur ekimen txiki bat jarri nahi dogu martxan. Bonbardaketaren gertakari historikoa gai hartuta sorkuntza eremu ezberdinetan lan egiten dauden gazteak -eta lan egin gura dabenak- martxan ipini nahi doguz. https://es-es.facebook.com/pg/lobak.ekimena/about/
gutxiago ezagutzen baitute gure aurreko belaunaldiek 1936ko gerran eta Francoren diktaduran bizi behar izan zutena. Horretarako egokia iruditu zaigu Euskal Herrian egin diren makina bat lan gune bakar batean biltzea, hain zuzen ere, hezkuntzan lanean gabiltzanok oroimen historikoa eskolara eramatea errazago izan dezagun. Web-orrialde honen helburua da
Guernica Gernikara 2017. urtean, Gernika-Lumoko Memoria, Kultura eta Giza Eskubideen alorretan dihardugun zenbait eragile eta elkarte batu ginen Gernikako Bonbardaketaren Urteurrenerako herriko taldeen jardueretan gutxieneko koordinazio bat lortzeko, elkarrekin lagundu eta ekimen komunak ere bultzatzeko.
hezkuntzaren bidez, hezkuntza komunitatearen
https://guernicagernikara.eus/
egitea.
bidez, iraganean isilarazi eta ezkutatu zuten horren inguruko egia belaunaldi berriek ezagutzea eta bilatzea. Azken batean, errepresioa jasan zuten horien omenez justizia https://oroimenarenharra.koldomitxelena.net/unitate-didaktikoak
22
https://www.youtube.com/museodelapaz https://twitter.com/museodelaPaz https://www.facebook.com/MuseodelaPazdeGernika https://www.instagram.com/museodelapazdegernika/
https://www.museodelapaz.org