Catalogi delftse meesters van nu totaal

Aart Houtman | (Letterlijke weergave van het interview met Aart Houtman)

Waarom ben je kunstenaar geworden?

Ik heb eigenlijk nooit een besluit hoeven nemen om kunstenaar te worden. Het is als vanzelf gegaan, er is geen beslissing aan vooraf gegaan. Ik kan wel precies aangeven wanneer ik me bewust werd van een specifieke kracht van het schilderij. Met specifiek bedoel ik dat het schilderij meer is dan een venster op de werkelijkheid, meer dan een raam waar je doorheen kijkt. Een schilderij bestaat simpelweg uit verf en doek. Ik werd me daarvan bewust op mijn veertiende. Toen kocht ik van mijn vakantiegeld een mooi boek van Matisse. Dat boek heb ik nog steeds en het eerste plaatje geeft precies aan waarmee ik werd geconfronteerd: het is alleen maar verf en doek. Dat was voor mij een openbaring dat een schilderij er ook zo uit kon zien. Wat ik toen ook ontdekte, en wat ik zelf nog steeds doe, is dat die Matisse ook knipsels, collages maakte. Die vond ik ontzettend boeiend.

Dus op mijn veertiende werd ik me bewust van het feit dat een schilderij meer is dan een venster op de wereld.

Portret Aart Houtman | 2013

Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 100 x 70 cm | PDMK 1156

Welke materialen gebruik je hoofdzakelijk? En waarom?

Tot 1998 schilderde ik zowel met olieverf als met acryl. Na ’98 ben ik alleen met acrylverf gaan werken. Dat had ermee te maken dat ik twee dingen tegelijkertijd wilde doen. Ik leg uit wat ik bedoel. Bij verf heb je te maken met een dikke substantie, impasto genaamd, en met dunne, transparante lagen, glacis. Een goed voorbeeld daarvan zie je bij het Joodse bruidje van Rembrandt. Op dat schilderij is de mouw geschilderd met hele dikke verflagen. Had Rembrandt dat nou zo gelaten dan had je alleen die dikke verf gezien. Maar door er heel transparante, dunne laagjes overheen aan te brengen komt die mouw tot leven. Voor die impasto- en glacistechniek is vereist dat de onderlaag eerst moet drogen voordat je die dunne laag er overheen kunt aanbrengen.

Anders wordt het een drabbige boel, een soepzooitje. Maar ik wilde die glacislaag kunnen aanbrengen terwijl de onderlaag nog nat was, zodat ik hem kon veranderen tijdens het werken. Met olieverf ging dat niet, met acryl Atelierportret Aart Houtman | 2013

Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 100 x 70 cm | PDMK 1159

Delftse meesters van nu Aart Houtman

wonderwel genoeg wel. De toepassing van die techniek om een voorstelling letterlijk uit de verf te halen kun je zien in een werkstuk van mij dat Het Prinsenhof in bezit heeft, het elfdelige werkstuk Het panorama van Delft.

In 1988 schilderde ik het Groepsportret, het schilderij dat in dit interview centraal staat. Dat schilderde ik nog met olieverf. In een map vond ik verschillende kleur- en materiaalstudies terug die betrekking hebben op dat schilderij. De kleuren had ik bedacht als op een wereldbol. Dus op de Noordpool wit, op de Zuidpool zwart, in het hart grijs en op de evenaar geel, rood en blauw. Op die wijze had ik alle kleuren georganiseerd.

Dat kon ik tevens gebruiken voor wat ik net vertelde over onder- en overschildering. Ik kon bijvoorbeeld over een rode laag een groene glacis aanbrengen en op een groene onderlaag een rood glacis. Dan merk je dat die kleuren enigszins naar elkaar toe neigen. Dat vind ik boeiend. De materialen organiseerde ik ook op een wereldbol. Bovenop de Noordpool een hele fijne structuur, op de Zuidpool een grove structuur en op de evenaar bijvoorbeeld transparant tegenover dekkend, open tegenover dicht. Zo kon ik net als bij de kleuren ook met de materialen laag over laag werken. Deze kleur- en materiaaleffecten vind je in het Groepsportret goed terug.

Wat ik ook heb teruggevonden zijn aantekeningen voor een lezing die ik in 1988 gaf voor de academie in Arnhem. Daar vertelde ik over die kleuren en materialen maar vroeg ik me ook af of je emoties en gevoelens op dezelfde manier kunt organiseren.

Bijvoorbeeld op de Noordpool tragedie, op de Zuidpool komedie en op de evenaar, ik zeg maar wat, haat en liefde tegenover elkaar. Misschien is dat wel een boeiende gedachte en ga ik er nog wel eens wat mee doen in een nieuw schilderij. Want naast materiaal, verf en kleur lijken gevoelens en emoties voor mij eigenlijk ook een materiaal te zijn waarmee ik een schilderij maak.

de figuren gekarakteriseerd zijn. Bij Troost kom je, althans volgens sommige theorieën, iets over de figuren te weten door de manier waarop die zich tot hun omgeving verhouden. Volgens die theorieën kan een achttiende-eeuwer door de bloemenkrans, door de tombe, maar ook door die weglopende cypressen op de achtergrond zien dat die mevrouw is overleden. Je komt dus over de figuren iets te weten door de voorwerpen en door de enscenering die ook is geschilderd.

In mijn groepsportret uit 1998 ben ik anders te werk gegaan om de figuren te karakteriseren. Ik heb ze willen kenschetsen door middel van het kleur- en materiaalgebruik. Dus niet zozeer door de enscenering en door de voorwerpen die je eromheen ziet, maar meer door hoe het geschilderd is. In die tijd begon ik elk schilderij door op het doek grote penseelstreekvormen te plaatsen. Simpelweg een groep penseelstreken waarbinnen ik allerlei mogelijkheden had om ze te veranderen. Eigenlijk met de techniek van onder- en overschildering.

Dus ik kon zo’n penseelstreekvorm heel dik onderschilderen en daar met een dunne kleur weer overheen werken. Zo kon ik allerlei elementen eraan toevoegen. Ik voegde bijvoorbeeld aan de linkerkant van zo’n penseelstreek een vorm toe; dat zou een jaspand kunnen zijn. Op die manier bouwde

Waarom heb je deze werken gekozen voor de expositie?

Ik heb voor twee groepsportretten gekozen. Een van Troost, uit het begin van de achttiende eeuw, en een schilderij van mij uit 1988. Dat groepsportret van mij heb ik gekozen omdat ik blij verrast was dat Het Prinsenhof dit schilderij in bezit heeft. 1988, dat is 25 jaar geleden; ik was dat schilderij totaal vergeten. Aanvankelijk had ik een reliëfschilderij uit 1986 in mijn hoofd, dat schilderij met die penseelstreken. Maar ik was dus blij verrast door mijn groepsportret en dacht: ‘Dan neem ik die en kies daarbij een groepsportret uit de vaste collectie.’

Dat is het schilderij van Troost geworden, een tegenhanger van mijn groepsportret. Bij de keuze van dat groepsportret heb ik gelet op de wijze waarop

Johanna Susanna Teding van Berkhout-Ghijs als Flora en haar drie zonen | 1723 Cornelis Troost olieverf op doek | 71,7 x 58,5 cm | PDS 100

Delftse meesters van nu Aart Houtman

ik de hele voorstelling beetje bij beetje vanuit die penseelstreekvormen op. Zo had ik halverwege het maken van het schilderij voor mezelf nog allerlei mogelijkheden om elementen anders in te vullen.

Om er bijvoorbeeld in plaats van een groepsportret een stadsgezicht van te maken. Of om ergens niet een gezicht te schilderen maar de Oude Jan. Dat die mogelijkheid open bleef vond ik een prettige gedachte tijdens het maken.

Toen ik dit schilderij weer terugzag dacht ik: ‘In hoeverre ben ik er nou in geslaagd om echt te laten zien hoe ik vanuit die penseelstreekvormen naar een voorstelling toewerkte?’ In het eindproduct is namelijk weinig meer te zien van die oorspronkelijke penseelstreekvormen. Ze zijn zo ver overgeschilderd.

Als ze al niet allemaal verloren zijn gegaan. Als ik dit schilderij met een ander schilderij uit die tijd vergelijk vind ik dat ik op dat andere schilderij veel beter erin ben geslaagd om de figuur op te bouwen uit vormen waarin de penseelstreekvormen zelf nog goed te zien zijn. Het kan best zijn dat ik de lat veel te hoog heb gelegd om het groepsportret te maken met verschillende figuren, met verschillende

Atelierschilderij | 2013 Aart Houtman, 1956 Acryl, acrylpapier op doek 285,5 x 200 cm

Zonder titel |1988

Aart Houtman (1956) | olieverf op doek | 215 x 140 cm | PDMK 249

karakters, met verschillende opbouw. Het is meer een bijzondere vlakverdeling geworden van materiaalbehandeling en kleurgebruik. Toen ik het schilderij terugzag dacht ik: ‘Eigenlijk is het een soort Matisse geworden.’ Je ziet mijn oude liefde terug: hoe Matisse die kleuren en vlakken ten opzichte van elkaar uitspeelde. Dat heeft een zekere verwantschap met mijn schilderij uit 1988. Ik vond het wel weer aardig om te merken dat dat zo was.

Overigens, de figuurgroep op mijn schilderij is de familie Van Kranendonk. Jurriaan van Kranendonk, Yolande, de kinderen Louise en Josephine. Zoon Gossaart was nog niet geboren. Waarom vertel ik dit nu? Het Prinsenhof heeft het schilderij gekocht bij de galerie van Jurriaan van Kranendonk. Jurriaan was ongetwijfeld op de hoogte van de twijfels die ik net over mijn schilderij uitsprak. Maar misschien heeft hij wel gedacht van: ‘Die Aart Houtman twijfelt eigenlijk altijd wel. Het is gewoon een hartstikke leuk schilderij en bovendien sta ik er zelf op, leuk met m’n gezin. Weet je wat? Ik wil er een leuke collectie voor bedenken.’ Misschien is dat op die manier wel Het Prinsenhof geworden.

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Wat is voor jou de betekenis van kunst voor de maatschappij?

Terwijl ik zojuist over mijn schilderij vertelde zat ik met de twijfel of mijn bedoelingen wel goed overkwamen. Dat is relevant voor deze vraag want de betekenis van kunst voor de maatschappij zit ‘m voor mij daarin dat kunst taal is. Kunst is communicatie. Schilderen is een taal waarmee je kan communiceren. Een taal anders dan bijvoorbeeld de spreektaal. Om over mijn schilderij te vertellen moest ik een aantal zinnen achter elkaar uitspreken om begrijpelijk over te komen. Bij een schilderij hoeft dat niet. Daarbij kun je verschillende dingen in een keer zeggen. Dat is de kracht van een schilderij.

Bij communicatie is er sprake van een zender en een ontvanger. Vandaar dat ik me afvroeg in hoeverre mijn idee dat je van die penseelstreekvormen een voorstelling kan maken overkwam. Dat is voor mij best wel een belangrijk punt geweest. Nou even een zijpaadje over die zender en ontvanger. Stel dat er na een apocalyptische ramp helemaal niemand meer op de wereld is behalve ik. Zou ik dan nog steeds schilderen? Ik denk van wel omdat de schilderkunst voor mij toch wel van belang is. Zoals een ander om zijn gedachten op orde te krijgen voor zichzelf zou gaan praten of mompelen, iemand anders zou gaan zingen en weer een ander gaan dansen. Voor mij zou het belangrijk zijn om op die lege wereld vat te krijgen door er een schilderij van te maken. Dus die functie heeft het voor mij persoonlijk ook.

Door wie of wat ben je beïnvloed?

Mijn taal van schilderen is zeker beïnvloed door die allereerste kennismaking met het werk van Matisse op mijn veertiende, waar ik het in het begin van het gesprek over had. Samen met tijdgenoten als Picasso en Braque liet hij heel duidelijk zien dat een schilderij verf op doek is. Hoe die taal in elkaar steekt heb ik geleerd op de academie in Arnhem, tussen 1975 en 1980. Daar heb ik het schilderen geleerd van Johan de Haas. Wat ik zojuist vertelde over het

materiaalgebruik, dikke verf, dunne verf, impasto, glacis, het kleurgebruik, de warmte, de koelte van kleuren, ik heb het allemaal van hem geleerd. Er staan mooie voorbeelden in een boek van hem. Op mijn atelier heb ik een echt schilderij van hem. Het Prinsenhof heeft ook drie mooie schilderijen van hem in bezit. Hij heeft mij de taal geleerd, de grammatica dus waaruit die taal bestaat. Tijdens de studie in Arnhem maakte je ook studiereizen, bijvoorbeeld naar Keulen. Daar zagen we een tentoonstelling van de popartkunstenaar Jasper Johns. Dat was meen ik in 1977. Wat me nog sterk is bijgebleven is de wijze waarop Jasper Johns een penseelstreek gebruikte in zijn werk. Hij gebruikte die op een manier die me enorm aansprak. Bij hem was een penseelstreek niet alleen een uitdrukking van een gevoel. Bij hem was een penseelstreek ook louter de penseelstreek zelf, een vormelement waarmee hij een schilderij opbouwde. Met name twee van zijn schilderijen die ik toen zag zijn van invloed geweest op het werk dat ik zelf ben gaan maken: False start en Jubilee, beide uit 1959.

Nou heb ik de figuren genoemd die van invloed zijn op mijn werk: Matisse, Johan de Haas, Jasper Johns. Er is nog een vierde figuur. Dat is niet een wie maar een wat. Dat is namelijk het schilderij zelf wat ik aan het maken ben. Dat heeft nog het meeste invloed op het eindresultaat. Op het moment dat ik aan het schilderen ben heb ik nooit het gevoel dat ik mijn schilderij alleen sta te maken. Dat doe ik altijd in samenspraak met het schilderij zelf. Sterker nog, ik heb eerder het gevoel dat het schilderij mij maakt, dat ik leer iets van dat schilderij, dan dat ik het schilderij maak. Naarmate het schilderij vordert blijkt het schilderij steeds meer verrassende oplossingen in petto te hebben. Oplossingen die ik van tevoren nooit heb bedacht. Misschien is dat wel het antwoord op die allereerste vraag ‘Waarom ben je kunstenaar geworden?’ Dat antwoord is eigenlijk heel simpel: ik wilde me laten verrassen door een schilderij.

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Biografie Aart Houtman 1956 Geboren in Alphen aan den Rijn 1975-1980 Academie voor de Beeldende Kunsten, Arnhem Solotentoonstellingen 1981 Schilderijen, reliëfs en tekeningen, Galerie Jack Visser, Amsterdam 1986 Huiskamertentoonstelling, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Schilderijen, reliëfs en tekeningen, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1988 Schilderijen/tekeningen, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1989 Schilderijen, Kunstcentrum, Vlaardingen : Schilderijen/tekeningen, Galerie Van

Kranendonk, Den Haag 1990 Schilderijen/tekeningen, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1991 Schilderkunstig realisme, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1992 KunstRai, Amsterdam / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1993 24 april 1993, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1994 Alla prima schilderijen, Galerie Van Kranendonk, Den Haag : Arrangement, Museum

Henriette Polak, Zuthpen 1995 Relief- en alla prima, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1996 Textuur en Delft en glacis, portret, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1998 Digging into paint, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 2001 Panorama’s Delft, Museum Het Prinsenhof, Delft 2002 Digging into paint, Pulchri Studio, Den Haag 2003 Flow release, Atelier Overtoom, Amsterdam 2004 Huiskamertentoonstelling, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 2005 Flow, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 2006 Atelier Aart Houtman, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 2007 DOK Kunst, Delft 2007-2008 Reality Check, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 2011 Reflecties, 38cc , Delft 2012 Recent werk First Floor, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 2013 Drijfveer Schilderkunst, Kunstcentrum Kadmium, Delft Op weg, Kunstgang Op de Wind, Westeremden 2013-2014 Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert: Aart Houtman, Museum Het Prinsenhof, Delft Groepstentoonstellingen 1980 Eindexamententoonstelling, Academie voor Beeldende Kunsten, Arnhem 1982 De nieuwe schilderkunst, Academie voor Beeldende Kunsten, Arnhem 1986 Studiolo, Galerie Van Kranendonk, Den Haag : Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1987 Rijksaankopen 1986, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft; KunstRai, Amsterdam / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag (met Jouke Kleerebezem); Koopmansbeurs, Amsterdam / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Delftse signalementen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft

1988 1989

1990

1991

1992

1993 1994 1995 1996

1997 1999 2000

2001 2002 2003

2004

2005

2006

Delftse Grafiekmap, Kunstcentrum Delft Designi, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Verzamelde indrukken, De Waag, Leiden; Rijksaankopen 1988, Rijksmuseum Twente, Enschede; KunstRai, Amsterdam / stand Galerie Van Kranendonk Linaeert, Gent / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag: KunstRai, Amsterdam / stand Galerie Van Kranendonk (duo-presentatie met Johan de Haas) Drager papier, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Zomertentoonstelling Museum Henriette Polak, Zuthpen; KunstRai, Amsterdam / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag Aankopen 1992, Stedelijk Museum, Schiedam; Art Frankfurt / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag (met Wijnanda de Roo, Olphaert den Otter, Marc Mulders); Fur Frankfurt, Galerie Van Kranendonk, Den Haag Generaties (met Rein Draijer, Johan de Haas, Henk van Woerden), Galerie Van Kranendonk, Den Haag Tekeningententoonstelling, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Art & Image, Den Haag / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag Art & Image, Den Haag, stand Galerie Van Kranendonk; Trio-presentatie (met Rein Draijer, Johan de Haas), Museum Henriette Polak, Zuthpen In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft; Stadsgenoten van Vermeer, De Sigarenfabriek, Delft; Generaties II, (met Ebbeling Koning sr. en jr., Rein Draijer, Johan de Haas), Galerie Van Kranendonk, Den Haag XXL, Kunstgebouw, Den Haag Recente aankopen, Museum Henriette Polak, Zuthpen Huiskamers? Schatkamers! Kunst van vrienden, Museum Het Paleis, Den Haag; ArtRotterdam / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Dierbaar, Galerie Van Kranendonk, Den Haag Standplaats RKD / Standplaats Academie, Museum Het Prinsenhof, Delft; Zomeropstelling, Museum Het Prinsenhof, Delft Najaarssalon Pulchri Studio, Den Haag; Presentatie vaste collectie, Museum Het Prinsenhof, Delft; Zomeropstelling, Museum Henriette Polak, Zuthpen De omgeving van Johan de Haas 80 jaar, Museum Henriette Polak, Zuthpen; Zomeropstelling, Museum Het Prinsenhof, Delft; Atrium Stadhuis, Den Haag; Zomeropstelling, Museum Henriette Polak, Zuthpen; Zomeropstelling, Museum Het Prinsenhof, Delft; KunstRai, Amsterdam, stand Galerie Van Kranendonk Voorjaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag; Galerie Van Kranendonk, Den Haag; ArtRotterdam / Galerie Van Kranendonk, Den Haag (met Reinoud van Vught, Marc Mulders, Ronald Zuurmond) Najaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag; Wim Izaksprijs 2006, Dordrechts Museum, Dordrecht; Just painting, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Een jaar rijker, aanwinsten 2005, Museum Het

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Prinsenhof, Delft; Galerie Klas Vijf, Velp (met Hector Vilche); Rembrandt?, Pulchri Studio, Den Haag 2007 In mei leggen alle vogels een ei, Studio Van Dusseldorp, Tilburg; Voorjaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag; ArtRotterdam / stand Galerie Van Kranendonk (met o.a. Marc Mulders, Olphaert den Otter, Reinoud van Vught) 2008 Goud van Oud, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; ArtAmsterdam / stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag (met o.a. Marc Mulders en Olphaert den Otter); Voorjaars- en Najaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag 2009 Huiskamertentoonstelling, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Najaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag; 4Delft, ritme van de stad, DOK Kunst / Museum Het Prinsenhof, Delft; Fotografie / schilderijen, ArtAmsterdam / stand Galerie Van Kranendonk: Voorjaarssalon en Groot formaat, Pulchri Studio 2010 Achmea collectie, Nieuwspoort, Den Haag; Voorjaarssalon, Najaarssalon en Klein formaat, Pulchri Studio, Den Haag; Lente salon, Kunstcentrum Kadmium, Delft 2011 Samenhang (met Johan de Haas), Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Najaarssalon en

Creating the void, Pulchri Studio, Den Haag 2012 Voorjaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag; Summershow, Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Najaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag 2013 Voorjaarssalon en Najaarssalon, Pulchri Studio, Den Haag; Het Oog van de Meester (met Johan de Haas en studenten), Museum Henriette Polak, Zutphen; Raw Art, Rotterdam / Stand Galerie Van Kranendonk, Den Haag; Size S, Galerie Van Kranendonk

Publicaties 1980 Eindexamen, Academie voor Beeldende Kunsten, Arnhem 1982 De nieuwe schilderkunst, Academie voor Beeldende Kunsten, Arnhem 1986 Aart Houtman - Jaap van den Ende, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1987 Rijksaankopen 1986, Werk van hedendaagse beeldende kunstenaars, Els Brinkman, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft; Delftse signalementen, Ineke Spaander, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1989 Rijksaankopen 1988, werk van hedendaagse beeldende kunstenaars, Els Brinkman, Rijksmuseum Twente, Enschede 1990 Aart Houtman: schilderijen Den Haag, 1990 - Hendrik van Delft 1991 Catalogus, Carin Reinders, Museum Henriette Polak, Zutphen 1993 Aart Houtman: Arrangement, Galerie Van Kranendonk, Den Haag 1996 In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1999 Catalogus, Museum Henriette Polak, Zutphen 2001 Standplaats: RKD / Standplaats: Academie, Ingrid Brons, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 2006 Atelier Aart Houtman, Jurriaan van Kranendonk : Catalogus Wim Izaksprijs, Dordrechts Museum, Dordrecht 2009 Catalogus 4Delft / Delft Cultuurjaar, D. Lokin / Landa van Vliet 2011 Creating the void, Rik van Hazendonk, Cathelijne Dapiran, Pulchri Studio, Den Haag; 2013 Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert: Aart Houtman, Museum Het Prinsenhof, Delft www.aarthoutman.nl www.atelieraarthoutman.blogspot.nl

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Werk van Aart Houtman in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Oude Delft

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Aart Houtman, 1956 1986 olieverf op doek 170 x 140 cm PDMK 201

Aart Houtman, 1956 1988 Zeefdruk op papier 50,1 x 67,8 cm PDMK 583

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 87,5 cm PDMK 840

Aart Houtman, 1956 1986 acrylverf met golfkarton op doek 180 x 120 cm PDMK 212

Aart Houtman, 1956 1991 - 1992 olieverf op doek 215 x 130 cm PDMK 157

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 87,5 cm PDMK 841

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Aart Houtman, 1956 1988 olieverf op doek 215 x 140 cm PDMK 249

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 87,5 cm PDMK 839

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 87,5 cm PDMK 842

Werk van Aart Houtman in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel (Panorama Delft)

Zonder titel (Panorama Delft)

Zonder titel (Panorama Delft)

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 87,5 cm PDMK 843

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 31 cm PDMK 846

Aart Houtman, 1956 1998 Acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 353

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 31 cm PDMK 844

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 31 cm PDMK 847

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 150 cm PDMK 354

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 31 cm PDMK 845

Aart Houtman, 1956 1996 Sepia en acryl op papier 59 x 31 cm PDMK 848

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 355

Werk van Aart Houtman in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Zonder titel (Panorama Delft)

Zonder titel (Panorama Delft)

Zonder titel (Panorama Delft)

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 150 cm PDMK 356

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 150 cm PDMK 357

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 358

Zonder titel (Panorama Delft)

Zonder titel (Panorama Delft) Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 360

Zonder titel (Panorama Delft)

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 359

Zonder titel (Panorama Delft)

Zonder titel (Panorama Delft)

Zonder titel (Panorama Delft)

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 362

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 363

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 150 cm PDMK 361

Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 150 cm PDMK 364

Werk van Aart Houtman in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Zonder titel (Panorama Delft) Aart Houtman, 1956 1998 acrylverf op katoen 105 x 55 cm PDMK 365

Regenplasstudie met Nieuwe Kerk te Delft

Aart Houtman, 1956 2002 acrylverf op doek 215 x 90 cm PDMK 574

Zonder titel (atelierschilderij-outlook)

Aart Houtman, 1956 2012 Houtskool, (kleur)potlood, acryl, acrylpapier, 4x geprepareerd doek (50 x 40 cm), 4x geprepareerd doek (24 x 18 cm) op katoen 170 x 140 cm PDMK 1165

Panorama Delft

Delftse meesters van nu Aart Houtman

Zonder titel

Aart Houtman, 1956 2002 acrylverf op papier 69 x 45 cm PDMK 575

Cor Dam | (Letterlijke weergave van het interview met Cor Dam)

Waarom ben je kunstenaar geworden?

Portret Cor Dam | 2013

Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 100 x 70 cm PDMK 1155

Welke materialen gebruik je hoofdzakelijk? En waarom?

Op de Porceleyne Fles ben ik de nodige jaartjes ontwerper geweest. Daar had je natuurlijk keramiek. Daaromheen krijg je metseltechnieken. Hoe ga je dat aan een gevel bevestigen?

Je komt een architect tegen die vraagt of je wel eens iets in beton hebt gemaakt? Je zegt nee maar hij vraagt toch of je dat voor hem zou willen doen. Je gaat dan informatie inwinnen en zegt: ‘Nou, dat en dat kan er.’

Van die architect hoor ik daarna wel of hij het met het ontwerp eens is. Vervolgens lopen er ontzettend veel uitvoerders rond.

Die pikken dat altijd op. Je bent dus steeds bezig met vernieuwen in materiaal. En wat je niet weet ga je vragen. Ik heb hele grote dingen gemaakt. Nou, dat was nooit gelukt

Waarom? Ik denk dat dat er gewoon in zat. Ik heb altijd getekend en geboetseerd, ik weet niet beter.

Vanuit de kleuterschool was het tekenen en plakken en beeldjes boetseren. Allemaal dat soort kleine dingetjes. Daar was ik eigenlijk ook het beste in.

Ik kon leuk voetballen en ik kon ontiegelijk goed tekenen. Tekenen en schilderen hebben het uiteindelijk gewonnen. Je kunt dat niet meer laten.

Het is gewoon je tweede natuur. En dan maar eens kijken wat eruit komt. Dat is eigenlijk het hele draaiboek van dingen maken. Dat doe je nog. Je zit nog om je heen te kijken, je verzamelt dingetjes.

Dat is kunstenaar zijn, denk ik. Voor mij dan hoor.

Ik denk daar nooit zo over na. Ik begin gewoon en dan denk ik: ‘Nou, laat ik zorgen dat ik een goed ding maak. En die kunstenaar die komt wel.’ Dan ga je naar de academie en krijg je ontzettend veel collega’s die ook wat kunnen. Er ontstaat competitie. Dat kan wel eens keihard zijn maar het is wel gezond.

Ik heb mijn hele opleiding samen met Jan Rijnders op de academie gezeten en dat is altijd zo’n beetje doorgezet. We kwamen daar Gillis van Oosten tegen.

Die heeft mij wel op het paard gezet. Van zo moet je doen en hou dat in de gaten. Dit soort kleine zetjes is heel belangrijk. Dat je denkt: ‘Nou, ik kan wel wat.’

Gillis heeft me altijd gevolgd. Als er wat in de krant stond of hij had wat gezien belde hij me altijd even op.

‘Mooi ding. Het gaat lekker hè.’ Die zetjes heb je nodig.

zonder de ingenieur die zei: ‘Zoveel mag je erin doen, zoveel mag eruit, dan is die constructie goed.’

Zo werkt dat. Ik heb gewerkt in brons, in baksteen, beton, granito, keramiek erg veel natuurlijk, plastic.

Ik heb wel eens in steen staan hakken. Dus eigenlijk heb ik alle technieken gedaan. Tekenen en schilderen heeft er altijd omheen gezeten. Wat ik boetseer en maak teken ik ook weer. En als het lekker gaat maak ik zo’n schilderij af. Het grote voordeel van een schilderij is dat je daaraan tien jaar later nog een haaltje kunt geven. Met beelden, dat is klaar. Houten beelden, dat is van ‘weg is weg’. Alles wat je eraf slaat ben je kwijt. Daar ben je heel anders mee bezig dan met een keramische vorm. Daarbij haal je wat je niet zint eraf. Je zet er iets bij. Dat is technisch allemaal heel goed te doen.

Ik heb ook dingen in cortenstaal gemaakt. Gevraagd aan een constructeur hoe dat moest. Hij heeft dat

Delftse meesters van nu Cor Dam

Atelier Cor Dam | 2013 Marco Zwinkels Foto op dibond plexiglas, 70 x 100 cm PDMK 1158

voor me uitgerekend. Zo’n vakman begeleidt jou.

Als hij het niet goed doet heb ik het ook niet goed gedaan. Dus als je hele mooie dingen laat uitvoeren dan zeggen ze: ‘Mooi ding staat daar hè.’ Maar als je het slecht laat uitvoeren dan heb je het ook gemaakt. En dan heb je het laatste werkje gedaan hoor. Je moet in dat wereldje echt heel alert blijven.

En altijd mooi op tijd zijn. ’s Morgens om zes, zeven uur moet je er staan in de bouw. Dan krijg je een timmermannetje of een metselaar die jouw werk gaat uitvoeren. Er worden dan mooie dingen gemaakt.

Dank zij hen ook.

Kijk, tekenen en schilderen en dat soort dingen, die technieken die beheers je wel. Maar dit is altijd weer nieuw en dat is wel een uitdaging. Want als ik aan het werk ben, het kan niet schelen wat, moet het gewoon goed zijn. Dan wil ik het winnen van het materiaal. Ik wil het altijd winnen. Ik kijk altijd als het ware over mijn eigen schouder mee: ’Als het nu niet van mij was, hoe zou ik het dan vinden?’ Ik zit echt tegen mezelf te kletsen, zo van: ‘Joh, wat zit je nou te doen, klojo.’ Als je lekker alleen in je ateliertje zit heb je wel drie keer de pest in gehad dat het niet goed gaat voordat zo’n beeld staat. Dan denk je:

‘Nou dat weet ik nu wel, dat heb ik al eens gemaakt.

Maar het kan beter, het kan langer, dunner, dikker, noem maar op.’ Totdat boven het belletje gaat. Dan is het product klaar voor mijn gevoel.

Waarom heb je deze werken gekozen voor de expositie?

Mijn eigen werken vind ik heel fijn om gemaakt te hebben. Die wilde ik laten zien. En de schilderijen van Gillis, dat is altijd nog een signaal van vroeger, van het opleiden in tekenen en schilderen. Ik heb twee jaar bij hem gezeten en dat heeft mij een zet gegeven in een richting die ik nog steeds benut. Dat je naar kwaliteit kijkt. Ik vind die portretten van hem erg mooi. Ik kende ze niet, als ik eerlijk ben. Je had daar les. Wat was ik? Achttien, negentien, twintig, zoiets. Die les vond je dan meer dan genoeg want je dacht: ‘Straks de kroeg in en we zien het verder wel.’

Dan let je niet zo op het werk van die mensen. Dat lieten ze ook nooit zo zien. Ik heb dat later pas weer ontdekt. Toch wel mooi dat ik die man heb leren kennen. Ik heb hier nog een foto van Gillis hangen, van zijn laatste tentoonstelling. Dat is totaal ander

Delftse meesters van nu Cor Dam

Zelfportret

Zelfportret Gillis van Oosten, 1916 - 2005 1940-1955 olieverf op doek | 40 x 30 cm | PDMK 762

Gillis van Oosten, 1916 - 2005 1948 olieverf op doek | 40 x 30 cm | PDMK 765

Zelfportret (midden boven) Gillis van Oosten, 1916 - 2005 1948 olieverf op doek | 50 x 40 cm | PDMK 764

Zelfportret

Gillis van Oosten, 1916 - 2005 1940-1955 olieverf op doek | 85 x 65 cm | PDMK 766

Torso

Cor Dam, 1935 2012-2013 Keramisch 100 x 14 x 19 cm

Torso

Cor Dam, 1935 2012-2013 Keramisch 100 x 14 x 19 cm

Delftse meesters van nu Cor Dam

Torso

Cor Dam, 1935 2012-2013 Keramisch 100 x 14 x 19 cm

Torso

Cor Dam, 1935 2012-2013 | Keramisch | 100 x 14 x 19 cm

Torso

Cor Dam, 1935 2012-2013 | Keramisch | 100 x 14 x 19 cm

werk, maar zo doorontwikkeld. Dat is verdomd mooi om te zien. Dat is met je eigen werk ook zo.

Ik probeer mijn beelden zo stil mogelijk te houden want er gebeurt al genoeg. Je probeert een lijn te zoeken, je legt jezelf een zekere discipline op, zo van ‘ik mag er niet uit’. Je wilt de beweging strak houden en denkt: ‘Daar moet ik binnen blijven.’

Die discipline, die lengtes die zoek je, dat-ie mooi slank blijft, dat zo’n voetje mooi zit. Al die hele kleine dingen, dat heb je een keer geleerd. Met modeltekenen, hoe het in mekaar zit, dat je het vlekkeloos in elkaar zet. Daar heb je de tijd voor nodig. Ik ben ook al een paar jaartjes bezig. Ik ben ooit bij Rudi Rooyakkers in zijn atelier geweest. Dat atelier stond helemaal vol met beelden, daar heb ik niet van kunnen slapen. Ik denk: ‘Dat wil ik ook.’ En nu zit ik ertussen. Heerlijk toch.

Wat is voor jou de betekenis van kunst voor de maatschappij?

Dat mensen het klakkeloos accepteren. Ik bedoel dat als jij iets hebt gemaakt, in een gebouw of ertussen of erop, en iemand zegt: ‘Wat doe jij al zo?’ dan zeg jij: ‘Nou, ik heb dat gemaakt daar en …’ ‘O ja? Dat heb ik gezien. Wat leuk.’ Dat is hetzelfde als met een architect. Je komt een gebouw binnen en je vindt het een prettig gebouw of niet. Dat merk je, dat voel je. Dat heb je met kunstwerken net zo. Ik heb dat zelf ook. Als ik in de auto zit en ik rij ergens langs denk ik: ‘Mooi ding.’ Eigenlijk is het dat toch? Je moet signaaltjes in een wijk zetten, of in een gebouw, die je prettig vindt, dat je zegt: ‘Mooi ding eigenlijk.’

Het gaat er helemaal niet om of je het gelijk snapt.

Dan kom ik weer terug bij dat uitvoeren door die

Torso

Cor Dam, 1935 2012-2013 | Keramisch | 110 x 14 x 19 cm

timmerlui in de bouwerij. Die hadden nog nooit wat gezien. Maar toen mijn werk klaar was vroegen ze: ‘Heb je nog meer van dat werk?’ Eentje was toen ’s zondags met z’n vrouw gaan kijken. Hij zegt: ‘Dat heb ik nog nooit gedaan.’ ‘Nou’ zeg ik ‘dan heb je in ieder geval een goede beurt gemaakt.’ Zo werkt dat een beetje. Dat heb je zelf ook. Je gaat naar dingen kijken waar je ontiegelijk plezier aan beleeft, dat je denkt: ‘Mooi, mooi, mooi.’ Ik denk dat dat voor de maatschappij heel belangrijk is. Haal het allemaal maar eens weg. Dan zeggen ze: ‘Wat zonde dat dat weg is.’ Je hebt ook mensen die het verafschuwen hoor. Die beginnen gelijk te schelden dat dat dienstencentrum is afgebrand en dan betalen ze wel zoveel geld voor zo’n kunstwerk. Maar ja, dat is het rare wereldje waarin je leeft. Je wordt daar wel keihard in. Dat leer je wel. Tig jaar terug deed je nog wel eens wat water bij de wijn omdat je dacht: ‘Ik wil die opdracht toch hebben.’ Die fase ben je voorbij.

Als ik nu wat maak dan staat het er en is het mijn schuld als het niet goed is.

Door wie of wat ben je beïnvloed?

Door Henri Moore in ieder geval. Ik heb les gehad van professor Wenckenbach. Die zei soms: ‘Ik ga even naar Henri Moore kijken.’ Dat was ik dan. Dat vond ik toen best aardig maar het moet wel een keer ophouden. Maar Moore heb ik altijd erg mooi gevonden. En Brâncuşi, Lipchitz en Arp. Dat zijn de groten. Die kom ik altijd weer tegen. Gewoon mooi, dat trekt me. Dat houd je aan de praat, dit soort dingen. En ik probeer daartussendoor mijn eigen werk te maken. Maar je hebt altijd een link, daar zal ik het snelst naar grijpen.

Delftse meesters van nu Cor Dam

Biografie Cor Dam 1935 Geboren in Delft 1952-1957 Kon. Academie voor Beeldende Kunst, Den Haag

TU Delft, Vormgeving van beeldhouwende technieken (o.l.v. Prof. Wenckenbach) 1960-1968 Werkzaam als ontwerper bij de Koninklijke Delftsch Aardewerkfabriek De Porceleyne Fles, Delft 1968-1980 Werkzaam bij Keramische ateliers Struktuur 68 b.v., Den Haag 1988-2009 Docent Beeldhouwen, Cultureel centrum, TU Delft 2007-nu Docent Beeldhouwen, Vrije Akademie, Delft Werken 1960-1968 (o.a. monumentaal, keramische beelden, reliëfs en panelen)

College, Kortrijk (België)

Hal Aku, Noord-Ierland

School, Denemarken

Hilton Hotel, Rotterdam

Station NS, Rijswijk

Hal Geneeskundig Centrum, Aruba

Tuinbouw school, Bleiswijk

School, Alkmaar

Anne Frank School, Gouda Opdrachten 1966-1970 (1967) Mavo school, Woerden (reliëf keramiek buitengevel) (1968) Ziekenhuis, Sliedrecht (betonwand buitengevel)

Winkelcentrum, Deventer (betonsculptuur Vrouwen

Woonoord Delftshaven, Rotterdam (betonreliëf)

Woonoord, Schoonhoven (betonsculptuur in tuin)

Woonoord, Wijk en Aalburg (betonreliëf, entree)

Seriewoningen, Lisse (betonreliëfs buitengevels zes flatgebouwen) Opdrachten 1971-1980

Woonoord, Delft, bouwvereniging volkshuisvesting (betonwand buitengevel)

Leaoschool, Amsterdam (sculptuur keramiek hal)

Winkelcentrum, Waddinxveen (betonsculptuur)

Gaechflat, Delft (betonobject voorterrein)

MTS, Zaandam (baksteenwand entree en hal)

Woonoord, Krimpen a/d IJssel (betonsculptuur)

Nijverheidsschool voor meisjes, Amsterdam (sculptuur hal)

LTS, Schagen (baksteenwand hal)

Basisschool, Rotterdam (wandschildering entree)

B.B. kantoor, Alkmaar (keramische reliëfs buitengevel)

Woonoord de Schans, Rotterdam (baksteenreliëf)

Politiebureau, Hilversum (betonreliëf buitengevel)

Basisschool, Den Helder (beeld op speelplaats)

Provinciehuis, Utrecht (keramische reliëfs hal)

Bibliotheek, Pijnacker (sculptuur entree)

Park Nieuwe Plantage, Delft (object van vier driehoeken) Opdrachten 1981-1994

Wijk Tanthof, Delft (herkenningspunt in de wijk, sculptuur keramiek)

Wandschilderingen scholen, Rotterdam en Ridderkerk

Woonoord de Houtkamp, Den Haag (keramische reliëfs entree en hal) Woonoord de Aarhof, Rotterdam (wandschilderingen rond recreatiezaal) Klimwand voor alpinisten, Rijswijk Kantoor woningbouwvereniging Woongoed, Rotterdam (wandschilderingen) Basisschool, Leusden (speelplastiek) Parken, Rotterdam (zes beelden) Woonoord Maasveld, Rotterdam (keramische reliëfs, onderbouw buitengevels) Geluidscherm Provinciale weg, Delft Woonoord Haegenburch, Rotterdam (beschildering op panelen, hal en recreatiezaal) Gemeente Delft, Kantoor Staalweg, Delft (keramische sculpturen hal / entree) Woonoord Dijkveld, Rotterdam (drie bronzen sculpturen en reliëf hal / entree, tuin) Maatzorg, Delft (drie keramische beelden, plein, entree)

Tentoonstelling 1969-1983

Catharina Kapel, Harderwijk

Concorso Internazionale della Ceramica d’arte Faenza, Italië

Galerie De Zaal, Delft Solotentoonstellingen 1962 Fenna de Vries, Delft 1969 Galerie De Fiets, Delft

De Bijenkorf, Rotterdam 1971 Galerie Abtswoude, Delft 1972 Galerie Seele, Delft 2001 Stadsgalerie, Woudrichem 2003 Restaurant Galerie Kruiden en Jasmijn, Woudrichem 2004 Kantongerecht, Dordrecht 2006 Galerie Arti Nova, Groningen 2008 Galerie van B, Vlaardingen 2013 Delftse Meesters van nu : Het Prinsenhof inspireert : Cor Dam, Museum Het Prinsenhof, Delft Groepstentoonstelling 1963 De Gouden Ram, Antwerpen 1970 10 Delftse Kunstenaars, Amsterdam 1971 Dag Daan, Museum Lambert van Meerten, Delft 1975 Nova Spectra, Den Haag 1976 Struktuur 68 b.v., De Volle Maan, Delft 1982 Salon der Maassteden, Stedelijk Museum, Schiedam 1983 Drents Museum, Assen 1997 Holland Art Fair, Den Haag 2001 Keramiek door Delft 2, Galerie Terra, Delft 2002 Keramiek door Delft 3, Galerie Terra, Delft 2011 Brandpunt Terra, Gebakken Beelden, DOK, Delft 2013 Kadmium, Delft

Stadsgalerie, Woudrichem Groepstentoonstelling algemeen

Kunstkring, Delft

Congrescentrum, Den Haag

Delftse meesters van nu Cor Dam

Beeldentuinen 1997 Pruimengaard, Wijk bij Duurstede 1999 Bogaard Art, Helmond 2001 De Zeven Linden, Delfgauw 2003 De Stegge, Winterswijk Kunstuitleen

Kunstuitleen, Delft

Kunstuitleen, Leiden

Kunstuitleen, Dordrecht Publicaties algemeen

Delftse kunst bij AVRO, Kunst te kijk

Delta T.V.

Blad Keramiek

Cultureel Centrum TU Delft

Keramisten in Zuid-Holland Publicaties 1963 Tentoonstelling van werken van drie schilders en een beeldhouwer uit Nederland, De

Gouden Ram, Antwerpen

Hilton Holland Magazine 1966 Ontwerp plastiek radioprogramma jeugdland N.C.R.V. gids, Blad Baksteen 1970 Beeldende kunst uit Delft, Gemeente Delft 1975 Cor Dam, Willem Lefeber, Ank Leeuw-Marcar, De Volle Maan, Delft

Documentatie Delftse kunstenaars, Museum Het Prinsenhof, 1975-1976 1976 Visies op het Landschap 1, Ank Leeuw-Marcar

Struktuur 68 b.v., Ank Leeuw-Marcar, De Volle Maan, Delft 1983 Van kei tot kunst: het hunebed als bron van inspiratie, Jan Jaap Heij, Drents Museum, Assen 1984 Culturele Raad Zuid-Holland, Den Haag 2001 Oscar van Wijk, Beelden in Gouda, kunst van de twintigste eeuw 2013 Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert : Cor Dam, Museum Het Prinsenhof, Delft

www.cordam.eu

Delftse meesters van nu Cor Dam

Werk van Cor Dam in de collectie van Museum Het Prinsenhof

ontwerptekening

ontwerptekening

ontwerptekening

wandsculptuur

Cor Dam, 1935 ca. 1960 verf op papier | 23 x 23 cm | PDT 426

Cor Dam, 1935 ca. 1961 verf op papier, 8 x 17,5 cm | PDT 432

Cor Dam, 1935 ca. 1960 papier | 27 x 40 cm | PDT 429

van Leipsig-Delft 1861-1961 Cor Dam, 1935 1961 aardewerk, glazuur | 60 x 111 x 5 cm | PDMK 1077

ontwerptekening: Doce Pueros Christum Diligere Cor Dam, 1935 1962 verf op papier | 17 x 50 cm | PDT 427

Delftse meesters van nu Cor Dam

Werk van Cor Dam in de collectie van Museum Het Prinsenhof

ontwerptekening

Cor Dam, 1935 ca. 1963 verf op papier | 40 x 12 cm | PDT 657

ontwerptekening

ontwerptekening

Cor Dam, 1935 1963 verf op papier | 26 x 50 cm | PDT 435

ontwerptekening

Cor Dam, 1935 1964 verf op papier | 52 x 40 cm | PDT 410

Cor Dam, 1935 1963 verf op papier | 27,5 x 31,5 cm | PDT 431

ontwerptekening

Cor Dam, 1935 1964 verf op papier | 16 x 29,5 cm | PDT 430

Delftse meesters van nu Cor Dam

Werk van Cor Dam in de collectie van Museum Het Prinsenhof

ontwerptekening Cor Dam, 1935 1963 verf op papier 43,5 x 33 cm PDT 428

ontwerptekening

Cor Dam, 1935 1965 verf op papier 33 x 21,5 cm PDT 433

ontwerptekening Cor Dam, 1935 1966 verf op papier 21 x 36 cm PDT 434

ontwerptekening Cor Dam, 1935 1966 verf op papier 21 x 35 cm PDT 555

Delftse meesters van nu Cor Dam

Werk van Cor Dam in de collectie van Museum Het Prinsenhof

sculptuur

zonder titel Cor Dam, 1935 1980 aardewerk, glazuur 70 x 51 x 22 cm PDMK 12

sculptuur

zonder titel Cor Dam, 1935 1983 aardewerk, glazuur 41,5 x 51 x 18 cm PDMK 15

sculptuur

zonder titel Cor Dam, 1935 1983 aardewerk, glazuur 31,2 x 38,5 x 33 cm PDMK 13

sculptuur

zonder titel Cor Dam, 1935 1983 aardewerk, glazuur 50 x 56 x 3 cm PDMK 16

Delftse meesters van nu Cor Dam

Steven van der Kruit

Portret Steven van der Kruit | 2013 Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 100 x 70 cm PDMK 1154

bij het Zuiderpark. Daar werd een hele nieuwe wijk neergezet, Moerwijk, Morgenstond. Er stonden grote polders leeg omdat er gebouwd moest worden. ’s Zomers rook het er enorm naar dille en distels en er vlogen vlinders. Omdat ik al vanaf de lagere school vlinders verzamelde rolde je daar maar doorheen. Magisch! Je hart klopte als je weer een Gehakkelde Aurelia, een Distelvlinder of wat dan ook zag. Dat fascineerde me. Ik tekende er ook heel veel omdat ik dacht: ‘Ik moet dat vastleggen.’ Waarom wist ik nog niet precies. Toen ik wat ouder werd vroeg ik me af: ‘Waarom groeit het allemaal en stort het elke keer in de herfst weer in elkaar, is het weer weg? Wat is de zin daarvan?’ Ik kwam er niet achter. Het leven-en-doodsprincipegevoel daarin kwam steeds meer op me af. En ik kon er niks mee. Ik werd er een beetje beroerd van. Toen ik wat ouder werd ging ik boeken lezen.

Daarvoor las ik nooit. Toen ik een jaar of zestien was kreeg ik een boek van Teilhard de Chardin.

Dat was zo bijzonder, daar werd een verband tussen verschillende dingen gelegd. Dat heeft mijn interesse zo gelokt dat ik dacht: ‘Eindelijk is er een logica in het hele verhaal van leven en dood.’ Daar is mijn interesse begonnen voor het werk dat ik nu nog steeds maak. Al is dat nu al weer veel verder ontwikkeld.

(Letterlijke weergave van het interview met Steven van der Kruit)

Waarom ben je kunstenaar geworden?

In het laatste jaar van de lagere school had ik een leraar die zei: ‘Jij kan heel goed tekenen.’

Dat was voor mij een aanleiding om daar op door te gaan. Hij zei toen, op het schoolplein: ‘Steef, ik heb met de bovenleraar gesproken en het is zo, we mogen niet meer dan een tien geven. Ik hoop dat je daar genoegen mee kan nemen.’ Dat gaf een vonkje waardoor ik dacht: ‘Hé, ik ben dus bijzonder.’ Toen ik van de lagere school af was kreeg ik een olieverfdoos waarmee ik ging schilderen. Landschappen maken. Ik had het idee: ‘Nu ik dit heb gemaakt lijkt het wel alsof ik de wereld aan het veroveren ben.’ Het wond me op.

Waarom wist ik niet precies, maar het was zo. Toen ik een jaar of dertien was ging ik veel de polders bij Den Haag in. Ik woonde

In het begin werkte ik in olieverf. Ik was met allerlei materialen bezig. Maar op een gegeven moment heb ik een keuze gemaakt: ‘Ik wil niet meer op linnen schilderen want dat is hobbelig en bobbelig en dat geeft een effect wat ik niet wil.’ Wat ik wil is met je hand kunnen schrijven op papier. Glad, zo glad mogelijk. Alsof je niet aan het schilderen bent maar aan het schrijven. En dat schrijfwerk, dat is wat ik doe op mijn schilderijen. Eerst maak ik grote indelingen waarvan ik denk: ‘Vier vlakken, dan heb ik vier verschillende modellen.’ Ik weet dat die vlakken spanningen met elkaar hebben. Je kunt in die vlakken met krachten werken. Je kunt de explosie maken maar ook de implosie. In al mijn schilderijen zie je steeds dat thema van leven en dood terug. Dat opgaan van leven en het weer neergaan ervan komt in een en hetzelfde schilderij terug. Het zijn als het ware grote panorama’s van het grote raadsel, van die bewondering die ik heb voor het hele leven.

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

Welke materialen gebruik je hoofdzakelijk?

En waarom?

De opbouw van mijn werk bestaat uit papier. En waarom papier? Nogmaals, ik kan daar makkelijk op schrijven. Met lakverf, niet met gewone olieverf waarvan je stroef materiaal hebt. Je moet het steeds verdunnen, verdikken, verdunnen enzovoorts. Dat schiet niet op.

Lakverf kun je ook verdunnen. Als je een goede kwaliteit lakverf hebt kun je je hele lijnvoering maken met donkerblauw. Dat is als het ware de nachtlijn over het hele schilderij. Nadat je die nachtlijnen hebt neergezet hou je de vlakken over. Die vul ik in met transparante lakverf-olieverf, waardoor je over het hele schilderij dunne vlakken krijgt, omlijnd met die nachtlijnen. Dan komt de glaceertechniek. Die transparante verfjes doe ik wel gewoon met tubeolieverf die ik verdun. Daarmee kun je de tinten veranderen. Als je een gele ondergrond hebt en je doet er zachtrood overheen krijg je oranje. Dan kun je nuances maken, wat je maar wilt, alle kleuren van de regenboog. Meer is er niet te zien. Bij mij kom je nooit bruin tegen. Bruin is een kleur die ik haat.

Het moet puur leven blijven. Doordat alles met de nacht van de lijn is omrand ontstaat het effect alsof het licht van achteren komt als je naar het schilderij kijkt. Licht dat op al die transparante kleuren valt gaat daar dwars doorheen, reflecteert op het platte witte papier en komt dus weer terug. Alsof het licht écht van achteren komt. Bij glas-in-lood is dit effect natuurlijk heel bekend, maar als het gaat om het schilderen van een schilderij niet. Vooral in Nederland zijn het allemaal boterschilders die veel materie gebruiken. Het moet er bovenop. Dat wil ik dus absoluut niet. Ik wil de optimale illusie van ruimte creëren.

Waarom heb je deze twee werken gekozen voor de expositie?

Mijn eigen schilderij Furious Wave gaat over water.

Een furieuze watergolf die op je afkomt, waarvan je denkt: ‘Die vernietigt alles.’ Dat laat ik ook zien.

Dat is weer het spanningsveld over leven en dood en alles wat er tussenin zit. Dat zag ik ook bij het schilderij Na de Vrede van Münster van Rob Scholte.

Dat heeft niks met water te maken maar gaat wel over leven en dood. Op dat schilderij zie je een aantal mensen op de grond liggen. Die zijn dood.

Rob Scholte heeft zelf van dichtbij meegemaakt dat hij bijna aan het eind van zijn leven is gekomen door een explosie, een autobom. Nadien wilde hij zijn auto exposeren om die daad van leven en dood te verwerken. Om de cultuur waarin we vandaag de dag leven te verbeelden. Hoe dichtbij de dood zit én hoe dichtbij het leven. Want Rob

Atelier Steven van der Kruit | 2013 Marco Zwinkels Foto op dibond plexiglas, 100 x 70 cm PDMK 1157

Scholte is een levenskunstenaar die heel graag van het leven geniet en dat ook laat zien. Een andere factor bij Rob Scholte is dat hij probeert alles in een groot historisch verband te zien. Dat is een behoefte die ik ook heb. Alles wat ik zie, al is het nog zo klein, wil ik zo groot mogelijk laten zien. Een bloem die groeit zie ik als een bloem die ik mooi vind, waarvan ik kan genieten. Tegelijkertijd vraag ik me af: ‘Waarom groeit die bloem? En waarom sterft hij weer af? Waarom heb je die hele kosmos waarin wij leven? Waarom concentreert die zich zo fijnzinnig op deze planeet waarop het mensdom en het bewustzijn zijn voortgekomen, wat uniek is in heel het universum, zover we weten?’ Dat we op dingen kunnen terugkijken, dingen kunnen opbouwen en reflectie hebben om van dingen te genieten. Een dier kan zich ook behaaglijk voelen. Een meeuw in de lucht zie je bijna denken: ‘Hé, lekker, warmte, daar kan ik op zweven.’ Maar een mens kan zo’n gevoel uitbuiten door zijn bewustzijn en door de reflectie die hij heeft over zichzelf, over de cultuur, over zijn geschiedenis en over noem maar op. Daaruit heb

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

Na de Vrede van M端nster

Rob Scholte | 1998 | acrylverf op doek | 112 x 180 cm | PDMK 1079

Furious Wave

Steven van der Kruit, 1945 2010-2013 | olieverf op geprepareerd papier | 200 x 300 cm (incl. lijst) | Collectie kunstenaar

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

ik zelf ook mijn dingen gehaald toen ik wat ouder werd en ik ging lezen en in Delft woonde. Je had hier aan de TU Mijnbouw zitten, Aardwetenschap heet dat tegenwoordig. Ik ben gek op die hele aarde, dus kwam ik daar regelmatig. Ik kreeg kaarten, echografische kaarten. Ook van het KNMI heb ik platen gekregen. Verder had je hier toen nog ESTEC, weer een heel andere factor in Delft. Ook daarvan kreeg ik prachtige platen thuisgestuurd. Zo kreeg ik de prachtigste inspiratiematerialen die ik nog steeds kan gebruiken. Zo heeft Rob Scholte zijn verhaal en zo heb ik mijn verhaal over leven en dood.

Dat, en alles wat daartussen zit, is nog steeds het allerbelangrijkste waarmee ik bezig ben in mijn werk als beeldend kunstenaar.

Wat is voor jou de betekenis van kunst voor de maatschappij?

De maatschappij zegt mij niets. Dat is een kwantitatieve uitdrukking voor iets wat me weinig zegt. Het kwalitatieve is de inhoud van mijn werk. In plaats van de maatschappij ken ik wel de wereld. En het publiek. Dat zijn gewoon mensen die geïnteresseerd zijn in mijn werk en van wie ik hoop dat ze mijn werk kunnen waarderen. Dat ze beseffen dat het leven zo ontzettend interessant kan zijn, ondanks alle ellende om je heen zodat je vaak niet weet waar je het zoeken moet. Maar het begrip maatschappij zegt me niets. Natuurlijk ben ik bewust van historie. Ik weet dat je door kunsthistorici geplaatst wordt in je vakgebied. Daarbij is het vaak zo dat het hele verhaal na honderd jaar helemaal niet meer bestaat of erg is afgevlakt. Zo hebben we na de oorlog een paar grote stromingen gehad, zoals in Nederland de Cobra-beweging. Dat was het helemaal. De figuratieve kunst mocht niet meer bestaan, als het ware. In eerste instantie heeft Sandberg er hard aan gewerkt om dat naar voren te brengen. Later is dat weer erg veranderd, ook in het hele cultuurgebied in Nederland. Je kon dat goed merken toen Rudi Fuchs kwam. Die zette een schilderij van Karel Appel neer met een grote Mingvaas van tweeduizend jaar of zelfs ouder ernaast om dat hele cultuurgebied te overbruggen. Met goeie belichting en verder alles goed in orde zeg je dan: ´Ja, die twee dingen gaan precies over hetzelfde.’

Daar gaat het om, dat probeer je te uiten. Daaraan probeer je te werken. Maar het begrip maatschappij zegt me echt helemaal niets. Daar wil ik het eigenlijk niet over hebben. Dat schaadt mijn inhoud. Ik weet dat de maatschappij bestaat, dat er auto’s zijn en

verkeersborden en allerlei regels waaraan je je moet houden. Daar probeer ik me enigszins in te voegen zodat je niet teveel gekke dingen doet en teveel butsen oploopt in je leven. Maar voor de rest is het schilderen de puist die open knalt en waarin je werkt. Daar gaat het om en de rest is bijzaak, voor mij.

Door wie of wat ben je beïnvloed?

Eerder had ik het erover dat de natuur grote indruk op me maakte toen ik begon. Dat is nog steeds zo.

Het raadsel van de natuur maar ook de bewondering van de natuur is voor mij nog steeds van groot belang. Wil je het kunsthistorisch bekijken dan ligt het heel anders. Ik heb mijn favorieten en ben wat dat betreft een omnivoor. Ik ga van Anton Pieck tot Piet Mondriaan en van Mondriaan tot structuralisten.

En pure realistische kunst vind ik fantastisch. Alles wat ik zie pept mij op. Ik ben gek op elke expositie waarvan ik denk: ‘Daar zit een geestkracht achter.’

Daaruit weet ik altijd wel weer de dingen te halen om mee door te gaan. Behalve door de natuur en andere kunstenaars wordt mijn inspiratie ook gevoed door filosofische denkers – van Plato tot Peter Sloterdijk – die ieder op hun eigen manier de essentie van het leven proberen te doorgronden.

Op latere leeftijd ben ik erg geïnspireerd door het werk van instituten zoals het KNMI en de ESTEC en daardoor de ruimtevaart. Wat er nog bij komt is de moderne kunst van vandaag de dag, al relativeer ik dat veel meer dan vroeger. Toen was dat het voor mij zo van: ‘Ik hoor erbij en ik moet erbij.’ Nu zit ik veel meer met een Hiëronymus Bosch of met een Breughel waarin alle mensen zo klein zijn weggezet en zo worden overtroefd door een bijzondere wereld eromheen. De verwondering van mensen dat ze op deze aarde rondlopen en over wat ze allemaal meemaken in groepsverband en ook individueel.

Daarin kan ik me veel meer vinden en daarom trekken die kunstenaars me eigenlijk meer aan dan de hedendaagse kunstenaars. Ik ben altijd sterk geïnteresseerd in schilderkunst. Dat is voor mij een optie maar ook een daadwerkelijke kracht. Eigenlijk net zoals Rudi Fuchs die, toen hij directeur van verschillende musea was, probeerde de schilderkunst weer een plek te geven. Zodat het handschrift, dat door de computer eigenlijk volledig is afgeschaft, weer terugkomt. Daarin vind ik mij nog steeds het beste. Daarin kan ik mijn illusies kwijt, kan ik mijn filosofie kwijt. Ik hoop dat de mensen daarin mij ook kunnen vinden. Daar ben je dan blij mee.

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

Biografie Steven van der Kruit 1945 Geboren in Voorburg 1961-1965 Koninklijke Academie van de Beeldende

Kunsten, Den Haag. Docenten o.m: Joost Baljeu, Willem Minderman en Co Westerik.

1970-1972 Commissielid ‘BBK ’69’ - Amsterdam 1972-1975 Commissielid Culturele Raad Zuid Holland 1972 - nu Werkend lid Haagsche Kunstkring 1979 - nu Docent beeldende kunsten

Bevoegdheid Ministerie van WVC 1984 - nu Restaurateur schilderijen 1985 - nu Eigenaar T&S Academie: atelier voor beeldende kunsten; teken- aquarel en schildercursussen;

workshops; teambuilding en lezingen Tentoonstellingen en opdrachten Schildert en tekent figuratief. ‘De mens en zijn zelfgemaakte omgeving’.

Solo 1968 Calvé, Delft 1968 Stadsdoelen, Delft 1969 Galerie de Bruinvis, Delft 1969 Ministerie van Onderwijs, Den Haag Groep 1965 Boerhaavezaal, Leiden

Werkt met grote assemblages in primaire kleuren.

‘Visie op stadsstructuren vanuit de lucht’. solo 1969 1969 1969 1971 Groep 1969 1973 Opdracht 1971

Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft Galerie CCC, Vlaardingen Stadsdoelen, Delft Besiendershuis, Nijmegen

Groep 1973

Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft De Volle Maan, Delft. Steven van der Kruit en Henk Bouwer

Werkt met structuurtekeningen in kleurlijnen. De tekening wordt in stukken gesneden, zodat de tekening anders dan voorheen kan worden gevormd.

Solo 1974 Groep 1979

Stedelijk Museum, Schiedam - Konfrontatie 16 I.B.M., Zoetermeer

Werkt met 0.5 x 0,2 dunne latjes, die geschilderd worden in transparante kleuren en naast elkaar gelegd worden waardoor een schilderij ontstaat, die ondanks de verstoring ‘n eenheid vormt.

Solo 1980 1980 1981 1982 Groep 1980

Rijnmondraad, Rotterdam Galerie Mathilde, Amsterdam Galerie Ornis/Albert Vogel, Den Haag Galerie Ornis/Albert Vogel, Den Haag Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft De Volle Maan, Delft. Steven van der Kruit en Fredy Wolf

Ommekeer in het werk. Ruimteprojecties.

‘De mathematische werkelijkheid maakt plaats voor kosmische structuren’.

Solo 1983 Galerie Ornis/Caroline Rehorst, Den Haag 1983

Raad van Staten, Den Haag Gallerie de Bruinvis, Delft 1984

Galerie Ornis, Den Haag TH Bouwkunde, Delft 1985 Gemeente Museum Harderwijk 1985

Galerie Kasteel Hoensbroek Architectenbureau Margry, Jacobs, Tuns en Horsting 1986 Provinciehuis Zuid-Holland, Den Haag 1986

Kunstuitleen, Delft Werkt met dunne latjes en primaire kleuren. ‘Gestructureerde 1986

Galerie Heineken, Amsterdam mathematiek’.

1986 Museum De Burcht, Leiden 1987

Galerie Aken, Duitsland Solo 1989

Galerie Markant, Delft 1971 Ministerie van Onderwijs, Den Haag Groep Groep 1984 Nieuwe Kerk, Amsterdam 1970 Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1985

Kunstuitleen, Delft 1970-1986 Permanente tentoonstelling Stedelijk 1985 Haagsche Kunstkring, Den Haag Museum Het Prinsenhof, Delft 1986

Pulchri Studio, Den Haag 1971 Gemeente Museum Maassluis 1986

Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1971 Galerie Design, Amsterdam 1986

Het Pesthuis, Leiden 1971 Galerie, Hulsberg 1987

Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1972 Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1987 Kunstuitleen, Delft 1989

Vrije Academie, Delft Werkt met structuurtekeningen. Witte panelen worden eerst 1989

Haagsche Kunstkring, Den Haag gestempeld met Oost-Indische inkt en daarna ingetekend met Opdracht reduspen.

1987 Trapportaal, de 3 Ackers Delft, in opdracht van de Gemeente Delft Solo 1973 Haagsche Kunstkring, Den Haag Ommekeer in werk. Aardeprojecties. Kosmische structuren 1973 De Volle Maan, Delft worden geïntegreerd in de aarde. Maakt grote reliëf schilderijen, 1973 Galerie Fagel, Amsterdam waaronder ‘Europa’, ‘Arctica’ en ‘Antarctica’.

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

Solo 1993 Groep 1991 1991 Opdracht 1990 1992 1992 1993 1994

Provinciehuis Zuid-Holland, Den Haag Haagsche Kunstkring, Den Haag Galerie Inkt, Den Haag Spiraalstructuur in reliëf, cirkel diameter 3.00 meter, in opdracht van Vestia Ovaalpaneel, diameter 2.10 meter, in opdracht van Revalidatie centrum Delft Reliëfpaneel, olieverf, 0,40 x 1.90 meter, in opdracht van Kunstuitleen, Delft Paneel in olieverf, 0,40 x 1.95 meter, in opdracht van particulier Twee panelen, 0,60 x 1.50 meter.

Ontmoetingscentrum Voorhofdreef. In opdracht van de Gemeente Delft

1993-1998: Zes frescoschilderijen. Hemel en aardeprojecties Panorama 2000, totale oppervlakte: 60 m2. Gerealiseerd op eigen atelier, Delft. Exposities met begeleidende lezingen.

Vanaf 2000 tot heden: verder ontwikkeling in grote frescoschilderijen, waarin de kosmos, de aarde en de mens in relatie staan.

Solo 1997 1998 2000 2004 2009 2013 Groep 1994 1996 1998 1999 2003

Tentoonstelling op eigen atelier Panorama 2000 Galerie VJ 22, Delft Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft. Het Millennium Project: 2000 tekens in de tijd Galerie Abswoude, Delft Kunstcentrum DOK Delft. Between life and death’ Museum Het Prinsenhof, Delft. Delftse Meesters van nu. Het Prinsenhof inspireert: Steven van der Kruit, Kunstuitleen, Delft Galerie de Sigarenfabriek, De Delftse Salon, Delft Galerie de Sigarenfabriek, De Delftse Salon, Delft Kunstuitleen, Delft De Plek, Delft

Publicaties 1969 Hans Paalman; Assemblages Steven van der Kruit.

Galerie CCC, Vlaardingen.

1970 Gemeente Delft; Beeldende kunst uit Delft 1971 Architectenbureau Margry, Jacobs, Tuns, Horsting; ‘Planoteam’, Steven van der Kruit, Rotterdam 1973 Jan Juffermans; fijnmazig zwart-wit, Steven van der Kruit, Galerie de Volle Maan, Delft 1973 Ank Leeuw-Macar; Steven v.d. Kruit, Henk Bouwer, Galerie De Volle Maan, Delft 1973 Jan Juffermans; Steven van der Kruit en Eric de Nie, Gallerie Fagel, Amsterdam 1974 Liesbeth Brandt-Cortius; Konfrontatie 16, Stedelijk Museum, Schiedam 1980 Ank Leeuw-Macar; Steven van der Kruit, Fredy Wolf, De Volle Maan, Delft

1981 1983 1983 1985 1986 1987 1987 1989 1993 1996 1997 1997 1998 1998 2000 2003 2009 2009 2009 2011 2013

Philip Peters; Een vogel uit as herrezen, Steven van der Kruit, Galerie Ornis, Den Haag Hendrik van Leeuwen; Kosmos langs een schuine lat, Steven van der Kruit, Galerie Ornis, Den Haag Caroline Westenholz; Schepping op panelen, Steven van der Kruit, Kunstbeeld Wiel Gielkens; Steven van der Kruit, Galerie Hoensbroek Joost Kist-Nieuwenkoop; Steven van der Kruit, Provinciehuis Zuid-Holland, Den Haag Frans van der Vaart; Delftse kunstenaars, Kunstcentrum Delft Tito Cruls, Kosmische schilderijen, Steven van der Kruit, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft Frank Elkhuizen; Zweven in tijd en ruimte, Steven van der Kruit, De Vrije Academie, Delft Ed van der Zwan, Kosmische panelen, Steven van der Kruit, Provinciehuis Zuid-Holland, Den Haag T. van der Wees; Tekens in de tijd, Steven van der Kruit Hans Paalman; Panorama 2000, Steven van der Kruit, Atelier Delft Rob van der Berg; Een verhaal in zes schilderijen, Steven van der Kruit, Atelier Delft Peter Zoetmuller; Indrukwekkend scheppingsproces, Steven van der Kruit, Galerie VJ 22, Delft Eli van der Kooy; Panelen en schilderijen, Steven van der Kruit, Galerie VJ22, Delft Marcel de Wit; Steven van der Kruit en de kunst van teambuilding, Delft Magazine, Delft Sandra Spijkerman, Kosmische reflectie, De Plek, Delft Phoebe van der Kruit; Between life and death, Steven van der Kruit, Kunstcentrum DOK, Delft Landa van Vliet; Frescoschilderijen in DOK, Kunstcentrum DOK, Delft Delftse Post; De wereld volgens Steven van der Kruit, Delft L. de Köning van Capelle; Werk en uitvoering in tentoonstelling, Heino Delftse Meesters van nu. Het Prinsenhof inspireert: Steven van der Kruit, Museum Het Prinsenhof, Delft.

Eigen pubicaties 1990 Steven van der Kruit; Projectie vanuit het universum op de aarde, Delft 1997 Steven van der Kruit; 2000 tekens in de tijd, Delft 1998 Steven van der Kruit; Panorama 2000, lezing op atelier, Delft 1999 Steven van der Kruit; Het scheppingsproces, Galerie VJ22, Delft 2000 Steven van der Kruit; Verleden, heden en toekomst, lezing Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 2010 Steven van der Kruit; Delftse school, ordening en inspiratie, tekst en beeld, Kunstcentrum DOK, Delft

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

Werk van Steven van der Kruit in de collectie van Museum Het Prinsenhof

zonder titel

Steven van der Kruit, 1945 1986 Lak-olieverf op board 244 x 200 cm PDMK 785

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

Werk van Steven van der Kruit in de collectie van Museum Het Prinsenhof

K 1885

Steven van der Kruit, 1945 1985 Acrylverf, Oost-Indische inkt, karton, paneel 54 x 79 cm PDMK 225

Delftse meesters van nu Steven van der Kruit

Hanny Reneman Portret Hanny Reneman | 2011 Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 70 x 100 cm.

PDMK 1027

(Letterlijke weergave van het interview met Hanny Reneman)

Waarom ik kunstenaar geworden ben?

Ik ben het niet geworden, ik ben het eigenlijk altijd al geweest. Als klein kind, als kleutertje al tekende ik het liefst. Met takjes en blaadjes patronen leggen. Op de middelbare school had ik de hele schooltijd altijd één cijfer tien, voor tekenen. Toen ik daar vanaf kwam wilde ik dus naar de tekenacademie. Dat zagen ze thuis absoluut niet zitten. Zo met het idee van dan heb je geen toekomst en geen inkomen en: ‘Kind je hebt toch een leuke hobby en die heb je je hele leven lang’. Maar via allerlei omwegen is die leuke hobby toch mijn beroep geworden.

Waarom deze techniek, dit materiaal?

Ik gebruik vrijwel altijd acrylverf. Ook wel krijt en potlood en dat soort dingen. Dik vijfentwintig jaar terug schilderde ik met olieverf. Maar ik ben een carapatiënt en dat is mij dus door de arts ten zeerste afgeraden vanwege de zeer schadelijke oplosmiddelen die erin zitten. Het overstappen naar acryl was in het begin wel even wennen maar ik ben er nu helemaal gelukkig mee. Ja, het bevalt perfect.

Atelier Hanny Reneman | 2011

Marco Zwinkels Foto op dibond plexiglas, 70 x 100 cm PDMK 1037

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

Waarom ik voor de expositie deze twee werken heb gekozen?

Ik heb van mijzelf het schilderij Moerassig landschap met knotwilgen uitgekozen omdat het representatief is voor wat ik altijd doe. Want hoe ik ook bezig ben, ik kom altijd weer op de natuur uit. Dat is mijn grote inspiratiebron.

Voor het tweede werk heb ik uitgebreid op de site van het museum gekeken, alle werken doorgenomen en toen gekozen voor een kaart. Ik wist al van tevoren dat ik een kaart wilde hebben omdat ik helemaal gefascineerd ben door kaarten. Ik wandel graag. Door de langzame beweging zie je het meeste. Er zijn van die prachtige wandelkaarten, met alle details. En ik wilde iets uit de zeventiende eeuw. Deze kaart, Kaart en afmeting van het hof Schoonenburg, is van ietsje later, uit 1705, maar dat doet er niet toe. Ik heb deze kaart gekozen omdat er twee delen op staan. Een deel is een echte plattegrond en het andere deel een afbeelding van het huis Schoonenburg. Links staat het huis, in een soort vogelvlucht, met erachter een prachtige gestileerde tuin met boompjes. En rechts staat de plattegrond. Dat vind ik heel mooi omdat ik er van hou om te laten zien dat iets veel verschillende invalshoeken heeft. Zo van, wat is waarheid? Een foto van iets is waar, de plattegrond is waar, het verhaal over iets is waar, en het is allemaal verschillend. Het leuke van die kaart vind ik ook wel dat

Moerassig landschap met knotwilgen | 2007

Hanny Reneman acrylverf op linnen | 145 x 145 cm | PDMK 1082 Collectie Museum Het Prinsenhof, schenking kunstenaar

die voor een totaal ander doel is gemaakt dan waarvoor ik ‘m nu mooi vind. Dat vind ik grappig. Bovendien sluit de kaart perfect aan bij mijn werk.

Kaart en afmeting van het hof Schoonenburg | 1705

Anoniem | olieverf op doek | 109 x 124,5 cm | B 3-84 Collectie Museum Het Prinsenhof, bruikleen van de Stichting familie-archief Van der Goes van Naters

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

Wat voor mij de betekenis van kunst voor de maatschappij is?

Ik heb daarover nagedacht en vind dat eigenlijk niet zo’n zinvolle vraag. Voor mij is kunst heel erg verbonden aan mens zijn. Ik denk dat kunst – en daaronder versta ik natuurlijk ook muziek – datgene is wat mensen onderscheidt van dieren. Vogels fluiten wel en wij vinden dat wel muziek maar het is geen muziek want ze schreeuwen gewoon tegen elkaar van: ‘Dit is mijn territorium; oprotten!’. En spinnen maken wel een mooi web maar die maken dat niet om vorm te geven aan een omgeving maar puur als gereedschap om een prooi te vangen. Maar mensen denken na over hun omgeving, die geven er vorm aan, die maken kunst, die maken muziek. Wat ze maken is altijd een zelfportret. Het heeft te maken met de tijd waarin je leeft. Daardoor kun je iets dateren, zien of het in 1600 gemaakt is of in 2013, anno nu, hier in Delft. Je kunt dat zien aan het werk. Daarom vind ik dat kunst vanzelfsprekend is en een gezicht op de maatschappij geeft. Sommige mensen zijn kritisch en maken dan maatschappijkritische kunst. Anderen doen dat niet. Maar je bent allemaal onderdeel van die wereld. Ik ben zelf niet iemand die erg bezig is met maatschappijkritiek, tenminste niet in mijn kunst.

Wat ik wil laten zien is het onderweg zijn, de schoonheid van de natuur, het genieten …

Door wie of wat ik beïnvloed ben?

Eigenlijk door heel erg veel. Door alles wat ik meemaak en wat ik zie. En voor zover het andere kunstenaars betreft, dat zijn er zo ontzettend veel. Dat is allemaal te ruim. Maar het belangrijkste en wat steeds terug komt is de natuur, het lopen, het onderweg zijn.

Ik wandel veel. Omdat je dan een langzame, gestage beweging hebt kun je ontzettend veel zien. In de natuur raak ik altijd geboeid door de cyclus van ontstaan, groei en verval. Zo is een thema dat steeds terugkomt een vaas met uitgebloeide bloemen, tulpen die nog doorgroeien, met blaadjes die eraf vallen. Of zoals het schilderij wat ik heb uitgekozen, zo’n zompig, drassig,

moerassig land. Toch ook een beetje verval, niet echt een gezellige plek.

Over verval in de natuur gesproken, laatst heb ik een aantal schilderijen over dementeren gemaakt.

Dat komt nogal vaak voor, de laatste tijd ook in mijn omgeving. Het is een serie geworden. Op het eerste schilderij staat een persoon, een vrouw in dit geval.

Al haar herinneringen, die ik heb weergegeven als mooie bloemetjes, zijn er nog en hebben ook verbindingen naar haar hersens, naar haar geheugen.

Zij heeft het allemaal nog min of meer op een rijtje.

Ze heeft er nog enigszins controle over. Op het volgende schilderij zien we een volgend stadium.

Haar hoofd is van binnen vrijwel leeg geworden.

Alle gedachten en herinneringen zijn er nog wel maar het heeft allemaal geen verband meer met elkaar.

Zij heeft er niet echt meer greep op, ze is eigenlijk al behoorlijk de weg kwijt. Op het derde schilderij hetzelfde verhaal, maar nu is ze helemaal weg.

Er lopen lijnen doorheen. Tussen het ene segment van haarzelf en het andere is geen contact meer.

De hele persoonlijkheid is weg. Al haar herinneringen verflodderen naar alle kanten. Als een soort extraatje heb ik er een schilderij bijgemaakt als een herinnering aan mijn oma. Mijn oma was ook dement. Zij zat niet achter de geraniums maar achter de bonbons en de taart. En daar was zij heel tevreden mee. Ze was heel dik en wist niet meer wie je was. Maar ze zat lekker te snoepen en uit het raam te kijken. Eigenlijk vond ik dat wel een mooi beeld, want ze was niet ongelukkig.

Wat ik ook nog wil vertellen is dat ik via de natuur en de paadjes en de sporen, vooral via die sporen, in slakken geïnteresseerd geraakt ben. Dat komt doordat ik slechte ogen heb. Ik ben erg bijziend. Daarom is vogels kijken niets voor mij want die zijn te snel en te ver weg. Een slak kun je fijn van dichtbij en op je gemak bekijken. Dan zie je hoe prachtig ze zijn en hoeveel je kunt leren door zorgvuldig te observeren.

Ik heb er dan ook een aantal grote schilderijen over gemaakt. Ik vind het namelijk leuk om van zoiets kleins iets groots te maken.

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

Biografie Hanny Reneman 1947 • geboren in Gouda 1968-1975 Studie Kunstgeschiedenis Rijksuniversiteit Leiden (afgestudeerd in 1975 op het onderwerp doolhoven) 1978-1980 Vrije Academie, Den Haag

1985 1986 1987

1988

Solotentoonstellingen 1980 1981 1982

1983

1984

1985

1986 1988

1989

1990 1991

1992

1994

1995 2001 2002 2003 2004 2005

2006 2007 2008 2009

2010 2013

Panorama Mesdag, Den Haag Galerie De Sluis, Leidschendam Galerie De Vonk, Bussum AMRO Bank Den Haag Galerie De Gang, Beuningen Galerie Liesbeth Lips, Delft HCAK, Den Haag Galerie Liesbeth Lips, Delft Galerie Liesbeth Lips, Amsterdam LAK, Leiden Galerie Liesbeth Lips, Amsterdam Galerie Liesbeth Lips, Amsterdam Haagse Kunstkring, Den Haag Galerie Sytsema, Den Haag Galerie Perroen, Maastricht Galerie Sytsema, Den Haag Galerie Forma Aktua, Groningen ‘Een schilderij’ HCAK, Den Haag Galerie Sytsema, Baarn Any Art, Den Haag Delftse Momenten, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft Pulchri Studio, Den Haag Op Overpad, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft De Plek, World Art Delft Galerie Bleijenberg, Amsterdam Studio Han Sterk, Enkhuizen Weleda, Zoetermeer Galerie Meij en Meij, Delft De Tuyter, Krimpen aan de IJssel p575, Amsterdam Wandelingen, Galerie Meij en Meij, Delft Hanny Reneman, TOP-Delft Van Waay en Soetekouw, Delft Meisjeshuis, Delft Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert: Hanny Reneman, Museum Het Prinsenhof, Delft

Groepstentoonstellingen 1979 1981 1983

Galerie De Sluis, Leidschendam De Volle Maan, Delft De Kruidentuin, Stedelijk Museum het Prinsenhof, Delft

1990

1991

1992

1993 1995

1996

1997 1998 1999

2000 2001

2002

2004

2005 2006

2007

In Beeld, Mercuriongebouw, Rijswijk Museum Het Catharina Gasthuis, Gouda HCAK, Den Haag. 26 Delftse Kunstenaars, Kunstuitleen / Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft Delftse Signalementen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft De Nieuwe Haagsche Salon, Pulchri Studio, Den Haag Beroep: Kunstenaar, Rijksmuseum Twente, Enschede De Driehoek van het Tekenen, Haagsche Kunstkring, Den Haag, Galerie Perroen, Maastricht, Fries Museum, Leeuwarden Aandacht geven, Ziekenhuis Bronovo 125 jaar, Den Haag De Boterhal , Hoorn Het Landschap, Pulchri Studio, Den Haag 4 x 4, Flux, Luik De Tekeningen, HCAK, Den Haag Galerie Tracé, Maastricht Galerie De Zonnebloem, Elsloo Reizen, Delft Kunst te Kijk, AVRO, VAK, Delft Uit de losse pols, Haagsche Kunstkring, Den Haag Pulchri Studio, Den Haag Kasteel Groeneveld, Baarn Galerie de Greef en de Greef, Wassenaar Tongerlohuys, Roosendaal Sidac Studio, Leiden.

Forma Aktua, Groningen Eeuwig Genegen, Galerie Beeld en Aambeeld, Enschede Roaring 2000, Pulchri Studio, Den Haag Galerie Bleijenberg, Leiderdorp Meesterlijk getekend, Pulchri Studio, Den Haag Open Atelier met werk uit begin jaren ’80 De Plek, Stadhuis Delft Pulchri Studio, Den Haag Kunst en Co(lewij), 10 jaar Wilma Colewij kunstbemiddeling, Anloo Wereldvrouwen, World Art Delft Galerie Bleijenberg, Amsterdam Meesterlijk getekend, Pulchri Studio, Den Haag Pulchri Studio, Den Haag Rembrandt, Pulchri Studio, Den Haag Water, World Art Delft Studio Han Sterk, Enkhuizen WAD AQUA, World Art Delft, Delft X-treme painting, Pulchri Studio, Den Haag Bacinol, Delft

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

2008 2009

2010

2011

2012

Voorjaarstentoonstelling, Pulchri Studio, Den Haag Kites for Kids, Atrium, Den Haag Luchtspiegeling, groepsexpo ge誰nspireerd op het gedicht Luchtspiegeling van Vasalis, World Art Center, Delft Delft, Art and Partner Cities, WAD, Delft Galerie Remmelink, Delft Het geheim van Roelofs, Galerie Artipoli, Noorden Pulchri Studio, Den Haag Kadmium, Delft Pulchri, Den Haag Attaque, Kadmium, Delft

Nieuwe Haagse Salon: Esso Nederland prijs 125 jaar Bronovo, 3e prijs

Publicaties 1983 1985

1988

1989 1990

1992

1993 1994

Prijzen 1988 1990

1991

Hanny Reneman, Galerie Liesbeth Lips, Delft In Beeld, Frank Gribling, landelijke manifestatie van hedendaagse kunst, Mercuriongebouw, Rijswijk 26 Delftse Kunstenaars, Kunstuitleen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft Delftse Signalementen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft De Nieuwe Haagse Salon, Haagsche Kunstkring , Pulchri Studio, Den Haag De lijn van een gedachte, de gedachte van een lijn, Haagsche Kunstkring, Den Haag De driehoek van het tekenen, Haagsche

1995 1996 1999

2000 2002 2010 2013

Kunstkring, Den Haag Aandacht geven, Bronovo, Den Haag Verschillende uitgangspunten, verschillende formuleringen, een tentoonstelling in de Boterhal, Hoorn: Ori Ben-Zeev, Willemien de Bruyn, Bert Haaitsma, Hanny Reneman, Otto Schouten, auteur Philip Peters, Vereniging De School, Den Haag Grafiekkalender 1991, Nicole Spaans, Grafiekwinkel Inkt, Den Haag Hanny Reneman, Ingrid van Santen, Any Art, Den Haag Euregio 4 x 4, Flux, Luik De Tekeningen, Philip Peters en Hanny Reneman, HCAK, Den Haag Muurschildering in Kinderdagverblijf het Woezelhuis, Hanny Reneman, eigen uitgave, Delft Sporen van Bestaan, dra. Ank Leeuw Marcar.

Delftse Momenten 3, Delft Reizen, uitgave ZWN-groep, Delft Delft, 750 jaar cultuurstad, A. Roskam, K. Winterink, Delft Binnenste Buiten, vijfentwintig jaar Craeyenburch, Delft Eeuwig Genegen, Galerie Beeld en Aambeeld, Enschede Op Overpad, dra. Ank Leeuw Marcar, eigen uitgave, Delft De Plek, Beeldende Kunstmanifestatie Delft Het geheim van Roelofs, Pulchri Studio, Den Haag Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert: Hanny Reneman, Museum Het Prinsenhof, Delft

www.hannyreneman.nl

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

Werk van Hanny Reneman in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Zonder titel

Zonder titel

Hanny Reneman, 1947 1993 | acrylverf op doek | 100 x 100 cm | PDMK 165

Hanny Reneman, 1947 1993 | acrylverf op doek | 180 x 200 cm | PDMK 169

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Zonder titel

Delft Kennisstad

Toetje van de eeuw

Hanny Reneman, 1947 1993 acrylverf op doek 43,5 x 43,5 cm PDMK 798

Hanny Reneman, 1947 1998 acrylverf en krijt op papier 50 x 70 cm PDMK 171

Hanny Reneman, 1947 1993 acrylverf op doek 43,5 x 43,5 cm PDMK 799

Hanny Reneman, 1947 1998 acrylverf en krijt op papier 48,5 x 64,5 cm PDMK 172

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

Hanny Reneman, 1947 1993 acrylverf op doek 43,5 x 43,5 cm PDMK 800

Hanny Reneman, 1947 1998 acrylverf op doek 72 x 92 cm PDMK 173

Werk van Hanny Reneman in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Zonder titel

Hanny Reneman, 1947 1998 acrylverf op doek 100 x 100 cm PDMK 170

Eclips

Hanny Reneman, 1947 1999 acrylverf op doek 150 x 200 cm PDMK 795

Delft

Hanny Reneman, 1947 2002 acrylverf en collage op doek 100 x 120 cm PDMK 452

Ik

Hanny Reneman, 1947 2000 acrylverf op doek 180 x 200 cm PDMK 794

Voorjaar - Achterjaar Hanny Reneman, 1947 2002 acrylverf op doek 100 x 120 cm PDMK 453

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

Werk van Hanny Reneman in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Hersenschudding

Hersenschudding

Hersenschudding

Hersenschudding

Hersenschudding

Hersenschudding

Hanny Reneman, 1947 2002 gemengde techniek op papier 65 x 50 cm PDMK 456-1

Hanny Reneman, 1947 2002 gemengde techniek op papier 65 x 50 cm | PDMK 456-4

Hanny Reneman, 1947 2002 gemengde techniek op papier 65 x 50 cm PDMK 456-2

Hanny Reneman, 1947 2002 gemengde techniek op papier 65 x 50 cm | PDMK 456-5

Hersenschudding

Hanny Reneman, 1947 2002 gemengde techniek op papier 65 x 50 cm | PDMK 456-7

Delftse meesters van nu Hanny Reneman

Hanny Reneman, 1947 2002 gemengde techniek op papier 65 x 50 cm PDMK 456-3

Hanny Reneman, 1947 2002 gemengde techniek op papier 65 x 50 cm | PDMK 456-6

Peter Peereboom (Letterlijke weergave van het interview met Peter Peereboom)

Waarom ben je kunstenaar geworden?

Portret Peter Peereboom | 2011 Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 100 x 70 cm.

PDMK 1024

Waarom deze techniek, dit materiaal?

Nu gebruik ik fotografie, computer, laptop; en vroeger potlood. Potlood gebruik ik omdat het bijna een soort handschrift is. Je kunt je ontzettend concentreren, zeker bij de herhaling van al die M-etjes die ik maakte.

Een M-etje is eigenlijk een sprongetje: je komt los van de aarde, je bent ergens en je gaat weer terug. Dat heb ik in een heel vroeg werk uit 1979 constant herhaald.

Toen zat ik eigenlijk nog in de Delftse school. Dat is voor mijn gevoel heel erg belangrijk geweest als basis, om mijn eigen vorm te vinden. Door er een pootje aan toe te voegen, verplaatste ik deze herhalingen van het M-etje naar een sculptuur. Dat was een sculptuur van vier, vijf meter hoog, van hout, van stammen. En die stammen zette ik overal in landschappen neer, vooral in Frankrijk omdat ik toen veel in Parijs zat, in mijn atelier. Met dit sculptuur ben ik voor het eerst films gaan maken.

Terwijl ik een film van dit ding in een landschap maakte, zag ik er op een gegeven ogenblik een decor voor een ballet in. En opeens zag ik er een persoontje voor komen dat voor mijn M bewoog. Wat overbleef na dat hele avontuur is die vrouw die bewoog voor die film.

Ik weet niet of ik het kunstenaar wil noemen, maar ik denk dat ik nooit anders heb gevoeld dan dat ik in ieder geval iets wilde doen met wat ik in mezelf voelde; iets maken. Het gevoel dat ik anders naar de dingen keek, was er al toen ik vrij jong was. Voor veel kunstenaars is het heel moeilijk om uit te leggen waarom ze kunstenaar zijn geworden. Dat is bijna een soort muze, die in je zit. Iets waardoor je bij jezelf opmerkt: ik kijk anders. Dat zie je al aan je tekeningetjes op de lagere school. Die maak je toch anders. Daar doe je net weer wat bij, iets extra’s. Je ziet sneller perspectief, je hebt sneller het gevoel van iets, bijvoorbeeld van een blaadje bij biologie. Of als je voor het eerst in de derde klas zit van de lagere school, weet ik nog wel, dan hebben ze het over een boom en dan teken je ook automatisch een boom. Terwijl andere kinderen alleen maar luisterden naar de juf. Dat het iets heiligs was kwam helemaal niet in me op. Het is alleen de verbeelding.

En dat gaat pas later komen. Want dan merk je dat je zelf schilderijen kunt maken. Die gaan in een lijst, maar dat is dan in eerste instantie gewoon dat schilderij in de lijst en gaat het niet om degene die het gemaakt heeft.

Dus ik denk dat ik kunstenaar wilde worden omdat ik iets wilde verbeelden. Ik wilde ‘verbeelder’ worden van dingen, mijn fantasie gebruiken. Dat vind ik de meest duidelijk manier om het uit te leggen.

Dat vond ik zo’n prachtig iets. Toen ben ik die vrouw gaan fotograferen, eigenlijk geheel academisch, de vrouw, een model. Maar ik zag het model wel door de bewegingen die ik zag in balletten en dergelijke. Ik moest dus geen foto’s van haar gaan maken, terwijl ik haar dirigeerde hoe ze zou moeten bewegen. Ze vertelde haar eigen verhaal.

En dat is ook het verhaal van mijn model, Liesbeth Odilia.

De foto’s waar zij model voor stond, zijn weer zo’n beetje geworden wat ik wil verbeelden in mijn mediasculptuur.

Daar zit data in waarvan ik eigenlijk niet begrijp wat er gezegd wordt, als een soort taal. In dat mediasculptuur, het nieuwe archief, zit alle data van alle foto’s die ik met het model heb gemaakt. Al die foto’s hebben geleid tot het maken van een film. Dat is de film, het Muze-project, waarmee ik nu door Europa reis. De film is eigenlijk geen materiaal meer dat ik kan aanraken. Ik moet het overlaten aan de computer, de vertoner, de beamer.

Het zijn pixels geworden, pixels die een verhaal vertellen.

Dat is waardoor eigenlijk alles gaat zoals het gaat. En het materiaal dat ik kies, is tijdloos materiaal. Vanaf het potlood, met de grafietpixels, tot aan de pixels van data die van iedereen zijn en overal rondzweven.

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

Gezicht op Delft vanuit het noordwesten langs de Vliet | ca. 1615

Hendrik Cornelisz. Vroom, (1566–1640). Olieverf op doek | 71 x 162 cm | inv. nr. PDS 108 II

Waarom heb je voor de expositie deze twee werken uitgekozen?

Ik heb gekozen voor: Gezicht op Delft vanuit het noordwesten langs de Vliet van Vroom, uit 1615, en voor mijn eigen Gezicht op Delft. Als kleintje woonde ik buiten de stadsmuren en Vroom is de man die ook buiten Delft ging zitten om een goed zicht te krijgen op de stad.

De stad als een amorfe vorm eigenlijk, uit de vroege Middeleeuwen daar naartoe gekomen. Ik leef nu en ik heb met mijn materialen, fotografie en herhaling, mijn Gezicht op Delft gemaakt.

Het ene heeft ook met het andere te maken omdat ik als klein jongetje Vroom zag wanneer ik met mijn vader naar Het Prinsenhof ging. Toen de gemeente mij voor een tentoonstelling in 1996 in Het Prinsenhof opdracht voor een kunstwerk gaf, dacht ik dan ook: Ik wil ook een gezicht op Delft maken, maar dan een eigen gezicht.

Ik kwam net terug uit Parijs toen ik die opdracht kreeg.

Mijn bagage was het gebruiken van de fotografie van de Muze. Dus ik dacht: ‘Nou ga ik een fotoreeks van de skyline van Delft gebruiken. En dan met de repetitie van het model, in een toren gezet, maak ik er een bouwwerk van’. Dat werd mijn Gezicht op Delft.

Wat is voor jou de betekenis van kunst voor de maatschappij?

Kunst is voor de maatschappij net zo belangrijk als dat er wolken zijn, vind ik. Kunst wordt volledig onderschat, verzakelijkt, het wordt misbruikt door de commercie, maar het wezen van kunst is natuurlijk niet te grijpen.

Ook nooit te pakken. En het ontdekt zichzelf ook elke keer weer. Kunst wordt door kunstenaars gemaakt, door mensen die iets willen verbeelden. Dat kán kunst worden en dat kan een maatschappelijke functie hebben.

Dat zie je heel veel bij decoraties, de architectuur.

Ik vind dat kunst een samenvoeging van materialen is waardoor iets ontstaat wat voor die tijd nog niet bestond. Dat is ook helemaal vrij van techniek, in die zin.

De opbouw, de elementen hebben wel de techniek in zich, maar je moet er los mee spelen om iets nieuws te ontdekken. Dat is kunst.

Kunst in de maatschappij is en zal heel belangrijk blijven, ook voor in de toekomst. Mensen zullen dat, vooral in Nederland, steeds meer gaan zien als een cultureel erfgoed waarmee ze gaan leven. Dat wil niet zeggen dat de kunst altijd gemaakt wordt door een Gezicht op Delft en een vrouw (Sandra Nelissen) Peter Peereboom, 1952 1996 gemengde techniek, acryl, foto, karton op linnen 180,5 x 200 cm PDMK 163

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

kunstenaar in een atelier. Kunst kun je op hele vreemde momenten zien ontstaan. Ik vind bijvoorbeeld alles dat er vanuit Mondriaan is ontstaan belangrijk. Ik vind hem een heel belangrijk kunstenaar, alles ineens vanuit het romantisme, het kubisme naar strakke lijnen. Een echte nuchtere Hollander, net zoals Leeghwater, met strakke lijnen indelen. Zo’n stad New York heeft dat aan hem aangegeven, hij heeft dat ergens gezien, dat kan niet anders. Daarna komt er een enorme reeks van architecten, schrijvers en van alles. Die worden daardoor geboeid. En dan ontstaat er een soort kunst, zo noem ik dat gevoel wat je aan elkaar doorgeeft.

Van Mondriaan naar Schoonhoven is niet zo’n grote stap.

Schoonhoven is ten opzichte van Mondriaan minder architectonisch terwijl hij wel meer architectonisch lijkt.

Maar zijn werk vind ik veel mooier. Zoals Schoonhoven ooit tegen mij zei: ‘Ik hou van de verpakkingen van bonbondoosjes’. Dus van het materiaal dat gerepeteerd kan worden. Ik ben ook zeker door zijn schilderijen geïnspireerd, en door de gesprekken met hem. Dat vind ik wel erg belangrijk om te zeggen. Maar ik dacht: wat hij mij vertelt moet ik eerst mijzelf eigen maken; dat zou wel eens van vorm kunnen veranderen. Daarom ben ik wél eigenlijk van de Delftse school en van hem.

Omdat ik dat repetitieve element wat je in de architectuur en in zijn bonbondoosjesverpakkingen ziet, wel heb meegenomen. Ik heb van hem geleerd hoe dat moest. Hij zei: ‘Je moet af en toe als een monnik leren.

Door te leren schrijven leer je je eigen grote hoofdletters maken’. Die hoofdletters zijn in mijn geval de foto’s geworden. Maar wel eerst die repetitie en pas daarna de foto op een eigen manier gaan gebruiken.

En dan, het antwoord op kunst in de maatschappij.

Die twee zijn zó duidelijk met elkaar verweven. Je ziet het eigenlijk in alles. Of het nou komt door design of door wat dan ook wat ons prikkelt, we voelen ons toch ermee verbonden. Zo van: ‘Hé, ik snap dat. Ik snap die citroenpers van Philip Starck. Ik snap dat gebouw.

Jeetje, wat is dat een mooi gebouw! ‘En daarmee ga je ook Picasso begrijpen, je gaat Mondriaan begrijpen, je gaat Schoonhoven begrijpen, en de oude meesters.

Dus kunst is als de wolken, boven ons.

Door wie of wat ik beïnvloed ben?

Ik ben beïnvloed door Schoonhoven, Mondriaan, kunst in het algemeen. Of door de bezieling. De dingen bezielen in het algemeen, zodat er een abstracte vorm komt. Maar mijn werkelijke inspiratie komt uit de herhaling van boeken in de boekenkast thuis. Dat vond ik als vorm altijd heel bijzonder. Ik weet nu dat dat allemaal data is dat opgeslagen is. Dat is heel belangrijk.

Wat ik ook erg belangrijk vind, zijn bomen en de natuur en zijn structuren. Ik vond het altijd heel erg wonderlijk hoe dat in elkaar zit. Dat je een hand zand neemt en die zo kan laten lopen. Maar je kan het zand ook nat maken en dan kun je er iets van vormen. Vroeger kreeg je dan van die plastic dingetjes voor op het strand.

Die laat je dan achter je en je gaat vervolgens een soort torens maken. De inspiratie komt voor mij dus uit basisvormen zoals een boekenkast en zand. In de een zit een geheugen maar dat zit ook in de ander, dat is een groot ‘oergeheugen’.

Je raakt natuurlijk door kunstenaars geïnspireerd.

Je raakt geïnteresseerd hoe zij en waar zij hun vormen vandaan hebben gehaald. Als kunstenaar heb ik heel sterk gehad dat ik mijn eigen verhaal wilde vertellen.

Je moet dan diep in jezelf zoeken. Ik kom dan toch uit bij het kijken, het schilderen naar de fotografie.

Hoe zie ik die mevrouw? Hoe maak ik die mevrouw, dat model interessant? Hoe laat ik haar een eigen leven leiden? Net zoals op het doek in Het Prinsenhof zet ik haar in een filmische herhaling zodat zij niet meer een model is, maar dat zij als fotografisch beeld een eigen beweging op een doek krijgt. Dan is zij niet meer van mij.

Dan is zij het authentieke kunstwerk geworden.

Atelier Peter Peereboom | 2011 Marco Zwinkels Foto op dibond plexiglas, 70 x 100 cm PDMK 1034

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

Biografie

Peter Peereboom 1952 • geboren in Delft 1970 - 1975 Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag 1975 - 1976 Académie Supérieur des Beaux-arts Parijs.

1979 - 1996 Inrichting van een atelier, Parijs

Werk van Peter Peereboom in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Solotentoonstellingen 1980 Museum Moderner Kunst, Aurau Zwitserland.

1981 De Volle Maan, Delft.

1983 Film decor voor het ballet Anders…Verantwoordelijk, Rotterdam/New York.

1984 Galerie Lidewij Edelkoort Parijs Decor voor ballet Jennifer Muller New York.

Centre Georges Pompidou Parijs.

1985 Galerie Lidewij Edelkoort Parijs.

1986 Textile Prints Impression Peinture Tissus Boussac Parijs.

1987 Paolo Salvador Gallery New York. Nederlands Textiel Museum Tilburg.

1990 Museum voor Moderne Kunst Delft.

Galerie Pascal Perquis Parijs Galerie Schutter Den Haag.

1991 Galerie Pascal Perquis Parijs.

1992 Galerie sur Cour Parijs.

1993 Le journal Le Monde, Le Mans, samenwerking met FNAC Photo Frankrijk.

1994 Licht. Museum Het Prinsenhof Delft.

Rétrospective, Institut Néerlandais Parijs. Stedelijk Museum Het Prinsenhof Delft.

Galerie sur Cour Parijs.

Galerie Sophie van Kleef, Steenwijkerwold.

1995 Montrouge, Salon de Montrouge.

1996 Galerie sur Cour Parijs.

Ontwerp Toon Zaal (OTZ) Delft.

1997 Galerie Arrêt sur l’image Bordeaux. L’alliance Française Rotterdam.

1999 Espace Saintonge Parijs.

2000-2003 Tentoonstellingen in het La maison des Photographes, Parijs.

2004 Structure/écriture, Rijksarchief Noord-Holland en het Foto archief Haarlem.

Galerie Gabrielle Laroche Parijs. Galerie Dautcourt Brussel.

2005 Galerie Samsone. Den Haag. Galerie Dautcourt Brussel.

Apothiki Art Gallery Paros, Griekenland 2007 Galerie Murnau, Duitsland.

Galerie Dautcourt Brussel. Espace Bonhomme Luik.

2008 Projektie op de Akropolis Athene, Griekenland.

2008 Tentoonstelling museum van Oudheden Leiden.

2009 Korte ontmoeting, Peter Peereboom, Galerie Bianca Landgraaf, Laren.

2010 Tentoonstelling en projectie Muze film bij Tempel van Aphrodite Paphos Cyprus.

2012 De 11de Muze OdiliaMedia Peter Peereboom, Museum Volkenkunde, Leiden.

2013 Delftse Meesters van nu: Peter Peereboom, Museum Het Prinsenhof, Delft.

Galerie Beeld Den Haag.

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

Groepstentoontellingen 1982 Aspecten van beweging, De Volle Maan, Delft 1989 De Inventieven, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1996 In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 2001 Schoonhoven, Peeters, Jurry, Fontana, Peereboom en Karman, De Rijk Fine Art, Den Haag 2002 Art Manifestation The Place 1 (met o.a.: Peter Peereboom, Erik Pape, Leon Perlot, Chris Dagradi,

Eveline van Bogerijen, Camiela Warringa, Erik van Katwijk, Anton de Bruin, Christina Linaris Coridou,

Fenneke van der Elst, Riëlle Beekmans, Hanny Reneman, Jan Wisse, Hans la Hey, Jaco van der Vaart), curated

by George Degenhart, The City of Delft, Delft (NL): Werk uit eigen collectie, De Rijk Fine Art, Den Haag 2004 Structuur – Schriftuur: Verkenningen van context en beleving, Spaarnestad Photo, Haarlem.

2009 De Mens, de Muze, Galerie Bianca Landgraaf, Laren.

4Delft ‘de huid van de stad’, Museum Het Prinsenhof, Delft.

2010 Galerie Beeld, Den Haag.

2011 Sculpture Gallery, Brussel.

2012 Galerie Beeld, Den Haag. Gallery Gina Feder Murnau

Publicaties 1972 Delft, 1966-1972, Leo Roos, illustrator: Peter Peereboom 1981 Peter Peereboom. Ank Leeuw-Marcar 1985 Peter Peereboom; Il Viaggio 1987 Peter Peereboom; bewegingen, Henk van Doremalen 1994 Peter Peereboom. Licht. Schilderijen, tekeningen, foto’s 1983-1993, Hélène Kelmacher

(Institut Néerlandais Parijs) en Michiel Kersten (Stedelijk Museum Het Prinsenhof Delft) 1996 In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 2002 George Degenhart, Arjen Duinker, De Plek - Beeldende Kunstmanifestatie Delft 2013 Delftse Meesters van nu: Peter Peereboom, Museum Het Prinsenhof, Delft

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

Werk van Peter Peereboom in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Compositie III

Peter Peereboom, 1952 1981 Oost-Indische inkt en pen op papier 66,5 x 52 cm PDMK 69

Compositie II

Peter Peereboom, 1952 1981 Oost-Indische inkt en pen op papier 66,5 x 52 cm PDMK 70

Twee vrouwen in polderlandschap

Peter Peereboom, 1952 1992 foto, acrylverf, houtskool, grafiet stift en papier | 150 x 180 cm | PDMK 782

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

Zonder titel

Peter Peereboom, 1952 1981 Oost-Indische inkt en penseel op papier 66,5 x 52 cm PDMK 71

Werk van Peter Peereboom in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Studie voor Gezicht op Delft en een vrouw (Sandra Nelissen) Peter Peereboom, 1952 1996 gemengde techniek, acryl, foto, karton op linnen 140 x 90 cm PDMK 164

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

Werk van Peter Peereboom in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Gezicht op Delft en een vrouw (Sandra Nelissen) Peter Peereboom, 1952 1996 gemengde techniek, acryl, foto, karton op linnen 180,5 x 200 cm PDMK 163

Delftse meesters van nu Peter Peereboom

Christina Linaris-Coridou Waarom ik kunstenaar geworden ben?

Ik denk niet dat ik kunstenaar ben geworden, ik was het al. Het is een beetje arrogant om het zo te zeggen, maar ik voel het nooit alsof ik iets ben geworden. Ik denk dat iedereen is geboren met talent en het hangt af van de momenten en de kansen die je in jouw leven krijgt of je dat talent kan ontwikkelen. Na een mislukte auditie op de toneelacademie in Athene ben ik ingeschreven bij de academie voor de decoratieve kunsten en ik heb er de lessen voor theaterdecor, kostuum en kunstgeschiedenis gevolgd. Na drie jaar was ik klaar, maar in die tijd hadden wij de dictatuur in Griekenland. Ik was in verschillende steden in het buitenland geweest en na een grote odyssee ben ik geland in Delft. Het klimaat in Nederland was in die tijd sowieso zachter voor buitenlanders. Ik ben in Den Haag naar Psychopolis, nu de Vrije Akademie, gegaan en na twee jaar naar de kunstacademie in Rotterdam. Daar ben ik afgestudeerd bij Krijn Giezen. Hij was mijn leraar. En dan begint mijn kunstenaarschap, vanaf 1976.

Portret Christina Linaris-Coridou | 2011 Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 100 x 70 cm PDMK 1021

Waarom deze techniek, dit materiaal?

Ik noem en voel mezelf conceptueel kunstenaar. Ik gebruik ontzettend veel uiteenlopende materialen. In1976 ben ik afgestudeerd met een film, een animatiefilm gekrast op het celluloid zelf, en met zeefdrukken en textiel.

Al die verschillende materialen gebruikte ik tegelijkertijd om een wiskundige definitie te visualiseren. Mijn materiaal is elke keer anders. Vaak heb ik de draad gebruikt als bindend materiaal. Bij alles wat ik doe speelt de draad een grote rol. Sinds 2000 heb ik veel keramische scherven en keramiek gebruikt in mijn werk. Niet als een keramist maar gewoon om uit te drukken wat ik heb ‘geschreven’. Woorden spelen ook een ontzettend grote rol in mijn werk. Met die woorden zet ik mijn verhaal op.

Dus ik gebruik verschillende soorten materiaal.

Wat ik lange tijd heb gedaan, is video. Ik heb met mijn man, Robert Nottrot, bijna tien jaar in de videokunst gewerkt. Wij zijn begonnen in ‘76, ‘77 en wij behoren tot de pioniers van de videokunst in Nederland, samen met Marina Abramović, Nan Hoover, Servaas, Lydia Schouten, Michal Shabtay en anderen. In die tijd hebben ontzettend veel kunstenaars, ook buitenlandse, met video gewerkt, omdat het echt hét medium voor kunstenaars was.

Ik heb dus met video gewerkt maar op hetzelfde moment met textiel. En ik heb erg goed geluisterd naar mijn leraar, Krijn Giezen, die in die tijd riep: ‘Afval is materiaal.’ Zodoende begon ik in de jaren tachtig met gevonden voorwerpen te werken. Elke dag zocht ik een klein voorwerp, soms een snoeppapiertje of een elastiekje, en dat naaide ik op doek. Ik maakte mijn ‘dagboeken’, dagdoeken noem ik dat altijd. Dat heb ik tien jaar lang doorgezet. Dus afval was ook ‘mijn’ materiaal.

Waarom ik voor de expositie deze twee werken heb gekozen?

Uit de museumcollectie heb ik een schilderij van Hendrick Cornelisz. van Vliet gekozen. Het is een portret dat hij in 1640 heeft gemaakt van het gezin van Michiel van der Dussen. Over hoe ik in aanraking kwam met de Delftse families Van der Dussen gaat het volgende verhaal: In mijn werk speelt ook het toeval een grote rol. In 2005 deelde ik een werkruimte met mijn vriendin Jenneken Berends. Op de vloer hadden wij een grote kaart van Nederland. Toen mijn zuster uit Griekenland bij ons op het atelier op bezoek was rolde zij een munt, een euro, over de vloer, op de kaart, en zei: ‘Dat is voor

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Portret van de familie Van der Dussen | 25-05-1640

Bord A Found Earth | 2006

Hendrick Cornelisz. van Vliet (1611/12-1675) Olieverf op doek | 159 x 210 cm | PDS 231

Christina Linaris-Coridou, 1948 aardewerk | Ø 41 cm | handgeschilderd met gebruik van transfers in Delfts blauw, geglazuurd

jullie geluk’. De munt bleef precies op het dorp Dussen liggen. Mijn vriendin en ik besloten er heen te gaan.

Wij wisten helemaal niet wat, waar en hoe. Dussen ligt in Noord-Brabant, wij waren daar en zagen er een kasteel.

We dachten dat het kasteel dicht was. Dat bleek niet zo te zijn, het was wel open. Er was een mevrouw en wij vertelden haar het verhaal over de munt. Zij was enthousiast en toen wij vertelden dat wij uit Delft kwamen zei ze: ‘O, ik weet waarom jullie hier zijn, omdat het kasteel ooit bezit van de familie Van der Dussen was.

En van diezelfde familie,’ zegt die mevrouw ‘waren al die burgemeesters in Delft.’ De volgende dag gingen wij naar Museum Het Prinsenhof om het grote schilderij

van Michiel van der Dussen met zijn vrouw en vijf kinderen te bekijken. Wij waren erg geëmotioneerd, ik weet niet waarom, maar het raakte ons. Twee kinderen van meneer Van der Dussen hadden ook nog dezelfde namen als de twee kinderen van mijn vriendin.

Wij waren echt ontzettend blij. De volgende dag ging ik naar de Porceleyne Fles. Ik moest hier iets mee doen.

Als een kind pakte ik een grote schaal en begon een beetje te krassen en na te denken over de familie Van der Dussen. Zo ontstond de grote schaal in Delfts blauw met tekeningen en transfers. Ik gebruikte de schaal eigenlijk als schetspapier. Dat is het verhaal en daarom heb ik die schaal gemaakt.

Portret Dirk van der Dussen | 1596

Rouwbord familie Van der Dussen

Anoniem | Olieverf op paneel, 70,5 x 70,5 cm in ruitvorm PDS 175b | Rechterdeel is het wapen Van der Dussen

Anoniem Olieverf op paneel, 122 x 72 cm PDS 274 Tekst op de achterzijde: ‘D’ heeren mr. Dirck van der Dussen, outburger-meester tot Delft, geboren in ‘t jaer 1591 en overleden den 19en maart 1658’. Het gaat om Dirk Jacobszoon van der Dussen, telg van het bekende Delftse regentengeslacht.

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Wat voor mij de betekenis van kunst voor de maatschappij is?

Ja, er zijn veel boeken over dit thema geschreven. Ik denk dat kunst altijd ontzettend belangrijk is geweest; dat kan niet anders. Hoe individualistisch het werk van een kunstenaar ook kan zijn, het weerspiegelt de geest, het verlangen van de samenleving. Kunst is dus ontzettend belangrijk. We kunnen niet zonder. En dat is altijd zo geweest. Ik noem een voorbeeld in Griekenland, in Epidaurus, waar de tempel van de god Asklepios is gebouwd. Asklepios was de god van de gezondheid en de genezing. Naast die tempel is een grote ruimte voor zieke mensen. En naast dat ziekenhuis is een groot theater, het beroemde theater van Epidaurus dat vierhonderd jaar voor Christus is gebouwd. Waarom?

Opdat de mensen die in het ziekenhuis gingen genezen ook hun ziel konden reinigen in het theater. De catharsis.

Dat was belangrijk. Natuurlijk, theater is ook kunst.

Kunst biedt ons dus troost. Kunst is helend en dus erg belangrijk voor de maatschappij.

Zelf heb ik, ik denk in 2004, hier in Delft als artistiek leider deelgenomen aan het project De Jurk van Delft, dat werd gesteund door de gemeente. Honderdvijftig vrouwen hebben aan die enorme jurk meegewerkt.

Ze hebben hun wensen, hun verlangens, hun dromen erop geborduurd. Het was ontzettend leerzaam, voor mij als kunstenaar maar, wat ik hoorde, ook voor al die vrouwen. Kunst heeft dus ook de functie van troost.

Kunst is troost.

Door wie of wat ik beïnvloed ben?

Ten eerste word je beïnvloed door je omgeving. Toen ik in Griekenland was ben ik natuurlijk ontzettend beïnvloed door mijn omgeving daar. Ik ben geboren in een buitenwijk van Athene, een wijk waar vroeger heel veel textielbedrijven waren. De straten waren vol met draad, garen, textiel. Dat was mijn wereld. Toen ik daar op de academie was ben ik sterk beïnvloed en geïnspireerd door mijn lerares, de kunstgeschiedenislerares en dichteres Eleni Vakalo. Zij was een erg belangrijke inspiratiebron voor mij. Door haar gedichten leerde ik denken, kan ik wel zeggen. Toen ik in Nederland naar de academie in Rotterdam ging had mijn leraar Krijn Giezen grote invloed op mijn werk. Hij was het die zei: ‘Afval is materiaal.’ Maar hij leerde mij naar de natuur en de mensen kijken. Hij leerde mij ook de transformatie van de kunst, hoe jij van object A object B kan maken.

Kijken, kijken met het derde oog, met jouw zintuigen.

Met jouw intuïtie creëren. Dat waren mijn grote inspiratiebronnen. En mijn lerares, mevrouw Vakalo, vertelde mij altijd: ‘Als jij een stoel een boot noemt, laat die dan ook varen.’ Wat je ook doet, het moet een ziel hebben.’ Dus dat is wat ik altijd probeer te doen. In de kleine dingetjes, wat ik ook maak, kijken en zien of dat object een ziel heeft. En je voelt het, als het niet goed is, heeft het geen ziel.

Atelier Christina Linaris-Coridou | 2011 Marco Zwinkels Foto op dibond, plexiglas, 70 x 100 cm | PDMK 1031

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Biografie Christina Linaris-Coridou 1948 • geboren in Athene 1966-1969 Kunst Academie Vakalo, Athene 1971-1973 Schilderen, tekenen en grafiek, Vrije Academie, Den Haag 1974-1976 Academie van Beeldende Kunsten, Rotterdam.

2000 Aanvang keramische objecten met steun van Gemeente Delft en de Koninklijke Porceleyne Fles 2003 Genomineerd voor Waarderingsprijs ‘Verbreding in de kunst’ voor Delftse kunstenaars Solotentoonstellingen 1984 Galerie Time Based Arts, Amsterdam, video- en filminstallatie 1985 Technische Hogeschool, Delft, filminstallatie: Tentoonstelling in Griekse Huis, Utrecht, textiel, zeefdrukken, gevonden objecten 1986 Passa Tempo, Galerie De Lachende Koe, Rotterdam, textiel en video-installatie 1987 Amro Bank, Rotterdam, textiel, collages en video’s: Tentoonstellingsruimte Vrouwenhuis, Delft, gevonden objecten 1990 Universiteit in Novi Sad, Novi Sad, video-retrospectief: Tentoonstellingsruimte Kraaijvanger Architekten, Rotterdam, gemengde technieken 1993 7x7, het vierkant van Venus, Galerie i alli poli, Tessaloniki, installatie/gemengde technieken 1994 Gedichten van Sappho, Regentenkamer, Den Haag, installatie/video/gemengde technieken 1995 Galerie Suzanne Biederberg, Amsterdam, installatie/gemengde technieken 1998 Embracing all possibilities, Galerie Suzanne Biederberg, Amsterdam, objecten 1999 De dingen die voorbijgaan, Abtswoude cultureel centrum, Delft, objecten: Graven en bewaren, museum De koperen knop, Hardinxveld-Giessendam: De maat van tijd, museum Swaensteijn, Voorburg, objecten, installatie 2003 Te Borde Brengen: Objecten van Christina Linaris-Coridou, Museum Lambert van Meerten, Delft: Relatie met scherven, Archeologisch museum, Haarlem, keramiek 2005 Christina Linaris-Coridou: Sluiers?, Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam 2006 Unlimited, Kunstcentrum Delft, installaties met gedichten 2007 Christina Linaris-Coridou, SBK Amsterdam 2008 Woorden van Vincent, DOK Kunst Delft, installatie en keramiek 2012 Apospasmata, De Heerlijkheid, Appeltern 2013 Delftse Meesters van nu : Het Prinsenhof inspireert: Christina Linaris-Coridou, Museum Het Prinsenhof, Delft

Groepstentoontellingen 1976 Internationaal Filmfestival, Thessaloniki, film (animatie) 1977 Film-international, Rotterdam, film (animatie) 1977-1979 Visuele Poëzie, Wageningen, Hengelo, Enschede, Uithoorn, Zaandam, Tilburg, Almelo en Emmen, zeefdruk 1978 Film-International, Rotterdam, film; Natfilm-festival, Rotterdam, film: A+ -filmfestival, Rotterdam, film 1979-1980 Werkwijzen in Textiel, Zwolle, Emmeloord, Nijverdal, Tilburg, Emmen, Nijmegen en Middelburg, textiel 1979 Technische Hogeschool, Delft, textiel, zeefdruk, video en video-installatie 1981 Griekse Maand in Amsterdam (Nieuwe Kerk): Amsterdam, textiel-installatie en video 1982 Dutch Directions, Berlijn, video: Filmfestival, Montréal, video: Unbeachtete Produktionsformen, Berlijn, textiel 1983 L’inferno di Dante, Amsterdam, foto’s, gevonden objecten, video: Hollandfestival, Athene, video: Filmfestival, Montréal, video 1984 Film-International, Rotterdam, video 1985 Project Video Art, Kopenhagen, video: Galerie Time Based Arts, Amsterdam, video Filmfestival, Montréal, video: One World Poetry, De Melkweg, Amsterdam, gedichten, videogedichten 1986 Galerie Time Based Arts, Amsterdam, video: In Beeld, Galerie Liesbeth Lips, Amsterdam, video 1987 Museum Beeldende Kunsten, Budapest, postzegelontwerp: Pan-Heleense tentoonstelling, Athene, textiel: Filmfestival, Montréal, video

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

1988

Galerie Time Based Arts, Amsterdam video-installatie: Filmfestival, Montréal, video: AVE-festival, Arnhem, video: Nederland 3, 20 jaar videokunst in Holland, Museum Het Prinsenhof, Delft: DOOS, Rotterdam, object 1989 Hellas in Holland, Allard Pierson Museum, Amsterdam: Ileana Tounta, Art Centre, Athene, textiel en video-installatie: Zuilen met een Ziel, Galerie De Vonk, Bussum, installatie: Kentro Technis, Art-centre Ileana Tounta, Athene, video-retrospektief: Rijksplanologische Dienst, ‘s-Gravenhage, textiel, collages: DOOS, Rotterdam, object: Hellas in Holland, Galerie Yvonne Scheper, Haarlem, textiel en video-installatie: 16 Hellenen, Ministerie Binnenlandse Zaken, ‘s-Gravenhage, textiel: 16 Hellenen, Streekziekenhuis Almelo, Almelo, textiel e.a. technieken 1990 Glas-fragmenten, Galerie de Vonk, Bussum: University of Novi Sad

History of Video-art festival, Athene 1991 Six Greek Artists, Galerie Inkt, Delft: Klimaat, manifestatie van 70 buitenlandse beeldend kunstenaars in 30 tentoonstellingen, Time Baded Arts, Amsterdam 1992 Art Fair, Galerie Suzanne Biederberg, Melbourne: La Caixa, video-manifestatie, Barcelona, Spanje 1993 Kunst-Rai, Galerie Van den Crommenacker, Amsterdam 1995 Galerie Suzanne Biederberg, Amsterdam 1996 In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft: Evora in Dutch Light, Museum van Evora, Portugal 1997 Nabeelden van de oude meesters - Arti et Amicitiae, Amsterdam: Kunst, techniek en vervreemding, Techniekmuseum, Delft 1998 Anafores, Galerie Suzanne Biederberg, Amsterdam, House of Cyprus, Athene 2001 Christine Linaris, Ankie Bijlsma, Lijsbeth Demmer en Edith Vroon, presentatie op Embodiment, Suzanne Biederberg Gallery, Amsterdam 2002 Art Manifestation The Place 1, Gemeente Delft, Delft 2004 A short history of dutch video art: 30 years-30 artists, AkkuH - Aktuele Kunst, Hengelo 2005 Touching, Audax Textielmuseum, Tilburg 2006 Layla & Majnun, SBK Amsterdam Zuid: Het licht op Saskia, World Art Centre, Delft: Kijk 6, Galerie De Zaal, Delft 2007 Kijk 6 uit Delft, Galerie De Zaal, Delft: Culturen verbinden. Griekse artistieke aanwezigheid in Nederland, WTC Art Gallery, Rotterdam: Contour Continuïteit, Heden en Verleden. 111 hedendaagse Nederlandse kunstenaars in drie Delftse Musea, Museum Het Prinsenhof, Delft 2011 Brandpunt Terra, Gebakken Beelden, DOK, Delft 2012-2013 Souvenir. Herinneringen als object (deel 2), Creatief Laboratorium 38CC, Delft Projecten 2004 De Jurk van Delft 2011 Klinkerroute Delft Publicaties 1985 Rijksaankopen, Rijksdienst voor Beeldende Kunst 1991 Het Klimaat, buitenlandse beeldend kunstenaars in Nederland 1996 In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog 1998 Anafores, Galerie Suzanne Biederberg, Amsterdam 2002 De Plek - Beeldende Kunstmanifestatie Delft 2003 Christina Linaris-Coridou 2004 De Jurk van Delft 2013 Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert: Cristina Linaris-Coridou www.biederberg.com

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Werk van Christina Linaris-Coridou in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Sporen van mijn huid

Gebonden Blauw

Gebonden Rood

Christina Linaris-Coridou, 1948 2001 porselein, katoen Ø 26 cm PDMK 529

Christina Linaris-Coridou, 1948 2001 porselein, katoen Ø 26 cm PDMK 530

Gebonden Geel

Sporen van mijn huid met schrift

Sfinx II

Christina Linaris-Coridou, 1948 2001 porselein Ø 25 cm PDMK 545

Christina Linaris-Coridou, 1948 2001 porselein Ø 24 cm PDMK 548

In side - out side

Scherf op mijn Bord

Christina Linaris-Coridou, 1948 2000 porselein Ø 25 cm PDMK 546

Christina Linaris-Coridou, 1948 2001 porselein, katoen Ø 26 cm PDMK 531

Sfinx I

Christina Linaris-Coridou, 1948 2001 porselein Ø 24 cm PDMK 549

Christina Linaris-Coridou, 1948 2001 porselein Ø 24 cm PDMK 555

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 25 cm PDMK 525

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Werk van Christina Linaris-Coridou in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Scherf op mijn Bord

Scherf op mijn Bord

Scherf op mijn Bord

Het Product I

Het product II

Het product III

Het product IV

Woordenboek

Woordenboek

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 25 cm PDMK 526

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 26 cm PDMK 532

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 22,5 cm PDMK 535

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 25 cm PDMK 527

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 26 cm PDMK 533

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 22 cm PDMK 536

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 25 cm PDMK 528

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 26 cm PDMK 534

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 22 cm PDMK 537

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Werk van Christina Linaris-Coridou in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Volle maan

Volle maan

Klein meisje

Bolletje wol

Orange, Blanche, Bleu

In de lijn van de verwachting

Scherf & schrift, groot

Black bord

Lambert

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 22 cm PDMK 538

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 22 cm PDMK 541

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 40 cm PDMK 544

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 22 cm PDMK 539

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 40 cm PDMK 542

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 40 cm PDMK 547

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 19 cm PDMK 540

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 40 cm PDMK 543

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, aardewerk, papier Ø 25 cm PDMK 550

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Werk van Christina Linaris-Coridou in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Tijdelijk

Tijdelijk

Berend Bo(r)dje

Soldaatje

Delft

Strooibloem

Vis & Scherf

Veertje

Bord met Borduursel

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, aardewerk, papier, garen, textiel Ø 30 cm PDMK 551

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, hennepdoek, garen, acrylverf 23 cm x 23 cm PDMK 554

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 29 cm PDMK 558

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, aardewerk, papier, garen, textiel Ø 30 cm PDMK 552

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 29 cm PDMK 556

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 29 cm PDMK 559

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, hennepdoek 23 cm x 23 cm PDMK 553

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein Ø 29 cm PDMK 557 I/V

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 aardewerk, textiel, katoen Ø 13 cm PDMK 560

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Werk van Christina Linaris-Coridou in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Bord met Versiering

Bord met Rubber

Bord met Schrift

Bord met eucalyptusblad

Bord met Postzegels

Bord met Bruidskrans

Bord met Rood Randje

Bord met Goudpapier

Gewond Bord

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, papier Ø 12 cm PDMK 561

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 aardewerk, eucalyptusblad Ø 11 cm PDMK 564

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, papier, textiel Ø 12 cm PDMK 567

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, rubber Ø 11 cm PDMK 562

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 aardewerk, eucalyptusblad Ø 12 cm PDMK 565

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, papier Ø 10,5 cm PDMK 568

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 aardewerk, papier, zaadjes Ø 13 cm PDMK 563

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 porselein, textiel Ø 12 cm PDMK 566

Christina Linaris-Coridou, 1948 2002 aardewerk, verbandgaas Ø 21 cm PDMK 569

Delftse meesters van nu Christina Linaris-Coridou

Chris Dagradi

Waarom ben ik kunstenaar Dat vind ik een heel bijzondere vraag want iedere kunstenaar heeft een andere reden.

Als je terugkijkt naar het verleden kun je ook vragen waarom de mens ooit is begonnen in de grotten te schilderen? Vanaf die tijd is er een andere samenstelling van omstandigheden.

Ik werd thuis heel erg gestimuleerd, als kind.

Mijn moeder was kunstenares, ze had op de academie gezeten. We hadden boeken, kunstboeken, er hingen schilderijen aan de muur en

Waarom deze techniek, dit materiaal?

Ik schilder al jaren. De laatste jaren werk ik vaker met mozaïek. Het door mij gekozen werk, Segmento, is een mengsel, of een samenkomst van twee technieken, schilderen en mozaïek. Schilderen, ik vind dat je er alles mee kan. Het is nooit uitgeput. Sommige mensen zeggen oh, de schilderkunst is dood. Nou, dat is niet zo.

zij was bevriend met kunstenaars. Zij stimuleerde ons te kijken door iedere keer dingen aan te wijzen. Ze zei: ‘Oh, kijk daar, moet je daar kijken, bij de wolkjes, oh, kijk naar dat huis.’ Ja, dan leer je kijken. Ze kon ook heel veel verhalen vertellen over kunstenaars, Michelangelo, Leonardo (da Vinci), Ghirlandaio, en ze wist wie de leraar was van wie. Ze had altijd grappige verhalen. Soms dacht ik dat dat over verre familie in Italië ging. Het was leuk om te ontdekken dat het echt kunstenaars waren van heel lang geleden. Er lag overal papier en verf en je kon altijd wat pakken. Als kind had ik daar veel belangstelling voor en ze heeft gezorgd dat ik op een cursus ging in het plaatselijke kunstcentrum.

Er was toen nog geen kindercursus dus zat ik tussen volwassenen, stillevens te maken. Dat was heel apart want nu heb je, bijvoorbeeld bij de VAK, specifieke kindercursussen, echt gericht op die leeftijd. Maar ik vond het allemaal prima.

Mijn vader was meer technisch, maar hij was ook bezig met kijken want hij kon alles repareren. Mijn herinnering aan mijn vader is dat hij, als er iets kapot was, het open ging maken en gewoon kijken, kijken, kijken, tot hij iets kon ontdekken en dan… handelen.

Dat is ook een soort creatieve handeling. Op een gegeven moment waren we op bezoek bij een vriendin van mijn moeder. Zij was getrouwd met John Ferrin, een bekend kunstenaar in New York. Dat huis was vol met schilderijen en doeken, overal. Zijn zoon was aan het opscheppen over zijn vader: ‘Mijn vader is een professionele kunstenaar.’ Ik dacht, nou, dat wil ik ook zijn, ooit. Dat is mij heel erg bijgebleven, het moment dat ik dacht ja, dat wil ik ook, dat vind ik ook wat. Daarna volgden er telkens cursussen en ik werd gestimuleerd op school. Ik zat op highschool en kon cursussen volgen in New York, bij de Arts Students League heette dat toen. Ik ben later naar de academie gegaan, de Cooper Union, een fantastische school.

New York bruiste van kunst in de jaren zeventig.

Dat was voor mij als een vis in het water. Heerlijk.

Misschien zeggen ze het nog een keer maar het is nooit, nooit uitgeput. Mozaïek geeft mij de kans om met verschillende materialen te werken. Steen, glas, keramiek. Ja, dat fysieke vind ik heel fijn. Het is ook fijn om toe te passen bij grotere werken, zoals in kunst in het openbaar, omdat het ook weersbestendig is.

Delftse meesters van nu Chris Dagradi

Caert Figuratief van Delft in 1678, tweede druk | 1703 Johannes de Ram (1647/48 – 1696) naar ontwerp van Jan Verkolje (1650 – 1693) Lijst: Steven de Swart, beeldsnijder, en Joris Arentsz. Van Cleef, schilder-vergulder ets, papier, linnen (drager), lijst verguld lindenhout | Pdp 1006

Segmento | 2012 Chris Dagradi gemengde techniek acrylverf op katoen, spiegel, keramiek en glas (mozaiek) 212 x 202 cm

Waarom ik voor de expositie deze twee werken heb gekozen?

vliegtuigen toen. Het was dus een prachtig soort verbeelding dat je de stad moet visualiseren van boven.

Mijn werk is meer vanuit een heel laag perspectief (kikkerperspectief), van onderaf zeg maar, alsof je op de grond staat en kijkt naar planten die groeien.

Ook in de Caert Figuratief zit een element van groei want wij weten nu dat de stad veel groter is maar toen paste het in de kaart, zeg maar. Het is een soort momentopname van een groeiende stad. Voor mij is Segmento dat ook. Het is een segment dat je zou kunnen beschouwen als een deel van een hele cirkel, dat er nog een stuk bij kan komen, nog een stuk en nog een stuk. Of, dat-ie omhoog groeit, dus een verlenging van het perspectief. Als je voor die Caert Figuratief staat, kan je ook dwalen in al die straatjes. Dat is leuk, dan herken je plekjes en steegjes en sommige gebouwen.

En andere zijn natuurlijk verdwenen. Je werpt dan als het ware een blik in een soort tijdmachine. Ook in mijn werk is het de bedoeling dat je erin dwaalt. Het is niet een vorm die een uitgesproken hoogtepunt kent.

Er zijn wel wat momenten. Maar het is de bedoeling dat je erin dwaalt. Die kleine vakjes, die stellen stenen voor, dus er zit ook een soort dubbele bodem in van wat is wel en niet geschilderd, wat is wel en niet mozaïek. De Caert Figuratief is, hoe meer ik erover lees en leer, dieper en fascinerend omdat er, geloof ik,

Het eerste werk dat ik heb gekozen is uit de collectie van Het Prinsenhof: Caert Figuratief van Johannes de Ram, uit 1678. Het is een ets met een prachtig mooie houten lijst eromheen. Het tweede werk is van mijzelf: Segmento. Het is acryl op doek, met een houten lijst met mozaïek. Glas, steen en spiegels zitten erin.

Waarom deze twee? Segmento is mijn meest recente werk en het is voor mij echt een soort ode aan Ravenna waar ik vorig jaar workshops heb gevolgd, verschillende keren op bezoek ben geweest en heel veel inspiratie heb opgedaan. Caert Figuratief is een blik in het verleden van Delft. Misschien is de eerste overeenkomst tussen de twee werken de lijst, een heel uitgesproken lijst. Ik wist al lang dat ik een bijzondere lijst wilde maken voor Segmento, maar ik wist niet precies hoe. Daar heb ik lang mee geworsteld en die Caert Figuratief heeft er toch wel een soort push aan gegeven. Zo van, zo kan het ook en zo kan je iets toevoegen dat wel wat meerwaarde geeft. Als ik erover nadenk komen er steeds meer interessante contrasten en vergelijkingen en overeenkomsten bij.

Niet alleen dat het geïnspireerd is door een plek maar ook bijvoorbeeld het perspectief. In Caert Figuratief is dat hoog (vogelvluchtperspectief). Ze hadden geen

Delftse meesters van nu Chris Dagradi

vijf of zes mensen aan werkten. Johannes de Ram was alleen de etser maar er was ook een ontwerper, een lijstenmaker, iemand die alleen de lijst heeft verguld.

En een uitgever, want het is een ets. Ook in de lijst zelf is er heel veel symboliek. Dat is allemaal na te lezen.

Ieder onderdeel heeft een symbolische betekenis.

Toen dacht ik ja, wat is de symboliek in mijn lijst?

Ik gebruik twee soorten groen glas van de bodem van een wijnfles. Nou, wijn, Italië weer. Dus het is voor mij ook een beetje geheime symboliek. Als je dat glas gewoon op een platte ondergrond legt is het niet zo doorschijnend. Niet zo doorschijnend als wanneer je het tegen een raam zou zetten. Daarom zitten er spiegels in. Dat zie je niet op het eerste gezicht maar bij een bepaalde lichtinval kaatst het echt goed door. Bij de Caert Figuratief is dat glas natuurlijk een moderne toevoeging maar dat vergulde geeft toch een soort glans.

Wat voor mij de betekenis van kunst voor de maatschappij is?

Kunst is voor de maatschappij heel belangrijk. Het is overal. In Nederland tenminste vind ik het een hele goede plaats hebben, als je zo terugkijkt in de geschiedenis.

Die rijke geschiedenis van kunst in Nederland is voor mij als schilder heel belangrijk om te kunnen werken, teruggetrokken in mijn atelier. Heel intiem, gewoon, zonder afleiding. En voor wat er dan tot stand komt is het belangrijk dat het gezien wordt. Dus je hebt een soort privébezigheid en je hebt de openbare kunst die ik best wel goed vertegenwoordigd vind in Nederland.

Voor mensen op straat, overal in de verschillende wijken is er kunst te zien. Dus dat is het openbare aspect. En dan heb je nog wat ik noem kunst in wording.

Amateurs, mensen die ervan houden, lessen willen volgen en zo. Dan zijn ze echt actief bezig. Zij investeren hun tijd en geld. Het is toch een positief teken dat kunst gewaardeerd wordt doordat je het zelf wilt doen. Niet alleen kijken, maar doen. Wat heeft de maatschappij daaraan? Ja, het is net als bij sport, je krijgt er iets voor terug. Je voelt je lichamelijk beter en misschien voel je hoe met mensen om te gaan. Zo krijg je bij kunst, als je er tijd in steekt, een ander soort verrijking.

Een besef hoe je kijkt en hoe je de wereld om je heen ziet. Als individuele mensen zich beter voelen en hun gevoel kunnen communiceren heeft dat effect op degenen om hen heen. Misschien is het niet zo direct zichtbaar als een nieuw beleid voor betere behuizing of zo, maar ja, alles begint bij het individu. Erkenning en waardering van de maatschappij volgt altijd later.

Of juist andersom, wat nu bekend of gewaardeerd wordt, wordt dit misschien in de toekomst niet.

Door wie of wat ik beïnvloed ben?

Er is zoveel op te noemen. Als ik weer terugdenk aan mijn schoolperiode dan had ik een lerares die was getrouwd met een kunstenaar in New York. Ze nam ons mee naar zijn atelier, waar ze ons, onder andere, films liet zien. Eén van die films was van Hans Namuth, over Jackson Pollock. In die film zie je hem aan het werk en je ziet hem op glas werken. Je ziet de kamer van onder, zo zie je ook Jackson Pollock, stenen en verf.

Dat was zo van wauw, wat is dit nou? Op een gegeven moment, hij is dan al een tijdlang bezig, zegt-ie: ‘Ik ben het contact met het werk verloren.’ En hij veegt het weg. Hij begint opnieuw. En hij zegt: ‘Ja, het is zo organisch, contact met een werk.’ Dat is me zeker bijgebleven, ook al ziet mijn werk er anders uit, dat idee dat je contact met je werk moet hebben. Soms betekent het dat je niets kan doen, dat je geen contact hebt, dat je eerst weer moet zoeken, andere dingen doen. Een werk is zo’n verlenging van jezelf

Delftse meesters van nu Chris Dagradi

Biografie Chris Dagradi (www.dagradi.nl) 1954 geboren in Brooklyn (New York) 1974-79 The Cooper Union, New York City, U.S.A. 1978-79 Kunst Academie Rotterdam 1979-81 Ateliers 63, Haarlem/Amsterdam 1997-98 Praktijkopleiding Fijn Keramiek (POF) 2000-01 Vakkennis Keramische Industrie ( VKI) 2005-nu docent Mozaïek, De VAK, Delft Solotentoonstellingen 1982 Chris Dagradi, schilderijen en tekeningen, De Volle Maan, Delft 1987 Galerie Den Haag, Den Haag: Galerie De Fiets, Delft 1990 Galerie Basket, Middelburg 1992 Delftse Momenten II. Chris Dagradi, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft: Galerie Kaai, IJmuiden 1994 Galerie Lutz, Delft 1997 Galerie Lutz, Delft: Galerie Dijkzicht, Rotterdam 2002 Expositie Delftse keramist Chris Dagradi, Nederlandse Tegelmuseum, Otterlo 2005 Chris Dagradi, Galerie Meij & Meij, Delft 2006 DOK Kunstcentrum, Delft 2009 Chris Dagradi, Galerie 59, Amsterdam 2012 Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert: Chris Dagradi, Museum Het Prinsenhof, Delft Groepstentoonstellingen 1978 City Without Walls, Newark, New Jersey, U.S.A. 1984 Galerie Den Haag, Den Haag 1985 H.C.A.K. Haags Centrum voor Actuele Kunst, Den Haag 1987 Delftse Signalementen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft: H.C.A.K. Haags Centrum voor Actuele Kunst, Den Haag 1988 Een Gracht Langs Kunst, Galeriedag, Delft: Nieuwe Muziek Centrum, Middelburg: Kleine Schilderijen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft: Galerie Den Haag, Den Haag 1989 Rijksaankopen 1988, Rijksmuseum Twente, Enschede: Galerie Den Haag, Den Haag 1990 Galerie Den Haag, Den Haag 1991 Artotheek, Vlaardingen 1993 Galerie Phoebus, Rotterdam: Galerie Lutz, Delft: Galerie Maurits van der Laar, Den Haag: Galerie Den Haag 1995 Galerie Art Fundum, Enschede: Manifestatie Reizen, 26 kunstenaars op 20 locaties, Delft: Art and Image, Grote Kerk, Den Haag: Herinnering, Galerie Lutz, Delft 1996 In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1999 Keramiektentoontstelling: Een nieuwe Eeuw, Galerie De Sigarenfabriek Keramiek Millenium Delft 2000 Galerie Phoebus, Rotterdam 2002 Art Manifestation The Place 1 (met o.a.: Peter Peereboom, Erik Pape, Leon Perlot, Chris Dagradi, Eveline van Bogerijen, Camiela Warringa, Erik van Katwijk, Anton de Bruin, Christina Linaris Coridou, Fenneke van der Elst, Riëlle Beekmans, Hanny Reneman, Jan Wisse, Hans la Hey, Jaco van der Vaart), curated by George Degenhart, The City of Delft, Delft (NL) (catalogue) 2003 Galerie D.V.O, Brussel, België 2004 Artotheek, Den Haag, De Zwarte Doos van Galerie Den Haag 2007 Museum Het Prinsenhof, Delft, Contour. Continuïteit. Heden en Verleden met 111 Hedendaagse Nederlandse kunstenaars in drie Delftse musea 2008 Op uitnodiging II, Pulchri Studio, Den Haag 2009 4Delft 14 Delftse Atelierroute, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 2011 Brandpunt Terra, Gebakken Beelden, DOK, Delft Publicaties 1982 Chris Dagradi, schilderijen en tekeningen, De Volle Maan, Delft 1989 Rijksaankopen 1988, werk van hedendaagse beeldende kunstenaars, Rijksdienst Beeldende Kunst/Rijksmuseum Twenthe, Enschede 1992 Wouter Welling, Chris Dagradi: beschouwing van een binnenwereld (Delftse Momenten II), Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1996 In Gesprek met Vermeer, Hedendaagse Kunst in dialoog, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 2002 George Degenhart, Arjen Duinker, De Plek - Beeldende Kunstmanifestatie Delft 2008 13d Delftse Atelierroute, Museum Het Prinsenhof, Delft: Op uitnodiging II: Esther Tamboer, Mark de Weijer, Kees Koomen, Chris Dagradi, Sara Benhamou, Marten Schepers, Hans Ensink op Kemna, Mark van Overeem, Pulchri Studio, Den Haag 2012 Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert: Chris Dagradi, Museum Het Prinsenhof, Delft

Delftse meesters van nu Chris Dagradi

Werk van Chris Dagradi in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Blade

1983 Chris Dagradi, 1954 olieverf op doek 186 x 95,5 cm | PDMK 152

Colignystraat 101

1991 Chris Dagradi, 1954 gouache op doek, gespannen op paneel 26,5 x 30 cm | PDMK 179

Oranje Plantage

1991 Chris Dagradi, 1954 gouache op doek, gespannen op paneel 27 x 46 cm | PDMK 154

Wolk

1992 Chris Dagradi, 1954 gemengde techniek, verf op hout met glas en steen 64 x 83 x 22 cm | PDMK 153

Delftse meesters van nu Chris Dagradi

Werk van Chris Dagradi in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Lelie

1999 Chris Dagradi, 1954 keramische tegels 63,5 x 63,5 cm | PDMK 524

Reflections

Chris Dagradi, 1954 2000 gemengde techniek op doek 35 x 38 cm PDMK 523

Koningin Emmalaan Chris Dagradi, 1954 2001 gemengde techniek op doek 27 x 43 cm | PDMK 522

Gezicht op Delft

1996 Chris Dagradi, 1954 gemengde techniek, gouache op katoen, keramische borden 200 x 140 cm | PDMK 162

Delftse meesters van nu Chris Dagradi

Erik Pape Waarom ben ik kunstenaar?

Daar is een vrij eenvoudig antwoord op te geven. Toen ik een jaar of zes, zeven was kreeg ik waterpokken terwijl ik bij mijn grootouders in Den Haag logeerde.

Aangezien mijn grootvader kunstschilder was, zag ik hem bezig met verf en penselen.

Toen dacht ik: Dit is wat ik wil, later.

Dat ben ik dus ook geworden.

Waarom deze techniek, dit materiaal?

Ik gebruik hoofdzakelijk olieverf en aquarelverf.

Aquarelverf om schetsen te maken. Die maak ik ter plekke in Parijs – het onderwerp waar ik al jaren mee bezig ben. Olieverf gebruik ik omdat het een fantastisch medium is dat zowel dekkend als transparant gebruikt kan worden en waarmee je ook goed kunt mengen.

Ik kan mij dus uitstekend uitdrukken in olieverf, dit in tegenstelling tot acrylverf dat ik veel te veel plastic vind eigenlijk. Het heeft niet die kracht die olieverf heeft.

Waarom de keuze voor deze twee werken?

Ik heb het eerste werk, Place de la Concorde, gekozen omdat het een van de schilderijen is waarmee ik ben begonnen om ruimte te onderzoeken. In dit werk ontstaat er een ruimte door het neerkomen van water dat tegelijkertijd ook een vorm van snelheid weergeeft.

Het tweede schilderij, Place Stalingrad, is een vorm van kijken naar de werkelijkheid en van zoeken naar de ruimte die ontstaat wanneer een aantal fysieke gegevens vaststaan, zoals in dit geval de pilaren die een metroviaduct steunen. Die komen achter elkaar te staan en daarin kun je dus een ruimte creĂŤren zoals

Delftse meesters van nu Erik Pape

Place de la Concorde II | 1982 Erik Pape, 1942 olieverf op doek | 150 x 180 cm | PDMK 191

Place Stalingrad – Jaurès | 2012 Erik Pape, 1942 olieverf op doek | 100 x 110 cm | collectie kunstenaar

ik die zie, zoals de wereld die daar is zich aan mij voordoet. De een, Place de la Concorde, is vrij dicht op het oog, en de tweede, de Place Stalingrad, heeft meer een diepte, een perspectief, een ruimte. Dat verschil tussen die twee is wat ik wilde laten zien: hoe de ontwikkeling in de loop der jaren is gekomen.

Wat Museum Het Prinsenhof voor mij betekent?

Wat is voor mij de betekenis van kunst voor de maatschappij?

Museum Het Prinsenhof betekent voor mij veel. Ik heb daar mijn eerste museumtentoonstelling gehad, samen met Jan Rijnders. Daaruit is een tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Schiedam voortgekomen. En via het Stedelijk Museum in Schiedam ben ik weer verder in andere musea en galeries gerold. Dus het startsein was Het Prinsenhof in Delft.

De betekenis van kunst voor de maatschappij is dat kunst een andere visie op de werkelijkheid geeft. En dat je dus door kunst verschillende vormen van schoonheid kunt ervaren. Maar je kunt ook kennismaken met gedachten en uitingen van andere mensen. Dat is in hoofdzaak eigenlijk het belangrijkste wat kunst inhoudt.

Door wie of wat ben ik beïnvloed?

Nou, allereerst natuurlijk door mijn grootvader. En naderhand zijn daar de impressionisten bijgekomen. Daarna ben ik een groot bewonderaar van Mondriaan geworden.

Zowel van zijn vroeger werk als van zijn later werk. Op dit moment zou ik kunnen zeggen: ik wordt beïnvloed door alle kunst die goed is. Wat ik nu erg goed vind?

Bijvoorbeeld Luc Tuymans, dat is een Belgische schilder.

Er zijn wat Duitse schilders die ik mooi vind zoals Kiefer.

Franse schilders op dit moment niet zo; die vind ik soms nogal kitscherig. Behalve een paar Franse kunstenaars die conceptueel werken zoals Boltanski en Daniel Buren.

En dat is het.

Delftse meesters van nu Erik Pape

Biografie Erik Pape 1942 geboren in Roosendaal 1959-1965 Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag Solo tentoonstellingen 1967 Haagse Kunstkring, Den Haag 1968 Haagse Kunstkring, Den Haag; Galerie van der Vlist, Leiden 1969 Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft; Haagse Kunstkring, Den Haag 1970 Konfrontatie 4, Stedelijk Museum, Schiedam: Haagse Kunstkring, Den Haag 1971 Van Reekum Galerij, Apeldoorn; Tamboer, Hoogeveen; Aemstelle, Amstelveen 1972 Erik Pape. Grafiek, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft; Pulchri Studio, Den Haag: Galerie Bint, Dordrecht 1973 Galerie Fagel, Amsterdam 1974 Galerie Fagel, Amsterdam 1974-1975 Kunsthandel Brinkman, Amsterdam 1975 Stedelijk Museum, Schiedam: Kunstcentrum Pander, Den Haag 1976 Nouvelles Images, Den Haag: Kunsthandel Brinkman, Amsterdam 1981 Erik Pape schilderijen en aquarellen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1988 Tuileries, Haags Gemeentemuseum, Den Haag 1989 Eric Pape, Artline, Den Haag 1991 Erik Pape, schilderijen 1980 – 1990, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1998 Entre chien et loup, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2002 Erik Pape, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2010 DOK Kunstcentrum, Delft 2012 Delftse Meesters van nu; Het Prinsenhof inspireert: Erik Pape, Museum Het Prinsenhof, Delft Groepstentoonstellingen 1966 Gemeentemuseum, Den Haag 1969 Jan Rijnders, schilderijen en Erik Pape, etsen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1970 Gasten in Pulchri Studio, Den Haag 1971 Repr. Afd. Stedelijk Museum, Amsterdam: 80 jaar Haagse Kunstkring, Fodor, Amsterdam 1972 Third British Int. Print Biennale, Bradford 1973 Realisme van Nu, Hedendaagse Kunst, Utrecht: Art 4, Basel: Illusie, Stedelijk Museum, Schiedam 1973-1974 Erik Pape: Tekeningen van zeefdrukken en objecten van Joe Tilson, Galerie Fagel, Amsterdam 1975 Kunsthandel F. Kleijn, Utrecht 1982 Tien jaar De Volle Maan.....Over en sluiten?, De Volle Maan, Delft 2001 Jubileumtentoonstelling: De verzamelaar in het atelier deel 2, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag; Zomeropstelling met Clignett, Van Dessel, Gerlach, Pape en Van der Pas, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2002 Art Manifestation The Place 1 (met o.a.: Peter Peereboom, Erik Pape, Leon Perlot, Chris Dagradi, Eveline van Bogerijen, Camiela Warringa, Erik van Katwijk, Anton de Bruin, Christina Linaris Coridou, Fenneke van der Elst, RiÍlle Beekmans, Hanny Reneman, Jan Wisse, Hans la Hey, Jaco van der Vaart), curator George Degenhart, The City of Delft, Delft (NL) 2003 Geer van der Klugt, Erik Pape en Hans de Wit, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2004 Appendix # 1, De Slijperij, Geel; Erik Pape: Place Stalingrad, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2005 Christie van der Haak en Erik Pape, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2006 15-jarig jubileum Galerie Maurits van de Laar: 1st Shift, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag; Erik Pape en Ad Schouten, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag; Erik Pape, Ton Pape en Gijs Pape: Drie generaties schilderen, Galerie Arti-Shock, Rijswijk

Delftse meesters van nu Erik Pape

2007 2008 2009 2010 2011

Anuli Croon, Erik Pape en Anneke Wilbrink, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag Stan Klamer en Erik Pape, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag Erik Pape en Urs Pfannenmüller, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag Rens Krikhaar en Erik Pape, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag; Wintervuur, Spoorzicht Kunst en design, Arnhem Twenty, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag; Diederik Gerlach e.a.; Die Zeit Ist Jung, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag

Publicaties 1968 Catalogus expositie schilderijen Johannes van Hoften, grafiek Erik Pape, Haagse Kunstkring, Den Haag 1969 Catalogus expositie Erik Pape, etsen; Guus Hellegers, plastieken; Piet Franz, schilderijen, Haagse Kunstkring, Den Haag 1970 Erik Pape. Grafiek, Stedelijk Museum, Schiedam; Catalogus expositie Haje Smith, Will Leewens, schilderijen; Erik Pape, etsen, Haagse Kunstkring, Den Haag; Konfrontatie 4, Stedelijk Museum, Schiedam 1971 Erik Pape exposeert grafiek, De Tamboer, Hoogeveen 1972 Ank Leeuw-Marcar, Erik Pape. Grafiek 1973 Jan van den Abbeel: schilderijen, grafiek en plastiek; Erik Pape: nieuwe etsen, Galerie Fagel, Amsterdam; R.A. Leeuw en M.J.R. Hammacher-van den Brande, Erik Pape: Tekeningen van zeefdrukken en objecten van Joe Tilson, Galerie Fagel, Amsterdam; Jan Juffermans, Erik Pape 1974 Jan Juffermans, Nieuwe Linie 1975 Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft met de inleiding van: Rein-Arend Leeuw, Documentatie Delftse kunstenaars, Museum ‘Het Prinsenhof’, 1975-1976; Erik Pape, Pander Kunstcentrum, Den Haag 1976 Erik Pape: tekeningen, Mathoom, Den Haag 1980 Jaap Bremer, Erik Pape: schilderijen en aquarellen 1978-1979, Van Abbemuseum, Eindhoven 1981 Ank Leeuw-Marcar, Erik Pape, schilderijen en aquarellen in De Volle Maan, Delft 1982 Tien jaar De Volle Maan… over en sluiten?, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1984 Erik Pape: schilderijen, Pulchri Studio, Den Haag 1988 Matiëtte Josephus Jitta, Erik Pape, Tuileries 1991 Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft met de inleiding van Erik Pape en Daniëlle H.A.C. Lokin, Erik Pape: schilderijen, 1980-1990; Hendrik van Delft, Bassin rond Erik Pape, Galerie Anne Blanc, Parijs 1992 Erik Pape, Het Franse chanson 1957-1992 1995 Maurits van de Laar, Erik Pape en Jaap van den Ende, Erik Pape, Paris: schilderijen 1997 Erik Pape, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2002 George Degenhart, Arjen Duinker, De Plek - Beeldende Kunstmanifestatie Delft 2002 2004 Place Stalingrad: schilderijen Erik Pape, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2005 Erik Pape, Christie van der Haak, Galerie Maurits van de Laar, Den Haag 2012 Delftse Meesters van nu: Het Prinsenhof inspireert : Erik Pape, Museum Het Prinsenhof, Delft

Delftse meesters van nu Erik Pape

Werk van Erik Pape in de collectie van Museum Het Prinsenhof Schaduwbepaling 1969 Erik Pape, 1942 ets en aquatint op papier 52 x 77,7 cm PDMK 64

Meikever III 1970 Erik Pape, 1942 ets en aquatint op papier 52 x 79,5 cm PDMK 66

Lisdod 1970 Erik Pape, 1942 ets en aquatint op papier 52 x 82 cm PDMK 67

Bank 1972 Erik Pape, 1942 ets en aquatint op papier 52 x 86,5 cm PDMK 62

Huiselijk geluk 1972 Erik Pape, 1942 ets en aquatint op papier 52 x 84,5 cm PDMK 65

Keukenraam 1973 Erik Pape, 1942 kleurpotlood op meubelplaat 116 x 171 cm PDMK 816

Balkon-hek 1974 Erik Pape, 1942 kleurpotlood op meubelplaat 75,5 x 160,5 cm PDMK 819

V 1978 Erik Pape, 1942 kleurpotlood op paneel 120 x 120 cm PDMK 68

Jardin des Tuileries 1980 Erik Pape, 1942 olieverf en tempera op doek 180 x 150 cm PDMK 204

Fontaine 1981 Erik Pape, 1942 olieverf en tempera op doek 160 x 180 cm PDMK 196

Delftse meesters van nu Erik Pape

Werk van Erik Pape in de collectie van Museum Het Prinsenhof Parc St. Cloud 1981 Erik Pape, 1942 olieverf en tempera op doek 120 x 200 cm PDMK 208

Place de la Concorde II 1982 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 150 x 180 cm PDMK 191

Bassin rond 1987 Erik Pape, 1942 waterverf op papier 78 x 100 cm PDMK 146

Canal St. Martin 1987 Erik Pape, 1942 waterverf op papier 78 x 100 cm PDMK 145

Bassin rond 1987 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 50 x 350 cm PDMK 199

Quai de Valmy 1988 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 160 x 180 cm PDMK 211

Maubert 1987 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 140 x 200 cm PDMK 220

Canal St. Martin 1989 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 150 x 180 cm PDMK 200

Quai de Valmy 1989 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 120 x 140 cm PDMK 221

Delftse meesters van nu Erik Pape

Werk van Erik Pape in de collectie van Museum Het Prinsenhof Maanlicht over het Canal Grande 1989 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 120 x 140 cm PDMK 203

De Bocht 1989 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 70 x 60,5 cm PDMK 274

Schemering 1990 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 200 x 160 cm PDMK 222

Schaduwen 1991 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 200 x 150 cm PDMK 160

Zonder titel 1992 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 140 x 200 cm PDMK 796

Vergezicht uit Delft 1993 Erik Pape, 1942 olieverf op doek 180 x 190 cm PDMK 780

Delftse meesters van nu Erik Pape

Henk Molenaar Als tweede kunstenaar in de serie Delftse meesters van nu is beeldend kunstenaar Henk Molenaar. Henk houdt niet van complexiteit in de voorstelling, maar van eenvoud, die direct leidt naar de kern van het werk. Dit herkent hij in het werk van de Delftse beeldend kunstenaar Jan Schoonhoven, wiens reliëfs een grote indruk op hem maakten en voor wie hij grote bewondering heeft. Het landschap en dan met name de zee, is voor Molenaar belangrijk. Kunst is voor hem onmisbaar. Op jonge leeftijd is hij begonnen als plateelschilder bij de aardewerkfabriek De Porceleyne Fles. Nu is hij nog bijna dagelijks in zijn atelier aan het werk.

Waarom ben ik kunstenaar?

Ja, dat is dus niet zoals je normaal een beroep kiest. Ik was vier jaar en kreeg een schoolbord met gekleurde krijtjes en ik vond dat zó wonderlijk.

Als kind ben je dan helemaal perplex van de mogelijkheden die er dan zijn. Ik vond dat natuurlijk geweldig en mijn vader stimuleerde dat. Die nam me als kind veel mee naar het Mauritshuis in Den Haag.

Een oom van mij deed dat ook. Ik vond dat kunstenaarschap iets wonderlijks. Dat had iets geheimzinnigs en dat was ook iets waar je je fantasie in kon gebruiken.

Dat was dus een materie die mij het meeste aansprak, waarschijnlijk ook omdat ik toen al enigszins doof was.

Op de lagere school maakte ik van taal gewoon niks, dat hoorde ik nooit goed. Ik was altijd een beetje dromerig, teruggetrokken en ik moest altijd wel

een hele heldere uitleg hebben om de dingen te begrijpen. De onderwijzer kreeg toen iemand op bezoek die lid was van de Kunstkring in Delft. Die bekeek de tekeningen van alle kinderen. Hij haalde mij er uit en ik kreeg zomaar een acht en een negen plotseling, voor mijn tekeningen. Toen ontwaakte er eigenlijk iets bij mij.

En ja, dan word je wat ouder en dan ga je van de lagere school af. Mijn vader zegt: ‘Jij bent altijd nogal met kleur en verf bezig, ga maar naar de ambachtsschool, wordt maar huisschilder.’ Nou, dat vond ik ook leuk. Toen daar een einde aan kwam moest ik weer kiezen. Er was een onderwijzer die een werkgever voor je organiseerde, voor mij schildersbedrijf Goudappel. Maar ik zei: ‘Pa, maar ik wil eigenlijk kunstenaar worden.’ ‘O,’ zegt hij: ‘dat wordt moeilijk.’ De academie zat er nog niet in.

Hij had gehoord van iemand, wiens zoon bij de Porceleyne Fles was gaan werken, Delfts Blauw schilderen. Dat heb ik zeventien jaar gedaan. Van de Porceleyne Fles mocht ik naar de avondacademie toe. De leraren daar hadden er ’s avonds ook niet altijd zo’n zin in, dus die gingen bovenop tafel zitten en lekker praten wat het nou inhield als je kunstenaar werd. Dat boeide allemaal zo, dat was zo’n fantastische wereld. Dat je er geen moer mee verdiende en dat maar een enkeling wat bekendheid kreeg, daar dachten we gewoon niet aan.

Op de Porceleyne Fles kreeg ik een hele goeie vriend, Dick van der Niet, en die zei: ‘Kom, elk weekend gaan we buiten werken.’ Hij heeft er ook voor gezorgd dat ik lid kon worden van de Haagse Kunstkring. En in het weekend trokken we er samen op uit. En je had er Ber Mengels, die maakte prachtige tekeningen en die hielp ons over de moeilijke punten heen. Want wat deed hij? Hij knipte een penseel kort af, voep! dan de inkt in en gelijk tekenen wat je zag. Zo’n beetje als die Japanners doen. Je kijkt nauwelijks naar je papier, je kijkt naar je onderwerp. En dan krijg je een beetje dubieuze tekeningen die toch ook weer heel mooi zijn.

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Waarom deze techniek, dit materiaal?

Waarom de keuze voor deze twee werken?

Het was toch veelal tekenen wat ik deed. Als kind niet.

Toen gebruikte ik olieverf en de kleuren. Toen het echt buitenwerken werd - op de fabriek - was het altijd zwart-wit , altijd Oost-Indische inkt. Dat is een ontzettend goede inktsoort. Op de Porceleyne Fles komt de verf er, na het bakken met de glazuurlaag, blauw uit. Maar als je er zo mee schildert dan is het zwart/grijs. Ze zijn in het museum ook altijd blij met mijn Oost-Indische inkttekeningen, omdat het zo ontzettend houdbaar is. Naderhand ben ik ook gaan etsen. Dan gebruik je weer een drukinkt. Later ben ik aquarel gaan maken en daarbij gebruik je dus aquarelverf en uiteindelijk, op het atelier hier, is het weer olieverf geworden. Dat zijn toch wel steeds verschillende periodes geweest. Een ontzettende kleurenliefhebber ben ik nooit geweest.

Met potlood werk ik evenzeer. Als ik bijvoorbeeld een reisje ga maken met de bus heb ik altijd een klein schetsboekje bij me en een potlood. Dan zit ik vanuit de bus, terwijl deze rijdt, het hele landschap te tekenen.

Dat landschap verandert wel steeds, maar het blijft in principe hetzelfde. Het zijn altijd huisjes, boompjes, beestjes, stukjes water, de lucht. Het gaat enkel in een razend snelle vaart voorbij, maar ik vind dat wel een prettige uitdaging. Ik heb het ook een keer meegemaakt dat de bus, door slecht wegdek, vreselijk trilde, het is ontzettend leuk wat je dan tevoorschijn krijgt.

Het zeelandschap dat Het Prinsenhof in 1991 van mij gekocht heeft, is een duidelijke exponent van zijn tijd. Er was toen een meditatieve houding, dan blijkt dat landschap meer te doen dan je denkt. Het is bijna niet onder woorden te brengen, dan krijg je allerlei filosofische beschouwingen. Want de zee is zo onvoorstelbaar groot en je ziet iets, het grootste eigenlijk wat er te zien is … tenminste hier op de wereld. Je krijgt een eeuwigheidsgevoel. Want die zee maakt ook lawaai, dat steeds opkomen van de branding, dat rollen van die golven, en dan denk ik, dat is al gaande zo lang als de aarde bestaat. Maar ja, God heeft ingegrepen, die heeft de zee gescheiden van het land.

Volgens mij is de zee daar nog steeds mee bezig.

Dat andere schilderij gaat terug naar een periode dat ik heel erg meeging met hetgeen op dat moment in Delft gebeurde. Het was heel wonderlijk dat de Nul-groep, waar Jan Schoonhoven ook een van de oprichters van was, een soort schaduw gooide over alles wat schilderde en tekende in Delft. Het was echt verbazingwekkend hoeveel roering dat teweegbracht. Ik had zo’n ontzettende bewondering voor Jan Schoonhoven. Ik vond het zo terug gaan naar de basis van wat je voelt. Gewoon kleine hokjes, die hij invulde met papier-maché en daar een geweldig gevoel mee teweeg bracht. Hele complexe voorstellingen heb ik zelf nooit willen maken. Ik wilde altijd, ook als ik buiten werkte, een weergave van wat me boeide, zo eenvoudig mogelijk. Dat ideaal is altijd gebleven. Ik kan me af en toe, als ik zo hier rondkijk, ergeren aan werk dat ik te complex heb gemaakt. Want ik vind de rechte weg, direct naar datgene wat je bezig houdt, toch wel belangrijk.

Ode aan J. Schoonhoven Henk Molenaar, 1933 2012 olieverf op doek | 90 x 70 cm | collectie kunstenaar Noordzee Henk Molenaar, 1933 1991 olieverf op doek | 200 x 120 cm | PDMK 159

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Wat is voor mij de betekenis van kunst voor de maatschappij?

De maatschappij heeft altijd de neiging om een vorm te pakken die heel afkeurend is, die altijd materialistisch is, die altijd over macht gaat en ook zeer misdadig is.

Allemaal hele overheersende aspecten. En kunst brengt dingen in beeld die we missen. Kunstenaars bevrijden dikwijls ook. Ze laten in een beeld dingen zien die je eerder nooit zag. Bijvoorbeeld een naakt in erotische houding. Dan komt vrijheid in beeld. Weet je, kunstenaars, die bewegen zich in principe vrij.

Je wordt op een gegeven moment geconfronteerd met de schoonheid, ook met de schoonheid van de natuur. Je hebt mensen die dat nauwelijks zien. Maar dat wordt je steeds meer duidelijk gemaakt. Dat heb je met beelden, maar ook met muziek, in de literatuur, het komt in alle vormen steeds terug. Het is, denk ik, een soort heimweegevoel naar wat wij altijd op een natuurlijke wijze geweest zijn. Vroeger gingen we daarin mee. Als we wilden eten moesten we heel hard lopen achter een beest aan om ‘m te vangen. Want anders hadden we geen eten.

We pasten ons aan en waren een gedeelte van de natuur.

Dat zijn we helemaal kwijtgeraakt. Het zal ook wel mijn leeftijd zijn maar ik vind het een afschuwelijke tijd. Maar kunst, op het ogenblik is het zo dat de politiek voor een groot gedeelte vijandig is. Ze gaan je controleren, ze zeggen zit-ie wel voldoende op z’n atelier? En is het nou wel wat, wat-ie maakt, die man, of die vrouw? Ja, ze worden wat vijandig.

Door wie of wat ben ik beïnvloed?

Ik denk dat dat heel erg met het doodgewone leven te maken heeft. Het is eigenlijk niks bijzonders wat je beïnvloedt, het is gewoon het pure voelen. Je wordt beïnvloed door wat je ziet, maar bovenal door wat je voelt. Je gevoelens ten opzichte van wat er gebeurt, ten aanzien van wat er aan de hand is. Iets bedenken in een bepaalde context, daar klopt nooit ene moer van. Want een ander denkt weer op een andere manier. Eigenlijk is dat waar de mens mee worstelt. In de politiek kom je dat ontzettend vaak tegen. Mensen moeten dan met elkaar wat doen, maar ze denken allemaal anders. En voor alles valt wel wat te zeggen.

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Biografie Henk Molenaar 1933 geboren in Delft

Koninklijke Academie, Den Haag Solotentoonstellingen 2001 Laat 100 rozen bloeien, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 2002 Die Winterreise, Haagse Kunstkring, Den Haag

Verdwenen Stadsgezichten, Museum Het Prinsenhof, Delft 2005 De nieuwjaarsduik, Haagse Kunstkring, Den Haag 2006 Delft onder de loep. De stad in schilderijen en (pen)tekeningen van Henk Molenaar, Museum Het Prinsenhof, Delft: Tagore, een bron van inspiratie, Haagse Kunstkring, Den Haag Tableau 2006, Haagse Kunstkring, Den Haag 2007 Tableau 2007, Haagse Kunstkring, Den Haag 2008 Henk Molenaar: De zee, zee ….. en de zee, Galerie Meij & Meij, Delft 2012 Delftse Meesters uit de 21ste eeuw. Museum Het Prinsenhof inspireert Henk Molenaar, Museum Het Prinsenhof, Delft Jaarlijks tentoonstelling in de Oostpoort, Delft Groepstentoonstellingen/projekten 2000 Waterrijk - Haagse Kunstkring, Den Haag 2000 Moret Ernst & Young - Den Haag 2002 Perpetuum mobile - De telefooncel, Delft 2004 Winterreise Schubert - Haagse Kunstkring, Den Haag: Henk Molenaar –laag 19,

Galerie De Aanschouw, Rotterdam 2006 Oostpoort - Delft: De zee verwijt god dat hij gescheiden is van het land 2007 Dichtersfestival Tagore - Den Haag 2008 Dit is dit, locatie station Hollands Spoor, Den Haag: Nieuwe Langendijk Delft: Galerie Meij en Meij, Delft 2009 4Delft de huid van de stad, Museum Het Prinsenhof, Delft: DOK Kunstcentrum,

Delft: World Art Delft 2010 Artistieke vriendschap - Zoetermeer/Den Haag 2011 Tekenen des tijds - Haagse Kunstkring, Den Haag Jaarlijks De Haagse Kunstkring, Den Haag Publicaties 1967 Catalogus tentoonstelling werken van Meinert Volkers en Henk Molenaar,

Haagse Kunstkring, Den Haag 1970 Beeldende kunst uit Delft, Gemeente Delft 1973 Berry Holslag, Henk Molenaar, De Volle Maan, Delft: catalogus van der

tentoonstelling van werken van Henk Molenaar, Dick Loef en Jehanne van

Woerkom, Haagse Kunstkring, Den Haag 1975 Documentatie Delftse kunstenaars, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft, met

de inleiding van Rein-Arend Leeuw 1979 Catalogus van de tentoonstelling van Edward Hölzel, Kees Hauwert en Henk

Molenaar, Haagse Kunstkring, Den Haag 1993 Henk Molenaar, schilderijen en aquarellen, Gemeente Delft 1996 Wim Hazeu, Ank Leeuw-Marcar, Water, Henk Molenaar, tekeningen, aquarellen,

schilderijen, met gedichten van Berend Wineke 2001 A rose is a rose is a rose, met gedichten van Trudy van der Wees, Stedelijk

Museum Het Prinsenhof, Delft

www.galeriemeijenmeij.nl

www.haagsekunstkring.nl

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 28-8-1998 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-2

Delfshaven Henk Molenaar, 1933 1959 penseel en inkt op papier 61 x 81 cm PDMK 824

Molen te Rijswijk Henk Molenaar, 1933 1960 penseel en inkt op papier 61 x 81 cm PDMK 825

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 ca. 1955 - 1965 pen en inkt op papier 32,3 x 58,5 cm PDMK 1039

Geslaagd debuut Henk Molenaar, 1933 1980 pen en inkt op papier 35 x 35 cm PDMK 369

Noordzee Henk Molenaar, 1933 1991 olieverf op doek 200 x 120 cm PDMK 159

Sporen van de zee Henk Molenaar, 1933 1995 olieverf op doek 35 x 35 cm PDMK 367

Zee met Rembrandtgroen Henk Molenaar, 1933 1999 olieverf op doek 90 x 100 x 2 cm PDMK 368

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 23-8-1998 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-1

Number one Henk Molenaar, 1933 10-1998 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-3

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Number two Henk Molenaar, 1933 10-1998 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-4

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof Number three Henk Molenaar, 1933 1-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-5

Number four Henk Molenaar, 1933 12-3-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-6

Number five Henk Molenaar, 1933 3-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-7

Number six Henk Molenaar, 1933 17-3-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-8

Number seven Henk Molenaar, 1933 19-3-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-9

Number eight Henk Molenaar, 1933 25-3-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-10

Number nine Henk Molenaar, 1933 29-3-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-11

Number eleven Henk Molenaar, 1933 6-4-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-12

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-13

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 28-4-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-14

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-15

Spring Rose Henk Molenaar, 1933 5-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-16

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 6-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-17

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 5-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-18

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 6-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-19

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 7-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-20

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 7-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-21

Compass-card Henk Molenaar, 1933 7-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-22

Summer Rose Henk Molenaar, 1933 10-8-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-23

Rose o’day Henk Molenaar, 1933 11-8-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-24

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 14-8-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-25

Mystery of the Rose Henk Molenaar, 1933 21-8-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-26

Autumn Rose Henk Molenaar, 1933 21-9-1999 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-27

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 16-5-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-28

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof Zonder titel Henk Molenaar, 1933 20-5-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-29

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 6-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-30

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 7-6-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-31

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 25-7-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-32

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 28-6-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-33

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 28-7-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-34

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 28-7-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-35

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 28-7-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-36

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 31-7-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-37

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 4-8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-38

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-39

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-40

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-41

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-42

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-43

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-44

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-45

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-46

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 4-8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-47

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-48

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-49

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-10-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-50

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-51

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-52

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-53

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-54

Winter Rose Henk Molenaar, 1933 10-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-55

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 2-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-56

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-57

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 18-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-58

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 20-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-59

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 21-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-60

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-61

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 22-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-62

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 22-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-63

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-64

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 23-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-65

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 24-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-66

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 26-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-67

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 26-1-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-68

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 7-6-2000 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-69

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 23-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-70

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 23-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-71

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 23-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-72

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 24-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-73

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 25-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-74

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 25-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-75

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 29-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-76

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof Zonder titel Henk Molenaar, 1933 29-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-77

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 29-4-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-78

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 1-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-79

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 14-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-80

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 14-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-81

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 15-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-82

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 21-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-83

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 24-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-84

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 27-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-85

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 29-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-86

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 30-5-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-87

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 3-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-88

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 3-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-89

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 3-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-90

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 5-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-91

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 5-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-92

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 6-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-93

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 6-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-94

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 7-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-95

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 7-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-96

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-97

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 9-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-98

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 10-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-99

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 11-6-2001 pen en inkt op papier 73 x 51 cm PDMK 1000-100

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof Serie van 25 kleine schilderijen met een Delftse voorstelling PDMK 783-1-25

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 4-2004 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-1

Huisjes Henk Molenaar, 1933 2005 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-2

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 ca. 2001 2006 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-3

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 ca. 2001 2006 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-4

Nieuwe Langedijk Henk Molenaar, 1933 23-7-2003 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-5

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 4-2005 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-6

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 2004 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-7

Nieuwe Langedijk Henk Molenaar, 1933 16-2-2004 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-8

Oranjeplantage Henk Molenaar, 1933 29-4-2004 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-9

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof Zonder titel Henk Molenaar, 1933 ca. 2001 2006 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-10

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 2001 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-11

Klaeuwshofje Henk Molenaar, 1933 9-4-2004 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-12

De Schie Henk Molenaar, 1933 4-6-2004 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-13

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 ca. 2001 2006 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-14

Oranjeplantage Henk Molenaar, 1933 9-8-2004 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-15

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 25-10-2003 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-16

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 2002 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-17

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 ca. 2001 2006 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-18

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 8-2005 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-19

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Werk van Henk Molenaar in de collectie van Museum Het Prinsenhof Zonder titel Henk Molenaar, 1933 9-2005 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-20

Nieuwe Langedijk Henk Molenaar, 1933 ca. 2001 2006 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-21

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 9-11-2005 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-22

Schieoever Henk Molenaar, 1933 2005 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-23

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 2006 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-24

Zonder titel Henk Molenaar, 1933 12-2005 olieverf op doek 30,5 x 30 cm PDMK 783-25

Nieuwe Kerk Henk Molenaar, 1933 2005 olieverf op doek 180 x 199,5 cm PDMK 784

Delftse meesters van nu Henk Molenaar

Jaap van den Ende Jaap van den Ende is een Delftse beeldend kunstenaar die door Het Prinsenhof wordt gevolgd. Analyseren, regels, systematiek en ordeningen zijn een belangrijk aspect in zijn schilderijen. Het vroege werk lijkt daardoor formalistisch, maar heeft een gelaagdheid die het werk complex maakt. De complexiteit is echter nooit strijdig met harmonie.

Het huidige werk is opgebouwd uit figuratieve en abstracte delen, waarbij de abstracte delen de vormtechnische aspecten van de figuratieve benadrukken Waarom ben ik kunstenaar?

Dat komt door een levenslange fascinatie om dingen te maken. Het is begonnen in de jaren vijftig, met een oude oom die elke zondag voorbij kwam. Die man rookte Voortrekkerstabak, grote pakken. Het witte papier van de verpakking ervan werd uitgevouwen, ik werd - toen vier, vijf jaar oud - op z´n knie gezet en dan tekende hij er met een timmermanspotlood boerderijen op. Ik vond dat fantastisch! Een soort van toveren, in een tijd waarin er niet al te veel beelden waren, direct na de Tweede Wereldoorlog. Dat je die dingen zelf kon maken, dat je zelf afbeeldingen kon creëren, dingen of de wereld kon registreren, tekenen, dat vond ik fantastisch. Zolang als ik herinner ben ik in mijn vrije tijd altijd met tekenen en schilderen bezig geweest. Ik heb dat nooit gekoppeld aan het kunstenaar zijn of worden.

De voornaamste passie die ik nog steeds heb, is dingen maken, dingen die er niet zijn. De uitdaging van een idee dat zich verhoudt tot de dingen die ik in de loop van de tijd al gedaan heb en dat toch weer nieuw is en waarin je toch weer het risico loopt dat je aan de grens van je kunnen zit. Die uitdaging steeds opnieuw aangaan, dat is voor mij de aantrekkelijke kant van het kunstenaarschap.

Waarom deze techniek, dit materiaal?

De techniek die ik die ik nu gebruik is olieverf. Ik kies daarvoor omdat het een verfsoort is die langer nat blijft. Je hebt dus de mogelijkheid om in de natte verf door te schilderen waardoor de kleur genuanceerder wordt dan met acryl die sneller aandroogt en waar elke penseelstreek uiteindelijk op de andere komt te liggen. Ik vind olieverf een verf met een hele mooie kleurintensiteit, een kleur met diepte. De meeste schilderijen van de laatste serie zijn opgebouwd uit afzonderlijke doeken. Als ik zeg doeken is dat maar gedeeltelijk waar, want elk verschillend beeld is aangebracht op op paneel gelijmd linnen. Door panelen te gebruiken kan ik de grootte van de doeken heel precies vaststellen en in de loop van de tijd veranderen ze ook niet. Zo kan ik gemakkelijk een groot aantal verschillende doeken bij elkaar brengen die dan ook het formaat houden wat ik bedoeld heb, die niet reageren

op temperatuur. Bij techniek heb ik het niet alleen over de verf maar ook over de penselen. Ik schilder met een behoorlijk grote precisie. Vooral de abstractie is heel precies. De figuratie, de landschappen en stadsgezichten of bloemen, lijken, omdat ze heel sterk op foto’s lijken, preciezer dan ze feitelijk zijn. Als je dichtbij kijkt dan blijkt zo’n landschap uit allemaal kleine veegjes, toetsjes te bestaan. Om die precisie waar te kunnen maken ben ik overgegaan van varkenshaar naar de klassieke penselen van marterhaar.

Misschien nog een kleine toevoeging. Als je bij mij naar de verschillende kleuren kijkt in de abstracte delen dan zie je dat er, vaak heel onopvallend, voortdurend een verloop van licht naar donker in zit. Daarvoor heb ik dus een techniek van heel langzaam vermengen van donkerder naar licht. Daarvoor zijn marters ideaal omdat je ermee kunt schilderen zonder dat er een penseelstreek zichtbaar is.

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

Jaap heeft gekozen voor zijn schilderij Spiegeling, tuin, uitzicht, dat Museum Het Prinsenhof in 2001 heeft aangekocht en het schilderij Distels en andere bloeiende planten in een landschap, door de zeventiende-eeuwse schilder Matthias Withoos, eveneens uit de collectie van het museum.

Waarom de keuze voor deze twee werken?

De eerste reden om voor het schilderij van Matthias Withoos te kiezen is dat ik het een erg mooi schilderij vind. Ik vind de koppeling van mijn schilderij ermee interessant omdat het bij allebei gaat over een wat geconstrueerde natuurlijke omgeving. Het schilderijtje van Withoos is gelijktijdig een hele precieze studie van hoe bepaalde planten eruit zien, maar het is ook een soort van droombeeld van de natuur. Het schilderij waaraan ik het koppel is een schilderij van een tropische kas.

Zo’n kas heeft enerzijds de wetenschappelijke functie van planten uit bepaalde streken bij elkaar brengen, maar aan de andere kant wordt er naar gestreefd om er een zo mooi mogelijke omgeving van te maken.

Nou, Withoos durft de studie in een soort van droomlandschap te maken. Bij mij blijft het de soort van nuchterheid houden van een wetenschappelijke inventarisatie. Ik vond die verschillen in mentaliteit boeiend om bij elkaar te brengen.

Wat is nou het rationele aspect aan mijn schilderij dat in Museum Het Prinsenhof de combinatie maakt?

Daarin zijn meerdere figuratieve beelden aanwezig.

Als je je een plek herinnert, dan herinner je je niet één beeld. Je bent eigenlijk verschillende beelden aan het verzamelen. In zo’n schilderij breng ik van eenzelfde plek verschillende momenten in beeld. Je kijkt naar beneden, je kijkt naar planten die tegen het pad aangroeien, je kijkt op ooghoogte en je kijkt naar het dak, naar de dakconstructie van de kas. Dat is dus eigenlijk een hele simpele analyse van hoe wij waarnemen, hoe wij informatie verzamelen.

Distels en andere bloeiende planten in een landschap Matthias Withoos 1645-1703 olieverf op doek | 69 x 66,5 cm Collectie Museum Het Prinsenhof, B 1-113

Wat is voor mij de betekenis van kunst voor de maatschappij?

Alle mogelijke vormen van menselijke activiteit die gebaseerd zijn op nieuwsgierigheid naar de wereld - dat kan wetenschap zijn, filosofie, kunst - al die dingen zijn noodzakelijk, omdat die het bewustzijn van een samenleving in beweging houden. De beeldende kunst is altijd gekoppeld geweest aan een ideaal van de samenleving. Dat ideaal – al denk ik dat het ideaal zijn grootste tijd gehad heeft als richtinggevend ideaal – is de vrijheid. Het belangrijkste wat in de tweede helft van de 20ste eeuw van kunstenaars gevraagd werd is dat ze die vrijheid ook toonden in hun werk. Dat is iets wat heel sterk gewaardeerd werd. In de politiek was het ooit zo dat ook mensen die helemaal niks hadden met welke kunstvorm dan ook, wel op de bres stonden voor de vrijheid van de kunstenaar.

Dus de kunst was het uithangbordje van ons, van onze samenleving. We zijn nu in een soort van samenleving gekomen, waarin de vrijheid niet langer een stimulans voor

Spiegeling, tuin, uitzicht | 2001 Jaap van den Ende olieverf op doek, linnen | 190 x 125 cm Collectie Museum Het Prinsenhof, PDMK 450

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

de samenleving is, maar een gevaar aan het worden is.

Een groot aantal mensen kan niet met de vrijheid omgaan.

Ik denk dat een ideaal zoals verantwoordelijkheid, het inzien dat alles wat je doet ook consequenties heeft naar andere partijen toe, steeds overheersender zal moeten gaan worden, willen we de wereld een klein beetje aardig houden. Daarin kan de kunst ook een rol spelen. Als ik gemakshalve even terugga naar mijn eigen werk, dat gaat voortdurend over het tonen van relaties tussen verschillende dingen, tussen verschillende momenten. Zodra je weet dat je iets met een ander te maken hebt, dan gaat een vorm van verantwoordelijkheid ontstaan.

Dus mijn schilderijen willen eigenlijk voortdurend tonen dat niets volslagen incidenteel, op zichzelf staand is, dat het voortdurend deel uitmaakt van grotere bewegingen, van grotere processen.

Door wie of wat ben ik beïnvloed?

Ik heb erg weinig opleiding gehad. Met mijn dertiende stond ik in de fabriek, met m’n zestiende ging ik naar de avondacademie in Den Haag. Dat vond ik na twee-en-eenhalf jaar dermate vervelend worden dat ik er weggegaan ben. Toen ben ik voor mezelf gaan werken. In eerste instantie was dat niet zo’n verschrikkelijk groot succes.

Wat ik deed vond ik eigenlijk allemaal even onzinnig.

Op een bepaald moment is daar een kentering in gekomen door de ontmoeting met een Delftse collega-kunstenaar, Jan Henderikse. Die werkte in die tijd meestal in New York.

Hij kwam naar Nederland om een tentoonstelling te maken in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Jan maakte in een ruimte onder mijn atelier een reeks centenreliëfs.

Dat ging op een hele vrolijke manier. Hij had een paar

assistenten zitten, aan het begin van de dag werd er een krat bier naar binnen gedragen en als het bier op was dan waren een aantal dingen af. Bij God, zo kan het dus ook.

Maar, ik zit zo niet in elkaar, dus dat was niet de echte invloed. Wel het bemerken dat je op een heel andere manier kunst kan maken. Op een bepaald moment zei Jan iets wat is blijven hangen. Dat was dat hij gefascineerd was door herhaling. Dat is een aanknopingspunt geworden voor mijn eigen werk. Dus dat is een moment geweest dat ik echt precies vast kan stellen wat de invloed was. Vaak is dat veel moeilijker om precies na te gaan. Ik heb voor mezelf het uitgangspunt dat alles wat je raakt in wezen een vorm van invloed is. Zo is cultuur dat wat we delen.

Daarin heb ik op verschillende manieren soms wel duidelijke invloeden ondergaan. De schilderijen die ik nu maak zal niemand bijvoorbeeld koppelen aan minimal art omdat er zulke precieze figuratie in zit. Toch zijn de stapelingen die ik in mijn schilderijen maak bijna minimalistische ordeningen. Zou ik dit gedaan hebben als ik die minimal art niet zou kennen? Zo zijn er tal van dingen. Ik heb in de loop van de tijd echte interesse in fotografie ontwikkeld. Dus misschien zorgt de overtuigingskracht van fotografische beelden er mede voor dat mijn schilderijen van de laatste veertien jaar fotografie als een echt ingrediënt hebben.

Ik heb begin jaren zeventig eens gezegd dat ik hoopte te eindigen als stillevenschilder, maar wel trouw aan de soort van beginselen die ik nu heb. Dus los van de invloeden als minimal art of fotografie, kondig ik op dat moment die interesse en die ontwikkeling in mijn werk al aan. Het is tegelijkertijd een streven wat in je zit en je ontkomt er niet aan dat dat streven gevoed wordt door wat er in de wereld verder gebeurt. Wat in de kunst verder gebeurt.

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

Biografie Jaap van den Ende 1944 geboren in Delft 1961-1964 Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten, Den Haag 1977-1981 docent aan de Academie voor Beeldende Kunsten, Arnhem 1980-2001 docent aan de Willem de Kooning Academie, Rotterdam Solotentoonstellingen 1970-1995 Internationale, Galerie Orez mobiel, Den Haag 1971 Galerie R.G., Willemstad, Curaçao 1972 Stedelijk Museum, Schiedam: Galerie Nicolas, Amsterdam 1973 De Volle Maan, Delft: Galerie M, Bochum: Galerie Fagel, Amsterdam 1974 Galerie Teufel, Koblenz: Haags Gemeentemuseum, Den Haag 1975 Galerie Fenna de Vries, Rotterdam 1976 Galerie Orez mobiel, Den Haag 1977 Galerie Orez mobiel, Den Haag 1978 Galerie Waalkens, Finsterwolde: Points International Art Center, Amsterdam 1979 Galerie Orez mobiel, Den Haag 1980 Galerie Fenna de Vries, Rotterdam: Jaap van den Ende schilderijen 1978 / 1979, De Volle Maan, Delft: Galerie Orez mobiel, Den Haag 1981 Galerie Brinkman, Amsterdam: Galerie Orez mobiel, Den Haag 1982 Galerie Orez mobiel, Den Haag: Stedelijk Museum, Amsterdam 1983 Haags Gemeentemuseum, Den Haag 1984 Städtische Galerie, Nordhorn city thoughts, Amsterdam: Galerie Orez mobiel, Den Haag 1985 HCAK, Den Haag: Galerie Orez mobiel, Den Haag: Jaap van den Ende, overzicht 1980-1985, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1986 Galerie Orez mobiel, Den Haag: De Beyerd, Breda 1987 HCAK, Den Haag, met Christie van der Haak: Galerie de Bruin-Akinci, Amsterdam 1988 Galerie Westersingel 8, Rotterdam, met Eli Content and Otto Egberts 1989 Galerie Orez mobiel, Den Haag: Gemeentelijk van Reekummuseum, Apeldoorn 1991-1996 Galerie Akinci, Amsterdam 1992 Kunstuitkijk, Deventer 1993 Galerie Akinci, Amsterdam: Jaap van den Ende – 16 schilderijen, Stedelijk Museum Het Prinsenhof, Delft 1994 Galerie Orez mobiel, Den Haag: Galerie Akinci, Amsterdam 1995 Galerie Orez mobiel, Den Haag 1996 Galerie Akinci, Amsterdam 1999 Galerie Akinci, Amsterdam 2000 Koppelingen, Galerie De Zaal, Delft 2001 Galerie Akinci, Amsterdam: Stedelijk Museum Schiedam: Museum Het Prinsenhof, Delft 2004 Galerie Akinci, Amsterdam 2006 Galerie Akinci, Amsterdam 2008 Galerie De Zaal, Delft 2012 Delftse Meesters uit de 21e eeuw. Het Prinsenhof inspireert : Jaap van den Ende, Museum Het Prinsenhof, Delft

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

Werk van Jaap van den Ende in de collectie van Museum Het Prinsenhof LS 16-71 1971 Jaap van den Ende, 1944 gemengde techniek, acrylverf op paneel 112 x 95 cm PDMK 232

Procesmatige ordening (6) 75 1975 Jaap van den Ende, 1944 acrylverf op doek 150 x 150 x 2 cm PDMK 247

LS 19-72 1972 Jaap van den Ende, 1944 gemengde techniek, acrylverf op paneel 146 x 120 cm PDMK 237

Procesmatige 75 ordening (11) 1975 Jaap van den Ende, 1944 acrylverf op doek 100 x 100 x 2 cm PDMK 236

Structure Grey (2) 72 1972 Jaap van den Ende, 1944 acrylverf op paneel 151,5 x 108,5 cm PDMK 244

Procesmatige ordening (18) 1976 Jaap van den Ende, 1944 acrylverf op doek 150 x 150 x 2 cm PDMK 240

Structure Grey (16) 73 1973 Jaap van den Ende, 1944 verf op paneel 120 x 120 x 2 cm PDMK 264

schilderij (24) Jaap van den Ende, 1944 olieverf op doek 180 x 180 x 2 cm PDMK 230

Structure Black (11) 1974 Jaap van den Ende, 1944 acrylverf op paneel 122 x 208 x 3 cm PDMK 238

Stapeling (grijs) Jaap van den Ende, 1944 acrylverf op doek op paneel 160 x 200 x 3,7 cm PDMK 246

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

Werk van Jaap van den Ende in de collectie van Museum Het Prinsenhof Schilderij V reeks VIII ‘Synchronismen’ Jaap van den Ende, 1944 1981 - 1982 acrylverf op doek op paneel 160 x 180 x 10 cm Bruikleen Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (schenking Mr. P. Cleveringa) B1-41

Stapeling 12 delen Jaap van den Ende, 1944 1984 olieverf op doek op paneel, polyester 287 x 316 cm PDMK 218

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1981 - 1982 olieverf op doek op paneel 210 x 140 x 2,5 cm PDMK 245b

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1985 Oost-Indische inkt en potlood op papier 70 x 50 cm PDMK 22

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1982 krijt en grafietstift op papier 171 x 86,5 x 2 cm PDMK 20

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1985 olieverf op doek 107 x 107 cm PDMK 239

12 systematisch bepaalde vormen (groepering) Jaap van den Ende, 1944 1984 grafietstift en vetkrijt op papier 51 x 33,5 cm PDMK 18

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1985 gemengde techniek; gouache, grafietstift en potlood op papier 53 x 73 cm PDMK 21

12 systematisch bepaalde vormen (groepering) Jaap van den Ende, 1944 1984 grafietstift op papier 51 x 33,5 cm PDMK 19

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1986 acrylverf op doek 150 x 140 x 2 cm ( PDMK 262

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

Werk van Jaap van den Ende in de collectie van Museum Het Prinsenhof Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1987 olieverf op doek 155 x 120 x 2 cm PDMK 243

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1989 - 1990 olieverf op doek 240 x 160 x 2 cm PDMK 259

Rode oever Jaap van den Ende, 1944 1988 olieverf op doek 140 x 160 x 2 cm PDMK 242

Blauwe schaduw Jaap van den Ende, 1944 1991 olieverf op doek 220 x 200 cm PDMK 161

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1988 papier, zeefdruk 50,4 x 69,7 cm PDMK 579

Ninglispo waterval Jaap van den Ende, 1944 1995 olieverf op doek 200 x 120 cm PDMK 797

Moeder Nacht Jaap van den Ende, 1944 1989 olieverf op doek 160 x 180 x 2 cm PDMK 233

Gezicht op Delft Jaap van den Ende, 1944 1996 olieverf op doek 180 x 160 x 5 cm PDMK 127

Zonder titel Jaap van den Ende, 1944 1989 olieverf op doek 180 x 140 x 2 cm PDMK 251

Trappen, torens Jaap van den Ende, 1944 1997 olieverf op doek 140 x 175 x 2 cm PDMK 251

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

Werk van Jaap van den Ende in de collectie van Museum Het Prinsenhof Drager, balkon, uitzicht Jaap van den Ende, 1944 1998 olieverf op doek op paneel 84,2 x 111 x 2 cm PDMK 372

Ochtend, tegenlicht Jaap van den Ende, 1944 2003 olieverf op doek, linnen 120 x 108 cm PDMK 571

Parkeerplaats, viaduct Jaap van den Ende, 1944 1999 olieverf op doek op paneel 135,5 x 108,2 x 2 cm PDMK 366

Boeket, zeshoeken Jaap van den Ende, 1944 2004 olieverf op doek 27 x 89,5 x 2,7 cm PDMK 591

Oeverlijn, stad Jaap van den Ende, 1944 2000 olieverf op doek op paneel 203,5 x 128,2 x 2 cm PDMK 373

Spiegeling, tuin, uitzicht Jaap van den Ende, 1944 2001 olieverf op doek 190 x 125 x 2 cm PDMK 450

Delftse meesters van nu Jaap van den Ende

Spiegelingen, pad / informele systemen Jaap van den Ende, 1944 2007 olieverf op doek 181 x 120 cm PDMK 886