Er fgoe d Del f t - Ja a r versl ag 2 012
Inhoudsopgave Voorwoord
3
Doelstelling, Visie en missie
4
Hoofdstuk 1: Stadsgeschiedenis/Willem van Oranje Aanwinsten Archeologie Archief Musea
6 7 7 8 9
Hoofdstuk 3: Publiek en participatie 25 Algemeen 26 Doelgroepen 26 Bezoekcijfers 26 PR en Marketing 26 Educatie 27 Museummonitor 27 Gezamenlijke activiteiten 28 Maand van de geschiedenis 28 Museumweekend 28 Ontdek Culinair Delft/Winter Wonderwandeling 28 Open Monumentenweekend 28 Uitmarkt Den Haag 28 Museumnacht 28 Projecten 29 Fonds voor Cultuur Participatie 29 WikiDelft 29 Nieuwe Meesters Delft 29 Relatiebeheer 30 Fondsenwerving 30 Sponsoring 30
Activiteiten Archeologische projecten Archief Museum Het Prinsenhof - Portretfabriek Van Mierevelt. Ontdek de hand van de meester - Cold Case: Willem van Oranje - Tram 1, richting Noorderstrand - Delftse Meesters van nu, Het Prinsenhof inspireert… - Archeologie in de Spoorzone - Het Steen - Uitgelicht: Cold Case: Willem van Oranje Museum Nusantara - Tussen Hemel en Aarde - Sarongs van Naam. Design in batik 1880-1940 - Sluiting Nusantara Museum Lambert van Meerten
10 10 11 12 12 12 12 12 13 13 14 15 16 Hoofdstuk 4: Organisatie Organisatieontwikkeling 16 16 Financiën 17 Personeelszaken Onderdeelscommissie (OC) Publicaties 18 Delf Bijlagen Archeologie Bijlage 1: Archeologie Bijlage 2: Archief Hoofdstuk 2: Delfts Blauw 19 Bijlage 3: Publiek en participatie Bijlage 4: Organisatie Aanwinsten 21 Activiteiten 22 Tentoonstelling Delfts blauw. Kunst of Kitsch 22 Uitgelicht: Delft-Jingedezhen, 400 jaar Exchange 23 Publicaties 24
Colofon
31 32 33 34 35 36 36 37 40 42 47
Voorwoord 2012 was voor Erfgoed Delft in meerdere opzichten een jaar met twee gezichten. Museum Het Prinsenhof presenteerde twee nieuwe, succesvolle tentoonstellingen: Cold Case: Willem van Oranje en Delfts Blauw. Kunst of Kitsch, die zowel in de media als bij bezoekers de nodige aandacht trokken. Een heuglijk wapenfeit was ook dat de gemeenteraad in juli 2012 haar goedkeuring gaf aan het programma ‘ Blauw in Het Prinsenhof’. Hiermee ontvangt Erfgoed Delft de komende drie jaar extra budget om de zichtbaarheid van Delfts Blauw in het museum en de stad te versterken. Tegelijkertijd moesten er dit jaar enkele pijnlijke maatregelen worden genomen, noodzakelijk voor een gezonde en perspectiefrijke toekomst van Erfgoed Delft. Aan het eind van het jaar zijn de deuren van Museum Nusantara gesloten. Ondanks de verbouwing en museale herinrichting van enkele jaren geleden, bleef de belangstelling voor het museum achter bij de minimaal noodzakelijke bezoekersaantallen. Vanwege de bezuinigingsopgave van de gemeente Delft moesten er bij Erfgoed Delft vijf formatieplaatsen worden opgeheven. De organisatie is daarmee behoorlijk afgeslankt. Het traject dat moet leiden naar een verzelfstandigd Erfgoed Delft is tijdelijk stilgezet, teneinde de organisatie eerst in de gelegenheid te stellen om in de veranderde context een financieel gezonde toekomstbasis en stabiele bedrijfsvoering te realiseren. Als onderlegger daarvoor dient het Bedrijfsplan Erfgoed Delft 2012-2015 dat dit jaar is opgesteld. Hierin worden keuzes gemaakt die zorgen voor een balans tussen de ambities en de beschikbare middelen, zodat er op termijn duurzaam verzelfstandigd kan worden. Het bedrijfsplan 2012-2015 is door college en gemeenteraad met instemming ontvangen en vormt het richtsnoer voor de activiteiten in 2013. Focus van de publieksactiviteiten ligt op het vertellen van de verhalen van de stad Delft, met speciale aandacht voor Willem van Oranje en Delfts Blauw, met behulp van de rijke museale, archeologische en archiefcollecties. Het doel hierbij is meer, en tevreden museumbezoekers. Voor Archief en Archeologie zal ingezet worden op het versterken van de regionale samenwerking. Financieel wordt gekoerst op soberheid, duurzaamheid, zelfredzaamheid en het genereren van inkomsten naast de subsidie, gericht op een sluitende begroting. De uitdagingen die de organisatie de komende jaren tegemoet moet treden zijn groot, maar de kansen en mogelijkheden zijn dit eveneens; Erfgoed Delft vertrouwt erop dat de ingezette weg de juiste manier is om de rol van schatbewaarder en vertolker van de Delftse historische identiteit ook in de toekomst te blijven vervullen. Patrick van Mil Directeur Erfgoed Delft a.i.
Doelstelling, Visie en missie Doelstelling Erfgoed Delft kend en Indrukwek tief oon educa buitengew opgezet. MBK
Erfgoed Delft e.o. heeft als brede doelstelling het publiek op diverse manieren toegang te verlenen tot onze kennisbronnen; fysiek of digitaal; in de studiezaal, in de museumzaal, bij een opgraving, in de stad, op internet. Wij willen een platform te zijn voor debat, een plaats voor ontspanning waar bezoekers in contact komen met de rijke geschiedenis van Delft en omgeving. Niet alleen voor de bewoners van Delft en omstreken, maar ook voor bezoekers uit de rest van Nederland en het buitenland. Kernactiviteit Erfgoed Delft Erfgoed Delft en omstreken verwerft, onderzoekt, beheert, ontsluit en presenteert materieel en immaterieel erfgoed van Delft en omstreken. Kennis en kunde op het gebied van archeologie, kunst, geschiedenis en archieven zijn gebundeld, zodat informatie en collecties zo toegankelijk mogelijk zijn voor bedrijfsleven, overheid, onderwijs en particulieren. De komende jaren richt Erfgoed Delft zich vooral op Stadsgeschiedenis/Willem van Oranje en Delfts Blauw. Visie Erfgoed Delft Erfgoed Delft is, voor zowel bewoners als bezoekers, de vanzelfsprekende entree tot de stad Delft en geeft daarmee vanuit een historisch perspectief context aan het hedendaagse Delft. Op en rond de Oude Delft, maar ook op verrassende andere locaties in de stad en via het web, bieden wij een inkijk in het rijke verleden en heden van Delft, en geven wij een blik op de toekomst. Hoofdpunten hierbij zijn natuurlijk Delfts Blauw en Willem van Oranje. Historie en actualiteit komen samen in aantrekkelijke presentaties waarvan de vorm is afgestemd op ons publiek. Bezoekers worden verrast, ontroerd en uitgedaagd. Met de rijke museale, archeologische en archiefcollecties maken wij vernieuwende en dynamische publiekspresentaties die sterk op de beleving gericht zijn en die, naast presentaties in vitrines en tekst, ook bewegend beeld en geluid en interactieve onderdelen hebben. Wij willen verbinden, verdiepen en onderhouden. Verbindingen worden aangegaan met relevante partijen, maar vooral met ons publiek. Verdieping wordt geboden door kennis en collecties laagdrempelig beschikbaar te maken. De relatie met het publiek, met de stad en met de maatschappij wordt onderhouden door midden in die samenleving te gaan staan: bijvoorbeeld door de onderwerpen die wij kiezen en door samen te werken. Wij stimuleren de participatie door bezoekers en erfgoedorganisaties hun bijdrage te laten leveren aan het historische en hedendaagse verhaal van Delft. Erfgoed Delft is een kennisintensieve organisatie die beschikt – in willekeurige volgorde – over kennis, passie, collecties en locaties. Hiermee wordt voor een breed publiek een eigentijds en aantrekkelijk aanbod gecreëerd.
helemaal, Helemaal, !!! GEW ELDIG helemaal n. o zeer gen te We hebben n anrader e Echt een a e t ’t voor elk supertof da . is t n a interess leeftijd zo
9) DaniĂŤlle (3 0) (1 Malcolm
De presentatie, het behoud en beheer van de omvangrijke en veelzijdige collecties vraagt om een organisatie met professionals die inhoudelijk deskundig zijn op de gebieden die Erfgoed Delft bestrijkt, gecombineerd met capaciteiten om ons publiek te bereiken en te bedienen. Financieel wordt gekoerst op soberheid, duurzaamheid, zelfredzaamheid en het genereren van nieuwe inkomsten naast het gemeentelijk budget, gericht op een sluitende begroting. Missie Erfgoed Delft Wij vertellen de verhalen van de stad Delft en omstreken, het heden en de toekomst, en stimuleren onze bezoekers zelf in deze verhalen te participeren: inwoners, toeristen en scholieren gaan op reis door het rijke verleden van de stad Delft en ervaren de veelzijdigheid van de Delftse geschiedenis: van Vermeer tot Delfts Blauw en van Willem van Oranje tot CalvĂŠ pindakaas; Wij respecteren onze bezoekers. Wij ontvangen ze gastvrij en bieden hen de mogelijkheid zelf te bepalen hoe, waar en wanneer zij de verhalen tot zich willen nemen. Wij dragen zorg voor onze archeologische, museale en archiefcollecties, waarbij wij gebruik maken van moderne conserverings- en digitaliseringstechnieken, zodat ons erfgoed ook voor toekomstige generaties beschikbaar blijft. Wij maken verbindingen met andere partijen in en buiten Delft en bieden verdieping in de historie en de schoonheid van de stad voor inwoners en bezoekers. Wij stimuleren onze medewerkers bij de verdere ontwikkeling van hun deskundigheid, professionaliteit, creativiteit en competenties. (Bedrijfsplan Erfgoed Delft 2012-2015)
Hoofdstuk 1 Stadsgeschiedenis/ Willem van Oranje In 2012 is in het bedrijfsplan vastgelegd dat stadsgeschiedenis het cement wordt tussen de thema’s Delfts Blauw en Willem van Oranje. Die twee belangrijke factoren in de Delftse geschiedenis zijn immers niet uit de lucht komen vallen; Willem van Oranje vestigde zich hier tijdens de Opstand tegen de koning van Spanje niet voor niets; Delft was een versterkte stad, dicht bij Den Haag. En het Delfts Blauw werd gemaakt op inspiratie van het Chinese porselein, dat via de Kamer Delft van de VOC bij ons is ingevoerd. De stad heeft daarnaast veel andere hoogte- en dieptepunten meegemaakt, die in diverse activiteiten aan bod kwamen.
Archeologie
Aanwinsten Archeologie Bij een archeologische opgraving zijn alle vondsten als aanwinst te beschouwen. Zelfs het meest onooglijke scherfje kan enorme informatiewaarde vertegenwoordigen. In 2012 zijn de volgende voorwerpen naar ‘boven gehaald’:
Reconstructie Harnashandschoen In opdracht van Ontwikkelingbureau Spoorzone is een reconstructie gemaakt van de wapenwant die in 2011 is aangetroffen. Het object is een getrouwe replica van het origineel dat verloren moet zijn gegaan bij het beleg van Delft in 1359. Het stuk is gemaakt door meestersmid Gotscha Lagidse en is tentoongesteld in het bezoekerscentrum Delft Bouwt. Het origineel ondergaat een langdurig proces van conservering waarna het naast de replica zal worden tentoongesteld.
Schoenzool Uit het Spoorzone-onderzoek kwam een aparte, 17e eeuwse leren schoenzool aan het licht. Door de afwijkende vorm en slijtageplekken was snel duidelijk dat het moest gaan iemand met een voetafwijking. In samenwerking met Van Dalen Orthopedie is geprobeerd te achterhalen om wat voor soort afwijking het zou kunnen gaan. Waarschijnlijk heeft de eigenaar een combinatie van een platvoet en een knikvoet gehad: een zeldzaam inzicht in een ziektebeeld dat op andere manieren ongrijpbaar zou zijn. Kanonskogel Uit de stadsgracht van Delft kwam een kanonskogel tevoorschijn. Bijzonder hieraan is dat het om een granaat gaat. Het bestaat uit twee gegoten helften waarvan één helft hol is. Hierin zat explosief materiaal dat via een gat met een lont erin tot ontploffing kwam, hopelijk als het object op de plaats van bestemming was aangekomen. In dit geval is er blijkbaar iets misgegaan, waardoor het explosief niet tot ontploffing is gekomen. Een zeldzame vondst!
Majolica bord met stadswapen Delft Een zeer zeldzaam en misschien wel unieke vondst is een 17de-eeuws majolicabord met het stadswapen van Delft er op. Waarschijnlijk is het bord ooit kapotgegaan, waarna de randen van het bord zijn weggekapt. Een bord valt tenslotte nooit zo kapot dat alleen de randen afbreken. Het is daarna nog in gebruik geweest als sierstuk dat aan de muur moet hebben gehangen. Dit is te herleiden uit de slijtsporen op de achterkant van het bord.
Aanwinsten Archief Door het enorme ruimtegebrek wordt er niet actief geacquireerd. Er zijn dan ook geen grote nieuwe archieven opgenomen in de collectie. Momenteel ligt er bij de verschillende gemeentelijke organisaties bijna 1.000 m1 archief te wachten op overbrenging. Er is in 2012 uiteindelijk circa 35 strekkende meter (m1 ) (voor bewerking circa 58 m1) bewerkt nieuw materiaal toegevoegd en is er door bewerking van eerdere acquisities nog enige ruimte gewonnen. Grootste aanwinst (19 m1) was het notarieel archief over de periode 1926-1935 dat door het Nationaal Archief is ‘vervreemd’ aan Archief Delft. Het gaat hierbij om notariële archieven met de standplaatsen Delft, Rijswijk, Pijnacker en Maasland.
Beeld & Geluid In The Museum System (TMS) zijn in 2012 in totaal 2150 aanwinsten geregistreerd, gescand (maximaal A3) en beschreven. Daarvan zijn 1526 digitale bestanden of digital born objecten. Meer dan de helft daarvan, 873 digitale opnamen (jpg+RAW versie), zijn foto’s die incl. auteursrechten zijn verworven via de opdracht stadsfotografie aan Anne Reitsma waarmee veranderingen in het stadsbeeld worden vastgelegd. Naast de in TMS geregistreerde objecten is ook materiaal verworven dat (nog) niet in TMS is opgenomen, zoals albums, kalenders, dvd’s en cd’s. En is er materiaal verworven dat op een later tijdstip in TMS wordt geregistreerd als aanwinst 2012, na selectie. Het in TMS geregistreerde
Een etsje, Gezicht op Delft vanuit het zuiden, uit 1892, door de Engelse kunstenaar William Ball (1853-1917). (116339)
Bibliotheek Wat betreft de documentaire collectie zijn er op het gebied van bibliotheek geen specifieke aanwinsten te noemen. Hier zijn we veelal, gezien de beperkte middelen, afhankelijk van schenkingen. Geprobeerd wordt het acquisitieprofiel zo goed mogelijk uit te voeren.
materiaal is gescand en beschikbaar via de interne beeldbank. Indien de (auteurs)rechten het toestaan en de beschrijving gevalideerd is, is het materiaal ook online te raadplegen via de externe beeldbank. Aankopen De volgende opmerkelijke stukken zijn verworven via aankoop.
Aanleg van de spoortunnel (André Pelgrim)
Een kleurenhoutsnede volgens reductiemethode van het station en de aanleg van de spoortunnel, door André Pelgrim, 2012. (118818) Een ets van Derkzen van Angeren (1878-1961), Gezicht op Delft, 1905. (114191) Een kleurenets door Pol Dom (1885-1978) van de Leeuwenbrug aan de Koornmarkt. (116340 Twee grootformaat albuminen uit ca. 1875. (116252 en 116253)
Schenkingen In TMS zijn 969 objecten (fysieke en digitale objecten) geregistreerd als schenking in 2012; daarnaast zijn er nog diverse albums, cd’s en dvd’s geschonken, die (nog) niet in TMS zijn opgenomen. In bijlage 2 is een overzicht van bijzondere en omvangrijke schenkingen te zien.
Nieuwe Kerk, albumine, vervaardiger onbekend.
Aanwinsten Musea Aankoop Aankoop van twintig fotowerken gemaakt door de Delftse fotograaf Marco Zwinkels , die hij in het kader van de tentoonstellingsserie Delftse meesters van nu heeft gemaakt. Een combinatie van eén portret- en één atelierfoto van de tien deelnemende Delftse beeldend kunstenaars, waarvan er werk is opgenomen in de collectie van Het Prinsenhof, waarmee zowel een tijdsbeeld als een beeld van de kunstenaar wordt gegenereerd.
Schenking Galerie De Zaal In het kader van de serie tentoonstellingen Defltse Meesters van Nu is als schenking door Galerie De Zaal, Delft, een werk van de Delftse kunstenaar Erik Pape aangeboden. Pape is een van de kunstenaars die door Het Prinsen- hof wordt gevolgd. In de collectie heeft het museum abstracte werken van Pape die behoren tot de serie bassins. Het nu verworven werk toont het bassin min of meer realistisch.
Schenkingen Schenking Erven Haafkens Als schenking ontving Het Prinsenhof van de erven Haafkens 18 werken van twee hedendaagse Delftse kunstenaars. Beide kunstenaars, Jaap van den Ende en Aart Houtman behoren tot de bovenlaag van de hedendaagse Delftse kunst. Van Jaap van den Ende had het museum relatief weinig tekeningen in de collectie. De tekening laat de connectie met het werk van Jan Schoonhoven (Nul-groep) zien. Alle acryl schilderijen van Aart Houtman zijn ‘zichten’ op Delft en tonen onder meer een panorama van Delft met De Oude en Nieuwe Kerk, het Stadhuis met het Steen en de Maria van Jessekerk. Jaap van den Ende
Basin rond, 1993 Erik Pape, doek, 160x180cm
Schenking Museum Rijswijk Het perceel De Bolk is een belangrijk pand in Delft. In de 16e eeuw was hier al een herberg gevestigd. Gevolg en hofhouding hebben er gelogeerd na de begrafenis van Willem van Oranje in 1584. Ook Willem II, Willem III en Multatuli schijnen er gelogeerd te hebben. Lees verder in bijlage….. De Bolk, paneel, 110x85 cm, 1947. RO de naam Adri Visser, Rijswijk
Activiteiten Scheepmakerij Op het perceel van Scheepmakerij 9 is een bodemsanering archeologisch begeleid. Hierbij zijn verschillende fases van bewoning aangetroffen. Aangezien alleen de bovengrond werd verwijderd zijn niet alle sporen gedocumenteerd, deze zitten nog in de bodem op een dieper niveau.
Archeologie projecten Opgravingen Spoorzone In 2012 zijn de graafwerkzaamheden aan de oostelijke tunnelbuis afgerond. De volgende graafwerkzaamheden zullen bij de volgende tunnelbuis plaatsvinden, in 2015. Tot die tijd wordt er met name aan de uitwerking van de resultaten gewerkt. De werkzaamheden in de spoorzone zijn niet samen te vatten in dit kleine stukje tekst, maar een
deel van het werk dat er uitsprong was het graven onder Molen de Roos. De molen is anderhalve meter opgevijzeld, waarna de archeologen daaronder groeven. Hier zijn de oudste fundamenten van het rondeel opgegraven waar de molen op stond. Een beerput leverde mooie vondsten op die iets vertellen over de 17de eeuwse bewoners van de molen.
Poppesteeg Tijdens onderzoek aan de Poppesteeg, een straatje tussen de Westvest en de Oude Delft, zijn archeologische sporen zoals muren, beer- en waterputten, (mest)kuilen en greppels aangetroffen. Op het hoogste niveau bevonden zich de resten van funderingen van verschillende gebouwen uit verschillende perioden. Zuidwal Bij rioolwerkzaamheden aan de zuidwal kwamen de resten van maar liefst twee stadpoorten aan het licht. De Rotterdamse en de Schiedamse poort lagen naast elkaar en zijn onder andere vereeuwigd op het wereldberoemde schilderij ‘gezicht op Delft’ van Johannes Vermeer.
Spoorzone: onder molen De Roos 10
Hofzicht Op het perceel Noordlierweg 69 in De Lier (een archeologisch monument) werd archeologisch onderzoek gedaan. Op grond van de oudste gevonden aardewerkscherven moet de eerste boerderij op het erf rond het midden van de 12de eeuw zijn gebouwd. Workshop Tijdens de voorjaarsvakantie werd voor het eerst de Workshop Archeologie gehouden. In twee sessies konden ingeschreven deelnemers kennis maken met archeologie in de Spoorzone: zelf je handen vuil maken en vondsten doen! Er was veel belangstelling voor. Na een rondleiding door het gebouw van de archeologische dienst kregen alle deelnemers een schort, handschoenen, een troffel en een eigen krat vol grond uit de stadsgracht. Een archeoloog vertelde de deelnemers wat voor bijzondere vondsten ze allemaal hadden gedaan.
Activiteiten Archief Bruiklenen en tentoonstellingen In een aantal kleine tentoonstellingen zijn objecten uit de collectie Beeld en Geluid geĂŤxposeerd: Zes prenten in de Maarten Tromp-tentoonstelling in Museum Prinsenhof, van 14 september 2012 t/m 14 januari 2013. Aantal prentbriefkaarten aan Museum Tetar van Elven, tentoonstelling De Corenmarkt.
Restauratie In het verlengde van het digitaliseringsproject van de planex berging is door het restauratieatelier een aantal werkzaamheden uitgevoerd waaronder de 1e druk van de ‘kaart figuratief’.
Acht prenten en tekeningen voor kleine presentatie het Archief, t.g.v. Monumentendag. Prenten in vaste opstelling in Het Prinsenhof en facsimiles daarvan, i.v.m. de duur van de opstelling. Verder zijn er een dertigtal archiefstukken in uitgeleend t.b.v. tentoonstellingen, onder andere voor de Gouden-Eeuw tentoonstelling van Amsterdam Museum.
In het afgelopen jaar is er een nieuwe, grotere bevochtigingskast gebouwd. Deze kan ook de grotere formaten papier bevochtigen. Een
Uit Algemeen Dagblad, editie Den Haag, 3 augustus 2012, p.1 (Delft) 11
ultrasone bevochtiger stuurt het vocht in de kast. Door middel van een hygrostaat kan ook continue bevochtiging ingeschakeld worden. Doordat de kast in diverse compartimenten opgedeeld kan worden, kunnen bijna alle formaten behandeld worden.
Activiteiten Tentoonstellingen Museum Het Prinsenhof Portretfabriek Van Mierevelt. Ontdek de hand van de meester. (24 september 2011 t/m 8 januari 2012, verlenging t/m 4 maart 2012)
de tentoonstelling werden oude en nieuwe theorieën over de moord naast elkaar gezet en verdeeld in vijf thema’s: 1. Gebouw, 2. Moordhal, 3. Wapen, 4. Slachtoffer en 5. Dader. Aan de hand van deze thema’s kon de bezoeker als het ware meekijken over de schouders van de onderzoekers en werd uitgedaagd om zelf mee te denken en conclusies te trekken. Vanwege de gevarieerde presentatievormen (tekst en beeld, filmpjes en een animatie, een echt en een nagebouwd wapen, een 3-D scanner) was de tentoonstelling geschikt voor een breed publiek en uiteenlopende doelgroepen. Ter gelegenheid van de tentoonstelling verscheen ook een aantrekkelijk geïllustreerd publieksboekje (8 pagina’s), De tentoonstelling was een aanvulling op het Delft Chamber Music waarin de resultaten van het moordonderzoek helder uiteen werden gezet. Festival (DCMF), dat als thema ‘reizen’ had.‘
Wegens groot succes is verlengd tot en met 4 maart 2012. Meer dan 30.000 bezoekers hebben de tentoonstelling bezocht waarbij het museum vele lovende kritieken mocht ontvangen. Cold Case: Willem van Oranje! (1 april t/m 1 juli 2012)
Tram 1, richting Noorderstrand 14 juli t/m 2 september 2012 Aan het begin van de Gouden Eeuw is Michiel Janz. van Mierevelt de meest productieve en succesvolle portretschilder van de Noordelijke Nederlanden. Het is Van Mierevelt die de bekende Nederlanders uit de Gouden Eeuw het gezicht geeft waarmee wij ze nog altijd associëren. Tot voor de tentoonstelling had slechts een kleine groep ‘ingewijden’ van de naam Van Mierevelt gehoord.
De kunstenaar/architect Willem van den Hoed heeft wereldwijd hotelkamers geportretteerd in geënsceneerde grote foto’s. Een van de hotelkamers is de kamer in het Park Hyatt, Tokio uit de film Lost in Translation. Ogenschijnlijk zijn deze kamers verlaten en verstild, wie goed kijkt ziet dat de foto’s op een bijzondere manier zijn samengesteld en gevuld zijn met beweging.
In de zaal waar Willem van Oranje zijn laatste maaltijd gebruikte, een ruimte die bekend staat als het Gastenkwartier, vond de tentoonstelling plaats waarin het moordonderzoek centraal stond. In 12
Delftse Meesters van nu, Het Prinsenhof inspireert… Jaap van den Ende, Henk Molenaar, Erik Pape, Chris Dagradi In deze serie (loopt door in 2013) lichten Delftse kunstenaars hun werk toe aan de hand van twee door hen zelf gekozen kunstwerken, die zich de collectie van het museum bevinden, waarvan een van henzelf. In een filminterview vertellen zij hoe het komt dat zij kunstenaar zijn ge-
Activiteiten Archeologie in de Spoorzone (23 november 2012 t/m 2015)
worden, wat hun inspiratiebronnen zijn, welke materialen en technieken zij gebruiken en waarom en wat volgens hen de waarde van kunst is voor de maatschappij. Naast deze twee werken worden een portreten een atelierfoto gepresenteerd, speciaal voor de serie gemaakt door de Delftse fotograaf Marco Zwinkels. Iedere presentatie staat twee maanden. De totale serie bestaat uit tien presentaties, waarbij een losbladige catalogus verschijnt met de filminterviews, de twee gekozen kunstwerken en al het werk van de betreffende kunstenaars in de collectie van het museum.
Het Steen Het Steen is de middeleeuwse toren van het stadhuis met daarin een gevangenis. De bekendste gevangene van Het Steen is Balthasar Gerards, moordenaar van Willem van Oranje. Na een succesvolle pilot in 2011 hebben de rondleidingen in Het Steen in 2012 een vervolg gekregen en zijn deze opgenomen in het activiteitenaanbod van Het Prinsenhof. Speciaal voor de individuele bezoekers werden er in de schoolvakanties rondleidingen in Het Steen georganiseerd en groepen konden op aanvraag een rondleiding in Het Steen reserveren. Om de rondgang door Het Steen extra elan te geven zijn de ruimtes ingericht met informatiebanieren en extra objecten. Tevens is er een publieksboekje uitgegeven. Dit publieksboekje met de titel ‘Buyten pijne ende banden van ysere’ geeft de bezoeker extra achtergrondinformatie bij de rondleiding.
In november opende de tentoonstelling Archeologie in Spoorzone Delft in het bezoekerscentrum Delft Bouwt. De presentatie geeft een overzicht van de resultaten van het archeologische onderzoek in de Spoorzone tot nu toe. Hierbij zijn niet alleen vondsten te bewonderen, maar ook maquettes die de ontwikkeling van de stadswal laten zien, zoals die uit het onderzoek kon worden herleid. Daarnaast heeft de verhalentafel met de applicatie van DokLab hier een permanente plek gekregen. De tentoonstelling zal de komende drie jaar blijven staan en kan gedurende deze periode worden gewijzigd als er andere spectaculaire vondsten gedaan worden.
13
In de schoolvakanties hebben in totaal 560 personen, jong en oud, deelgenomen aan één van de 44 rondleidingen, ruim 56 groepen hebben Het Steen op afspraak bezocht.
Activiteiten Uitgelicht: Cold Case: Willem van Oranje Museum Het Prinsenhof vragen hebben het Delftse forensisch onderzoeksbureau DelftTech en Museum Het Prinsenhof de afgelopen vier jaar gewerkt aan een uitgebreide reconstructie van de moord. Dit onderzoek heeft geleid tot verrassende nieuwe inzichten. Zo is gekeken of er nog bloedsporen te vinden zijn. Hiervoor wordt een chemisch goedje (luminol) gebruikt,
Schietproef dat oplicht als het in contact komt met bloed. Hoewel het geen verrassingen opleverde, was dit wel een noodzakelijk element in het sporenonderzoek. Het bouwhistorisch onderzoek zorgde wÊl voor een verrassing: in 1584 zat er een doorgang in de nu gesloten muur van de kogelgaten. Altijd is gedacht dat Willem van Oranje vanuit de Historische Zaal naar de trap liep. Nu is zeker dat hij uit het Gastenkwartier kwam. Dankzij deze ontdekking weten we dat de plek waar Balthasar Gerards zijn slachtoffer opwachtte (achter een pilaar) helemaal niet onlogisch is.
Het Prinsenhof is meer dan een gebouw met een museale functie, het gebouw zelf is geschiedenis, de plek waar Willem van Oranje woonde en is vermoord. Het verhaal spreekt iedere generatie aan en wordt dan ook steeds opnieuw verteld. Over de kogelgaten en over de moord zelf is dan ook heel veel gezegd en geschreven, te beginnen op de dag van de moord zelf. Toch zaten er de nodige onduidelijkheden tussen algemeen bekende feiten. Om antwoord te krijgen op de nog onbeantwoorde
De muur met de kogelgaten 14
Activiteiten Ook de combinatie van schietproeven en informatie uit oude bronnen leverde nieuwe inzichten op. Duidelijk is geworden dat de moordenaar en zijn slachtoffer op het moment van het schot vlak tegenover elkaar stonden, min of meer in het midden van de ruimte en niet bij of zelfs op de trap, zoals vaak is gedacht. Balthasar Gerards schoot daarbij min of meer over het hoofd van een page (een jongen).
In medische rapporten uit 1584 wordt beschreven welke weg de kogel door het lichaam van Willem heeft afgelegd. Die kogelbaan bleek medisch gezien onmogelijk. Een forensisch arts en een politie-expert kwamen tot de conclusie dat het hart ofwel direct getroffen is door ĂŠĂŠn of meerdere kogels, dan wel verscheurd door de drukgolven in het lichaam. De consequentie hiervan was vergaand: de Prins moet onmiddellijk dood zijn geweest en kan geen laatste woorden gesproken hebben.
De tentoonstelling Een multidisciplinaire benadering en het gebruik van hedendaags forensisch onderzoek hebben tot nieuwe inzichten in de moord geleid. Nieuwe uitkomsten roepen vaak weer nieuwe vragen op. Het is winst dat met de reacties van uiteenlopende deskundigen het historisch beeld aan scherpte kan winnen. De discussie over geschiedenis is een blijvende. Wat eveneens blijvend is,
Onderzoek aan de kogelgaten 15
is dat Het Prinsenhof de plek is waar een staatsman van groot formaat heeft gewoond en om het leven is gebracht. Willem van Oranje is een sleutelfiguur in de Opstand, een cruciale fase in de Nederlandse geschiedenis. Op kritieke momenten en met grote persoonlijke offers is de Prins een samenbindende factor. Zijn pleidooi voor de vrijheid van geweten is een blijvende inspiratie.
Activiteiten Tentoonstellingen Museum Nusantara
Tussen Hemel en Aarde
alleen verbonden met hun functie; de beelden worden nu ook bekeken en bewonderd vanwege hun esthetische waarde. Daarnaast was er ook aandacht voor de Verenigde Oost Indische Compagnie (VOC) en de Indische Instelling. Sarongs van Naam. Design in batik 1880-1940 17 dec. 2011 t/m 28 okt. 2012
De vaste presentatie Tussen Hemel en Aarde liet niet alleen de topstukken uit de collectie van Nusantara zien, maar belichtte ook de ontstaansgeschiedenis van de collectie en haar relatie tot de stad. Er waren twee overkoepelende thema’s: 1. De Javaanse Hofcultuur, waar onder andere de kris en de gamelan deel van uitmaken. 2. Magie in Beeld. Beelden vertegenwoordigen het ‘hemelse’ geestelijke leven van vroeger geïsoleerd levende culturen in het eilandenrijk. Hun plaats binnen de collectie van Nusantara is niet 16
De tentoonstelling Sarongs van Naam. Design in batik 1880-1940 toonde prachtig gedecoreerde IndoEuropese en Euraziatische batiks, grotendeels uit de eigen collectie van Museum Nusantara. De stoffen werden in de koloniale tijd in Indië zowel door Nederlandse als
Indische en Indo-Chinese vrouwen gedragen. Doordat de batiks als kleding werden gedragen zijn er slechts enkelen bewaard gebleven. Ook door de Japanse bezetting en later de repatriëring van de Nederlanders eind jaren ‘50 zijn veel batiks verloren gegaan
Sluiting Museum Nusantara In de gemeenteraad van Delft is in 2012 het definitieve besluit genomen om Museum Nusantara te sluiten. Zondag 6 januari 2013 was de laatste dag dat het museum open was. De collectie zal eigendom blijven van de gemeente en beschikbaar blijven voor presentaties in Museum Het Prinsenhof of in andere musea in binnen- en buitenland. Bij het besluit om Nusantara te sluiten speelt mee dat, ondanks een verbouwing en museale herinrichting van Nusantara enkele jaren geleden, er sprake is van onvoldoende toename van bezoekersaantallen. In samenwerking met diverse partijen uit de stad wordt er naar een passende publieke functie van het pand aan het Agathaplein gezocht. Met de sluiting komt een einde aan meer dan 100 jaar ‘Indonesische geschiedenis’ in Delft. Het museum vond zijn oorsprong in de Indische Instelling, een opleidingsinstituut dat in de 19e eeuw werd opgericht om Nederlandse ambtenaren op te
leiden voor de kolonie. Om de studenten een beeld te geven van hun toekomstige standplaats, stuurden ambtenaren en oud-studenten voorwerpen vanuit heel Indonesië naar Nederland. Dit waren voornamelijk gebruiksvoorwerpen en voorbeelden van kunstnijverheid die bij het onderwijs werden gebruikt. Sinds het opheffen van de Indische Instelling in 1901, werd de collectie uitgebreid met schenkingen van particulieren en verzamelaars. Museum Nusantara opende de deuren in 1911.
Activiteiten Tentoonstellingen Museum Lambert van Meerten
stal r toch mee Ik kom hie ar. eren per ja meerdere k w u ie het opn Elke keer is s! n nis!! Tot zie een beleve k erg, Rijswij M.S. v.d. B
Museum Lambert van Meerten is momenteel voor individuele bezoekers gesloten vanwege een museale heroriĂŤntatie, waarbij de tentoonstellingspresentaties opnieuw vormgegeven moeten worden. Het stijlvolle grachtenpand is voor groepsontvangsten en rondleidingen, museumlessen en zaalverhuur wel toegankelijk. Het moment van de heropening voor het publiek is nog niet bekend.
17
Publicaties Delf
Archeologie
Delf is een fullcolour, informatief, cultuurhistorisch magazine voor alle Delftenaren met interesse in monumenten, de museale kunst in onze stad en de Delftse geschiedenis. Archeologen, conservatoren, archivarissen en adviseurs monumentenzorg zijn de interne auteurs; daarnaast zijn er enkele externe professionals die (vrijwillig) aan het blad meewerken, hetzij als (vaste) auteur, hetzij als bureauredacteur. Hun inzet maakt het mogelijk dat het magazine blijft verschijnen.
Delftse Archeologische Rapporten (DAR) In deze serie wordt verslag gedaan van het onderzoek dat door Archeologie Delft wordt uitgevoerd. In 2012 zijn er vijf nieuwe exemplaren van de serie verschenen. Delftse Archeologische Notities (DAN). In deze reeks worden kleine (veld)projecten gepubliceerd. In 2012 zijn elf van dergelijke notities verschenen. Beleidskaart gemeente Westland In juni 2012 is de archeologische beleidskaart in de gemeente Westland vastgesteld door de Raad. De kaart en de bijbehorende toelichting zijn door Archeologie Delft opgesteld. Door het vaststellen van de kaart heeft de gemeente Westland een solide basis voor het verankeren van archeologie in bestemmingsplannen. Op deze manier heeft de gemeente Westland invulling gegeven aan haar wettelijke taak het bodemarchief te beschermen. De beleidskaart is inmiddels in een groot aantal bestemmingsplannen opgenomen.
De afgelopen veertiende jaargang is Delf verschenen met de thema’s ‘Winkelen’, ‘In vuur en vlam’, ‘Zorg’ en ‘Dieren’. Oude afleveringen zijn via de website van Erfgoed Delft te raadplegen.
18
Hoofdstuk 2 Delfts Blauw Delfts Blauw is een hoogtepunt in de geschiedenis van de stad Delft, verhalend over de VOC, de lokale pottenbakkerijen, het kunstenaarsgilde van St. Lucas, en het ontstaan van een aardewerkindustrie die wereldfaam verwierf – tot op de dag van vandaag. Delfts Blauw is een internationaal beeldmerk. Het maakt deel uit van de Hollandse identiteit, het is een nationaal icoon. Delfts Blauw is daarbij méér dan het verleden. Het is decoratie, design, kunst en gebruiksaardewerk. Het staat voor wetenschappelijke, innovatieve en industriële toepassingen.
19
Algemeen Programma Blauw In juli 2012 heeft de gemeenteraad haar goedkeuring gegeven aan het programma Blauw in Het Prinsenhof. Het Prinsenhof ontvangt hiermee een eenmalig extra budget om de culturele identiteit van de stad en de zichtbaarheid van de toeristische kernwaarde Delfts Blauw te versterken. Het programma zal resulteren in: een vaste tentoonstelling van Delfts Blauw in museum Het Prinsenhof, deze zal medio 2014 gerealiseerd zijn. activiteiten binnen en buiten het museum die zijn gericht op de promotie van Delfts Blauw, verlevendiging van de binnenstad, de ontwikkeling en innovatie van Delfts Blauw als design en kunst, en kennisdeling tussen museum en scholen, publiek, deskundigen, instellingen en bedrijven. regionale, nationale en internationale (museale) samenwerking op het gebied van Delfts Blauw.
20
Aanwinsten Aankoop zes aardewerk bordjes van de plateelbakkerij De Lampetkan, met afbeeldingen van Willem IV, Willem V, echtgenote van Willem V Wilhelmina van Pruisen, Koning Willem I, broer Koning W I, zus Koning W I, ca. 1780 De bordjes zijn gemaakt om de zaak van de prinsgezinden te promoten in hun strijd met de patriotten. Dit is te zien aan de oranje appeltjes
en de oranje lintversieringen. Men zegt dat die strijd in Delft is begonnen. Ze is hier in ieder geval hevig geweest en werd van patriottische zijde aangevoerd door de Delftse plateelschilder Gerrit Paape, die zich wist te verheffen tot dĂŠ stem van de radicale revolutionairen in Nederland. De bordjes zijn gemaakt voor de gewone man, vrij eenvoudig, maar wel kleurrijk.
Het verhaal van de strijd tussen de prinsgezinden en patriotten in Delft kan met deze bordjes worden gevisualiseerd, zowel door de afbeeldingen als door het feit dat Delftse plateelbakkerijen er handel in zagen. Je kunt dit doortrekken naar bijvoorbeeld Van Marken, die eveneens kunstobjecten inzette om zijn producten te promoten. De bordjes sluiten tevens aan bij de serie Oranje portretten die in op-
21
dracht van het Delftse stadsbestuur zijn gemaakt voor het stadhuis. De (Porseleinen) Lampetkan was een plateelbakkerij op de hoek Nieuwe Langedijk/Oosteinde. Het Prinsenhof had slechts zes objecten van deze plateelbakkerij in de collectie. Er zijn in de collectie nog enkele van dergelijke bordjes, maar niet zo kleurrijk, waardoor de oranjegezindheid minder duidelijk is.
Activiteiten Tentoonstelling Delfts blauw. Kunst of Kitsch Museum Het Prinsenhof, 27 okt. 2012 t/m 1 sept. 2013 De tijdelijke tentoonstelling Delfts blauw. Kunst of Kitsch is de opmaat voor de nieuwe vaste presentatie in Het Prinsenhof in 2014. In de tentoonstelling zijn de topstukken uit de museumcollectie te zien, zoals de imposante bloemhouders en koninklijke pronkstukken, maar er is ook aandacht voor alle hedendaagse varianten van Delfts Blauw, in alle diversiteit en met alle kwaliteitsverschillen. De thema’s maker, gebruiker, kunstenaar, verzamelaar,
toerist en vormgever hebben ieder een eigen vormgevingsstijl. Het begeleidende tentoonstellingsgidsje geeft achtergrondinformatie over de verschillende thema’s die op de tentoonstelling aan de orde komen. Delfts Blauw. Kunst of Kitsch is een eerste samenwerkingsproject van Het Prinsenhof met het Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden. Bij deze tentoonstelling is een activiteitenprogramma ontwikkeld met op elke laatste zondag van de maand
22
en in schoolvakanties themarondleidingen Delfts Blauw. In de kerstvakantie werd een inloopworkshop Delfts Blauwe tegels schilderen georganiseerd. In 2013 is een taxatiedag gepland in samenwerking met internationaal veilinghuis Bonhams en zijn er twee lezingen door Delfts Blauw deskundige en antiquair Robert Aronson en Nette Megens van veilinghuis Bonhams. Er zijn verschillende acties opgezet in samenwerking met Delftse bedrijven. Daarnaast is er een combiticket in samenwerking met Royal Delft, Expositiecentrum 38CC, Canalhopper en Café Brasserie Huszár.
Activiteiten Uitgelicht: Delft-Jingedezhen, 400 jaar Exchange Museum Het Prinsenhof Al sinds de VOC-tijd, meer dan 400 jaar geleden, hebben de keramieksteden Delft en Jingdezhen in China een bijzondere relatie. De afgelopen jaren zijn de contacten tussen Jingdezhen en Delft opnieuw goed op gang gekomen via het project ‘400 jaar Exchange Delft-Jingdezhen’. Delft vindt deze uitwisseling belangrijk vanwege de historische relaties op het gebied van Delfts Blauw. Door uitwisseling kan opnieuw wederzijdse beïnvloeding ontstaan met als doelen: kennisuitwisseling, innovatie Delfts Blauw en een positieve spin-off op gebieden als Kunst en Cultuur, Economie, Onderwijs en Toerisme. 400 jaar Exchange Delft – Jingdezhen bestaat uit de volgende onderdelen: Artist in Residence
Museale uitwisselingen Presentaties op de jaarlijkse International Ceramic Fair in Jingdezhen, China Educatieve samenwerking Zusterstedenband Sinds 2008 is Delft middels een stand vertegenwoordigd op de International Ceramic Fair in Jingdezhen, één van de meest prestigieuze keramiekbeurzen ter wereld. In 2010 is gestart met een serie Artist in Residence – projecten, zowel in Delft als in Jingdezhen. In 2012 zijn de Nederlandse keramisten Hugo Kaagman en Chris Dagradi als Artists in Residence werkzaam geweest in San Bao, het kunstenaarsdorp nabij Jingdezhen.
delegatie vanuit Jingdezhen een werkbezoek aan Delft. De delegatie kreeg rondleidingen en presentaties in de musea in Delft en de wens tot samenwerking werd bevestigd op cultureel-economisch gebied. Tijdens een officieel bezoek aan Jingdezhen van 15 – 22 oktober 2012 heeft de wethouder Cultuur & Economie namens het College het startsein gegeven voor twee concrete samenwerkingsprojecten: Afbeeldingen: Exchange Delft Jingdezhen overeenkomst en certificaat Een gezamenlijke tentoonstelling over het Artist in Residence-project: Voorjaar 2013 zal in Museum Het Prinsenhof een tentoonstelling te zien zijn over het Artist in Residence-project. Na de expositie in Delft zal deze tentoonstelling in het najaar te zien zijn in een museum in Jingdezehen, waarbij de opening gepland staat tijdens de International Ceramic Fair 2013. Op deze manier zal in beide steden/landen het Exchange-project zichtbaar worden.
Museale samenwerking In maart 2012 bracht een officiële
Een gezamenlijke online presentatie over 400 jaar Delft-Jingdezhen De 400 jaar oude historische relatie tussen Delft en Jingdezhen op het gebied van keramiek 23
kan via een gezamenlijke online presentatie (website) zichtbaar gemaakt worden voor een breed internationaal publiek van keramiekdeskundigen, liefhebbers en andere geïnteresseerden. Een gezamenlijke website is een goede manier om de keramiekcollecties uit beide steden gezamenlijk toegankelijk te maken, met elkaar te vergelijken en om kennis en informatie over deze collecties uit te wisselen. Exchange Delft Jingdezhen – aan het werk
Publicaties De Delftse Plateelbakkerijen, deel 19 De Vergulde Blompot, 1615-1692; 1692/1694-1841
geresulteerd in het opnemen van een situatieschets. Waar aangegeven is waar deze bezittingen gelegen waren, zo mogelijk met huisnummer en nadere gegevens van de betreffende plateelbakkers. Deel 20 beslaat de geschiedenis van plateelbakkerij ‘De Twee Scheepjes’, waaraan nog hard wordt gewerkt.
the especially Fantastic, William of room where ted. s assasina Orange wa sting stuff. Very intere
d Roy, Irelan
Delft Blue suits You
Tentoonstellingsgids bij de tentoonstelling Delfts Blauw. Kunst of Kitsch.
‘It’s highly tiful ded. Beau recommen a . It ’s worth works of art visit.
Crowdfundingboekje om het project Jonge Modeontwerpers Delft Blue & Dutch Identity in Fashion mogelijk te maken.
In deze serie beschrijft Wik Hoekstra-Klein de geschiedenis van de belangrijke Delftse plateelbakkerijen. Dit negentiende deel gaat met name over De Blompot, die op twee locaties is geweest: noordzijde Rietveld (1615-1692)en zuidzijde Molslaan (1692/94 – 1841). Nu het merendeel van de plateelbakkerijen is behandeld zijn steeds meer verbanden te ontdekken, omdat er heel veel akten en andere gegevens zijn bestudeerd. Het was nu opvallend dat er zeer veel plateelbakkers op het Rietveld woonden of er een bezitting hadden. Dat feit heeft 24
Hoofdstuk 3 Publiek en participatie Ergoed Delft wil verbinden, verdiepen en onderhouden. Verbindingen worden aangegaan met relevante partijen, maar vooral met het publiek. Verdieping wordt geboden door kennis en collecties laagdrempelig beschikbaar te maken. De relatie met het publiek, met de stad en met de maatschappij wordt onderhouden door midden in die samenleving te gaan staan. Erfgoed Delft nodigt de (virtuele) bezoeker uit om deel te nemen aan activiteiten, tentoonstellingen en onderzoek, en zodoende letterlijk en figuurlijk mee te dragen aan de Delftse geschiedenis, Creating History in optima forma.
25
Algemeen Doelgroepen Erfgoed Delft richt zich op de volgende doelgroepen Inwoners van Delft en omstreken: - Families met kinderen - Scholieren basisscholen - Scholieren voortgezet onderwijs - Studenten beroepsonderwijs - Studenten wetenschappelijk onderwijs Hoger opgeleide 50+ ers Gespecialiseerde liefhebbers Collega-instellingen Binnen- en buitenlandse toeristen & dagjesmensen Bezoekcijfers Museum Het Prinsenhof kende in 2011 een topjaar door de grote tentoonstelling Van Mierevelt. In 2012 is het museum weer op het bezoekersniveau van 2010. De daling ten opzichte van 2011 is niet onverwacht. Ook 2013 zal nog een overgangsjaar zijn: pas in 2014 zullen alle vernieuwde thematentoonstellingen van de vaste presentatie geopend zijn en kunnen de doelstellingen die in het bedrijfsplan zijn geformuleerd verder worden gerealiseerd. De bezoekcijfers voor Erfgoed Delft als geheel zijn in 2012 afgenomen. Buiten de afname in bezoekers voor Het Prinsenhof (7.000) wordt deze daling deels veroorzaakt door een afname in de zaalverhuur.
Bezoekers van onze websites hebben in 2012 goed de weg naar de digitale informatie weten te vinden, een stijging van 57.752, van 206.763 naar 264.515 bezoekers. Top 4: 1 www.prinsenhof-delft.nl: 74.690 2 www.wikidelft.nl: 63.378 3 www.erfgoed-delft.nl: 37.524 4 www.archief-delft.nl: 22.083 PR en Marketing In 2012 zijn de activiteiten van Erfgoed Delft en omstreken geregeld in de publiciteit gekomen. Mede door gerichte promotionele en publiciteitsactiviteiten te organiseren, maar ook door structurele PR en communicatie. Hiermee informeert, enthousiasmeert Erfgoed Delft bezoekers en probeert ze ook zo aan te trekken voor activiteiten in de musea, het Archief en Archeologie en op het digitale vlak. De middelenmix bestaat uit posters en folders (verspreid in de stad), persberichten, advertenties, advertorials, websiteberichten, de externe nieuwsbrief, social media en nieuw is de structurele agenda van erfgoed op delft.nl.
Delftse Post, Trouw, via de ANWB, Het Spoor, Dichterbij Zuid-Holland Midden (magazine Rabobank), Rotterdampas, magazine Collect, Vind Magazine e.a. Daarnaast is er met de lokale middenstand en Delft Marketing een actie opgezet in combinatie met de tentoonstelling Cold Case, genaamd kogelbrief.
Linked-in. Vooral YouTube, Twitter en Facebook worden actief ingezet om tentoonstelling en activiteiten te promoten of te ondersteunen.
Erfgoed Delft hecht een grote waarde aan de samenwerkingsverbanden in de stad. Zo is tijdens de tentoonstelling ‘Cold Case’ is samengewerkt met verschillende partners in de stad zoals Delft Marketing, het Stadskoffiehuys, West Cord Hotel, Parking Delft en No13, waarbij museumbezoekers diverse kortingen konden ontvangen. Om het publiek over alle activiteiten te informeren zijn ruim 56 persberichten verstuurd naar lokale en landelijke dagbladen, vakbladen, onderwijs –en collega-instellingen. Ruim 800 abonnees ontvangen elke twee weken de digitale nieuwsbrief. Daarnaast zijn de websites van Erfgoed Delft ook ruimschoots ingezet. In 2012 is de website www.ikhouvanblauw.nl opgezet ter ondersteuning van de tentoonstelling Delfts Blauw. Kunst of Kitsch.
Twitter Het Erfgoed Delft twitteraccount heeft nu 728 volgers. @archeodelft heeft 395 volgers. @archiefdelft heeft 126 volgers. @ikhouvanblauw heeft 69 volgers.
Social Media Erfgoed Delft is al ruim een jaar actief op Social Media, waaronder Twitter, Facebook, YouTube en
Er zijn diverse kortingsacties bij tentoonstellingen en activiteiten georganiseerd in o.a. Vorsten Royal, de 26
YouTube Op YouTube staan op dit moment 53 video’s. In totaal is hier 11.771 keer naar gekeken.
Facebook www.facebook.com/MuseumHetPrinsenhof heeft 173 likes. www.facebook.com/ErfgoedDelft heeft 91 likes. www.facebook.com/ikhouvanblauw heeft 34 likes. De instellingen van Erfgoed Delft worden vaak benaderd door media met het verzoek mee te werken aan fotoshoots en tv/film-opnames, zoals: Klokhuis Vroeger was het anders Oude Kaas en Doner Kebab Een aantal Japanse tv-ploegen Quintus van ZoRaymann
Algemeen t e speurtoch ‘Ik vond d . Bedankt. super leuk Mara n museum e ‘Heel leuk el geleerd heb heel ve werkstuk. voor mijn
Educatie In het jaar 2012 was er een veelzijdig en erfgoedbreed activiteitenaanbod voor het publiek. Ook bleek weer dat Willem van Oranje een favoriet thema is. Bijna driekwart van de rondgeleide groepen brengt een bezoek aan de beroemde kogelgaten. Er zijn in 2012 niet alleen activiteiten georganiseerd voor de musea, maar ook voor Het Archief en Archeologie.
dag van de maand kon men deelnemen aan een rondleiding door de tentoonstelling Sarongs van Naam. Archeologie De activiteiten van Archeologie en Het Archief waren zeer in trek. Voor zowel de workshops als de cursussen was er een wachtlijst. Bij de workshop ‘Scherven wassen’ kon het publiek kennis maken met diverse werkzaamheden van een archeoloog. Uit de afgegraven aarde, afkomstig uit de spoorzone, werden er leuke vondsten gedaan.
Museum Het Prinsenhof In Museum Het Prinsenhof is er voor het Kunst & Cultuurmenu een nieuwe museumles van start gegaan, ‘Cold Case: Willem van Oranje’. Tijdens deze museumles doen de leerlingen uit het basisonderwijs zelf onderzoek naar de moord op Willem van Oranje en vergelijken ze hun bevindingen met de resultaten van het officiële moordonderzoek. Nieuw in het aanbod zijn de combinatiebezoeken. Gedurende een combinatiebezoek krijgen groepen een rondleiding in Museum Het Prinsenhof, stadsgevangenis Het Steen en de Nieuwe Kerk. In korte tijd is dit een populaire activiteit geworden voor een groepsbezoek.
Archief Tijdens de twee 10-delige cursussen Paleografie van Het Archief hebben de deelnemers de kunst van het lezen van oud schrift mogen leren. Door het aanbod van nieuwe producten zoals de rondleidingen in Het Steen en de combinatierondleidingen Prinsenhof-Nieuwe Kerk/Het Steen is het aantal in 2012 flink toegenomen: van 333 naar 436!
Museum Nusantara In Museum Nusantara zijn er verschillende creatieve workshops gegeven, zoals een djembe workshop en Aziatisch koken. Elke derde zater- 27
Museummonitor Ook in 2012 deed Erfgoed Delft met de musea Het Prinsenhof en Museum Nusantara mee met de Museummonitor, een landelijk onderzoek naar de waardering van musea door bezoekers. Ten opzichte van 2011 is het bezoekersprofiel van
Het Prinsenhof in 2012 veranderd; een lichte daling van de gemiddelde leeftijd, minder bezoekers met een Museumkaart en een hiermee samenhangend dalend aandeel herhalingsbezoek. In 2012 kwamen er minder bezoekers speciaal voor een tijdelijke tentoonstelling, dit heeft vermoedelijk te maken met dat in 2011 de grote Van Mierevelt tentoonstelling in Het Prinsenhof opende. De bezoekersrelatie (index die de kracht van de relatie van de bezoekers met het museum meet) is ten opzichte van 2011 licht gedaald, maar dit komt door het gewijzigde bezoekersprofiel en niet zozeer door verminderde tevredenheid over het aanbod. Het Prinsenhof wordt vooral positief gewaardeerd op de punten boeiend en deskundig, de score is lager op de punten verrassend en actieve beleving. In de nieuwe vaste presentaties, die het museum momenteel voorbereidt, zullen de emotionele belevingsaspecten, zoals verrassen, meer aandacht krijgen. De resultaten van het onderzoek voor Museum Nusantara bevestigen het beeld van 2011; een hoge gemiddelde leeftijd van de bezoekers, een kwetsbare bezoekersrelatie en een lage score op de belevingsaspecten verrassen en actieve beleving. Museum Nusantara is per 1-1-2013 gesloten (zie elders in dit verslag).
Gezamelijke activiteiten met het Verbonden t even in he verleden. L de r a a n ken ” heden. “Kij toekomst. Rodenrijs ..., Berkel-
Maand van de geschiedenis Dit jaar deed Erfgoed Delft mee met de Maand van de Geschiedenis, het activiteitenprogramma bestond uit lezingen en rondleidingen in Het Prinsenhof en Het Steen. Tevens werd op 14 oktober de jubleumuitzending van het VPRO programma OVT in Het Prinsenhof opgenomen. In deze 7 uur durende marathonopname kwam de wereldgeschiedenis in blokken van 1 uur aan bod aan de hand van bekende columnisten, schrijvers, historici. De opnames waren openbaar.
Nederland weer van start. Dit jaar werden de deelnemers van de Delftse editie – behalve culinair – ook cultureel verrast in Museum Het Prinsenhof en gevangenis Het Steen. Open Monumentenweekend Het landelijke thema van Open Monumentendag 2012 luidde: Groen van Toen. De Prinsenhoftuin bij Museum Het Prinsenhof is onderdeel van de ‘Groen van Toen’ top 10 in Delft. Uitmarkt Den Haag Museum Het Prinsenhof presenteerde onder andere de aankomende tentoonstelling Delfts Blauw. Kunst of Kitsch op het UIT festival in Den Haag op zondag 2 september 2012. Samen met Theater de Veste, Delft Science Centre, Something Extra en Delft Marketing bemande Museum Het Prinsenhof twee stands op het Lange Voorhout.
Museumweekend Dit jaar vond de 31ste editie van het Museumweekend plaats op zaterdag 14 en zondag 15 april met als landelijke thema ‘verrijken’. De toegang tijdens het Museumweekend 2012 was slechts € 1,-. Met dit initiatief wil de Museumvereniging de boodschap uit te dragen dat een museum elk bezoek ‘meer dan waard is’. Museumkaarthouders kunnen zoals gewoonlijk gratis naar binnen en de stichting Museumjaarkaart schonk ons voor iedere museumjaarkaarthouder die het Museumweekend bezocht ook €1. Ruim 2500 bezoekers kwamen op dit weekend af.
Museumnacht In 2012 is Museumnacht Delft voor de derde keer georganiseerd, waaraan Erfgoed Delft weer heeft deelgenomen. Erfgoed Delft heeft ervoor gekozen om de museumnacht te benutten om de tentoonstelling ‘Delfts Blauw. Kunst of Kitsch’ te promoten bij het (jonge) museumnachtpubliek. Op vier locaties vonden activiteiten plaats.
Ontdek Culinair Delft/Winter Wonderwandeling In de laatste week van mei ging de 7e editie van Ontdek Culinair 28
Het project Jonge modeontwerpers Delft Blue & Dutch Identity in Fashion, is tijdens de museumnacht spetterend afgesloten in de vorm van een modeshow met vak- en publieksprijs in de Van der Mandelezaal. De museumnachtactiviteiten zijn gecombineerd met een VIP-relatieavond waarbij de tentoonstelling ‘Delfts Blauw. Kunst of Kitsch’ voor een select gezelschap van onder andere onze schatbewaarders, partners, bruikleengevers, relaties uit de stad, keramiekdeskundigen etc. is. Tijdens museumnacht heeft een record aantal mensen de activiteiten bezocht. Museum Het Prinsenhof heeft 1.660 bezoekers ontvangen en bij Museum Nusantara zijn 1.192 mensen binnen geweest. Het succes is mede te danken aan de verrassende acts op beide locaties. Het project Jonge modeontwerpers Delfts Blue & Dutch Identity in Fashion, de VIP-relatieavond en Museumnacht zijn geheel mogelijk gemaakt door Fonds voor Cultuur Participatie, SNS Reaal Fonds, KBR Bouw en Onderhoud B.V., Improve, Museum Het Prinsenhof, Keramiekmuseum Princessehof, Royal Delft, Piet Design, Galerie Terra, bezoekers museumweekend en bezoekers modeshow Museumnacht.
Projecten ooi Wat een m Nu weet ik museum!! meer van een beetje denis van de geschie . Nederland Helène
Fonds voor Cultuur Participatie Voor de periode 2009-2012 heeft Erfgoed Delft via Gemeente Delft een subsidie uit het Fonds voor Cultuur Participatie van €180.000 ontvangen voor het uitvoeren van projecten op het gebied van cultuur en publieksparticipatie. De meeste projecten hebben een doorstart gekregen als structurele activiteit of werkzaamheid binnen ED en zijn derhalve ingebed in de organisatie. Het project eerste oral historyproject (Erfgoed Delft Haalt Verhaal) “Onder de vleugels van Phoenix” is in 2012 afgerond en de interviews zijn beschikbaar gemaakt op www. onderdevleugelsvanphoenix.nl, in Delft Bouwt en op WikiDelft.
WikiDelft De nadruk heeft in 2012 gelegen op het geven van instructies en workshops aan geïnteresseerden die WikiDelft willen raadplegen of zelf bijdrages willen gaan plaatsen. In het kader van Delfts Blauw is in 2012 veel aandacht besteed aan het geven van workshops en informatie aan belangstellenden voor het vastleggen van verhalen over Delfts Blauw in WikiDelft. Daarnaast is WikiPro geïmplementeerd. WikiPro is een wikipedia voor (museale) professionals, waarin men onderzoeks- en collectie-informatie kan delen, zoals ten behoeve van de uitwisseling Delft-Jingdezhen. In 2012 is een tweede oral history project gestart met als uitgangspunt verhalen van het oudste café van Delft. Voor educatieve doeleinden is een lespakket gemaakt voor scholen om leerlingen te leren met WikiDelft te gaan werken. Het aantal bezoeken aan www.wikidelft.nl is in 2012 sterk gestegen ten opzichte van de twee jaren ervoor. Van ongeveer 3.000 bezoeken per maand eind 2011 is het uitgegroeid naar ruim 8.000 bezoeken in december 2012.Ook het aantal bijdrages en wijzigingen is sterk gestegen. Dit is zeer hoopvol voor de toekomst van WikiDelft, zeker nu het een structurele plek binnen de organisatie heeft verworven.
Het tweede oral history project is in 2012 gestart met als uitgangspunt verhalen van het oudste café van Delft. In 2012 zijn verhalen over Bierhuis de Klomp aan de Binnenwatersloot in het spoorzonegebied verzameld. Deze verhalen zijn tevens beschikbaar gesteld via WikiDelft en er is een klein boekje van verschenen. In het kader van het project ’Archeologie in de Stad’ is een Nederlandsen Engelstalige wandelroute voor jong en oud verschenen, genaamd Delft Onderste Boven/Delft Upside Down. De routes zijn op verschillende locaties in de stad verkrijgbaar, zoals bij Museum het Prinsenhof, TIP en DOK. In samenwerking met DOK is in 2012 een Microsoft touchtable ontwikkeld voor kinderen over het archeologische werk in het Spoorzone gebied, welke sinds 2012 te zien is DOK en Delft Bouwt. De ontwikkeling van de software is gefinancierd door Problibio – Historie in de bibliotheek en één touchtable is gefinancierd vanuit FCP. Om jonge modeontwerpers een kans te geven hun werk in een museale setting te promoten is een ontwerpwedstrijd met als thema Delfts Blauw gehouden met als afsluiting tijdens de museumnacht 2012 een modeshow. Dit project is verder gefinancierd uit fondsen en met behulp van crowdfunding. 29
Nieuwe Meesters Delft Het expertisecentrum voor erfgoed en ICT is ontstaan vanuit de ‘Aanjaagfunctie Samenwerking Gemeente Delft en TU Delft op gebied van Kunst en Cultuur’. Het is in 2012 opgericht onder de naam ‘Nieuwe Meesters Delft - Aanjagers van innovatie in erfgoed’. Nieuwe Meesters Delft wordt mede mogelijk gemaakt door de financiële steun van Gemeente Delft en TU Delft. Het expertisecentrum heeft een netwerk- en faciliterende functie voor bedrijven, onderzoeksinstellingen en erfgoedinstellingen. Samen met klanten en partners voorziet Nieuwe Meesters Delft in een fysiek en digitaal platform, waar expertises, projecten, eindproducten en erfgoeddata samen komen. Nieuwe Meesters Delft is gevestigd in de TU Delft Library. Op 21 december 2012 is het project Nieuwe Meesters Delft afgerond en overgedragen aan Stichting Nieuwe Meesters Delft met een stichtingsbestuur dat bestaat uit vertegenwoordigers uit de kennisinstellingen, ICT-sector en erfgoed sector. De stichting zal zelfstandig en onafhankelijk haar werkzaamheden vervolgen.
Relatiebeheer et t we hier m Erg fijn da ten, rtoe moch school naa t. interessan het was erg
Freeke
Fondsenwerving Voor de tentoonstelling: Portretfabriek Van Mierevelt, de presentatie van het ratslotpistool, de tentoonstellingen Cold Case: Willem van Oranje en Delfts Blauw. Kunst of Kitsch en de educatieve projecten Het Duel en Schoolse Tradities mochten we rekenen op de steun van de volgende fondsen:
Naast financiële ondersteuning van de gemeente Delft en inkomsten uit entreegelden, zaalverhuur en winkelverkoop, zijn aanvullende middelen voor Erfgoed Delft onmisbaar. Zonder de steun van onze partners, schatbewaarders, fondsen, Vriendenvereniging en overige sponsoren zou Erfgoed Delft de gestelde doelen en ambities niet kunnen realiseren.
Fonds voor Cultuurparticipatie Fonds1818 MAOC Gravin van Bylandt Stichting Margarethe Petronella Fonds Mondriaanfonds Prins Bernhard Cultuurfonds Programmaregeling SNS REAAL Fonds SNS Reaal Fonds Stichting De Gijselaar-Hintzenfonds Stichting voor Hulp aan Delftse Jongeren, vanouds genaamd ‘Het Meisjeshuis’ Van der Vossen-Delbrück Fonds VSB Fonds
30
Sponsoring Erfgoed Delft prijst zich gelukkig met een aantal vooraanstaande bedrijven die de organisatie middels sponsoring een warm hart toedragen; soms meerdere jaren achter elkaar, in valuta, mankracht of materialen. Gedurende de looptijd van deze samenwerking mogen deze relaties zich Schatbewaarder van de Delftse Schatkamer noemen. Onze Schatbewaarders uit 2012 zijn: KBR Bouw & Onderhoud B.V. DelftTech B.V. DSM Gist Services B.V. Parking Delft B.V. Tempus B.V. Van Lanschot Bankiers Een aantal sponsoren mogen zich partner van Museum Het Prinsenhof noemen: Improve, AV Rabobank Zuid-Holland Midden, Uiteenlopende bedrijven hebben Erfgoed Delft in 2012 op vele manieren ondersteund en/of gesponsord en ook mochten wij weer rekenen op diverse vriendenverenigingen en samenwerkingsverbanden. Een compleet overzicht is te zien in bijlage 4.
Hoofdstuk 4 Organisatie De organisatie is ook in 2012 weer flink in beweging geweest. Naar aanleiding van het bedrijfsplan is een aantal wijzigingen doorgevoerd in de organisatie (zie daarvoor ook het nieuwe organogram) en zijn enkele vacatures, die langdurig door uitzendkrachten werden bezet, definitief ingevuld. Tegelijkertijd is omwille van noodzakelijke bezuinigingen besloten tot het opheffen van vijf functies. De implementatie daarvan heeft langer geduurd dan aanvankelijk voorzien, wat zowel voor de betrokken medewerkers als voor de organisatie onzekerheid met zich meebracht. In 2012 is ook een inhaalslag gemaakt met betrekking tot de functiebeschrijvingen en de personeelsgesprekken. Voorbereidingen hebben plaatsgevonden om iedereen te voorzien van een juiste functieomschrijving en taakinventarisatie, op basis waarvan personeelsgesprekken kunnen worden gevoerd. Door de moeizame totstandkoming van het bedrijfsplan en aanvullend daarop langdurige besluitvormingstrajecten bij de gemeente en de OR, heeft de organisatie lang in onzekerheid verkeerd over het bedrijfsplan, het project Blauw, en het wel of niet sluiten van Museum Nusantara. Hierdoor zijn sommige doelstellingen in het gedrang gekomen en is minder voortgang gemaakt dan oorspronkelijk gehoopt. Desalniettemin is de organisatie hard op weg zichzelf te ontwikkelen richting een professionele organisatie in een dynamische Erfgoedstad. 31
Organisatieontwikkeling Organogram
opa Frans Ik ben met et rien aan h en oma Co n we (ik en bezoeken e ook e) hebben mijn nichtj m het museu heeeeeeel gezien.
de Benthe van e Kimmenad
32
Financiën leuk. En ik ‘Het was erg . veel geleerd heb vooral is vind ik Geschieden , iet zo leuk normaal n as het maar nu w ! GEW ELDIG Eva
In financieel opzicht was 2012 een roerig jaar, met een stevige bezuinigingsdoelstelling en de daarmee verbonden noodzaak om een beter inzicht te krijgen in de kosten van de verschillende activiteiten. Ook moest, met het bedrijfsplan, een meerjarenbegroting opgeleverd worden met een veel hogere mate van correctheid dan eerder binnen de organisatie gebruikelijk was. Deze operatie is in 2012 succesvol afgerond en levert de basis waarmee in de toekomst op de financiën gestuurd kan worden. Ondanks het hernieuwde inzicht in de financiële positie van Erfgoed
Delft, vonden in 2012 nog veel schommelingen plaats in de bestedingen, waardoor veel correcties en aanpassingen moesten worden gedaan. Daarmee is het financiële beheer van de organisatie nog niet daar, waar het zou moeten zijn. Wel is het jaar afgesloten met een positief resultaat, vooral door onderbestedingen. Belangrijk winstpunt in 2012 is de voorbereiding van de begroting 2013 geweest, waarbij voor het eerst breed in het management overleg is gesproken over de financiële positie van Erfgoed Delft, en de afwegingen die daar bij horen. Door op deze
Geldkist, 1675-1699 Museum Het prinsenhof PDMeu 13 33
manier de keuzes en mogelijkheden te bespreken is het draagvlak voor de begroting toegenomen. Punt van zorg is wel nog steeds dat de begroting van Erfgoed Delft nog niet meerjarig dekkend is. Ook is er nog onvoldoende ruimte gecreëerd voor zaken als ziektevervanging, restauraties, of investeringen. Op het gebied van control zijn er in 2012 stappen gezet om de kwartaalrapportages te verbeteren. Ook deze rapportages worden steeds meer breed opgewerkt vanuit het managementoverleg, waardoor de rapportages accurater zijn en meer informatie bevatten.
Personeelszaken s g niet alle ‘Ik heb lan ik n, omdat kunnen zie eb kunnen te weinig h itrusten. zitten en u o nt het is z Zonde, wa t. interessan n Stokkum va J.
In dienst/uit dienst Aantal medewerkers per 31 december 2012: 62 Het aantal medewerkers is ten opzichte van 2011 met 7 gedaald. Een en ander wordt veroorzaakt door het niet verlengen van contracten bij inhuurkrachten en de verplichte bezuinigingsopgave van vijf medewerkers.
Indeling naar afdeling: Archeologie: 7 Archief: 14 Directie: 1 Staffuncties: 2 Museum: 7 Publiek: 18 Services: 13 Stagiaires: 9 Inhuurkrachten: 7
In dienst: 6 medewerkers (2 mannen & 4 vrouwen)
Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage binnen Erfgoed Delft ligt op 6.66%, ruim 2% boven de gemeentelijke norm van 4,5%. Het hoge ziekteverzuim wordt veroorzaakt door langdurige afwezigheid van een aantal medewerkers.
Uit dienst: 6 medewerkers (4 mannen & 2 vrouwen) Leeftijdsopbouw De leeftijdsopbouw is als volgt: < 25 jaar 25 – 35 jaar 35 – 45 jaar 45 – 55 jaar 50 – 60 jaar > 60 jaar Totaal
Man - 3 6 11 6 8 34
Vrijwilligers Vrijwilligers zijn onmisbaar. Zonder hen zou de organisatie kwantitatief en kwalitatief minder productie kunnen leveren.
Vrouw 2 9 10 2 5 28 = 62
Totaal aantal vrijwilligers: 107 Museale collecties: 17 Archeologie: 12 Project Delfts Aardewerk: 4 Wiki Delft: 7 Winkeltje Kouwenhoven: 15 Archief: 52 In bijlage 4 is een overzicht van alle medewerkers en de vrijwilligers van Erfgoed Delft opgenomen.
34
Onderdeelscommissie (OC) nd het Hoooi, ik vo En ook heel funny! am, want heel leerza illem van ik mocht W as spelen. Hela Oranje na . n te dgescho ben ik doo
De OC richt op ‘alle sociale, organisatorische en financiële zaken van Erfgoed Delft’ en kan op eigen initiatief voorstellen doen. Daarnaast heeft de OC het recht van (pre-)advies bij de grotere financiële zaken, zoals fusies, sluitingen en bij het benoemen of ontslaan van bestuurders. Instemming kan de OC verlenen bij regelingen op het gebied van personeelszaken en arbeidsomstandigheden. Samenstelling Begin 2012 bestond de OC uit: Jean Paul Bakx, George Buzing en Corrie van Egmond. Per 10 mei zijn Eveline Kaiser, Jan Knijnenburg, Bas Penning, Sandra van de Sande-Bosman en Nico Schaap officieel geïnstalleerd door de OR van de gemeente Delft. Vanaf maart zijn zij geïnformeerd en ingewerkt door de vorige OC, waarbij de oude OC leden zich steeds meer op de achtergrond hielden. Maandelijks vindt er met de directeur en P&O-adviseur OC-overleg plaats. In Bijlage 4 is na te lezen welke OR/ OC zaken er in 2012 aan de orde zijn geweest.
35
Bijlagen 1: Archeologie Delft De Archeologische dienst van Delft e.o. verricht archeologisch onderzoek in Delft en in de regio. Archeologische onderzoek is onderverdeeld in archeologisch vooronderzoek en in definitief archeologisch onderzoek.
Archeologisch vooronderzoek Bureauonderzoek Een bureauonderzoek heeft tot doel om de bekende informatie over een onderzoeksgebied te verzamelen en te bundelen tot ĂŠĂŠn rapport. Bij een bureauonderzoek er wordt gekeken wat er in het verleden aan archeologisch onderzoek in de omgeving van een plangebied is uitgevoerd. Daarnaast wordt de geologie bestudeerd en wordt er gekeken wat er aan bodemverstoringen bekend is Booronderzoek Een booronderzoek is een snelle en relatief goedkope manier om inzicht te krijgen in de bodemopbouw en de eventueel aanwezige archeologie. Bij een booronderzoek wordt gekeken of er oude bewoningslagen aanwezig zijn en wat de omvang en dartering van deze lagen is. Ook wordt de geologie in kaart gebracht, zodat duidelijk wordt of het onderzoeksgebied in het verleden aantrekkelijk was om in te wonen. Veldverkenningen Een veldverkenning is een snelle, goedkope en non-destructieve manier om archeologische vindplaatsen
op te sporen. Door systematisch het onderzoeksgebied af te lopen op zoek naar archeologische vondsten, kan er een beeld verkregen worden van de aard en omvang van eventuele archeologische vindplaatsen binnen een onderzoeksgebied. Veldverkenningen worden vaak toegepast in combinatie met een booronderzoek, maar kunnen ook als zelfstandige inventarisatiemethode worden uitgevoerd. Proefsleuven Bij een proefsleuvenonderzoek worden er smalle sleuven door het onderzoeksgebied getrokken. Als hierbij archeologische resten worden aangetroffen worden deze gedocumenteerd en eventuele vondsten worden geborgen. Er wordt vaak alleen een vlak aangelegd zonder sporen uit te graven, zodat deze bewaard blijven voor een eventueel vervolgonderzoek. Een verkennend proefsleuvenonderzoek kan worden uitgevoerd als een veldverkenning of booronderzoek niet mogelijk is of geen goede resultaten kan opleveren.
derzoek vindt plaats als uit het vooronderzoek is gebleken dat er binnen een onderzoeksgebied een behoudenswaardige archeologische vindplaats aanwezig is die niet in de bodem bewaard kan blijven. De in de bodem aanwezige resten worden dan gedocumenteerd en het vondstmateriaal wordt geborgen. Op deze manier blijft de informatie die een vindplaats kan opleveren behouden, terwijl de vindplaats zelf vernietigd wordt.
Adviserende functie Archeologie Delft treedt ook regelmatig op als adviseur. Zo helpen we bijvoorbeeld gemeentes met het opstellen van een archeologiebeleid. Ook adviseren we gemeentes, bedrijven en particulieren tijdens het voorbereiden van bouwplannen. We kunnen daardoor tijdig onderzoeken of deze plannen een bedreiging vormen voor eventueel aanwezig archeologisch erfgoed en maatregelen treffen om dit te beschermen.
De resultaten van onze (veld)- projecten worden gepubliceerd in de series Delftse Archeologische Rapporten (DAR) en Delftse Archeologische Notities (DAN).
In 2012 heeft Archeologie Delft zich naast het uitvoeren en rapporteren van veldwerk intensief bezig gehouden met een aantal zaken.
Feiten en cijfers Archeologische activiteiten Bureauonderzoek Booronderzoek Proefsleuven- onderzoek Archeologische Begeleiding Opgravingen Waarnemingen 11 Rapportage DAR Rapportage DAN
Definitief archeologisch onderzoek Een definitief archeologisch on36
2009
2010
2011
2012
3 4
6 9
2 13
3 8
1
5
6
1
3 0 7 7 4
3 1 2 5 9
4 2 4 5 6
2 4 5 11
Bijlagen 2: Archief Delft bovenstaande activiteiten opgenomen in de Archiefverordening Delft 2012. Het archiefbeheer dat wordt uitgevoerd voor de gemeenten Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp en Rijswijk gebeurt op basis van een zogenaamde (lichte) gemeenschappelijke regeling, waarin Delft als centrumgemeente optreed. Deze is voornamelijk gebaseerd op de eerstgenoemde wettelijke taken. De overige taken worden in onderling overleg ad-hoc of via plan tegen meerkosten uitgevoerd.
Sinds 1 februari 2011 is er binnen Erfgoed Delft e.o. een team Archief actief dat onder leiding staat van een teamleider/gemeentearchivaris. De archiefwettelijke taken zijn ondergebracht bij de gemeentearchivaris. Deze wettelijke taken zijn: het beheer van de archiefbewaarplaats en de daarin overgebrachte archieven (art. 32 lid 1 Archiefwet 1995) het (kosteloos) ter beschikking stellen van archiefbescheiden die zich in de archiefbewaarplaats bevinden (art. 17 lid 1 jo. art. 14 Archiefwet 1995) Het toezicht, onder bevelen van het college, op het beheer van de nog niet-overgebrachte archieven (art. 32 lid 2 Archiefwet 1995) Naast de bovengenoemde taken zijn er nog een aantal taken die worden gezien als kerntaak maar die gezien de Archiefwet bovenwettelijk genoemd kunnen worden. Deze beogen onder meer het verlenen van diensten aan de gemeentelijke organisatie, het behouden en conserveren van het lokaal erfgoed, het verbeteren van de benutting van archieven om zo de kennis van de lokale geschiedenis en de hierboven genoemde uitgangspunten te vergroten.
Het zijn de volgende activiteiten: het acquireren en beheren van particuliere archieven het verwerven van documentatie (bijvoorbeeld historische beelden geluidcollecties, bibliotheek) over onderwerpen die van lokaal (Delft en omstreken) belang zijn. het verzorgen van educatieve programma’s voor scholen (meestal door invulling van het cultuurmenu dat in een onderwijsprogramma is opgenomen) die ten eerste inzicht geven in het belang van archieven voor de samenleving en als bron voor (wetenschappelijk) onderzoek.
Bijzondere en omvangrijke schenkingen Beeld en Geluid
het op zodanige wijze beschikbaar stellen van de beheerde archieven dat het benutten ervan door een breder publiek, maar ook de eigen gemeentelijke organisatie, mogelijk is. Bijvoorbeeld door digitalisering en beschikbaar stellen via internet waardoor deze 24/7 beschikbaar zijn.
Klein fotoalbum van het gezin van prof. L.H. Siertsema, Oude Delft 36, schenking dhr. B. Siertsema uit Winterswijk. Serie digitale foto’s door Herman Baas van Delftenaren en actuele situaties in Delft, verschenen in het AD 2012, schenking fotograaf. Portretserie van Delftenaren t.g.v. Kunstmanifestatie De Plek, door Mieke van Ingen, schenking fotograaf.
Albums topografische fotografie (bruggen, gevelstenen, woningen, winkels, sluizen etc.) door Dolf en Hans Berendse, schenking van dhr. D. Berendse uit Delft.
Foto’s hockeyvereniging Ring Pass: diverse foto’s (archief 480)
Foto’s van Weesmeisjes door F. Gräfe, Kouwenberg en Emma 37
Chromolitho naar ontwerp van W.C. Nakken: reclameplaat voor De Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek, schenking Rijswijks Museum.
Grote hoeveelheid oude familiefoto’s en fotoalbums, eind 19de eeuw en eerste helft 20ste eeuw, Erven familie De Koning.
Affiches van optredens van Delftse zanger Bram van der Stap uit de nalatenschap van de erven Van der Stap, schenking mevr. Y. Slijkhuis uit Leiden.
Voor wat betreft de gemeente Delft zijn een aantal van de hier
Kirchner, schenking mevr. T. Gröneveld uit Amersfoort.
Naast de schenkingen van fysiek en digital born materiaal is van 216 objecten uit particuliere collecties een scan opgenomen in de collectie, het origineel bleef bij de eigenaar.
Bijlagen 2: Archief Delft Aanwinsten archieven 2012 ANR 616 341 607 898 547 451 -
Beschrijving Aanvulling Studentenvereniging Practische Studie Aanvulling Studentenvereniging C.S.R. Aanvulling Woonkoepel Aanvulling Excelsior Aanvulling Stedenband Kingston upon Thames Jongerenvereniging Schipluiden Kon. Juliana school Delftse Korfbal Club Adelbertkerk Stukken betreffende Calve, afkomstig van A. Verhoef Aanvulling Hervormde gemeente â&#x20AC;&#x2DC;t Woudt Oranje Nassau school Totaal
Omvang voor bewerking 2 1,5 1 0,25 1,25 2 0,5 0,5 0,25 0,5 0,5 0,5 10,5 m
Omvang na bewerking
Beschrijving Jongeren Vereniging â&#x20AC;&#x2DC;t Woudt en Den Hoorn Hervormde Gemeente Schipluiden Delftse Politie Sport Vereniging
Omvang voor bewerking 0,50 9 0,25
Omvang na bewerking 0,50 7 0,25
Aanvulling Nieuw Notarieel Archief Delft
15
15
Aanvulling Nieuw Notarieel Archief Pijnacker Aanvulling Nieuw Notarieel Archief Rijswijk Aanvulling Nieuw Notarieel Archief Maasland Aanvulling Familiearchief Van Kinschot Aanvulling Losse Aanwinsten Aanvulling Gereformeerde kerk Rijswijk Aanvulling Onderwatershof Rijswijk Totaal
0,75 3,25 1,50 0,12 2,00 2,00 3,00 38,12
0,75 3,25 1,50 0,12 1,00 0,88 0,88 31,12
Bewerkte archieven 2012 ANR 904 450 930 905928 850 730 453 847 598 740 754
38
Bijlagen 2: Archief Delft Scanning op kosten van Archief Delft Naam archief Oud Notarieel Archief Delft (tot 1842) DTB en BS Repertoria Not. Archief Delft Bevolkingsregisters Weeskamer Delft, Fonds Clara van Sparwoude op kosten van regiogemeenten en derden Naam archief Centraal Bureau voor Genealogie Archieven Rijswijk
Scans 19.820 1.152 2.000 36.500 18.700
Scans 374 55.243
39
Bijlagen 3: Publiek en participatie Activiteiten Rondleidingen Museum Het Prinsenhof Museum Nusantara Het Archief Archeologie Combinatierondleiding, Het Prinsenhof en Het Steen of de Nieuwe Kerk Combinatierondleiding plus, Het Prinsenhof en Het Steen en de Nieuwe Kerk Kinderworkshop Ik en mijn Wajang – Nusantara
Volwassenenworkshop/cursus Workshop Paleografie – Het Archief (3x)
Stap in de Geschiedenis: Willem van Oranje – Het Prinsenhof (gr. 7-8)
Cursus Paleografie (voorjaar en najaar) – Het Archief
Cold Case: Willem van Oranje – Het Prinsenhof (gr. 7-8)
Familieworkshop
Vroeger en Nu (gr. 1-2)
Workshop Scherven wassen – Archeologie (4x)
Portretfabriek van Mierevelt – Het Prinsenhof (gr. 5-6)
Schilder je eigen Delfts Blauw tegeltje – Het Prinsenhof
Op reis naar een ver land – Nusantara (gr. 1-2)
Vakantierondleidingen (30 min.) Willem van Oranje – Het Prinsenhof Cold Case – Het Prinsenhof
Djembe workshop – Nusantara Aziatisch koken – Nusantara
Het Steen – Gevangenis Het Steen
Dansen met een Aziatische twist – Nusantara
Eerste zondag van de maand rondleiding in Het Prinsenhof – Het Prinsenhof Laatste zondag van de maand rondleiding in Het Prinsenhof – Het Prinsenhof
40
Overige activiteiten Kunstkick (VMBO) – Het Prinsenhof aDOEhblad – Nusantara Speurtocht Het Geheime Kistje – Het Prinsenhof Kijkwijzer Gouden Eeuw voor het vak geschiedenis – Het Prinsenhof De Gedachtengang – Het Prinsenhof
VERhuizen – Nusantara (gr. 3-4)
Film compilatie moordonderzoek ‘Cold Case: Willem van Oranje’ – Het Prinsenhof
Nusantara op het Net – Nusantara (gr. 7-8)
Signeersessie Simone van der Vlugt – Het Prinsenhof
Lezingen
Sarongs van Naam - Nusantara Delfts Blauw. Kunst of Kitsch – Het Prinsenhof
Delfts Blauw, Past bij jou – Het Prinsenhof
Museumlessen (basisonderwijs)
Indonesische Spellendag – Nusantara
Delfts Blauw olv Ronald Brouwer – Het Prinsenhof
Vragenuurtje ‘Tram 1: richting Noorderstrand’ o.l.v. Willem van den Hoed – Het Prinsenhof
Cold Case o.l.v. Willem van Spanje – Het Prinsenhof
Duik in Delft doepakket voor de hele familie
Bijlagen 3: Publiek en participatie Bezoekcijfers Locaties Erfgoed Delft Bezoekcijfers Q1 2011 Prinsenhof 17723 L.v.Meerten 2018 Nusantara 1112 Kouwenhoven 4280 496 Archief 25.629 Bezoekcijfers Prinsenhof L.v.Meerten Nusantara Kouwenhoven Archief
Q1 2012 14857 gesloten 3782 2948 419 22.006
Websites Erfgoed Delft WEBSITE archeologie-delft archief-delft erfgoed-delft lambertvanmeerten-delft nusantara-delft prinsenhof-delft vanmierevelt virtueeldelftslexicon wikidelft winkeltjekouwenhoven-delft ikhouvanblauw TOTAAL
Q2 2011 18150 gesloten 3332 5823 401 27.706
Q3 2011 14677 gesloten 6299 3896 429 25.301
Q4 2011 20059 gesloten 4694 3280 454 28.497
2011 70609 2018 15437 17279 1780 107.123
Q2 2012 19645 geloten 2361 4159 329 26.494
Q3 2012 13774 gesloten 2499 4825 372 21.470
Q4 2012 15270 gesloten 2897 4010 323 22.500
2012 63546 gesloten 11539 15942 1443 92.470
Q1 3.489 5883 10576 2772 4.334 21357 963 5297 14.535 1247 X 71453
Q2 3.037 5.368 9.451 2.521 4.801 19.699 296 4136 12.129 1220 X 62.658
2011 13.814 17.620 34.658 10.470 15.594 61.280 2.395 16.003 30.729 4.200 X 206.763
Q3 2.489 5.058 8.841 2.162 4.188 15.046 228 4110 12.547 1014 572 56.724
Q4 2.634 5.774 8.656 2.235 4.448 18.588 261 4.807 24.167 1.017 2.089 73.680 41
2012 11.649 22.083 37.524 9.690 17.771 74.690 1.748 18.350 63.378 4.498 2.661 264.515
Bijlagen 3: Publiek en participatie • Hampshire Hotel Delft Centre • Het Stadskoffiehuys • Historische Vereniging ‘Delfia Batavorum’ • Lunchroom De Nonnerie • Lunchroom Leonidas • Madurodam • Monumentenzorg en Bouwkwaliteit • Museumladder • Nel van Beelen • No. 13 Multibrand Fashion Store • Parking Delft • Piet Design • Reinwardt Academie • Restaurant De Prinsenkelder • Restaurant Le Mariage • Royal Delft, Koninklijke Porceleyne Fles • Something Extra • Stichting Nusantara • Stichting Volkenkundige Collectie Nederland • Theater de Veste • TU Delft • Universiteit van Leiden, Faculteit der Archeologie • VAK • Vermeercentrum • VVP, Vereniging Vrienden van Het Prinsenhof • Westcord Hotel Delft
Educatie Rondleidingen & Museumlessen
Totaal 2011
Q1 2012
Q2 2012
Q3 2012
Q4 2012
Totaal 2012
Rondleidingen
333
88
148
80
120
436
Museumlessen
97
19
24
5
18
66
K&C Menu
175
99
16
18
48
181
Workshops etc.
nb
11
13
10
9
43
605
726
Toelichting: Grote toename aantal rondleidingen o.a. door aanbod nieuwe producten als rondleidingen in Het Steen en combinatierondleidingen Prinsenhof-Nieuwe Kerk/Het Steen. Overzicht sponsors 2012 uit Delft en omstreken • Best Western Museumhotels • Bierhuis De Klomp • Bistro De Pijpenla • Boekhandel Bruna • Boekhandel De Omslag • Boekhandel Huyser • Boekhandel Waltman • Chocolaterie De Lelie • DCMF • Delft Bouwt/Spoorzone Delft • Delft Marketing • DOK • DOK • EDH Advocaten • ERCO Lightning Nederland B.V. • Etnografische Vereniging, vriendenvereniging van museum Nusantara • Galerie Terra Delft • Gemeente Delft, Vakteam Kunst en Cultuur & Stadsmarketing 42
Bijlagen 4: Organisatie Medewerkers per 31 december 2012 Directie: vacature a.i. Staffuncties Lokin, Danielle Uijthoven, Paulus van Archeologie Jongma, Steven Bakx, Jean Paul Bult, Epko Kerkhof, Marjolein Marrewijk, Marielle van Penning, Bas Peppel, Paul van de Archief Blom, Bennie Buzing, George Claessens, Marion Cornelese, Marianne Hardy, Pierre Hendriksen, Annika Hoeberigs, Paul Kaiser, Eveline Koster, Rien de Liefaard, Rene Maassen, Huib Meter, Andre Schillemans, Sam Verboom, Fokko
Museaal Collectiebeheer Jansen, Anita Boers, Mark Boks, Ilse Galen, Theo van Hiddink, Pierre Schaap, Nico Schoemaker, Marga Museum Tetar van Elven Oostdijk, Alexandra
Stagiaires 2012 Bekkers, Lotte Harmsen, Pauline Jong, Kaya de Kort, Marissa de Koyuncu, Sati Nelissen, Sylvia Rikkers, Mark Voll, Linde Wessels, Bram
Afdeling Publiek Selles, Leanne Presentaties en projecten Beumer, Marjolein Brouwer, Ronald Hofland, Peter Kievit, Karin Rees, Adriaan Wulp, Bas van der
Inhuur 2012 Borghuis, Linn Groeneveld, Chris Kievit, Karin Oorsouw, Marie-France van Wassing, Amy Museumdocenten Hoekstra, Frouke Leupen, Irene Meer, Ria van der Pereira, Diana Pinxteren, Marsha van Silfhout, Ingrid van Sterringa, Annemarth Verhagen, Gitty Vrancken, Anneditte Westerhof, Sylvia Wolfswinkel, Joke
Communicatie & marketing Blom, Mechteld Ham, Tamara Knijnenburg, Jan Pereira, Diana Sande, Sandra van de Smit, Saskia Publiekszaken Bakker, Ellen Dam, Eric van Goot, Jack van der Lier, Mario van Rijnswou, Corien van Samiran, Richard Vermeer, Callista 43
Afdeling Services Huijnink, Arnout Secretariaat Egmond, Corrie van Michon, Danielle Wijsman, Riek Marbus-Griffijn, Rozalia Facilitaire zaken Bremer, Wil Gouw, Adrie Mathoera, Henk Polat, S. Rossum, Rene van Stokhof, Ron Vos, Truus ICT Boogaard, Linda van de
Bijlagen 4: Organisatie Vrijwilligers per 31 december 2012 Archief 1. Afman, Martijn 2. Baars, Rob 3. Bavel, Wim van 4. Boer, Annemarie 5. Busropan, Joan 6. Donnelly, John 7. Donnelly-Snel, Ria 8. Drunen, Marion van 9. Emmen, Paul 10. Geenen, Charles van 11. Geest, Mijriam van 12. Granneman-Constandse, Ge 13. Graveland, Rianne 14. Groeneveld, Jan 15. Harlingen, Judith 16. Heistek, Fred 17. Hellenbrand, Ronald 18. Hoekstra , Pynan 19. Holsteijn, Alfred van 20. Hove, Doortje ten 21. Jong, N.A. de - mw. 22. Kaam, Els van 23. Kadijk, Mirjam 24. Kanters, Miep 25. Kat, Ans 26. Kleer, Hans de 27. Koppenaal, Marianne 28. Leeuwen, Leny van 29. Leynse, Anneleyn 30. Nauta, Yvonne 31. Nuijten, Jan 32. Rense, Elselina 33. Righarts, Jan 34. Roldaan, Peter
35. Sas, Harry 36. Schillemans, Kees 37. Slim, Kitty 38. Sluijs, Lenny van der 39. Smulders, Rienk 40. Soutendijk, Herman 41. Sterringa, Annemarth 42. Tilburg, Mieke van 43. Tonino , Frans 44. Velden, Cock van 45. Verstraaten, Cora 46. Vlugt, Frank van der 47. Vos-Kranendonk, Marjan 48. Vuuren, Hanneke van 49. Wees, Trudy van der 50. Wely, Leo van 51. Wilbrink, Pien 52. Zeeman, Annie
Museale Collecties 1. Dam, Hanna van 2. Gorree, Jan 3. Hiddink, Pierre 4. Jonckers-Berghs 5. Jong,Piet de 6. Krul, Peter 7. Meer, Cees van de 8. Morien, Henk 9. Nagtegaal, Hans 10. Riezebos,Klaas 11. Roode, Hans 12. Schröder, Dolf 13. Soldt, Rob van 14. Stralen, Frank van 15. Vlaam, Aad de 16. Wagenberg, Mieke van 17. Welleman, Ton
Wiki Delft: 1. Bakel, Leonne van 2. Claessens, Simon 3. Griffioen-Mathlener, Astrid 4. Janoski, Jon 5. Sam, Leenchi 6. Verheij, Elise 7. Pols, R.
Archeologie: 1. Bates, Brian 2. Buijtenweg, Frans 3. Bulder, Arjan (student/stagiaire) 4. Butter, Marieke 5. Campenhout, Elisabeth de 6. Klinkenbergh, Dominique 7. Koshear, Saïd 8. Lagerwerf, Plonie 9. Lambooy, Erik 10. Overdiep, Siebe 11. Rentenaar, Karel 12. Smits, Max Hoekstra, Pynan (ook bij archief)
Winkeltje Kouwenhoven 1. Beeldsnijder, Aafje 2. Croix, Helen la 3. Croix, Marijke la 4. Dijk, Tessa van 5. Dijker - de Heij, Marian 6. Eekelen, Mariëlle van 7. Hart, Kiek ‘t 8. Janssen-van der Meer, Henny 9. Klees - Harteveld, Nel 10. Loenen, André van 11. Lubbe, Frans van der 12. Schut, Beppie 13. Veen, Trudy in ‘t 14. Versloot, Bodewien 15. Vorm, Corrie van der
PDA (Projectgroep Delfts Aardewerk 1. Bruin, Ans de 2. Hoekstra, Jaap 3. Hoekstra, Wik 4. Rejien, Wil van
44
Vrijwilligers uitgelicht Archeologie Het meeste materiaal dat bij opgravingen aan het licht komt is aardewerk. Al dat aardewerk bestaat uit scherven, maar door te puzzelen komen er langzamerhand vormen uit tevoorschijn. Deze vormen zeggen weer iets over het gebruik van het aardewerk, over de herkomst en datering. Voor een specialist is het heel prettig werken wanneer al die scherven zijn ‘gepuzzeld’, zoals dat in vakjargon heet. Het zelfde gebeurt met objecten van glas. Dit is dus een heel waardevol onderdeel van de archeologie en iets dat we zonder vrijwilligers niet zouden kunnen doen! Naast puzzelen wordt er door vrijwilligers ook gerestaureerd. Daarnaast is er een groepje vrijwilligers gespecialiseerd in kleipijpen, een materiaalgroep die veel informatie oplevert! Archief Bij het Archief, waaronder ook de afdelingen Beeld & Geluid en Restauratie vallen, werken op dit moment 47 vrijwilligers. Deze groep neemt gestaag toe en het is dankzij hun inzet dat de archieven op een dieper niveau ontsloten kunnen worden en de dienstverlening aan de onderzoeker beter wordt.
Vooral de ontsluiting op internet van nieuwe historische bronnen maakt Delft en haar geschiedenis wereldwijd steeds meer bekend.
Onderdeelscommissie (OC )
Museale collecties en presentaties Zonder vrijwilligers zou bijvoorbeeld de tentoonstellingsserie ‘Delftse meesters van nu, Het Prinsenhof inspireert……’niet mogelijk zijn. Zonder vrijwilligers geen kleine verdiepingen in de vaste presentaties in Museum Het Prinsenhof en zonder hen geen extraatjes op de website, zoals de Delftse biografieën. En zonder vrijwilligers minder onderzoek in de collecties van Calvé en de Gist & Spiritusfabriek en de periode waarin de Nul-groep zich presenteerde. Ook de ontsluiting van de bibliotheek, het scannen en het beschrijven van beeldmateriaal wordt grotendeels door vrijwilligers gedaan.
Verzelfstandiging en Bedrijfsplan De verzelfstandiging is in 2012 getemporiseerd in verband met de huidige financiële situatie van Erfgoed Delft en een nog onvoldoende onderbouwing dat een verzelfstandiging van Erfgoed Delft financieel haalbaar is. Het bedrijfsplan is meerdere malen aan de orde geweest, waarbij de OC zich kritisch heeft opgesteld en heeft aangestuurd op verdere professionalisering van het bedrijfsplan.
De volgende OC/OR zaken zijn in 2012 aan de orde geweest:
Bezuinigingsopgave In 2012 is de bezuinigingstaakstelling behaald door het opheffen van vijf functies. De OC heeft in 2012 over het opheffen van de vijf functies een preadvies uitgebracht. De OC heeft hierin een positieve grondhouding getoond, omdat de noodzaak tot bezuiniging wordt ingezien.
Winkeltje Kouwenhoven Afgelopen jaar is er een nieuwe start gemaakt met de vrijwilligers voor Winkeltje Kouwenhoven. We hebben een bijeenkomst georganiseerd voor alle vrijwilligers. Zo bestaat er inmiddels een nieuwsbrief, zijn er afspraken gemaakt over het doen van bestellingen en wie het aanspreekpunt is voor de vrijwilligers.
Nieuwbouw archiefgebouw Harnaschpolder Geheel 2012 is het proces om te komen tot nieuwbouw voorspoedig verlopen. Eind 2012 is er een kink in de kabel gekomen i.v.m. een nieuwe bezuinigingsopgave waarbij nogmaals kritisch wordt gekeken 45
naar de noodzaak van nieuwbouw of mogelijke andere (goedkopere) opties. Het maandelijks overleg met de directeur heeft zich gekenmerkt door openheid en heeft altijd in een goede sfeer plaatsgevonden. De OC heeft geprobeerd zich meer te profileren en verder te professionaliseren. Dit zal in 2013 voorgezet worden.
Zaalverhuur Kamer van Charitate Beurs Bijeenkomsten Concerten Diner Fotoshoot Huwelijk Lezing Lunch Opening Radio-opname Receptie Symposium Vergadering Totaal
Lambert van Meerten
8 8
2 2 1
8 8 3 1
Van der Mandelezaal 5 5 19 4
Nusantara
Totaal
5
3
5 13 21 14 1 8 16 3 5 1 4 2 5
3
98
4 1
3 2 3
1
44
8
2 43
46
Colofon Uitgave Erfgoed Delft Schoolstraat 7 2611 HS Delft 015 – 2602358 erfgoed@delft.nl www.erfgoed-delft.nl Samenstelling Sandra van de Sande-Bosman Léanne Selles Vormgeving Jan Knijnenburg Jeremy Costa-Pires
47