Historisch Nu #35

historisch nu nummer 35 - 11de jaargang mei 2011 - historisch nu is een uitgave van museum rotterdam

3 MIJN ROTTERDAM

WWW Internet is niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Een enorme schat aan informatie is na het intikken van wat zoektermen meteen beschikbaar. Toch is het world wide web pas een jaar of 15 gemeengoed. De meeste bedrijven en instellingen zijn in de tweede helft van de jaren negentig online gegaan. Zo ook het (toen nog Historisch) Museum Rotterdam.

Jongeren beleven de stad anders dan volwassenen.

Leerlingen van Theaterschool Hofplein laten op deze expositie zien hoe zij hun Rotterdam ervaren.

4/5

Hoewel informatie op internet zich razendsnel kan verspreiden en snel vindbaar is, gaat ook veel verloren. Onze collectie en archief zitten vol objecten en documenten, soms eeuwenoud, maar door de goede zorgen van onze conservatoren worden zelfs de meest kwetsbare materialen zo goed mogelijk in stand gehouden.

Digitale producten lijken door het gebrek aan fysieke vorm immuun voor bederf, maar zijn vaak juist kwetsbaar. Oude bestanden worden verwijderd of vergeten en informatiedragers raken corrupt of achterhaald.

PANORAMA ROTTERDAM

In de afgelopen jaren organiseerde het museum 10 panorama’s in evenveel Rotterdamse wijken.

Samengevoegd geven ze een mooi beeld van de diversiteit van Rotterdam.

6 PERCEEL 235

Fotograaf Anne Geene legde twee jaar lang alles wat in haar Rotterdamse volkstuin groeit, bloeit en krioelt minutieus vast.

7 WAJANG FOXTROT

De Atlas Van Stolk voegt een nieuwe dimensie toe aan de veelbesproken relatie tussen Nederland en de voormalige kolonie Nederlands-Indië: muziek.

Jaap Berkhout van Bewonersorganisatie Feijenoord voelt zich op zijn gemak in het moderne Rotterdam op de Kop van Zuid.

Rechts het uit 1879 stammende Poortgebouw. (foto Erno Wientjens)

panorama rotterdam In 2007 startte het museum met het project Erfgoed in de Wijken. Museummedewerkers gaven op een school in Charlois les over bewaren en herinneren. De kinderen werd gevraagd hun favoriete voorwerp mee naar school te nemen en vervolgens werd elk kind uit de klas samen met het kostbare kleinood in een sfeervol portret vereeuwigd.

Voorwerpen die naar de wijk verwijzen hadden onze extra belangstelling, maar de meeste kinderen koesteren objecten uit de persoonlijke leefsfeer.

Erfgoed in de Wijken werd voortgezet en uitgebreid naar de wijk buiten de schoolmuren en gepresenteerd onder de naam Panorama. Van september 2008 tot maart 2011 werden panorama’s gemaakt van 10 wijken. Achtereenvolgens Spangen, Crooswijk, Hoogvliet, Hillegersberg, Tarwewijk, Kop van Zuid, Beverwaard, Overschie, Oude Noorden en Ommoord. De 10 panorama’s zijn gebundeld tot een indrukwekkend overzicht.

In totaal beschikt het museum over 360 portretten van kinderen uit groep zeven met een object. De verzameling foto’s van

kinderen, de wijk, van opvallende wijkbewoners en natuurlijk hun verhalen, zorgen, trots en verwachtingen, geven onder de naam Panorama Rotterdam een beeld van het leven in Rotterdam door de ogen van de bewoners.

Lees verder op pagina 4-5 Jacques Börger

Een simpel voorbeeld zijn websites. Sites worden regelmatig van nieuw materiaal voorzien en om de zoveel jaar volledig veranderd. De oude site verdwijnt vaak spoorloos.

Gelukkig zijn er initiatieven die dit digitale erfgoed willen bewaren. Zo hebben de UNESCO en de Koninklijke Bibliotheek een aantal jaar gelden al een lans gebroken voor het bewaren van ons digitale erfgoed.

Wie een reis door het verleden van het internet wil maken kan terecht bij de wayback machine (www. Waybackmachine.org). Vul een url in en kijk hoe de site er vroeger uitzag. Helaas is het vaak slechts de startpagina, maar het is toch mooi om de eerste site van het museum te kunnen zien, met zijn achtergrond van steeds herhaalde afbeeldingen. Wellicht verdienen deze ´background tiles´ in de toekomst een plaatsje naast onze indrukwekkende collectie Rotterdamse tegels.

RN

2

historisch nu mei 2011 nr 35

WITTEVEEN

MEDDENS

Vier dagen na het bombardement, begon Witteveen aan het plan voor de wederopbouw.

Er kwam veel kritiek op zijn voorstel. Witteveen was een voorstander van traditionele architectuur en zijn plan zou niet modern genoeg zijn.

In 1942 kondigde de bezetter een algehele bouwstop af.

Hierdoor kwam er ook ruimte voor inhoudelijke discussie en die was niet mals.

In 1903 opende de firma Meddens een nieuw winkelpand in Rotterdam. Het modepaleis met de opvallende daklijn en Jugendstil motieven in de gevel was op z’n minst grootstedelijk te noemen. (bron Gemeentearchief Rotterdam)

Meddens verkocht lange tijd alleen maar heren- en jongenskleding. De zwierige hoed ‘Stetson Standard Quality, imported from America’ zal rond 1910 in Rotterdam te zien zijn geweest.

interessant portret

Witteveen leek zich weinig van de kritiek aan te trekken, maar ging in 1944 oververmoeid met ziekteverlof. Van Traa nam het van hem over en presenteerde een totaal ander plan dat in 1946 door de gemeenteraad werd goedgekeurd: het Basisplan Herbouw Binnenstad Rotterdam.

Op 5 januari van dit jaar was de winkel van Meddens aan de Lijnbaan voor het laatst open. De laatste resten kleding werden op die woensdag uitverkocht. Maar er was nog meer in het pand aanwezig. In het directiekantoor hing bijvoorbeeld een portret van een bekende Rotterdammer, stadsarchitect W.G. Witteveen, geschilderd door een beruchte kunstenaar, namelijk Han van Meegeren.

In 1959 werd de suppoosten van het Historisch Museum Rotterdam een uniform van Meddens aangemeten.

Zilverkleurige knopen en het Rotterdamse stadswapen sierden het degelijke, van wol gemaakte pak.

De opheffing van een zo oud bedrijf als Meddens, dat in 1830 zijn eerste winkel in Rotterdam vestigde, leidde tot een bezoek van conservatoren van het museum. Toen zij het portret zagen, ontstond er bij hen meteen een zekere opwinding. Voor Museum Rotterdam is Witteveen belangrijk, zelfs zo belangrijk dat we in 2007 een maquette hebben laten maken van zijn plan voor de Wederopbouw. Dat plan is uiteindelijk niet uitgevoerd. De maquette laat zien dat Witteveen in zijn concept zowel verkeers-technische, als sociaal-economische als esthetische aspecten wist te combineren in een harmonisch geheel. Het portret, dat Witteveen als architect typeert, past dus zeer goed in de collectie. Gelukkig waren de eigenaars van Meddens bereid het portret te verkopen.

Willem Gerrit Witteveen (1891-1979), van 1924 tot 1944 stadsarchitect van Rotterdam, is een van de grondleggers van de moderne Nederlandse stedenbouw. Na in zijn eerste jaren als stadsarchitect uitbreidingsplannen zoals voor Blijdorp te hebben gerealiseerd, kreeg hij op 18 mei 1940 de opdracht een plan voor de wederopbouw van Rotterdam te maken. Dat werd tenslotte vervangen door het Basisplan 1946, maar daarin en ook in de huidige stad zijn vele sporen van Witteveens ontwerpen terug te vinden. Al voor de oorlog werd zijn idee van de verdiepte traverse van de ‘s Gravendijkwal naar de Maastunnel uitgevoerd.

Deze snelle route van Blijdorp naar Zuid functioneert nog steeds uitstekend, net zoals de spoorlijn van Utrecht naar Rotterdam die loopt zoals Witteveen in zijn plan voor de wederopbouw heeft

geschetst. En ook de Maasboulevard is uit het Wederopbouwplan van Witteveen afkomstig.

De schilder Han van Meegeren (1889-1947) is voor Rotterdam van veel minder belang, al is hij de man die met zijn Emmaüsgangers museum Boymans aan de duurste miskoop van de twintigste eeuw hielp. Maar Van Meegeren was niet alleen een meester-vervalser, hij was ook een vaardig portrettist. Witteveen en Van Meegeren kenden elkaar. Zij scheelden maar twee jaar, waren beiden in Deventer geboren en hadden beiden gestudeerd in Delft, waar zij bevriend raakten. Wat in 1943 de aanleiding is geweest om Witteveen te portretteren is niet duidelijk. Wel had Van Meegeren al in 1925 de ouders van Witteveens vrouw, Anna Wibaut geschilderd, en ook had hij van de twee oudste kinderen van het echtpaar Witteveen een tekening gemaakt. Van Meegeren schilderde Witteveen als een visionair, modern architect, met een bouwtekening in de hand en een gedroomde stad en bouwwerkzaamheden op de achtergrond. Kennelijk is het portret niet bij Witteveen terecht gekomen -mogelijk was het niet af-, want toen in 1950 de nalatenschap van Han van Meegeren werd geveild, kocht Jan Giesbers, de toenmalige directeur van Meddens, daar het doek. Later hing hij het op in het spiksplinternieuwe bedrijfspand aan de Lijnbaan dat in 1953 openging. En nu is het portret openbaar bezit geworden.

NS

De visie van Witteveen is nooit gerealiseerd. In 2007 werd met steun van Stichting Vrienden van het Historisch Museum een maquette gemaakt van het oorspronkelijke plan. Hierdoor is de Papieren Stad van Witteveen alsnog gebouwd, zij het in hout en op een schaal van 1:1000. De maquette is te zien in de tentoonstelling Stad Van Rotterdammers op de eerste verdieping van het Schielandshuis.

3

historisch nu mei 2011 nr 35

DOOR DUIVENOGEN VIDEOWALL

Kinderen letten op hele andere dingen dan volwassenen. Zo vragen ze zich of hoe duiven de stad bekijken. Op verschillende plekken in de tentoonstellingen laten duiven dat zien.

Kinderen worden geïnterviewd in een winkelstraat. Bezoekers moeten het juiste audiofragment aan het juiste beeldscherm koppelen.

VERHALENBOOM

enge plekken Leerlingen van de Theaterschool werken ideeën uit voor hun Rotterdam.

Kinderen zien bomen als dragers van verhalen, omdat bomen alles meemaken en alles zien.

Daarom staat er in de tentoonstelling een boom die deze verhalen vertelt.

PUZZEL

mijn rotterdam Mijn Rotterdam. Wat is eigenlijk mijn Rotterdam? Ik woon er, ik werk er en breng er een groot deel van mijn vrije tijd door. Ga overal op de fiets naartoe en soms met de auto en de hond naar het Kralingse Bos. Ik voel mij prettig in Rotterdam. Maar hoe zien jongeren en kinderen deze stad? Kijken zij op een andere manier naar de stad dan ik, als zij door de straten lopen? Wat vinden zij leuk, grappig, mooi, eng of spannend aan Rotterdam?

Waar komen ze veel, wat vinden ze gezellig en waar komen ze liever niet?

Een aantal ontwerpen van leerlingen wordt in de tentoonstelling gerealiseerd. Misschien komt dit voorbeeld van eetcultuur terug in een van de tafels waarin verschillende puzzels zijn gemonteerd.

Deze vragen kunnen alleen maar door kinderen zelf beantwoord worden. Museum Rotterdam maakt daarom samen met de Theaterschool Hofplein een tentoonstelling over het Rotterdam van kinderen. Leerlingen uit de eerste vier jaren van de theater HAVO en VWO werken mee aan deze tentoonstelling; vier klassen van de afdeling theatervormgeving en vier klassen van de afdeling film. Museum Rotterdam heeft al deze leerlingen gevraagd na te denken over hun Rotterdam. Waar moeten zij direct aan denken als ze het over hun eigen Rotterdam hebben?

Dit heeft heel veel leuke, gekke en spannende voorstellen opgeleverd voor de tentoonstelling. Wat opvalt aan de ideeën is dat de leerlingen denken in tegenstellingen. De drukte in het centrum van de stad of de rust in de parken. Je eenzaam voelen in zo’n grote stad waar je maar weinig mensen kent of de gezelligheid op markten en terrasjes. Je onprettig voelen op enge plekken of je juist veilig voelen bij vrienden.

Bijna alle voorstellen vallen wel onder één van deze tegenstellingen. Daarom zijn deze tegenstellingen als uitgangspunt voor de tentoonstelling genomen. In totaal zijn 59 leerlingen aan de slag gegaan als ontwerpers en filmmakers. Museum Rotterdam

houdt de grote lijnen van deze tentoonstelling in de gaten en begeleidt de leerlingen van de theaterschool zodat zij zoveel mogelijk zelf kunnen ontwerpen, uitwerken en maken. Zo komen er onder andere een marktplein, een eng steegje, een metrostation en een stadspark.

Voor bezoekers blijft het niet alleen bij kijken. Op deze tentoonstelling kunnen ze bijvoorbeeld op echte fietsen door een virtueel Rotterdam fietsen, raden welke gerechten bij welke cultuur horen of ouderwets een ansichtkaart versturen vanaf de tentoonstelling. Het resultaat is een tentoonstelling waarbij kinderen in schoolverband of met hun (groot)ouders de diversiteit van Rotterdam kunnen leren en ervaren. Niet het Rotterdam van de volwassenen maar juist de kinderblik leidt de bezoekers door de tentoonstelling. Door deze onverwachte invalshoek maakt men kennis met een andere visie op de stad en kunnen met name de oudere bezoekers hun gevoelens over Rotterdam toetsen aan die van een jongere generatie.

Nicole van Dijk, projectleider Doriene Reitsma, pr-medewerker

Wat maakt enge steegjes of tunnels eigenlijk eng? Zijn het de wegvluchtende ratten, de duisternis of de voetstappen die je achter je hoort?

MIJN ROTTERDAM zolderetage Dubbelde Palmboom 2 juli 2011 tot mei 2012

4& historisch nu

&5 mei 2011 nr 35

PANORAMA ROTTERDAM 11 juni t/m 11 sept 2011 niveau 0 Schielandshuis Alle foto's Erno Wientjens

300 kinderen 10 wijken 1 stad Welke objecten worden gekoesterd door kinderen? Bovenaan staan de cadeaus of erfstukken van opa en oma. Of die nu in Turkije of een paar straten verderop wonen, nog leven of inmiddels zijn overleden, objecten van opa en oma zijn een belangrijk element in de geschiedenis van kinderen van elf. De lessen over bewaren en herinneren hadden uiteraard invloed op de keuze van de kinderen. Heb je het over erfgoed, dan denk je aan erfenis en komen grootouders vanzelf in beeld. Maar vaak zat er een diepere reden achter. Oma had vlak voor haar dood het object persoonlijk gegeven, opa woont ver weg en er is nauwelijks contact, of de grootouders wonen dichtbij en zijn jarenlang oppas geweest.

Favoriete voorwerpen zijn de knuffel en het kettinkje. Knuffels zijn ook voor oudere kinderen nog steeds belangrijk. De meisjes en jongens van elf jaar, schamen zich dan ook niet voor hun knuffel en bij de meesten gaat die nog steeds mee naar bed.

De kettinkjes, waar vooral de meisjes mee komen, hebben niet zo zeer met gevoelens te maken, maar meer met zelfbewustzijn.

Kettinkjes met de eigen naam geven dat aan, maar kettinkjes blijken, hoewel nauwelijks zichtbaar op de portretfoto, een sterke betekenis te hebben. Oma die een ketting geeft omdat ze vindt dat haar kleinkind goed bezig is. Een ketting die door een moeder in 3 stukken is geknipt, één voor haarzelf, één voor de zoon en één voor de dochter. Een ketting als cadeau bij de eerste schooldag.

Veel objecten hebben met sport te maken. Voetbal is in vrijwel alle wijken koploper. Dergelijke objecten verwijzen ook naar de wijk. De club ligt in of vlakbij de woonwijk, je ontmoet er je buurtgenoten, ook die jonger of ouder zijn. En elke wijk heeft wel ergens een geliefd trapveldje.

Over hun wijk zijn kinderen vaak opvallend positief; ze wonen er graag. Ze nemen de wijk zoals die is en voelen zich er op hun gemak. Zelfs een nare ervaring brengt hierin geen verandering.

Kinderen die verhuisd zijn of van wie de ouders in verschillende wijken wonen, maken een vergelijking en concluderen dat beide wijken ‘leuk’ zijn, het woord dat kinderen het meest gebruiken.

Verhalen over een wijk gaan over mensen en over plekken. Iedere wijk in Rotterdam heeft een plek waar wijkbewoners zich thuis voelen. Vaak is dat een plaats met een ‘dorpse’ sfeer, een overzichtelijke plaats waar je mensen ontmoet en je je op je gemak voelt.

Zoals een winkelstraat of een winkelcentrum. Beschut gebied met een cafeetje of lunchroom, waar je bekenden tegenkomt.

Ook sportlocaties of parkjes zijn thuisplekken voor wijkbewoners.

Actieve bewoners voelen zich meer thuis in een wijk dan mensen die de wijk vooral beschouwen als de plek waar ze wonen.

Door veel in de wijk aanwezig te zijn, eigenen mensen zich een wijk toe. Een echte wijkbewoner vind je op straat. Vaak zijn het oudere mensen die het grootste deel van hun leven in de wijk wonen. Zij blijken in staat elke keer iets nieuws te ontdekken in hun buurt.

Een terugkerend onderwerp in de verhalen van bewoners zijn de grote veranderingen die in hun wijk hebben plaatsgevonden.

Vroeger waren er ook arme en rijkere wijken, maar de bewoners vormden een relatief homogene groep. Mensen waren geworteld in de wijk en voelden zich verbonden met andere wijkbewoners.

Die verbondenheid lijkt in de jaren tachtig te verdwijnen, als de Rotterdamse samenleving door de toestroom van migranten in rap tempo verandert. De sfeer in diverse wijken kan nu per straat verschillen en door de veelheid aan culturen is de homogeniteit van nog geen dertig jaar geleden nauwelijks voor te stellen.

Daar staat tegenover dat langzamerhand een nieuwe samenhang lijkt te ontstaan. Bewoners voelen zich steeds meer verbonden met hun wijk en zoeken contact met buurtgenoten. Panorama Rotterdam toont de hedendaagse stad als een mozaïek van wijken en stijlen, maar wie enigszins uitzoomt, ziet dat het toch om één stad gaat.

Jacques Börger curator Panorama Rotterdam

6

historisch nu mei 2011 nr 35

SPOREN

CONTINENT

Varens krijgen geen bloemen en produceren geen zaden. Ze planten zich voort door middel van kleine sporen aan de onderkant van het blad. Als die rijp zijn, vallen ze op de grond.

Als de grond vochtig genoeg is, ontkiemen de sporen.

Het kroos in de sloot ziet eruit als het supercontinent Pangea.

Dat begon zo´n 175 miljoen jaar geleden uiteen te vallen in de huidige continenten.

ZEVENBLAD

KIKKER

een volkstuin ontleed

Bovenaanzicht van tuin 235. Het is goed te zien hoe de tuin werd opgedeeld in kwadranten om de vondsten systematisch te kunnen rangschikken.

Ondanks de fraaie vorm, de frisse smaak en de geneeskrachtige eigenschappen, is zevenblad weinig populair bij tuinders.

ZOUTDRUK

Een van de oudste fotografisch procedés werd door Anne moeiteloos toegepast: de zoutdruk. Een vel papier wordt beurtelings behandeld met een zout- en zilvernitraatoplossing.

Na belichten, ontwikkelen, spoelen en fixeren ontstaat een afbeelding met een vintage karakter.

Fotografe Anne Geene (1983) was al op jonge leeftijd gefascineerd door encyclopedieën. De systematische opbouw, de verwijzingen, de verdieping van de onderwerpen en niet te vergeten de illustraties, spreken nog steeds tot haar verbeelding. Toen ze in 2010 haar fotografie opleiding aan Sint Joost afrondde, deed ze dat met een project dat haar voorliefde voor naslagwerken illustreert. Gedurende twee jaar fotografeerde ze systematisch alles wat groeit, bloeit, vliegt, kruipt en kwaakt in haar Rotterdamse volkstuin en gaf het resultaat van haar onderzoek in eigen beheer uit. Een nieuwe encyclopedie zag het licht.

Anne koos voor de systematische aanpak. De tuin, bijna 250 vierkante meters groot, werd in kwadranten verdeeld. Elk kwadrant werd vervolgens onderzocht op flora en fauna, zowel aan de oppervlakte als onder de grond. Met een speciaal schepnet ving ze insecten. Ze lichtte tegels en groef wormen en pissebedden uit. In de herfst verzamelde ze gevallen bladeren en registreerde de snelheid en mate van verkleuring. Ze hield de eenden in de sloot in de gaten en rekende de snelheid uit waarmee die zich in het water voortbewogen. De vondsten werden gedocumenteerd en gefotografeerd.

Haar bevindingen bracht ze met geleend geld in eigen beheer uit. De reacties waren unaniem lovend. Hans Aarsman noemde haar een wetenschapper met camera en prees haar rijkdom aan

ideeën en methodische aanpak. De eerste druk is inmiddels uitverkocht. Uitgeverij De Hef was bereid de tweede druk te verzorgen. Het veelbesproken afstudeerproject leverde haar een nominatie voor het Steenbergen Stipendium op. In Galerie Dubbelde Palmboom is het beste uit haar encyclopedie te zien. Ook de fotogrammen in zoutdrukken waarmee ze haar kennis van oude fototechnieken achteloos demonstreert. Haar fotowerk maakt nieuwsgierig. Wie eenmaal haar foto’s met de onverwachte rijkdom aan flora en fauna in dit zwaar verstedelijkt gebied heeft gezien, bekijkt de natuur voortaan met andere ogen. Die weet dat het onder elke struik spitsuur is en dat er zich onder elke tuintegel een waar koningsdrama afspeelt.

HK

Uit de sloot gevist, op een neutrale ondergrond geplaatst en snel gefotografeerd voordat kikkermans van de schrik is bekomen en wegspringt.

DIA

Gedurende haar langlopend tuinproject schoot de fotografe honderden dia’s. In de tentoonstelling is in een lichtbak een selectie uit deze collectie te zien.

PERCEEL 235 een Rotterdamse volkstuin door Anne Geene 17 juni t/m 21 aug 2011 Galerie Dubbelde Palmboom toegang gratis

7

historisch nu mei 2011 nr 35

CLICHÉS

STRIJD

De muziek van orkestleider Fred Belloni (1891-1969) roept de sfeer op van zwoele avonden onder maanlicht en palmen.

In de oorlogen die het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger aan het einde van de negentiende eeuw in Atjeh en Lombok voerde, sneuvelden niet alleen inheemse strijders, maar ook ‘Oranje’s zonen’.

BELLEN

Op een schoolplaat uit 1897 zijn alle ingrediënten voor heimwee en verlangen aanwezig. De jongetjes met hun buffels verwijzen naar het verhaal van Saïdjah en Adinda.

In de opera Attima paste componist Constant van der Wall als eerste motieven uit de gamelan toe. De affiche uit 1917 beklemtoont het exotisch oosterse van het drama.

De Kilima Hawaiians waren van 1934 tot diep in de jaren zeventig actief. Zij dankten hun populariteit aan hun ‘liedjes van verlangen naar en van de Indische eilanden’.

horen en zien Zoete zang, het plukkende geluid van een gitaarachtig instrument dat voor een sterk ritmische begeleiding zorgt, eventueel een fluit en een trommel; dat is krontjong muziek. Voor velen nog steeds het zekerste middel om een heimwee-achtig verlangen op te roepen naar een land dat niet bestaat, het Indië van de verbeelding. Daarbij horen hoge klapperbomen, slanke meisjes, lenige jongens, onwaarschijnlijk groene rijstvelden en op de achtergrond een vulkaan waaruit een rookpluim komt.

De zang, de klanken en het gedroomde landschap zijn te horen en te zien in de tentoonstelling Wajang Foxtrot van de Atlas Van Stolk. Kort geleden werd de verzameling van de Atlas verrijkt met een grote hoeveelheid bladmuziek die betrekking heeft op voormalig Nederlands-Indië in de periode 1860-1949.

Die bladmuziek is het uitgangspunt van de tentoonstelling.

Het eerste jaartal verwijst naar de publicatie van een elegie voor cello en piano, Saïdjah’s lied, een compositie van Richard Hol die hij baseerde op de gelijknamige tekst uit Multatuli’s Max Havelaar. Het laatste jaartal is dat van de soevereiniteitsoverdracht, waarbij de Nederlandse regering ook formeel afstand deed van de kolonie in ‘de Oost’.

Opmerkelijk en kenmerkend voor het geëxposeerde materiaal is dat beide jaartallen zo ‘Nederlands’ zijn. Voor Indonesië dateert de onafhankelijkheid van 15 augustus 1945 en in de elegie van Hol klinkt nergens de klank van de gamelan. Bovendien werd het verhaal van Saïdjah en Adinda geschreven door de Amsterdammer Eduard Douwes Dekker. De voornaam Saïdjah bijvoorbeeld kwam op Java niet voor en zou nooit door een Indonesiër verzonnen kunnen zijn. Dat laatste geldt natuurlijk

ook voor de diverse Oorlogsmarschen voor de soldaten van het KNIL, de zogeheten kolonialen die Atjeh en Lombok moesten ‘pacificeren’, maar ook voor een vrij groot aantal Nederlandse cabaretliedjes die het contrast tussen kolonie en thuisland beklemtonen. Daarin klinkt een enkele keer kritiek op de koloniale verhoudingen door, maar in principe zijn die een vaststaand gegeven.

Fascinerend is de tentoonstelling vooral waar er mengvormen zijn, zowel muzikaal als in tekst en beeld. Het beste voorbeeld is Ons Indonesia uit juli 1945, waarin het krontjong slaapliedje Nina Bobo en ook Ajoen Ajoen zijn verwerkt en klanken van de gamelan worden geïmiteerd. De tekst dringt aan op de bevrijding van ‘Indonesia’, om daar vervolgens ‘gezamenlijk een nieuwe staat’ op te bouwen; daarbij blijven de Nederlanders impliciet aanwezig in Indonesië. Maar de omslagen (beeld) van de liedjes (klank) van de Kilima Hawaiians zijn ook niet te versmaden. Horen en zien, daar gaat het deze keer om bij de Atlas Van Stolk.

NS

Een bekend cabaretliedje uit de jaren dertig was ‘Hallo Bandoeng’ van Willy Derby.

Het nummer bezingt de dramatische gevolgen van het nieuwe telefoonverkeer tussen Java en Nederland.

Wajang Foxtrot t/m 26 juni 2011 niveau -2 Atlas van Stolk Schielandshuis Bij de tentoonstelling verscheen een gelijknamig, rijk geïllustreerd boek compleet met cd vol ontroerende zang en muziek.

8

historisch nu mei 2011 nr 35

AGENDA

AGENDA

SCHIELANDSHUIS

DUBBELDE PALMBOOM

Tentoonstellingen Stad van Rotterdammers vaste opstelling Wajang Foxtrot t/m 26 juni 2011 Rituelen t/m 26 februari 2012 Panorama Rotterdam 11 juni t/m 11 sept 2011 Evenementen elke eerste zondag van de maand gratis rondleiding om 15.00 uur

Panorama Rotterdam – kijk je wijk Ontdek de stad in het museum en het museum in de stad. Van juni t/m september vinden er diverse fotografieworkshops plaats in de tien wijken die centraal staan in de tentoonstelling Panorama Rotterdam.

Door de lens van de camera leer je de wijk (beter) kennen én maak je foto’s onder leiding van een professioneel fotograaf. Tevreden met je foto’s? Stuur ze in. Dan zie je eigen foto terug in het museum. Meer informatie, data en reserveringen www.museumrotterdam.nl of mail naar panorama@museumrotterdam.nl

Zicht op Delfshaven nieuwe opstelling Hoezo waardeloos? vaste opstelling Perceel 235 17 juni t/m 21 augustus 2011 Mijn Rotterdam 2 juli 2011 tot mei 2012

digitaal museum Wie aan een museum denkt ziet al gauw een statig gebouw voor zich. Het symbool dat op kaarten vaak gebruikt wordt om een museum aan te duiden, lijkt met zijn zuilen en timpaan op ons eigen Schielandshuis. Maar Museum Rotterdam gaat ook de stad in, met tentoonstellingen in het Gemaal op Zuid en projecten als Stad als Muze en Panorama van de wijk. Niet alleen in de fysieke wereld treedt het museum buiten de muren, ook in digitale vorm kun je het overal tegenkomen. www.museumrotterdam.nl Op de tegenwoordig al traditionele website is het programma te bekijken en algemene informatie te lezen, maar kunnen bijvoorbeeld ook de bezoekersfoto’s uit tentoonstellingen bekeken en gedeeld worden. Bovendien kun je vanaf de site eenvoudig doorklikken naar andere sites van het museum. collectie.museumrotterdam.nl Op de pagina van de collectie kan gezocht worden in de omvangrijke verzameling van Museum Rotterdam. Een groeiend aantal objecten is online te vinden, op het moment van schrijven al meer dan 20.000. De collectie heeft ook deelsites waarin extra aandacht wordt gegeven aan onderdelen van de collectie. www.bouwhistorierotterdam.nl Glas-in-lood, betimmeringen, bovenlichten, gevelstenen en andere objecten die ooit deel uitmaakten van Rotterdamse gebouwen staan hier centraal. Ook de oorspronkelijke locatie van de gebouwen is te zien, waardoor een beeld van een verdwenen Rotterdam wordt opgeroepen. www.bedrijfshistorierotterdam.nl Eeuwen Rotterdamse bedrijvigheid en techniek zijn terug te vinden aan de hand van voorwerpen uit de collectie. Ook deze site staat niet stil, regelmatig worden nieuwe bedrijfstakken toegevoegd. www.museumrotterdam.nl/cargelli De complete Cargelli tentoonstelling uit 2010 is online te bezoeken. Loop rond in een virtueel Schielandshuis en bekijk de creaties, tekeningen en films van de flamboyante Rotterdamse modeontwerper.

roffa5314.nl De interactieve site Roffa 5314 laat de stijl van Zuid zien, zowel de resultaten van het gelijknamige project als recente bijdragen van jongeren uit Zuid.

openingstijden voor beide musea: di t/m zon 11.00-17.00 uur www.museumrotterdam.nl

COLOFON Historisch

nu

is een uitgave van Museum Rotterdam.

Korte Hoogstraat 31 3011 GK Rotterdam telefoon 010 217 67 67 fax 010 433 44 99 www.museumrotterdam.nl redactie@museumrotterdam.nl

www.stadalsmuze.nl De verrichtingen van het Stad als Muze-team zijn te volgen op hun eigen site. Het eerste tastbare resultaat van het project, de populaire glossy Every Woman is online door te bladeren op issuu.com/museumrotterdam, waar ook ander publicaties van het museum zijn te lezen. www.mapsplusmotion.com/rotterdam.htm Op een interactieve versie van de groeikaart transformeert de stad van een paar huizen aan het Steiger tot de metropool van nu. social media Wie op de hoogte wil blijven van het laatste nieuws binnen het museum en ook zelf wil wil reageren en meedenken, volgt ons via facebook.com/museum.rotterdam en twitter.com/museumrotterdam. Facebookvrienden van het museum kunnen met de app Rotterdammer een foto met tekst toevoegen aan kleine online tentoonstellingen en zo het eigen Rotterdam met andere bezoekers delen.

Het digitale museum is niet alleen voorbehouden aan het internet. In het museum zelf en op wisselende plaatsen in de stad staan ook multitouch tafels, waarop meerdere mensen tegelijk kunnen kennismaken met projecten van het museum en andere Rotterdammers.

Redactie Henk van der Kroon Rob Noordhoek Nora Schadee Vormgeving 75B Productiebegeleiding Ron Breugelmans Druk Drukkerij Graféno bv Voor alle foto’s geldt: bron Museum Rotterdam, tenzij anders vermeld Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de redactie