Echt Rotterdams Erfgoed journaal editie #2

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED

JOURNAAL

HET ECHT ROTTERDAMS ERFGOED JOURNAAL IS EEN PRODUCTIE VAN MUSEUM ROTTERDAM

HERDENKEN EN VIEREN GEEFT KRACHT

STICHTING HELDERHEID

KETI KOTI

HOOP EN LIEFDE

EDITIE #2, 2020

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED DEELNEMERS IN CORONATIJD VEERKRACHT TIJDENS EEN CRISIS

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED JOURNAAL

Beste Rotterdammer, Eind februari brachten we ons eerste Echt Rotterdams Erfgoed Journaal uit en heb je kennis kunnen maken met Echt Rotterdams Erfgoed. Sindsdien is niet alleen onze stad, maar zijn ook Nederland en de wereld veranderd. Corona en BLM zijn wereldwijd ingrijpende veranderingen. Daarbij komt dat Museum Rotterdam met een van de grootste uitdagingen sinds zijn bestaan kampt; dreigende sluiting van het museum. Wie had toen kunnen bedenken wat ons allemaal te wachten stond?

Museum Rotterdam heeft de afgelopen maanden nauw contact gehouden met de Echt Rotterdams Erfgoed-community. Wat blijkt? Niet alleen zijn de collectiedeelnemers net zo vindingrijk en behulpzaam als andere Rotterdammers, de veerkracht die ze tonen past bij de stad die Rotterdam is. Museum Rotterdam put hieruit inspiratie om met eenzelfde veerkracht te reageren op de uitdaging waar het voor staat.

Veerkracht staat dan ook centraal in deze tweede editie van het Journaal. Verder richten we de spotlight op Keti Koti, de herdenking van de afschaffing van de slavernij. De viering van Keti Koti in Rotterdam kent een lange historie. Het jaarlijkse festival behoort tot de favorieten op de Rotterdamse festivalkalender, maar helaas is het evenement dit jaar niet doorgegaan. Keti Koti zou Keti Koti niet zijn als ze niet met een bijzonder alternatief zouden komen.

Over veerkracht gesproken…

Veel leesplezier en blijf gezond!

Museum Rotterdam

Wat is Echt Rotterdams Erfgoed?

Vaak denken we bij erfgoed aan iets uit het verleden.

Maar erfgoed heeft ook een betekenis voor het heden. Het zijn onderdelen van onze cultuur die we belangrijk vinden en willen bewaren voor de toekomst.

De waardering voor erfgoed is niet in steen gebeiteld.

Bovendien legt elke tijdsgeest een eigen nadruk.

Wat tien jaar geleden belangrijk was, is dat nu misschien niet meer. Andersom zien we nu misschien iets over het hoofd dat later zeer gewaardeerd wordt.

Kortom, erfgoed verandert mee met een samen­ leving. Als mensen samenkomen, kunnen er betekenis­v­olle activiteiten ontstaan: nieuw erfgoed.

Museum Rotterdam legt dit proces bloot én stimuleert en ondersteunt nieuwe waardevolle activiteiten.

Want wij geloven dat erfgoed en cultuur onmisbaar zijn voor maatschappelijke ontwikkeling. Alle Rotterdammers kunnen de erfgoedmakers van de toekomst zijn.

De collectie ‘Echt Rotterdams Erfgoed’ Sinds het najaar van 2016 werkt Museum Rotterdam aan Echt Rotterdams Erfgoed, de actieve museum­ collectie van de stad. Samen met de deelnemers, Rotterdammers, zetten we van alles in beweging in de stad en in het museum.

We bestempelen individuen, gemeenschappen en initiatieven tot Echt Rotterdams Erfgoed. Dit leidt soms tot verbazing en vervolgens trots.

De bevestiging en aandacht die Rotterdammers hierdoor krijgen is belangrijk. Daarnaast inspireren we gemeenschappen met het werk van andere pioniers in de stad, om zo processen in gang te zetten.

02

EDITIE #2, 2020

Steun Museum Rotterdam en onderteken de petitie op museumrotterdam.nl.

Om op de hoogte te blijven van alle acties volg de Facebookpagina van Echt Rotterdams Erfgoed en Museum Rotterdam!

Onze werkwijze Dit is een dynamisch proces. We volgen gepassioneerde Rotterdammers en documenteren hun verhalen om geschiedenis en nieuw erfgoed te maken en te delen. Dit vormt een rijke inspiratiebron voor anderen.

Verhalencafés & verhalen vertellen De verhalen uit de collectie van Echt Rotterdams Erfgoed verdienen een podium. Verhalencafés zijn daar een mooi voorbeeld van. Een Verhalencafé is geen professionele theatershow, maar een platform voor de expressie van culturen en het erfgoed van de stad. Rotterdammers delen hier hun verhaal.

Het weerspiegelt hoe we met elkaar samenleven.

Dat leidt vaak tot hele authentieke en oprechte verhalen die uitwisseling stimuleren.

Verhalencafés vinden plaats in Museum Rotterdam én op locaties van de deelnemers van Echt Rotterdams Erfgoed in de stad. Denk aan een schoenen­ winkel, een kookstudio, een speeltuin of een café.

De intimiteit van zo’n locatie versterkt de verhalen.

Daarnaast bevordert dit het contact tussen deel­ nemers en zorgt het ervoor dat zij met elkaar kunnen meedenken en -werken.

Hoe de actieve collectie van Echt Rotterdams Erfgoed werkt Toen we in 2016 startten met deze manier van verzamelen kwamen nieuwe onderdelen voort uit projecten waar we op dat moment mee bezig waren. Na verloop van tijd kozen we ervoor om samen met Rotterdammers te beslissen over de selectie van de collectie. De Raad Echt Rotterdams Erfgoed speelt hierbij een belangrijke rol.

De Raad Echt Rotterdams Erfgoed beoordeelt de nieuwe deelnemers van de collectie die Rotter­ dammers aandragen. De lijst blijft groeien, maar helaas kunnen we onmogelijk alle aanmeldingen opnemen als onderdeel de collectie. Daarom denken we met een raad van Rotterdammers na over criteria en wijze van benoeming. Deze criteria geven de collectie een profiel waarmee we de sociaalmaatschappelijke ontwikkeling van de stad ondersteunen. Inmiddels hanteren we de volgende criteria (dus wanneer komt iets in aanmerking om Echt Rotterdams Erfgoed te worden): - Het is echt Rotterdams en dus herkenbaar voor Rotterdammers of Rotterdamse gemeenschappen - Het is actueel - Het zet zich in voor anderen of de stad - Het staat open voor verbinding - Het is inspirerend en pioniert - Het is verbonden aan gemeenschap(pen) - Het zet zich in voor de andere gemeenschappen die verbonden zijn aan het Echt Rotterdams Erfgoed

De collectie Echt Rotterdams Erfgoed nr. 0001 Volkswagenbus van Kamen Vladimirov nr. 0002 Broodfonds Rotterdamsche Gilden nr. 0003 Burgemeester Aboutaleb nr. 0004 Dr. Mau, de Sambalman nr. 0005 Tuinmeester Gerrit Roukens nr. 0006 Khalid Chennouf nr. 0007 Richard Shoes nr. 0008 Rini de Otter † nr. 0009 Leeszaal Rotterdam West nr. 0010 West-Kruiskade nr. 0011 Krachtvrouwen Oude Westen nr. 0012 Speeltuinvereniging Jeugdveld nr. 0013 Stadsmariniers nr. 0014 Huiswerkklas Oude Westen nr. 0015 Dick de Mooi - Best West Flowers nr. 0016 Kulturu Shop nr. 0017 Jinai Looi - Het Zesde Geluk nr. 0018 Esdra nr. 0019 Verhalenhuis Belvédère nr. 0020 Fenmei Hu - Space 101 nr. 0021 Meneer Pang nr. 0022 Slagerij Schell nr. 0023 Stichting Humanitas nr. 0024 Thuis Op Straat (TOS) nr. 0025 Theater Walhalla nr. 0026 Rotterzwam nr. 0027 Dam, Rotterdams geld nr. 0028 Kapsalon nr. 0029 Keti Koti Rotterdam nr. 0030 Stichting Heilige Boontjes nr. 0031 Groene Groeiplekken nr. 0032 De Slimme Regenton nr. 0033 Water Sensitive Rotterdam nr. 0034 Living Light nr. 0035 Stichting Vogelklas Karel Schot nr. 0036 Hogeschool Rotterdam nr. 0037 BlueCity nr. 0038 Ted Langenbach nr. 0039 ss Rotterdam nr. 0040 Rotterdams Wijktheater nr. 0041 Dogparade010 nr. 0042 RBV Crooswijk nr. 0043 Giovanni van Bronckhorst Foundation nr. 0044 Opzoomer Mee nr. 0045 FSV de Feijenoorder nr. 0046 Pauluskerk Rotterdam nr. 0047 HipHopHuis nr. 0048 Zomercarnaval nr. 0049 Afrikaanderwijk Coöperatie nr. 0050 Café de Schouw nr. 0051 Straatdokters en verpleegafdeling CVD nr. 0052 Chantal Arts nr. 0053 Winne nr. 0054 Touzani Foundation nr. 0055 Stichting Ketelbinkie nr. 0056 Crazy Sexy Cool Festival nr. 0057 Nico Adriaans Stichting nr. 0059 Bouwkeet nr. 0060 Voedselbank Rotterdam nr. 0061 Niet Graag Een Lege Maag nr. 0062 Theater Zuidplein nr. 0063 Morabeza Records nr. 0064 Concrete Blossom nr. 0065 Eendracht Festival nr. 0066 Stichting Helderheid nr. 0067 Samen & Anders nr. 0068 Hugo Borst nr. 0069 Marja van Katendrecht nr. 0070 Annie Verdoold nr. 0071 Circus Rotjeknor nr. 0072 Kijk op de Wijk nr. 0073 Stichting RoMeO nr. 0074 Rotterdam Bluegrass Festival nr. 0075 Jules Deelder † nr. 0076 Jeugdvakantieland nr. 0077 São João Rotterdam nr. 0078 Grounds nr. 0079 Holi en Divali nr. 0080 Rotterdamse ReddingsBrigade

Herdenking in 2018. Foto: Rob Hilz.

Keti Koti: herdenken en vieren geeft kracht!

TEKST: NICOLE VAN DIJK

Het Surinaamse begrip Keti Koti betekent letterlijk ‘ketenen verbroken’.

In Rotterdam is juni ‘Keti Koti-maand’.

Een maand met evenementen en activiteiten om stil te staan bij de afschaffing van de slavernij, maar ook bij de vrijheid waarin we nu samen leven in deze diverse stad. De officiële herdenking bij het slavernijmonument aan de Lloydkade vindt jaarlijks plaats op 30 juni, de grote viering op 1 juli. Dit jaar is dat allemaal anders, maar veel Rotterdammers houden Keti Koti springlevend. Het is belangrijk, verbindend en daarom Echt Rotterdams Erfgoed nr. 0029.

“Rotterdam en Keti Koti hebben een bijzondere band”, zo zegt Alex van Stipriaan tijdens de Keti Koti Lecture in 2019, het bezinningsmoment voorafgaand aan de herdenking en kranslegging bij het Slavernijmonument op 30 juni en de Keti Koti Viering op 1 juli.

Hij noemt verschillende redenen: “Dit is de stad waarvan één op de zes à zeven inwoners een directe familieband heeft met de landen waar de slavernij heeft plaatsgevonden. De meesten van hen hebben voorouders die in slavernij hebben geleefd. Dit is ook de stad waar de op een na grootste particuliere slavenhandelsonderneming van Nederland was gevestigd, Coopstad & Rochussen. Zij alleen al waren goed voor de gewelddadige verscheping van ongeveer 25.000 Afrikanen naar het Caraïbisch gebied. Bovendien is dit de stad waar in februari 1842 de allereerste petitie aan de koning werd gestuurd die pleitte voor afschaffing van de slavernij. Nog bij­zonderder was het, dat dit een initiatief was van alleen maar Rotterdamse vrouwen: 129 in totaal en allemaal afkomstig uit de elite van havenbaronnen en anderen. Rotterdam is de stad waar families als Rochussen en Hudig voortleven in straatnamen,

maar waar nog geen straten zijn vernoemd naar verzets­helden uit de slavernijtijd als Tula of Boni.”

Uiteindelijk werkt Stipriaan toe naar de climax.

“Dit is de stad, dames en heren, die nu een monument neerzet dat het begin moet zijn van een proces.

Een proces van samen werken aan de vraag hoe we oplossingen kunnen vinden voor de hedendaagse erfenissen van dat inhumane verleden. Dit monument staat er zodat niemand ooit nog kan zeggen: Ik heb het nooit geweten.”

De aftrap: Kotomisi Grand Gala Keti Koti Rotterdam krijgt vorm dankzij de inzet van verschillende werkgroepen, ondernemers en bewoners.

Cultureel ondernemer Fred Fitz-James van het Fred Kulturu Shop Intitute (Echt Rotterdams Erfgoed nr. 0016) verzorgt al jaren de aftrap van de Keti Kotimaand met het Kotomisi Grand Gala, dat altijd begin juni plaatsvindt. Kotomisi betekent: vrouw die de koto draagt. De bovenkleding bestaat uit een wijde, kleurrijke rok of jurk (koto), een jak (kort jasje) en een hoofddoek. Tijdens het gala staat de koto centraal.

03

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED JOURNAAL

EDITIE #2, 2020

Herdenking Keti Koti 30 juni 2018. Foto: Rob Hilz.

Kotomisi Grand Gala op 9 juni 2019. Foto: Rene Castelijn.

Fred organiseerde het gala al een aantal keer in Theater Zuidplein en in 2019 in Theater Rotterdam.

In 2020 zou het Kotomisi Grand Gala zelfs twee dagen duren. “Op 6 en 7 juni met een markt op het Schouwburgplein”, vertelt Fred, “maar door ‘mevrouw Corona’ kon dat dit jaar niet. We gaan nu uitzoeken hoe we dat volgend jaar wél kunnen realiseren.”

Kabraneti De herdenking van de afschaffing van de slavernij vindt altijd vóór de grote viering plaats.

Marian Markeloo is Winti priesteres (Winti is een traditionele Afro-Surinaamse religie, red) en legt uit hoe dat precies zit: “De Keti Koti-viering begint met de herdenking. Want als je viert, herdenk je eerst hoe je tot dat punt van viering gekomen bent. In Rotterdam begint de herdenking op 30 juni met een kranslegging bij het monument in het Lloydkwartier.” ’s Avonds vanaf zes uur, begeleidt Marian de Kabraneti in Rotterdam: “De Kabraneti staat voor ‘de nacht van de voorouders’. We herdenken daarmee het leven van de voorouders samen met Afrikaanse-Surinamers, hun partners en kleinkinderen. Verder is iedereen welkom die zich ook bij de geschiedenis betrokken voelt.”

Tijdens de Kabraneti wordt samen met de voorouders gegeten en gedronken. Marian vertelt verder: “Op het menu staan allerlei bekende traditionele Afrikaanse en Surinaamse gerechten, dranken en rode wijn. Ook al is de Kabraneti een Winti-traditie, de wijn staat symbool voor het christelijk geloof. Daar houden we rekening mee, we sluiten niemand uit.”

Bigi Spikri Een dag later, op 1 juli wordt de afschaffing gevierd.

Guno Zwakke is de afgelopen dertien jaar organisator van de viering op 1 juli in het Wijkpark Het Oude Westen, maar ook van de ‘Bigi Spikri’ die vier maal in

Rotterdam heeft plaatsgevonden. ‘Bigi Spikri’ is een Surinaams begrip en betekent letterlijk ‘grote spiegel’.

Tijdens een jaarlijkse feestelijke parade in Suriname lopen uitgedoste mensen langs de winkeletalages van Paramaribo. De etalageruiten dienen als grote spiegels, waarin zij zichzelf bewonderen.

Het vieren van het verbindende element van de Bigi Spikri is nog steeds belangrijk, vindt Guno. “Natuurlijk is de herdenking van de afschaffing van de slavernij op 30 juni belangrijk, maar het vieren doen we op 1 juli.

Dat geeft mensen kracht!” Met luide stem zegt Guno: “Dit was vroeger in Suriname al zo, zingen en vieren gaf mensen kracht. Het hielp mensen om los te laten.

Die traditie van vieren moeten we in ere houden zodat we onze vrijheid beter begrijpen.”

De traditie van de Bigi Spikri wordt ook in Rotterdam voortgezet. In 2018 liepen zeker 400 feestelijk uit­ gedoste mensen mee in de parade van het Mathenesser­ plein naar het Wijkpark Het Oude Westen. De optocht was bedoeld voor alle mensen die in traditionele kleding wilden meelopen, niet alleen AfrikaansSurinaamse Rotterdammers.

“De Kabraneti staat voor ‘de nacht van de voorouders’.

We herdenken daarmee hun leven samen met Afrikaanse-Surinamers, hun partners en kleinkinderen."

Viering van de Dag van de vrijheid in Wijkpark Het Oude Westen, 2019. Foto: Museum Rotterdam.

Van iedereen, voor iedereen Keti Koti Rotterdam en alle onderdelen van de herdenking, de Kabraneti, de Bigi Spikri, het feest in het Wijkpark Het Oude Westen zijn inclusief: iedereen mag meedoen. De organisatoren hebben allerlei unieke manieren om mensen op te roepen deel te nemen. Guno: “Er zijn veel mensen die de traditionele kleding in de kast hebben hangen.

Dit wordt nog regelmatig bij verjaardagen gedragen.

Bij de herdenking ook steeds meer. We bereiken ook mensen via radiostations als Stanvaste radio uit Rotterdam en Radio Apintie uit Suriname. Die radiostations enthousiasmeren mensen om mee te doen.

Dit jaar moeten we ons een beetje inhouden, maar hopelijk kunnen we Keti Koti volgend jaar weer dicht bij elkaar vieren.”

Keti Koti: Letterlijk vertaald ‘ketenen gebroken’.

Koto: Traditioneel kledingstuk van AfrikaanseSurinamers. De koto wordt nog steeds gedragen bij feestelijke gelegenheden.

Er bestaan koto's voor verschillende gelegen­ heden, onder andere de verjaardagskoto, werkkoto, rouwkoto en trouwkoto.

Kotomisi: Vrouwen die een koto dragen.

Angisa: De bijbehorende hoofddoek, de angisa (soms anisa). De vouwwijze van de hoofddoek drukt een boodschap uit.

Winti: Traditionele Afro-Surinaamse religie.

Kabraneti: Heilige herdenking binnen de winti­ religie, waarbij contact met de voorouders en andere overledenen centraal staan.

Bigi Spikri: Letterlijk vertaald ‘grote spiegel’.

Illustratie: ikRotterdam.

Niet alleen de traditionele koto, ook de nieuwe, moderne creaties van jonge ontwerpers krijgen de nodige bekijks. Bovenal is het Kotomisi Grand Gala een evenement dat culturen en mensen verbindt.

Illustratie: ikRotterdam.

04

05

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED JOURNAAL

Hoop en liefde in de harten van jongeren

EDITIE #2, 2020

-0066

-00 7 7

TEKST: NICOLE VAN DIJK

Publiek tijdens de Helderheidbokaal. Foto: Wilbert Veen.

Stichting Helderheid zet zich in voor de jongeren in de wijk Feijenoord.

De stichting is opgericht door zangeres Joany Muskiet, de moeder van de jongeren in de wijk. Die rol is door haar zoon ‘tot haar gekomen’.

Een ontroerend verhaal over hoe hij haar heeft geïnspireerd om de harten van mensen te openen.

TEKST: NICOLE VAN DIJK

“Op mijn vijftiende stond ik al in de Doelen. Op mijn twintigste had ik een hit met discoband Fruitcake.

Mijn passie is altijd muziek geweest”, vertelt Joany.

Muziek is ook de ‘taal’ die ze gebruikt om het contact met jongeren gemakkelijker te maken. Zoals ook haar zoon Breyten liefde voor muziek had en mensen wist te raken. “Voordat hij kon lopen greep hij al naar een microfoon. Toen hij klaar was met de mavo wilde ik graag dat hij een vervolgstudie ging doen, maar dit deed hij met tegenzin. Toen ik hem vroeg wat hij écht wilde, zei hij: ‘ik wil rapper worden’. Zelf had ik niet zoveel met die muziekstijl, want ik vond ‘t nogal heftig. ‘Word dan rapper met een boodschap’, zei ik tegen hem, ‘en denk goed na hoe je er anderen mee kunt helpen.’ Verder heb ik hem zijn gang laten gaan.”

Noodlot Breyten volgt zijn hart. Hij krijgt steeds meer bekendheid onder de artiestennaam H.E.L.D.E.R.H.E.I.D. Maar dan slaat op 7 april 2004 het noodlot toe.

Hij krijgt plotseling een hartstilstand en overlijdt.

Hij wordt 25 jaar. Zijn artiestennaam verwijst naar de zin ‘Hoor Elke Les Die Een Reden Heeft En Ignoreer Dwaasheid’. Het is een regel die voorkomt in een van zijn rapteksten. Naast de bekendheid die Breyten verwierf door zijn rapcarrière, bleek hij ook heel geliefd in de wijk. “Ik kwam pas kort na zijn overlijden erachter dat hij zoveel betekende voor de jongeren in de wijk”, blaakt Joany van trots. “Ik had wel een vermoeden, omdat hij altijd was omringd door jongeren. Maar nu hoorde ik dat de jongeren zeiden: ‘Help is dood’. Ze noemden hem zo, omdat hij hen met alles hielp. Niet dat Breyten zelf altijd een lieverdje is geweest, maar toen hij in de gevangenis terechtkwam, besefte hij dat hij zijn leven niet wilde vergooien en besloot hij om anderen te gaan helpen.

Hij liet de jongeren zien dat ze positieve keuzes kunnen maken, door hun school af te maken en zich

06

in te zetten voor anderen. Alle jongeren waren zo verdrietig. Ze zagen H.E.L.D.E.R.H.E.I.D als een broer en vader.”

Helderheidfestival Omdat de jongeren warme gevoelens voor haar zoon hadden, heeft Joany dat voor hen. Een regel uit een van de teksten van Breyten luidt: ‘De liefde voor de straat deed mij de adem benemen.’ Die zin zette Joany aan om die liefde voor de straat en de jongeren te onderzoeken. Ze vroeg zich af waarom de jongeren altijd op straat zijn, maar ook waarom het zo moeilijk voor ze is om iets van het leven te maken.

Ze wilde ze graag helpen, maar wist niet goed hoe ze hen kon benaderen. “Ik ben een moeder, maar ik weet niets van hun wereld.” Samen met de jongeren kwam ze op het idee om een muziekwedstrijd te organiseren: het Helderheidfestival, met de uitreiking van de Helderheidbokaal. Een wedstrijd waarbij het gaat om goede teksten, waarin mensen nadenken over wie ze zijn, wat ze te vertellen hebben en hoe ze anderen daar bij kunnen helpen. Sinds 2008 wordt jaarlijks het Helderheidfestival georganiseerd op het Helderheidplein, een plein in de wijk Feijenoord, vernoemd naar Breyten. Voorafgaand aan het festival is er een reeks open mics en voorrondes, waaraan beginnende rappers kunnen meedoen en een optreden kunnen winnen tijdens het Helderheid­ festival.

Workshops ter inspiratie Ook vinden er altijd workshops plaats om verhalen te delen en zo jongeren te inspireren tot het schrijven van goede lyrics. “Rap is écht een kunstvorm. Als je met rap meer wilt bereiken, moet je goed articuleren en letten op je ademhaling. Als luisteraar wil ik je kunnen verstaan. Ook dat vergt oefening", lacht Joany. “Nou, ieder weekend stonden ze voor de deur hoor. Ik begon de jongeren op te voeden, letterlijk en figuurlijk.” Omdat Joany’s huis te klein is om workshops te geven, biedt een klaslokaal van een school in de buurt de oplossing.

Een eigen ruimte Joany bezoekt regelmatig jongeren in gevangenissen.

“Als ik ze mijn verhaal vertel, dan willen ze altijd contact houden. Ik laat ze weten hoe het voor een moeder is als haar kind naar de gevangenis moet.

Als deze jongeren uit de gevangenis komen, dan moet er een plek voor ze zijn waar ze naar toe kunnen om hun talenten te kunnen ontdekken.

Zo’n plek wil ik met ze creëren. Ik durf ze ook te confronteren met hun gedrag: ‘Heb jij niet iets anders te doen dan een draaideurcrimineel worden?’

Het kost mij nauwelijks moeite, maar schudt hen wakker.”

Kaapverdiaans feest van voorspoed

Stichting Helderheid ontwikkelde al verschillende projecten voor jongeren in de wijk. Niet alleen wordt samen muziek gemaakt, maar ook wordt samen gekookt en gegeten. Jongeren worden in het project Ghetto Chef begeleid om een carrière in bijvoorbeeld de catering op te starten. Verder heeft de stichting het project ‘Pesten is dwaasheid’ opgezet, waarbij schoolbezoeken en voorlichting over pesten en de gevolgen hiervan centraal staan.

Al deze projecten onderneemt en coördineert Joany vooralsnog vanuit huis. De jongeren komen bij haar samen, vergaderen, koken en maken muziek.

Maar het zou mooier zijn als de activiteiten vanuit een andere centrale locatie gecoördineerd zouden kunnen worden. Daarom is Joany hard op zoek naar een andere geschikte ruimte in de wijk Feijenoord.

Optreden Helderheidbokaal. Foto: MKMARJAN.

Wil jij meehelpen?

Dit jaar organiseert Stichting Helderheid wederom de Helderheidbokaal.

Vanwege de coronamaatregelen iets later in het jaar, in september of oktober. Hiervoor zijn veel handen nodig. Wil jij de stichting helpen met de organisatie, publiciteit en/of andere activiteiten? Of weet jij een plek in Feijenoord waar deze jongeren kunnen samenkomen? Laat het weten via Facebook: echtrotterdamserfgoed of echtrotterdamserfgoed@museum­ rotterdam.nl

Op de dag van São João Baptista vieren katholieken over de hele wereld de geboortedag van Johannes de Doper, de man die Jezus Christus doopte. De oorsprong van de viering in Rotterdam ligt in Kaapverdië.

Daarom wordt São João Baptista hier nèt even anders gevierd. Terecht dat São João Rotterdam sinds 2019 Echt Rotterdams Erfgoed is.

Kaapverdië was tot 1975 een kolonie van Portugal.

Het was de Kaapverdianen niet toegestaan om de eigen Afrikaans culturele uitingen te vieren en te beleven. Zij werden verplicht de Portugese religie en cultuur te volgen. Portugal bracht dus São João Baptista naar de eilanden. São João Baptista is een van de belangrijkste officiële Portugese feestdagen.

Bij hoge uitzondering mochten de Kaapverdianen, die als slaven gebukt gingen onder het Portugese regime, de viering van de dag zelf invullen. Zij vierden São João Baptista uitbundig en voegden eigen Afrikaanse elementen toe aan de katholieke heiligenverering.

Vaste onderdelen van de dag werden het trommelen, dansen, samen eten en zingen.

Bidden voor behouden vaart Tijdens São João Baptista, de beschermheilige van het gezin, wordt gebeden om voorspoed, een goede oogst en een behouden vaart. Kaapverdianen zijn zeevaarders en een veilige terugkomst is één van de belangrijkste zaken voor de achterblijvende families. Daarom werden kleine bootjes opgenomen in de processie die ter ere van deze heilige werd ge­organiseerd.

Gewoon zin in muziek Toen de eerste Kaapverdianen in Rotterdam hun trommels bespeelden tijdens São João Baptista deden zij dit niet zozeer uit religieuze overtuiging, maar meer omdat ze zin hadden om muziek te maken en samen te zijn. Jorge Lizardo van het comité Sao Joao Baptista Rotterdam: “Je moet je voorstellen dat de meeste Kaapverdiaanse zeemannen hier woonden zonder gezin. Zij hadden gewoon zin om lekker te trommelen, te eten en te drinken. De zeemannen sloten zich aan bij de Zeemansvereniging Sociadad Cultural Caboverdeana en zij besloten om São João Baptista iets georganiseerder te vieren.”

De dag van de viering is de zaterdag vlak voor of net na 24 juni, de zonnewende of midzomernacht.

De zaterdag ervoor krijgt meestal de voorkeur, omdat kort erna, rond de 29ste weer een nieuw religieus feest wordt gevierd. Namelijk dat van de Heilige Pedro. Dit jaar is São João Baptista gevierd op 20 juni.

Op z’n Rotterdams De Rotterdamse viering is meer dan alleen een religieuze dag. Het is ook een festival dat vele niet-gelovigen en niet-Kaapverdianen naar het Heemraadsplein (voor de gelegenheid omgedoopt in Pracinha d’Quêbrod) trekt. Dat is ook de bedoeling van het comité. Het is een feest dat gaat over de culturele diversiteit van de stad. Een dag dat Kaapverdianen trots kunnen zijn op hun traditioneel erfgoed, maar dat erfgoed ook delen met andere Rotterdammers. Dat is ook de reden dat Comité São João Baptista is opgenomen als Echt Rotterdams erfgoed. De traditie van São João wordt voortgezet op een eigen Rotterdamse manier samen met vele Rotterdammers.

Dhr. Pedro Soares (l) en Jorge Oliveira-Lizardo (r) van São João Rotterdam met certificaat en stempel Echt Rotterdams Erfgoed. Foto: Erik van de Belt.

Het Pracinha d’Quêbrod betekent letterlijk het Zeemansplattezakkenpleintje in het Portugees.

De Kaapverdianen die in de jaren ‘60 en ‘70 naar Rotterdam kwamen verzamelden zich op het Heemraadsplein. Ze waren platzak en op zoek naar huis­ vesting en werk. Daar kwamen ze altijd wel een landgenoot tegen die ze kon helpen. Vaak hadden ze de volgende dag werk en een dak boven hun hoofd.

Dit plein is het middelpunt in de viering van São João.

In Rotterdam duurt de viering van São João Baptista twee dagen. Op zaterdag begint het feest met een kerkdienst in de Laurentius kathedraal. De vrijdag voor de mis wordt het beeld van Johannes de Doper uit de Sint Viktor kerk in Waddinxveen gehaald voor een 'weekend Rotterdam'. Zo is São João aanwezig tijdens de mis en na de mis is het beeld de spil van de korte processie naar het Heemraadsplein. Tot zes uur is er muziek, eten en activiteiten voor ouderen en kinderen.

Na zes uur gaat het beeld weer naar de kerk en gaat het er vervolgens wat wilder aan toe op het plein.

Hardere en meer opzwepende muziek in combinatie met alcoholische versnaperingen brengen nog veel meer publiek op de been. Vooral jongeren genieten van uiteenlopende artiesten die bekend zijn in de Kaapverdiaanse gemeenschap, maar ook daarbuiten.

Ieder jaar proberen de organisatoren van festival São João Baptista met Rotterdam festivals en de Popunie een divers én gratis festival op te zetten met bekende en minder bekende artiesten. “Wij vragen geen entree en eten en drinken is aantrekkelijk geprijsd, want wij willen de mensen een geweldige dag bezorgen", aldus Jorge. “Hierdoor is er iets minder geld om de grote artiesten te betalen. Gelukkig komen de meeste muzikanten maar wat graag.

Zij hebben goede herinneringen aan het festival waar zij zelf als kleine Rotterdammers al heen gingen.”

Officieel erkend De viering is dit jaar iets anders verlopen en voor­ namelijk via Facebook te volgen geweest. Niettemin was het wederom geslaagd en ook een belangrijke dag voor de organisatoren en de gemeenschap.

Het feest heeft daarom het certificaat Echt Rotterdams Erfgoed nr. 0077 en is officieel opgenomen in de lijst van Immaterieel Erfgoed van de Unesco.

Kaapverdiaanse boot voor São João, Collectie Museum Rotterdam.

De boot is gebruikt tijdens de processie ter gelegenheid van de viering van Kaapverdiaanse São João (24 juni) in Rotterdam.

De boot is afkomstig van de Kaapverdiaanse ouderen­ vereniging 55+, "Em Movimento" (in beweging).

Pioniers en oprichters van het festival zijn Sociadad Cultural Caboverdeana Rotterdam, Amigos de Santo Antão, Clube cultural de São Nicola. De laatste 10 jaar: St. Avanco, St. Calor, St. Fidjus di Cabral, St. Five, en de Kaapverdische Katholieke olv parochie Rotterdam Huidige organisatoren: St.Bruggenbouwers en het Comitê São João Batista Rotterdam.

Viering São João Rotterdam, 2019. Foto: Erik van de Belt.

07

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED JOURNAAL

EDITIE #2, 2020

Echt Rotterdams Erfgoed-deelnemers in coronatijd

-00 1 9

-00 7 2 Kevin Wien, cliënt bij Kijk op de Wijk

Kijk op de Wijk Kijk op de Wijk is een initiatief van Reakt, bedacht door Hans Gorissen. Het doel van Kijk op de Wijk is het vergroten van het sociale netwerk, het verkleinen van drempels en het openen van nieuwe deuren naar dagbesteding en werk.

Corona update De coronacrisis raakt ons allemaal. Ook de cliënten van Kijk op de Wijk, die met de strippenkaart op ontdekkingstocht door de eigen wijk te gaan. Helaas bleven veel mensen door de coronacrisis binnen.

Toch is het belangrijk voor kwetsbare cliënten om actief mee te blijven doen. Op dit moment gebeurt dit virtueel. Met Google Maps maken cliënten wandelingen tot aan de voordeur van de deelnemende adressen. Hierdoor werken zij nog steeds aan het verlagen van de drempel om straks, wanneer we weer wat meer bewegingsvrijheid hebben, die stap naar binnen te zetten.

Van 1958 t/m 2014 werd Jeugdland georganiseerd door gemeente Rotterdam. De gemeente wilde in de zomervakantie iets organiseren voor kinderen van 6 t/m 12 jaar die niet op vakantie gingen. Door de crisis is de gemeente in 2014 gestopt met de organisatie. De mensen achter Lodder Events & Sfeer­ makers, vroeger zelf bezoekers van Jeugdland, vonden het belangrijk dat dit sociaal maatschappelijke evenement voor de minder bedeelde jeugd zou blijven bestaan. In 2015 hebben zij daarom het stokje overgenomen. Bas Lodder: “De ingrediënten van Jeugdvakantieland zijn sport, spel, educatie, recreatie en cultuur. De doelstelling is dat kinderen ontspannen, maar ook iets leren.”

Corona update Jeugdvakantieland gaat in 2020 niet door. Laten we hopen dat Jeugdvakantieland volgend jaar weer kan plaatsvinden.

Op dit moment wordt er druk gewerkt aan een plan om de kinderen tegen het einde van het schooljaar of in de zomervakantie op diverse locaties toch een leuke dag te bezorgen. Daarnaast wordt er gekeken naar een eventuele mogelijkheid om het evenement te kunnen organiseren in de Kerstvakantie 2020.

Dit gaat in goed overleg met de gemeente, waarbij rekening wordt gehouden met de corona-situatie.

Zo hoopt de organisatie voor deze zo belangrijke doelgroep van Rotterdam een leuke beleving mogelijk te maken.

Daarnaast blijft Kijk op de Wijk actief met het delen van de opgedane kennis. Zij zijn alweer druk bezig om presentaties voor verschillende symposia voor te bereiden. Ze trappen nu even op de rem om samen sterker uit de crisis te komen.

Jeugdvakantieland Jeugdvakantieland is het grootste speelplein van Nederland voor kinderen van 2 tot en met 12 jaar die onder de armoedegrens leven. Het maatschappelijke evenement wordt sinds 2015 georganiseerd door Lodder Events & Sfeermakers, een op Rotterdam gerichte beurzen- en evenementenorganisatie.

Iedere zomer kunnen kids twee weken terecht in Rotterdam Ahoy voor heel veel sport-, spel- en knutselplezier. Denk aan duiken, waterattracties,

08

-00 7 6

Jeugdvakantieland. Foto: Jeugdvakantieland.

-0026

Gelukkig is de Leeszaal met aangepaste tijden inmiddels weer open voor het halen en brengen van boeken. Op de vloer zijn 1,5 meter aanwijzingen aangebracht. Dat helpt mensen voldoende afstand houden, terwijl een onverwachte ontmoeting of gesprek toch mogelijk blijft. Vanaf 1 juni zijn er weer kleine bijeenkomsten mogelijk.

Livestream Kaapverdiaanse Volkskeuken met Alice Fortes en Saul Silva Monteir. Foto: Joop Reijngoud, Verhalenhuis Belvédère.

De coronacrisis heeft gevolgen voor alle Rotterdammers, ook voor de deelnemers van Echt Rotterdams Erfgoed.

Juist nu laten zij stuk voor stuk zien wat een geweldige veerkracht zij hebben. Hun vindingrijkheid en doorzettings­ vermogen loodst hen door deze crisis… dansen en schminken. Maar ook aan Segway rijden, boksen, leuke kermisattracties en nog veel meer.

Bas Lodder, directeur Lodder Events: “Het is een evenement van en voor Rotterdammers, omdat veel Rotterdamse bedrijven meewerken. Kinderen zijn hartstikke blij als ze binnen komen, het is een paradijs voor ze.”

Corona update Alles veranderde toen de Leeszaal dicht moest door de coronamaatregelen. En juist in die periode konden boeken je thuis laten verdwalen in andere werelden om zo even los te komen van de realiteit. De oplossing was snel bedacht: de Leeszaal begon met een thuisservice. Bewoners ontvingen op verzoek boeken door de brievenbus.

-00 1 4

Online les Huiswerkklas Oude Westen. Foto: Deniz Demir.

Huiswerkklas Oude Westen Tekst: Nathalie van der Poel, Huiswerkklas Oude Westen Met de huiswerkklas van Aktiegroep Oude Westen nemen bewoners verantwoordelijkheid voor de kinderen uit de wijk. De Aktiegroep Oude Westen is een fenomeen. Al sinds 1970 zet ze zich op allerlei gebieden in de wijk en de bewoners. Een mooi voorbeeld is de huiswerkklas. Van maandag tot en met donderdag kunnen buurtkinderen hier vanaf 16 uur terecht. Ieder schooljaar maken zo’n 40 tot 50 kinderen in het voortgezet onderwijs gebruik van de huiswerkklas. Voor hulp, vragen of gewoon een rustige leerplek.

Corona update Sinds twee jaar is de Huiswerkklas Oude Westen een zelfstandige stichting, naast de Aktiegroep, en blijft ze zich onverminderd inzetten voor een rustige fijne leerplek in de wijk. Ook in dit corona tijdperk. Na een inventarisatie van het aantal leerlingen zonder laptop en de gewenste begeleiding, ging de huiswerkklas in april online. De vrijwilligers en het team schakelden snel mee met deze nieuwe vorm van contact, wat toch niet voor iedereen dagelijkse praktijk was. “Een prestatie van formaat”, aldus het bestuur van de huiswerkklas. Vrijwilligers en leerlingen communiceren nu met elkaar per e-mail of videobellen. Ook kunnen leerlingen altijd via WhatsApp terecht voor een praatje met elkaar of de medewerkers.

De maand juni wordt gebruikt om te bekijken hoe een heropening van start kan gaan in de 1,5 meter samenleving. En ook, net zo belangrijk, hoe de zomer eruit kan gaan zien voor de kinderen uit de wijk.

De huiswerkklas bezint zich op een aantal ideeën, zoals een Summerschool, een soort huiswerkklas-light.

Het wordt in ieder geval een mix van educatieve activiteiten met ontspannende activiteiten buiten.

Om elkaar, zo veilig mogelijk, te kunnen blijven ontmoeten en samen straks weer het nieuwe schooljaar te kunnen starten!

Verhalenhuis Belvédère Verhalenhuis Belvédère maakt mensen en gemeenschappen in de stad zichtbaar met verhalen, kunst en cultuur. Door op deze manier te verbinden, wil het Verhalenhuis ieders geluk vergroten.

Door verhalen te vertellen wil Belvédère de wereld een stukje beter maken. Linda Malherbe, bedenker van Verhalenhuis Belvédère: “Het werken met verhalen is mijn passie. Als je meer weet van een ander wordt de stad een stuk leuker. We brengen allerlei partijen en mensen met verschillende culturele achtergronden bij elkaar. In de Volkskeuken vertellen Rotterdammers onder het koken hun levensverhaal. Het was het eerste dat we hier deden. Nu organiseren we ook tentoonstellingen, debatten, voorstellingen, boek­ presentaties, feesten en ga zo maar door. Hierin komen altijd verschillende gemeenschappen en hun keuken samen, want eten verbroedert.”

Corona update Van maart tot juni 2020 was Verhalenhuis Belvédère gesloten. Wel waren er balkon- en tuin-luister­ voorstellingen door heel Rotterdam en zelfs in de Hoeksche Waard, online kook- en verhalensessies en –workshops met de mogelijkheid om de maaltijd af te halen. In de vorm van een estafette-expositie werden kunstwerken om de drie dagen bij mensen thuis bezorgd en doorgegeven, om zo verhalen op te halen en mensen elkaar te laten ontmoeten in dagboekvorm. Dagelijks waren er ook nieuwe podcasts en audioverhalen via Facebook te beluisteren.

De wijkbetrokkenheid werd voortgezet door een lunchbezorging bij de senioren van Katendrecht en bij diegenen die tot de risicogroep behoren.

Vanaf juni is Belvédère weer geopend in aangepaste vorm. In deze coronaperiode staat het voortbestaan van het Verhalenhuis onder grote druk. Belvédère is een particulier initiatief dat door de inzet van vele mensen en partijen is gerealiseerd. Met minimale overheidssteun en via vooral eigen inkomsten.

Door de lockdown vallen deze nu weg. Iedere gift is daarom welkom en voor het Verhalenhuis van grote betekenis. Doneren kan via de website www.belvedererotterdam.nl/donaties

Leeszaal Rotterdam West Toen in Rotterdam West beide bibliotheken hun deuren sloten, kwamen bewoners in actie en openden in een voormalige hamam de Leeszaal Rotterdam West. Een sfeervolle ontmoetingsplek om te leren, lezen en experimenteren. Maandelijks worden er gemiddeld 1.000 boeken gedoneerd en gaan er weer 700 boeken met iemand mee. Registratie is niet nodig, want als iemand een boek wil houden mag dat ook.

In april/mei streamde de Leeszaal elke woensdag om 19.30 uur live optredens van muzikanten, dichters en spoken word-performers vanuit de leeszaal. Dat is een initiatief van de programmagroep PuntKomma Muziek. Deze 1,5m sessies zijn terug te zien op het Youtube-kanaal Leeszaal West.

De aangepaste openingstijden van de leeszaal zijn di t/m vrij van 12:00 tot 16:00 en za van 12:00 tot 14:00. Zie voor actuele informatie: www.leeszaalrotterdamwest.nl of www.facebook.com/ leeszaalrotterdamwest.

Nu de kweekworkshops vooralsnog zijn geannuleerd, is er de speciale E-learning "Module 0" voor thuis.

De E-learning kost €55,- en je ontvangt er gratis 2 kilo paddenstoelenbroed en 10 substraatzakken bij (t.w.v. €39,-). Bij elke les kun je vragen stellen en de video’s zijn 24/7 beschikbaar op het leerplatform.

Nieuwsgierig naar de E-learning en/of de unieke oesterzwambitterballen en -kroketten? Ga dan voor informatie en/of bestellen naar www.rotterzwam.nl.

Grounds Met meer dan 125 concerten per jaar is Grounds sinds 2011 hét podium in Rotterdam dat de diversiteit aan culturen in de stad weerspiegelt. Het podium is gevestigd in de multiculturele wijk Delfshaven en bevindt zich in hetzelfde gebouw als de internationale kunstvakhogeschool Codarts en de SKVR in het World Music and Dance Centre aan de Pieter de Hoochweg.

-0009

Aankondiging 1,5 meter sessies. Ontwerp: Offgridstudio.

Rotterzwam Rotterzwam inspireert met het geloof in een samen­ leving die kringlopen sluit, grondstoffen maximaal benut en meer plantaardige dan dierlijke eiwitten consumeert. Zij laten zien dat dit mogelijk is met het kweken van oesterzwammen op koffiedik. De reststoffen van de koffiebonen die normaliter in de afvalbak verdwijnen worden weer levensvatbaar door er oesterzwammen op te kweken. In de acht gebruikte reefer containers zetten zij maandelijks 6.000 tot 7.000 kilo restroom koffiedik uit Rotterdam om in 1.200 tot 1.400 kilo oesterzwammen. Daarbij heeft Rotterzwam diverse producten en diensten rondom paddenstoelenproductie ontwikkeld en dragen daarmee bij aan de bewustwording van de circulaire economie.

Corona update In deze bijzondere tijd, waar veel ondernemers het zwaar hebben, bedacht Rotterzwam twee acties om de moed erin te houden. Nu de horeca in Nederland gedeeltelijk geopend is, zitten zij met een volle diepvries met oesterzwamkroketten en -bitterballen.

Mensen snacken en borrelen nu meer thuis. Rotterzwam maakt het daarom mogelijk om tegen een horecaprijs kroketten en bitterballen te kopen bij hun stads­kwekerij. Dit is een win-winsituatie: zo steun je een lokale ondernemer, hebben consumenten (h) eerlijke snacks en kun je op bezoek bij de kwekerij aan de Rotterdamse Schiehaven 26.

Grounds is een podium voor eigentijdse wereld­ muziek, met invloeden van pop en jazz. Grounds durft hierbij ook risico’s te nemen: het podium programmeert niet alleen de muziek en de artiesten waar vraag naar is, maar probeert ook nieuwe dingen uit.

Oscar van der Pluijm, directeur: “Als je alleen vraaggericht programmeert heb je geen smoel.” Deze mentaliteit zorgt voor een gevarieerd aanbod van muzikanten: van grote artiesten op wereldniveau tot amateurs en jong talent uit de wijk.

Een podium als Grounds is belangrijk in een stad waar wijken snel veranderen en culturen manieren zoeken om zichzelf te uiten. Grounds kijkt niet naar etniciteit of groeperingen, maar naar de muziekscenes die op dit moment relevant zijn in de stad. Grounds weerspiegelt de diversiteit van Rotterdam. En dat maakt Grounds tot Echt Rotterdams Erfgoed.

Corona update Tot 1 september 2020 zijn alle concerten in Grounds afgelast. Voor alle geplande concerten is geprobeerd vervangende data te vinden. Tickets voor concerten die worden verplaatst blijven geldig. Grounds kijkt uit naar de eerste concerten in september!

-007 8

Buren uit de wijk, wintereditie Werelds Delfshaven, een samenwerking tussen Grounds en het Rotterdams Volks­theater, 2017. Foto: Floris Scheplitz.

09

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED JOURNAAL

EDITIE #2, 2020

Waar is de bus van Kamen in 2020?

TEKST: JOPIE SLUIMER

Ben je nog steeds eigenaar van de Volkswagenbus?

“Jazeker. De bus staat in Montana in Bulgarije.

De bus is allang niet meer nodig voor het heen-enweer-rijden elke drie maanden vanwege het visum­ beleid. Dat hoefde namelijk niet meer toen ik een verblijfsvergunning kreeg. In 2016 mocht de bus vanwege de milieuwetgeving niet meer in de binnenstad van Rotterdam rijden. De bus heeft daarna enige tijd in Museum Rotterdam gestaan als symbool van het arbeidsmigratieverhaal. De bus staat er nu dus niet meer, maar mijn verhaal is daar nog wel te zien en ervaren.”

Hoe gaat het verder met je?

“Goed eigenlijk. Ik woon nog steeds in Charlois en ben nog altijd Feyenoordsupporter. Hoewel er nu niet zoveel van komt, bekijk ik de wedstrijden liever thuis met mijn vrienden en zoon op televisie dan in het stadion. Maar dan nog, ik mis het voetbal wel hoor. Mijn zoon is nu bijna 9 jaar en mijn dochter is 7 jaar. Mijn ouders zijn ook nog gezond en wonen dichtbij. We zien elkaar vaak, maar nu dus even niet.

Mijn zus en nog een aantal andere familieleden zijn intussen ook naar Rotterdam verhuisd. Het huis van mijn ouders in Montana is nog steeds in hun bezit, dus brengen we daar de vakantie door als het weer mag. Dan gaan we per vliegtuig naar Bulgarije en dan staat daar de bus klaar om ons overal naar toe te brengen. De bus is met pensioen en komt één keer per jaar enkele weken in actie.”

Hoe is het met het werk?

“Hier in Rotterdam heb ik niet te klagen over werk.

Ik ben aangesloten bij een vof en de zaken in de bouw gaan goed. Zo goed, dat ik zeker weet dat ik altijd in Nederland en het liefst in Rotterdam-Zuid

10

TEKST: LEAH VOS DE WAEL

Dit verhaal is gebaseerd op de ervaringen van vier verschillende vrijwilligers, onder wie mijzelf.

Vrijwilligers Han en Scott vertellen en schrijven ook verhalen voor Museum Rotterdam, maar komen niet voor in dit verhaal.

Echt Rotterdams Erfgoed nr. 0001 is de Volkswagenbus van Kamen Vladimirov.

Hij stond bij zijn benoeming, een paar jaar geleden, model voor de cultuur van nieuwkomers in Rotterdam.

Kamen is één van de vele nieuwe Rotterdammers uit Midden- en Oost-Europa, die naar onze stad gekomen is met de hoop op een beter leven dan waar zij vandaan komen. Hoop op betaald werk, een woning en welvaart. Hoe gaat het sindsdien met hem en zijn gezin?

Daar is maar op één manier achter te komen: het hem zelf vragen. Dus zocht ik contact en lukte het een afspraak te maken. Zo gezegd, zo gedaan. Het werd een persoonlijk gesprek op afstand. Niet samen in een koffietent, wel samen aan de telefoon.

De verhalen van Echt Rotterdams Erfgoed

Uitreiking certificaat aan Kamen tijdens een Verhalencafé in 2020. Foto: Wijnand Groenen.

zou willen blijven. Alhoewel…IJsselmonde zou ook nog kunnen. Of heel misschien zelfs Ridderkerk.

Intussen ben ik met mijn gezin op zoek naar een koopwoning. Het voordeel is dat ik met mijn collega’s een woning goed kan renoveren of verbouwen.”

Waarom het liefst een huis kopen ‘op Zuid’?

“Heel simpel: de kinderen willen nergens anders wonen. De school, de vriendjes en de buurt… we hebben alles daar.”

Welke nationaliteit hebben je kinderen eigenlijk?

“Mijn kinderen zijn in Nederland geboren en hebben nu nog een Bulgaars paspoort, maar mogen op hun 18e jaar kiezen voor een Nederlands paspoort.”

Heb je nog contact met Museum Rotterdam?

“Jazeker! Af en toe bezoek ik het museum met mijn gezin en ik heb nog contact met Nicole.”

Dan de hamvraag: merk je er in je dagelijks leven nog iets van dat jij en je bus Echt Rotterdams Erfgoed zijn? Heeft het je iets opgeleverd?

(Kamen gaat los. Het is jammer dat we niet beeld­ bellen, want ik voel dat hij zit te stralen bij het verhaal dat hij afsteekt.)

“De juffrouw van de school van onze kinderen kwam een keer naar ons toe. Ze was in het museum geweest en daar was ze zo blij van geworden.

Ze vond het mooi om mijn beeld te zien en mijn verhaal te lezen. Mijn kinderen waren ook blij en trots dat hun juf dat bij ons thuis kwam vertellen. En ook andere Bulgaren hebben het gezien. Nederlanders, Turken en nog veel meer mensen die ik ken of waar ik mee werk. Ze vertellen het ook aan elkaar door.

Daarom bezoeken er nu mensen Museum Rotterdam

die dat anders niet hadden gedaan. En zij vertellen hun verhaal ook weer aan mij. Grote én kleine verhalen.

Wat zij hebben meegemaakt, hoe hun leven tot nu toe is verlopen. Dat is wat er gebeurt. Dat is mooi, dat geeft vertrouwen in elkaar. Het helpt om elkaars problemen te begrijpen en soms op te lossen.”

Dat is fantastisch om te horen. Dat wil het Echt Rotterdams Erfgoed bereiken: Verbinding.

Doe je zelf nog iets voor anderen als vrijwilliger?

“Ja, ik doe wat voor de kerk. Samen met anderen zorgen we voor het onderhoud van de kerk aan het Amelandseplein. Dat is de Zevende Dags Adventkerk.

Daar kom ik elke zaterdag met mijn gezin en met mijn familie. Maar nu even niet natuurlijk! Voor wie het niet kent, de zevendedagsadventisten behoren tot een internationaal protestants kerkgenootschap.

Zevendedagsadventisten leven met de bijbel als leidraad en dat is de reden dat we samenkomen op zaterdag, de sabbat. Ook wat betreft de voeding zijn er regels: geen alcohol, geen varkensvlees. Ik houd van de gezamenlijke maaltijden met familie en vrienden, dat is altijd een feest. Het geloof is belangrijk voor mij.”

Voor jou dus nooit een biertje?

“Nee, ik houd me aan de regels. In Bulgarije waren wij al adventisten. In de vakanties gaan we daar ook naar de kerk en soms komt de Bulgaarse pastor naar Nederland op vakantie en dan preekt hij in onze kerk hier voor de Bulgaarse gemeenschap.”

Het was fijn om bij te praten met Kamen en zijn verhalen te horen. Hopelijk ontmoeten we hem snel weer in het museum of ‘op Zuid’.

Mensen met mooie initiatieven om de stad duurzamer te maken. Mensen die zich inzetten voor de kwetsbaren in de stad. Mensen die op hun eigen, creatieve manier culturele tradities introduceren of doorgeven.

Echt Rotterdams Erfgoed duidt aan de hand van persoonlijke verhalen van bijzondere Rotterdammers de grotere thema’s die spelen in de stad.

Als student Culturele Antropologie ben ik natuurlijk erg geïnteresseerd in al deze verhalen. Dat zette mij ertoe aan om zelf te gaan schrijven voor Museum Rotterdam. Maar hoe zit het met de andere vrijwilligers?

Wat bewoog hen om verhalen te schrijven en te vertellen voor Museum Rotterdam? Ik sprak hierover met drie andere vrijwilligers.

Peter Verhalen­verteller Peter vertelde dat hij als kind al graag bij het Schielandshuis kwam, wat toen het Historisch Museum Rotterdam was. Hij hield van geschiedenis en deze ‘hobby’ is zo uit de hand gelopen dat hij uiteindelijk geschiedenisleraar is geworden. In Museum Rotterdam vindt hij het leuk om verhalen te vertellen over de stad en vooral in te gaan op de geschiedenis van de afgelopen tien tot vijftien jaar: “Want het is niet alleen maar oude meuk.”

Verhalenverteller Peter den Hartog tijdens een Verhalencafé in 2019. Foto Arthur Geursen.

"Het vertellen geeft mij energie. Ik vind het zo fantastisch dat ik mensen meekrijg in een verhaal." haar werk bij de bibliotheek. Wat Jacqueline aanspreekt aan het verhalen vertellen is het meenemen van het publiek. “Het vertellen geeft mij energie.

Ik vind het zo fantastisch dat ik mensen meekrijg in een verhaal.” Verhalen die Jacqueline het liefst vertelt zijn persoonlijke verhalen van sterke vrouwen.

Als voorbeeld hierbij noemt ze het verhaal van Amina van de ‘Krachtvrouwen’. Zij kwam vanuit een oorlogssituatie naar Nederland, heeft veel verloren, maar pakt in Rotterdam weer een nieuw leven op, waarbij ze zich ook inzet voor vrouwen die uit een vergelijkbare situatie komen. “Die kracht om door te gaan, dat vind ik heel bijzonder. En dat soort verhalen vertel ik ook het liefst.”

Verhalenverteller Jacqueline Sterenborg tijdens een Verhalencafé in 2018. Foto: Arjen van Doezelaar.

Jacqueline Ook verhalenverteller Jacqueline spreekt het eigentijdse karakter van het museum aan: “Ik vind het leuk dat het hier gaat over mensen die nog leven.

Normaal in een museum gaat het vaak vooral over dode mensen. Over helden en wat ze allemaal gedaan hebben toen ze in leven waren. Nu gaat het over overlevende helden.” Jacqueline had voor zij vrijwilliger werd bij Museum Rotterdam al ervaring met het vertellen van verhalen, onder andere door

Jopie Jopie is verhalenschrijver bij Museum Rotterdam.

Ook zij had al ervaring met het schrijven van verhalen.

Hoewel Jopie voor het grootste deel van haar leven in de gezondheidszorg heeft gewerkt, is zij ook een tijd werkzaam geweest als trouwambtenaar. Vanuit die functie voltrok zij huwelijken en schreef ze haar eigen toespraken. Later is zij gaan werken in het lab van het Erasmus MC. Hier werkte ze ruim dertig jaar.

Na haar pensioen wilde zij toch nog iets nieuws.

Afgelopen najaar bezocht ze voor het eerst een Verhalencafé en ze vond dit zo leuk dat zij besloot

Vrijwilliger Jopie Sluimer (r) tijdens het Verhalencafé Bospolder Tussendijken in 2019. Foto: Florian Braakman.

zich in te zetten voor het museum. Jopie schreef al meerdere verhalen voor het museum.

Mooie verhalen Het blijkt dus dat wij alle vier vanuit een andere achtergrond en andere interesses hetzelfde vrijwilligerswerk zijn gaan doen. Allemaal hebben we een bepaalde affiniteit met mooie verhalen. Maar wat maakt een verhaal een goed verhaal? Hierin zijn wij eensgezind, namelijk: het contact met mensen zelf, maakt een verhaal waarachtig. Zo vertelde Peter vol enthousiasme over zijn samenwerking met ‘Thuis op Straat’, waar hij een verhaal voor schreef en vertelde. Jopie heeft op haar beurt genoten van haar bezoek aan het ss Rotterdam, waar zij een ochtend lang de leukste en grappigste verhalen heeft aangehoord van senioren die ooit zelf op het schip gewerkt hebben. Die ver­ binding, met de mensen van Echt Rotterdams Erfgoed, is dikwijls het begin van een mooi verhaal.

11

ECHT ROTTERDAMS ERFGOED JOURNAAL

Nicole (thuis) on tour

TEKST: NICOLE VAN DIJK

Corona maakt de wereld voor veel mensen kleiner.

Ook het Echt Rotterdams Erfgoed-team werkte deze periode zoveel mogelijk vanuit huis. Gelukkig blijft de behoefte om kennis en ervaringen te delen en zijn er tal van alternatieven ontwikkeld voor de congressen en lezingen die gepland stonden.

Met het team besloten we na de uitbraak van het virus alle Echt Rotterdams Erfgoed-deelnemers aan de collectie te bellen om te vragen hoe het met ze ging, wat ze deden en waar ze eventueel hulp of ondersteuning bij nodig hadden. In deze krant is veel daarvan terug te lezen.

Ook de Verhalencafés, die we met hen hadden gepland, konden we niet meer op de manier laten doorgaan zoals oorspronkelijk het idee was. Maar de veerkrachtige Rotterdammers hebben daar samen met ons doortastend op gereageerd. Binnen de kortste keren hadden we een online variant van het Verhalencafé opgetuigd. Toen we dit de eerste keer organiseerden was het een wonder dat we dit zelf technisch voor elkaar hadden gebokst. Zo ingewikkeld was het niet, maar toch, zo gauw je je moet beroepen op de stabiliteit van internetverbindingen en het functioneren van alle afzonderlijk ingelogde laptops en telefoons, heb je het niet meer zelf in de hand.

Vertrouwen en loslaten, dat waren de toverwoorden die van toepassing waren op het netwerk dat het Echt Rotterdams Erfgoed is.

Het eerste online Verhalencafé dat we organiseerden was een directe reactie op de lockdown. De wijze waarop Echt Rotterdams Erfgoed-deelnemers hiermee omgingen stond centraal. Zo spraken we over de filmpjes waarmee TOS iedere keer een challenge voor jongeren online zette. En over het initiatief ‘de handen van Humanitas’. Ook DAM, het alternatieve Rotterdamse geld, vertelde over de manier waarop zij iets voor de Rotterdamse ondernemers konden betekenen.

Het tweede online Verhalencafé met de wijkverhalen van Bospolder Tussenijken was helemaal een feest.

Er wilden veel mensen meeluisteren en meepraten.

Met een gedicht en een optreden van de muzikant Joao Ortet was het een bijzonder vrolijke ervaring.

Vertrouwen en loslaten, dat waren de toverwoorden die van toepassing waren op het netwerk dat het Echt Rotterdams Erfgoed is.

Op het moment dat ik dit schrijf staat er een nieuw Verhalencafé op stapel over de vrijheid van de Rotterdammers en in het bijzonder de viering van Keti Koti. Verhalen door Rotterdammers over de wijze waarop hun voorouders vrijheid hebben bevochten en hoe dat nu herdacht en gevierd wordt. Iedereen die dat Verhalencafé, of een van de eerdere, heeft gemist kan dat nog steeds terugkijken via de Facebookpagina van Echt Rotterdams Erfgoed.

Via Kunst geheel volgens het boekje werken we -nee, het boekje werkt zoalsnee, in het boekje vol mensen, nog meer mensen ja, het gevolg daarvan is een vervolg op wat met het vorige boekje is ingezet en daar is de beloning voor mensen die voor mensen wat betekenen, ja, met bijna heilige toewijding jaar in jaar uit alsof ze keer op keer het licht hebben gezien of via de kunst – uiteraard via kunst nieuwe inzichten een gezicht geven aan mensen die voor mensen wat betekenen, die mensen die anders vrijwel gezichtsloos door het leven gingen alsof verdwaald in blinderende bossen en polders, tussen veel te hoge dijken of achter sluizen die afgesloten lijken maar de verhalen zeggen gelukkig iets heel anders: Rotterdam is nog lang niet verloren zolang de bevolking nog altijd een andere kleur kan zien in het gras van de buren alsof het niks kost alsof het niks is fluitend, spelend, zingend de nacht tegemoet durft te treden want de nacht duurt soms bijna voor eeuwig als de geschiedenis zal dansen met het heden alsof een museum met haar deuren wagenwijd op voor iedereen die en voor alles wat

echt is Miguel Santos

Online Verhalencafé Echt Rotterdams Erfgoed. Foto: Museum Rotterdam.

Echt Rotterdams Erfgoed is een initiatief van Museum Rotterdam, Rodezand 26.

Museum Rotterdam is het stadsmuseum van Rotterdam. echtrotterdamserfgoed

museum.rotterdam

museumrotterdam

museumrotterdam

www.museumrotterdam.nl