DE AXOLOTL SCHOOLJAAR 2013-2014 VAN NEOTENIA
MUSICAKLASSEN
COLOFON Auteurs David Van den Hende, Marjolein Elsink en Hans Van Regenmortel (red.) &RPSRVLWLH µ$[RORWO LV PLMQ QDDP¶ (CD in bijlage) Thomas Smetryns, muziek Wannes Gyselinck, tekst Benjamin Dousselaere, opname Tekening Axolotl Seppe Van den Berghe Projectcoördinatie Eline Swinnen Logistiek Maarten van Leeuwaarden Docententeam Sandra Delgadillo, Mirjam de Wit, Marjolein Elsink, Gerhardt Heusinkveld, Pak Yan Lau Marjolein Peters, Emma Rekers, Lievenka Van de Meirssche, Jonas Van den Bossche David Van den Hende, Ciska Vanhoyland Musicaklassen De Musicaklassen dompelen kinderen van de tweede en derde graad basisschool samen met hun juf of meester een schoolweek lang onder in de wereld van klank en muziek. Onderweg maken zij uitstapjes naar andere muzische domeinen. De weken vinden plaats op Domein Dommelhof te Neerpelt. Elk schooljaar staat een nieuw thema centraal. De eigen fantasie en wat zich aandient zijn onze gids, de opdrachten in deze inspiratiebundel en de ervaring van de Musica-docenten het houvast. De Musicaklassen streven naar een zo groot mogelijke eigen dynamiek van elk traject. Dit schooljaar vinden voor de eerste keer Musicaklassen Extended plaats: hetzelfde format, maar dan op locatie. Een samenwerking van CC Cultuurpunt Meeuwen-Gruitrode met zeven scholen in die zelfde gemeente maakte het initiatief mogelijk (met de steun van een Canon Cultuurcel Dyanamo3-subsidie). Interesse in deze nieuwe formule? Contacteer ons. µ'H $[RORWO YDQ 1HRWHQLD¶ LV HHQ FRQFHSW YDQ Musica, Impulscentrum voor Muziek Domein Dommelhof Toekomstlaan 5b BE-3900 Neerpelt T 011 610 510 F 011 610 511 M info@musica.be W www.musica.be © Musica, september 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze ook, zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.
Musica, Impulscentrum voor Muziek - 2
³Panta rhei´ ± ³$OOHV stroomt´
Simplicius van Cilicia (490 ± 560 n.C) Neoplatonisch filosoof, in de zesde eeuw n.C. door Justinianus vervolgd omwille van zijn heidense ideeën. Via hem weten we veel over de grote filosofen van de Griekse oudheid. Met deze quote
vatte hij de filosofie van Herakleitos (535 - 475 v.C.) samen.
Musica, Impulscentrum voor Muziek - 3
Â
DE Â AXOLOTL Â Â VAN Â NEOTENIA Â Â Â
INHOUD Â Â 05 Â Â 06 Â Â 11 Â Â 12 Â Â 14 Â Â 21 Â Â 46 Â Â 49 Â
Voorwoord  Inleiding  Inleefdag  In  aanloop  naar  de  Musicaklassen  Weekoverzicht  Sessies  Muziek,  Dans  en  Beeld  Van  Axolotl  naar  Salamander  Bijlagen WHNVW PX]LHNSDUWLWXUHQ WUDFNOLVW &'¶V Â
    Musica,  Impulscentrum  voor  Muziek  -  4 Â
Â
VOORWOORD ³-E KAN GEEN TWEE KEER IN DEZELFDE RIVIER STAPPEN ´ HERAKLEITOS VAN EPHESE (535 - 475 V.C.) Voor het twaalfde schooljaar op rij vormen de Musicaklassen een constante in het aanbod van Musica. Wie terugkomt herkent de natuurlijke omgeving, de stromende Dommel, een bekend gezicht hier en daar. Maar schijn bedriegt. Bomen en struiken zijn gegroeid. De Dommel volgt dezelfde bedding, maar met ander water. Bekende gezichten verbinden zich met nieuwe. Hier en daar valt een detail op dat er laatst nog niet was. Die eerste aanblik voelt tegelijk wat spannend. Het zijn andere kinderen, andere combinaties van docenten, en een andere thematiek. Geen enkele Musicaklas herhaalt zichzelf. Dat is een goed teken. Want het artistieke ± of met een meer bescheiden woord ± het muzische heeft te maken met oorspronkelijkheid, individuele ontwikkeling, verwondering en creatie. Wat we tijdens de week samen realiseren - hoe vluchtig ook ± is van ons. We hebben het ons toegeëigend en kunnen er ons als individu en als groep mee identificeren. Deze gedachten staan dit schooljaar meer dan ooit centraal. De Musicaklassen proberen te ontsnappen aan het keurslijf van representatie en reproductie. We ontwikkelen er eigen artistieke criteria en een eigen smaak. Ook al bouwen we verder op enkele belangrijke insteken van de vorige jaren, ]RDOV µH[SUHVVLH HQ FRPPXQLFDWLH¶ HQ GH µSHGDJRJLH YDQ KHW OXLVWHUHQ¶, thematisch staat het proces van verandering centraal. Verandering, transformatie, metamorfose, de motor van elke evolutie en belangrijke drijfveer van elke kunstenaar. Misschien wel de essentie van elk leerproces? Alles stroomt, alles is in beweging, alles verandert voortdurend. Dit kernidee van de oude filosoof Herakleitos brengen we in verband met de levensloop van de axolotl, met het artistieke proces en de persoonlijke en gezamenlijke ontwikkeling die er vanzelfsprekend gevolg van zijn. Stap met vertrouwen in voor een nieuwe Musicaklas, en kijk uit naar een heel bijzondere tijd. Hans Van Regenmortel ARTISTIEK COÖRDINATOR Musica, Impulscentrum voor Muziek Musica, Impulscentrum voor Muziek - 5
INLEIDING AANGENAME KENNISMAKING De axolotl is een salamander die in de natuur nauwelijks nog voorkomt. Maar met zijn kleuren van bijna zwart, over chocoladebruin tot roze, wit of goudkleurig, dit alles egaal of gespikkeld, is het geen wonder dat je hem terugvindt in menig huiskamer- aquarium. De soort staat op de lijst van dieren die met uitsterven zijn bedreigd. Het oorspronkelijke leefgebied van de axolotl waren de meren rond het oude Tenochtitlan en Tlatelolco, twee Inca-stadsstaten gesticht bij het begin van de veertiende eeuw. De mens palmde het gebied steeds verder in. Uiteindelijk ontstond er het moderne Mexico City. De expansie van de stad leidde tot haast volledige drooglegging van de meren rondom. De axolotl, een soort die alleen in dat waterrijke gebied voorkomt (= endemisch), wordt momenteel ernstig in zijn natuurlijke voortbestaan bedreigd. Wij zetten dit sympathieke maar ook wat bizarre schepsel graag op een voetstuk, omdat het ons inspireerde tot het begrip metamorfose of gedaanteverandering. Metamorfose is een rijke thematiek die kunstenaars en filosofen al sinds de oudheid inspireert. De geschiedenis is doorspekt met verhalen en mythen over gedaanteveranderingen. Narcissus die een bloem wordt, Arachne een spin, Odysseus' manschappen die in varkens veranderen... Veel van die oude verhalen werden door de Romeinse dichter Ovidius overgeleverd. En velen hebben Ovidius' teksten vertaald, naar hun hand gezet, geschilderd, gebeeldhouwd of verklankt. Maar niet alleen in de verbeelding, ook in de natuur zijn gedaanteveranderingen schering en inslag: de rups die een vlinder wordt, de larve een kever, het eitje een vis, het kind een volwassene. En de axolotl een landsalamander. Soms. Want ± zoals we zullen zien - hij heeft hiervoor een zetje nodig. Zo ook de deelnemers aan de Musicaklassen. De Musicadocenten zetten hen op weg vanuit een gegeven muziekje, choreografie, tekst... Samen maken zij er iets anders van. Muziek als klei: kneden, vervormen, verwisselen, omkeren, terugdraaien, vermommen, verpoppen. Hetzelfde en toch anders. Of helemaal anders maar met veel gelijkenissen. Precies wat kunstenaars doen: recombineren, heruitvinden, in een andere context plaatsen, naar hun hand zetten,... en zo iets tonen van zichzelf en hun begrip van de wereld. Musica, Impulscentrum voor Muziek - 6
NEOTENIE De axolotl heeft een visachtig uiterlijk met een lange platte staart. Zoetwater is zijn biotoop. De pootjes maken echter duidelijk dat er meer aan de hand is. In feite is hij een salamander die in het larvestadium blijft steken, ook al krijgt hij volwassen afmetingen en is hij in staat zich voort te planten. Dit verschijnsel heet neotenie. Door toediening van hormonen kan een axolotl doorgroeien tot volwassenheid en wordt hij een landsalamander. Wetenschappers vinden dat een interessant gegeven en experimenteren er mee. Maar niet alleen daarom wordt het dier intens bestudeerd in laboratoria. Meer nog omdat het afgerukte ledematen en zelfs beschadigde ingewanden weer kan laten aangroeien. Geïnspireerd door het verhaal van de axolotl wanen we ons in het ingebeelde land van Neotenia. Hier koesteren we onze kinderlijke verwondering en experimenteerdrang. Die geven aanleiding tot het vormgeven van onze fantasie. Met even veel gemak laten we het resultaat weer los, en vissen we uit een andere vijver. Toch geven we elkaar voldoende zetjes en inspiratie om door te groeien naar een eindresultaat. Eén waarmee we - wie weet - onszelf overtreffen. LEREN ALS TRANSFORMEREN Leren heeft te maken met groei en verandering. Kinderen zitten in een voortdurend proces van transformatie, zowel lichamelijk als mentaal. Vraag is hoe en in hoeverre je er kan (en moet?) op ingrijpen. Het lichamelijke groeiproces voltrekt zich op basis van genetische programmering. Voedsel levert hiertoe de nodige energie en noodzakelijke stoffen. Dat voedsel heeft op zijn beurt invloed op de manier waarop de genen in het lichaam hun rol spelen. Dit proces is een ingewikkeld kluwen. De krachtlijnen zijn grotendeels voorspelbaar, maar vele aspecten blijven onvoorspelbaar. Mentale groeiprocessen, leerprocessen dus, zijn nog ingewikkelder en ongrijpbaarder. De hersenen hebben weliswaar een aangeboren structuur en zijn deels door de evolutie voorgeprogrammeerd, maar ook zij ontwikkelen zich op basis van input uit de omgeving. Hoe rijker en diverser die is, hoe rijker de concepten die we onbewust ontwikkelen. Aan de ene kant heeft een brein nood aan structuur en houvast. Een vertrouwde omgeving, vaste rituelen, de omgang met vertrouwde en ervaren personen, maar ook herhaling en oefening stellen ons in staat min of meer betrouwbare voorspellingen te doen. Dat geeft een gevoel van hanteerbaarheid, verbondenheid en (zelf)vertrouwen.
Musica, Impulscentrum voor Muziek - 7
 Maar  te  veel  voorspelbaarheid  rekt  onze  vaardigheden  niet  op.  We  hebben  evenzeer  nood  aan  diversiteit  en  een  zekere  mate  van  onvoorspelbaarheid.  Zij  maken  onze  ervaringen  dieper,  onze  concepten  rijker  en  soepeler.  Zo  voltrekken  zich  voortdurend  kleinere  en  grotere  processen  van  metamorfose,  en  krijgt  onze  persoonlijkheid  vorm.  En  dan  zijn  er  nog  de  aangeboren  karaktereigenschappen.  Die  kunnen  we  nauwelijks  veranderen.  Hoogstens  wat  kanaliseren.  Al  deze  elementen  in  combinatie  met  ontmoetingen  en  gebeurtenissen  vormen  de  som  van  onze  levenservaringen.  Zij  maken  ons  tot  wie  we  zijn,  en  wie  we  kunnen  worden.   Misschien  laat  het  Axolotllied  net  als  alle  kunst  ons  een  beetje  ervaren  wie  we  zijn,  en  vangen  we  een  glimp  van  wie  we  kunnen  worden.  Wat  op  het  eerste  gezicht  een  doodnormaal,  eenvoudig  liedje  lijkt,  heeft  bij  nader  inzien  heel  wat  verrassingen  in  petto.  Om  die  te  ontdekken,  moeten  we  soms  van  perspectief  veranderen.  Dat  kunnen  we  bewust  doen.  We  brengen  ons  in  een  situatie  die  voldoende  houvast  biedt,  maar  tegelijk  net  iets  anders  is  om  verandering  en  groei  mogelijk  te  maken.  Of  een  ander  perspectief  dient  zich  aan:  een  gebeurtenis,  een  vondst,  een  idee  van  iemand  anders,  soms  domweg  toeval.       DRIE  PERSPECTIEVEN    We  benaderen  het  begrip  transformatie  vanuit  drie  perspectieven:  x doe-Âhet-Âzelf:  wat  kunnen  we  doen  om  van  A  naar  B  te  gaan?  x externe  factoren:  welke  invloeden  hebben  externe  factoren  op  wat  we  doen?  x meta-Âniveau:  hoe  zijn  leerlingen  eigenlijk  continu  aan  het  transformeren  en  welke  invloed  hebben  we  op  dat  proces?   DOE-ÂHET-ÂZELF  Wat  kunnen  we  doen  om  van  A  naar  B  te  gaan?   Er  is  een  vertrekpunt  en  een  eindpunt,  ook  al  kennen  we  dit  laatste  nog  niet.  Om  het  eindpunt  te  bereiken  moeten  we  iets  veranderen.  We  moeten  op  ÊÊn  of  andere  manier  weg  van  het  vertrekpunt.    0X]LNDDO JH]LHQ NDQ KHW YHUWUHNSXQW ELMYRRUEHHOG ÂľVWLOWHÂś ]LMQ HQ KHW JHZHQVWH HLQGSXQW ÂľODZDDLÂś 'DW HLQGSXQW NXQQHQ ZH HQHU]LMGV KHHO EUXXVN EHUHLNHQ GRRU DOOHPDDO RS hetzelfde  moment  heel  veel  lawaai  te  maken.  Anderzijds  kunnen  we  ook  de  focus  leggen  op  alle  mogelijke  tussenstappen.  Van  stil  naar  een  beetje  minder  stil  naar  weer  wat  luider 7RW ZH XLWHLQGHOLMN ÂľODZDDLÂś EHUHLNHQ   Tijdens  deze  Musicaklassen  gaan  we  op  zoek  naar  de  subtiliteiten  van  geleidelijke  transformatie.  Het  proces  van  verandering  dus.  Verandering  in  handelen  en  denken.  En  uiteraard  is  het  resultaat  ervan  mooi  meegenomen.    :H JDDQ YDQ $ QDDU % (Q $ Â? %      Musica,  Impulscentrum  voor  Muziek  -  8 Â
EXTERNE FACTOREN Welke invloeden hebben externe factoren op wat we doen? Er is een beginsituatie en verder geen plan om aan die situatie iets te veranderen. Maar door externe factoren blijft de beginsituatie onhoudbaar, worden we gedwongen iets te veranderen, of dient er zich iets aan: een gedachte, een gebeurtenis, toeval. Muzikaal gezien kan de beginsituatie bijvoorbeeld het themalied zijn. Dat lied kunnen we zingen, vele keren na elkaar, zonder dat er iets verandert. Maar wat als we dit lied willen zingen tijdens een ochtend-aerobic sessie? De hartslag gaat omhoog, de ademhaling versnelt. Wie kan het lied blijven zingen zoals daarnet? Wat verandert er? Welke keuzes kunnen we maken om het toch vergemakkelijken? Of vinden we het net interessant wat er gebeurt met het lied in deze nieuwe situatie? Binnen deze Musicaklassen zien we alle externe factoren die invloed hebben op wat we doen niet als storend. Integendeel: we vinden het net interessant om te ondervinden en te onderzoeken hoe de dingen veranderen. META-NIVEAU Hoe zijn leerlingen eigenlijk continu aan het transformeren? Welke invloed hebben we op dat proces? Vaak zien we dat kinderen openbloeien. Dat zij een andere, ongekende en onverwachte kant van zichzelf laten zien. Binnen de gegeven thematiek willen we dit fenomeen ook bij de kinderen ter sprake brengen. We laten hen reflecteren over het proces waar ze middenin zitten. Wat kan je meer dan gisteren? Wat durf je meer? Hoe verloopt de samenwerking? Bij al deze en andere vragen mag de focus liggen op: waar komen we vandaan, waar staan we nu, waar gaat het heen, wat beïnvloedt dit proces (cfr. externe factoren), wat doen we zelf om dit te beïnvloeden (cfr. doe-het-zelf)? De week is dus een kans om transformatie ook op meta-level te bekijken. We nodigen ook de leerkrachten uit om hier (informeel) zelf in mee te stappen: welk effect heeft een week Musicaklassen op je houding, rol, bagage, kijk op lesgeven, enzovoort. KINDEREN, LEERKRACHTEN EN DOCENTEN: EEN KLUWEN VAN INTERACTIES Wat is de rol van onze onderlinge relaties bij dit alles? De manier waarop we veranderen wordt aangezet door de manier waarop we met elkaar omgaan, hoe we op elkaar inspelen en communiceren, en welke verwachtingen we daarbij hebben. Het is een kluwen van interacties. We proberen aandacht te hebben voor de kwaliteit van deze interacties en voor de manier waarop ze leiden tot verbondenheid en wederzijdse inspiratie. Musica, Impulscentrum voor Muziek - 9
Hebben de sessies een invloed op de manier waarop de kinderen samenwerken? Het samenhorigheidsgevoel? De groepsdynamiek? Op hun zin voor initiatief? Hun respect voor elkaar en elkaars ideeën? Scherpen zij hun kritische zin aan? Wie zijn de volgers, wie de leiders? Veranderen zij soms van rol? Waarom en wanneer? Komen er verborgen vaardigheden naar boven? Zie je een evolutie in hun vaardigheden? Groeien zij als persoon? Deze zaken staan centraal. Niet de dwingelandij van de klok. We zoeken een manier om geleidelijk de strakke tijdsindeling wat te doorbreken. We proberen tijd te nemen voor wat nodig is, want het gaat over experimenteren, onderzoeken en proberen. Misschien ondergaan we ook op dit vlak een transformatie doorheen de week. Zo evolueren we naar meer autonome actie van de kinderen, met de volwassenen (docenten, leerkrachten) als waarnemers, ondersteuners, inspirators en bemiddelaars. Hierbij staan twee pedagogische principes uit de vorige Musicaklassen nog steeds FHQWUDDO µH[SUHVVLH HQ FRPPXQLFDWLH¶ HQ µGH SHGDJRJLH YDQ KHW OXLVWHUHQ¶ %HLGH elementen geven we een artistieke lading mee. Want klank en muziek gaan over expressie, communicatie en luisteren. Zo haken het artistieke en het pedagogische in elkaar.
Musica, Impulscentrum voor Muziek - 10
SESSIES MUZIEK, DANS EN BEELD
KLIMMEN EN DALEN
Welkom, en... het bos in! Verken het terrein met de Musicadocenten als gids. Klankenbos is geen gewoon bos. Het is een permanente tentoonstelling met Klankinstallaties van internationale kunstenaars. Tot waar strekt het terrein zich uit? Wat voor vreemde dingen staan daar allemaal tussen de bomen? We bakenen de biotoop van de groep voor de komende week af. Tegelijk leggen we een verbinding tussen de muzikale eigenschappen van het lied, de geluiden van de klankinstallaties en de lichamelijke beleving ervan. ZINGEN EN BENEN STREKKEN Iemand al een axolotl gezien? Leven die hier dan in het wild? Misschien helpt het als we het liedje al eens zingen... BENEN STREKKEN Muziek en beweging horen bij elkaar. Onderweg in Klankenbos vinden we aanknopingspunten genoeg die ons met de neus op de muzikale parameters duwen. De klankinstallaties helpen daarbij een handje. Zij brengen ons op het spoor van de muzikale bouwstenen. x Stem af op het gezoem van de Houses of Sound. Kan je vanuit die toon het Axolotlliedje zingen? x Composed Nature lijkt niet echt te zingen. Het geruis is eerder een kleur of sfeer x Loop al zingend op en af de duinen. Zing lager wanneer je naar beneden loopt, zing hoger wanneer je klimt. En waarom niet ook eens andersom? x Hoge klanken vinden je bij de vleet bij Konversation. Voeg er je eigen hoge klanken x x x x x x x x x
aan toe Springtime in a small town maakt behoorlijk wat kabaal De Oorsprong maakt met stip de laagste toon in de omgeving. Chaise Résonnante laat horen hoe tonen elkaar aantrekken... of afstoten In Tacet is het zo stil dat je je eigen bloed bijna hoort stromen Het Oor van Noah verklankt de stromende Dommel in iets droog en kortaf Singing Pools maakt klanken zichtbaar Het Geheim van Horst staat soms onverwacht graag in de belangstelling Veel wind vandaag? Ga op zoek naar Wind Zylinder Een gevoelige snaar tussen de bomen? Maak kennis met Windribbon. Musica, Impulscentrum voor Muziek - 21
   LEVENDE  SCRABBLE   Wie  struikelt  nog  over  Axoltotl,  Axamandel,  Axolondel,  Saxamander  en  Salamander?  Doe  er  iets  aan  op  het  grasveld  bij  de  Musicakantoren.  Â
Materialen  x Scrabblebladen  op  A4-Âformaat  met  de  letters  A  D  E  L  M  N  0  R  S  T  X  (één  letter  per  persoon)   Vooroefening  met  de  hele  groep:  stel  zoveel  mogelijk  AXOLOTL¶s  samen  door  op  een  rijtje  te  gaan  staan.  Maak  op  dezelfde  manier  achtereenvolgens  zoveel  mogelijk  $;$0$1'(/¶V $;2/21'/¶V 6$;$0$1'(5¶V HQ 6$/$0$1'(5¶V.   Vorm  nu  als  startpunt  voor  een  echt  scrabblespel  opnieuw  AXOLOTL  met  één  rijtje  kinderen.  Bouw  woord  na  woord  een  levend  scrabblespel  uit.  Maak  hiervoor  alleen  gebruik  van  de  woorden  Axoltotl,  Axamandel,  Axolondel,  Saxamander  en  Salamander.   Tip  Maak  vanuit  een  slaapkamervenster  een  foto  van  elke  nieuwe  positie  in  het  scrabble- spel  tot  en  met  het  eindresultaat.  Verwerk  dH IRWR¶V WRW HHQ ILOPSMH        DE  ROOS  VAN  JERICHO   Â
Op  het  einde  van  de  wandeling  maken  we  kennis  met  De  Roos  van  Jericho.  Het  lijkt  wel  een  ietwat  verschrompeld  hoopje  dennentakken.  Iedereen  mag  al  raden  wat  het  is,  maar  we  laten  het  mysterie  nog  even  intact.      Musica,  Impulscentrum  voor  Muziek  -  22 Â
Voorbeelden van opdrachten: x Koprol x x
Met ogen dicht de ruimte oversteken Handenstand
x x
Pompen Piramide bouwen
x x
Ochtendritueel in de badkamer nadoen Joggen langs hindernissenparcours
Leg af en toe alles stil. Evalueer, bekijk waar het niet meer lukt, of laat een groepje iets voordoen. Laat de kinderen ook zelf tekst en bewegingen verzinnen. MUZIEK Materialen x Divers instrumentarium voor een hele klasgroep Nu het concept duidelijk is (er gebeurt iets, maar jij moet eigenlijk gewoon blijven doen wat je al deed), zoeken we een muzikale variant. De opdrachten zijn in feite dezelfde als bij het deel bewegingstheater. Spreek een muziekfragment af (gezongen of gespeeld) en blijf dat uitvoeren terwijl je jezelf aan beperkende invloeden blootstelt. Zing: ³¶N :il niet dat ik verander, ik word geen salamander. Veranderen dat wil ik niet, vraag GDW PDDU DDQ HHQ DQGHU´ x Voorbeelden opdrachten muziek: o terwijl je een bootje vouwt o terwijl iemand een grap vertelt o met je hand voor je mond o sluipend over de grond o terwijl er andere muziek klinkt o terwijl je met je vingers je neus dichtknijpt x Bijkomende opdrachten muziek, cfr. themalied (melodie moet blijven, manier waarop mag transfomeren): o met water in de keel o o o o o
met kazou met smurfenstem met verbrande tong met kiespijn mHW µMH PRQG YRO WDQGHQ¶ Musica, Impulscentrum voor Muziek - 32
Uitbreiding Vertaal het idee naar een zuiver muzikale of bewegings-insteek. Iemand zingt of speelt steeds luider en de anderen niet. Iemand begint tegengestelde bewegingen uit te voeren en de anderen bewegen onverstoord verder op de afgesproken manier. Discussie Waar lag hun breekpunt? Hoe kwam het? Welke oplossingen zouden er mogelijk zijn? Welke uitdagingen hebben ze eventueel zelf verzonnen? OEI, WAT NU? Experimenteer met veranderingen en plotse beperkLQJHQ $QGHUV GDQ LQ µ%XLJHQ RI EUHNHQ¶ mag hier de muziek wél veranderen. Niet veranderen om de verandering, wel veranderen als het zo ontstaat, natuurlijk aanvoelt of niet anders kan. Materialen Plastic zakken of schildersschorten Stukjes touw om de plastic zakken rond de benen of het lichaam te binden Een rol stevige tape VAN HET ENE UITERSTE IN HET ANDERE Zoek even extremen op en maak dan vloeiende overgangen. Lawaai of stilte x maak zoveel mogelijk lawaai bij het oversteken van het lokaal x zelfde opdracht, maar je mag je stem niet gebruiken x zelfde opdracht, maar nu met plastic zakken aan je benen gebonden x de plastic zakken blijven aan de benen: loop zo stil mogelijk over Geleidelijkheid Steek het lokaal over met normaal stemgeluid of/en klinkende plastic. Zelfde oefening met perfecte dosering van iets zachter vertrekken naar iets luider. Zelfde oefeningen met perfecte dosering van een beetje stil naar redelijk luid. Zelfde oefeningen met perfecte dosering van muisstil naar zeer luid. Overvloei-combinaties Met de plastic zakken nog aan je benen x vertrek met veel lawaai van plastic en zonder stem x eindig met zo weinig mogelijk geluid van plastic en veel stemlawaai Welke invloeden hadden deze veranderingen op het totale klankbeeld? Laat de kinderen allerlei eigen combinaties voorstellen en uitproberen. Musica, Impulscentrum voor Muziek - 33