Bestuursverslag 2017
“Het is moeilijk in tijden als deze: idealen, dromen en gekoesterde hoop stijgen in ons, alleen maar om verpletterd te worden door de grimmige werkelijkheid.
Het is een wonder dat ik mijn idealen niet heb verlaten, ze lijken zo absurd en onpraktisch. Toch klamp ik me eraan vast omdat ik nog steeds geloof, ondanks alles, dat mensen echt goed zijn in hun hart.�
Jaarverslag Stichting Euro+ Songfestival 2014 Bestuursverslag 2017
1.
1
Bron: Dagboek van Anne Frank
p3
1. INLEIDING 2. OUDEREN EN GASTVRIJHEID
IN
HO
UD
SO
0.
PG AV E
3. VAN INTERVENTIE NAAR DUURZAME ONTMOETING 4. PRESTATIES/PRESENTATIES 5. INTERNATIONALE SAMENWERKING 6. TEAM 7. TOELICHTING OP DE BEGROTING 8. EVALUATIE 8.1 EVALUATIE MOMENTEN EN SEMINAR
Premiere herinneringscentrum kamp Westerbork
Wij kunnen en willen ons niet meten aan wat Anne en haar lotgenoten meemaakten. We kunnen wel dankbaar zijn voor haar inspirerende woorden, om in een samenlevingsideaal te blijven geloven en dat zingend uit te dragen. Dat deden we met talentvolle mensen die hier een heenkomen vonden voor oorlog en geweld. Vluchtelingen uit Syrië, Irak, Eritrea en verder. Met hen hebben we vanaf het najaar van 2015 gewerkt in ontmoetingen en workshops, en vervolgens aan kleine concerten en aan de grote première van Vreemde Gasten in Westerbork op 14 mei 2017. Waarna we met het programma op tournee gingen tot en met 14 april 2018. Het is de ont-
IN
LE
ID
IN
G
1.
moeting die het verschil maakt. Tussen culturen, mensen, generaties en talenten van hier en van ver. Na 18 jaar intergenerationeel werken weet MusicGenerations dat intercultureel werken vanzelfsprekend is of moet zijn. Proefondervindelijk ervaren we wat ook uit onderzoek naar voren komt: 75% van de Nederlanders verwelkomt mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en geweld. En bij deze acceptatie blijkt de persoonlijke ontmoeting cruciaal2. De ontwikkelingen die wij in en rond het asielzoekerscentrum Oranje mochten waarnemen illustreren dit gegeven. Na de felle protesten in oktober 2015 tegen de komst van nog eens 700 asielzoekers, met indringende journaalbeelden van een dorpsbewoonster onder de auto van de staatssecretaris, keerde de stemming en kwamen de mensen uit Drenthe in groten getale naar de kerstconcerten van MusicGenerations in 2016 en 2017 in het AZC3. De landelijke première die erop volgde in herinneringscentrum Kamp Westerbork werd vervolgens inhoudelijk een hoogtepunt voor alle betrokken deelnemers.
https://nos.nl/artikel/2224494-driekwart-nederlanders-voor-opvang-vluchtelingen.html http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/100612/ Boze-inwoners-Oranje-belagen-staatssecretaris-vrouw-raaktgewond
2. 3.
De waarheid van dit protest bleek genuanceerder; al jaren leefden de 150 bewoners van Oranje redelijk harmonieus samen met 700 asielzoekers en statushouders in het voormalig vakantiedorp Oranje.Toen staatssecretaris Dijkhof zonder enige vorm van overleg of communicatie vooraf besloot, dat er nogmaals 700 bijkwamen — ze zaten al in de bus — sloeg de vlam in de pan in het dorp. MusicGenerations en veel thee drinken
9
Temeer daar zowel talenten als publiek het universele karakter van moeten vluchten en het belang van gastvrijheid lijken te begrijpen. Zeker ook in het licht van onze naoorlogse geschiedenis en het gedwongen vertrek van Molukse mensen naar Nederland die onder weinig florissante omstandigheden in Westerbork werden gehuisvest. En van wie de muzikale nazaten met bijzonder veel impact hebben opgetreden. Een intensieve periode van oefenen werd op 14 april afgesloten met enkele vervolmaakte uitvoeringen van de voorstelling Vreemde Gasten. De situatie ten opzichte van oktober 2015 was gewijzigd. AZC’s sloten — zelfs in Oranje en Balk waar het goed werken was. De instroom werd veel kleiner in Nederland. De meeste nieuwkomers en talenten met wie we werken bouwen een redelijk bestaan op met een opleiding, werk, een huis, en vrienden uit hun land van herkomst en aankomst. Onze verwachting op basis van de contacttheorie, dat talenten van hier en van ver in de loop van de talentontwikkeling en talentpresentatie elkaar gaan waarderen zijn meer dan bewaarheid. (...) Dit blijkt ook uit bijgaande publicatie over een onderzoek, uitgevoerd door dr. Sandra Trienekens van Urban Paradoxes. Maar het blijft erg triest dat vluchtelingen in Zuid Europa, Turkije en Libië onder bedroevende omstandigheden blijven verkeren in een vorm van gevangenschap. In een volgende fase willen we daarom, voor zover mogelijk, ter plekke een bijdrage gaan leveren, onder andere door onze contacten op Lesbos met organisaties zoals Movement on the Ground en the Starfish Foundation4.
4
www.movementontheground.com is bekend door de betrokkenheid van Johnny de Mol. Bij een bezoek aan dit project bleek dat het om
veel meer gaat dan een PR stunt van een BN’er. Veelal met bijdragen uit eigen zak en van het bedrijfsleven worden voedsel, medische en sociale hulp geboden aan asielzoekers die soms al jaren onder benarde omstandigheden op het eiland verblijven. In Karatepe verzorgt deze organisatie samen met onder andere de stichting bootvluchtelingen een cultureel ontmoetingsprogramma waarbij ook Griekse talenten een rol spelen. Starfish Foundation een lokaal opgezette hulporganisatie draagt veel bij aan empowerment van vrouwen, kleding en voedselhulp: http://www. asterias-starfish.org/en/
Eerste kerstconcert AZC Oranje
Qua toekomstperspectief brengt ons programma Talent voor Gastvrijheid nu al een volgende uitdaging: namelijk deelname aan, aan Leeuwarden 2018 verwante uitwisselingen. Dat is tevens de reden waarom de finale slotuitvoering van Vreemde Gasten op 14 april in de Doopsgezinde Kerk in Leeuwarden plaatsvindt, als laatste uitvoering voordat we de evaluatie door Sandra Trienekens kunnen aanbieden aan de fondsen zonder welke drie jaren van ontmoeting, uitwisseling en nieuwe energie en repertoire met zoveel Nederlanders en nieuwkomers onmogelijk zou zijn geweest.
VREEMDE GASTEN in Doopsgezinde Kerk Leeuwarden (2018) 14
15
Ons programma Talent voor Gastvrijheid onderscheidt zich van veel gelijkgezinde en soortgelijke programma’s door de volgende facetten: A Het samenbrengen van lokaal (divers Nederlands) en nieuwkomer/ vluchteling talent wordt aangemoedigd door onze ervaren kerngroep van circa 40 a 50 beschikbare deelnemers. In een programma van ontmoetingen en workshops met leden van de kerngroep ontstonden de concerten — met cross-over en nieuw repertoire in co-creatie — en volgde de productie Vreemde Gasten met
O GA UD ST ERE VR N IJ EN HE ID
2.
de première in Westerbork en een tournee (waarvan de voorstellingen altijd vooraf worden gegaan door workshops/ontmoetingen met lokaal — nieuwkomers — talent die een rol krijgen in de uitvoeringen). In het werkproces ontwikkelen zich uitvoeringen van oude covers en nieuwe — co-creatie — nummers. Een mooie en misschien wel de belangrijkste bijvangst is de ontwikkeling van vriendschappen in nieuwe netwerken van de deelnemers met uitstraling naar kringen eromheen (familie, vrienden). B Bovenal onderscheidend is de belangrijke rol van de leden van de oudere generaties onder onze talenten. Ter toelichting het volgende: Verkiezingsonderzoek toont aan dat stemmers op populistische partijen vaak wit en ouder zijn5. De onzekerheid die achter het stemgedrag schuil gaat, komt veelal voort uit angst voor verlies van welstand en weinig zelfvertrouwen en flexibiliteit om dat op te kunnen vangen. In combinatie met een bescheiden opleiding zijn deze stemmers prooi voor populistische stromingen die hun angsten voeden. Werkend in en rond verschillende AZC’s: vooral in Rotterdam-Beverwaard, Balk, Oranje, Weert en Amsterdam, ervaren de deelnemers aan MusicGenerations dat het persoonlijk contact veel positiefs doet aan het beeld van de ander, de nieuwkomer-vluchteling/migrant.
17
Elkaar in de ogen kijken en samen werken aan oud en nieuw repertoire maakt het verschil. Angst lost op in herkenning en erkenning. In dit verband blijkt er alom grote waardering voor de keuze van de karakters Philémon en Baucis als voorbeeldige ouderen, die voor hun gastvrijheid worden beloond door hun ‘vreemde gasten’ die goden blijken te zijn. Werkenderwijs bleek dat Vreemde Gasten als naam voor de productie beter aanslaat dan de oorspronkelijke titel die vooral klassiek opgeleiden aanspreekt. Het verhaal daarentegen verliest daardoor niets aan zeggingskracht. En het leverde in zekere zin ook de energie die tot prachtige muzikale prestaties heeft geleid6.
http://www.mejudice.nl/artikelen/detail/populisten-laten-ouderen-en-laagopgeleiden-in-eigen-vlees-snijden, http://www.maurice.nl/2016/11/09/trump-brexit-en-peilingen/ 6. https://nl.wikipedia.org/wiki/Philemon_en_Baucis 5.
VREEMDE GASTEN kerstconcert theater de Meervaart Amsterdam 18
19
5.
VREEMDE GASTEN : kerstconcert Stadsschouwburg Tilburg 20
21
Publiek premiere Westerbork
Wij hebben de belofte van duurzame ontmoeting gestand kunnen doen. Maar dit was ook een uit nood geboren consequentie. Op een ad hoc basis een dergelijk proces van delen en maken is onmogelijk. Er moest veel meer worden gedaan dan we hadden voorzien. Daarom vindt de lezer van dit verslag in het prestatie overzicht in hoofdstuk 4 (en via de link met de documentaire in de bijlage), veel meer ontmoetingen,
3.
VA DU N UR IN ZA TER M VE EO N NT TIE M NA O ET AR IN G
workshops en uitvoeringen dan in de aanvraag waren gepland. Dat was onontkoombaar want ‘working on the ground’ in AZC’s en op andere locaties bleek dat meer tijd en samenkomsten nodig waren om het echte contact/de ontmoeting en de — artistieke — uitwisseling tot stand te brengen en te continueren. Dat betekende ook dat wij onze begroting hebben overschreden om tot de beloofde resultaten te komen. Extra complicerende factor was dat de Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur negatief oordeelde op onze vierjarenplannen om met de talentvolle generatieleden van MusicGenerations ook nieuwkomers/vluchtelingen te verwelkomen in Rotterdam7. Die keuze van doelgroep paste blijkbaar niet bij de Rotterdamse verhoudingen. De keuze van het bestuur van MusicGenerations om zonder de steun van de gemeente toch door te gaan op de ingeslagen weg betekende een grote aanslag op de reserves en was een test voor de betrokkenheid van bestuur en team bij het onderwerp van generaties en migratie. Maar uiteindelijk bleek het een grote inhoudelijke verrijking in te houden van het toch al sterk op diversiteit gerichte engagement van MusicGenerations. Dankzij de keuze voor continuïteit zijn veel talenten sinds de start in 2015 aan boord gebleven (voor zover ze niet zijn uitgezet door de IND). Wij zijn de ondersteunende fondsen zeer erkentelijk voor hun vertrouwen en dat we — als projectorganisatie — Talent voor Gastvrijheid de omvang en impact konden geven conform onze hoge ambities.
7.
https://www.rrkc.nl/wp-content/uploads/2016/07/RRKC_Cultuurplanadvies_2017_2020_met-errata-juli2016.pdf 25
Ontvangst - vluchteling - gasten Duisburg
Bij het maken van dit overzicht is ervoor gekozen om de activiteiten die intergenerationeel werken met Nederlanders en nieuwkomers inluiden, te noemen. Dit omdat deze de ontwikkeling die leidt naar de wederkerigheid in VREEMDE GASTEN, duidelijk maakt. Nergens in deze opsomming is er sprake van het ‘invliegen’ van kerntalenten, op alle locaties gaan de ontmoetingen en een uitwisseling met lokaal talent — van hier en van ver — vooraf aan kleine uitvoeringen en grote voorstellingen variërend
PR PR ES ES TA EN TIE TA S / TIE S
4.
van 10 talenten met keyboard tot 65 bij de kerstconcerten. Hierbij een overzicht van de activiteiten van TALENT4GASTVRIJHEID de leiden tot VREEMDE GASTEN. Dit overzicht geeft een indruk van hoe veelomvattend de voorbereiding in ontmoeting en talentontwikkeling is:
31
Zomerconcert AZC Oranje
ZINGEN IN NOODOPVANG AMSTERDAM ZUIDOOST 25 - 12 - 2015 Amsterdam
M
OV US AC ER IC TIV ZIC 20 GEN ITEI HT 15 E TE - 2 RAT N 01 IO NS 8
BENEFIETCONCERT VOOR DE VLUCHTELINGEN + DINNER DE MEERVAART 24 - 12 - 2015 Amsterdam
AUDITIE / KENNISMAKING VLUCHTELINGEN AZC HAVENSTRAAT 03 - 12 - 2015 Amsterdam
IMPROVISATIE AVOND IN DE MEEVAART 12 - 12 - 2015 Amsterdam
GOSPEL WORKSHOP BIMRAY BIJLMER ZO 13 -12 - 2015 Amsterdam
WORKSHOP VOOR VLUCHTELINGEN HAVENSTRAAT 17 - 12 - 2015 Amsterdam
WORKSHOP EN CONCERT MET DE BEWONERS VAN ORANJE EN VLUCHTELIGENOPVANG 21 - 12 - 2015 Oranje
MASTERCLASS GHARIB ALI AZC ORANJE 07 - 02 - 2016 Rotterdam
VLUCHTELINGENTALENT IN CO- CREATIE MET MUSICGENERATIONS 21 - 02 - 2016 de Metrix - Rotterdam
VLUCHTELINGENTALENT IN CO- CREATIE MET MUSICGENERATIONS 27 - 02 - 2016 De Meervaart - Amsterdam
OPTREDEN MUSICGENERATIONS MET ROTTERDAMS JEUGD SYMFONIE ORKEST 28 - 02 - 2016 - Veldhoven OPTREDEN SYMPOSIUM KIEZEN EN VERBONDEN BLIJVEN KRACHTGERICHT WERKEN MET OUDEREN 17 - 03 - 2016 Ede
TALENTSESSIE ‘THE RECONSTRUCTION OF MY LIFE’ MATRIX ROTTERDAM 20 - 03 - 2016 Rotterdam
WORKSHOP ‘ONGEKEND BIJZONDER’ 02 - 04 - 2016 Matrix Rotterdam
OPTREDEN ONGEKEND BIJZONDER 22 - 04 - 2016 Meevaart Amsterdam
AUDITIE ROTTERDAM MATRIX ROTTERDAM 03 - 04 - 2016 Rotterdam
OPTREDEN ONGEKEND BIJZONDER 24 - 04 - 2016 Meevaart Amsterdam
WORKSHOP ‘ONGEKEND BIJZONDER’ 10 - 04 - 2016 Matrix Rotterdam
OPTREDEN LONG LIVE ARTS BRUSSEL 28 - 04 - 2016 Brussel
AUDITIE 10 - 04 - 2016 Meervaart - Amsterdam
OPTREDEN ONGEKEND BIJZONDER 13 - 04 - 2016 Stadspodium Rotterdam
WORKSHOP ‘ONGEKEND BIJZONDER’ 16 - 04 - 2016 Amsterdam - Stadsarchief
AUDITIE 17 - 04 - 2016 Rotterdam
WORKSHOP 'ONGEKEND BIJZONDER’ 17 - 04 - 2016 Rotterdam
WORKSHOP SLUYTERMAN VAN LOO 21 - 04 - 2016 Beverwijk
OPTREDEN BEVRIJDINGSFESTIVAL 05 - 05 - 2016 Amsterdam
OPTREDEN ONGEKEND BIJZONDER 07 - 05 - 2016 Rotterdam
ONGEKEND BIJZONDER 15:00 - 18:00 Rotterdam
OPTREDEN SLUYTERMAN VAN LOO 11 - 05 - 2016 Beverwijk
ONGEKEND BIJZONDER 29 - 05 - 2016 de Matrix - Rotterdam
LIEDJESAVOND 02 - 06 - 2016 Rotterdam – De Matrix
ONTMOETING ROTTERDAM 05 - 06 - 2016 AZC Beverwaard
ONGEKEND BIJZONDER ROTTERDAM 05 - 06 - 2016 AZC Beverwaard
ONTMOETING AMSTERDAM 10 - 06 - 2016 de Meervaart Amsterdam
LIEDJESAVOND 10 - 06 - 2016 Talentenhuis - Amsterdam
ONGEKEND BIJZONDER 12 - 06 - 2016 de Matrix Rotterdam
OPTREDEN ‘ONGEKEND BIJZONDER’ 17 - 06 - 2016 Bibliotheek - Rotterdam
OPTREDEN ‘ONGEKEND BIJZONDER’ 19 - 06 - 2016 AZC Beverwaard
OPTREDEN FREEDOM FIGHTERS FESTIVAL 26 - 06 - 2016 Schouwburgplein Rotterdam
OPTREDEN NORTH SEA ROUND TOWN 01 - 07 - 2016 in Huis van de wijk De Focus - Rotterdam
OPTREDEN NORTH SEA ROUND TOWN MET ROTTERDAMS JEUGD SYMFONIE ORKEST 08 - 07 - 2016 Islemunda - Rotterdam
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 23 - 07 - 2016 AZC Oranje - Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 06 - 08 - 2016 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 20 - 08 - 2016 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 03 - 09 - 2016 AZC Oranje
ONTMOETING 04 - 09 - 2016 de Matrix - Rotterdam
WORKSHOP AZC BEVERWAARD 08 - 09 - 2016 Rotterdam
OPENING CULTUREEL SEIZOEN ROTTERDAM 11 - 09 - 2016 Rotterdam
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 15 - 09 - 2016 AZC Beverwaard
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 19 - 11 - 2016 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 10 - 12 - 2016 AZC Oranje - Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 07 - 01 - 2017 AZC Oranje - Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 05 - 01 - 2017 AZC Beverwaard
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 17 - 09 - 2016 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 22 - 11 - 2016 Leeszaal Rotterdam West
OPTREDEN MAASTHEATER ROTTERDAM 13 - 12 - 2016 Rotterdam
CATCHING CULTURES ORCHESTRA FESTIVAL 08 - 01 - 2017 Tivoli Utrecht
WORKSHOP 28 - 01 - 2017 AZC Oranje Rotterdam
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 22 - 09 - 2016 AZC Beverwaard
CONCERT OPENING RECREATIERUIMTE 24 - 11 - 2016 AZC Beverwaard - Rotterdam
OPTREDEN VERGADERING PROVINCIALE STATEN DRENTHE 14 - 12 - 2016 Assen
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 10 - 01 - 2017 Leeszaal, Rotterdam West
CONCERT TALENT VOOR GASTVRIJHEID 24 - 09 - 2016 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 26 - 11 - 2016 AZC Oranje
OPTREDEN DJEMMA AL FNA 25 - 09 - 2016 Rotterdam
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 29 - 09 - 2016 AZC Beverwaard
CONCERT 18 - 10 - 2016 Leeszaal Rotterdam West
CONCERT TALENT VOOR GASTVRIJHEID ONTMOET 27 - 11 - 2016 Duisburg
OPTREDEN CULTUURMIXER CULTUURSCOUTS 01 - 12 - 2016 Rotterdam
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 06 - 12 - 2016 Leeszaal Rotterdam West
OPTREDEN SYMPOSIUM TWEE KEER KIJKEN 03 - 11 - 2016 FOAM - Amsterdam
CULTUUR IN BEELD 2016 07 - 12 - 2016 Den Haag
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 05 - 11 - 2016 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 18:00 - 20:00 AZC Beverwaard
OPTREDEN BENEFIET AVOND KESKESOR ALAN – ALAN’S RAINBOW 14 - 12 - 2016 Den Haag
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 11 - 01 - 2017 AZC Beverwaard
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 17 - 12 - 2016 AZC Oranje - Oranje
CONCERT ALLER WELT ENSEMBLE DUISBURG & TALENT4GASTVRIJHEID 12 - 01 - 2017 In and Out Rotterdam
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 20 - 12 - 2016 Leeszaal Rotterdam West
WORKSHOP AZC ORANJE 14 - 01 - 2017 Amsterdam
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 21 - 12 - 2016 AZC Beverwaard
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 21 - 01 - 2017 AZC Oranje - Oranje
TALENT VOOR GASTVRIJHEID KERSTFEEST 23 - 12 - 2016 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 04 - 01 - 2017 Leeszaal Rotterdam West
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 31 - 01 - 2017 Leeszaal West Rotterdam
WORKSHOP 04 - 02 - 2017 AZC Beverwaard
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 04 - 02 - 2017 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 07 - 02 - 2017 Leeszaal Rotterdam West
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 08 - 02 - 2017 AZC Beverwaard Rotterdam
WORKSHOP DUISBURG 11 - 02 - 2017 Rotterdam
CONCERT ALLER WELT ENSEMBLE DUISBURG & TALENT4GASTVRIJHEID: IN AND OUT 12 - 02 - 2017 in Lehmbruckmuseum Duisburg
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 18 - 02 - 2017 AZC Oranje
TALENT VOOR GASTVRIJHEID VOORJAARSCONCERT 18 - 02 - 2017 AZC Oranje
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 21 - 02 - 2017 Leeszaal Rotterdam West
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 22 - 02 - 2017 AZC Beverwaard
OPTREDEN PUNTKOMMA MUZIEK 3014 25 - 02 - 2017 Leeszaal West Rotterdam
ONTMOETING TALENT VOOR GASTVRIJHEID 04 - 03 - 2017 Assen
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 08 - 03 - 2017 Leeszaal West Rotterdam
REPETITIE TALENT VOOR GASTVRIJHEID 18 - 03 - 2017 Assen
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 19 - 04 - 2017 Leeszaal West Rotterdam
CONCERT TALENT VOOR GASTVRIJHEID 24 - 05 - 2017 AZC Beverwaard
OPTREDEN FESTIVAL OF OLDER PEOPLE 17 - 10 - 2017 Utrecht
WORKSHOP 18 - 03 - 2017 AZC Beverwaard
PRESENTATIES EN WORKSHOP KUNST & CULTUUR – GEKLEURD GRIJS DRENTHE 20 - 04 - 2017 Rotterdam
WORKSHOP BALKBURG 01 - 07 - 2017 Overijssel
OPTREDEN HET ORANJE FONDS LE FABRIQUE 07 - 12 - 2017 Utrecht
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 19 - 03 - 2017 Leeszaal Rotterdam West
WORKSHOP TALENT VOOR GASTVRIJHEID 22 - 03 - 2017 Leeszaal Rotterdam West
OPTREDEN THEATER ZUIDPLEIN ROTTERDAM 23 - 03 - 2017 Rotterdam
OPTREDEN SOEP & LIVE MUZIEK 31 - 03 - 2017 Meevaart Amsterdam
OPTREDEN GEKLEURD GRIJS FESTIVAL DRENTJE 21 - 04 - 2017 Emmen
ONTMOETING VREEMDE GASTEN 23 - 04 - 2017 Assen
REPETITIEWEEKEND VREEMDE GASTEN 29 - 04 - 2017 en 30 - 04 - 2017 Ede
TALENT VOOR GASTVRIJHEID BEVRIJDINGSFESTIVAL 05 - 05 - 17 Assen
ONTMOETING VREEMDE GASTEN 01 - 04 - 2017 Assen
REPETITIE VREEMDE GASTEN 06 - 05 - 2017 Assen
OPTREDEN TALENTPRIJS VOOR CULTUUR 03 - 04 - 2017 Theater Coevorden - Coevorden
TALENT VOOR GASTVRIJHEID: PHILEMON EN BAUCIS 13 - 05 - 2017 Hooghalen
ONTMOETING VREEMDE GASTEN 15 - 04 - 2017 Assen
PREMIÈRE VREEMDE GASTEN IN KAMP WESTERBORK 14 - 05 - 17 Hooghalen
VREEMDE GASTEN 15 - 07 - 2017 Balkbrug
VREEMDE GASTEN 17 - 09 - 2017 AZC Balk
OPTREDEN LKCA 02- 10- 17 Domstad - Utrecht
VREEMDE GASTEN ONTMOETING 23 - 09 - 2017 AZC Weert
WORKSHOP 30 - 09 - 2017 AZC Weert
WORKSHOP 01 - 10 - 2017 AZC Weert
UITVOERING VREEMDE GASTEN 08 - 10 - 2017 AZC Weert
VREEMDE GASTEN FEESTDAGEN EDITIE MEERVAART 19 - 12 - 2017 Amsterdam
VREEMDE GASTEN FEESTDAGEN EDITIE 22 - 12 - 2017 Stadsschouwburg Tilburg
VREEMDE GASTEN BIJ WELKOM HIER FESTIVAL 20 - 01 - 2018 Zuidplein - Rotterdam
WORKSHOP VREEMDE GASTEN 24 - 3 - 2018 Leeuwarden
WORKSHOP VREEMDE GASTEN 07 - 4 - 2018 Leeuwarden
VREEMDE GASTEN 14 - 4 - 2018 Doopsgezinde kerk L eeuwarden
Productie
Lokale en landelijke concerten.
Repetitiedagen met talenten en masters.
Organiseren van sessies met lokale en landelijke masters.
Arrangeren van ontmoetingen tussen lokaal en vluchteling talent.
Produceren en verspreiden van meertalige flyers, social media en persberichten.
Afstemming en afspraken met de afzonderlijke partners.
Doopsgezinde kerk Leeuwarden 40
41
4.1 BEREIK EN IMPACT
Het programma werkt als een trechter, meedoen aan 1 en 2 leidt niet automatisch naar meedoen aan 4 en 5, veelal wel aan 3: 1. Er waren nogal wat talenten die aan meerdere workshops en een of
Aantallen deelnemers, het criterium dat we hierbij hanteren is dat de deelnemer — van hier en van ver — meedoet aan de activiteit. Hierbij onderscheiden we de volgende gradaties:
meer uitvoeringen meededen en daarna weer verder met hun eigen prioriteiten en zo uit zicht raakten. Een voorbeeld is de groep Eritrese vluchtelingen met welke intensief is samengewerkt in het programma met Vluchtelingenwerk en stichting BMP in het programma Ongekend Bijzonder in Rotterdam en Amsterdam. De korte maar krachtige samen-
1. meedoen aan de ontmoetingen landelijk en in Duitsland: 986
werking leverde snel veel mooie muziek op. Toch bleven er enkele leden
2. meedoen aan de workshops: 500
van de groep — waaronder de fenomenale verhalenverteller Negash
3. meedoen aan de kleinere concerten: 350
— meedoen in MusicGenerations. Toen om bepaalde redenen de
4. meedoen aan grotere uitvoeringen door het land: 80
begeleiding wegviel vanuit het Vluchtelingenwerk, vielen anderen ook
5. meedoen aan VREEMDE GASTEN: 65
weer weg. Maar via mail en facebook blijven we altijd contact houden
Er zitten dubbelingen in deelnemers tussen de verschillende onderdelen. Een gemotiveerde schatting is dat zo’n 1150 potentiële en actieve talenten in de loop van 3 jaar de revue zijn gepasseerd. Waaronder in Drenthe, Friesland, Rotterdam en Amsterdam veel ouderen, Nederlander en vluchteling. De verhouding ligt hier 60/40 in het voordeel van de jongeren, dat komt vooral omdat het overwegend jongeren zijn die vluchten en hopen dat zij hun families later over kunnen laten komen. Tijdens de grote en kleinere uitvoeringen loopt het leeftijdsgemiddelde op omdat ouderen wellicht moeilijker instappen maar overwegend lang aan boord
met al onze deelnemers terwijl we moeten accepteren dat een ad hoc periode van deelname voor een deel van de mensen het maximum is. 2. Dan waren er de talenten die langere tijd aan boord bleven vanwege lokale binding. De beste voorbeelden bood AZC Oranje waar Drenten en nieuwkomers, mede dankzij de stimulansen van de Stichting Kunst en Cultuur Drenthe, langere tijd bleven participeren. Met uitzondering van enkele uitgezette deelnemers. De langere deelname leidde tot een rijkere uitwisseling én een groeiend contact tussen oud- en nieuwkomers.
blijven in de productiefase, dit geldt zeker voor de kerngroep van MusicGenerations en hun netwerken.
3. Tenslotte waren er de talenten die heel lang aan boord blijven. Vriend-
De verhouding talenten van hier en van ver verschilt per fase, 1 t/m 3 is deze 65/35 in het voordeel van de nieuwkomers, naarmate de uitvoeringen verder verwijderd zijn van de AZC en andere ontmoetingslocaties wordt het meer 50/50.
schappen voor het leven zijn grote woorden voor een programma dat — hoe gericht op duurzaamheid ook — beperkt is in bereik in tijd en geografie. Wel is een aantal talenten een dierbare aanvulling gaan vormen op de kerngroep van MusicGenerations en gaat intensief om met de oudere leden. Jong en ouder gaan daarin behoorlijk gelijk op.
42
43
DE BER EL EI NE K M EN ER S IMP 20 A 16 CT -2 01 8
MEEDOEN AAN ONTMOETINGEN LANDELIJK EN IN DUITSLAND 986 deelnemers
MEEDOEN AAN DE WORKSHOPS 500 deelnemers
MEEDOEN AAN DE KLEINERE CONCERTEN 350 deelnemers
MEEDOEN AAN GROTERE UITVOERINGEN DOOR HET LAND 80 deelnemers
Baukje en Phil; het echte talent voor gastvrijheid 44
45
Concerten Djemma El Fna festival Rotterdam
Concerten Djemma El Fna festival Rotterdam 46
47
Meertalige werving 48
49
Concert in Balk Friesland ism AZC
Bewoners AZC Oranje 50
51
Concert in AZC Veldhoven met Rotterdams Jeugd Symfonie orkest
4.2 AANTALLEN PUBLIEK
22 december 2017. De ouderenorganisatie KBO Brabant bleek als partner bijzonder waardevol bij de realisatie en vooral ook de wervingsactiviteiten. Het samen creëren van draagvlak werd wel bemoeilijkt door factoren
Doordat TALENT4GASTVRIJHEID en VREEMDE GASTEN lang door is ontwikkeld, overschrijden de publiekaantallen de 10.000. Dit komt vooral door de grotere optredens tijdens bevrijdingsfestivals, Ongekend Bijzonder, Djemma El Fna, schouwburgplein Rotterdam. Belangrijk, belangrijkér is het nauwere contact met het publiek op de kleinere locaties, de kerstconcerten in Oranje waar veel mensen op af kwamen die zich eerst afkeerden van de dialoog met vluchtelingen. De uitvoeringen in de kas van Jan Voortman — voorvechter van samenleven met nieuwkomers in Oranje en helaas heel jong overleden vorig jaar8. Jan was onze vriend en ambassadeur in Oranje.
als de sluiting van het AZC in Eindhoven, de afwijzing door het Brabant C-Fonds en door interne problematiek bij de ouderenorganisatie. In Drenthe bleek de samenwerking met het expertisecentrum Kunst & Cultuur (voor Drenthe en Groningen) voorbeeldig voor organisaties die elkaar willen versterken. K&C heeft vanuit haar eigen programma Gekleurd Grijs een groot bereik onder ouderen, welke van grote betekenis was voor ons programma Gastvrijheid en voor het werken in en rond AZC Oranje. Er volgen tal van andere AZC’s en ontmoetingslocaties die u in het prestatieoverzicht ziet: AZC Weert, Beverwaard, Balk, Balkbrug, Havenstraat Amsterdam, Leeuwarden, Appelscha etc. Meer hierover is te vinden in de
Deze concerten zijn onvergetelijk in sfeer en impact voor publiek en deelnemers. De eerste uitvoering in Westerbork die door slecht weer door enkele honderden mensen werd bezocht — maar door de locatie zo’n impact had, dat deze daardoor al belangrijk is. Van deze hoogtepunten
publicatie over het onderzoek van dr. Sandra Trienekens. De samenwerking gaat verder in in Leeuwarden vanuit de gedeelde ambitie om onze ervaring en werkwijze in het noorden van Nederland in te blijven zetten.
treft u fotomateriaal en een documantaire die eea illustreren.
Look into my eyes, what do you see.
4.3 LOKALE SAMENWERKING
Zij zagen elkaar voor het eerst, de dame van 81 uit Weesp en de rapper van 23 uit Aleppo. Zij keken elkaar aan en dachten: wat moet ik met jou?
De samenwerking met partnerorganisaties in Brabant kwam, in vergeleiking tot de samenwerking in alle andere regio’s, langzaam op gang. Er was ons veel aan gelegen om in deze vergrijzende provincie te werken waarin hier en daar sterke anti-migratiesentimenten waren opgelaaid.
Totdat zij in gesprek raakten en bleek dat zij als kind in een Jappenkamp had gezeten en hij Syrië had moeten ontvluchten met achterlating van zijn familie. Daarop schreef hij voor Vreemde Gasten het lied: look into my eyes, what do you see, don’t be afraid, don’t look away from me.
In oktober 2017 realiseerde MusicGenerations daar de eerste twee workshops en een concert in het AZC van Weert, dat was ondergebracht in een oude kazerne. Deze leidden tot een tweede concert in het AZC van Weert op 8 oktober en het kerstconcert in de Schouwburg van Tilburg op
8
http://www.rtvdrenthe.nl/nieuws/123405/Ondernemer-Jan-Voortman-uit-Oranje-is-overleden
9.
54
Tekst Mustafa El Sheikh 55
Lisa Roth ontvangt van minister Jet Bussemaker de YOUNG IMPACT AWARD FOR CREATIVITY voor haar werk voor Talent4Gastvrijheid in de Ziggo Dome te Amsterdam
Ambassadeur en vriend Jan Voortman, wij moeten hem veel te jong missen 56
Concert Theater de Meervaart
Concert Theater de Meervaart
Interessant was de samenwerking met het Junges Ensemble uit Duisburg waarmee de workshops en de uitvoering in het uitverkochte Lehmbruckmuseum een hoogtepunt vormde. Temeer daar de beelden van Wilhelm Lehmbruck over de verschrikkingen van de eerste wereldoorlog, het concert met vluchtelingtalent uit Duitsland en Nederland in een mix met oudkomers — schrijnend omlijstte. De samenwerking kent een vervolg met een uitvoering in het Codarts Theater in Rotterdam. Daarvoor nodigden we de bewoners van AZC Beverwaard uit
IN SA TER M NA EN T W ION ER A KI LE NG
5.
– naast alle andere Rotterdammers — die beiden in grote getale kwamen. Hoe langer MusicGenerations nationaal en internationaal werkt (in Duisburg en mogelijk straks elders in de EU), hoe duidelijker het wordt dat respectvolle wederkerigheid in de aanpak doorslaggevend is voor de kwaliteit van de ontmoeting en voor het artistieke resultaat. Het lijkt vanzelfsprekend maar is het in de praktijk niet. Nieuwkomers zijn veelal mensen die in hun land van herkomst kansrijk waren maar die in Nederland in een kwetsbare situatie zijn beland. En dan betekent een gelijkwaardige bejegening heel veel, omdat je alles hebt verloren en achtergelaten en helemaal opnieuw moet beginnen. Het proces van bejegening is onderwerp van de evaluatie van dr. Sandra Trienekens van Urban Paradoxes. Zij beschrijft zowel processen als resultaten en in de processen moet diversiteit en de rol van vluchteling/nieuwkomers meer ruimte krijgen10. Het werk- en leerproces dat werd ingeluid met de Koerdische programma’s van MusicGenerations in 2011/2013 bleek zelfversterkend door het groeiend engagement van talenten en team. (...) Het moeilijke moment waarop de overgang van structurele naar projectfinanciering moest worden gemaakt in 2017, werd een belangrijk moment van herijking. Wat is de intrinsieke noodzaak en kracht van ons werk met jong en ouder van hier en van ver? Dan blijkt dat wat MusicGenerations
63
Concert in het Lehmbruckmuseum in (Lang Leve Kunst Partner) met vluchtelingen uit Duisburg rond de beelden uit de 1e wereldoorlog door Wilhelm Lehmbruck 64
65
Werken op de Westbank met Palestijnse generaties in muziek en verhalen 66
67
Concert met talenten uit Duisburg in het Codarts theater in Rotterdam
Master en vriend Gharib Ali 68
69
Setting in Lehmbruck Museum
drijft vooral de gevoelde noodzaak is tot het leveren van een bijdrage — met als middel het delen van muziek en verhalen. Daaruit ontstaat de ambitie om te werken op andere plekken in de wereld: zoals de Palestijnse Westbank met generaties van mensen die geen kant uitkunnen of zoals Lesbos en mogelijk straks op de Nederlandse Antillen waar eenzame ouderen moeten dealen met de veelal illegale migratie uit het geteisterde Venezuela. Enige ervaring is opgedaan met het programma in Arabisch Noord IsraÍl en op de Westbank in september 2017, waar ons initiatief SHARED PRIDE samen met het Storytelling Centre, op veel inzet mocht rekenen. Inhoudelijk en vooral intergenerationeel vraagt dit om een vervolg. Dit omdat veel jongeren opgroeien zonder ooit te hebben ervaren hoe het is om zonder conflict en bezetting op te groeien. Samen staan mensen sterker als ze door het delen van muzikale ervaringen, het delen van een lied of een verhaal, in de mood komen om te werken aan samenlevingsidealen, hier Ên ver.
10
Talent van hierWesterborg en van ver
http://www.urbanparadoxes.nl/urban-paradoxes/ 72
73
Practice as you preach, het team van MusicGenerations maakt deel uit van een platte organisatie, de samenwerking is op basis van aanvullende kwaliteiten. Kevin Hoogenboezem met zowel een grafische als Cultureel Maatschappelijke vorming achtergrond; is het meest op kantoor, bezig met organisatie, de socials en de vormgeving. Net als Zippora Lodders is hij gebleven na zijn CMV stage. Zippora begeleidt de deelnemers en is aanwezig bij de activiteiten, zorgt voor de reis, de formulieren en alles was bij een ongelijksoortig, groot, reizend gezelschap van zangers en verhalenvertellers komt kijken.
TE
AM
6.
Muzikaal leider Paul Mayer maakt MusicGenerations. Zijn afgeronde opleidingen als musicus (Codarts) en psycholoog (Erasmus) komen goed van pas in zijn kwaliteit om op ontspannen wijze het beste te halen uit de tavlenten en altijd uit zichzelf. Paul is in 2017, 10 jaar aan MusicGenerations verbonden. Hij is de eerste om de betrokkenheid van jong en ouder, talenten van hier en van ver, diep in de repertoire keuze te verwerken. Eindeloos geduld met en respect voor de deelnemers kenmerken zijn stijl. Regisseur Tamara Schoppert woont en werkt in Friesland oa bij Tryater. Via partner Kunst en Cultuur Drenthe begeleidde zij de spelrepetities en uitvoeringen van VREEMDE GASTEN met veel geduld en toewijding. Zij blijkt net als muzikaal leider Paul Mayer in staat om een rijke aaneenschakeling van uiteenlopend talent te maken op iedere locatie waar gespeeld wordt, van AZC tot Doopsgezinde kerk en de theaters. Programmamaker Conny Groot bedenkt het liefst programma’s die tot uiting brengen dat ‘samen interessanter is dan apart’. Zij startte in 2001 met de stichting en zet de grote lijnen uit voor inhoud en reikwijdte.
75
Muzikaal leider Paul Mayer
Muzikaal leider Paul Mayer 79
Inhoudelijk en financieel waren de afgelopen jaren spannende jaren. Na een periode van acht jaar structurele ondersteuning door de Gemeente Rotterdam ketste onze nieuwe subsidieaanvraag af. En wel op de veronderstelling van de Raad voor Cultuur dat er geen reden zou zijn om aan te nemen dat “Rotterdammers” interesse hebben in een verbindend programma met vluchtelingen. Maanden van praten met de lokale politiek liepen vervolgens op niets uit.
TO DE ELIC BE HT G IN RO G TIN OP G
7.
En juist in die tijd merkten we dat de inhoud van en de vraag naar het programma Talent4Gastvrijheid gestaag ging groeien, waardoor veel meer activiteiten dan begroot plaatsvonden bij slinkende middelen. Gelukkig werden vrijwel alle fondsaanvragen voor het gevraagde bedrag gehonoreerd. Met aanvullende inzet van onze reserves en persoonlijke offers konden wij het programma Vreemde Gasten met opgeheven hoofd op 14 april in Leeuwarden afsluiten. Inmiddels liggen er plannen bij zowel de gemeente Lansingerland (nabij Rotterdam) als Leeuwarden (2018) voor een meer op social enterprise — dwz prestatieovereenkomsten — geënte werkwijze.
81
Astrid en Aysegul zingen Koerdisch
Negash talent als mens en verhalenverteller
Kernploeg Vreemde Gasten 84
85
Het allerliefst willen we weten of het klopt dat de persoonlijke ontmoeting bijna altijd alles uitmaakt in het succes van een programma. Om die reden heeft dr. Sandra Trienekens van Urban Paradoxes het programma evaluerend gevolgd. Met haar stelden we een strategisch document op waarin aanschouwelijk wordt gemaakt wat bij MusicGenerations het verschil is in aanpak en in resultaten. Dit mede om de organisaties die het programma mogelijk maken inzicht te verschaffen in wat er precies gebeurt bij het werken in een AZC of op andere ontmoetingsplaatsen. Cruciale observaties zijn de volgende:
8.
1. De inzet van de intergenerationele kerntalenten van MusicGenerations presenteren zich aan de nieuwkomers met muziek en verhalen en nodigen daarna de nieuwkomers uit hetzelfde te doen. De uitnodigende
UA TIE
attitude en werkwijze staan garant voor een respons van mensen die uit een traditie van gastvrijheid komen uit landen als Syrië, Afghanistan, Somalië, Eritrea, Ethiopië en vele andere landen waar onze deelnemers vandaan komen. Het hoort bij hen — en ook bij de diversiteit van
EV AL
MusicGenerations — om mee te doen. Want uitwisseling maakt in het land van herkomst deel uit van het samenzijn met vrienden en familie en van feesten. Deze op zich eenvoudige — hoewel in de praktijk arbeidsintensieve — aanpak leidt tot verrassende combinaties en een goede sfeer. Tekenend is dat de term workshop gemakkelijk wordt vervangen door party. Voor hen was de muzikale uitwisseling een feest. De werkwijze was veeleisend omdat veel talenten soms elke week afreisden naar Drenthe, Friesland, Brabant, Noord en Zuid-Holland en Duitsland. 2. Nieuwkomers/vluchtelingen zijn merendeels van origine sterke, kansrijke mensen die door de situatie in hun land van herkomst dan wel regio, in een kwetsbare situatie zijn beland. Zij floreren bij bevestiging en waardering van de moed en kracht die nodig zijn om in Nederland te geraken.
86
87
Syrische tweeling Hayan en Yaman met vriend Mohammed
Deze eenvoudige tekst wordt in VREEMDE GASTEN door Hayan, Yaman en Mohammed - in het Arabisch en Engels - gezongen met de hele groep van MusicGenerations. Moeilijk te bedenken dat deze in landen als Egypte en Syrië kan leiden tot gevangenisstraf en marteling. Iedere referentie aan vrijheid is verboden. Het verhaal van het lied is ook dat van onze Syrische master Gharib Ali die volstrekt willekeurig als jongen van 16 in de gevangenis van de vader van de huidige Assad werd gemarteld voordat hij naar Nederland kon vluchten. Werken met deze talenten is een openbaring. Opgegroeid in de jaren 70 denk je bij protestsongs al snel aan Boudewijn de Groot, Brel en vele anderen die hun maatschappij kritiek op noten zetten.
“A bird stood at my window And said please hide me I asked, where are you from, from the sky”
Subtiele nummers over vogels als gevaarlijk bestempelen en er mensenlevens voor vernietigen, het blijft onbegrijpelijk. Daarom duurt het ook wel even voordat het team dit soort nummers ontdekt bij de talenten van ver, verborgen achter de angst van hun generaties die zijn bestraft voor het minste vergrijp of zelfs dat niet eens.
Asfour
90
91
Optimale gelijkwaardigheid en wederkerigheid in de werkwijze
de slotevaluatie over de wenselijke richting van de toekomstambities.
garanderen dat zij het zelfvertrouwen herwinnen om verder te gaan met het opbouwen van een nieuw bestaan (Vaak met veel zorgen
Mede dankzij de waardering van het LKCA en de Hogeschool
om achtergebleven familie en vrienden). Inclusiviteit vraagt daarom
van Amsterdam hebben dr. Trienekens en Conny Groot hun werk
veel meer dan louter een continue bejegening als vluchteling. Veel
in concept gepresenteerd bij:
van onze talenten lijden eronder omdat zij zoveel meer zijn en willen zijn dan een gecategoriseerde vluchteling.
› LKCA DOMSTAD › LKCA onderzoeksconferentie — aantal personen
3. Contacten met overheden blijven afhankelijk van het enthousiasme
› FONDS VOOR CULTUURPARTICPATIE expertmeeting
en de betrokkenheid van personen. Dat blijft na 18 jaar Euro+/
› COUNTERPOINT ARTS seminar en festival NEWCASTLE
MusicGenerations steeds weer verbazen. Het maatschappelijk belang
› KUNSTALLIANZ LEEUWARDEN 2018
van goede relaties tussen generaties is evident, net als dat van opvang,
› STADMAKERSCONGRES ROTTERDAM
waardering en ondersteuning van uitbreiding van netwerken van nieuwkomers en beeldvorming daaromtrent. Een lastig punt is veelal
Op de planning staan verdere samenwerking en presentaties ihkv
dat overheden (bijvoorbeeld Rotterdam) MusicGenerations beleids- en
het Social Lab van de Hogeschool van Amsterdam.
subsidie-technisch indelen bij het welzijnswerk — omdat cultuurbeoefening en -beleving met vluchtelingen daar niet als cultuur worden
Wij zijn beschikbaar voor afzonderlijke dan wel gezamenlijke
gezien terwijl Leeuwarden Culturele Hoofdstad ons met hetzelfde pro-
presentaties bij de ondersteunende fondsen.
gramma wel onder de titel cultuur schaart. Dr. Trienekens vergelijkende studie met een aantal andere organisaties genaamd. Waar het schuurt gaat hier dieper op in, mede gevoed door onze observaties. 4. Opvallend en bemoedigend dat de consensus bij de ondersteunde fondsen over de culturele impact van ons werk wel aanwezig is.
8.1 EVALUATIE MOMENTEN EN SEMINAR In het oorspronkelijk plan is gesproken over één enkel afsluitend seminar in Brabant. Werkenderwijs bleek een voorkeur voor meerdere presentaties en feedbackmomenten van de resultaten. Dit vanwege aanwijzingen vanuit
92
93
Onderzoeksconferentie LKCA
Documantaire Vreemde Gasten 94
95
“Ik denk niet aan alle ellende, maar aan de schoonheid die er nog steeds is.� 11.
Repeteren in het Akoesticum te Ede
11
99
Bron: Dagboek van Anne Frank
COLOFON Ontwerp cover & binnenwerk www.studiokattekwaad.nl Redactie Ger Tielen Tekst Conny Groot Fotografie Hilde Speet Muzikale leiding Paul Mayer, Gharib Ali Bestuur Jeannette van Noord, Freddy May en Ger Tielen Regie en acteerbegeleiding Tamara Schoppert Productie premiere Westerbork Ilse Veneklaas Organisatie Kevin Hoogenboezem en Zippora Lodders Programmaontwikkeling en directie Conny Groot Opstellen Jaarrekening administratie en advies Stichting ASK