Share your talent and move the world! Onderzoek naar talent voor gastvrijheid
Stichting MusicGenerations initieert en programmeert muzikale ontmoetingen, uitwisselingen en talentontwikkeling tussen mensen met een passie voor muziek en verhalen. Thema’s als leeftijd, generaties, diversiteit en (gast) vrijheid doorsnijden elkaar op spannende wijze. Het laatste programma van MusicGenerations is Talent voor Gastvrijheid, van 2015 tot heden. Hieraan ligt een inclusieve visie op talentontwikkeling en een dynamische uitwisseling tussen Nederlanders, nieuwkomers en vluchtelingen ten grondslag. De doelen die de stichting met Talent voor Gastvrijheid nastreeft, zijn 1) het creëren van ontmoeting tussen mensen van dichtbij en van ver weg, 2) het verbeteren van beeldvorming onder oudere deelnemers en toeschouwers (zij neigen eerder naar populistisch stemgedrag uit angst voor vreemdelingen), 3) het uitbreiden van de netwerken van de mensen van ver weg, 4) bijdragen aan hun thuis gevoel in Nederland — gastvrijheid, en 5) muzikale cross-overs en nieuw repertoire. In 2017 is Onderzoeksbureau Urban Paradoxes gevraagd onderzoek te doen naar de praktijk van Talent voor Gastvrijheid. In dit kader schreven we “Ontmoet MusicGenerations & Talent Voor Gastvrijheid” ter kennismaking met de visie en werkwijze van de stich-
Share your talent and move the world! Onderzoek naar talent voor gastvrijheid
ting. Hieronder volgt het verslag van het onderzoek onder de deelnemers en de samenwerkingspartners naar de betekenis die zij toekennen aan hun betrokkenheid bij Talent voor Gastvrijheid. Sandra Trienekens, Onderzoeksbureau Urban Paradoxes, 2018
2
3
4 5
IN
HO
UD
SO
PG AV E
1. DE BETEKENIS VAN MUSICGENERATIONS VOOR DE DEELNEMERS
2. DE BETEKENIS VAN MUSICGENERATIONS VOOR DE SAMENWERKINGSPARTNERS
1.1 Betekenis Talent voor Gastvrijheid vergeleken met cultuurdeelname algemeen
2.1 Een “instap-klaar” programma 2.2 Bewustwording over inclusiviteit
1.2 Artistieke en culturele talenten ontwikkelen
2.3 De verbinding binnen-buiten
1.3 Persoonlijke stimulans 1.4 Ontmoeting en contacten opdoen
2.4 Impuls aan culturele activiteit in opvangcentra
1.5 MusicGenerations-community: wisselwerking tussen het culturele en sociale
2.5 Het belang van passie en plezier bij integratie
1.6 De betekenis van Talent voor Gastvrijheid voor de deelnemers samengevat
6
7
Talent voor Gastvrijheid — Vreemde Gasten
Het resultaat Zo’n 50 workshops en zo’n 40 optredens, presentaties en concerten.
MusicGenerations startte het programma Talent voor Gastvrijheid eind 2015
Het eindresultaat was de voorstelling Vreemde Gasten met 40 Nederlandse
en speelde daarmee in op de actualiteit van opvang en insluiting van vluch-
en vluchtelingtalenten. De première was op 5 mei 2017 op Kamp Westerbork.
telingen en nieuwkomers in de Nederlandse samenleving. Het programma
Daarna is de voorstelling op andere plaatsen opgevoerd in de theatrale of
resulteerde in de voorstelling Vreemde Gasten.
de concertante versie. De slotvoorstelling vond plaats op 14 april 2018 in de Doopsgezinde Kerk in Leeuwarden.
Doelen Talent voor Gastvrijheid › Ontmoeting tussen vluchtelingtalenten en lokale talenten uit de omgeving van de AZCs en talenten uit de kerngroep van MusicGenerations (divers Nederlands). › Beeldvorming verbeteren onder oudere deelnemers en toeschouwers, zij neigen eerder naar populistisch stemgedrag uit angst voor vreemdelingen. › Uitbreiden netwerken van de mensen van ver weg. › Gastvrijheid — talenten van ver weg zich thuis laten voelen. › Het maken van crossovers en nieuw repertoire. De locaties De deelprogramma’s van Talent voor Gastvrijheid vonden plaats in AZCs in Drenthe, Friesland, Brabant (Weert) en Amsterdam - de vindplaatsen van de intergenerationele talenten. De inspiratie voor de theatrale muziekvoorstelling Inspiratie voor dit programma lag in het verhaal uit de Griekse mythologie van Philémon en Baucis (naar Ovidius), een oud echtpaar wiens liefde voor de medemens niet onder doet voor de liefde voor elkaar. Op een dag krijgen ze bezoek van twee vreemdelingen. Ondanks hun armoede ontvangt het echtpaar de gasten met open armen, in tegenstelling tot anderen in het dorp. Na verloop van tijd stellen de gasten zich voor als Zeus en Hermes en vervullen de wensen van het echtpaar als dank voor hun gastvrijheid.
8
9
De deelnemers hebben we gevraagd of en zo ja welke betekenis zij toekennen aan hun deelname aan Talent voor Gastvrijheid. Deze vraag is uitgezet onder de “kerngroep” van MusicGenerations, die bestaat uit circa 40 talenten van dichtbij en ver weg. Zij namen allen deel aan Vreemde Gasten, de voorstelling bij het programma Talent voor Gastvrijheid. We hebben hen een vragenlijst voorgelegd met vragen over de reden tot deelname en de betekenis die deelname aan Talent voor Gastvrijheid voor hen heeft. Wat heeft een nauw contact op basis van cultureel erfgoed zoals muziek en verhalen, de vluchteling- en Nederlandse jonge en oudere talenten, gebracht? Bij de vragen naar
D M EB VO US ET O ICG EKE R DE EN NIS DE ERA VA EL TIO N NE M NS ER S
1.
betekenis lag het accent op de doelen ontmoeting, netwerk en gastvrij-
10
heid. In het najaar van 2017 is bij iedere gelegenheid, workshop of concert waar de talenten bij elkaar kwamen, nagegaan wie er nog een vragenlijst moest invullen. Op deze manier zijn 37 ingevulde vragenlijsten opgehaald, een respons dus van vrijwel 100 procent. Daarnaast zijn er diepte-interviews gehouden met drie talenten die al gedurende meerdere programma’s deel van de kerngroep zijn en met drie talenten die bij Talent voor Gastvrijheid voor het eerst aansloten. In dit laatste geval betreft het drie jonge Syriërs. De interviewgesprekken hadden een meer open karakter dan de vragenlijst, wat ruimte bood tot het breder verkennen van de betekenis van deelname. Hieronder presenteren we de uitkomsten van de vragenlijst en illustreren deze met korte portretten van de geïnterviewde talenten. Maar allereerst, bij wijze van samenvattende introductie, een uitgebreid portret van een van de oudste talenten van MusicGenerations.
11
Astrid, 80+, geboren in Indonesië, woont in Weesp, zingt al zo’n 5 jaar bij MusicGenerations
ik al meteen armen om me heen. Of als we met z’n allen in de trein zitten naar de andere kant van het land, als de Surinaamse gospelzangeressen dan zingen dan is de hele coupé stil en iedereen klapt. Of als we de vluchtelingen-jongens Nederlandse uitspraak leren — zoals de ‘sch’ in
“Ik heb zelden zulke lieve, zachtaardige
Schiphol, maar ook schijten! — dan leeft de hele coupé mee! We hebben
mensen ontmoet als de vluchtelingen”
zoveel plezier met z’n allen.”
“Wat ik geweldig vind aan MusicGenerations is de gastvrijheid die ik van de vluchtelingen ontvang. Als we in de AZCs waren voor Talent voor Gastvrijheid, in Appelscha of Oranje, dan waren de moeders van de gezinnen zo enorm gastvrij. Ze kwamen naar me toe en namen ze me mee naar waar ze wonen en gaven me thee en lekkers. Dat geldt ook voor de vluchtelingen-jongens die met Talent voor Gastvrijheid meedoen. Ze vragen wat je wilt drinken, weten nog niet waar ze het gaan halen, maar ze gaan hun best voor je doen! Die jongens hebben zoveel meegemaakt maar ze zijn zo positief, zo hartelijk. Ik ben dankbaar voor alle warmte die ik van ze krijg. Er zijn de afgelopen tijd veel mensen bij de groep gekomen, uit zoveel verschillende milieus en landen, maar ze zijn allemaal respectvol. Ik vind het mooi om te zien hoe de jonge meiden die er al lang bij zijn en de vluchtelingen-jongens met elkaar omgaan, als broer en zus. De jongens bellen de meiden als ze vragen hebben. Dat gaat heel vanzelfsprekend, heel warm, helemaal geen seksueel MeToo-gedoe.”
“Gesprekken over wat je hebt meegemaakt ontstaan spontaan. Bij een concert in de Meervaart traden eens 6 jonge Koerden op. De zaal luisterde ademloos en gaf een overweldigend applaus, maar ik hoorde vooral hele melancholische muziek. Toen ik daar naar vroeg vertelden ze mij dat ze in hun leven nog niet een dag vrede hebben meegemaakt. Ik vroeg hoe ik me dat moest voorstellen. In sommige dingen kon ik me goed inleven, zoals heimwee. Ik heb heimwee gekend als klein meisje toen ik na de oorlog jarenlang van mijn moeder gescheiden op een andere Indonesisch eiland bij mijn oom en tante woonde.” Astrid schetst het nadeel van projectmatig werken vanuit het perspectief van de deelnemer: “Wat ik minder leuk aan MusicGenerations vind is het kleine bereik wat we uiteindelijk hebben. Het is misschien een normaal verloop, maar ik vind het toch gewoon jammer dat de groep continue verandert. Ik zou het liefste helemaal niemand loslaten! De Amsterdamse groep waar ik de eerste jaren mee zong zie ik nu bijna niet meer, ze
“Wat ik ook geweldig vind aan MusicGenerations is hoe makkelijk het contact gaat. Dat komt omdat we een smeltkroes zijn: Surinamers, Friezen, halfbloedjes, iedereen doet mee. En met Talent voor Gastvrijheid zijn we natuurlijk pas echt divers geworden. Maar het is ook een wisselwerking; je zoekt elkaar op en je voedt elkaar op, het is besmettelijk! Er kwamen eens twee Hindoestaans-Surinaamse vrouwen bij, nou, die hoefden helemaal niet te ontdooien. Ik ging bij ze zitten en vroeg ze wie ze waren, wat ze
komen wel eens kijken naar een voorstelling, maar ze doen niet mee aan Talent voor Gastvrijheid. We komen alleen rondom voorstellingen bij elkaar om te oefenen. We hebben geen wekelijkse repetities. De jongeren komen ook buiten MusicGenerations om wel bij elkaar, maar wij ouderen niet. Wat ik fijn zou vinden is als we een of twee keer per jaar met z’n allen bij elkaar zouden komen. Want als iedereen dan weer samen is dan zit ik zo te genieten!”
zongen, waar ze vandaan kwamen. De volgende keer dat ik ze zag, kreeg
Interview 12
13
1.1 BETEKENIS TALENT VOOR GASTVRIJHEID VERGELEKEN MET CULTUURDEELNAME ALGEMEEN
“Mijn hoop is dat het programma niet uitsterft. Dat is een persoonlijk belang, maar ook de maatschappelijke boodschap blijft van belang. Er zijn nog genoeg Nederlanders die zeggen dat de waarde van hun huis is gedaald omdat ze niet-Nederlandse buren hebben gekregen. Ik heb vriendinnen die durven niet naar de Amsterdamse Poort. Een aantal vriendinnen heb ik overgehaald om aan MusicGenerations mee te doen. Hoe ik dan uitleg wat het is? Ik vertel ze dat het gaat om jonge-
We vroegen de deelnemers te beschrijven wat ze aan cultuur deden
ren en ouderen, die allemaal een bepaald talent hebben. Je hoeft geen
voordat ze bij MusicGenerations terecht kwamen en om aan te geven wat
muzikaal talent te hebben, maar je moet wel openstaan voor muziek. Ik
zingen of een instrument bespelen voor hen betekent. Uit de open vraag
zei tegen een vriendin dat als jij daar jouw gedicht opdraagt, dan krijgt
‘Beschrijf je culturele activiteiten voordat je aan Talent voor Gastvrijheid
het alle aandacht die het verdient. Ik vertel dat ik zelden zulke lieve,
begon’ blijkt dat ongeveer de helft van de deelnemers al zong, vaak in
zachtaardige mensen heb ontmoet als de vluchtelingen. Zo vertel ik dan
verschillende koren, ensembles of bands. Circa een derde van de deelne-
en dan gaan ze een keer mee, proeven aan de sfeer en zijn overstag.
mers geeft aan in meerdere culturele disciplines vaardig en actief te zijn
Inmiddels durven ze ook gewoon naar de Amsterdamse poort!”
en bijvoorbeeld naast zingen ook een instrument te bespelen. Een aantal deelnemers geeft aan al heel lang met zang en/of muziek bezig te zijn.
“Wat ik tegen een fondsmedewerker, staatssecretaris of ambtenaar zou
Met andere woorden, het hele spectrum van ‘nieuwkomer’ op het vlak
zeggen? Kom eens kijken in de kleedkamer voor een optreden! Iedereen
van kunst en cultuur, via de ‘liefhebber’ tot de ‘professional’ spreekt uit de
is er, mannen en vrouwen, zangers en muzikanten, er is een super sfeer
antwoorden. Ook in dit opzicht is MusicGenerations inclusief. Een greep
en er ontstaat de prachtigste muziek, heel spontaan. De toetsenist begint
uit de antwoorden:
La Vie en Rose te spelen op de piano en een Marokkaanse man grijpt zijn “1 jaar theaterschool “de Trap’, 10 jaar
djembé en begint te zingen. Ik heb dat lied nooit mooier gehoord.”
jeugdtheaterschool Hofplein, privé zangles gehad, 5 jaar als kind bij een kinderkoor gezongen, theatergroepen.” “Ik werk als zzp’er in de podiumkunsten als actrice, zangeres en stemcoach.” “Ik hou ook van schilderen en kunst maken en los daarvan treed ik ook soms op met mijn 90’s band.” “Niets eigenlijk.”
14
15
“WAT BETEKENT ZINGEN EN/OF EEN INSTRUMENT BESPELEN VOOR JOU?”
Vervolgens kregen de deelnemers de vraag ‘Wat betekent zingen en/ of een instrument bespelen voor jou?’ voorgelegd. De respondenten konden hierop meerdere antwoorden geven. Figuur 1 laat zien dat vooral ‘plezier’ een grote betekenis heeft voor de respondenten: bijna 25% van de gegeven antwoorden bevinden zich in deze categorie. De betekenissen waaraan hierna het meeste belang wordt gehecht zijn achtereenvolgens
25%
‘creativiteit’ en ‘zelfexpressie’.‘Schoonheid’,‘reflectie op het leven’ en ‘groep’ worden het minst aangegeven als betekenisvol. 20%
15%
10%
5%
16
17
ie fexp res s Zel
eve n
Refl
ect
ie o
ph
ntm no ere
And Figuur 1: N=35 | % van 117 gegeven antwoorden
et l
oet en
ep Gro
r zie Ple
r tuu Cul
t itei ativ Cre
cat mu ni Com
Sch
oon
hei
d
ie
0%
Op de open vraag ‘Wat was de reden om aan Talent voor Gastvrijheid deel
Vervolgens werden de respondenten gevraagd aan te geven wat Talent
te nemen?’ antwoorden sommige deelnemers dat ze waren uitgenodigd
voor Gastvrijheid voor hen betekent, dit wordt weergegeven in figuur 2.
om deel te nemen. Sommigen noemen een combinatie van culturele en
Hieruit spreekt eenzelfde combinatie van “Zingen, joy, samenzijn”.
persoonlijke (talent)ontwikkeling en werden aangetrokken door de workshops met bekende artiesten. Maar het overgrote deel van de antwoorden
De gemene deler met zingen en een instrument bespelen in het algemeen,
wordt gekenmerkt door een combinatie van culturele en sociale drijfveren:
zoals figuur 1 toonde, is het plezier wat deelnemers beleven aan Talent voor
de passie voor zingen en het ontmoeten van mensen met andere achter-
Gastvrijheid. Opvallend is echter dat de betekenis van de ‘groep’, de
gronden. Hiermee beschrijven ze MusicGenerations ten voeten uit. Enkele
‘gezelligheid’ en ‘anderen ontmoeten’ veel malen vaker als betekenisvol
citaten ter illustratie:
worden gezien door veel respondenten, dan bij zingen en een instrument bespelen in het algemeen.
“Ik vind muziek heel fijn en het idee van samen zingen met zoveel culturen en het thema gastvrijheid spraken me aan.” “Zingen, joy, samenzijn.” “Zingen verbroederd.” “Mensen verbinden door muziek, theater, poëzie, kunst. Mensen gastvrij verwelkomen.” Een paar deelnemers refereren ook direct aan de samenwerking met vluchtelingen: “Het leek mij leuk om samen te werken met nieuwkomers, hun verhaal te horen, hen te leren kennen.” Een van de vluchtelingen schrijft: “Ik graag wilde laten weten wie Syrische mensen zijn. Zodat Nederlandse mensen onze cultuur leren kennen.” Integratie is tenslotte tweerichtingsverkeer.
18
19
“WAT BETEKENT TALENT VOOR GASTVRIJHEID VOOR JOU?�
1.2 ARTISTIEKE EN CULTURELE TALENTEN ONTWIKKELEN
18%
Uit figuur 2 blijkt dat betekenissen die inherent zijn aan kunst, zoals schoonheid of reflectie op het leven, het minst vaak zijn benoemd als
16%
betekenisvol. Wel spreekt uit meerdere interviews de waardering van de deelnemers voor de kans die MusicGenerations biedt om hun artistieke talent te ontwikkelen (hiernaar is niet expliciet gevraagd in de vragenlijst).
14%
Hierbij kan het gaan om het verbeteren van muzikale vaardigheden, maar ook om vaardigheden als het leren leiden van workshops.
12%
Onderstaande portretten illustreren een aantal verschillende manieren
10%
waarop de deelnemers door MusicGenerations worden uitgedaagd. Tegelijkertijd laten beide deelnemers zien hoe de artistieke groei en de sociale of maatschappelijke waarde van MusicGenerations daar onlos-
8%
makelijk mee verbonden zijn. 6% 4% 2%
eve n fex pre ssi e Ge zel ligh Mij eid n in Mij b r eng nv isie telt /ve ! rha al d ele n Ins pira tie Ver trou we n Zel
et l
oet en ect
ie o
ph
ep
ntm Refl
r
r
And
ere
no
Gro
zie Ple
tuu
t
Cul
itei ativ
Cre
nic
mu
Com
Sch
oon
hei
d
atie
0%
Figuur 2: N=35 | % van 112 gegeven antwoorden 20
21
Haydar, een twintiger uit Syrië, woont in Groningen, beatboxt sinds 7 jaar waarvan zo’n anderhalf jaar bij MusicGenerations.
Haydar vertelt tijdens het gesprek dat beatboxen zijn hobby is en dat hij nadenkt over wat hij wil studeren als hij klaar is met het Nederlands leren. Hierin voelt hij zich gesteund en aangemoedigd door het team van MusicGenerations. Aysegül, in het portret hieronder, is als zzp’er werkzaam in de culturele sector. Haar verhaal geeft aan dat er soms een lichte
“Daar begon de volgende bladzijde van mijn leven”
spanning kan bestaan tussen de verschillende intenties waarmee de
“Het eerste contact leggen is moeilijk in Nederland. Maar MusicGenerations haalt de muur naar beneden. Ik kan de taal van MusicGenerations en van muziek begrijpen. We zijn met meer dan dertig mensen met verschillende
talenten aan MusicGenerations deelnemen. Maar ook zij houdt van het contact in de groep en kan bovendien ook op cultureel vlak het nodige bij MusicGenerations leren:
culturen en muziekstijlen, maar als je allemaal doet waar je van houdt, dan gaat het contact makkelijker. Share your talent and move the world!” “Mijn eerste ontmoeting met MusicGenerations was in AZC Oranje. Daar vroegen ze aan ons: Wie heeft er talent? Wie houdt van muziek of van acteren? Ik ben toen gaan beatboxen. De eerste bijeenkomst ging om ontmoeting en om inspireren, daar begon de volgende bladzijde van mijn leven. Als we nu optreden is het alsof ik met familie ben. Zij zijn mijn Nederlandse familie.” “Ik heb bij MusicGenerations veel geleerd. Conny blijft vragen: Wat wil je doen? Hoe ga je dat doen? Paul is een goede leraar, hij zegt altijd: Probeer het gewoon! Ze hebben me geholpen om het beatboxen verder te ontwikkelen. Ook krijg je feedback van de andere muzikanten. Iedereen deelt zijn muziek, en daardoor ontwikkel je eigen muziek. Mijn beatboxen klinkt nu anders, ik ben beter dan eerst en ik leer er op het moment ook een nieuw instrument bij. De contacten bij MusicGenerations helpen me ook bij het leren van de Nederlandse taal. De aanmoediging steunt me om door te gaan met mijn hobby en met mijn studie. Ik probeer de goede dingen te doen en ik moet de dingen vergeten die zijn gebeurd. Ook MusicGenerations, mijn Nederlandse familie, draagt daar aan bij, want met muziek kun je mooie dingen vertellen én MusicGenerations is gewoon leuk!”
Interview 22
23
Aysegül, een twintiger uit Schiedam, woont in Amsterdam, zingt zo’n 3 jaar bij MusicGenerations. “Menig zanger staat op grote podia of festivals, maar maakt niet zo’n mooie ervaringen mee als wij bij MusicGenerations”
De talentontwikkeling en de inspanningen die de deelnemers bij MusicGenerations verrichten blijven niet onopgemerkt. Zo werd Lisa – deelnemer sinds haar vijftiende (zie portret hieronder) — in 2017 winnaar van de Young Creativity Award van het CJP voor haar werk met kunst en ouderen bij MusicGenerations.
1.3 PERSOONLIJKE STIMULANS
“Ik vond zingen ook leuk, maar heb altijd ingezet op theater en acteren. Ik werkte bij de jongeren theatergroep Youngstage van de SKVR en was op een avond gastvrouw bij Fanatics, daar ontmoette ik iemand van MusicGenerations die vroeg of ik zong en auditie wilde komen doen. Ik
Bij MusicGenerations worden niet alleen de muzikale of culturele
vond het in het begin wel lastig, sommige mensen bij de auditie konden
vaardigheden van de deelnemers versterkt, dit geldt ook voor andere
helemaal niet zo goed zingen. Ook nu mis ik soms motivatie bij sommi-
vaardigheden of voor talenten die men buiten Talent voor Gastvrijheid
ge deelnemers, die komen vooral voor het plezier en kijken nauwelijks
kan inzetten. Door het constante vragen en stimuleren weet het team
naar hun podiumpresentatie, gaan gerust staan kletsen. Je wilt wel een
deelnemers ook op andere vlakken op weg te helpen. Dat gaf Haydar
bepaald niveau neerzetten als MusicGenerations en dan zit er spanning
in het portret hierboven al aan. Een ander voorbeeld is een vluchte-
tussen mensen die meer professioneel zijn en mensen die er voor het ple-
ling-deelnemer die de vrijwilligersvergoeding van Talent voor Gastvrijheid
zier zijn. Met Vreemde Gasten heeft iedereen een doel of een handeling
gebruikte om zijn groot rijbewijs te halen en heeft inmiddels een vaste
op het podium naast het zingen, voor mij is dat de ideale combinatie.”
aanstelling bij een transporteur. Om dit verder te verkennen hebben we de deelnemers de vraag voorgelegd of en zo ja, hoe ze zich door Talent voor
“Bij MusicGenerations kan ik van alles delen en leren. Ik heb mijn kennis
Gastvrijheid gestimuleerd voelden. Een aantal mogelijke manieren werd
van theater met de anderen gedeeld, overlegd met de regisseur en
als stellingen in de vragenlijst gepresenteerd en figuur 3 geeft de mate
geoefend met de acteurs in Vreemde Gasten. Ik ben als workshopleider
weer waarin deelnemers het met de stellingen eens of oneens zijn.
meegegaan naar de Gazastrook, dat heeft indruk op me gemaakt. In Nederland heb ik geholpen met het scouten van vluchtelingen in de AZCs. Ik voel me bevoorrecht dat ik er voor hen mocht zijn. Ik zag leegte in hun ogen, totdat ze begonnen te zingen. Oranje was negatief in het nieuws, mensen doen moeilijk over vluchtelingen, maar als je dan 1 op 1 met mensen praat dan denk je wat is eigenlijk het probleem? Menig zanger staat op grote podia of festivals, maar maakt niet zo’n mooie ervaringen mee als wij bij MusicGenerations.”
Interview 24
25
"HEEFT DEELNAME AAN TALENT VOOR GASTVRIJHEID JOU OP EEN OF MEER VAN DE ONDERSTAANDE MANIEREN GESTIMULEERD?"
In figuur 3 valt meteen op dat deelnemers zich inderdaad gestimuleerd voelen. De antwoordcategorieën ‘nee’ en ‘ja een beetje’ zijn nauwelijks aangekruist. Verder valt op dat het project deelnemers met name de kans heeft gegeven om zichzelf te zijn, 45 procent van de deelnemers gaf hierop het antwoord ‘ja, veel’ en 25 procent ‘ja, behoorlijk’. Bovendien is
100%
persoonlijke ontwikkeling vanuit de visie van deelnemers redelijk gestimuleerd. Ongeveer 50 procent van de deelnemers zegt in sterke mate nieuwe dingen te hebben geleerd en 40 procent zegt in sterke mate zijn/ haar muzikale talenten te hebben ontwikkeld. In mindere mate hebben
80%
deelnemers ook een positievere kijk op het leven gekregen door Talent voor Gastvrijheid, ongeveer 35 procent van de deelnemers antwoordde hierop met ‘Ja, behoorlijk’ en ongeveer 30 procent met ‘Ja, redelijk’.
60%
1.4 ONTMOETING EN CONTACTEN OPDOEN
40%
Uit figuur 3 blijkt bovendien dat de deelnemers het ook in sterke mate eens zijn met de stelling dat ze hun talenten hebben ingezet om anderen te ontmoeten (60% van de deelnemers antwoordde met ‘Ja, behoorlijk’ of ‘Ja, veel’). Ontmoeting tussen mensen van uiteenlopende achtergronden staat
20%
bij MusicGenerations aan de basis van al het werk. We hebben de deelnemers vervolgens gevraagd dit contact te duiden, de intensiteit ervan aan te geven en de betekenis die dit contact voor hen heeft toe te lichten. Uit figuur 4 komt naar voren dat het grootste deel van de deelnemers mensen hebben ontmoet die zij anders niet ontmoet zouden hebben.
Nie uw ed ing en gel eer N= d 35
Me zel f zi j N= n 33
Ta and lenten ere ing n te eze ont t om mo ete n Pos itie ver ek ijk op het lev e N= n 33 Mu zika le t ale nte no ntw ikke N= ld 33
10%
Slechts twee deelnemers stelden dat zij geen mensen hadden ontmoet die zij anders niet ontmoet zouden hebben. De rest heeft voornamelijk mensen ontmoet uit andere culturen, landen of andere plaatsen in Nederland. Het portret van Astrid, in de introductie, laat zien dat MusicGenerations mensen aantrekt die nieuwsgierig zijn naar diversiteit
In sterke mate betekent dat meer dan 40% van de deelnemers op die stelling ‘Ja, behoorlijk’ of ‘Ja, veel’ scoorden.
1.
Figuur 3: % van N per stelling 26
27
“HEB JE MENSEN LEREN KENNEN DIE JE ANDERS NIET ZOU HEBBEN ONTMOET DOOR TALENT VOOR GASTVRIJHEID?”
en er zelf op afkomen, evenals mensen voor wie kennismaking met andere culturen een primeur is — zoals voor haar vriendinnen. Het is niet verbazingwekkend dat de deelnemers daarmee, hoewel in mindere mate, ook aangeven mensen met andere muzikale stijlen of tradities te hebben ontmoet. Verschillende culturen brengen immers ook een
25%
verscheidenheid aan muzikale stijlen en tradities met zich mee en deze vinden hun plek bij MusicGenerations. Op de vraag of deelnemers medewerkers van andere organisaties of
20%
instanties hebben leren kennen door hun deelname aan Talent voor Gastvrijheid, antwoordt driekwart dat dit inderdaad het geval is (niet weergegeven in een tabel). Het gaat dan met name om medewerkers van vluchtelingenorganisaties (30%) en andere culturele organisaties
15%
(28%). Dit laat zien dat deelnemers hun netwerken op meerdere manieren verbreden en diversifiëren. Deze ervaring, waarin deelnemers nieuwe mensen uit andere leefomge-
10%
vingen ontmoeten en hun netwerk verbreden, kan een verscheidenheid aan betekenissen hebben. Veel van de stellingen over de manieren waarop ze door deelname aan Talent voor Gastvrijheid kunnen worden gestimuleerd, waarbij deelnemers aangeven in sterke mate gestimu-
5%
leerd te zijn, hebben inderdaad betrekking op de interactie met mensen die anders zijn dan zij. Dit is een eerste manier waarop de opgedane contacten betekenis hebben. Dit laat figuur 6 zien.
e Ne
Ja,
me
nse lev n me ens t stij ande len re Ja, dan me ik nse nv an a gen ndere e rati Ja, es me nse nm et ban ande re en dan Ja, ik me nse n die mu z a trad ikale ndere itie stijle sb eoe n of fen Ja, en me n pla sen ats en uit an in N d ede ere rlan Ja, d me cul nsen ture uit n e and n/o e f la re nde n
0%
Figuur 4: N=37 | % van 135 gegeven antwoorden 28
29
"HEEFT DEELNAME AAN TALENT VOOR GASTVRIJHEID JOU OP EEN OF MEER VAN DE ONDERSTAANDE MANIEREN GESTIMULEERD?"
Zo heeft ongeveer 65 procent van de deelnemers in sterke mate geleerd over mensen die anders zijn dan zij en begrijpt 55 procent van de deelnemers mensen die anders zijn nu beter. Ook zegt 70 procent van de deelnemers in sterke mate te hebben geleerd om samen te werken met mensen die anders zijn dan zij. Dit schetst een beeld van een verbeterd
100%
onderzoek opgenomen. Uit het vorige onderzoek naar MusicGenerations, Ja, veel
Ja redelijk
80%
Ja behoorlijk
wederzijds begrip. Letterlijke vragen over beeldvorming zijn niet in dit onder de deelnemers aan Talent voor Vrijheid, bleek dat ongeveer de helft van de 39 deelnemers, die toen een vragenlijst invulden, van mening
60%
Ja, een beetje
nee
was dat zij na deelname positiever keken naar mensen van een andere generatie of culturele achtergrond, ook buiten het programma, in hun dagelijks leven.2 Een zeer ‘quick and dirty’ publieksonderzoek na Talent voor Vrijheid-concerten toonde dat het publiek de positieve boodschap over diversiteit en het belang van vrijheid haarfijn oppakte.3 In hoeverre er sprake was van blijvende verandering in de beeldvormig konden we ook toen niet onderzoeken.
40%
20%
Gel eer do v die er me and nse ers n zi N= jn 34
die Ik be and grij ers p m zijn ens nu en bet e N= r 34
Ned er ver lands bet er N= d 30
Sam enw erk en m die et me and nse ers n zi N= jn 34
10%
Figuur 6: % van N in stelling 30
31
Yaman, een twintiger uit Syrië, woont in Rotterdam, zingt al jaren waarvan zo’n anderhalf jaar bij MusicGenerations. “Dit heeft mij geleerd hoe ik met andere culturen om kan gaan en hoe ik met mensen uit andere culturen kan praten.”
Voor de deelnemers van dichtbij was de stelling over het verbeteren van de Nederlandse taal niet relevant, hierbij hadden we vooral de deelnemers van ver weg in gedachten. De hypothese was dat hun ontmoeting en samenwerking met Nederlandstaligen een impuls aan hun Nederlandse taalvaardigheid zou geven. Dit blijkt ook het geval, zoals Haydar in het portret hierboven al aangaf. Van het totaal aantal
“Ik wilde graag weer zingen, iets met muziek doen. Daarom ben ik toen ik in Rotterdam kwam te wonen, bij Vluchtelingenwerk mijn opties nagegaan. MusicGenerations was een van de mogelijkheden. Meteen werd ik verwelkomd en geaccepteerd. In het begin was het nog een beetje wennen, maar na een tijdje is dat gevoel veranderd. Ik voel dat ik gewoon normaal kan zingen, als met je familie.”
deelnemers geeft 40 procent aan het Nederlands ‘redelijk’ tot ‘veel’ te hebben verbeterd. Dit percentage komt overeen met de verhouding van 60 procent talenten van dichtbij en 40 procent talenten van ver weg. Om de betekenis van het diverse netwerk verder te duiden, hebben we de deelnemers gevraagd begrippen toe te kennen aan hun ervaring met het netwerk dat ze via Talent voor Gastvrijheid hebben opgedaan.
“MusicGenerations was vooral heel interessant voor mij door de contacten die ik heb opgedaan. Ik heb mensen uit verschillende landen en uit mijn eigen land ontmoet. Dit heeft mij geleerd hoe ik met andere culturen om kan gaan en hoe ik met mensen uit andere culturen kan praten. Het gesprek over verschillen tussen mensen en culturen kon bij MusicGenerations gevoerd worden. Er heerst een open sfeer waarin geen enkele vraag gek was en waar iedereen open staat voor elkaars verhalen.”
2 Trienekens, S. & C. Groot (2016) Age Included. On music, generations, diversity and freedom. Amsterdam: SWP, p.39. 3 idem, p.40
Interview 32
33
"JE HEBT DOOR TALENT VOOR GASTVRIJHEID JE NETWERK VERBREED. WAT BETEKENT DEZE ERVARING VOOR JOU?"
Figuur 7 toont dat deelnemers de betekenis met name duiden met ‘respect’, ‘zelfvertrouwen’ en ‘begrip’. Bovendien worden ‘vertrouwen’ en ‘solidariteit’ als belangrijke betekenissen aangegeven, zij het in mindere mate. Ondanks de diversiteit aan mensen in het netwerk, hebben er nauwelijks deelnemers conflict of ongemak ervaren.
25%
Tenslotte hebben we de deelnemers de opgedane contacten op een meer instrumentele wijze laten duiden. Dit laat figuur 8 zien. 20%
15%
10%
5%
sie cus Dis
ijn We lz
rip Beg
it rite ida
rtro fve Zel
Sol
uw en
t pec Res
ak gem On
t flic Con
Ver trou we n
Coh
esi
e
0%
Figuur 7: N=36| % van 113 gegeven antwoorden 34
35
"WAT HEBBEN DE NIEUWE CONTACTEN JOU OPGELEVERD?"
Opvallend is dat met name het persoonlijk contact erg hoog scoort. De categorieën ‘nieuwe vriendschappen’ en ‘een ‘alternatieve’ familie’ bevatten samen bijna 50 procent van de gegeven antwoorden. Ook blijkt dat een redelijk groot aantal deelnemers mensen heeft gevonden om samen muziek mee te maken: 25 procent van de gegeven antwoorden
35%
bevinden zich in deze categorie. Minder hoog scoren de instrumentele elementen als het begin van een creatieve carrière of het vinden van werk. Dit behoort ook niet tot de doelen die MusicGenerations met Talent
30%
voor Gastvrijheid stelt. Figuur 8 toont bovenal dat Talent voor Gastvrijheid een middel voor ‘sociale integratie’ is. Slechts 2 deelnemers geven aan dat de contacten hen niets speciaals hebben opgeleverd.
25%
Bij het punt van een ‘alternatieve familie’, ofwel: een groep mensen die 20%
vertrouwd voelen als familie naast je biologische familie, moeten we iets uitgebreider stilstaan omdat ook uit alle portretten het sterke familiegevoel spreekt wat MusicGenerations onder de deelnemers opwekt. Dat is
15%
belangrijk voor de deelnemers van ver weg, zoals onderstaand portret van Ramy laat zien. Maar opvallend genoeg kennen de deelnemers van dichtbij even sterk betekenis toe aan dit familiegevoel.
10%
5%
N nds ieuw cha e ppe n vrie
Beg in rea van tiev e e c en c arr ière
atie ve fam ” ilie “al
tern
We rk Een
Nie
ts s
pec
iaa ls Me n s mu e zie n om km ee same te m n ake n Ste rke r ge thu v ish oel v a ore n in n NL Toe gan g to t ni e net uwe we rke n
0%
Figuur 8: N= 37 | % van 80 gegeven antwoorden 36
37
1.5 MUSICGENERATIONS-COMMUNITY: WISSELWERKING TUSSEN HET CULTURELE EN SOCIALE
Ramy, geboren in Syrië, woont in Almere, maakte al muziek in Syrië, in Turkije waar hij 2 jaar werkte en in verschillende AZCs voordat hij bij MusicGenerations terechtkwam. “De mensen van MusicGenerations werden mijn nieuwe familie! Ik heb mijn eigen familie al 4 jaar niet gezien.”
Onderstaand portret laat zien waarom het sociale contact zo hecht is en
“Ik maak muziek, oriëntaalse muziek, volksmuziek, ik zing, speel ud, darbuka en percussie. Ik heb in Syrië ook acteerwerk gedaan. In Hoogeveen heb ik meegedaan aan Thuis in Hoogeveen, een theaterstuk met vluchtelin-
een familiegevoel oproept: het is de wisselwerking tussen artistieke en het sociale. Als je een persoon muzikaal waardeert, dan vergemakkelijkt dat ook het sociale contact.
gen van Loods13. Daarna belde er iemand van Kunst en Cultuur Drenthe of Galil en ik mee wilden doen aan MusicGenerations. De eerste keer was in Assen, daar heb ik de mensen van MusicGenerations ontmoet — zij werden mijn nieuwe familie! Ik heb mijn eigen familie al 4 jaar niet gezien. Ze zitten nog in Aleppo en ik heb te horen gekregen dat ze niet naar Nederland mogen komen.” “Ik heb mezelf een nieuw doel gesteld: het leren kennen en begrijpen van een nieuwe cultuur. Ik wil nieuwe muziekstijlen oppakken en een nieuw instrument leren [gitaar]. Voor ik bij MusicGenerations kwam vond ik het soms lastig: waar moet je beginnen, hoe maak je contact met mensen in Nederland? MusicGenerations heeft het makkelijker gemaakt. Ik vond er mijn nieuwe familie, andere muzikale talenten en op sociaal vlak, zoveel positieve vibes. MusicGenerations geeft je mogelijkheden en zichtbaarheid, daardoor ontmoet je mensen en zien mensen in het publiek je en die vragen je soms weer voor andere optredens. Hoewel het niet de rol van MusicGenerations is om ons aan een carrière te helpen, is dat wel tof. Ook zou ik het leuk vinden om deel van de toekomst van de organisatie [MusicGenerations] te zijn.”
Interview 38
39
Lisa was een jaar of 15 toen ze met MusicGenerations begon, inmiddels zit ze op het conservatorium in Utrecht “Klasgenootjes vonden mij maar een rare vogel als ik zei dat ik met ouderen zong, maar ik heb het altijd leuk gevonden.”
over vluchtelingen van de leden uit de kerngroep die meegaan naar de AZCs. Maar die groepen, de vluchtelingen, de lokale zangers en wij, moeten wel eerst een eenheid vormen voordat ze samen het podium op gaan. Dat krijgt MusicGenerations heel goed voor elkaar!” “We zijn een grote familie. Iedereen heeft zijn eigen rol in de familie. Nu
“Met 14 jaar deed ik mee aan Kunstbende, daarna ben ik doorgestroomd
we geen workshops en repetities hebben, mis ik ze ook echt.”
naar MusicGenerations. Daar kwam ik vanuit het witte Amsterdam-Zuid waar ik woonde in een grote gemengde familie terecht. Vanaf het begin doe ik een duet met Astrid, die nu over de tachtig is. Klasgenootjes vonden mij maar een rare vogel als ik zei dat ik met ouderen zong, maar ik heb het altijd leuk gevonden. Daarvoor trad ik veel alleen op, zat alleen achter mijn piano. Bij MusicGenerations heb ik samenwerken en samen zingen geleerd.” “MusicGenerations toont de kracht van muziek. Je ziet dat als je wederzijds klikt op muzikaal vlak, dan klikt het ook op sociaal vlak, dan blijft je ook na de repetities nog even met elkaar kletsen. Ik heb ook mensen zien groeien, ook op persoonlijk vlak, bijvoorbeeld dat ze meer zichzelf durfde te zijn. Ik zou willen dat er nog meer stilgestaan zou worden bij wie je bent. Bijvoorbeeld als mensen later instromen in de groep, dat ieder zijn verhaal kan delen. Want dat doe je bij de ontmoeting aan het begin, maar later in het project niet meer je soms weet je niet wat je wel en niet kunt vragen.” “Veel mensen vertrouwen alleen op wat ze op het nieuws zien. Maar als je er midden in zit en zelf contact hebt met de mensen om wie het gaat, dan snap je dat zij ook niet voor hun lol zijn gevlucht en dat zij hier ook een plek verdienen. In Oranje hebben we meegemaakt dat de combinatie van muziek, mensen die lol hadden, kinderen die speelden, positief werkte onder het publiek. Het trok mensen over de streep. De lokale zangers [uit de omgeving van de AZCs] zijn open, die verschillen niet van standpunt
Interview 40
41
HEB JE NOG STEEDS CONTACT MET MENSEN DIE JE DOOR TALENT VOOR GASTVRIJHEID HEBT LEREN KENNEN?
Om na te gaan of de binnen MusicGenerations opgedane contact, ook daarbuiten beklijven, hebben we de deelnemers gevraagd naar de intensiteit van de opgedane contacten. Hoewel niet gesteld kan worden dat het merendeel van de deelnemers vaste of dagelijkse contacten heeft met de mensen die ze hebben leren kennen bij Talent voor Gastvrijheid, blijven ze weldegelijk in elkaars vaarwater. Zo is in figuur 5 te zien dat 38
40%
procent van de deelnemers een paar keer per jaar contact heeft met andere (oud-)deelnemers, voor een even groot percentage is dat contact één of twee keer per maand. Voor bijna een vijfde van de deelnemers
35%
geldt dat ze intensieve contacten aangegaan zijn: ze zeggen ongeveer één of twee keer per week, of zelfs bijna elke dag contact te hebben met
30%
een andere (oud-) deelnemer. Of dit om langlopende intensieve contacten zal gaan, moet de tijd uitwijzen. Slechts twee deelnemers (5%) zeggen geen contact meer te hebben gehad met andere deelnemers
25%
na afloop van het project. 20%
15%
10%
5%
e, n o con oit m e tac t ge er had
Ne
had w pro el ko r jec t no t na h e gc ont t act e, i k
er p r ke paa een Ja,
Ne
er j
we ek f2 1o
1o Ja,
Ja,
f2
kee r
kee r
per
per
we ek
ag der ed a ie bijn Ja,
aar
0%
Figuur 5: N=37 42
43
Rond de kerngroep is er een grote groep mensen betrokken, bestaande uit deelnemers uit eerdere MusicGenerations-programma’s die in latere programma’s mogelijk weer actief worden. Dat is een van de voordelen die continuïteit biedt. Zoals veel andere participatieve kunstprojecten blinkt MusicGenerations uit in ‘gediscontinueerde continuïteit”. Dat betekent dat het team telkens opnieuw een programma kan aanbieden, zonder dat de organisatie hiervoor altijd een structurele financiële basis heeft. Op een periode met een vierjarige-subsidie van een gemeente of fonds, kan een periode volgen waarin er op basis van projectsubsidies wordt gewerkt. Dit is positief voor een continue aanwas en toenemende diversiteit aan deelnemers, die inmiddels alle hoeken van het land bestrijken. Maar dat het programma op verschillende plekken in het land plaatsvindt kan voor sommige deelnemers juist een nadeel zijn: de afstanden en het reizen worden hen teveel en ze raken op de achtergrond. Mensen uit de grote groep (oud-)deelnemers en de mensen die bij het lopende programma betrokken zijn zullen elkaar dan — in elk geval tijdelijk — minder zien. Er vallen ook mensen af. Omdat ze werk vinden en minder tijd hebben of omdat ze naar elders verhuizen. Ook vluchtelingen met te grote psychische uitdagingen haken af, al houdt MusicGenerations ook met hen regelmatig contact. Zoals ook een van de geïnterviewde talenten opmerkt, is dit misschien een natuurlijk verloop binnen een programma maar er bestaat tegelijkertijd behoefte aan continuïteit in de sociale dynamiek, behoefte om enkele keren per jaar met de ‘hele familie’ bij elkaar te komen. Ook binnen projectsubsidies zou steun gevraagd/ gegeven kunnen worden voor het levendig houden van de bredere netwerk, de ‘MusicGenerations-community’. Die bestaat uiteraard op social media, maar die verlangt ook fysieke ontmoetingsmomenten.
1.6 DE BETEKENIS VAN TALENT VOOR GASTVRIJHEID VOOR DE DEELNEMERS SAMENGEVAT Hieronder volgt een schematische samenvatting van de bevindingen die hier zijn gepresenteerd op basis van de vragenlijst en de diepte-interviews met de talenten van dichtbij en ver weg. De door de deelnemers toegekende betekenissen, waarden of opbrengsten vertonen een grote mate van overlap met de door MusicGenerations met Talent voor Gastvrijheid gestelde doelen. De gecombineerde artistiek/culturele en sociale betekenis › De betekenis van MusicGenerations voor de deelnemers kan worden samengevat als: zingen, joy, samenzijn. Het plezier, de groep, de gezelligheid in combinatie met mensen ontmoeten en cultuur is wat MusicGenerations voor de deelnemers betekenisvol maakt. Artistieke betekenis › Talentontwikkeling — de deelnemers geven aan hun muzikale talenten te hebben ontwikkeld, sommigen hebben ook hun talent als bijv. workshopleider ontwikkeld. › Mensen van dichtbij hebben geleerd over de muziek van mensen van ver weg en vice versa. › Deelnemers zijn ook los van MusicGenerations bezig met zang, muziek, rap of beatbox. Ook buiten MusicGenerations komen de jonge talenten bij elkaar om te jammen, muziek te maken of nieuwe nummer te schrijven. › Er hebben verschillende optredens plaatsgevonden en er cross-overs ontstaan. › Deelnemers hebben andere muzikale tradities leren kennen.
44
45
Ontmoeting
Positieve beeldvorming
› Als je iemand artistiek waardeert dan verbetert ook de kwaliteit van de
› Verbeterd wederzijds begrip onder de deelnemers. › Tot zekere hoogte zijn lokale bezoekers geprikkeld in hun beeldvorming.
sociale aandacht. › Zo ontstaat er heel makkelijk contact. Voor de talenten van dichtbij heeft dit geholpen om contact te maken met Nederlanders (dat wordt
Onbeoogde betekenissen
in eerste instantie als moeilijk ervaren).
› Sociale integratie — het wederzijdse familiegevoel wordt gewaardeerd
› Het resultaat is ontmoeting tussen mensen van allerlei leeftijden, culturen en leefstijlen. Tussen mensen die al lang in Nederland wonen, wiens
door talenten van ver weg én van dichtbij. › Persoonlijke stimulans — deelnemers ervaren bij MusicGenerations ruimte
ouders ooit naar Nederland migreerden, en zij die recentelijk naar
om zichzelf te zijn en voelen zich gestimuleerd om nieuwe dingen te leren
Nederland kwamen. Tussen mensen die nog weinig ervaring hebben
die zowel binnen als buiten de context van MusicGenerations inzetbaar zijn. Ze hebben hun talenten ingezet om anderen te ontmoeten.
met zang en zij die (semi)-professioneel zijn.
› Impuls aan Nederlandse taalvaardigheid onder talenten van ver weg. › Maatschappelijk boodschap — deelnemers hechten belang van het
Netwerk › Er vindt een verbreding (diversifiëring) plaats in de netwerken van de
uitdragen van een alternatieve (positieve) boodschap over diversiteit en de opvang van vluchtelingen en zien in Talent voor Gastvrijheid hier
mensen van ver en van dichtbij. › Het netwerk biedt de deelnemers respect, (zelf)vertrouwen, begrip en
een middel voor.
solidariteit. › De nieuwe netwerken leveren naast muzikale relaties ook nieuwe vriendschappen op, die ook buiten MusicGenerations-activiteiten om bestaan. › Binnen het netwerk is er een open gesprek over verschil en over wat deelnemers hebben meegemaakt. MusicGenerations-community › Er is gastvrijheid geboden aan mensen van ver en de Nederlandse talenten genieten de gastvrijheid en hartelijkheid van de vluchtelingen › Er ontstaat een sterk familiegevoel onder alle deelnemers, niet alleen onder vluchtelingen. De bijdrage aan het familiegevoel is sterker dan aan het thuisgevoel. › Nadeel ervaren door de deelnemers: de grote groep talenten om de kerngroep blijft bestaan, maar er is discontinuïteit in het contact.
46
47
In het onderzoek zijn ook enkele samenwerkingspartners van MusicGenerations meegenomen. Ten eerste de provinciale Stichting Kunst & Cultuur (K&C), actief in Drenthe en Groningen, die vanaf de start in Oranje partner was. Met K&C is de première van Vreemde Gasten, de voorstelling van Talent voor Gastvrijheid, geëvalueerd en vond er een interviewgesprek met de directie plaats. Ook twee van de samenwerkende COA’s (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) hebben tijd gemaakt voor een gesprek. Het gaat om de Coördinator Activering van COA Weert
M
2.
US DE I B DE CG ETE SA EN KE M ERA NIS PA ENW TIO VA RT ER N N NE K S V RS ING OO S- R
(Noord-Brabant) en de locatiemanager van COA Balk (Friesland). Zij zijn de vraag voorgelegd of en zo ja, welke betekenis de samenwerking met MusicGenerations rondom Talent voor Gastvrijheid voor hun organisatie heeft gehad. Daarnaast zijn er voorwaarden en schuurpunten in de uitvoering van programma’s als Talent voor Gastvrijheid besproken. De voorwaarden zijn verwerkt in de methodiekbeschrijving in “Ontmoet MusicGenerations & Talent voor Gastvrijheid”. De schuurpunten rondom participatieve kunstpraktijken van MusicGenerations en andere culturele organisaties, schrijven we momenteel verder uit in een publicatie die later dit jaar verschijnt.
2.1 EEN “INSTAP-KLAAR” PROGRAMMA De samenwerking met het MusicGenerations-team wordt gewaardeerd door de partners, ook al is die onderhevig aan de weerbarstigheid van de praktijk (denk aan krimp in het aantal COA-medewerkers als gevolg van de komst van een kleiner aantal vluchtelingen). Wat de partners als waardevol zien is dat het programma ‘instap-klaar’ is, maar desalniettemin op de specifieke context aangepast kan worden en lokale masters of workshopleiders en talenten betrekt. Ook wordt de werkwijze gewaardeerd vanwege de kwaliteit van het programma en de organisatorische professionaliteit. MusicGenerations weet wat op een AZC kan en wat ze van de COA-medewerkers kan vragen en weet veel partijen te enthousiasmeren om betrokken te raken.
49
2.2 BEWUSTWORDING OVER INCLUSIVITEIT
COA Balk “MusicGenerations heeft de hearts and minds van de omgeving en van de COA-medewerkers gewonnen!”
De partners en partijen die MusicGenerations bij haar deelprogramma’s betrekt maken kennis met de werkwijze van de stichting en dit resulteert
Locatieleider COA Balk: “Het is een bijzonder leuke, zinvolle bijeenkomst
in sommige gevallen in een diepere notie van het belang om inclusief te
geweest. De meerwaarde is er voor de mensen in het AZC, maar ook
werken en begrip van hoe je dat in de praktijk zoal kan doen.
voor de inwoners van het dorp die de presentatie in de kerk bezochten. Via de overlegcommissie met mensen en verenigingen uit het dorp, waaronder sportverenigingen en de winkeliersvereniging, en van de PKN (Protestantse Kerk Nederland) heb ik daarover positieve geluiden terug gehoord. Ik ben van mening dat er sprake is van toegenomen bekendheid en wederzijds begrip tussen bewoners uit het AZC en uit het dorp. Het is belangrijk om de hearts and minds van de omgeving te winnen.” “Het COA realiseert zich dat ze niet alles alleen kan en staat steeds meer open voor samenwerking met andere partijen, maar dat levert niet altijd positieve ervaringen op. Over de kwaliteit van de MusicGenerationsactiviteiten ben ik zeer te spreken. Die is hoog. In tegenstelling tot veel ‘goed bedoelde initiatieven’, zijn de activiteiten van MusicGenerations rondom Vreemde Gasten professioneel georganiseerd, goed doordacht en het MusicGenerations-team heeft er weet van wat ze van een AZC kan vragen — namelijk niet te veel, want COA-medewerkers hebben maar beperkt tijd beschikbaar voor aanvullende activiteiten. MusicGenerations heeft ook de hearts and minds van de COA-medewerkers gewonnen!”
Interview 50
51
Stichting Kunst & Cultuur
goed bereik had en ook de eigen medewerkers er trots op zijn. Maar laat ook duidelijk zijn: we zijn nog niet klaar! Projectmatig werken heeft een
“Bewustwording heeft de samenwerking met MusicGenerations ons gebracht. Maar we zijn nog lang niet klaar met werken aan
functie, maar er zijn telkens nieuwe ‘witte vlekken’ waar nog te weinig instellingen iets aan doen. Zo zoeken de vluchtelingen, die als statushou-
inclusiviteit in de provincie!”
der in Drenthe zijn gaan wonen, aansluiting. Zij worden niet meer bereikt
De directie van Kunst & Cultuur geeft de verschillende positieve bijdragen
andere ontstaan zwarte scholen. Daar liggen nog taken op het vlak van
door het AZC-aanbod. Op sommige plekken gaat het goed, maar op
van de samenwerking met MusicGenerations aan:
inclusiviteit”.
“Je denkt als instelling inclusief te zijn, maar dat ben je helemaal niet. Dat is ons en andere instellingen in de provincie zoals Herinneringscentrum Westerbork, bewust geworden door de gesprekken met MusicGenerations en het ontdekken van hun werkwijze. Ik realiseer me dat het idioom wat wij als instelling spreken, niet alle doelgroepen zal aanspreken. Bij het vervullen van onze vacatures kijk ik beter naar hoe ik een cultureel divers team kan realiseren. “Het MusicGenerations-team is een ster in verbinden. Het feel good verhaal van de concerten en voorstellingen, evenals het enthousiasme, werkten aanstekelijk en zorgen ervoor dat iedereen, van scholen, wijkorganisaties tot culturele instellingen, betrokken raakte en het thema inclusiviteit oppakte. Maar ook nu nog zie je de positieve uitwerking, zo is er voor deze doelgroep nu meer regulier aanbod van culturele instellingen in de provincie. Zo hoort het ook. K&C heeft een aanjaagfunctie, we hebben met MusicGenerations een impuls gegeven en nu wordt het opgepakt door het veld. “K&C is gaan begrijpen dat culturele diversiteit een werkwoord is, daar moeten we met elkaar aan werken. De bewustwording kon ontstaan omdat we via MusicGenerations in contact zijn gekomen met een groep enthousiaste Drentenaren en omdat het project een succes was en een
Interview 52
53
2.3 DE VERBINDING BINNEN-BUITEN
2.4 IMPULS AAN CULTURELE ACTIVITEIT IN OPVANGCENTRA
Op het moment dat mensen als statushouder het AZC verlaten en hun intrek nemen in een gemeente moeten er verbindingen worden gestimu-
In het AZC in Balk was er al culturele activiteit, maar in principe moet de
leerd, zoals het bovenstaande kader toont, voor COA is het vraagstuk
opvang sober zijn en daar hoort geen cultuuraanbod bij. De middelen
specifiek het smeden van verbinding tussen mensen in het AZC en uit de
die per bewoner van een COA-locatie per jaar voor cultuur beschikbaar
omgeving daarvan. Vroeger werden de AZC’s ver weg gestopt, nu is er
zijn, zijn dan ook minimaal. Niet alleen vormt Talent voor Gastvrijheid zelf
de beweging naar de deur openzetten en de verbinding te zoeken met
cultureel aanbod, ook legt het op plekken met weinig cultureel aanbod
de directe omgeving. COA wil bovendien toe naar “bruisende locaties”.
de interesse voor cultuur onder bewoners bloot en opent zo mogelijk
In die visie moeten het AZC een eigen wijkgevoel krijgen, met ruimte voor
deuren naar meer culturele activiteit.
initiatieven, maar dus ook met goede interactie tussen de mensen “binnen” en “buiten” het centrum. Daar levert MusicGenerations met Talent voor Gastvrijheid een bijdrage aan. Inclusie en bewoners voor langere duur engageren in een muzikaal ontwikkelingstraject — daarin zit de meerwaarde van MusicGenerations zeggen de COA-partners. Hierbij gaat het om ontmoeting tussen mensen, maar ook om cross-overs in muziek en verhalen. De coördinator van COA Weert over cross-overs: “Dat is muzikaal een fantastische ervaring”. In Balk volgde Talent voor Gastvrijheid op een ander cultureel initiatief. Dat werd door COA Balk als positief ervaren. Niet alleen was er op manier blijvende culturele activiteit, maar de continuïteit gaf ook de gelegenheid tot een verdere verdieping van de relaties tussen binnen en buiten.
54
55
2.5 IMPULS AAN CULTURELE ACTIVITEIT IN OPVANGCENTRA
COA Weert “MusicGenerations als proeftuin” De coördinator activering van COA Weert zegt: “Kunst en cultuur is een geweldig middel. Niet iedereen houdt van sport en tuinieren, maar deze mensen komen wel voor kunst en cultuur hun bed uit. Zoveel mensen, zoveel wensen.
De coördinator van COA Weert wijst op nog één, in zijn mening, belangrijke bijdrage van MusicGenerations: de mogelijkheid om met je passie bezig te zijn en samen plezier te beleven. Die zijn zeker ook belangrijk in het proces van participatie, zoals hij dat schetst: “Lokale afdelingen van
“Ook al was de samenwerking met MusicGenerations relatief kort, als impuls heeft het goed gewerkt: het heeft laten zien dat cultuur leeft onder de bewoners. Ik kan nu makkelijker mijn meerderen overtuigen dat COA Weert iets met culturele programma’s moet doen. Talent voor Gastvrijheid heeft laten zien hoeveel muzikaal geïnteresseerde bewoners er zijn: zo’n 16 volwassenen, die mee durven doen en ook naar buiten kunnen. Daar kan een programma voor opgezet worden, zeker als eenzelfde aantal mensen uit de omgeving wordt betrokken.
COA willen bewoners initiatieven laten ontplooien en bieden allerlei mogelijkheden tot vrijwilligerswerk aan. Hoe leuk is het dan om iets te doen waar je plezier aan beleeft, zoals muziek maken, en waarmee je tegelijkertijd je netwerken verbreedt of via ondernemerschap (al is het maar een lucratieve hobby) je integratie bevordert?” Daarnaast, zegt hij, dwingt de Participatiewet statushouders soms tegen lage vergoeding of als vrijwilliger in gemeentebanen. Hierover merkt de coördinator op: “Die gemeentebanen, zoals bij de plantsoenendienst, komen zelden met iemands passie overeen, zeker niet als je in je thuisland hoogopgeleid
“Ik heb ook inzicht gekregen in de bewoners als publiek: hoeveel komen er kijken? Komen de ouders uit andere culturen ook naar hun kinderen kijken? En ik heb opnieuw gezien hoe belangrijk intern ambassadeurschap
was en je hier je diploma’s niet kunt verzilveren. Als je dan muziek als hobby kunt hebben, helpt dat de rest dragelijker maken. Dan heb je iets nodig waar je passie tot leven kan komen”.
is. Wat het COA of de gemeente organiseert heeft geen “sexappeal”. Als een bewoner zelf wat organiseert dan zit de zaal vol. Omdat er nu ook enkele bewoners op het podium meededen, zat de zaal tegen het einde van het concert redelijk goed vol.”
Interview 56
57
COLOFON Tekst Sandra Trienekens, Onderzoeksbureau Urban Paradoxes Ontwerp cover & binnenwerk www.studiokattekwaad.nl Foto’s Hilde Speet
© 2018 Urban Paradoxes, Amsterdam.