MP 1995 Jilid 5 Bil. 1 by mutiarapustakapdm

JILID 5

BIL. 1

NOVEMBER 1995

ISBN: 0128-1461

DBP ... PENERIMA ANUGERAH PIKOM - COMPUTIMES "IT ORGANISATION OF THE YEAR" Oleh Raja Masittah Raja Ariffin

erkat usaha gigih dan kerjasama yang ditunjukkan oleh warga Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP), akhirnya kita berjaya terpilih sebagai penetima Anugerah IT 1995. DBP, antara organisasi yang terpilih menerima Anugerah IT Pikom - Computimes -1995 bagi kategori "IT Organisation of the Year". Upacara penyampaian anugerah ini telah . diadakan pada Majlis Tahunan Ke-7 Persatuan Industri Komputer Malaysia (PIKOM) dengan kerjasama Computimes pada 24 September 1995 di Hotel Shangri-La, Kuala Lumpur. Yang Berbahagia Tuan Haji A. Aziz bin Deraman, Ketua Pengarah DBP telah menerima anugerah tersebut dari Menteri Tenaga, Telekom dan Pos, Datuk Leo Moggie. Malam bersejarah ini amat bererti kepada DBP sebagai sebuah organisasi yang mampu bersaing dengan organisasiorganisasi besar yang lain dalam arus perkembangan teknologi maklumat canggih masa kini. DBP telah berjaya mengatasi Kementerian Perdagangan Dalam Negeri dan Industri Malaysia serta MajIis Bandaraya Ipoh dalam kategori ini. Sebagai sebuah organisasi yang bertanggungjawab terhadap perkembangan, pemantapan. dan pemasyarakatan bahasa, sastera. dan budaya Melayu, dengan penuh keyakinan DBP berjaya memperlihatkan kemampuannya dalam bidang pengkomputeran. DBP telah berjaya meyakinkan para penilai tentang samb. ke him. 3

KANDUNGAN DBP ... Penerima Anugerah PIKOM-COMPUTIMES "IT Organisation of The Year" Oleh: Raja Masittah Raja Ariffin Pusat Dokumentasi Melayu: Perkhidmatan dan Penyebaran Maklumat Elektronik Oleh: Kamariah Abu Samah Buku Cenderamata: Koleksi Sumber Maklumat Bahasa dan Sastera Kebangsaan yang Terpinggir? Oleh: Hadijah Sani Ahf1U1d & ehe Ros Rahim

DARIPADA EDITOR

Kegiatan ~(

engan kemajuan dan kecanggihan sistem komunikasi hari ini, terasa dunia menjadi keci!. Kini, manusia mampu berkomunikasi dan menjalin perhubungan melalui mel elektronik dalam masa dua saat sahaja. Inilah suatu realisasi dunia telekomunikasi apabila digabungkan dengan pengkomputeran. Limpahan maklumat daripada lebuh ray a maklumat antarabangsa (Information Super-highway) kini telah dirasai di negara kita. Apabila Measat yang akan dilancarkan dengan pembekalan 20 rangkaian televisyen di Malaysia, kedua-dua rangkaian maklumat ini nanti iaitu Internet dan TV SateHl akan memberi pelbagai maklumat kepada masyarakat di Malaysia. Internet yang selalu diperi sebagai rangkaian komputer antarabangsa terbesar di dunia menyediakan pelbagai maklumat yang boleh dicapai oleh sesiapa sahaja dengan melihat 'World Wide Web' (WWW) dengan mudah dan cepat. Kini, Jaring dan Internet telah membukajalan kepada kita untuk mengantarabangsakan bahasa Melayu dan memperkenalkan Dewan Bahasa dan Pus taka sebagai sebuah institusi pengembangan bahasa, sastera, budaya, dan hasil penerbitan di pentas dunia. Azam dan cita-cita kita akan terlaksana, insya-Allah, setelah DBP menjadi salah satu daripada Pembekal Maklumat dalam Internet. Walaupun demikian, kini anda boleh memperoleh pelbagai maklumat menerusi Jaring & Internet melalui PC yang disediakan di Bahagian Perkhidmatan dan Penyebaran Maklumat, PDM. Warga DBP seharusnyalah memanfaatkan sebaik mungkin perkhidmatan yang disediakan. Pustakawan yang selama ini dianggap sebagai kumpulan 'technician', kini lurut mengubah peranan dan menganjak paradigma dan memainkan peranan yang lebih mencabar. Pustakawan harus menghasilkan maklumat yang mempunyai nilai tambah bagi rneningkatkan kualiti untuk memenuhi keperluan pengguna dan penyelidik. Maklumat yang terhasil seharusnya pula diberi nilai ekonorni untuk dipasarkan ke dunia antarabangsa melalui media elektronik. Lima puluh dua bari sahaja lagi kita akan rnelangkah ke tahun 1996. Sarna-sarna kita berusaha mencapai azam dan cita-cita yang kita mimpikan selama ini iaitu menjadikan DBP organisasi yang cemerlang. Sidang Editor mengucapkan selamat menyambut tahun baru, 1996 dengan penuh ceria.

~.(

..'r

:( ...'r . 'r

:( .'r ...'r

:( "'-' r

Lawatan ke Institusi Pengguna BRS/SEARCH (Australia) Perisian Action 2.5 Rakaman Bunyi FilemNideo Persidangan ' Digital Libraries 1995' 'Multimedia for the Information Professional' Seminar Serantau Galakan Membaca Koleksi Khas Pengajian Asia Tenggara 'Planning Library Building for the Future' 'Biodeterioration of Cultural Property' (ICBCP3) "Bahasa Melayu Bahasa Malaysia & Bahasa Melayu Menjelajah Dunia" 'Riding The Technology Wave With State-of-the-Art Library Systems' Manuskrip Melayu: Tradisi Penulisan Manuskrip di Alarn Melayu

Kualiti Bermula Dari Dalam Diri Oleh: JaaJar Abdul Rahim Boleh Meminjam Buku? Oleh: Raja Masittah Raja Ariffin Wakil Pusat Dokumentasi Melayu dalam Jawatankuasa Profesional Peringkat Kebangsaan LatihanlPersidangan Staf PDM 1995

SIDA NG R E DAKSI Penasihat Editor

Pentadbiran :

Reka Letak (DTP)

Rohani Rustam Raja Masittah Raja Ariffin Aizan Mohd. Ali Ritah Yahya Sallehudin Hashim Zuhara Iamaluddin OmarMohd. Nasir AnuarSitam

Mutiara Pustaka diterbitkan sekali dalam setahun oleh Pusat Dokumentasi Melayu, Dewan Bahasa dan Pustaka, Peti Surat 10803,50926 Kuala Lumpur. Mutiara Pustaka pertama kali diterbitkan pad a bulan September 1988. Sidang Editor berhak membuat penyuntingan ke atas karya yang diterima selagi tidak mengubah isinya. Karya yang tersiar adalah pandangan penyumbang dan bukan pendapat sidang Redaksi.

dari him. 1 penggunaan kaedah teknologi maklumat (IT) untuk mendokumentasikan pelbagai jenis bahan dan maklumat yang tersimpan di DBP khususnya di Pusat Dokumentasi Melayu. Sistem yang dilihat merangkum proses perolehan, pengkatalogan, sirkulasi/pinjaman, pengindeksan, imejan, pinjaman antara pcrpustakaan, perkhidmatan pelanggan melalui capaian kataJog awam dalam talian (OPAC) dan multimedia. Sebenarnya, mengendali dan mengu-

ruskan pendokumentasian koleksi buku, jurnal. manuskrip, dokumen dan lainlain yang besar jumlahnya bukanlah suatu tugas dan tanggungjawab yang mudah. Proses pelaksanaan secara manual bukan sekadar lambat malahan memerlukan banyak sumber tenaga manusia. Storan dokumen dan bahan merupakan satu masalah kerana dokumen yang banyak memerlukan ukuran ruang yang tcrtentu dan melibatkan kos pembelian kabinet storan. PeIbagai maklumat yang tidak diintegrasi merupakan salu masalah lagi.

Kesannya, bukan sahaja melambatkan urusan perkhidmatan kepada pengguna, malahan mengakibatkan duplikasi bahan. Dengan terlaksananya sistem pengkomputeran di DBP, bererti tugas DBP sebagai institut pembinaan, pengembangan, penyelidikan dan pemasyarakatan bahasa, sastera dan budaya Melayu dapat dilaksanakan secara lebih sistematik, tepat dan cepat. Tahniah kepada semua kakitangan Pusat Dokumentasi Melayu dan Bahagian Komputer yang telah berjaya menangani projek besar ini..

PUSAT DOKUMENTASI MELAYU: PERKErrDMATANDANPENYEBARAN MAKLUMAT ELEKTRONIK Olelz Kamariah Abu Samah

Perkembangan Maklumat Elektronik di Perpustakaan Evolusi teknologi maklumat di perpustakaan menangani operasi pengumpulan, pemprosesan dan penyebaran maklumat. Kemunculan perisian seperti BLCMP, GEAC, URICA, Dynix, DOBIS-LillIS, VTLS dan pelbagai lagi merupakan peri sian yang telah lama dikenali di kalangan perpustakaan. Perisian-perisian ini pada awalnya digunakan dalam pembinaan katalog dan kemudian berkembang kepada penyediaan kemudahan capaian katalog awam (OPAC). Kini, konsep perpustakaan maya (virtual library) dan perpustakaan elektronik (electronic library) menampakkan arus perubahan bagi maklumat untuk menangani keperluan pengguna dan penyelidik dalam situasi sosial dan ekonomi yang semakin canggih. Kewujudan lebuh ray a maklumat yang dibina di at as prasarana telekomunikasi dan rangkaian telah menggalakkan penglibatan sektor awam dan swasta dalam komunikasi maklumat elektronik dan membolehkan maklumat yang tepat sampai kepada pengguna dengan pantas. Oi Malaysia, kewujudan JARING (Joint Advanced Intergrated Internetworking) telah mendorong

in titusi maklumat seperti agensi berita, penerbit dan perpustakaan menyediakan prasarana komputer dan menyertai rangkaian-rangkaian ini sebagai saluran penyebaran dan mendapatkan maklumat elektronik.

Pusat Dokumentasi Melayu: Perkhidmatan Maklumat Berelektronik Walaupun institusi penyelidikan yang berasaskan sains dan teknologi, perdagangan, ekonomi dan sosial telah memonopoli rangkaian maklumat, tetapi bidang kemanu iaan seperti bahasa, ke usa teraan dan kebudayaan turut memainkan peranannya dalam rangkaian maklumat. "Penggunaan teknologi maklumatdalam usahapengawalan bibliografi dan penciptaan perpustakaan elektronik bagi bidang bahasa dan ke usasteraan" (Lim Huck Tee: 1991) menjadi strategi ke arah peluasan perkhidmatan maklumat secara elektronik. Gagasan penubuhan Pusat Dokumentasi Melayu pada Seminar Serantau Pendokumentasian Bahasa dan Ke usa teraan Melayu, (J 990) telah membawa kepada perancangan dan pelaksanaan serta pcnyclarasan sumber maklumat dan mewujudkan rangkaian kerja ama maklumat dalam bidang ini.

Pada 12 Ogos 19~3, POM telah dilengkapi prasarana komputer dengan kerangka utama Encore Infinity '90 series dengan menggunakan peri sian BRS/ SEARCH yang menyediakan kemudahan capaian teks penuh dan teks bebas. Sistem komputer PDM terdiri daripada tiga sistem yang bersepadu iaitu Sistem Pengurusan Perpustakaan, Sistem Imejan dan Sistem Multimedia. Sistem Pengurusan Perpustakaan membantu operasi pembinaan dan penyebaran maklumat dan kolcksi PDM. Pembinaan maklumat dan koleksi dilaksanakan melalui modul Perolehan, Terbitan Berkala, Pengkatalogan, dan Pengindeksan. Penyebaran dan perkhidmatan pula disokong oIeh modulmodul seperti Capaian Katalog Awam, Sirkulasi, Penyebaran Maklumat Terpilih (SDI), Sistem Pembekalan Penerbitan (ILL) dan Reprografi. Pemuliharaan koleksi dilaksanakan melalui modul Pemuliharaan. Sistem Imejan menyokong operasi pengurusan dokumen dan pengecaman aksara optik. Sistem Multimedia pula menyokong pemprosesan dan penghasilan produk dalam bentuk multimedia yang digunakan untuk merakam, mengolah, mengadun dan mendokumentasikan bahan berbentuk sIaid, negatif, imej pegun dan bergerak, audio, grafik dan

visual bergerak. Penyepaduan ketigatiga sistem ini membolehkan pengguna dan penyelidik mendapatkan sumber maklumat bahasa, kesusasteraan dan dunia Melayu dalam pelbagai bentuk (bercetak dan audio-visual) dengan merentasi pelbagai subjek dan format maklumat. Rangkaian data FDD1 yang merupakan tulang belakang rangkaian dengan keupayaan yang boleh dipertingkatkan kepada 100 bps membolehkan penghantaran dan penerimaan maklumat yang cepat melalui rangkaian setempat dan jarak jauh.

data direktori, rujukan pantas (quick reference) bagi biodata toko h- tokoh , persatuan-persatuan penulis, kegiatankegiatan bahasa. kesusasteraan dan kebudayaan tempatan ada disediakan. PDM mempunyai ban yak pangkalan data, dan untuk kemudahan penyelidik dan pengguna capaian katalog awam, suatu usaha menyatupadukan data yang berkaitan telah disediakan supaya pengguna boleh membuat carian merentasi pelbagai subjek. kategori bahan dan pangkalan data.

Pembinaan maklumat bahasa dan kesusasteraan Melayu serta penerbitan berbahasa Malaysia

Majalah Elektronik

Dalam tempoh satu setengah tahun, PDM telah merakam hampir 80% maklumat katalog buku dan bahan audio-visualnya. Statistik rekod katalog PDM adalah seperti yang berikut: 54,967 naskhah monograf 6,281 fotograf 615 pita video 134 pita kaset 220 pita ril 150 mikrofilem 204 manuskrip Pengindeksan merupakan kegiatan penting kerana sejumlah besar dalam rujukan bidang ini dihasilkan dalam bentuk persuratkhabaran seperti akhbar, majalah, risalah persatuan, buku cenderamata dan laporan. Sehingga kini, jumlah rekod indeks yang dihasilkan adalah seperti yang berikut: 88,357 indeks akhbar 63,563 indeks majalah 1,340 biodata tokoh bahasa dan kesusasteraan tanah air dan budayawan tempatan 552 rekod direktori pemenang anugerah bahasa, sastera dan kebudayaan tempatan dan luar negara 3,289 artikel dari pelbagai sumber. Usaha mengindeks mengambil masa yang panjang kerana merangkum lebih daripada tigajuta artikel yang terkumpul daripada fail dokumentasi sejak tahun 1977. Walau bagaimanapun, pada tahap ini, pengguna boleh mendapatkan maklumat asas (indeks) sesuatu artikel yang diperlukan. Melalui pangkalan

Penggunaan sistem imejan dapat menukarkan keratan artikel ke dalam bentuk imej dan teks penuh. lni dibuat melalui proses imbasan (scanning) dan pengecaman aksara optik (OCR ). Rancangan PDM untuk melaksanakan pendigitan dan penukaran (conversion) majalah-majalah terbitan Dewan Bahasa dan Pustaka merupakan persediaan untuk penyebaran maklumat majalah elektronik sarna ada melalui rangkaian atau penerbitan CD-ROM. Sasaran utama PDM sehingga tahun 2000 adalah melaksanakan pemindahan dan penyebaran majalah elektronik seperti yang berikut: 1995 - Dewan Sastera (1990-1995) Dewan Bahasa (1990- J995) 1996 - Dewan B udaya (1990- 1995) Malay Literature (19901995) 1997 - Pel ita Bahasa (1990-1995) Dewan Masyarakat (19901995) 1998 - Nusantara (1972Dewan Ekonomi (1993Dewan Siswa (1990-1995) 1999 - Dewan Pelajar (1990-1995) Kanun (1989) Dalam Rancangan Malaysia ke-7, DBP dijangka bukan sahaja dapat memasarkan penerbitan dalam bentuk bercetak malahan akan mempertingkatkan penggunaan dan rujukan sumber bahasa, kesusasteraan dan penerbitan dalam bentuk elektronik seperti majalah berelektronik.

Koleksi Multimedia Memproses dan menggabung pelbagai

bentuk bahan seperti teks, grafik, dan imej melalui multimedia dapat membantu PDM menyelenggara dan menghasilkan koleksi audio-visual dalam bentuk digital. Ini merupakan arkib dan penyelidikan berg am bar dalam bidang persuratan Melayu dan bukanlah sekadar menjadi rujukan editor,jurugambar, dan pegawai reka bentuk sahaja. Koleksi multimedia gambar foto adalah seperti yang berikut: Tokoh bahasa, sastera & budaya 1405 frem Kegiatan bahasa, sastera & budaya 2594 frem Pendigitan koleksi audio dan video disediakan supaya bahan dan klip video dapat dirujuk oleh pengguna melalui rangkaian setempat. Usaha untuk menyebarkan audio dan video dalam bentuk digital melalui rangkaian kawasan luas (WAN) akan dilaksanakan apabila infrastruktur telekomunikasi di Malaysia membolehkan penghantaran audio-video digital melalui rangkaian. Walaupun teknologi multimedia di Malaysia masih di peringkat awal, namun PDM telah memulakan kerja untuk menghasilkan video laser tentang penyair antarabangsa. 1a merupakan video digital yang memuatkan klip deklamasi puisi oleh penyair dan pemuisi tempatan dan antarabangsa. lni termasuk tokoh-tokoh sasterawan negara dan pemenang anugerah sastera Malaysia. Pengguna bukan sahaja dapat menonton deklamasi puisi, malahan membuat carian mengikut nama penyair dan negara asal serta judul puisi. Kemudahan menonton dan merujuk video ini hanya terdapat di PDM melalui komputer yang disediakan di Bahagian Perkhidmatan dan Penyebaran Maklumat.

Potensi perkhidmatan dan penyebaran maklumat berelektronik PDM Buat masa ini, penyebaran maklumat elektronik hanya boleh dinikmati di PDM dan jabatan-jabatan lain di DBP melalui rangkaian tulang belakang FDD1nya, namun potensi penyebaran maklumat elektronik di dalam dan luar negara amatlah cerah. Usaha dan percubaan untuk memasarkan maklumat PDM telah dimulakan melalui Memorandum Persefahaman (MOU) di antara

Dewan Bahasa dan Pustaka dengan The New Straits Times Press (M) dalam penycbaran maklumat c1cktronik secara dalam talian dan cakera padat. Âˇ Dalam tempoh percubaan, DBP telah menyebarkan maklumat istilah-istilah dalam bahasa Malaysia dan maklumat tokohtokoh bahasa, kesusasteraan dan kebudayaan Mclayu. Lcbih 600,000 entri istilah dan 1,200 profil penuli telah berjaya diakses oleh lebih daripada 100 pelanggan NSTP-LOL. HasH percubaan ini, didapati bilangan pelanggan yang membuat rujukan maklumat biodata penulis lebih tinggi daripada pengguna yang merujuk maklumat istilah. Misi DBP untuk mengantarabangsakan bahasa Malaysia dan Dewan Bahasa dan Pustaka melalui JARING (Joint Advanced Research Integrated Inter-networking) dan INTERNET memungkinkan PDM dan DBP amnya mcmbuka jalan mempromosikan institusi bahasa dan sastera. Saluran INTERNET bukan sahaja akan mengenengahkan DBP ke peringkat antarabangsa malahan merupakan salah satu cara untuk merna arkan p~nerbitannya ke pasaran yang lebih luas. 'Usaha mengembangkan baha a Malaysia seperti penggunaan latabahasa, istilah dan khidmat bahasa akan menjangkau pengguna yang lebih luas, khasnya sektor swasta. Komunikasi melalui mel elektronik, INTERNET turut membantu urusan penerbitan seperti dalam pengendalian hakcipta. Dcngan penggunaan INTERNET, PDM akan dapat memberikan perkhidmatan rujukan, penyelidikan dan pangkalan data tempatan. Potensi PDM menyebarkan maklumat am dan merna arkan maklumat premium melalui rangkaian kawasan luas (WAN) akan memberikan kemudahan kepada lebih ramai penyelidik tempatan dan antarabang a menggunakan perkhidmatan PDM seperti Capaian Katalog Awam. Indcks, Direktori dan Multimedia melalui Rangkaian Bahasa dan Sastera (IMBAS) di samping mendapat kerjasama IOstitu i pengajian tinggi dan pembinaan bahasa untuk berkongsi maklumat bahasa Malaysia. Usaha untuk mcngadakan majalah bcrclektronik tek penuh bukanlah bertujuan untuk menyalOgi pengeluaran majalah bercetak yang dipasarkan, malahan dihasilkan untuk aling melengkapi antara keduanya. Pcngedaran artikel majalah (electronic journal deli-

very) akan membantu pelanggan untuk mendapatkan maklumat yang tepat dan boleh disediakan ketika maklumat tersebut diperlukan. Langganan majalah elektronik akan membantu perpustakaan mengatasi masalah ruang penyimpanan majalah berjilid. Namun demikian, hanya sebilangan kecil institusi atau orang awam yang dapat menikmati kemudahan capaian maklumat me1alui rangkaian komputer. Penghasilan produk majalah elektronik dalam bentuk cakera padat (CD-ROM) merupakan rancangan PDM seterusnya untuk menyebarluaskan maklumat penerbitan kepada pengguna, pcnyclidik dan pelanggan yang lain. Selain memberi maklumat teks penuh, kemudahan untuk memaparkan imej artikel turut di ediakan. Keupayaan cakera padat untuk menyimpan dan menggabungkan maklumat dalam pelbagai bentuk telah menarik perhatian PDM untuk menghasilkan cakera padat tokoh kesusasteraan dan bahasa Melayu serta biodata dan koleksi gam bar yang bersejarah tentang tokoh-tokoh terse but.

Cabaran dan Isu Kini telah banyak institusi maklumat seperti perpustakaan dan penerbitan menggunakan teknologi komputer untuk melaksanakan pengumpulan, pempro e an dan penycbaran maklumat. Teknologi terkini seperti imejan dan multimedia telah mengubah pendekatan dan pandangan pengguna terhadap sumber perpustakaan. lni bererti, peralihan kepada penggunaan teknolgi maklumat (IT) telah menimbulkan cabaran dan isu kepada para pustakawan. Peranan pu takawan harus dinilai emula. Pu tak.awan abad ini harus merubah paradigma dan pcranan daripada pemelihara koleksi kepada peranan yang lebih proaktif. Pcrscdiaan mcntal am at penting untuk melaksanakan dan menerapkan perubahan semula (busines re-engineering) dalam pengurusan maklumat berelektronik selaras dengan matlamat wawasan organisasi. Penggunaan komputer boleh menjimatkan ebahagian pro edur yang bcrulang dan bertindih di perpustakaan tetapi tidak dapat dinafikan bahawa boleh mewujudkan juga tugas-tugas baru yang memerlukan orientasi kerja yang

berbeza. Contohnya, imejan akan mengurangkan tugas memotong, menampal dan menyimpan artikel ke dalam fail. Tctapi, ia turut memerlukan proses membersihk:an teks melalui prosedur pengecaman aksara optik (OCR). Pustakawan kini harus mencari peluang untuk mengeluarkan produk bagi masyarakat pengguna yang lebih luas dan tidak tcrhad kepada golongan perpustakaan sahaja. Keluaran perpustakaan seperti katalog dan indeks harus diberi nilai tam bah untuk meningkatkan kualiti maklumat dalam memenuhi keperluan penyelidikan dan rujukan. Teknologi seperti imejan dan multimedia hanya menghasilkan penciptaan tetapi pustakawan harus rnenentukan kandungan dan benluk sesuatu produk yang sesuai untuk dipasarkan yang memenuhi keperluan semasa dan akan datang. Peluang untuk memasarkan produk melalui media elektronik amat terbuka luas. Namun maklumat harus mempunyai nilai ekonomi dan kelebihan untuk bersaing. Masanya akan tiba juga bagi pembekal maklumat dan perpustakaan untuk mcngenakan kadar harga pcrkhidmatan maklumat berelektronik. Perubahan dari perkhidmatan mak.lurnat secara percuma kepada berbayar akan tersebar luas di hadapan masyarakat pengguna. Maka itu, mekanisme promosi perkhidmatan maklumat elektronik perlu dibcri perhatian untuk mendapatkan sokongan pengguna. Latihan yang mencukupi dalam bidang teknologi maklumat amat perlu supaya perpustakaan dapat memperluaskan fungsi dan memperkenalkan perkhidmatan baru kepada pengguna serla mampu menguasai leknologi untuk disesuaikan dengan keperluan perpustakaan .' Namun, dalam keghairahan meneroka dan menggunakan teknologi baru, perpustakaan harus menentukan juga pengkhususan koleksi dan produk bagi mengelakkan perlindihan aktiviti yang boleh merugikan tenaga, masa dan koso Pelaksanaan projek penyebaran dan pembinaan maklumat elektronik secara kerja ama seperti kerjasama bibliografi dan indeks bagi mencntukan bidang pengkhususan akan dapat meJengkapkan maklumal dalam bidang yang lertentu sebanyak mungkin. Penghasilan produk melalui pendekatan ini dapat discmpurnakan dalam masa yang singkat. Asas pengkhususan yang dilaksanakan

sekarang ini sudah kukuh untuk meneruskan usaha secara kerjasama. Sarna ada pendekatannya dibuat secara kolektif dengan institusi lain ataupun secara bersendirian, kualiti dan kuantiti maklumat yang akan disediakan pedu diberi perhatian. Oleh itu, piawaian maklumat merupakan aspek penting yang akan memastikan saling boleh kendalian, penghantaran dan perkongsian maklumat antara platfom dan perisian. Ini akan membolehkan pengguna mengakses merentasi maklumat pelbagai format dan subjek. Contohnya piawaian AACR dan MARC telah menjadi teras perkongsian maklumat elektronik bagi pengkatalogan. Piawaian yang sarna juga pedu disediakan bagi indeks majalah, akhbar dan dokumen lain. Dalam jangka masa panjang, proses memantapkan kualiti pangkalan data dan maklumat akan memerlukan keupayaan teknikal. Perisian yang boleh membantu proses kualiti mungkin diperlukan untuk menapis dan menghasilkan data bersih, khasnya dalam pangkalan data yang kian membesar. Isu hakcipta turut menimbulkan pelbagai perdebatan dalam penghasilan dan penggunaan bahan dan maklumat elektronik. Melindungi hak harta intelektual turut ditimbulkan dalam penerbitan bcrelektronik. Tetapi, ini tidak bermakna perpustakaan mene-

rimanya sebagai hambatan pelaksanaan maklumat berelektronik. Pusat Dokumentasi Melayu sendiri telah memulakan pendigitan majalah dan koleksi gam bar foto terbitan DBP yang dirakam oleh jurufoto DBP sendiri. Memohon kebenaran penerbit atau pemegang hakcipta untuk menggunakan bahan selain koleksi milik sendiri merupakan alternatif untuk melaksanakan pengumpulan dan penyebaran bahan berelektronik. Pengguna-pengguna yang begitu mudah mengakses sistem komputer melalui rangkaian kerap menimbulkan masalah keselamatan kepada data dan komputer. Pencerobohan ke atas sistem komputer dan kecuaian pengguna sendiri merupakan dua perkara yang sering membawa kehilangan dan kerosakan data. Pustakawan harus sensitif kepada pengurusan dan pengoperasian data seperti salinan dan pemulihan semula data dengan menerapkan ciri-ciri keselamatan sistem.

annya kepada budaya ilmu dan nilai hidup generasi akan datang. Perpustakaan dan bidang kepustakawanan harus dikaji semula agar peranannya dapat memenuhi keperJuan masyarakat serta bersaing dalam peru bah an teknologi maklumat masa kini.

ItiJjHografi Lim Huck Tee, Edward 1991. Pengawalan dan Penyebaran Maklumat Bahasa dan Kesusasteraan Melayu Melalui Komputer. Prosiding Seminar Serantau Pendokumentasian Bahasa dan Kesusasteraan Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Rumusan

Suhaimi Hassan, Raja Masittah Raja Ariffin [dan] Idros Samsudin 1993. Pusat Dokurnentasi Melayu: Transformasi Impian Menjadi Kenyataan Menerusi Teknologi Maklumat. dim. Mutiara Pustaka, Keluaran khas 12 Ogos. Kuala Lumpur: Pusat Dokumentasi Melayu, DBP.

Walaupun pembinaan dan penyebaran maklumat elektronik masih di tahap awal, namun persediaan ke arah pengeluaran produk dan perkhidmatan harus dirancang untuk jangka masa yang panjang supaya profesion pengurusan maklumat dapat memberikan sum bang-

Syed Salim Agha 1995. Towards a KnowLedge Culture: Managing the Information Advantage. Kertas kerja Seminar Penggunaan dan Perkongsian Maklumat Elektronik, 24 MeL Serdang: Perpustakaan Universiti Pertanian Malaysia.

BUKU CENDERAMATA: KOLEKSI SUMBER MAKLUMAT BAHASA DAN SASTERA KEBANGSAAN YANG TERPINGGIR? Oleh Hadijah Sani Ahmad Che Ros Ibrahim P en gen al an Pusat Dokumentasi Melayu (PDM) yang dahulunya dikenali dengan nama perpustakaan Dewan Bahasa dan Pustaka merupakan sebuah pusat penyelidikan dan rujukan khusus dalam bidang bahasa dan kesusasteraan Melayu. Karya-karya bahasa dan sastera Melayu mempunyai ciri-ciri yang beraneka ragam. Sejumlah besar hasil karya tersebut tidak terdapat dalam bukulmonograf sahaja, sebaliknya lebih

banyak terdapat dalam bentuk-bentuk yang lain seperti majalah, akhbar, risalah. buku cenderamata dan lain-lain. Koleksi bahasa dan sastera di PDM meliputi semua bentuk bahan yang berkaitan dengan baha a dan kesusasteraan kebangsaan. Kertas kerja ini hanya menumpukan perhatian kepada koleksi Buku Cenderamata yang terdapat di PDM, Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP). Secara ringkasnya, pembinaan dan pengumpulan koleksi Buku Cendera-

mata telah bermula di PDM apabi la sebilangan kecil bahan-bahan tersebut diserahkan oleh Bahagian Sastera, DBP pada lOgos 1977. Bahan-hahan ini kemudiannya telah diuruskan penyimpanannya oleh Bahagian Pengolahan dan Pengawalan Maklumat, PDM.

Makalah ini asalnya ia1ah kertas kerja yang dibentangkan pada Seminar Antarabangsa KoJt;ksi Khas Pengajian Asia Tenggara, Universiti Kebangsann Malaysia. 19-21 Jun 1995.

sejarah dan perkembangan sesuatu kegiatan , organisasi, persatuan dan lain-lain hanya terdapat di dalam buku cenderamata secara lebih komprehen ifdan padat. Maklumat mungkin terdapat dalam sumbersumber yang lain tetapi tidak terkumpul ataupun sememang tidak terdapat dalam mana-mana sumber. Sebagai contoh, e eorang penyelidik akan lebih mudah dan cepat memperolch maklumat ten tang DBP atau PENA atau PELITA atau MBIM mel alui buku cenderamatacenderamata yang dikeluarkan oleh organi a i dan persatuan tersebut yang bukan sahaja memberikan maklumat tentang sejarah malah menyenaraikan semua kegiatan , tokoh-tokoh dan ahli-ahli jawatankuasanya dari awal hingga sekarang. Sekadar menyebut beberapa contoh buku cenderamata yang berkenaan, misalnya:

Buku Cenderamata: Pengertiannya Buku cenderamata ialah sejenis karya yang dikeluarkan atau diterbitkan dengan tujuan yang khusus, bersempena dengan berlangsungnya sesuatu majlis atau upacara-upacara tertentu yang berbentuk rasmi. Tujuan utama Buku Cenderamata dikeluarkan ialah untuk memberi penerangan dan makluman kepada pembaca tentang majli atau upacara yang dihadirinya. Pada kebiasaannya, dalam se ebuah buku cenderamata, kandungan atau topik akan menyentuh aspek seperti kata alu-aluan daripada tokoh tertentu , pengenalan, atur cara, senarai ahli Jawatankuasa, dan maklumat ten tang majlis berkenaan yang biasanya disertai gambar-gambar yang berkaitan. Maklumat di dalam buku cenderamata didapati ada yang ri ngkas dan ada juga yang terperinci, namun tidak terkeluar daripada aspek-aspek seperti yang dinyatakan di atas. Buku cenderamata diterbitkan dalam pelbagai bentuk dan rupa, daripada yang berbentuk mudah, sede;hana hinggalah yang berbentuk 'mewah'. Kepelbagaian ini bergantung kepada pernntukan dan kemudahan yang ada pada pihak atau institusi yang mengeluarkannya. Secara umum dan pada pandangan mata kasar, buku cenderamata ini tidak akan disimpan lama oleh seseorang kecuali orang-orang tertentu atau pihak dan urn etia yang mengeluarkannya. Itupun, barangkali untuk tujuan sebagai kenang-kenangan sahaja. Tetapi, tidak begitu halnya di PDM. Walaupun mengikut pengkelasan sains maklumat, buku cenderamata ini dikategorikan sebagai sumber rujukan maklumat kedua (secondary ources), namun, kepentingannya melebihi lahap itu kerana dianggap sarna pentingnya denga(l 'primary sources ' .

Kepentingan Seperti koleksi-koleksi lain yang ada di PDM, buku cenderamata dianggap sebagai koleksi bernilai yang mendapat perhatian dan penjagaan sewajarnya kerana ia berperanan sebagai sumber maklumat dalam kontek perkembangan bahasa dan kcsusasteraan kebang aan . 1.

Sebagai Surnber Maklurnat Uta rna Kadangkala maklumat ten tang

baru yang diberikan, ulasan atau sinopsis yang dapat memberi maklumat terkini kepada pembaca, khususnya yang ingin mengetahui ten tang penerbitan baru dalam kedua-dua bidang berkenaan. Para pengkaji yang ingin membuat penyelidikan tentang tokohtokoh bahasa atau sastera, ban yak buku cenderamata yang dikeluarkan bersempena dengan persaraan atau majlis mengenang jasa mereka. Beberapa contoh buku cenderarnata tentang tokoh yang terdapat di PDM ialah: "1.'< Anugerah Sastera Negara 1981 "I.'c

Majlis Pelancaran Buku Aishah Ghani: Memoir Seorang Pejuang (1992)

t'r

Sebutir Binlang di Langit Melaka: Tan Sri Datuk Wira Abdul Rahman Arshad (1991)

"1.'< Malam Sejambak Budi: Tanda :t Cenderamata Pembukaan

Penghargaan Jasa Bakti Prof. Diraja Ungku Aziz (1988)

Bangunan Dewan Bahasa dan Pustaka (31 Jan uari 1967)

..:( Lawatan Rasmi Tun Tan Sri Datuk (Dr.) Haji Hamdan Syeikh Tahir ke Dewan Bahasa dan Pustaka (1990)

.'< Dewan Bahasa dan Pustaka

Sepuluh Tahun (1967) :t Pelancaran Jubli Perak Dewan

Bahasa dan Pustaka (1956-1981)

3. :t Ulang tahun ke-38 Dewan

Baha a dan Pustaka (1994) .'< PENA Sepanjang Tiga Dekad

(1993) ~

20 Tahun PELITA (1986)

.'< MBIM 10 Tahun ( 1982) '.'< Ulang tahun ke-20 MABBIM

( 1992)

Maklumat Lebih Terkini Maklumat dalam buku cenderamata lebih terkini sifatnya berbeza daripada yang terdapat di dalam buku atau majalah. Melalui buku cenderamata, maklu mat . eperti judul-judul barn, projek-projek barn dan biodata tokoh-tokoh tertentu lebih cepat diperoleh oleh penyelid ik. DBP misalnya, telah banyak mengeluarkan buku cenderamata ber empena dengan pesta buku ama ada di peringkat tempatan mahupun anlarabangsa. Dalam buku cenderamata, banyak judul

Mengesan Kegiatan-Kegiatau Bahasa dan Sastera Dengau Lebih Cepat Bidang bahasa dan kesusasteraan tidak lengkap tanpa kegiatannya. Kegiatan-kegiatan yang diusahakan merangkum seminar, hadiahlfornm, anugerah/peraduan/sayembara, persembahan teater, pertemuan sastera, kempen, deklamasi puisi dan sebagainya. Semua kegiatan ini mempunyai buku cenderamata yang tersendiri dan mengikut kronologi. Agak menyukarkan eseorang penyelidik itu untuk mendapatkan maklumat tentang kegiatankegiatan tersebutjika tidak merujuk kepada buku cenderamata memandangkan terlalu banyaknya acara dan kegiatan dalam kedua-dua bidang berkenaan. Sebagai contoh, beberapa judul buku cenderamata yang dapat memberikan latar belakang dan kegiatan bahasa dan sastera dalam konteks Asia ialah: ...)0

Bengkel Sejarah Baha aMelayu Dari Pelbagai Kota (1992)

...'< Persidangan Penterjemahan

Rantau Asia dan Pasifik (1986) t'c

S.E.A. Wri te Awards 1979

...'< Pertemuan Sasterawan

Nusantara 1970 -tr Pesta Puisi Nusantara t'c

Persidangan Penulis Se Asia (1974)

t'c

Asia Abad Ke-21: Simposium Antarabangsa (1974)

t'c

Pengucapan Puisi Dunia Kuala Lumpur (1992)

Dalam konteks di Malaysia, beberapa kegiatan besar yang maklumatnya dapat dikesan melalui buku cenderamata, antaranya ialah seperti yang berikut: -tr

Kempen Bulan Bahasa

,.,<

Kempen Penggunaan Bahasa Kebangsaan

-tr Gerakan Cintailah Bahasa Kita

yang dapat memberi kemudahan kepada peminat bidang tersebut. Selain fakta dan maklumat, buku cenderamata dapat melengkapi koleksi gambar foto terutama gam bar tokohtokoh, kegialan dan lain-lain yang sukar diperoleh . Bahan ini am at berguna kepada organisasi seperti DBP kerana sering diperJukan oleh para penyelidik dari dalam dan luar DBP. Organisasi penerbitan induk seperti DBP sememangnya sering menjadi contoh dalam aspek penerbitan khususnya bidang ilustrasi dan reka bentuk. Melalui buku cenderamata yang banyak dikeluarkan oleh DBP, secara tidak langsung dapat memperlihat dan mempamerkan kebolehan kakitangan dan tenaga kerja yang terbabit dalam menghasilkan buku cenderamata daripada aspek mutu dan kreativiti di samping memelihara bahasa dan mendukung seni sastera. Buku cenderamata bukan sahaja dirujuk dan dibaca oleh masyarakat tempatan bahkan oleh penyelidik pengajian sasteralbahasa luar negara.

'i.'< Hadiah Bahasa PLM - Public

Bank 1985 -tr Hadiah Sastera UM-Public Bank -tr Anugerah Sastera Negara

r.'c

Hadiah Sastera Malaysia 1971

oCr

Hari Sastera

Minggu Sastera 1987

Sebagai Sumber Maklumat Tambahan Maklumat di dalam buku cenderamata turot membantu para penyelidik melengkapkan lagi kajian mereka kerana maklumat tersebut dianggap sebagai tambahan kepada maklumat yang sedia ada. Sebagai contoh, seorang penyelidik yang mungkin ingin melihat perkembangan novel-novel yang dipentaskan dalam bentuk drama/teater, selain merujuk kepada novel itu sendiri dan ulasan-ulasan yang terdapat dalam akhbar dan majalah, buku cenderamata banyak memberi maklumat tentang setiap persembahan tersebut. DBP dengan kerjasarna badan kesenian sering mementaskan dramalteater yang diadaptasi daripada novel yang lazimnya disertai buku cenderamata

Koleksi Cenderamata Pusat Dokumentasi Melayu 1958-1960-an Lebih kurang 500 naskhah cenderamata tersimpan di Pusat Dokumentasi Melayu . Koleksi yang terawal ialah cenderamata 'Pementasan Chetrawa di Balek Tabir Harapan' karya Kala Dewata yang dipentaskan oleh Maktab Perguruan Bahasa, arahan Che Abd. Rashid Ismail pada tahun 1960. Cenderamata ini mengandungi ringkasan cerita serta pelakon-pelakon yang mengambil bahagian. Pada tahun 1960, satu gerakan memperkenalkan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi telah dilakukan dan dikenali sebagai Bulan Bahasa Kebangsaan. Cenderamata ini keluaran dari tahun 1961-1966, dan mengandungi amanat Perdana Menteri, Tunku Abdul Rahman Putera al-Haj, Tan Sri Syed Nasir dan Ahli lawatankuasa Bulan Bahasa, program, serta pemenangnya seperti pada acara bahas, pantun, syarahan, membaca dan lainlain. Gambar setem Bulan Bahasa yang merupakan Daun Lontar serta keterangan mengenainya turut dicetak di dalam buku cenderamata ini. Pada Mac 1962, satu seminar telah diadakan di Singapura yang dikenali sebagai Musyawarah Penulis-Penulis

Malaya yang dirasmikan oleh Yang Dipertua Negara Singapura, Encik Yusof bin Ishak. Cenderamata ini mengandungi empat bahasa iaitu bahasa Melayu, bah as a Cina, bah as a Tamil dan bahasa Inggeris. Tamu Di Bukit Kenny karya Usman Awang merupakan buku cenderarnata persembahan drama oleh Badlln Keluarga DBP, bersempena dengan Perletakan Batu Asas Bangunan Tambahan DBP pada 5-6 April 1958. Dalam bidang kesenian pula, terdapat beberapa buku cenderamata ten tang pameran lukisan yang telah diadakan â&#x20AC;˘sarna ada di Kuala Lumpur mahupun di luar Kuala Lumpur. Pada tahun 1963, telah diadakan beberapa pameran lukisan antaranya ialah Pameran Exposisi Seni Lukis Malaysia anjuran Angkatan Penulis Semenanjung; 'Children:S Internati91lal Art Class Exhibition'; dan Pameran Seni Hiasan Moden Perancis. Pameran Pertanian Seni Lukis Malaysia telah diadakan pada tahun 1964, dan pada tahun 1966 diadakan pula Pameran Lukisan Falsafah; Pameran Karya Lukisan Ibrahim Hussein; dan Pameran 'Modern Malaysia Poetry Today '. 1970-an-1990 Sebanyak 180 naskhah buku cenderamata telah dikumpulkan pada tahun 1970-1980. Kebanyakannya merupakan kegiatan bahasa dan sastera, yang berkaitan dengan hadiah/peraduan seperti Hadiah Karya Sastera; Hadiah Perpaduan Lembaga Perpaduan Negara; dan Peraduan Mengarang Cerpen Eseil Kritikan DBP 1977. Antara cenderamata tentang seminar/bengkel ialah Konvensyen Pendidikan III pada tahun 1978; Hari Sastera 1973; Simposium Sastera dan Agama anjuran PELITA dan Gapena 1973; Anugerah Budaya Gapena; dan lain-lain. Cenderamata ten tang pementasan teater pula ialah Tok Perak karya Syed A1wi, persembahan GemaSenipada 10-15 November 1975; Muzika Drama Uda dan Dara karya Usman Awang, arahan Rahim Razali; dan Muzika Ken Tambuhan persembahan Kumpulan Teseri pada 22 Oktober 1977. Pada tahun 1980-] 990, lebih kurang 300 judul buku cenderamata terkumpul dalam koleksi PDM. Antaranya termasuk Seminar 100 Pergerakan Bahasa Sastera Melayu di Malaysia; Seminar Sastera Dalam Pendidikan, (17-

18 Julai 1989); Seminar Antarabangsa Falsafah dan Sains Islam, (30 Mei - 2 Jun 1989); dan Bengkel Antarabangsa Sejarah Melayu (19-21 Ogos 1986). Cenderamata tentang hadiahlanugerah. termasuklah Hadiah Siswa-Bank Rakyat; Hadiah Bahasa PLM - Public Bank; dan Hadiah Sastera Malaysia. Aktiviti pementasan teater pad a sepanjang tahun 1970-1980 arnat menggalakkan, antaranya termasuklah Pe1ltas Opera pada 1989 karya dan arahan Zakaria Ariffin; Rumah Kedai di laLan SeLadang karyaA. Samad Ismail, arahan dan adaptasi oleh Johan laafar pada 1719 September 1989; Salina karya A. Samad Said, yang diadaptasi dan arahan Johan Jaafar pada 2-3 Ogos 1986; dan Drama Festival, 17-22 September 1985.

1991-1995 Sepanjang tahun 1991-1995, sebanyak 100 buah cenderamata telah dikumpulkan. Antaranya ialah Seminar Citra Wanita dalam Kesusasteraan Melayu 1930-1990, anjuran Bahagian Sastera Dewan Bahasa dan Pustaka (1992);

Pengucapan Puisi Dunia (1992); Pertemuan Sastera Nusantara di Brunei (1992); Pameran Seni Bunga-Bunga Bulan oleh Siti Zainon Ismail (1992); 'Pekan Teater 1992': dan cenderamata reater yang berjudul Penghuni Paya. karya Wole Soyinka arahan Anwar Ridhwan. Antara koleksi paling baru ialah Anugerah Papan Iklan Terbaik dalam Bahasa Melayu 199311994, anjuran DBP dan Hadiah Bahasa PLMPublic Bank 1994.

OrganisasiJPenyimpanan Cenderamata Pada awalnya, penyimpanan buku cenderamata adalah tanggungjawab Bahagian Pengolahan dan Pengawalan Maklumat, PDM. Semenjak tahun J 993, apabila PDM memulakan sistem pengkomputerannya, bahan-bahan cenderamata ini telah dikatalog dan diberi nombor selari dan lokasi penyimpanan bahan ialah di Bahagian Rujukan, PDM. Untuk memudahkan pencarian bahan yang telah terakam dalam cenderamata,

artikel yang penting sudah pasti diindeks di dalam Pangkalan Data Pelbagai Sumber, Sistem Pengkomputeran PDM. Pusat Dokumentasi Melayu kini sedang merancang untuk mengimej semua artikel yang penting untuk memudahkan pencarian maklumat.

Kesimpulan Koleksi cenderamata PDM merupakan satu koleksi yang unik, yang jarang disimpan di perpustakaan lain. Selain memberi maklumat kepada penyelidik, cenderamata merupakan sejarah kegiatan bahasa dan sastera yang berlaku di tanah air dan Nusantara. Semua koleksi yang terdapat di PDM, DBP, akan menjadi maklumat rujukan yang penting. Sistem komputer yang ada akan menyatu dan mengkonsolidisasikan semua maklumat bahasa dan sastera dalam semua bentuk yang diperlukan oleh penyelidik. Melalui sistem rangkaian maklumat seperti JARlNG, penyelidik bukan sahaja berjaya mendapatkan maklumat di PDM malahan terus dari organisasilinstitusi masing-masing.

KEGIATAN Institusi Pengguna BRS/ SEARCH, Australia Lawatan yang ditaja oleh Berita Information Systems Sdn. Bhd. (BIS) yang bermula dari 12 hingga 15 September 1994 telah disertai oleh Cik Michelle Leong Wai Leng, Puan Noorawati Jalaludin dan Puan Kamariah Abu Samah. Sepanjang lawatan, kami telah diiringi oleh Encik Russel Kendrick, Pengguna Dataware Technologies (Australia). Antara institusi yang dilawati ialah Perpustakaan Parlimen New South Wales yang mulai menggunakan "Automated Parliamentary Library Information System (APLIS) pada tahun 1990. Sistem ini menyediakan kemudahan pengurusan dan penyebaran maklumat perundangan khasnya perisian BRS/ SEARCH yang dirangkaikan kepada sembi Ian buah perpustakaan di seluruh Australia. Antara muka capaian maklumat yang mudah - pengguna boleh mencapai katalog perpustakaan, indeks

majalah, indeks Hansard, rang undangundang parlimen, dan siaran akhbar. Dua orang Pengurus Sistem Perpustakaan yang mempunyai kemahiran dalarn pengoperasian Unix dan BRS/ SEARCH diberi tanggungjawab mentadbir sistem dengan cekap tanpa bergantung penuh kepada pembekal. In titusi lain yang turut dilawati ialah Allen, Allen & Hemsley, sebuah syarikat guaman terbesar di Australia yang menyediakan perkhidmatan kepada anak syarikatnya dan individu. Bahagian Perpustakaan menyediakan mak1umat katalog, 'Australia Current Law', laporan tahunan, dan artikel. Keistimewaannya ialah perpustakaan dibuka selama 24 jam tanpa pengawasan pegawai selepas waktu pejabat. Institusi terakhir yang dilawati ialah 'School of Information, Library and Archive Studies' Universiti New South Wales. Puan Maureen Hanninger, Penyelia Pendidikan Lanjutan (Continuing Education) memaklumkan bahawa perisian BRS/

SEARCH telah diperkenalkan kepada penuntut ijazah lanjutan dan para pelajar diajar cara penyediaan struktur pangkalan data, format paparan, borang kerja (worksheet) dan carian. Kami berkesempatan melawat 'New South Wales State Library' dan tertarik dengan perkhidmatan CD-ROM dalam rangkaian. Sebanyak 28 judul CD-ROM boleh dicapai serentak daripada Jukebox mclalui enam buah komputer. Pengguna boleh membuat cetakan sendiri dengan menggunakan tiket khas. Lawatan itu memberi pendedahan ten tang perkembangan penggunaan teknologi canggih dalam pengurusan dan perkhidmatan perpustakaan. Kamariah Abu Samah

Perisian Action 2.5 Bengkel peringkat asas ini telah berlangsung selama dua hari, dari 20 hingga 21 Mac 1995 di Berita Informa-

tion System, Pusat Bandar Damansara, Kuala Lumpur. Peserta didedahkan dengan perisian Action 2.5 untuk kegunaan kerja-kerja multimedia yang dapat diaplikasikan dalam urusan penyediaan grafik, dan demo di Pusat Dokumentasi Melayu mahupun di peringkat korporat.

ZulkiJli Khalil

Rakaman Bunyi Filem dan Video Bengkel peringkat asas ini telah diadakan pada 20 hingga 25 Mac 1995 di Pusat Latihan Filem dan Video, Studio Merdeka, Hulu Kelang. Bengkel ini memberi pendedahan tentang bunyi dalam filem dan video yang dipraktikkan melalui rakaman bunyi persekitaran dalarn dan luar studio. Bengkel ini turut memperkenalkan bunyi sebagai getaran di udara yang dibawa melalui gelombang yang bergerak pada persekitaran; punca-punca penghasilan bunyi dan clemen utama sifat bunyi; bahan-bahan rakaman dan kawalan mutu bunyi; serta teknik-teknik perakaman audio.

ZulkiJli Kamarudin

'Digital Libraries 1995' Persidangan yang bertemakan 'Digital Libraries' telah diadakan dari 27 hingga 28 Mac 1995 di 'Raffles City Convention Centre' Singapura. Persidangan ini telah dihadiri oleh hampir 360 orang peserta dari Australia, Brunei, China, Hongkong, Indonesia, Jepun, Korea, Filipina, Afrika Selatan, Thailand, Malaysia dan Singapura. Malaysia dan Singapura telah menghantar peserta yang paling rarnai. Para pencerarnahnya terdiri daripada pakar dalam bidang teknologi maklumat yang didatangkan khas dari Amerika Syarikat. Tajuk-tajuk yang dibincangkan amat menarik dan sesuai dengan perkembangan semasa dalam bidang teknologi makJumat yang sedang menuju ke arah pengwujudan apa yang dipanggil 'Digital Libraries'. Definisi 'Digital Libraries' turut diperjelaskan oleh penceramah. Isu-isu yang berkaitan dengan perkembangan 'Digital Libraries' juga disentuh seperti keperluan perkakasan, latihan yang relevan dengan ciri-ciri manusia yang akan menangani kerja-

keIja yang bakal wujud; dan kepentingan rangkaian Internet. DBP tidak begitu jauh ketinggalan untuk mewujudkan 'digital libraries'nya. Beberapa perkakasan asas telah pun ada. Namun, infrastruktur dan beberapa perkakasan penting masih diperlukan untuk membolehkan projek ini menjadi kenyataan. Sesungguhnya, kos merupakan penghalang utama dan sumber manusia merupakan penghalang kedua. Maka itu, pengurusan DBP memerlukan azam yang kuat serta pandangan yang jauh untuk menjayakan projek ini.

Rohani Rustam

"Multimedia for The Information Professional: An Interactive Workshop For Librarians and Information Managers" Bengkel ini telah diadakan di Raffles Convention Centre, Singapura, drui 29 hingga 30 Mac 1995. Bengkel yang dihadiri oleh lebih daripada 210 orang peserta ini merupakan lanjutan daripada Seminar 'Digital Libraries Conference' yang telah diadakan pada 26 hingga 28 Mac 1995. Bengkel ini memberi pengetahuan baru dan maklumat terkini ten tang penggunaan perisian dan perkakasan multimedia di perpustakaan atau pusat maklumat, dan boleh dibandingkan dengan aplikasi multimedia yang terdapat di Pusat Dokumentasi Melayu. Sebanyak 12 kcrtas kerja telah dibentangkan untuk perbincangan. Jelasnya, perkembangan multimedia di Singapura jauh lebih maju dari Malaysia. Singapura mendahului dalam teknologi pembuatan perisian dan perkakasan multimedia dan penggunaannya dalam 'virtual reality'. Kertas kerja yang paling menarik berjudul 'Tampines Trail' oleh Esther Ong, Pengurus Projek dari National Library of Singapore. Kertas kerja ini menggambarkan bagaimana projek 'info kiosk' berjaya menyampaikan maklumat ten tang sejarah unik Tampines dalam bentuk multimedia. Projek ini hampir sarna qengan aplikasi info kiosk yang terdapat di Balai Keris Mas, DBP kecuali ia memuatkan pensian yang mampu untuk memainkan klip video. Beberapa isu

penting perlu diberi perhatian seperti cita rasa, mood, pergerakan, dan gaya persembahan dalam usaha pembinaan modulnya. Projek yang paling menarik ialah 'A Viator' yang dilaksanakan serentak dengan 'Tampines Trail' iaitu projek yang ada persamaannya dengan projek multimedia yang dijalankan di Pusat Dokumentasi Melayu. Projek ini merupakan sebuah projek rangkaian komputer CDDl yang pertama sekali di rantau Asia Pasifik dan mempunyai kepantasan 100 Megabytes sesaat dan merupakan aplikasi multimedia yang membolehkan para pengguna mengakses 'Laser Disc', 'Compact Disc', Video dan Kaset Audio melalui satu rangkaian. Antara kertas kerja lain yang menarik ialah 'Evaluating Multimedia Products and their Implementation Platforms' yang membincangkan nilai sesuatu maklumat multimcdia yang diperoleh dan peringkat pengguna yang memerlukan maklumat sedemikian. Kertas keIja yang berjudul 'Preservation, Conservation and Multimedia' pula mempersoalkan ketahanan bah an multimedia seperti CD-ROM dan 'Laser Disc' dan kehilangan semua data yang ada kemungkinannya disebabkan oleh pancaran UV atau laser. 'Multimedia and Industrial Property Rights', sebuah kertas kerja yang memberi perhatian tentang bahan-bahan multimedia dan hakcipta. Pengalaman dan pengajaran yang diperoleh daripada seminar tersebut mendorong kami mengemukakan cadangan yang berikut untuk kami laksanakan: (i)

Menetapkan satu dasar supaya setiap imej atau hasil grafik yang dimuatkan ke dalam sebarang program multimedia terbitan PDM menjadi hakcipta PDM;

(ii)

Setiap PC yang digunakan untuk pembinaan multimedia perlu di 'upgrade' sehingga sekurang-kurangnya dua gigabytes bagi melaksanakan proses kerja dan storan data yang mencukupi;

(iii) Semua perisian dimuatkan ke dalam komputer kerangka utama supaya semua staf dapat menggunakan sebarang peri sian yang ada;

(iv)

(v)

I ft

Pustakawan dan Pegawai Perpustakaan perlu menguasai dan menghayati teknologi multimedia untuk membolehkan penerbitan multimedia dihasilkan sendiri dengan kos yang rendah; Mengkaji semula perkakasan dan peri sian multimedia yang ada untuk membolehkan PDM menyimpan, memproses dan menyebarkan data audio dan video dalam bentuk digital melalui rangkai FDDI yang ada.

Nik Aman Nik Yusoff Kamariah Abu Samah

Galakan Membaca Seminar Serantau ten tang galakan membaca ini telah berlangsung dari 3 hingga 6 April 1995 di Bandung, Indonesia; anjuran Direktorat-General Kebudayaan Dep. P & K, Indonesia dan Perpustakaan Nasional Indonesia di bawah Projek ASEAN-COCI. Saya telah diundang untuk mcwakili Persatuan Pembacaan Malaysia (dengan izin Ketua Pengarah) sementara Puan Primalani, Pengarah Bahagian Galakan Membaca (PNM) merupakan seorang pcscrta lagi dari Malaysia. Seminar telah dirasmikan oleh Prof. Dr. Ing. Wardiman Djojonegoro, Menteri Pendidikan dan Kebudayaan Indonesia pad a 3 April di Grand Hotel, Lembang. Tiap-tiap negara ASEAN diminta membentangkan dua kertas kerja iaitu 'country report' dan 'expert paper presentation'. Dari Malaysia, Puan Primalani telah membentangkan 'Country Report' dan saya telah membentangkan kertas kerja yang bertajuk 'Reading Promotion in Libraries'. Kerta kerja dari Malaysia telah menarik perhatian para peserta. Negara-negaraAsean yang lain tidak mempunyai satu infrastruktur yang jelas untuk menangani masaJah kurang minat membaca di kalangan masyarakatnya, kecuali Singapura. Maka ilU, beberapa cadangan dari Malaysia lelah mendapat sambutan daripada para peserta dan akan dikemukakan kepada pihak yang berkuasa di negara masingmasing. f.\ntara cadangan yang lelah diterima ialah: (i) Tiap-tiap negara ASEAN akan

mengadakan kajian lentang minat membaca masyarakatnya. (ii) Mengadakan pertukaran maklumat tentang buku kanakkanak melalui bibliografi dan katalog. (iii) Memastikan Akta Hakcipta dihormati dan memudahkan lalu lintas buku di kalangan negara ASEAN. (iv) Negara-negara ASEAN hcndaklah mengambil bahagian yang aktif dalam Pameran Buku yang dianjurkan oleh negara ahli. (v) Mengadakan jawatankuasa bersama bagi projek penerbitan bersama untuk literasi budaya. (vi) Mengadakan 'ASEAN BOOK AWARD' bagi semua kategori penerbitan. (vii)Mengangkat organisasi serantau ASEAN melalui penyerlaan bersama di 'Frankfurt Book Fair' secara bersepadu di bawah lambang ASEAN.

Rohani Rustam

Koleksi Khas Pengajian Asia Tenggara Seminar antarabangsa ini telah diadakan dari 19 hingga 21 Jun 1995 di UKM, Bangi dengan objektif utama untuk memberi pendedahan kepada umum ten tang sesuatu koleksi khas yang terdapat di perpustakaan alaupun pada individu. Dengan pendedahan ini, para sarjana dan penyelidik berpeluang mengetahui wujudnya koleksi-koleksi khas khususnya Asia Tenggara supaya koleksi berkenaan dapal dimanfaatkan seterusnya. Sebanyak 24 kertas kerja telah dibentangkan oleh perwakilan dari luar dan dalam negara yang terdiri daripada pustakawan, pensyarah, penyelidik, penjual/penerbit buku dan orang perseorangan. Topik utama yang menjadi fokus perbincangan dalam seminar ini ialah sejarah koleksi khas, kepentingan, perkembangan dan pcnyelcnggaraannya; masalah dan cabaran; pemeliharaan dan pemuliharaan; serra penyebaran maklumat koleksi khas. Antara resolusi

yang tercapai ialah: (i) Sesuatu koleksi khas harus bersifat komprehensif yang meliputi semua bentuk bahan, perkara dan bahasa; (ii) Pentingnya penglibatan pihak pengurusan peringkat atasan dalam hal pemeliharaan dan pemuliharaan koleksi khas yang melibatkan pembiayaan yang tinggi; (iii) Rangkaian kerjasama yang lebih man tap antara institusil organisasi atau individu tentang koleksi khas terutama melalui sistem rangkaian komputer; (iv) menjalankan penyelidikan yang lebih mendalam tentang sumber koleksi manuskrip Melayu; dan (v) Kepakaranl'subject specialist' yang menguruskan koleksi khas.

Che Ros Rahim

"Planning Library Building for the Future" Seminar ini telah diadakan pada 20 April 1995 di Hotel NPC, Petaling Jaya; anjuran bersama Universiti Islam Antarabangsa dan Institut Kejuruteraan Teknologi Tenaga Nasional. Tiga kertas kerja telah dibentangkan oleh tiga orang peserta dari 'Indiana U ni versity' , Purduc University Indianapolis (IUPUI) yang terbabit secara langsung dengan perancangan perpustakaan IUPUI, yang merupakan salah sebuah perpustakaan yang pertama berjaya direkabentuk mengikut era maklumat elektronik. Kertas kerja yang berjudul 'Writing the Building Programs' oleh Pengarah IUPUI memfokus pada kaedah-kaedah yang perlu diikuti dalam usaha mewujudkan sebuah perpustakaan elektronik (virtual library). Kertas kerja kedua yang dibentangkan oleh Pengurus mM System & Lan, IUPUI yang berjudul 'The IUPUJ Library Scholar Work-station memberi gambaran tentang 'Scholar workstation' di IUPUI bagi mewujudkan pelayan pelanggan 'Stateof-the-Art' yang berdasarkan sistem maklumat perpustakaan; memfokus I

pada stesen kerja sebagai alat untuk penghantaran maklumat; dan memberi akses perkhidmatan yang berdasarkan rangkaian di kampus, di perpustakaan, pengguna jarak jauh, dan internet. Kertas kerja terakhir yang berjudul 'Designing Multimedia Information Systems for Better Teaching and Learning' oleh Pengarah, Research & Development Office of Information Technologies, IUPUI memfokus pad a rekabentuk dan aplikasi sistem multimedia kontemporari dalam bidang pendidikan.

Raja Masittah Raja Ariffin

"Biodeterioration of Cultural Property" (ICBCP3) Persidangan ini telah diadakan di Bangkok, Thailand dari 4 hingga 7 lulai 1995. Sebanyak 74 kertas kerja telah disediakan oleh pakar dari seluruh dunia. Persidangan ini terbahagi kepada dua sesi, iaitu sesi pembentangan kertas kerja (oral session) dan sesi poster (poster session) yang berjalan serentak sesuai dengan tajuk dan bida;-]g yang dibincangkan. Sesi oral membincangi:an topik-topik yang berkenaan dengan 'Biodeterioration' secara umum, dan kaitannya dengan fungi, seni bina, 'natural products', batu, lukisan (mural), kertas dan kaedah pengawalan scrangga perosak. Antara kertas kerja yang menarik ialah 'Study On Health Hazard Due to Methyl Bromide Among Librarians' iaitu satu kajian yang telah diusahakan oleh sekumpulan pustakawan dari Thailand. Dapatan kajian menjelaskan bahawa pustakawanlpetugas yang terbabit secara langsung dengan penggunaan 'Methyl Bromide' mengalami sakit mata dan kulit akibat kandungan bah an toksik yang dihidu setiap hari yang ada di persekitaran tempat kerja mahupun yang wujud pada buku yang baru diawet. Kertas kerja yang berjudul 'Fungi Deterioration ofBooks in Libraries' adalah berdasarkan kajian yang dilaksanakan di Bangkok yang membabitkan lapan buah perpustakaan. Hasil kajian mencatatkan bahawa L6 jenis kulat telah dikenalpasti sebagai perosak kuHt buku dan kertas dalam keadaan kelembapan yang tinggi. Sesi poster pula memenuhi satu ruang pameran di bilik persidangan untuk mempamerkan poster, teks dan gam bar foto, dan seumpamanya mengikut tajuk

kertas kerja yang dibincangkan. Topik pada sesi poster berubah setiap hari. Pada keseluruhannya, persidangan ini memberi pendedahan kepada pus takawan dan kurator ten tang pentingnya penjagaan dan pengawalan khazanah budaya bangsa supaya tidak musnah ditelan zaman di samping memberi nilai keselamatan khususnya kesihatan mereka yang terbabit secara langsung dengan bahan-bahan kimia yang berbahaya. Untuk tujuan ini, satu perancangan teratur dan teliti amat perJu diberi perhatian khususnya kesesuaian ruang pengawetan dengan mengambil kira keselamatan pekerja; penggunaan bahan-bahan bukan toksik untuk kawalan serangga perosak dan untuk menyekat pertumbuhan kulat pada manuskrip (kertas dan palma); dan kita tidak perlu membeli peralatan canggih yang sudah pasti kosnya tinggi yang menggunakan bahan toksik yang boleh memudaratkan pekerja jika tidak berhati-hati.

Pameran Bahasa Melayu Menjelajah Dunia Pameran ini pula diadakan pada 21-25 Ogos 1995 di Hotel Hilton bertemakan "Bahasa Melayu Menjelajah Dunia" dan dirasmikan oleh YAB Datuk Seri Anwar Ibrahim, Timbalan Perdana Menteri Malaysia. Antara bahan-bahan yang dipamerkan ialah maklumat tentang beberapa pusat pengajian bahasa Melayu di luar negara dan perpustakaan yang banyak menyimpan koleksi Melayu dengan peranan masing-masing dalam melahirkan para penyelidik dan golongan intelek dalam bidang bahasa Melayu. Penggunaan teknologi maklumat dalam penyebaran dan usaha menyebarluas penggunaan bahasa Melayu secara lebih berkesan dan sistematik tUM dipamerkan.

Aizan Mohd. Ali

"Riding The Technology Wave Raja Masittah Raja Ariffin With State-of-the-Art Library Systems"

''Bahasa Melayu Bahasa Malaysia & Bahasa Melayu Menjelajah Dunia" Bersempena dengan Kongres Bahasa Melayu Sedunia 1995 (21-25 Ogos 1995), Pusat Dokumentasi Melayu DBP telah mengadakan dua pameran bahasa Melayu. Pameran Bahasa Melayu Bahasa Malaysia Pameran yang berJangsung pada 14-31 Ogos 1995 di Balai Keris Mas, DBP bertemakan "Bahasa Melayu Bahasa Malaysia" telah dirasmikan oleh Y.B. Dato'Dr. Fong Chan ann, Timbalan Menteri Pendidikan Malaysia. Pameran ini menggambarkan senario perkembangan bahasa Melayu serta peranan DBP sepanjang 39 tahun dalam menangani arus kemajuan dan pemasyarakatan bahasa Melayu melalui kegiatan kebahasaan, kesusasteraan dan penerbitan. Pameran ini menonjolkan seorang tokoh yang banyak mempengaruhi perkembangan dan kemajuan bahasa dan sastera Melayu iaitu Pendeta Za'ba, dan sebagai memperingati 100 tahun kelahiran beliau.

Pada 14 September 1995, Ketua Pusat Dokumentasi Melayu, Puan Rohani Rustam bersama saya telah diundang untuk menyampaikan kertas kerja yang beljudul 'Imaging and Multimedia: Applications for Librarians' pada seminar yang bertema: 'Riding the Technology Wave with State-of-the-Art Library Systems' yang dianjurkan oleh Computer Systems Advisers (M) Sdn. Bhd. Puan Rohani Rustam telah menggunakan 'transparencies' untuk menjelaskan strategi dan proses perancangan untuk mendapatkan sebuah sistem bersepadu perpustakaan berkomputer berdasarkan pengalaman yang telah dilalui oleh PDM. Saya telah mcmbuat persembahan grafik komputer tentang perkakasan dan aplikasi teknikal yang digunakan dalam pembinaan sistem imbasan dan imejan untuk PDM. Persembahan tersebut telah mendapat maklumbalas yang sungguh menggalakkan daripada para hadirin dan ban yak soalan teJah dikemukakan tentang perkara tersebut. HasiJ daripada seminar tersebut, PDM telah menerima ban yak permohonan daripada para pustakawan untuk melawat dan melihat sistem PDM.

Nik Aman Nik Yusoff

Manuskrip Melayu: Tradisi Penulisan Manuskrip Di Alam Melayu Seminar Antarabangsa Manuskrip MeJayu yang bertemakan 'Tradisi Penulisan Manuskrip Melayu Di Alam Me/ayu' telah diadakan dari 3 hingga 4 Oktober 1995 di Perpustakaan Negara Malaysia (PNM). Seminar ini bertujuan untuk menarik minat masyarakat kini menghayati tradisi penulisan manuskrip di sam ping berkongsi pengalaman dan menghayati sejarah beberapa aksara, alat tulis Melayu tradisional , dan menilai seni penulisan manuskrip Melayu di alam Melayu. Sebanyak 17 kertas kerja telah dibentangkan oleh pakar-pakar manuskrip Melayu tempatan dan luar negara iaitu dari University of Western Cape, Afrika Selatan; Universiti Leiden; KITLV Leiden; British Library ; Pusat Dokumentasi Kebudayaan Riau, Perpustakaan Nasional Jakarta; dan Universiti Indonesia. Antara kertas kerja yang menarik perhatian kami ialah kertas kerja yang Lelah disampaikan oleh Puan Annabel T. Gallop yang berjudul "A 17th Century Malay Miscellany, or the Search/or Hidden Treasure". Kertas kerja ini berdasarkan penyelidikan yang beliau usahakan di 'British Library' yang merupakan satu penemuan baru ten tang kosa kata Melayu oleh Robert Mustow yang dipercayai terkumpul pada tahun 166265. Satu lagi penemuan iaitu Puisi Melayu oleh Thomas Hyde, 1965. Prof. Dr. Roger Tol dari KITLV, Leiden, menerusi kajiannya telah menemui sebuah Dian Bugis yang unik: dari sudut penulisannya; dan sebuah teks yang ditulis pada daun lontar yang dibentukkan seperti gelendong filem yang penyimpanan dan penggunaannya mirip pita reel. Dr. Hashim Musa pula, di dalam kertas kerjanya telah menemui dua pucuk surat yang tersimpan di National Archives, Lisbon, Portugal iaitu Surat Sultan Abu Hayat Ternate kepada Raja Portugis yang ditulis dalam tulisan Jawi, bertarikh 1521 Mdan 1522M. Ini bermakna penemuan-penemuan baru manuskrip Melayu dalam bentuk surat, diari, daun lontar berbentuk pita. dan seumpamanya mungkin dapat menggerakkan hati pengkaji bahasa dan sastera kita memanfaatkan bahan-bahan tersebut untuk penyelidikan selerusnya.

Bersempena dengan seminar ini, PNM telah berusaha mengadakan pameran yang berjudul "Manuskrip Mela yu: Suatu Penghayatan Minda Melayu " dari 2 hingga 31 Oktober 1995, di PNM. Pusat Dokumentasi Melayu (PDM), Dewan Bahasa dan Pus taka turut mernberi sumbangan dan kerjasarna dalam menjayakan pameran ini dengan meminjamkan enam buah manuskrip koleksi PDM, iaitu Buku Tib (MS 101 ); Hikayat Abu Nawas (MS 17 I); AI-Tarikh Salasilah dan Sejarah Negeri Kedah Darulaman (MS 100); Salasilah Perlis (MS 85); Hikayat

Bakhtiar (MS 8); dan Kitab Ilmu Bedil (MS 31). Institusi-institusi tempatan dan orang perseorangan turut meminjamkan koleksi manuskrip mereka untuk tujuan pameran ini. Institusi-institusi luar negara yang turut serta mempamerkan koleksi manuskrip Melayu ialah Library of Congress; British Library, Universiti Leiden, Staatsbibliothek Zu Berlin, Pus at Dokumentasi Riau dan Perpustakaan Nasional, Jakarta. Raja Masittah Raja Ariffin Fatimah Zahrin MoM Taib

KUALITI BERMULA DARI DALAM DIRI Oleh Jaafar Abdul Rahim Kualiti bermula dari dalam did. Ia bukan bennula dari Deming, Juran, Crosby atau Ishikawa. Mereka tokoh kualiti. Mereka boleh memberi kita motivasi. Mereka boleh cuba menggerakkan kita. Mereka berbicara ten tang kualiti menyeluruh. Mereka berbicara ten tang ' bebas cacat' (zero-defect). Mereka mahukan kesempurnaan dalam fikiran dan pekeIjaan. Mereka bercakap tentang kreativiti. Orang Jepun bercakap tentang kaizen atau mandaLa kreativiti (kitaran kreativiti). Semua persoalan yang dibicarakan oIeh tokoh kualiti tadi menuju kepada satu destinasi: kecemerlangan kualiti (KK). KK organisasi tidak akan tercapai tanpa kecemerlangan setiap pekerja dalam organisasi . Asas kecemerlangan pekerja begitu banyak. Dia berfikir kreatif dan kritis. Hubungannya dengan karyawan lain baik. Dia memahami kerjanya dan memahami perubahan dalam kerjaya sesuai dengan tuntutan perubahan organisasi. Dia mencintai ilmu. Dia mahu supaya ilmu menjadi asas kepada segala tindakan dan percakapannya, bukannya emosi yang membabi buta. Pertimbangannya waras. Dia sentiasa pribalin terhadap orang lain. Dia tiada sifat hasad dengki dan dendam mendendam. lika orang lain lebih ahli

daripada dirinya dalam satu-satu bidang, orang itu dihampiri, bukan dijauhi. Ertinya revolusi dalam diri perlu ada sebagai syarat mencapai kecemerlangan kualiti organisasi. Pada peringkat lain, organisasi yang cemerlang menganggap dirinya organisasi yang sentiasa belajar (Learning organization). Ertinya ketua dan orang bawah perlu sentiasa belajar untuk menyuburkan pemikiran organisasi. Ketua harus berilmu. Jangan gunakan kuasa untuk memerintah anak buah. Gunakan ilmu, gunakan petunjuk supaya anak buÂĽt mudah belajar. Ketua pula jangan fikir sudah tidak mahu belajar lagi apabila sudah memegang jawatan tinggi. Sepatutnya lagi tinggi pangkat seseorang, lebih tinggi lagilah ilmunya, bukan disebaliknya. Begitulah kecemeriangan kualiti diri yang sentiasa berkaitan dengan kecemerJangan organisasi. Diri dan organisasi sentiasa bersatu dan barus sentiasa belajar dari semua segi untuk membentuk kecemerlangan organisasi. Ertinya, dari dirilah bermula segala-gaJanya!

Jaafar Abdul Rahim ialah aktivis pemikiran kreatif . tanah air dan Pegawai Perancang Bahasa di Sahagian Teori dan Kritikan Sastera, Jabatan Sastera. Dewan Bahasa dan Pustaka.

BOLER MEMINJAM BUKU? Oleh Raja Masittah Raja Ariffin

emudahan menggunakan perkhidmatan dan pinjaman buku Pusat Dokumentasi MeJayu (PDM) kini terbuka kepada orang ramai. Jika anda seorang penyelidik, atau pelajar institusi pengajian tinggi yang ingin membuat kajian khususnya dalam bidang bahasa, sastera dan budaya Melayu atau bidang kajian yang berkaitan, anda boleh manjadi ahli PDM.

Bagaimana Menjadi Ahli? Keahlian PDM terbahagi kepada beberapa kategori. Kakitangan DBP secara automatik menjadi ahli PDM. Anda boleh menjadi ahli PDMjika anda berusia 18 tahun ke atas. PDM menawarkan keahliannya kepada para penyelidik umum dan korporat, pelajar institusi pengajian tinggi, dan ahli Rakan Dewan-MBf dengan kadar bayaran tertentu seperti yang berikut:

KATEGORI

JUMLAH BAYARAN

01. Semua staf OBP, Sasterawan Negara, Ahli Lembaga Pengelola, Knryawan Tamu dan Pesara OBP.

Percuma

02. Penyelidik Umum (Dewasa).

RMI25.00

TEMPOH KEAHLIAN

KETERANGAN BAYARAN

2 tnhun

RM100.00 (yuran keahlian), RM20.00 (bayaran perkhidmalan dan RM5.00 (kad

keahlian) untuk tempoh dua tahun.

03. Pelajar Inslitusi Pengajian TInggi.

RM75.00

3 tnhun

RM50.00 (yuran keahlian). RM20.00 (baynran perkhidrnatan dan RM5.00 (kad

Apakah Kemudahan Yang Boleh Anda Peroleh? Kemudahan perkhidmatan yang disediakan oleh PDM untuk ahli-ahlinya ialah seperti yang berikut:

Perkhidmatan dalam Talian (i) Capaian Katalog Awam Dalam Talian (KAWAT) ",<

Perkhidmatan ini membolehkan pengguna mendapatkan maklum!tt melaJui menu utama pada terminal yang disediakan bagi mengakses maklumatdalam bentuk bibliografi. indeks, teks, atau imej bagi koleksi buku, terbitan berkala, manuskrip, makalah, atau audio visual.

,-,<

Pengguna boleh mendapat kemudahan perkhid-

FAEDAHI KEMUDAHAN

Kad keahlian risalahlbrosurl buletin POM, pinjnman buku rnk leroulca (riga judul) dan majalah (Iigajudul).

Tempoh pinjaman: liga minggu (buku), tiga hari (mnjalnh).

Kad keahlian, risaIahlbrosur buletin POM, pinjnman baku rak terbulca (Iiga judul) 5eIama tiga minggu.

Penyelidik luar negara boleh membunr rujukan sahaja - maksimum saru bulan (Percuma). Yuran keahlian hanya sekaJi bayaran dan tidak dikembalikan (non-refundable).

Karl keahlian. ri!lllbhlbrosur buletin POM. pinjaman baku rak terbuka (liga judul).

Tempoh pinjaman: tiga minggu. Yuran keahlian hanya sekali bayaran dan tidak dikembalikan (non-refundable).

Karl keahlian. risalahJbrosur buletin POM. pinjnrnan buku rak terbuka (tiga judul).

)

Dun wakil Instilusi:

) Yuran keahlian hanyn sekali ) dan tidak dikembaJikan ) (non-refundable).

keahlian) untuk tempoh tiga tabun. 04. Penyelidik Korpol'lll.

RM525.00

2 tnhun

RM500.00 (yuran keahlian), RM20.00 (bayaran perk hidmatan dan RM5.00 (kad

keahlian) untuk tempoh liga labun.

05. Ahli Kelab

RM25.00

2 tahun

(Bayaran kepada kelab). RM20.00 (bayar:m perkhidRM5.00 (kad keahlian)

Sutera OBP.

Kad keahlian. risalahJbrosur buletin POM. pinjaman baku rak leroukn (riga judul).

unluk tempoh dua tahun. 06. Rakan DewanMBf-PDM.

RMI7.00

I tnhun

Bayaran kepada PDM.

CATATAN

Kad keahhan. risalahlbrosur buletin POM. pinJaman buku rak terbuka (Iiga judul)

) Tempoh pinjaman: riga minggu. ) ) )

) )

matan dan maklumat melalui KAWAT iaitu: (a) Bahan dalam pinjaman (b) Tempahan (c) Makl umat am perpustakaan ~(

Pengguna boleh mencari bahan melalui pangkalan data semasa KAWAT seperti yang di bawah ini.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Katalog buku dan majalah Indeks akhbar dan majalah Penerbitan karya Personaliti Persatuan Maklumat Dewan Bahasa dan Pustaka

(ii) Pustaka da]am Talian - NSTP ",<

"C(

Perkhidmatan ini membolehkan pengguna mendapatkan maklumat daripada pangkalan data umum akhbar harian dan mingguan dalam bahasa Malaysia dan bahasa Inggeris, majalah terbitan kumpulan New Straits Times Press (NSTP), dan maklumat daripada pangkaJan data khusus yang terdiri daripada syarikat, fail negeri-negeri di Malaysia dan negara-negara di dunia. Pengguna yang ingin mencari maklumat daripada pangkalan data akhbar, majalah dan pangkalan data khusus NSTP akan dikenakan bayaran tertentu yang telah ditetapkan oleh Pusat Dokumentasi Melayu.

(iii) BERNAMA Newscan

Perkhidmatan Luar Talian (i) Sistem Pembekalan Penerbitan Perkhidmatan ini membantu ahli mendapatkan bahan (yang tidak ada di PDM) daripada perpustakaan lain. (ii) Maklumat Terpilih (SDI)

Perkhidmatan ini membolehkan pengguna mendapat maklumat yang terkini dalam bidang yang diminati sarna ada dalam bentuk buku, monograf, keratan akhbar, majalah dan sebagainya. (iii) Maklumat Terkini

Perkhidmatan ini ialah satu cara pemberitahuan maklumat tentang sesuatu judul atau keluaran yang baru diterima oleh Pusat Dokumentasi Melayu kepada ahli-ahlinya. Penyebaran Maklumat dibuat sarna ada dalam bentuk salinan kandungan atau melalui buletin Pusat Dokumentasi Melayu - Mutiara Pustaka. (iv) Maklumat Bibliografi Pusat Dokumentasi Melayu akan menyediakan bibliografi-bibliografi khusus dalam bidang-bidang tertentu atas permohonan ahli PDM dengan kadar bayaran yang telah ditetapkan oleh Pusat Dokumentasi Melayu. (v) CD-ROM Perkhidmatan kepada ahli yang ingin mendapatkan bahan dan maklumat seperti yang berikut, yang hanya boleh dirujuk di PDM sahaja.

Terminal yang di tempatkan di ruang legar DBP membolehkan pengguna membaca maklumat dan berita dalam bentuk teks dan bergambar daripada dalam dan luar negara.

Books in Print Plus. Whitakers Bookbank. Ill. Ulrich's Plus. iv. Books out of Print. v. Oxford Writer's Shelf. vi. LC Subject Headings. vii. MAS (Magarine Article Summaries). viii. BookFind ix. Global Explorer x. International Books in Print xi. Infopedia xii. American C:;oncise Encyclopedia xiii. Encarta xiv. Oxford English Dictionary 11.

(iv) JARING (Joint Advanced Research Internetworking) dan INTERNET JARING: Merupakan rangkaian antara komputerkomputer di Malaysia yang mempunyai 3,000 ahli yang terdiri daripada individu, organisasi kerajaan, korporat, swasta, institusi pengajian tinggi dan institusi penyelidikan . INTERNET: Rangkaian kepada 30 juta pangkalan data di dunia yang menyediakan maklumat tentang data dan kertas kerja penyelidikan, organisasi, maklumat bahasa, sastera. sains sosial. dan pelbagai maklumat lain. (v) Telemail Telemail ialah satu perkhidmatan penyebaran maklumat dan penghantaran mesej secara elektronik yang berasaskan komputer yang direkabentuk untuk memperbaiki kualiti dan kemudahan komunikasi organisasi. Penyebaran maklumat dan penghantaran mesej boleh dibuat ke seluruh negeri di Malaysia dan . 22 buah negara lain di dunia.

Permohonan boleh dibuat melalui kaunter perkhidmatan. (vi) Reprografi 1.

Perkhidmatan ini diberikan kepada semua ahli PDM yang ingin mendapatkan salinan bahan dalam bentuk teks, imej, gambar, slaid, pita video, cetakan komputer, cetakan mikro dan lain-lain dengan kadar bayaran tertentu yang telah ditetapkan oleh PDM.

ii. Salinan foto yang dibuat mestilah mengikutAkta

Hakcipta 1987 (pindaan 1990).

iii.Pennohonan boleh dibuat melalui kaunter perkhidmatan PDM.

dan koleksi alat pandang den gar (pita video, pita kaset, CD-ROM dan lain-lain) tidak boleh dipinjam keluar daripada PDM. Bahan-bahan tersebut boleh dirujuk dan digunakan di PDM sahaja.

(vii)Pinjaman Koleksi buku PDM terbahagi kepada buku rak terbuka, buku bertanda merah, buku rujukan, koleksi kertas kerja/tesis, terbitan berkala, koleksi bibliografi, indeks, katalog, istilah, kamus dan koleksi khas (manuskrip dan cenderamata). i.

Semua ahli PDM dibenarkan meminjam buku koleksi terbuka dan digalakkan meminjam buku-buku terbitan DBP.

ii.

Buku rujukan, dan koleksi khas seperti manuskrip, video, dan koleksi bertanda merah tidak boleh dipinjam dan hanya untuk rujukan di PDM sahaja.

(ix)

Ahli PDM yang ingin menempah buku yang masih dalam pinjaman, bolch berbuat demikian terus pada skrin KAWAT melalui Pertanyaan Profil Pengguna dengan menginput nama/ID pengguna dan judul buku yang diperlukan. Penempahan boleh dibuat dalam waktu perkhidmatan PDM dibuka.

(x)

Jika bahan yang dipinjam tidak dikembalikan seminggu selepas tarikh penghantaran notis, peminjam mesti memaklumkan kcpada petugas di Kaunter Perkhidmatan, PDM ten tang kedudukan bahan yang dipinjam. Kiraan bayaran denda berterusan.

(xi)

Iika bahan yang dipinjam telah didapati rosak atau hi lang, peminjam dikehendaki mengisi borang dan menandatangani pengisytiharan bahan rosak/ hilang.

(xii)

Peminjam dikehendaki menggantikannya dengan judul buku yang sarna sekiranya masih ada di dalam pasaran. Jika judul buku tersebut tidak ada lagi dalam pasaran, peminjamdi kehendaki membayar denda yang berdasarkan harga buku dan bayaran perkhidmatan. Iumlah bayaran yang dikenakan tertakluk kepada dasar yang telah ditetapkan oleh PDM.

(xiii)

Bayaran boleh dibuat di Kaunter Perkhidmatan PDM.

(xiv)

Semua ahli PDM yang dikcnakan denda atas kelewatan memulangkan buku, urusan penyalinan bahan, kerosakan atau kehilangan buku yang dipinjam mestilah dijelaskan secara tunai di Kaunter Perkhidmatan PDM.

(xv)

Resit rasmi pembayaran denda akan diserahkan kepada ahli PDM berkenaan setelah denda dijelaskan secara tunai. Jika ahli PDM enggan menjelaskan bayaran denda yang dikenakan, PDM akan menghantar salinan surat pemberitahuan kepada' institusi masingmasing untuk tindakan selanjutnya.

Peraturan Pinjaman Ahli PDM yang ingin meminjam buku perlu mematuhi peraturan pinjaman yang telah ditetapkan seperti yang berikut: (i)

Setiap ahli PDM perlu menunjukkan kad keahliannya terlebih dahulu kepada petugas di Kaunter Perkhidmatan, PDM;

(ii)

Buku-buku yang dipinjam hendakJah dipulangkan sebelum atau pada tarikh yang tertera pada slip di bahagian halaman terakhir buku sebagaimana tarikh yang dijana oleh sistem komputer.

(iii)

Peminjam bertanggungjawab terhadap bahan yang dipinjam. Peminjam akan menerima notis lewat memulangkan bah an dari PDM kerana tidak memulangkan bah an pinjaman pada tarikh yang telah ditetapkan. Denda akan dikenakan sebanyak RMO.50 sehari bagi kelewatan memulangkan buku yang dipinjam.

(iv)

Jika buku yang dipinjam masih diperlukan lagi, peminjam boleh memperbaharui pinjaman di Kaunter Perkhidmatan, PDM dua (2) hari sebelum tamat tempoh pemulangan.

(v)

Peminjam buku koleksi terbuka yang ingin memperbaharuinya dikehendaki datang sendiri ke Kaunter Perkhidmatan untuk memperbaharui tarikh pada slip buku.

(xvi)

(vi)

Tempoh pinjaman akan diteruskan selama 21 hari lagi bagi buku yang sarna sclagi judul tersebut tidak ditempah oleh pengguna lain.

(vii)

Peminjam boleh memperbaharui buku yang dipinjam sebanyak dua (2) kali sahaja. Ini bertujuan untuk mcmberi pcluang kcpada pengguna lain meminjam buku/judul yang sarna.

(xvii) Ahli PDM daripada golongan penyelidik bebas atau individu yang tidak terikat dengan manamana institusi yang enggan menjelaskan bayaran denda yang dikenakan, namanya akan disenaraihitamkan dan tidak dibenarkan meminjam buku.

(viii)

Buku rujukan (yang bolch dikcnalpasti dengan tanda R pada tulang buku), koleksi khas (manuskrip, litograf dan bahan yang bertanda merah),

(xviii) Sekiranya peminjam yang sarna menghilangkan bahan yang dipinjam pada kali kedua, Pusal Dokumentasi Melayu akan bertindak menghadkan pinjaman kepada sebuah buku. (xix)

Iika ahli PDM bcrkcnaan berterusan menghilang-

kan bah an yang dipinjam, nama ahli berkenaan discnaraihitamkan dan keahliannya ditamatkan. lika anda berminat untuk menjadi ahli PDM, silalah berdaftar di Kaunter Perkhidmatan, PDM, DBP. Bagi and a yang berminat menjadi ahli PDM melalui Rakan Dewan-MBf, bolehlah mendaftar terlebih dahulu dengan mana-mana cawangan MBf di seluruh negara. Anda yang berminat bolehlah menghubungi ~ustakawan, Bahagian Perkhidmatan

dan Penyebaran Maklumat PDM, melalui talian di bawah ini untuk mendapatkan penjelasan selanjutnya: No. Telefon:

032481011 samb. 153, 154 032482249

No. Faks:

03244 2081

E.Mail:

pdm@pop.jaring.my

Wakil Pusat Dokumentasi Melayu dalam Jawatankuasa Profesional Peringkat Kebangsaan 1. Puan Norma Bachik

lawatankuasa Kebangsaan Pengkatalogan dan Pengelasan

2. Encik Idros Sarnsudin

lawatankuasa BILCO

3. Puan Raja Masittah Raja Ariffin

lawatankuasa Manuskrip Melayu

4. Puan Kamariah Abu Samah

lawatankuasa Projek Pengkomputeran

5. Encik Abdul Wahab Harnzah

lawatankuasa Pameran

6. Puan Aizan Mohd. Ali, dan Puan Che Ros A. Rahim

lawatankuasa Gerakan Membaca Kebangsaan

7. Encik Nik Aman Nik Yusoff

lawatankuasa SCOM

LatihanIPersidangan Staf Pusat Dokumentasi Melayu 1995 Bil. l.

Nama

LatihanIPersidangan BengkeJffempat

Tarikh

25-28 Jan. 1995

Rohani Rustam Norma Bachik Idros Samsudin Raja Masittah Raja Ariffin Kamariah Abu Samah Abdul Wahab Hamzah Che Ros Rahim Aizan Mohd. Ali Fatimah Zahrin Mohd. Taib Wan Salhah Megat Ahmad Ritah Yahya Abang Razali Abang Hasbi Zulkifli Abu Bakar Zanariah Abdullah Zaharah Ahmad Nihayah Ebni Hajar

Bengkel SKU dan Manual Prosedur Kerja PDM di Hotel Regency, Port Dickson, Negeri Sembilan.

Raja Masittah Raja Ariffin

Kursus Bahasa Melayu untuk Munsyi Dewan: (i) Di Bilik Latihan, DBP. (ii) Di Kelab Darul Ehsan, Selangor.

28-30 Mac 1995

Kursus Kejurulatihan untuk Munsyi Dewan di Bilik Latihan DBP.

2-5 Mei 1995

â&#x20AC;˘

14-17 Mac 1995 24-25 Mac 1995

Kamariah Abu Samah Zulkifli Khalil Zulkifli Abu Bakar

Latihan 'Action 2.5 Windows' di BIS, Kuala Lumpur.

20-21 Mac 1995

Zulkifli Kamarudin

Bengkel Rakaman Bunyi FilemNideo (Asas) di FlNAS.

20-25 Mac 1995

Rohani Rustam

1995 'Digital Libraries Conference' di Singapura.

27-28 Mac 1995

Kamariah Abu Samah Nik Aman Nik Yusoff

Bengkel 'Multimedia for the Information Professionals: An Interactive Workshop for Librarians and Information Professionals' di Singapura.

29-30 Mac 1995

Rohani Rustam

'Regional Seminar on Promotion of Reading Habits by Asean Libraries' (Kertas Kerja: Malaysia: Reading Promotion in Libraries) di Jakarta, Indonesia.

3-6 April 1995

Raja Masittah Raja Ariffin

Seminar 'Planning Library Buildings for the Future' di Hotel NPC, Petaling Jaya, Selangor.

20 April 1995

Nama Staf

LatihanIPersidangan Bengkelffempat

Abdul Wahab Hamzah

'Festival Filem Cannes', Perancis.

18-29 Mei 1995

10.

Idros Samsudin Kamariah Abu Samah

Seminar Penggunaan dan Perkongsian Maklumat Elektronik di UPM, Serdang.

24 Mei 1995

II.

Rohani Rustmn Zanariah Abdullah

Kursu Sistem Belanjawan Diubahsuai (MBS) di Hotel Regency, Port Dickson, Negeri Sembilan.

23-25 Mei 1995

12.

Kamariah Abu Samah Raja Masittah Raja Ariffin

Seminar 'BISIMNS Fulltext Retrieval Systems & RDBMS' di Hotel Concord, Kuala Lumpur.

30 Mei 1995

13.

Roslan Hj. Zakaria Zulkifli Khalil

Kursus Bina Negara di Kulim, Kedah.

29 Mei - 2 Jun 1995

14.

Idros Samsudin

Perhimpunan Penulis Muda Malaysia III

2- 4 Jun 1995

15.

Zaharah Ahmad

Kursus 'Microsoft Word [or Windows V 6.0 (Advance),

5-6 Jun 1995

16.

Raja Masittah Raja Ariffin Kamariah Abu Samah

Bengkel Kedua Mengakses Internet di UKM, Bangi.

6-7 Jun 1995

17.

Norma Bachik

Kursus Sistem Belanjawan Diubahsuai di PERMATA, Bangi, Selangor.

6-8 Jun 1995

18.

Norma Bachik Wan Salhah Hj. Megat Ahmad

Kursus Bina Negara di Ulu Seperi, Negeri Sembilan.

17-21 Jun 1995

19.

Raja Masittah Raja Ariffin

Wacana Jabatan Bahasa di Hotel Merlin, Subang Jaya.

19-20 Jun 1995

20.

Cik Ros Rahim Hadijah Sani Ahmad

Seminar Antarabangsa Koleksi-Koleksi Khas Pengajian Asia Tenggara. (Kertas Kerja: Buku Cenderamata: Koleksi Sumber Maklumat Bahasa dan Sastera Kebangsaan yang Terpinggir) di UKM, Bangi, Selangor.

19-21 Jun 1995

21.

Rohani Rustam

Seminar Pembinaan dan Pembudayaan Masyarakat Berilmu (Kertas Kerja: Membina Masyarakat Masa Depan yang Berilmu) di Pusat Sumber Pendidikan Ncgeri, Kota Bharu, Kelantan.

24 Jun 1995

22.

Raja Masittah Raja Ariffin

Ceramah Hakcipta di Universiti Malaya, Kuala Lumpur.

30 Jun 1995

23.

Raja Masittah Raja Ariffin

Persidangan 'Biodeterioration on Cultural Property' di Bangkok, Thailand.

4-7 Julai 1995

24.

Aizan Mohd. Ali

Seminar OCLC di Perpustakaan Negara Malaysia. Kuala Lumpur.

5-6 Julai 1995 12 Julai 1995

Bil.

Tarikh

BiI.

NamaStaf

LatihanIPersidangan BengkeVTempat

Tarikh

25.

Kamariah Abu Samah

Seminar 'Data General Av Image' di Hotel Concorde, Kuala Lumpur.

7 Julai 1995

26.

Kamariah Abu Samah Nik Aman Nik Yusoff

Seminar 'Kodak Imaging Showcase 1995' di Hotel Istana, Kuala Lumpur.

20 Julai 1995

27.

Kamariah Abu Samah Abdul Wahab Hamzah Aizan Mohd. Ali Fatimah Zahrin Mohd. Taib Hadijah Sani Ahmad Nihayah Hj. Ebni Hajar Ritah Yahya

Kursus Bina Negara di Alor Gajah, Melaka.

26-30 Julai 1995

28.

Rohani Rustam

Wacana Khas Bahasa DBP di Pan Pacific Glenmarie Resorts, Subang, Selangor.

10-11 Ogos 1995

29.

Hadijah Sani Ahmad

Seminar Antarabangsa Kesusasteraan Melayu IV di UKM, Bangi, Selangor.

160gos 1995

30.

Rohani Rustam Kamariah Abu Samah Raja Masittah Raja Ariffin

Kongres Bahasa Melayu Sedunia di Hotel Hilton, Kuala Lumpur.

31.

Raja Masittah Raja Ariffin Kamariah Abu Samah Aizan Mohd. Ali

'IBM Digital Library' di Menara Mesiniaga, Subang Jaya.

280gos 1995

32.

Rohani Rustam Nik Arnan Nik Yusoff

Seminar 'Riding the Technology Wave with State-of-the-Art Library System' di Petaling Jaya, Selangor.

14 Sept. 1995

33.

Zulkifli Kamarudin

Bengkel Rakaman Bunyi FilemlFideo (Janjutan) di Kajang, Selangor.

18-23 Sept. 1995

34.

Nor Azmatun Ismail

Kursus Induksi Organisasi untuk Staf Baru DBP.

18-21 Sept. 1995

35.

Rohani Rustam Raja Masittah Raja Ariffin

Ceramah Pengurusan Rahsia Rasmi di Balai Seminar, DBP.

26 September 1995

36.

Raja Masittah Raja Ariffin Fatimah Zahrin Mohd. Taib

Seminar Antarabangsa Manuskrip Melayu di Perpustakaan Negara Malaysia, Kuala Lumpur.

3-4 Oktober 1995

37.

Rohani Rustam

'International Discourse on Dr. Jose Rizal and the Asian Renaissance' anjuran Institut Kajian Dasar, di PWTC, Kuala Lumpur

2-3 Oktober 1995

38.

Norma Bachik

'Conference Using IT to Build a Better Future' di Crown Princess Hotel, Kuala Lumpur.

3-4 Oktober 1995

â&#x20AC;˘

21-250gos 1995