MP 1996 Jilid 6 by mutiarapustakapdm

Rohan; Rustam

ada 22Jun 1996 ini genaplah empat puluh tahun Dewan Bahasa dan Pustaka mengharungi liku-liku perjuangan mengisi kemerdekaan negara Malaysia dengan membina dan mengembangkan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan bahasa ilmu. Empat puluh tahun yang lalu ketika para pejuang kemerdekaan mengadakan Kongres. Persuratan Melayu Ke-3, salah satu resolusi penting yang dikemukakan ialah "penubuhan sebuah Balai Pustaka yang perJu mempunyai sebuah perpustakaan yang besar dan lengkap untuk keperluan Balai itu sendiri di pejabatnya .... " Apabila Balai Pus taka (nama awal Dewan Bahasa dan Pustaka) ditubuhkan, salah satu bahagian yang terawal diwujudkan ialah Bahagian Perpustakaan. Kita berasa kagum dengan visi para pejuang kemerdekaan kita. Mereka sudah merasakan betapa pentingnya egala khazanah persuratan Melayu dikumpulkan bukan sahaja untuk kajian yang akan dibuat tentang masyarakat Melayu telapi juga untuk diwarisi oleh generasi akan datang agar mereka tidak melupakan akar umbi tamadun mereka. Demikianlah amanat besar yang telah ditinggalkan

oleh para pejuang bahasa kita -satL! amanatyang amat berat untuk dipikul oleh karyawan DBP sahaja. amlin sebagai pewaris langsung amanat tcrscbut, tugas kita di DBP menjadi lebih berat. Amanat inilah yang telah mendorong setiap karyawan di perpu takaan untuk meneruskan tugas dan tanggungjawab sebagai pustakawan DBP - membina koleksi bahasa dan kesusasteraan Mclayu; memastikan bahan-bahan tersebut diuruskan dengan sistematik unluk kegunaan penyelidik; menyediakan perkhidmatan perpustakaan yang bolch dimanfaatkan olch golongan masyarakat yang memerlukannya; mcmastikan segalJ maklumat y~ll1g ada tersebar luas dcngan si tcmalik; mcma..,tikon perpustakaan DBP berkembang sci ring dengill1 hilsrat dan matlamat DBP; dan tidak pula ketinggalan dalam perkcmbangan teknologi maklumat.

Ruang Perpustakaan Sesungguhnya dekad 50-an dan 60-an mcrupakan dekad yang amat menarik dalam perkembangan 817mb. kl'l!//II 3

KANDUNGAN Seiring dengan DBP

Oleh: Rohani Rustam DBP di Internet

Oleh: Kamariah Abu Samah Dari Manuskrip ke Lito, Dari Lito ke CO-ROM

Oleh: Raja Masittah Raja Ariffin Fatimah Zahrin Mohd. Taib Ritah Yahaya

Daripada Editor

Mencari Maklumat di Pusat Dokumentasi Melayu: Satu Pengalaman

Oleh: Abd. Rahman YusofF Industri Broker Maklumat Suatu Pertimbangan dalam Penetapan Harga aktu berJaJu begitu pantas. Pada 22 Jun1996, gcnapJah empat puJuh tahun usia Pusat Dokumentasi MeJayu (PDM) bersama Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP); suatu jangka masa yang panjang, satu tahap usia yang telah dewasa dan matang dalam menangani pelbagai isu, masalah, dan cabaran hari ini dan masa depan. Waktu tidak pernah menunggu kita sebaliknya kita harus mengejarnya supaya tidak ketinggaJan dalam banyak hal. Setiap detik Ferlu dihargai supaya masa yang ada dapat dimanfaatkan sebaik-baiknya. Arus teknologi turut bergerak pantas. Pelbagai teknologi canggih tercipta dan pelbagai media elektronik diperkenalkan dan turut membawa perubahan kepada cara ke~a, urusan harian, dan kaedah penyebaran makJumat. Trend pemikiran masyarakat hari ini turut berubah juga. Satu anjakan paradigma yang positif. POM yang sama-sama membangun dan berkembang seiring dengan kedewasaan OBP sentiasa menyokong OBP untuk menuju satu arah yang sam a bagi mencapai matlamat murni OBP untuk menjadikan bahasa MeJayu sebagai bahasa antarabangsa dan meningkatkan status DBP supaya duduk sama rendah, berdiri sama tinggi dcngan institusi-institusi penting yang lain di dunia. Alangkah beruntungnya para penyeJidik hari ini kerana dapat memperoleh maklumat dunia dengan tepat dan cepat melalui Internet dan mail elektronik. Kini, kita mampu menjelajah dunia mencari maklumat hanya melalui skrin komputer. Pelbagai maklumat boleh dicapai. MelaJui Internet, serendipiti kerap berlaku apabila bukan sahaja kita mendapat maklumat yang dicari, mala han pelbagai maklumat baru pula yang kita temui. Itulah kemajuan teknologi canggih masa kini. Penyelidikan turut menjadi lebih mudah. Selama ini, kita mengakses maklumat institusi lain dan pada hari ini, orang lain puJa baleh mencapai maklumat DBP melaJui "HALAMAN DBP" daJam Internet. Satu usaha yang menggaJakkan. Kini, kemudahan sudah tersedia, dan maklumat udah ada di hujung jari, sama-samalah kita, warga DBP memanfaatkannya .

Oleh: Suhaimi Haji Hassan Karya Terjemahan Czech yang Terawal daripada Bahasa Melayu: Hadiah kepada Dewan Bahasa dan Pustaka Tinjauan Fikiran • Masih Bersama PDM • Penyelidik Luar DBP • Pesara/Karyawan DBP Kegiatan • 'Jaring InTouch' • 'Supply, Demand and eed of Social Science Information in a Differentiated Information Market' • 'Marketing of Information Services' • 'Visual Communication Through Corel Draw' • 'Preservation and Conservation of Library Materials: Issues and Challenges' • '2000 Plus: Information Systems in the 21st Century' • Ceramah Internet Sepuluh Tahun Yang Lalu ...

OJeh: A. Wahab Hamzah Kod Bar ... Pengecaman Automatik Penghargaan: Warkah untuk PDM Latihan/Persidangan Staf PDM November 1995 - Mei 1996 Lawatan ke PDM Sepanjang Tahun 1995/1996 SIDANG EDITOR Penasihat Rohani Rustam Editor: Raja Masittah Raja Ariffin Fatimah Zahrin Mohd. Taib Ritah Yahaya Zainun Hashim Pentadbiran Zuhara JamaJuddin Jamaluddin Abdullah Reka Bentuk Omar Mohd. Nasir Reka Letak AnuarSitam (OTP) JIll/111m PII</d~" dl/,"Ullkoll ..;l.'Imll ,{"lolII S,'",IIIIII "Idl 1'''$11/

0(1);"",,,"10"

,H'·!'I!!". D<7I.",/ &,1.,50 tlall P",ln);", Pdl S"FiII 1OS03, .10926 Kunlll LII"'p",. "'III/lorn 1'",,,,1.0 pr'rfn"",knlitfll"r/,//I;ITII plldo b"h'" S,p/I'lIIber 19Sh'. SItMIIS £iii/or 1,,"/IInk IIIt'IJIPIIOIII(9I1.'IllIlllIlg,lJ1 J.,"nl" ... klll:Vn .l1(lI~\t dilen/llil st.'II~\'J Iidok 1II1'1I\'I1""/( i';IIIY,I. K,1rVd,l10Ilj'/t'r</;I' OtI011l1111flIl,ft1l(1(01lIh'II,IIlIlIIboIlS dOli

1."1;",, pmdol"/ 5/;!t1llS Edi/",

dari him. 1

Perpustakaan DBP. Berbekalkan semangat perjuangan yang berkobar-kobar, pegawai perpustakaan pada waktu itu berusaha mengumpulkan bahan-bahan yang berkaitan dengan perkembangan bahasa dan kesusasteraan Melayu. Ruang keeil yang disediakan tidak dapat menampung jumlah bahan yang kian bertambah (lihat Karim Abdullah, Tinjauan Fildran: Penyelidik LUM DBP'). Sejak dari Johor Bahru hingga ke Jalan Young, Kuala Lumpur, ruang merupakan isu yang tidak dapat diatasi sehinggalah DBP mempunyai bangunannya sendiri seperti yang ada sekarang. Saya mula berkenalan dengan Perpustakaan DBP pad a akhir tahun 6O-an sewaktu saya berada di tingkatan enam dan perlu membaca karya-karya sastera Melayu terbitan organisasi tersebut. Perpustakaan yang mempunyai koleksi karya sastera yang agak lengkap ketika itu ialah Perpustakaan DBP. Ruang Perpustakaan DBP pada waktu itu lebih luas, meliputi seluruh tingkat mezanin, tingkat satu dan tingkat bawah (bangunan lama). Tingkat bawah merupakan ruang khusus untuk koleksi kanakkanak. Saya mula bertugas di Perpustakaan DBP pada 1 April 1977 dan waktu itu saya dapati ruang Perpustakaan telah menjadi keci!. Sebahagiannya dijadikan Sudut Penulis sementara sebahagian lagi Bahagian Majalah. Perpustakaan berfungsi sekian lama hanya dengan keluasan ruang yang kurang sedikit daripada 8000 kps. Sehinggalah pada tahun 1993 apabila program pengkomputeran dilaksanakan dan Perpustakaan telah bertukar nama kepada Pusat Dokumentasi Melayu barulah ruang yang telah digunakan sebagai Sudut

Penulis selama ini diperoleh kembali. Ruang tersebut telah digunakan untuk menempatkan karyawan dan peralatan komputer. Kini, ruang tersebut merupakan satusatunya ruang kerja yang eanggih dan moden. Masalah ruang yang dihadapi oleh perpustakaan tidak mungkin selesai selagi perpustakaan terus membina koleksinya secara aktif dan para penyelidik pula turut aktif menggunakan perkhidmatannya. Namun demikian, dengan ruang yang begitu sempit, Perpustakaan DBP terus gigih melaksanakan tugas yang telah diamanahkan. Koleksinya dalam bidang bahasa dan kesusasteraan Melayu yang telah dibina selama empat puluh tahun terus diperlukan o'teh para penyelidik bahasa dan sastera Melayu.

Kebebasan Minda dan Minat Membaca Empat puluh tahun merupakan satu jangka waktu yang lama. Perpustakaan DBP terus berkembang seiring dengan organisasi induknya. Segala kejayaan, cabaran dan tentangan yang dihadapi dan dilalui oleh organisasi induknya turut dirasai oleh Perpustakaan. Betapa tidak? Perpustakaan diwujudkan untuk membebaskan minda rakyat. Maka itu, koleksi perpustakaan yang kaya dengan seribu satu macam ilmu mestilah dibaca. Malang sekali, dekad 80-an telah menemukan kita dengan gejala yang sangat berbahaya iaitu tidak adanya minat membaca di kalangan masyarakat Malaysia. DBP mula mengesan suasana kurangnya minat membaca apabila judul-judul yang banyak diterbitkan tidak laku dalam pasaran. Suasana di Perpustakaan DBP sendiri tidak lagi rancak dan meneabar seperti dekad-dekad

yang lalu apabila ramai mahasiswa membuat penyelidikan dan membaca buku-buku yang ada dalam koleksinya. Untuk mengatasi masalah tersebut, DBP telah memulakan program Gerakan Membaca yang dilancarkan pada tahun 1980. Boleh dikatakan dekad 80-an dipenuhi dengan pelbagai rancangan untuk meningkatkan minat membaea rakyat Malaysia. Perpustakaan DBP telah memainkan peranan yang aktif dalam rancangan tersebut. Satu kajian ten tang Minat Membaca Rakyat Malaysia yang dibiayai oleh Toyota Foundation, Jepun telah dilaksanakan. Hasil kajian tersebut telah menjadi rujukan utama bilamana isu minat membaca diperkatakan. Kerajaan berusaha meningkatkan minat membaea untuk memastikan masyarakat Malaysia kaya ilmu dan maklumat menjelang tahun 2020. Sejumlah besar peruntukan Kerajaan telah digunakan untuk membina perpustakaan dan membeli buku. Namun, hari ini, masalah tidak suka membaea ini masih diperkatakan, masih menjadi masalah sosial yang berat. Tidaklah menjadi satu kehairanan jika Perpustakaan turut mengalami suasana sepi. Pcrkhidmatan perpustakaan dapat dinikmati oleh masyarakat pembaea sahaja. Jika sejumlah besar anggota masyarakat tidak gemar membaca, bagaimana mungkin masyarakat tersebut dapat membebaskan minda serta meningkatkan ilmu mercka?

Pusat Dokumentasi Menjelang Abad Ke-21 Hari ini kita yakin kita sudah bersedia untuk memasuki abad

ke-21. Kita sudah lepas landasan dalam penggunaan sistem teknologi maklumat. Jumlah koleksi kita kian hari kian bertambah. Tenaga kerja kita perlu mengetahui pelbagai kemahiran (multiskill) untuk menangani projekprojek penyelidikan, pengkomputeran dan penyebaran maklumat dalam sekitaran kerja yang baru ini. POM bukan lagi sebuah perpustakaan kecil atau bilik bacaan untuk warga organisasi induknya seperti 40 tahun y~ng

lalu. Kita sudah 'go global' dengan maklumat bahasa dan kesusasteraan Melayu. Mungkin ada baiknya kita merenung semula peranan kita. Apakah nanti peranan POM dalam usaha pembinaan koleksi buku yang akan digandingi oleh alat-alat elektronik, dan sejauh manakah buku dapat bertahan dalam ganciingan dengan bahan multimedia? Bagaimana pula peranan pustakawan dalam pembinaan sistem berkomputer yang

akan menuntut tenaga pustakawan yang memiliki ilmu serta ketrampilan yang bersesuaian? Sekiranya kita .menghargai ilmu dan menganggap OBP sebagai organisasi ilmu dan kita bijak pula menggunakan maklumat, maka sudah pasti sumber dan pusat maklumat akan diberikan taraf yang sejajar dengan peranan serta kepentingannya. Persoalan-persoalan inilah yang perlu kita renungk~ bersama.

_ _ _ _ _ 'Dari Siber Angkasa

BP I

Oleh: Kilmilrilllt Abu Samillt

emajuan teknologi rangkaian komputer telah ban yak rnerobah pengurusan dan penyebaran rnaklumat, khasnya kepada institusi pembekal rnaklumat seperti penerbitan dan perpustakaan. Dalarn dunia teknologi maklumat di Barat, perkhidmatan DIALOG merupakan peneroka dan masih terus menyediakan maklurnat dan berita secara dalam talian kepada pengguna di seluruh dunia. Internet (networks of networks) yang berasaskan ARPANet turut berkembang dan rnenghubungkan hos komputer merentasi sempadan geografi untuk pembekalan maklurnat penyelidikan elektronik secara global dalam pelbagai bidang. Oi Malaysia, peranan Internet yang dipelopori oleh Institut Mikroelekronik Malaysia (MIMOS) menyediakan akses Internet rnelalui

rangkaian JARING Goint Advanced Research Internetworking). JARING sebagai tulang belakang talian komwlikasi maklumat negara telah mernainkan peranan penting dalam usaha rnenyediakan lebuh raya rnaklurnat ternpatan. Sehingga Mac 1996, sebanyak 22 000 penggun a yang tecdiri daripada individu, agensi kerajaan, sektor swasta, institusi penyelidikan dan pendidikan telah rnenjelajah lebuh raya maklurnat. Selain JARING yang membolehkan pengaksesan rnaklumat dibuat rnelalui rangkaian hos kornputer antarabangsa, terdapat juga pengguna yangrnernbekalkan rnaklurnat dalarn pelbagai bidang untuk tujuan publisiti dan penyelidikan. Kebanyakan pengguna lebih cenderung mernbekalkan rnaklurnat rnelalui Halaman World Wide Web (WWW). Di Malaysia sendiri, bebe-

rapa kumpulan institusi telah rnembentuk jaringan rnaklumat rna singmasing seperti Jaringan llmu yang diselenggara oleh Perpustakaan Negara Malaysia (PNM) dan sertai oleh perpustakaan awarn, aka demik dan perpustakaan khusus. Jaringan Penyelidikan terdiri daripada institusi penyelidikan yang berasaskan sains dan teknologi seperti PORIM, MARDI, MIMOS dan beberapa institusi yang lain. Jaringan Pendidikan pula rnemberikan maklumat yang berkaitan dengan Kementerian Pendidikan dan institusi-institusi di bawah pentadbirannya seperti pusat pengajian tinggi, maktab dan sekolah. Halaman Web ada keistimewaannya. Halaman ini mampu rnenyediakan maklumat yang interaktif yang boleh ditayangkan dalam bentuk multimedia, dan menggabung-

kan suara, video, grafik dan teks. Dokumen dapat dihubungkan dengan kaedah hubungan hyperteks dan menyebarkan maklumat secara global tanpa batasan geografi. Kemudahan lain yang menarik perhatian pengguna ialah mel elektronik, forum dan perbincangan serta pindahan fail.

Halaman DBP: "gateway" Pusat Maldumat Bahasa dan Sastera Serantau - - - - - -

Sungguhpun jaringan komputer pada peringkat antarabangsa banyak dimonopoli oleh institusi sains dan teknologi, pendidikan, ekonomi dan perdagangan dengan bahasa Inggeris sebagai bahasa perantaraan, namun rangkaian maklumat dalam bidang sains sosial dan kemanusiaan turut memberi sumbangan yang tidak kurang pentingnya. Di Malaysia, maklumat dalam bidang-bidang tersebut mempunyai nilai penyelidikan yang berkaitan dengan budaya, tamadun, pemikiran dan persuratan masyarakat negara bangsa yang menggunakan bahasa Mela yu sebagai wahana komunikasi keilmuan yang tinggi. Maka itu, usaha mengantarabangsakan bahasa Melayu dan DBP melalui Internet telah membuka jalan kepada DBP untuk mempromosikan institusi bahasa dan sastera ini dalam menyebarkan maklumat penerbitan, penyelidikan dan kegiatannya kepada khalayak yang lebih luas. Perkhidmatan Internet mula diperkenalkan pada 22 Jun 1995 bersempena dengan ulang tahun DBP yang ke-39. Perkhidmatan ini beroperasi di Pusat Dokumentasi Melayu melalui talian 'dialup' yang dihubungkan kepada modem

dengan kepantasan 9.6 kbps. Fasa • Mempromosi penerbitan DBP, menggalakkan pembapertamanya ialah pengenalan caan di kalangan masyarakat kepada Internet untuk pengguna Malaysia khasnya dan materutama para pegawai, dan editor syarakat penutur dan pengDBP mendapatkan maklumat mekaji bahasa dan budaya Melalui 'World Wide Web' dan menggunakan kemudahan mel elektrolayu arnnya. nik. Latihan apresiasi Internet juga • Menyediakan perkhidmatan turut diberikan kepada para pePDM dalam talian untuk gawai DBP khususnya editor yang keahlian dan untuk mengsangat memerlukan bahan penyeliakses koleksi PDM. dikan dan komunikasi mel. Fasa kedua merangkum pem• Menyebarkan maklumat binaan Halaman DBP (HomePage) kegiatan penyelidikan dalam yang memuatkan maklumat tenbidang bahasa dan sastera tang DBP dan peranannya dalam Melayu. usaha mengembangkan bahasa dan kesusasteraan Melayu melalui Dalam usaha memperkenalkan penerbitan dan penyelidikan. Para pembekal maklumatnya terdiri organisasi ini, Halaman DBP medaripada wakil-wakil dari jabatan muatkan maklumat sejarah, matlabahasa, sastera, penerbitan dan mat, cawangan dan karyawan utakorporat yang masing-masing telah rna DBP. Menyebarkan maklumat bekerjasama dalam memberikan dengan tepat dan cepat kepada masyarakat pengguna yang lebih sumbangan maklumat. Halaman DBP (http://luasseperti sektor swasta meruwww.dbp.gov.my) ditempatkan pakan matlamat utama DBP. S;umpada pelayan maklumat (infor- ber maklumat, perkhidmatan dan mation server) yang dihubungkan rujukan kebahasaan amat diperdengan talian suwa dengan kepan- lukan oleh pengguna dalam urusan tasan 64 kbps bagi mencepatkan seharian mereka. Oleh itu, melalui penghantaran dan pemindahan data dan dirangkaikan pula pada rangkaian Dewan yang sedia ada bagi membolehkan pengguna di DBP mengaksesnya. Peringkat awal pembina an Halaman ini, sumber tenaga dalaman digunakan iaitu dari Bahagian Komputer dan Pusat Dokumentasi Melayu. Tujuan utama penyediaan Halaman DBP ialah: • Memperkenalkan organisasi DBP, kegiatan serta peranannya kepada masyarakat Malaysia, serantau dan antarabangsa. • Menyebar luas maklumat kebahasaan dan sastera Melayu.

Halaman DBP, perkhidmatan khidmat nasihat bahasa, garis panduan dan pedoman bahasa dapat disebarluaskan. Buat masa ini Garis Panduan Menamai Syarl'kat' Bangunan, Kawasan Perumahan, Tempat Awam dan Jalan termuat dalam halaman ini bagi membantu pemaju,. penguasa tempatan, pengusaha perniagaan dan jabatan yang berkaitan dalam menamakan perniagaan, kawasan perumahan yang sesuai dengan persekitaran Malaysia. Perkhidmatan rujukan Kamus Dewan dan Kamus Dwibahasa yang akan dilaksanakan secara oerperingkat merupakan matlamat Halaman DBP juga. Bank Istilah Berkomputer Dalam Talian (BIKOMTA) yang merujuk 49

bidang istilah kini boleh diakses melalui perkhidmatan komputer yang tersedia di POM sahaja. Rujukan peristilahan dalam talian akan disediakan setelah sistem pedstilahan berkomputer siap dibina pada akhir tahun 1996 dan ketika itu kemudahan e-mail atau talian khidmat nasihat bahasa boleh digunakan untuk mendapatkan rujukan peristilahan melalui Internet . .Pemasyarakatan sastera kebangsaan turut menjadi kandungan Halaman OBP untuk tujuan menyampaikan maklumat penyelidikan yang sedang diusahakan dan kegiatan yang diadakan bagi menarik lebih ramai peminat sastera Mela yu memberikan sumbangan kreatif untuk memajukan pengkaryaan sastera. Saluran Internet bukan sahaja dapat memperkenalkan OBP ke peringkat antarabangsa malahan merupakan alternatif kepada pemasaran penerbitan untuk maju ke pasaran yang lebih luas. Pengumuman tentang judul buku yang akan terbit mengikut bidang dan judul buku semasa, judul majalah terbitan OBP, fokus artikel majalah yang akan terbit dan senarai pengedar merupakan sebahagian daripada promosi penerbitan OBP. Pertanyaan ten tang penerbitan dan pesanan serta Rakan Oewan-MBf yang menawarkan kemudahan diskaun buku dan majalah terbitan OBP di samping memberi peluang kepada ahli-ahlinya untuk menyertai kegiatan serna sa anjuran OBP turut diperkenalkan. Pusat Ookumentasi Melayu sebagai sebuah perpustakaan yang mempunyai koleksi khusus dalam bidang bahasa, dan kesusasteraan Melayu berusaha mempertingkatkan penyebaran dan perkhidmatan maklumat melalui Halaman OBP. Antara maklumat yang disediakan

ialah kemudahan perkhidmatan untuk pengguna, pendaftaran keahlian dan kemudahan mengakses pangkalan data bibliografi, indeks dan direktori melalui Katalog Awam Oalam Talian. Pengguna boleh membuat pilihan untuk mendapatkan maklumat tentang: a. Katalog monograf dan audio visual; b. Indeks akhbar dan majalah; c. Penerbitan karya; d. Biodata; e. Persatuan (Bahasa, Sastera, dan Budaya Melayu); dan

f. Dewan Bahasa dan Pus taka. Pembinaan antara muka carian yang menghubungkan Halaman OBP dengan sistem komputer POM menggunakan perisian BRSSLOIS yang sedang dilaksanakan bagi membolehkan pengguna mengaksesnya secara 'transparent'. Potensi Internet memberi peluang kepada POM untuk memperkenalkan pembekalan dokumen elektronik (electronic document delivery) melalui rangkaian jarak jauh pada masa-masa akan datang. la merangkum teks penuh artikel majalah terbitan OBP dan laporan penyelidikan. Perkhidmatan pembekalan dokumen akan dapat membantu POM memenuhi keperluan pelanggan untuk mendapatkan bahan dengan cepat dan penyebaran dokumen yang cekap dan berkesan. Sumbangan Halaman OBP turut menambah statistik pembekalan maklumat Malaysia kepada masyarakat tempatan dan antarabangsa. Ini bermakna lebih banyak produk baru yang dapat memberi nilai ekonomi kepada bahasa Melayu di samping produk premium yang mampu menjana pendapatan organisasi.

Kesimpulan Oalam era globalisasi maklumat, OBP harus mengambil peLuang menggunakan teknoLogi masa kini dalam penyebaran maklumat bahasa MeLayu kepada masyarakat awam. Walau bagaimanapun, teknologi hanyalah alat bantu untuk mencapai hasrat OBP, apa yang penting ialah pengisian ilmu dan maklumat kebahasaan dan penerbitan OBP yang benar-benar dapat memenuhi keperluan penggunanya sarna ada berbentuk penyelidikan atau kemahiran berbahasa.

Koleksi Istimewa

A U KRIP KE LIT D-RO

Oleh: Raja Masittah Raja Arifftn Fatimah Zahrin Mohd. Taib Ritah Yaha!la

Seorang ahli falsafah politik Perancis, Montesquieu pernah membuat catatan dalam bukunya Lettres Persanes (= Suratsurat Parsi, 1722) yang berbunyi: "Aku mempunyai sebuah bilik kecil penuh dengan manuskrip-manuskrip yang amat berharga; waJaupun mataku rosak kerana membacanya , aku lebih suka menggunakannya daripada karya-karya yang dicetak, yang tidak begitu sahih fakta .... "

Ahli-ahli filologi sememangnya berminat mengkaji teks zaman klasik, pertengahan, dan pembaharuan. Minat terhadap persoalan ketulenan teks timbul apabila para sarjana mempercayai bahawa teks semasa tidak mempunyai niIai dan keunikan yang dimiliki oleh dokumen-dokumen lama kerana ia boleh dikaitkan dengan satu tradisi sastera yang boleh dikenal pasti. Tidak dapat dinafikan bahawa kajian sistematik terhadap manuskrip asal telah meningkatkan lagi pemahaman ki ta tentang kesusasteraan semasa. DaTi manuskrip kita dapat mengesan perkembangan para penulis dan karya mereka, kehidupan negarawan dan pelbagai aktiviti manusia. Kajian manuskrip juga membolehkan kita mengikuti perkembangan sesuatu hasil tulisan atau pengarang dan dapat menyak-

sikan pergerakan nadi kreatif. Oleh itu, pengumpulan manuskrip amat perlu untuk dirujuk khususnya oleh ahli manuskriptologi dan filologi. Kesannya, perpustakaan-perpustakaan di dunia yang memahami kepentingan warisan ini tetap memuliharanya. Tetapi, kadangkala walaupun kepentingan ini diperakui tetapi sumber-sumber yang diperuntukkan bagi melindunginya tip is sekali. Dalam konteks ini, Pusat Dokumentasi Melayu (PDM) DBP terus memperoleh, mengumpul, dan menyimpan manuskrip (tulisan tangan jawi). Sehingga kini PDM mempunyai 176 judul (204 naskhah) manuskrip yang dikumpul sejak tahun-tahun 1950-an dan didokumentasikan sebagai satu koleksi khas. Manuskrip dalam bentllk tulisan tanganJawi merangkum pelbagai bidang ilmll seperti bahasa, kesusasteraan (hikayat, syair), undang-undang dan h ukum, perubatan tradisional, astronomi, hal ehwal Islam, dan sebagainya. Sebagai usaha membantu para penyelidik, PDM telah menghasilkan Katalog ManLiskrip di Perpustakaan Dewan Bahasa dan Pustaka (1983) yang diterbitkan bersempena dengan "Pertemuan Sehari Mengenai Manuskrip MelaYll", pada 10 Oktober 1983. Judul-judul manuskrip tulisan tangan yang tersimpan di POM boleh dirujuk pada Lam-

piran A. Dengan kecanggihan teknologi hari ini pula, para penyelidik dapat mencapai maklumat manuskrip Melayu melalui sistem pengkomputeran. PDM sentiasa membantu usaha mumi para penyelidik yang ingin membuat kajian berasaskan manuskrip koleksinya. Sebahagian besar koleksi manuskrip di PDM telah dikaji, dianalisis, dan ditransliterasikan ke Rumi oleh mahasiswa universiti tempatan, para sarjana dalam dan luarnegara, dan Penulis Tamu DBP sendiri. Dr. Ian Proudfoot, Ketua Pusat Sejarah Asia, Australia National University misalnya, telah merujuk beberapa buah manuskrip koleksi POM dalam usaha menghasilkan karya tet'bitan terbarunya, Early Malay Printed Books (1993). Statistik yang berikut bagi tiga tahun kebelakangan ini telah menunjukkan peningkatan penggunaan dan rujukan manuskrip dalam bidang kesusasteraan, perubatan, sejarah, hukum kanun da'n kitab mengenai Islam oleh para penyelidik dari inslitusi tempatan (Pengarah KBN, Muzium Islam, Pensyarah, wartawan, dan pegawai kerajaan yang lain) dan luar negara seperti Thailand, Indonesia, dan British Library, London. Manuskrip-manuskrip POM juga dimanfaatkan untuk pameran pada peringkat tempatan dan antarabangsa:

Tahun

Jumlah Manuskrip

1993

14 naskhah

1994

23 naskhah

1995

32 naskhah

Senarai yang berikut pula dapat memperlihatkan sejauh mana manuskrip koleksi PDM khususnya, telah dimanfaatkan oleh pengkaji dan hasil penelitiannya telah diterbitkan oleh DBP. Antaranya ialah:

Cheritera Pandawa Lima; diusahakan oleh KhaJid Hussain, 1964. Hikayat Amir Hamzah; disclenggarakan oleh A. Samad Ahmad, 1987 (berdasarkan MS. 121). Hikayat Banjar; oleh Johannes Jacobus Das; terjemahan Siti Hawa SaUeh, 1990. Hikayat Datuk Merpati, 1989. I-Jikayat Hang Tuah; diselenggarakan oleh Kassim Ahmad, 1964 (berdasarkan MS. 28,28(aÂť. Hikayat Inderaputera, 1968. Hikayat Iskandar Zulkamain; diselenggarakan oleh Khalid Hussain, 1986. Hikayat Misa Taman Jayeng Kusuma; diselenggarakan oleh Abdul Rahman Kaeh, 1976. Hikayat Muhammad Hanafiyyah; oleh L.F. Brakel. Terjemahan Junaidah SalIeh, Mokhtar Ahmad, Nor Azmah Shehidan, 1988. Hikayat Pandawa Lima; diselenggarakan oleh Khalid M. Hussain, 1964,1992. Hikayat Parang Puting; diselenggarakan oleh Jamilah Haji Ahmad, 1980. Hikayat Siak; diselenggarakan oleh Muhamad Yusof Hashim, 1992.

Hikayat Tamim Al-Dari; diselenggarakan oleh Wahyunah Hj. Abd. Ghani, 1989. Hikayat Umar Umaiyah; diselenggarakan oleh A. Samad Ahmad, 1989. Hikayat Upu Daeng Menambun; diselenggarakan oleh Rogayah Hamid, 1980. Kerajaan Johor-Riau; diselenggarakan oleh A. Sarnad Ahmad, 1985. Peluru Petunang; diselenggarakan oleh A. Samad Ahmad, 1984 (berdasarkan MS. 101). Sulalatus Salatin (Sejarah Melayu); diselenggarakan oleh A. Samad Ahmad, 1979 (berdasarkan MS. 86, 86(aÂť. Surat al-Anbiya; oleh Hamdan Hassan, 1990. Syair Agung; diselenggarakan oleh Zahir Ahmad, 1991. Syair Bidasari; diselenggarakan oleh J amilah Hj. Ahmad, 1989. Syair Indra Sebaha; died it oleh Khalid M. Hussain, 1992. Warisan Perubatan MeIayu; diselenggarakan oleh A. Samad Ahmad, 1982 (berdasarkan MS. 33, 47). TidaK dapat dinafikan bahawa manuskrip merupakan warisan budaya ilmu yang tidak ternilai harganya dan lambang peradaban bangsa yang mesti dipulihara untuk faedah gcncrasi akan datang. Akan menjadi satu paradoks sekiranya generasi kita tidak berjaya melindungi satu warisan yang tinggi nilainya yang menjadi asas kepada memori sejarah.

Litograf Tidak dapat disangkallagi bahawa manuskrip dengan keaslian tulisan , ngan dan seninya yang halus 11erupakan salah satu sumber

maklurnat penting bagi para penyelidik. Lazimnyd, untuk menghasilkan senaskhah manuskrip akan mengambil masa yang lama. Penggunaan dan penyebarannya juga terbatas, hanya tersebar pada lingkungan istana dan golongan bangsawan. Pada waktu itu, proses memasyarakatkan manuskrip dilakukan melalui penyalinan (mengambil masa yang lama) atau penuturan teks kepada khalayak ramai. Keterbatasan tersebut sedikit sebanyak telah memaksa manusia memikirkan eara yang lebih mudah dan eepat serta berkesan untuk menyebar luas maklumat. Ciptaan demi ciptaan direka bagi memudahkan proses penerbitan. Selain daripada tangan, ukiran imej di atas batu dan kayu, satu lagi proses yang memainkan peranan penting dalam era pereetakan atau penerbitan ialah proses litografi. Era litografi telah membawa erti yang besar kepada penyebaran naskhah-naskhah Melayu. Dengan proses ini, kegiatan penerbitan buku menjadi semakin pesat dar mudah dengan jumlah eetakan yang lebih banyak. Maklumat yang tersebar luas telah dapat dinikma tt oleh golongan yang lebih ramai. Li togra fi telah diei pta oleh Aloys Senefelder dari Jerman dalam tahun 1798. Perkataan litografi berasal dari Greek. 'Litos' bermakna 'batu' dan 'graphien' bererti 'menulis' atau 'menggambarkan'. Litografi juga disebut cap batu. Litografi ialah proses pereetakan imej (tLllisan atau lukisan) yang dibuat di atas permukaan blok batu kapur yang telah dilieinkan. Imej yang hendak dieetak akan ditulis di atas permukaan batu kapur dengan menggunakan krayon, pensil minyak atau cat minyak khas yang dipanggil 'tusehe'. Permukaan cetakan yang telah siap akan disapu dengan campuran gum Arab dan sedikit asid nitrik. Seluruh plat batu

kemudian dilembabkan dengan air dan dakwat diratakan. Bahagian yang basah tidak akan diresapi dakwat dan imej yang bermlnyak sahaja yang bersadur dakwat. Kemudian, kertas basah, kertas penyerap dan plat zink dipasang silih berganti di at as permukaan cetakan. Tekanan kuat daripada sebuah mesin khas akan memindahkan imej tersebut ke atas kertas. Bahan-bahan dalam bentuk litografi banyak dihasilkan di Singapura pada sekitar penghujung abad ke-18. Beberapa buah kedai di Singapura telah menjalankan percetakan cap batu yang kebanyakannya dipunyai oleh orang Jawi Peranakan. Oi antara pencetak yang aktif mencetak kitab-kitab hikayat dan syair ialah percetakan AI-Misriya, AI-Aminiyah, AlMuhammadiah, Sulaiman Mar'ie, Muhammadi Bambai dan Singapura Jawi Press. Terdapat sesetengah kitab yang hanya menyebut nama orang perseorangan sebagai penerbit (tukang cap) di antaranya Hj. Muhammad Amin bin Haji Abdullah, Hj. Muhammad Said bin Mohd. Arshad, Muhammad Idris bin Yahya, dan Hj. Muhammad Nor bin Idris. Jenis-jenis penulisan yang dicetak dengan kaedah litografi termasuklah cerita-cerita nabi dan para sahabat, kitab-kitab agama tentang solat, terasul, perukunan, haji dan umrah, cerita-cerita terjemahan dari Tanah Arab dan Parsi, cerita-cerita tradisional Melayu seperti syair dan hikayat dan tidak ketinggalan kitab-kitab i1mu bahasa Arab. Syair Abdul Muluk, Syair Siti Zubaidah, Syair Unggas, Hikayat Abu Nawas, Hikayat Abu Syahmah, dan Hikayat Raja Handak adalah antara naskhah cap batu yang popular. Naskhah ini telah diterbitkan beberapa kali oleh pencetak yang berlainan. Pusat Ookumentasi Melayu mempunyai

koleksi buku litograf yang diter- kini berkembang pesat dan hasil bitkan di Singapura dalam tahun- yang terperinci penyelidikan dalam tahun sebelum dan selepas 1950-an. industri elektronik telah menemuKebanyakannya terdiri daripada kan kita kepada CD-ROM (Comgenre hikayat dan syair. Koleksi pact Disc Read Only Memory). CD-ROM merujuk kepada calitograf ini dimikrofilemkan terlebih dahulu sebelum ditempatkan kera padat yang berdiameter 5.25 di rak untuk rujukan. Sehingga kini inci dengan pengekodan digit dan sebanyak 38 bUah syair dan 17 buah bersifat baca sahaja (Read Only hikayat telah dikatalog. (Seperti Memory). CD-ROM merupakan cakera logam yang bermutu tinggi pada Lampiran B). Litografi telah melalui bebe- dengan keupayaan menyimpan rapa perubahan dan pembaharuan. beribu juta bait atau lebih kurang Ounia percetakan akhirnya telah 550MB sehingga 650MB. lni bermenemukan kita proses penerbitan samaan dengan 1520 kali kuasa yang lebih moden iaitu cetak ofset. simpanan cakera liut 360KB. Storan Cetak ofset adalah perkembangan ini boleh disamakan dengan teks daripada litografi dan ofset lito setebal 150 000 muka surat atau merupakan proses cetakan yang ruang yang mampu memuatkan paling luas digunakan sehingga keseluruhan makiumat yang terkini. Oalam proses ofset 'Iito, imej cetak pada 20 buah ensiklopedia tidak dipindahkan terus ke atas yang teba!. kertas. Setelah terciptanya fotografi, Maklumat yang dis imp an plat logam yang nipis dengan sa- dalam bentuk CD-ROM terdiri duran peka cahaya telah digunakan . daripada makiumat rujukan seperti sebagai ganti batu dan silinder plat kamus atau ensiklopedia dan makdigunakan sebagai perantaraan lumat penerbitan. Oleh itu, COuntuk memindahkan imej dari plat ROM yang telah siap diprogram ke kertas. Seterusnya terdapat pula paling sesuai untuk pemelajaran mesin cetak ofset moden empat kerana kemampuannya menyimwarna atau lebih dengan penyu- pan maklumat yang banyak. COsunan huruf yang menggunakan ROM mampu menyimpan semua komputer. Proses penyebaran mak- teks buku dari darjah satu hingga lumat kini menjadi lebih mudah. ke peringkat universiti. Selain Namun, proses pemodenan dunia menyimpan data, CD-ROM digunapenerbitan tidak berhenti di sini kan juga untuk menyimpan audio sahaja, era ledakan teknologi mak- yang berkualiti tinggi, misalnya lumat telah membawa kita kepada dalam sistem "hi-fi" yang boleh proses penyebaran maklumat yang menghasilkan bunyi yang bermutu lebih canggih iaitu penerbitan elek- tinggi. Oalam konteks ini, CD-ROM tronik. hanya memaparkan data dan bukannya untuk menyimpan data kecuali pada rakaman pertama sahaja. Rakaman boleh dilakukan sekali CD-ROM sahaja dan tidak boleh langsung Walaupun sejarah komputer telah dihilangkan atau diubah. Ini kerana terakam lehih kurang 40 tahun yang CD-ROM menggunakan COlepas namun penggunaannya ha- WORM (WORM - Write Once, Read nya meluas 20 tahun kemudian, Many) - 'Tulis Sekali, Baca Banyak iaitu selepas kejayaannya mem- Kali'. Namun begitu, maklumat bantu manusia meneroka angkasa yang tersimpan dalam CD-ROM lepas. Teknologi komputer yang boleh disalin ke cakera liut atau

cakera liat. Oengan kemajuan teknologi juga, kita akan menemui COWMRM (Write Many, Read Many) yang membolehkan penyimpanan dan pengeluaran data dilakukan berulang kali. Harganya pula pasti lebih tinggi. Pencarian maklumat akan menjadi lebih mudah dengan hanya memilih arahan indeks daripada skrin. Segala penerangan dalam bentuk teks, gambar, dan ilustrasi akan terserlah di paparan berserta alunan muzik yang turut diperdengarkan. Maka itu, CD-ROM dapat menarik perhatian para penyelidik menggunakannya untuk memperoleh maklumat yang diperlukan. Hari ini, CD merupakan sumber penting yang mengubah peranan komputer menjadi lebih berkesan, berkemampuan dan canggih yang menawarkan kita satu bentuk baru pengedaran maklurnat.

CD-ROM di Pusat Dokumentasi Melayu Sehingga kini, POM telah memperoleh 22 judul CD-ROM yang rnerangkum biografi dan almanak, atlas, tesaurus, kamus dan ensiklopedia (sila lihat Lampiran C). Judul dan maklumat dalam bentuk CD-ROM ini boleh diakses di Pusat Dokurnentasi Melayu. Antara judul terbaru yang boleh anda manfaatkan ialah: Infopedia yang terdiri daripada gabungan lap an maklumat rujukan seperti yang berikut: Funk & Wagnall's Encyclopedia Merangkum fakta dan teori dalam pelbagai kategori ilmu penge~huan. Penyusunan subjek berdasarkan urutan abjad bagi membantu pengguna mendapatkan maklumat yang jelas dan terperinci.

(ii) The Hammond Atlas Panduan rujukan peta berkomputer yang merangkum statistik penduduk, kawasan, ibu negara dan ban dar ray a bagi 191 negara yang merdeka di dunia. (iii) Merriam Webster's Dictionary Terdiri daripada maklumat yang autoritatif, berserta rujukan silang, definisi, sebutan, panduan sinonim serta beberapa contoh penggunaan semasa. (iv) Merriam Webster's Dictionary of English

~ Mengandungi lebih daripada 20 000 'quotation' penulis-penulis klasik dan moden yang termasyhur yang boleh digunakan sebagai panduan lengkap kepada masalah kekeliruan dan kesahihan. (v) Merriam Webster's Dictionary of Quotations Memua tkan lebih daripada 18 000 pendapat, humor, penilaian dan pemerhatian dalam pelbagai subjek oleh penulis dan pembicara terkenaI. (vi) Merriam Webster's New Biographical Dictionary Mengandungi data biografi tokoh-tokoh ternama (yang telah meninggal dunia) semenjak 5000 tahun yang silam. (vii) The 1994 World Almanac Memaparkan maklumat yang tepat dan terkini tentang hal ehwal semasa di dunia dan di Amerika Sya-

rikat, seperti laporan tahunan, pekerjaan dan ekonomi, kalendar dan astronomi, anugerah dan media, personaliti, bandar raya dan daerah, sukan dan statistik penting. (viii) Roget's 21st Century Thesaurus Memuatkan lebih daripada 1000 perkataan rangkai kata, dan sinonim dengan memberikan definisi ringkas bagi setiap entri utama. Global Explorer Atlas dunia yang lengkap dengan deskripsi 20 000 bahan sejarah, kebudayaan dan geografi, peta-peta jalan raya bandar raya utama di dunia, peta topografi bagi keseluruhan planet, profil dan statistik terkini ekoilomi, sosial dan kebudayaan, dan rujukan indeks yang melebihi 120 000 tempat di seluruh dunia. Encarta '95 Ensiklopedia multimedia ini mengandungi lebih daripada 26 000 artikel terkini, dalam 60 bahasa asing; memuatkan lebih daripada 8000 keping gambar dan ilustrasi; 800 peta; dan lebih daripada 100 animasi dan klip video. Anda juga berpeluang bermain dengan 'MindMaze' untuk tujuan menguji pengetahuan dan minda.

Kesimpulan Walaupun tekstur manuskrip mudah rapuh ditelan zaman, penerbitan dan penghasilan litograf pula tidak meluas; sementara CD-ROM mempunyai storan yang besar dan tahan lama, namun setiap satunya saling melengkapi dan mempunyai keistimewaan dan keunggulan

yang tersendiri. Masing-masing memainkan peranan yang amat penting dalam memberi sumbangan kepada bidang penyelidikan.

Bibliografi Abu Hassan Sham, 1995 "Langkahlangkah memasyarakatkan manuskrip Melayu" dIm. Seminar Antarabangsa Manuskrip Melayu, 3-4 Oktober.

Ensiklopedia Pelajar Oxford - Fajar Bakti, 1995. Shah Alal!\: Fajar Bakti.

Katalog Manuskrip di Perpustakaan Dewan Bahasa dan Pus taka, 1983. Kuala Lumpur: Perpustakaan, DBP.

Bahasa Melayu [Risalah Perpustakaan 1]. Kuala Lumpur: Perpustakaan Dewan Bahasa dan Pustaka.

Koleksi Litograi, Pusat Dokumentasi Bahasa dan Kesusasteraan Melayu, Dewan Bahasa dan Pustaka [brosur].

Proudfoot, Ian, 1993. Early Malay Printed Books. Kuala Lumpur: Universiti Malaya.

Kurier, 1989. Paris: Unesco.

Senarai CD-ROM, Pusat Dokumentasi Melayu, 1996.

Majalah PC, Jilid I, No. I, 1995. Kuala Lumpur: A & Z Publisher.

Shaharuddin Salleh, 1985. Pengenalan kepada Komputer. Kuala Lumpur: Federal Publications.

Pameran Percetakan A wal dalam

Penulis Undangan

LU AT I

â&#x20AC;˘â&#x20AC;˘

A Oleh:

Abdul Rllhmlln Yuso/ - - - - - - -_ _ _ _ _ __

aya diminta menulis tentang pengalaman saya menggunakan Pusat Dokumentasi Melayu. Saya kira kehadiran saya yang kerap di PDM dan penggunaan segal a macam perkhidmatannya ada kaitan dengan undangan untuk menulis catatan ini. Apabila saya bertanya editornya, Raja Masittah, tentang apa yang seharusnya saya tulis, beliau memberitahu: "Tulislah apa saja tentang pengalaman saudara sebagai penyelidik." Satu permintaan yang wajar memandangkan saya pernah menjadi penyelidik sastera sejak 1 Oktober 1995 dan dilantik pula sebagai Ketua Bahagian Teori dan Kritikan Sastera yang antara lain dipertanggungjawabkan

â&#x20AC;˘ Ketua Bahagian Tcori dan Krilikan Saslera, DBP, Kuala Lumpur.

untuk membuat penyelidikan tentang teori dan kritikan sastera. Saya menyambut baik cadangan editor Mutiara Pus taka itu. Tetapi, bila difikirkan dalam-dalam cadangan itu agak mengikat kerana pengalaman saya sebagai penyelidik sebenarnya amat terbatas. Apabila dihitung-hitung jumlah perkhidmatan saya di Dewan Bahasa dan Pustaka yang lebih sedikit dari 20 tahun, sebahagian besar masa dan tenaga saya sebenarnya tercurah kepada kerjakerja penerbitan iaitu penerbitan buku bacaan umum, majalah dan ensiklopedia. Sebagai pengurus dan karyawan dalam bidang penerbitan, saya sememangnya banyak menggunakan perkhidmatan PDM. Jadi, dalam tulisan ini, selain pengalaman menggunakan PDM untuk penyelidikan sastera, saya akan

menyentuh juga bidang penerbitan. Semoga catatan ini ada faedahnya untuk dikongsi bersama. Saya mula menggunakan PDM (waktu itu Perpustakaan Dewan Bahasa dan Pustaka) pada tahun 1975 iaitu sewaktu mula-mula bertugas dengan DBP. Tugas pertama yang diberi oleh bos saya waktu itu, Sdr. Haharuddin Zainal ialah menyelidiki sejarah kritikan sdstera Melayu sebelum Perang Dunia Kedua. Tempat yang say a mulamula tujui ialah Perpustakaan DBP. Seingat saya, perpustakaan pada waktu itu agak sibuk kerana anakanak sekolah dan orang awam (bukan penyelidik) diberi kebenaran menggunakan perkhidmatannya. Walaupun perpustakaan DBP pada waktu itu mempunyai beberapa judul surat khabar sebelum perang, koleksinya tidaklah begitu tuntas.

â&#x20AC;˘

Untuk melengkapkan penyelidikan, saya terpaksa ke Arkib Negara dan Universiti Malaya. Bagaimanapun, untuk bahan sekunder, koleksi OBP agak baik. Buku-buku Roff Sejarah Persuratkhabaran Melayu, A Guide to Malay and Arabic Periodicals dan Malay Nationalism ban yak inembantu saya dan temanteman lain yang membuat penyelidikan dalam genre lain sarna ada daripada segi menges ani bahan primer mahupun memberikan konteks untuk penyelidikan kami. Selain itu, beberapa buah buku tentang teknik penyelidikan, glosari kesusasteraan, teori dan kritikan sastera dan sejarah kesusasteraan beberapa negara amat berguna pada peringkat awal penyelidikan kami. Dari semasa ke serna sa PDM berusaha menambah koleksi bukubukunya, terutama buku-buku dalam bidang bahasa, sastera dan penerbitan. Oengan peruntukan yang terbatas, tidak mungkin POM dapat memenuhi semua perm intaan pelanggannya. Walau bagaimanapun, koleksi buku rujukan asas POM agak memuaskan. Bagi penyelidik sastcra, buku-buku seperti The New Princeton Encyclopedia of Poetry and Poetics, Johns Hopskins Guide to Literary Theory and Criticism, Encyclopedia of World Literature in the Twentieth Century, Encyclopedic Dictionary of Semiotics, pelbagai glosari kesusasteraan, direktori penulis dan sebagainya merupakan sumber rujukan yang tidak ternilai harganya. Selain itu, POM turut mempunyai koleksi lengkap Great Books yang diterbitkan oleh Encyclopedia Britannica dan edisi lengkap, 1001 Nights. Pada waktu kita sedang sibuk memperkatakan penerbitan karya agung, buku-buku ini dapat memberikan panduan tentang apa yang dimaksudkan dengan karya

agung dan cara mengendalikannya. Dalam bidang penyelidikan, jelas sekali ilmu berkembang dengan pesatnya. Maka itu, ilmu yang terkandung dalam buku juga cepat menjadi 'out of date'. Untuk mengikuti perkembangan terbaru, jurnal atau majalah memainkan peranan yang penting. Sewaktu bertugas di bahagian penerbitan buku dan majalah, saya pernah mencadangkan supaya POM melanggan beberapa buah majalah dan jurnal, antaranya Harper's, Atlantic Monthly, Village Voice, Times Literary Supplement, New York Times Book Review dan New York Review of Books. Majalah-majalah ini menyediakan ruangan sorotan buku yang cukup baik di samping wawancara, profil penuIis dan liputan kegiatan sastera yang menyeluruh. Sayangnya, dua judul terakhir dalam bidang sastera tersebut tidak lagi dilanggan oleh POM. Jurnal dan majalah-majalah ini bukan sahaja berguna kepada penyelidik sa~tera, malah saya berpendapat semua judul yang disebutkan itu berfaedah kepada editor buku dan majalah. Oi samping memberi maklumat terkini ten tang kegiatan penerbitan di peringkat antarabangsa, jurnal dan majalah kadangkala dapat mencetuskan ide baru daripada segi pembinaan judul dan reka bentuk. Berita-berita yang menarik juga boleh dipetik untuk siaran dalam majalah. Cerpen, puisi atau artikel yang baik boleh diterjemahkan. Paling kurang, para editor boleh mengambil iktibar daripada pengalaman orang lain iaitu mclalui hubungan editor-penulis, penyuntingan kopi dan sebagainya. Saya percaya, seorang editor yang baik harus selalu mendalami profesionnya . Maka, dengan semangat itulah saya mencadangkan POM melanggan beberapa buah majalah

yang ada kaitannya dengan dunia penerbitan dan penyuntingan buku dan majalah seperti Folio: the Magazine for Magazine Management, Editors and Publishers dan Scholarly Publishing (SF'). Syukur alhamdulillah cadangan saya itu dituruti dan kedua-dua majalah tersebut masih terus-menerus dilanggan kecuali SF. Kini, PDM sudah banyak berubah berbanding dengan waktu saya mula-mula mengenalinya dulu. Bukan sahaja suasananya yang lebih tenang kerana kini telah menjadi perpustakaan khusus untuk penyelidikan, malahan kad katalognya juga sudah dipindahkan ke dalam sistem komputer dan beberapa perkhidmatan lain juga boleh dicapai secara dalam talian. Salah satu perkhidmatannya yang popular ialah NST -LOL (New Straits Times - Library on Line). Saya pernah menggunakan perkhidmatan ini untuk mendapatkan artikel ten tang pendidikan kesusasteraan untuk sebuah kertas kerja yang sedang saya tulis. Oengan menaip beberapa kata kunci, saya boleh mcngakses bahan yang bukan sahaja dari New Straits/Sunday Times tetapi juga dari Berita Harian/Minggu. Yang saya peroleh, bukan sahaja 'bibliographic citation' malahan teks sepenuhnya. Dengan kemudahan seperti ini, kerja penyelidikan menjadi semakin senang! Tentu sekali perkhidmatan yang lebih canggih ialah melalui INTERNET. Saya dimaklumkan bahawa seorang pengguna boleh mengakses dan mengirim maklumat ke seluruh dunia. Saya belum berkesempatan menggunakan perkhidmatan ini sepenuhnya tetapi jika benarlah seperti yang dikata, INTERNET merupakan satu alat yang cukup ampuh untuk para penyelidik. Seta kat ini, saya hanya sempat menggunakan e-mail da-

lam usaha mendapatkan pelbagai maklumat daripada pembekal yang memberikan alamat e-mail mereka. Dari lima pertanyaan yang saya hantar, hanya satu yang menjawab. Ini bermakna responsnya sebanyak 20 peratus, berbanding dengan lima pertanyaan yang saya kemukakan melalui surat dan faks. Peratus jawapannya ialah 100 peratus. Mungkin pertanyaan saya yang menggunakan kepala surat DBP dan kelihatan rasmi meyakinkan mereka untuk menjawab. Mungkin juga saya kurang cekap menggunakan e-mail sehingga mesej saya itu hilang di ruang siber. Mudahmudahan, bila saya lebih cekap menggunakan mail elektronik akan lebih banyaklah jawapan yang saya terirna. POM turut menawarkan beberap a perkhidmatan lain seperti gambar foto, rakaman audio dan video. Gambar foto banyak digunakan untuk buku dan majalah sementara rakaman video telah dimanfaatkan dalam pelbagai kegiatan Dewan Bahasa dan Pustaka, sarna ada aktiviti korporat atau kegiatan bahagian-bahagian tertentu seperti seminar, forum, pembacaan puisi, pementasan drama dan sebagainya. Saya sendiri banyak menggunakan perkhidmatan ini dan boleh dikatakan saban bulan, bila Bahagian Teori dan Kritikan Sastera mengadakan acara Diskusi Buku. PDM memberikan kerjasama untuk merakamkannya bagi tujuan dokumentasi. Saya sering juga meminta kerjasama POM membantu merakamkan rancangan "Sembang-Sembang Sastera" kelolaan Bahagian Teori dan Kritikan Sastera yang ke udara setiap hari Jumaat di Radio Satu dari jam 3:15 hingga 4:00 petang. Seperti rakaman video, rakaman audio turut disimpan untuk tUjUru1 dokumentasi.

Demikianlah serba sediki t pengalaman saya menggunakan perkhidmatan PDM. Pada keseluruhannya, kesan saya terhadap perkhidmatan dan layanan yang diberikan oleh staf POM cukup positif. Saya senang sekali berada di perpustakaan sarna ada untuk tujuan penyelidik, membuat rujukan, menu lis atau membaca majalah dan jurnal yang terbaru. Kekecilan ruangnya menimbulkan suasana intim. Salah satu kegemaran saya ialah menuju ke rak tertentu untuk membelek-belek buku-buku yang terdapat di sana. Kadangkala koleksinya mengejutkan saya juga. Misalnya sewaktu membelek-belek buku mengenai teori sastera, saya tersua dengan buku yang disunting oleh Henry Louis Gates Jr. yang berjudul Black Literature and Literary Theory, sebuah buku yang saya tida k sangka akan temui, terutama bagi sebuah perpustakaan kecil seperti POM. Penemuan-penemuan menarik yang lain: Don Quixote sebuah karya agung Sepanyol oleh Cervantes yang telah dibeli oleh Perpustakaan sejak tahun 1960-an dan hingga kini hanya baru dipinjam sekali; Islam Between East and West karya Alija Izetbegovic, Presiden Bosnia-Herzegovina masih belum ada peminjamnya. Ini satu hal yang mengagetkan kerana memandangkan Bosnia-Herzegovina merupakan isu hangat antarabangsa pada beberapa tahun kebelakangan ini dan tentulah pandangan atau buah fikiran presidennya penting untuk diteliti. Sekali-sekala terdengar juga rungutan tentang POM yang saya rasa timbul disebabkan oleh kurang maklumat dan salah faham tentangnya. Tentulah sebagai pengguna dan pelanggan, kita mengharapkan perkhidmatan yang terbaik dari bahagian yang penting seperti

PDM. Merungut di belakang tidak akan menyelesaikan masalah, terutama apabila pihak yang bertanggungjawab tidak mendengar rungutan itu. Saya percaya kepimpinan PDM cukup terbuka daripada segi mendapatkan maklum balas ten tang perkhidmatan yang ditawarkannya dan akan bertindak sekiranya cadangan yang dikemukakan itu baik, munasabah dan wajar. Saya mengarnbil kesempatan bersempena dengan ulang tahun OBP yang ke-40 ini untuk mengucapkan "Selamat Maju Jaya" kepada POM dan berdoa semoga pada tahun-tahun yang akan datang, POM akan memberi perkhidmatan yang lebih cemerlang kepada semua pelanggan dan penggunanya.

Penulis Undangan

UST

KER ,........LU AT:

UATU PENETAPAN HARGA

DALA

Oleh: ÂˇSuhaintilfajilfassan -----------------------------------

"Dunia industri kin; tidak la.gi rele\'fw . la telah digantikan oleh masyarakat ilmllwan. Maklumat ilmll dan keintelektllcl/an menjadi faktor pengeluaran yang bernilai, menggantikan tanilh, bahan mentah dan modal." - "The Fall of Industry" "Daripada Era KapitaJisme kep<lda Era Masyarakat Jlmuwan ... sumber utama dalam masyarakat pascakapitali.'ime ialah ilmll dan ptÂˇmimpin masyarakat i1muwan ialah 'pekerja i1muwan'." - "Post Capital Society"

Pengenalan Konsep perdagangan maklumat telah bermula sejak Zaman Pertengahan lagi. Industri penerbitan menyebarLuaskan maklumat dalam bentuk buku. Pembeli pula membeli buku untuk mendapatkan maklumat yang terkandung di dalamnya. Pada awal tahun 1970-an, penyatuan teknologi maklumat dan kamunikasi membolehkan maklumat disebar ke seluruh dunia. Internet, lebuh raya maklumat yang merangkaikan hampir 3 juta komputer telah dimanfaatkan oleh 30 juta pengguna di seluruh dunia dalam lingkungan 159 buah negara yang telah mendorong dunia era globalisasi, tanpa sempadan dan sekatan. Suatu ketika dahulu, Interâ&#x20AC;˘ Ketua Bahagian Komputer, DBP, Kuala Lumpur.

net hanya digunakan bagi maksud penyelidikan dan saintifik. Pada had ini, Internet bukan sahaja sebuah pejabat pos elektronik, malahan merupakan sebuah gedung maklumat komersil. Perkembangan ini telah meng~alakkan industri broker maklumat di seluruh dunia. Broker maklumat membekalkan maklumat sarna ada secara percuma atau dikenakan bayaran. Harga bagi perkhidmatan maklumat pada umumnya dikategorikan kepada tiga peringkat, iaitu caj bagi proses mcndapatkan kembali maklumat, caj bagi maklumat yang didapatkan kembali, dan caj telekomunikasi. Di samping itu, broker maklumat menawarkan berbagaibagai insentif dan perkhidmatan nilai tambah untuk menarik lebih ramai pelanggan melanggan perkhidmatan maklumat yang disediakan. Antaranya ialah:

Masa logon komputer ialah tempoh masa penggunaan komputer oleh pengguna yang kini dianggap sebagai piawai dalam menentukan caj perkhidmatan maklumat aleh kebanyakan broker maklumat.

Caj akan dikenakan bagi setiap maklumat yang diekstrak. Kebanyakan broker maklumat mengenakan caj yang rendah ke atas masa logon dan caj yang tinggi ke atas penggunaan sumber komputer.

Skim penetapan harga maklumat menurut kadar sarna rata tidak mengenakan sebarang caj sarna ada ke atas masa logon komputer, menyemak seimbas awal (initial browsing) ke atas menu utama sis tern, mahupun pemilihan pangkalan data. Penetapan harga seperti ini ada persamaannya dengan membeli buku di kedai buku; menyeItlak imbas buku adalah percuma, dan haruslah dibeli jika hendak membacanya di rumah. Harga bagi sesebuah pangkalan data biasanya berbeza-beza di antara satu sarna lain.

Skim penetapan harga menu rut capaian tanpa had sebenarnya seiras dengan skim kadar sama rata. Pengguna perlu membayar harga yang telah ditetapkan oleh broker maklumat sebelum diberi izin menggunakan perkhidmatan maklumat untuk tempoh mas a tertentu.

Menyemak imb

dan carlan

Penggunaan sumber komputer ialah bilangan uni t sumber komputer yang digunakan dalam proses mendapatkan kembali maklumat.

Kebanyakan broker maklumat menyediakan kemudahan paparan maklumat bebas format untuk memudahkan hasil semakan imbas

dan carian maklumat. Pengguna tidak dikenakan sebarang caj jika mereka menggunakan kemudahan bebas maklumat ini.

Kebanyakan broker maklumat mengenakan caj untuk memuat turun maklumat dalam bentuk keterbacaan mesin jika dikehendaki oleh pelanggan mereka.

Oi samping mengenakan bayaran bagi proses mendapatkan kembali maklumat dan maklumat yang didapatkan kembali, pengguna dikenakan bayaran bagi perkhidmatan telekomunikasi dari stesen kerjanya ke tapak pangkalan data jauh (database's remote site). Bayaran yang dikenakan adalah menurut kadar perkhidmatan telekomunikasi yang ditawarkan oleh operator telekomunikasi di negara pengguna.

matan maklurnat. Sejak akhir-akhir ini, broker maklumat telah mula mengenakan bayaran perkhidmatan tahunan yang nominal (tidak berasaskan penggunaan sematamata) dalam kontrak perkhidmatan maklumat mereka untuk menampung kos tetap selepas jualan.

Broker maklurnat boleh menawarkan program "frequent searcher" kepada pelanggan. Program ini meliputi pemberian diskaun ke atas penggunaan masa komputer, kos carian maklumat menurut volum penggunaan, latihan dan bahan latihan, kategori pelanggan (pelajar, individu, sektor, korporat), dan sebagainya. Biasanya diskaun ke atas caj kenaan (hit charges) dan kos telekomunikasi tidak ditawarkan kerana broker maklumat bertindak sebagai agen kepada pembekal maklumat dan opera lor telekomunikasi.

Broker maklumat turut menawarlean dua jenis produk dalam per-

Broker maklumat selalunya mengamalkan dasar "pay-as-you-go" dalam menentukan bayaran perkhidmatan maklumatnya . Pengguna tidak dikenakan sebarang bayaran untuk membuka akaun langganan tetapi akan mengenakan bayaran langganan tahunan jenis perkhidmatan dan pangkalan data yang hendak dicapai.

Kebanyakan broker maklumat tidak mengenakan sebarang kadar bayaran penggunaan yang standard dalam kontrak perkhidmatan maklumat mereka. Walau bagaimanapun, mereka menanggung kos tetap selepas jualan untuk menyelenggar a rekod pelanggan, menghantar surat siaran kepada pelanggan, menyelenggara perkhidmatan meja bantuan, dan sebagainya. Kos seperti ini lazimnya diambil kira dalam menetapkan kadar perkhid-

khidrnatan maklumat iaitu maklumat tercetak dan maklumat dalam talian. Mereka menawarkan skim harga "dua dalam satu" untuk membolehkan pengguna melanggan kedua-dua prodllk tersebut.

Broker maklumat turut menawarkan perkhidmatan memajak pangkalan data komersil mereka. Pangkalan data ini disimpan dalam pelbagai bentuk media seperti disket dan CD-ROM, dan dijual bersamasarna dengan perisian mendapa tkan kembali maklumat menurut format yang telah ditetapkan. Pelanggan dikenakan sekali bayaran sahaja untuk memperoleh pangkalan data tersebut.

Industri broker maklumat semakin berkembang selari dengan kemajuan teknologi maklumat dan telekomunikasi masa kini. Oalam era dunia yang cenderung bersaing,

persaingan harga maklumat semakin sengit. Berbagai-bagai cara digunakan dan perkhidmatan nilai tambah ditawarkan oleh broker maklumat untuk menarik lebih ramai pengguna melanggan perkhidmatan maklumat masingmasing. Penetapan harga maklumat pula merupakan satu isu yang rurnit kerana kehendak pembekal maklumat dan pengeluar pangkalan data dan bank data yang mempunyai motif, keperluan dan matlamat yang berbeza perlu dipenuhi oleh broker maklumat. Percanggahan sudah pasti tidak dapat dielakkan. Pada masa ini, broker maklumat masih tidak dapat mengenal pasti ciri-dri penetapan harga maklumat yang ideal kerana terlalu banyak pemboleh ubah yang terlibat. Walau bagaimanapun, faktor yang berikut mempengaruhi semua keputusan penetapan harga maklumat: a. Kebanyakan pengguna menyedari bahawa industri broker maklumat menyediakan perkhidmatan yang bernilai dan mesti membuat keuntungan untuk memajukan perdagangan maklumat; b. Pendapatan harga maklumat hendaklah memenuhi keperluan semua pihak yang terlibat dalam rentetan mendapatkan kembali maklumat; c. Skim penetapan harga maklumat hendaklah mudah difahami, mudah dijelaskan kepada pengguna, dan stabil; d. Struktur harga maklumat hendaklah saling tidak berkaitan dengan perubahan teknologi; e. Strategi penetapan harga hendaklah anjal supaya dapat memenuhi kehendak penggun a kasual dan bervolum tinggi;

f. Harga maklumat hendaklah

menggalakkan interaksi dengan sistem dan memaksimumkan penggunaan ciri kekuatan sistem; dan

;""

",,' -

g. Harga maklumat hendaklah dihubungkaitkan dengan nilai prod uk. Isu penetapan harga maklumat memang tiada kesudahannya. Na-

mun begitu, ia boleh diatasi jika pengguna dan broker maklumat bekerjasama untuk menghasilkan satu skim bayaran yang memuaskan kedua-dua pihak.

Hadiah Dari Czech

ARYA TERJEMAHA CZECH YANG TERAWAL DARIPADA BAHASA MELAYU; HADIAH KEPADA DEWAN BAHASA DAN PUSTAKA*

erpustakaan Negara di Praha yang terletak di ibu kota Republik Czech ada memiliki sebuah buku kecil lagi nipis yang dihias sederhana dengan beberapa lukisan yang berjudul Pak Belalang. Karya ini telah diterjemahkan daripada bahasa Melayu oleh Dr. J. Baum terbitan bulan Disember 1930. Judul ini ada kemungkinannya merupakan terjemahan Czech yang paling awal dari kes usasteraan Melayu berbentuk faksimili. Barubaru ini naskhah tersebut telah dihadiahkan kepada Ketua Pusat Dokumentasi Melayu, DBP, Puan Rohani Rustam oleh Dr. Zdenka Vasilvevova, seorang Pensyarah Kanan Emeritus dalam bidang Sejarah Timur Jauh, dari "Charles University", Praha.

PA BELALANG Z M ALAJSTIl\'Y P R ELO i I L DR. J. BAl.:M K RES B Y M. M l'l. RES 0

â&#x20AC;˘ Asalny a da/am bahasa [nggeris yang ditulis oleh Iva Vasiljer (Kuala Lumpur, September 1995) y ang berjudul 'The Earliest Czech Translation from Malay Presented to Dewa n Bahasa dan Pustaka u. K<1rya ini telah diterjemahkan oJeh Raja Masittah Raja Arimo.

0 r..; K R 0 :'vI'y

v P R :\ Z E M C

T] S K ~!

X X X

:\ R

L.-'\ L R I

Penterjemah karya ini ialah seorang ahli alamiah (naturalist) dan seorang yang amat berminat mengembara ke merata tempat di dunia. Beliau telah dilahirkan di Praha,95 tahun yang lampau. Dr.J. Baum telah menunjukkan minatnya dalam pengajian Melayu pada tahun 1928 iaitu ketika beliau menerima ijazah sarjananya dalam bidang Zoologi di "Charles University". Sebelum membuat ketetapan untuk mengembara ke Asia Tenggara, Dr. J. Baum telah melengkapkan dirinya dengan asas-asas bahasa Melayu di sam ping mempunyai pengetahuan dalam sepuluh bahasa yang lain termasuklah bahasa Arab dan bahasa Swahili (Afrika). Oalam tahun yang sarna, Baum merasakan bahawa pengalamannya yang paling menarik ialah apabila kapal yang ditumpanginya dari Marseille tiba di Singapura. Di Singapura, beliau telah membeli sebuah kereta kecil untuk menyeberang ke Semenanjung Tanah Melayu melalui lebuh raya dari selatan ke utara hasil pembina an pemerintah Inggeris. Kita tidak mengetahui secara terpcrinci ten tang jadual perjalanannya. Walaupun demikian, buku sejarah ringkas pengembaraannya di Asia Tenggara yang digunakan oleh murid-murid di Sekolah Czech mencatatkan bahawa "Johor, Melaka, dan perkampungan orang Semang (Orang AsH) temyata terletak di Pahang iaitu tempat beliau pernah tinggal untuk beberapa lama." Dr. J. Baum menghabiskan banyak masa lapangnya mengendalikan penyelidikan dan pengumpulan maklumat ten tang zoologi, terutama tentang labah-Iabah yang merupakan minat saintifiknya yang utama. Oi samping itu, beliau turut memperlihatkan minat dan keghairahannya sebagai seorang jurugam-

bar. Baum berkesempatan juga melawat Selatan Thailand, sebelum ke Jawa untuk menghadiri "9th International Congress on Ornithology". Malangnya, Baum telah diserang demam malaria ketika dalam lawatannya ke Afrika. Akibatnya beliau pulang ke Czechoslavakia setelah berkesempatan singgah sebentar di Ceylon (kini Sri Lanka). Berdasarkan bukti catatan ternan seperjalanan dan isterinya, Puan Ruzena Baumova, Dr. J. Baum amat berminat dengan budaya orang Melayu yang menurutnya "mempunyai digniti atau maruah diri dan manusia yang tahu mengenang budi". Inilah salah satu sebab utama mengapa Dr. J. Baum menimba sebanyak mungkin ilmu ten tang bahasa Melayu sehinggakan beliau mampu menterjemahkan karya yang berkaitan dengan fiksyen rakyat. Tambahan pula, dalam usia yang begitu singkat, Dr. J. Baum telah menulis dan menghasilkan banyak buku dan makalah dalam bidang sains dan masyarakat umum Czech. Namun, selama tempoh beliau berkarya, hanya satu sahaja karya terjemahannya yang menampakkan minatnya terhadap orang Melayu. Dr. J. Baum berminat sekali mendidik generasi muda dan anak bangsanya. Beliau membentuk satu gaya tersendiri dalam menyampaikan pengalamannya kepada generasi muda melalui cereka. Oalam bukunya (Abdals' Adventurous Journey: A Story of a Malay Boy. Praha, 1940) beliau telah memberi gambaran tentang kehidupan masyarakat di kawasan desa di Tanah Melayu waktu itu. Ini merupakan sebuah karya yang tepat yang memperlihatkan wawasan antropologi dalam dunia Melayu tradisional. Aliran minat dan keghairahan pengarang di sebalik cerita kha-

yalan kanak-kanak tersebut sebenamya tidak menjejaskan penelitian separa ilmiah ten tang fakta-fakta dalam kehidupan orang-orang Melayu. Pada tahun 1940, semasa Nazi menakluki tanah tumpah darahnya, Dr. Baum tidak langsung diberi kebebasan bercakap. Maka itu, kisah Abdal hanya boleh dicetak atas nama Puan Ruzena FIKEJZLOVA'-BAUMOVA'. Inilah satusatunya cerita atau kisah terakhir Dr. Baum yang diberi izin untuk diceritakan. Seorang kawannya, dari Afrika Selatan yang pernah menceritakan kisah bagaimana orang-orang Boer menentang penaklukan kolonial Inggeris, telah memberi ilham kepadanya untuk meneruskan perjuangan. Malangnya, Dr. Baum telah ditangkap semasa berlakunya peristiwa ganas Nazi yang memusnahkan golongan intelektual Czech dan golongan elit patriotik ketika mengingati ulang tahun pertama penghapusan perkampungan Czech LIDICE iaitu nama yang telah menjadi satu daripada simbol-simbol dunia dalam perjuangan anti-Nazi. Beliau meninggal dunia dalam kem tumpuan Nazi di Warsaw kira-kira pada awal tahun 1944. Warisan peninggalan Dr. Baum terdiri daripada sejumlah buku dan makalah, ratusan fotograf, kira-kira 250 000 kumpulan bahan yang telah ditawarkan kepada "Czech National Museum" di Praha, beberapa buah karya yang ditemui yang dideskripsi oleh beliau sendiri dengan mcnggunakan namanya sendiri, dan yang pentingnya ialah semangat perjuangan menentang kekejaman Perang Ounia Kedua yang sukar dikikis daripada hati dan sanubari kanak-kanak Czech. Dr. Baum telah membuka mata dunia.

Slot Tinjauan Fikiran Masih Bersama PDM

... . .... 8._l.c> '"' ....... .

I~,.."..:....

Nama penuh .. ............... ..... ...... PekerJaan:

......_. ~-:':~! __ .....~... ~~~.~~ ................................................... ..

Organisasi: ......... ¥.\1.~~

....~ •.k..o.~.~~.~~ ..... M~_ ~~'

PendapalfPandangan tentang PDM . '"

ok-eo.

(1-'

t_,.~,""w....·

~~t...J"') 1>... 1.. "", "."'1.. .... ~~ .. olA,.",

.1 l M

""""' ••• . . ( - _ .....(

s,. .... /......I.,

i-.<-hu.......,

o,,~

~""7"

~-t..- ....

S" .~!! .~.~

O.. IA. ........... ""'lt.·

L~~ fl4~ '10 .....

~~.~"'.

U-... ... !-t.-

""-...t.~~ "",,,?-----'

.-H.v. ..~ -a-.~.

(,,0 eJ. .. ~

.......; -. .... '-Ia..t..~_ .. \I""" ~~ ....

~.,..t-...,

10(

.. ,. . . . . . .. . . . . .

L.~ .... Me NJ- ,.e.:. . AI- .... i1

p--Iu~&. .... 4 ••

L.. ~·'"

J.,...~ ....

pl..' ...... _ .. ("

"' .....

~"-, ..

.J-

p4'~ L.._

lA.rt-

d.!-.. /.

Tenma kaslh kami kepada tuan/puan kerana dapat meluangkan masa menglsi borang Ini.

Slot Tinjauan Fikiran Penyelidik Luar DBP HAJI A. KARIM BIN HAJI ABDULLAH

Nama penun

yf6

KepadaLSet1ausaha Pa r l1men Kementer ian Tanah dan Pemllal'lgunen Kope'r a s1

SUS

P"ke~aan

KEl.lENTElUAN TANAH DAN l'EMBANGUNAN KO PllRASI MALAYSIA

Organ sasi

~endac31°arcang31"; te~ta'g

De~an

(/luNJ j(art:.u) C

Saya pernah beker ja di Perpustekaan

PDM

Bahasa pada tahun 1961 Semasa di Jalan Young , Kuala Lumpur .

-z::r

Valaupun t emplltnya kee11 hospi tal Tangl1n , tetap1 antara tugas di perpustakaan waktu 1tu ialah mengadakan pameran buku- buku di 8elumh negara . lo1 satu ea~ a memper kenal dan mendekatkan raky>it kepada dUnia penerbitan . Peru bahan dulu dan selffirang amatlah besar . K1ni perpustakaan D~P mempunyai Posst Dokumentasi Melayu yang amat teratur dan canggih pentadb1 r annye . Sebagsl seOreng yang sering menggunakan PDM , saya dapat 1 baban dan sumber rujukan unt uk kajian. kesusesteraan Melayu .. PPM .. H.

•

sebs a tiasa dikemaskini oleh petugas - petugasLyang senantiase memberikan kerjasama . Says banyak memperolehi bahan- bnhan BU1:lber rujui<:an de"l penyelidikan dalam kegiatan saya menyueun d'1.ll Clenyelenggarakan buku-buku yang a ntar anya telahpun diterb it:: ken o::'eh OBP. Maklumat-maklumat yang dikehendaki telah dis~mpan dengan baiknya i1alllJn Iromputer di PDM 101 . " Oleh kerana kegiatlUl pengdokumentasian masill meru l'akan budaya yang baru !cepeda masyarakat 'kita , maka sayd~ene~dangkan supaya pml ~ me~dakan

~ i>

Qnit khas bagi menyimpan khazanah peribadi aes eorang

11_, I",P&:;:),p"an ks oaR. da pat "" lubi'gl.BR mas . ",eRg'.' bu,all):j

L saperti rakamart ucapan , tulisan tangan , gamber- gambar bersejaral

dan sebagainya . Nsmun demikian saya mengucapkan tahniah dan syabas kepada Pueat Dolumentasi Melayu OBP ini .

/~iu~¢uld

Nama penuh Pel<erjaan.

AS~A.f . IL .W:A~.

p-..,..t;-:!...

Organisasi: PendapatiPandangan tentang PDM ...

,eJ~ PD M .

. .....

""-r d' ?'7 0 4 }~ ~~

.s~~ ~ ~/tr~~-;r

~ s~

r-J

~ ~"""(y ~ ~

~ ~U- ~ ~...J-c-L... ~ ~ ~ ~ rtf,.J:.. .R.' PD",z / ~ ~- t..A..,

r-J'

h/. £-6.d;' ~ ~.~.

~~ b.~ '"/£~&Lr~ Ivvhh- I~_ ~. ~

- hJ- ~ ~ £..~~ . ~ JLDtEof',L..),~

t-..r .,4'

./; ,4A ~ ~ tJ. '. ~ ~~

POM. ~-~ POI?

fro- ~I' ~

~..t-~~~~~~ t~ ~ ~~?...L, a..h.... ~cft!vsh.-I Tenma kaslh !<ami kepada tuanlpuan kerana dapat meluangkan masa menglsi borang 101

~ ~ ~.

"I c i.....4z. L.l

,{.. · k~~_ .

~ .. ~

t-:j....:.;.:.&

.t=bt-1

j~ .. ~ ..

Pesara DBP

Tenma 'nl

Ka~lh

Kalnl

~epada

tuan/puan Kerana dapa! meluangkan masa mengisl borang

Karyawan DBP

. ~AL /rnA ~ I-\ft~1 .. ................................................... AJ-lMAD Nama penuh .................................... .. Pekerjaan :

.. OrganisasL

.. p~~~.~.i .....~~.r.~~.~~~.~ .... ~~~~:.~.~ .................

0 a(? . ............ ............ .

PendapatlPandangan tentang PDM .

SUMBANGAN PENDAPAT UNTUK PDM

Seba9ai pengguna PDM, saya berpuas hati dengan layanan baik para pegawai dan kakitangannya, terutama apabila saya memerlukan maklumat yang segera untuk kerja-kerja penyelidikan kebahasaan. Namun begitu, sebagai penyelidik, saya amat berbarap PDM dapat membenarkan seseorang pelanggannya yang membuat penyelidikan untuk menaikkan imej DBP, dibenarkan nntuk meminjam lima belas (15) buah buku sekali gus untuk tempoh tiga (3) bulan, tanpa mengikut prosedur birokrasl yang rnelecehkan. Hal yang sarna seperti ini berlaku kepada pel ajar sarjana yang membuat penyelidikan di nniversiti tempatan. Oleh yang demikian, pelbagai buku dalam bidang/subbidang linguistik perlu ada di PDM.

PekerJaan ~H'f

Organ saSl

HAI= C'P'j~ 'fAt. E'ffWAr.. "N7A-RF>eAN~.

PendapatiPandangarl ter'tang PDM

'H:lDR

ji>.l'tNl>"W~ .s~A ~A7

~l..I'tyl/ Mete.U?A~N S~.8VhH fjel:JVNtf

zx,t::-V/tX:.N71'1 S f

Ilft)U

'/"N<f

!;f,1N>!CPIV ~8AlfR' ~ I'fI~V"fi ~UI:JMJ SoS.e('" ~~.t-J'>N 'f£AJ~~~ rXC;1I ~ qotc~.., M~~ _N'I~ lVtN .t:A.ey1lWM.1

#~ IVY/U

/)'1' ~

~~ !t'''IA "'I(W~~AJ ~.I':..~/~#lM~ i>V1 Il~I II1€W~.eMV JU.HM.J NIl/U.UMI+1

~"', ~1 ~,.@,ov ~E/II'1#ff>J 7tI~ S~~. L~ ,M..e4

~""I"

PIi#{

M~ASk!ltN >I'MJ ~4 ~-.eJ ~~&'.oMA jI"N'1 ~

~" ~ t::R!,b, ~';I SIWIl • S"'II> ~ .~i>"'~ ,l!F~~ P/~ bo"'A5/~N ~7U ~I M€WfU'oI 9G'f4L~ ~~ NtN ~<'k:LIeAN~

'Y~ N><tI ~~JAAJ -""P~ J>ICAf~~SA'~.JI4,N I/1(::M~'JIN~A1h>N

tMf' HUlU ~

~/~ 'J/ef S1t!$oJlJlt/ ~IH>J4I/MIJIU.UIWSj )I'>,v9 ~/5l!IJ~1V ~R-? ~~HI kN!;,w

fIItK>NI, u,t>Af JNt;AJ

;;t!EQJI\¥ "'~

~""'IA. P'PA

yl"'V<; /'fIN1f,vy &"1'

t!t.ITf'lI7ivyA SfJ~ ~ ~AL/JI ~ ,*M!'~ 1'J)/1'J lII(fll/'p~ f£~N>-- I~"'~S

~~ ~ ~f~'" ~~I&If> ,,"tAM rlj>AJ~, 'I~ P'r!"A"'fI:A"'''''jD 7e~/.

"""It. mA;~U?MA1

Tenma kas.h kaml I<epada tuan/puan kerana dapat meluangkan masa mengisi borang In!.

/~~1tI .....

"'e"'-

,z--~",

.l.~

l~'

"",'

~ 'P~~/,/IRE-

{elf - ~1frj~;eA-~"N

,PJn1~ .-?16TVAm~

~/ ~L-IIrlf--frutC#' ~ ;?y,(J-~~

/M.f!PfA/<1 l'A/?'I"q ~K.4'~g (~ r~"

7'CL (CU"-7

/w~ 0~~~ I ~~(C. /--'t7'.I<f

T~~/VI. {A<::;;! /N/

~~hT:"f ~ 7'~ ~AP' hF~A-N TM3VtJ ~~ ~

KEGIATAN IIJaring InTouch" onvensyen peringkat awal ten tang INTERNET di MALAYSIA telah diadakan di Holiday Villa, Subang Jaya pada 30 November 1995, anjuran Malaysian Institute of Microelectronic Systems (MIMOS). Tujuan utama konvensyen ini ialah mewujudkan kesedaran di kalangan rakyat Malaysia tentang peluang dan cabaran masa depan melalui INTERNET sebagai platform yang ideal untuk ahli perniagaan, pegawai kerajaan, swasta, dan sebagainya. Konvensyen ini juga dapat menemukan semua pengguna Jaring (Joint Advanced Research Internetworking) dan INTERNET supaya berpeluang untuk berbincang, bertukar pendapat dan mewujudkan hubungan perniagaan; di samping menarik orang ramai yang bukan ahliJaring supaya memahami budaya INTERNET dengan cara mendengar dan berbincang dengan pengguna fNTERNET. Program yang dirancang untuk konvensyen sehari ini memang hebat. Programnya direka bent uk untuk mewujudkan satu suasana yang hidup dan interaktif melalui dialog, forum, panel, dan seminar bersama-sama dengan mereka yang berpengalaman dengan cara hidup dan budaya INTERNET. Bersempena dengan konvensyen multimedia ini, diadakan juga satu pameran khusus tentang perisian, perkakasan, dan lain-lain yang berkaitan dengan INTERNET untuk menarik perhatian semua peserta. Perbincangan pertama, iaitu "Making A Future on the INTERNET: Getting Value From INTERNET" telah disampaikan oleh Andy Woo, (Novell Malaysia's Country

Manager) yang merupakan salah seorang ahli panel dengan persembahan klip videonya yang memaparkan pendapat Bill Gates, Pengerusi Microsoft ten tang INTERNET pada "Compaq Innovative Conference '95" di Houston. Ahli panel ini turut membicarakan penggunaan Mail Elektronik yang semakin meluas. Berdasarkan statistik, semenjak tahun 1993, jumlah penggunaannya telah meningkat 500%. Perkara lain yang disentuh ialah kos pemasaran dan kemudahan khidmat sokongan untuk pemasaran maklumat elektronik. "Video Conferencing" turut diadakan dengan Universiti Malaysia Sarawak (Unimas) sebagai usaha menarik perhatian para peserta ketika itu. Para peserta juga diajak berkongsi pengalaman dengan ahli panel yang telah melaksanakan Siberkafe (Cybercafe) Malaysia yang pertama, bertempat di Bangsar, Kuala Lumpur yang dikenali sebagai "Internet Cafe". Siberkafe ini menawarkan perkhidmatan nilai-tambah kepada orang ramai melalui INTERNET dan komputer. Topik lain yang dibicarakan ialah peranan Jaring dalam semua aktiviti sosioekonomi masyarakat maklumat.

Raja Masittah Raja Ariffin

IISupply, Demand

and Need of Social Science Information in a Differentiated Information Market" engkel sehari yang diadakan pada 10 Januari 1996 bertujuan untuk mendedahkan para pe-

serta tentang isu pendokumentasian, pembekalan serta pertukaran maklumat dan bibliografi dalam bidang sains sosial; dan untuk mengenal pasti kegunaan maklumat tersebut dalam pasaran maklumat yang pelbagai, khususnya di rantau Asia dan Pasifik. Bengkel anjuran bersama APDC dan 'International Committee of Social Science Information and Documentation' (ICSSD) (yang berpusat di Paris) ini telah dihadiri oleh 35 orang peserta. Bengkel ini di bahagikan kepada dua sesi. Sesi pertama bermula dengan upacara perasmian oleh Encik Arnaud F. Marks, Setiausaha Kehormat ICSSD dan diteruskan dengan pembentangan dua kertas kerja yang berjudul "Supply and Demand of Social Science Information" oleh Dr. Arnaud F. Marks; dan "Supply Demand Analysis of Social Science Information in the Asian and the Pacific Region" oleh Dr. Syed Abdus Samad. Dalam kertas kerja pertama, tumpuan diberikan kepada isu peri pentingnya pendokumentasian maklumat sains sosial dan penyebarannya secara yang sistematik dan efisien kerana maklumat dalam bidang ini membentuk setiap bidang kehidupan masyarakat. Pihak Unesco telah memulakan program 'Management of Social Transformations' (MOST) dalam usaha melatih kakitangan profesional di pusat maklumat tersebut. Program ini mengambil kira faktor ekonomi, geografi, sosial dan budaya pelbagai negara. Kertas kerja yang disampaikan oleh Dr. Syed Abdus Samad pula memperlihatkan secara keseluruhan senario masalah yang serupa melalui kajian kes yang telah diusahakan pada beberapa pusat maklumat di rantau

Asia/Pasifik. Hasil kajian tersebut membuktikan bahawa masih wujud lagi keadaan tidak seimbang di antara proses 'supply and demand' maklumat sains sosial. Sesi kedua pula terdiri daripada kerja berkumpulan yang membincangkan topiktopik yang berkaitan dengan bengkel ini. Pada keseluruhannya, bengkel ini sangat berfaedah untuk kita mengetahui situasi dan masalah dalam hal ehwal pemasaran maklumat sa ins sosial yang penting bagi pembangunan masyarakat, khususnya di negara-negara Asia Pasifik.

Che Ros Rahim

"Marketing of Information Services" eramah ini telah disampaikan oleh Prof. Madya Syed Salim Agha pada 20 Januari 1996 di Rumah Universiti, Universiti Malaya. Ceramah ini memfokus pemasaran produk dan perkhidmatan maklumat oleh sesebuah organisasi khususnya perpustakaan atau pusat maklumat. Pemasaran perkhidmatan maklumat yang berkesan amat penting bagi sesebuah perpustakaan yang menawarkan produk dan perkhidmatan kepada pengguna untuk memenuhi keperluan mereka yang sebenarnya. Sesebuah perpustakaan itu perlu menukar perspektifnya jika didapati berlaku sebarang kemerosotan dalam penggunaan dan permintaan maklumat. Se ebuah perpustakaan perlu juga menyedarkan pengguna ten tang perkhidmatan yang ditawarkan dan faedahfaedah yang boleh mereka peroleh. Oleh itu, strategi komunikasi yang bcrkcsan dalam pemasaran perkhidmatan harus diberi perhatian untuk menarik minat pengguna.

Ceramah ini turut memperlihatkan perbezaan di antara pendekatan yang berdasarkan 'orientasi produk' serta pendekatan yang berdasarkan pemasaran dalam menangani pengguna perpustakaan. Dalam hal ini, pendekatan pemasaran ternyata mcmpunyai kelebihan terutamanya melalui sikap yang lebih terbuka terhadap pengguna. Berdasarkan kaji selidik yang pernah beliau usahakan sendiri, penceramah telah mengemukakan 'Model Pemasaran Produk dan Perkhidmatan Perpustakaan' yang menepati ciri-ciri yang dibincangkan seperti berikut: Mengenal pasti titik-tolak pengguna Mengumpul dan menganalisis maklumat pengguna ~

Menilai keperluan pengguna secara berkala ~

Membuat analisis keperluan maklumat Menentukan jenis produk/ perkhidmatan yang diperlukan untuk keperluan maklumat kumpulan pengguna yang telah dikenal pasti Menyusun atur semula perpustakaan sesuai dengan perkembangan produk/perkhidmatan yang telah dikenal pasti Memperuntukkan sumber-sumber yang sesuai (kewangan, kakitangan, perala tan, dll) ~

Merancang dan mereka bentuk perkhidmatan/ produk Menguji perkhidmatan/produk Menilai dan mereka bentuk semula perkhidmatan/produk

Berkomunikasi dengan pengguna Membina rangkaian perpustakaan-pengguna ~

Mereka bentuk mekanisme untuk mendapatkan maklum balas pengguna Menilai perkhidmatan/produk secara berkala Kesimpulannya, prestasi sesebuah organisasi khususnya perpustakaan boleh diperbaiki sekiranya kita memahami serta mengamalkan kaedah pemasaran yang berkesan. Nihayah Haji Ebni Hajar Ri tah Yaha ya

"Preservation and Conservation of Library Materials: Issues and Challenges" eminar sehari anjuran Perpustakaan Negara Malaysia (PNM) ini telah diadakan pada 8 April 1996 di Auditorium PNM. Seminar ini telah dihadiri oleh para pustakawan, pegawai Arkib dan Muzium, wakil penerbit, ahli persatuan, dan individu yang berminat dalam bidang perpustakaan dan pemuliharaan bahan perpustakaan. Tujuan utama seminar ialah memberi kesedaran ten tal g pentingnya bidang pemuliharaan sumber perpustakaan; membincangkan pelan tindakan pemuliharaan negara dan berkongsi pengalaman serta bertukar-tukar fikiran tcntang aktiviti pemuliharaan sumber perpustakaan.

Dr. Margaret S. Child, sebagai supaya mereka yang berkemahiran pakar rujuk MACEE (Malaysian akan mampu menyalurkan dan American Commission on Educa- menyampaikan kemahiran dan tional Exchange) di bawah Program teknologi yang dipelajari kepada Fulbright telah membentangkan kakitangan lain di seluruh negara. dua kertas kerja iaitu "Preservation Maka itu, dasar dan prosedur yang and Conservation: Current Condi- terbentuk nanti akan dapat metions and Practices", dan "Preserva- nyempurnakan dua matlamat pention: Recommendation for Future". ting iaitu pertamanya, bahan yang Sebagai seorang pakar yang mem- diperoleh dapat dimanfaatkan unpunyai pengalaman yang [uas datuk kegunaan serna sa dan selama lam bidang pemuliharaan sumber mana ia diperlukan; dan keduanya, perpustakaan, (beliau kini ditem- mencegah bahan daripada kern uspatkandi PNM dari 19 Januari 1996 nahan, dan bahan dapat bertahan hingga 20 April 1996) beliau telah lama dalam penyimpanan jangka dipertanggungjawabkan untuk panjang. Dasar dan prosedur yang membantu PNM bagi menyediakan disediakan ini merangkum struktur "Dasar Pemuliharaan Negara bagi bangunan yang memenuhi keperSumber Perpustakaan". Dasar ini luan dan kepentingan khazanah penting bagi memastikan bahawa bangsa; demikian juga dengan warisan intelek negara sarna ada keselamatan (kecuaian dan kerodalam bentuk bercetak atau tidak sakan akibat bencana alam seperti bercetak dipelihara dengan sem- banjir, kebakaran, cil!.); pem ulipurna supaya khazanah bangsa haraan yang melibatkan bahan dan dapat dimanfaat oleh generasi hari peralatan (memastikan kertas berini dan akan datang. alkali dan plastik seperti polyester, Berdasarkan pengalamannya polyethylene, atau polypropylene melawat dan membuat tinjauan ke mencukupi di negara ini); dan perpustakaan-perpustakaan dan melihat semula kaedah penyimarkib seluruh Malaysia, Dr. Mar- panan bahan mikrofilem dan mikgaret. Child telah menemui bebe- rofis. Walau bagaimanapun kita rapa pola menarik yang telah dilak- sebagai pewaris khazanah bangsa sanakan di Malaysia berkaitan dan negara harus peka kepada dengan pemuliharaan sumber per- usaha pemuliharaan sumber perpustakaan. Salah satu dapatan pustakaan supaya terjamin keselabeliau ialah kebanyakan perpus- matannya untuk dimanfaatkan oleh takaan di Malaysia melaksanakan generasi akan datang. tugas pemuliharaan berasaskan Raja Masittah Raja Ariffin reaksi Itindak balas terhadap bahan yang semakin rapuh, dan bukannya ke arah mencegah bahan sedemikian. Dalam menangani tugas penting memulihara khazanah bangsa dan negara, pakar rujuk ini menyarankan supaya kerajaan memberikan perhatian yang lebih juga kepada reka bentuk bongunan yang ursus ini telah diadakan dapat memelihara ketahanan bahan pada 18-20 Mac 1996 di dan khazanah yang disimpan. Pusat Latihan Kikubari, Latihan untuk mewujudkan Wisma Muisan, Kuala Lumpur. kemahiran dalam bidang ini kc Dua jabatan sahaja yang telah tahap profesional amat perlu menghantar wakil untuk meng-

IIVisual

Communication Through Corel Draw"

hadiri kursus ini iaitu DBP dan Jabatan Alam Sekitar. Kursus 'Visual Communication Through Corel Draw' ini mernberi pen dedahan ten tang penggunaan perisian 'Corel Draw', 'Corel Photo-Paint', dan 'Corel Show'. Beberapa teknik yang menggunakan 'Corel Draw Version 5' telah diperkenalkan kepada para peserta supaya dapat dimanfaatkan untuk tujuan persembahan yang menggunakan slaid dan 'Corel Move'. Pelatihpelatih turut diberi penerangan secara ringkas ten tang perisian baru 'Corel Draw Version 6' yang kini telah pun berada di pasaran. Zulkifli Khalil

"2000 Plus: Information Systems

in the 21st Century"

eminar anjuran bersama University of East Anglia dan British Council ini telah diadakan di Norwich, England dari 17 hingga 23 Mac 1996. Seminar ini khusus untuk Ketua-ketua Pustakawan dari perpustakaan akademik dan sejumJah 30 orang peserta dari negara-negara Eropah, Asia-Pasifik dan Afrika telah menghadiri seminar ini. Tujuan utama seminar ialah untuk memberikan maklumat terkini dalam perkembangan teknologi dan sistem makJumat; mengkaji arah perkembangan teknologi makluma t dalam tempoh 3-5 tahun akan datang; mengkaji implikasi tenaga kerja dan sumber kewangan perpustakaan dalam konteks pertumbuhan dan perubahan teknologi maklumat; mempercepatkan kebolehan peserta menggunakan sistem teknologi maklumat dalam suasana dan persekilaran masing-masing; dan menyediakan modul penilaian

jangka panjang dalam perancangan dan pembangunan perpustakaan. Pada umumnya, seminar ini sangat menarik dan mencapai tujuan yang telah ditetapkan. Semua peserta mempunyai pengalaman yang luas dalam merancang dan membangunkan sistern perpustakaan di negara masing-masing. Bertukar-tukar pengalaman seperti ini sangat berharga dan banyak membantu para peserta memahami danmelihat kelemahan serta kekuatan yang ada di institusi masing-masing. Topik yang dibincangkan merangkumi isu-isu semasa dalam perkembangan teknologi maklumat (IT) dan cara-cara menangani segala perubahan yang begitu pantas berlaku dalam bidang ini. Antara topik yang dibincangkan ialah penerbitan elektronik dan multimedia iaitu bagaimana kedudukan buku yang dicetak dalam senario tersebut. Bidang yang diberi penekanan dalam seminar ini ialah sis tern penghantaran dokumen dalam talian (On-line Document Delivery System). Beberapa sistem yang berhubung dengan penghantaran dokumen telah dan sedang dibina oleh bukan sahaja perpus-

takaan malahan penerbit swasta juga. Perpustakaan mudah melaksanakan perkhidmatannya kerana para penerbit telah pun mempunyai pangkalan data masing-masing. Apa yang penting ialah bagaimana para pustakawan mengurus perpustakaan serta perkhidmatannya dalam persekitaran elektronik. Yang lebih menarik ialah pihak berkuasa tempatan turut membiayai sesuatu projek yang telah dirancangkan. Oalam suasana yang sedang pesat berubah, beberapa isu penting yang berkait rapat dengan perpustakaan dan pustakawan turut dibincangkan. Isu seperti akses lawan penyimpanan dan pembinaan koleksi, ketulusan struktur organ isasi, latihan pengguna, keutamaan pengguna, dan sebagainya telah menarik perhatian para peserta dan menghasilkan perbineangan yang. hangat sekali. Isu lain yang dilimbulkan ialah krisis identiti yang dialami oleh para pustakawan dalam perubahan pesat yang sedang berlaku pada sekitar profesionnya. Hasilnya, terbitlah beberapa perubahan istilah seperti pustakawan kepada pega-

wai IT atau pegawai informasi/ maklumat, dan perpustakaan kepada pusat maklurnat atau pusat dokumentasi. Kesimpulan yang telah dieapai bersama menunjukkan bahawa peranan para pustakawan masih penting dalam perkembangan IT kerana tanpa ilmu IT tidak dapat dimanfaatkan sebaik mungkin. Maka itu, para pus takawan perlu meningkatkan ilmu dan mempunyai pelbagai kemahiran untuk melaksanakan tugas dengan lebih berkesan dan menjadikan profesionnya lebih relevan.

Rohani Rustam

Ceramah Internet OM telah mengundang Prof. Madya Dr. Zoraini Wati Abas, Pensyarah dari Jabatan Pedagogi dan PSikoiogi Pend idikan, Fakulti Pendidikan, Universiti Malaya, Kuala Lumpur menyampaikan ceramah Internet pad a 7 Oktober 1995 di Sudut Penulis, DBP. Seramai 35 orang peserta yang terdiri daripada Ketua Jabatan dan Ketua-kelua Bahagian di DBP telah menghadiri eeramah ini.

Dari New Castle

Oleh: A. WllIlilb Hllmzllh

us taka wan barangkali bukanlah profesion yang selalu dikenal dan menjadi idaman banyak orang di negara ini. Sebab itu juga agaknya mengapa ramai yang mengerutkan dahi apabila diberitahu yang saya bertugas sebagai seorang pustakawan. "Pustakawan?/I mereka cuba memahami sedikit tugas pustakawan. "Oi Dewan Bahasa dan Pustaka?", mereka tambah mengerutkan dahi kerana pustakawan selalu bertugas di perpus-

taka an awam atau Perpustakaan Negara. Saya tidak perlu menyaIahkan mereka kerana pustakawan bukanlah kerjaya profesional yang seialu menjadi eitaeita banyak orang di Malaysia sepertimana profesion jurutera mahupun akaunlan ataupun doktor. Kita tidak perlu juga meneari sebab mengapa profesion pustakawan jarang dikenali masyarakat kerana soal ini banyak berhubung dengan sikap masyarakat terhadap minat membaca dan aktiviti ke pcrpustakaan.

Sepuluh tahun bertugas di Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) bukanlah tempoh yang sekejap malah cukup untuk dipenuhi pelbagai kenangan. Tahun ini DBP merayakan 40 tahun penubuhannya. Sepertimana bahagian lain, Perpustakaan merupakan sebahagian daripada perayaan itu dan sarna-sarna membentuk kewujudan dan kesinambungan perjuangan DBP dalarn mendaulatkan bahasa dan sastera kebangsaan. Sepuluh tahun bertugas di DBP, barangkali masih boleh dianggap baru (kerana teman lain ada yang telah lebih daripada 30 tahun bertugas di DBP) tetapi saya turut berbangga kerana saya juga sebahagian daripada teman-teman di sini yang sama-sarna jatuh bangun dalam perjuangan DBP. Seperti orang lain juga, saya mengenali DBP melalui buku-buku teks sekolah. Kemesraan dengan DBP sebenarnya bermula apabila saya membaca majalah Dewan PeJajar semasa di sekolah rendah, diikuti dengan Dewan Siswa dan kemudian mula berjinak dengan Dewan Masyarakat apabila berada di institusi pengajian tinggi. Selepas tamat belajar di Institut Teknologi MARA, saya memohon bertugas di DBP. Sebenarnya tidak banyak yang saya tahu tentang DBP selain buku teks dan majalah-majalah terbitan DBP. Sebelum bertugas di DBP, pernahlah saya berkunjung ke DBP untuk menonton drama pentas, "Pelayaran Indera Putera ke-2" pada tahun 1982. Itulah pertama kali saya ke DBP. Ketika memohon pekerjaan di DBP, tidak banyak yang saya tahu tentang Perpustakaan DBP. Permohonan saya lebih terdorong kerana ingin dekat dengan penulis dan dunia sasteranya. Walaupun saya berminat dengan dunia sastera, anehnya saya tidak pula mengambil mata pelajaran sastera sernasa di sekolah dahulu. Jadi, pengetahuan saya ten tang dunia sastera Malaysia agak cetek tetapi untungjuga diterima bekerja di DBP. Saya mula bekerja di DBP pada tahun 1985. Ketua Pengarah DBP pada masa itu ialah Datuk Hassan Ahmad dan Perpustakaan DBP diketuai oleh Puan Rohani Rustam. Saya terus ditempatkan di Bah3gian Perkhidmatan Pembaca untuk mengendalikan audio visual dan memberi perkhidmatan rujukan foto dan mikrofilem kepada para editor yang mengendalikan penerbitan buku, terutamanya penerbitan majalah DBP seperti Dewan Masyarakat, Dewan Sastera, Dewan Budaya, dan Dewan Siswa. Memberi perkhidmatan kepada para editor bukanlah tugas yang mudah terutama sekali bagi orang baru seperti saya. Mujur juga ketika itu saya ban yak dibantu oleh Norraya Yusuf yang lebih banyak tahu ten tang unit ini di samping bantuan berterusan yang diberikan oleh Puan Wan Salhah yang pernah mengendalikan perkhidmatan ini

sebelum saya bertugas di unit ini. Staf (Puan Rohani lebih gemar menggunakan istilah 'karyawan') Bahagian Perpustakaan tidaklah seramai staf bahagian lain di DBP tetapi yang penting, kami akrab dan bekerja sebagai satu keluarga. Sungguhpun ketika itu saya orang baru tetapi tidak menghadapi masalah dengan mereka yang lebih 'senior'. Ketika itu, eik Shukoriah, masih berkhidmat di Perpustakaan DBP, yang mengendalikan unit audio visual (kini Ketua Perpustakaan KLSE), dan masih ada Encik Husin Alias (sudah berpencen dan kini menjalankan pemiagaan sendiri) yang ketika itu mengetuai Unit Perkhidmatan Mikrofilem bersama Abdul Rahman Ahmad dan Zulkefli Bakar. Bahagian Per-pustakaan ketika jtu masih ada lagi orang lama seperti Encik Zulfan yang mengetuai Unit Jilid (sekarang usahawan yang berjaya), Pak Karim (terkenal kerana pandai masak) yang juga bertugas di Unit Jilid, arwahPak Din yang selalunya ditugaskan untuk membaca doa setiap kali bahagian hendak memulakan me-syuarat, dan Encik Zainuddin Kaba sebagai Ketua Kerani (yang dikatakan agak cerewet tetapi apabila saya lebih mengenalinya, didapati beliau seorang yang mudah bertolak ansur). Sebuah perpustakaan atau sesuatu organisasi tidak akan berjaya melaksanakan tugas dengan berkesan tanpa hubungan yang rapat daripada setiap orang kakitangan tanpa mengira kedudukannya. Lebih penting lagi, mereka harus tahu "erti" setiap tugas yang mereka jalankan dan di mana akhimya tugas mereka itu atau bagaimana kesan atau kesudahan tugas mereka, walaupun sekecil mana kerja yang mereka jalankan. Bertugas di DBP tidaklah mudah kerana tanggungjawabnya bukan sahaja yang besar malah harus memenuhi harapan masyarakat yang mahu melihat bahasa dan sastera Melayu berkembang maju. Segala amanah dan tanggungjawab ini perlu dipikul oleh setiap karyawan DBP. Pastinya tugas ini menjadi lebih sukar apabila bertugas di Perpustakaan DBP yang sering menjadi tumpuan bukan sahaja para pegawai, editor dan penyelidik tempatan tetapi juga dari luar negara yang sentiasa mahukan maklumat tentang sejarah dan perkembangan bahasa, sastera dan kebudayaan Melayu yang tersimpan di Perpustakaan DBP. Perpustakaan DBP wujud hasil kesedaran perancang awal penubuhan DBP itu sendiri yang terdiri daripada cerdik pandai Melayu ketika itu . Hari ini, Perpustakaan DBP boleh berbangga kerana mempunyai koleksi bahasa dan sastera Melayu antara yang paling lengkap di negara kita malahan di rantau ini, sehinggakan menjadi tumpuan penyelidik dari dalam dan Iuar negara.

Sepuluh tahun bertugas di Perpustakaan DBP saya dapat melihat malah bersama-sama karyawan Perpustakaan dengan penuh iltizam menjalankan tugas dan memastikan perkhidmatan yang diberikan memuaskan walaupun menghadapi pelbagai masalah dan rintangan. Menguruskan maklumat yang sedemikian banyak, bukanlah mudah. Perpustakaan DBP yang bermula di bilik ked!, secara perlahan-Iahan berkembang dan memastikan koleksinya lengkap. Untuk memastikan perkhidmatannya diakui terus kepentingannya, Perpustakaan DBP harus sensitif dan berupaya menghadapi perubahan zaman. Kemajuan teknologi maklumat sekali gus memberikan kesan yang hebat terhadap perkembangan masyarakat bermaklumat. Perpustakaan DBP secara beransur-ansur meninggalkan perkhidmatannya secara manual dan mula beralih kepada sistem berkomputer. Saya dapat melihat bagaimana Puan Rohani Rustam sebagai pengurus sebuah pusat maklumat telah bertungkus lumus untuk memastikan kejayaan Perpustakaan DBP. Bukan setakat berhadapan dengan kerumitan dan kerenah pengurusan tetapi turut

KODB

•••

asar raya, tempat membeli-belah masyarakat kota. Pelbagai jenis barangan dan jenama boleh kita peroleh di situ. Setelah dipilih, berkenan di hati barangan tersebut akan dibawa ke kaunter pembayaran. Setiap barangan yang kita ambil sudah pasti mempunyai kod bar. Barangan yang berkod bar diimbas supaya harganya terpapar terus pada skrin terminal.

TOK GURU ~

HAVE

MODER~ \SED

!V\'/ SERVICeS

meniupkan semangat kepada "anak buahnya" dalam memastikan kejayaan setiap rancangan Perpustakaan DBP. Akhimya, berkat usaha keras karyawan Perpustakaan DBP dan sokongan seluruh kakitangan DBP, maka pad a akhir tahun 1994 Perpustakaan DBP telah melancarkan pangkalan data IMBAS untuk mendapatkan maklumat bahasa, sastera dan budaya Melayu yang tersimpan di Perpustakaan DBP. Dengan pelancaran itu, Perpustakaan DBP dengan secara rasminya diubah menjadi Pusat Dokumentasi Melayu (PDM). Melalui rangkaian maklumat yang semakin berkembang pesat akibat daripada kemajuan teknologi maklumat, IMBAS akan dapat disebarkan bukan sahaja ke seluruh negara malahan d unia. IMBAS dan kejayaan Pusat Dokumentasi Melayu adalah sebahagian daripada usaha 40 tahun DBP menongkah arus dalam memperjuangkan kedaulatan bahasa dan sastera Melayu. Dari semasa ke semasa perjuangan semakin sukar dan penuh cabaran. Hanya iltizam, keupayaan menyesuaikan diri dengan perubahan zaman dan mcmahami erti perubahan, Pusat Dokumentasi Melayu dan DBP akan terus relevan dengan kemajuan negara.

AUTO

ATIK

Label kod bar bukanlah suatu yang baru bagi kita di ibu kota. Kita biasa melihatnya, kita tahu faedahnya malah ada di antara kita yang telah lama biasa dengan perkara ini. Konsep dan teknologi kod bar ini sebenarnya telah lama digunakan dalam pelbagai bidang, biasanya mengkhusus pada sistem pengurusan rekod, perpustakaan dan rangkaian terminal tanpa wayar. Dengan kod bar, pengurusan rekod, fail dan

By Sofiyan

BAR· CODE\) MY AL\ 1/

~\O~G-kAT

1111111111 m1111111111 1111 01000012987

Pusat Dokumentasi 'folder' terurus dengan baik, kemas, sistematik dan terka wal pengurusann y a serta dapat mengatasi masalah ketidaktepatan data. Pengecaman automatik ini telah menjadi satu daripada faktor yang paling penting dalam sistem maklumat moden hari ini. Kaedah 'super slick' ini telah ban yak digunakan di perpustakaan di seluruh dunia khususnya untuk mempercepatkan urusan pinjaman dan pemulangan buku serta bahan perpustakaan yang lain. POM tidak mampu ketinggalan dalam hal ini,

Mela~u

malah terus berusaha mengkodbarkan koleksi monografnya. Bermula p ada 16 Ogos 1994, POM telah melabel kod bar koleksi buku dengan memberi keutamaan kepada buku-buku d alam bidang bahasa dan sastera. Seh ingga kini sebanyak 12954 n askhah buku dalam bidang bahasa d an sastera telah dikod bar. POM akan meneruskan usaha ini bukan sahaja kepada koleksi monograf malahan koleksi audio visual juga. Semoga dengan terlaksananya usaha ini sepenuhnya, kita akan bersama-sama mendapat faedah daripadanya. InsyaAllah.

Penghargaan Warkah--.l1ntuk PDM Ketua Pengarah

DEWAN BAHASA DAN PUSTAKA 6b.,~Ul~V"t...,6~~ }!~~~ .Q~ t!e[!%~le~~, ,~!~r~!2 2411115 . Fib 244M80' x.w.t BAHASA Ketua Pusat Dokumentasi J'1elayu ,

Rnj. kami

DBP/2- 1 . 3/SULITIl94/ 11 (49)

Tarikh

24 Oktober 1995 29 Jamadi1a"a1 1416

Dewan Bahasa dan pusta~

50926 Kuala Lumpur.

l.~

.....

(ROH-.M RtJS1'o\M)

"I.IMI ~""'" o-W' .--. dWI ~ Puan â&#x20AC;˘

.~nuger.h Tekno1ogi !'1aklumat PlKO!'1 Computertime s bagi Kategori Organisasi Teknologi Maklumat Tahun 1995 Saya, bagi pihak pengurusan Devan Bahasa dan Pustaka lIIengambil }:esempatan untuk merakamkan ucapan tahniah kepada pusat Dokurr.entasi ~elayu atas sumbangannya terhadap J.:ejayaan Dewan Bahasa dan P1.!staka menerirr.a ~.nugerah Teknologi !1aklumat PIKO~ - Computertimes bagi F: atesori Organisasi pada 22 September 1995.

Diharap dengan l:ejayaan ini Pusat Dokumentasi !1elaru a~:an ter

berusaha untuk menin;katkan imej De ... an Bahasa dan Pus taka .

Sekian. terima kasih. "BEP.KHID~~T

UXTUK SEGAR.~"

UB.'H.'S.' JIW.' B~.NGSA"

Y.ngbe~

(H.~J~~

K~ab. SAS/sza r.

Gunakan Bahua Kcbanguan K1 lOl Dengin Betu)

HAJAH CHE SIAH BT HJ CHE MAN K5B. KAMSIS AMHIUDDIN BAKI ;:lrVERSITI KE5AJ-lGSAAN MALAYSIA

43600 BA1JGI. Tel:

03-8292104 (Pej)

TFlrikh:

Februari. 19911

.V--

Kepada dan melalui; Ketua Pengarah Dewan Bahasa dan Pustak« peti Surat 10803 50926 Kuala Lumpur

}'1?" Z~ev't~ P(\OF

ONN

<I.ba n KelDa" f"engarah L..~ •• an Bahasa dan PUSlaka

Tuan' UCAPAN TERlHA KASIH DAN PENGHARGAAN Say'a seperti nama tercatat di atas pelajar Sarjana Pendidikan Pengajaran Bahasa Melayu daripada Faku1ti Pendidikan, Universiti Rebangsaan Malaysia 1992/94, sukaci ta rnerakamkan ucapan terima kasih dan penghargaan kepada pegawai-pegawai t~an. Kerjasama telah diberikan sepenuhnya kepada saya untuk mendapatkan maklumat tentang sistem ejaan Jawi yang saya perlukan untuk pemantapan fakta tesis sarjana yang sedang saya usahakan. 2.

Pegawai-pegawai tersebut terdiri daripada: l.

2. 3. 4.

Tuan Sheikh Othman Syeikh Salim Tuan Hj Manshoor Hj Ahmad Puan Hajah Aminah Hj Harun Pegawai Kaunter Pusat Dokurnentasi

) daripada Jabatan ) Bahasa Bahagian Majalah

Repada mereka terima kasih sedalam lautan. setinggi lanjut biru, seluas alam ciptaan Ilahi atas ihsan dan budi baik menolong saya mendapatkan segala inaklumat tentang sistem ejaan Jawi Lama dan Baru. Hanya Allah sahaja yang dapat rnernbalas budi baik tuan/puan. Sekian, terima kasih. 'BERKHIDMAT UNTUK NEGARA' 'CINTAILAH BAHASA RITA' Say a

Ylj,g be~,

RAJAH

Ul~ c~\ HJ

CBE MAN

LATlliANIPERSIDANGAN STAF PUSAT DOKUMENTASI MELAYU (OKTOBER 1995 - MEl 1996) NAMA

KURSUS/PERSIDANGAN/BENGKEUfEMPAT

TARIKH

Rohani Rustam

International Conference on Jose Rizal and The Asian Renaissance di PWTC, Kuala Lumpur

2 -3 Okt. 1995

Hjh. Hashiah Ab. Rahim

Kursus Bina Negara, Kumpulan Sokongan, di Alor Gajah, Melaka

27 Okt - 1 Nov. 1995

Rohani Rustam

Seminar Bina Minda (Galakan Membaca) Peringkat Negeri Pahang di Kuantan, Pahang

2 Nov. 1995

Rohani Rustam Idros Sarnsudin Ritah Yahaya

Seminar Kesusasteraan Bandingan di Balai Seminar, DBP

14 -16 Nov. 1995

Kamariah Abu Samah

Kursus World Wide Web di MIMOS, Kuala Lumpur

22 - 23 Nov. 1995

Raja Masittah Raja Ariffin

Seminar 'Jaring InTouch' di Subang laya, Selangor

30 Nov. 1995

Aizan Mohd. Ali

Konvensyen Penerbitan Kebangsaan di Balai Seminar, DBP

4 - 6 Dis. 1995

Idros Samsudin Hadijah Sani Ahmad

Bengkel Mengindeks dan Mengabstrak di Universiti Malaya, Kuala Lumpur

8 - 11 Jan. 1996

Cik Ros Ra~

Bcngkel 'Demand and Need of Social Science Information in a Differentiated Information Market' di APDC, Kuala Lumpur

10 Jan. 1996

to.

Aizan Mohd. Ali

Seminar 'On Rural Library Services in ASEAN Countries - A New Perspective' di Shah Alam, Selangor

15 Jan. 1996

II.

Rohani Rustam

Seminar 'On Rural Library Services in ASEAN Countries - A New Perspective' di Shah Alam, Selangor

17 Jan. 1996

12.

Ritah Yahaya Nihayah Hj. Ebni Hajar

Ceramah 'Marketing of Information Services' di Universiti Malaya, Kuala Lumpur

20 Jan. 1996

13.

Haswa Azura Hasnan

Kursus lnduksi Organisasi Untuk Staf Baru DBP di Bilik Latman, DBP

5 - 9 Mac 1996

14.

Rohani Rustam

Kursus 2000 plus: Information System in the 21st. Century di University of East Anglia, England

17 - 22 Mac 1996

15.

Zulkifli Khalil

Latihan Perisian Komputer: Corel Draw di Pusat Latihan Kikubari, Wisma Muisan, Kuala Lumpur

18 - 20 Mac 1996

16.

Nik Aman Nik Yusoff

Kursus Multimedia Super Corridor: Dramatization of Information di Perpustakaan Negara Malaysia

29 Mac 1996

BIL.

NAMA

KURSUS/PERSIDANGAN/BENGKELffEMPAT

TARIKH

17.

Rohani Rustam Kamariah Abu Samah

PIKOM World of Internet Exhibition & Conference di Dewan Tun Ismail, Putra World Trade Centre, Kuala Lumpur

3 April 1996

18.

Raja Masittah Raja Ariffin

Seminar "Preservation and Conservation: Issues and Challenges" di Perpustakaan Negara Malaysia, Kuala Lumpur

8 April 1996

19.

Kamariah Abu Samah

Seminar Penerbitan Majalah Berbahasa Melayu di PO Golf & Country Club Resort, Port Dickson

7 - 11 April 1996

20.

Rohani Rustam

Seminar Strategi Pengurusan Kewangan dan Pembiayaan Program Bahasa dan Sastera di Hotel The Puteri Pan Pacific, Johor Bahru

15 - 17 Mei 1996

21.

Rohani Rustam Kamariah Abu Samah Cik Ros Rahim Fatimah Zahrin Mohd. Taib

Consal X di Hotel Crown Princess, Kuala Lumpur

21- 25 Mei 1996

LAWATAN KE PUSAT DOKUMENTASI MELAYU SEPANJANG TAHUN 1995/96 â&#x20AC;˘ iÂˇl~~. "'. .,. . ..~.,~ .'.. ' TAR:IKH " . . ...." 1.

Encik Li Shi Jun, Puan Ji Hui, dan Cik Cao Jie (penyunting Kanan/Pegawai Penyiaran)

Radio Antarabangsa China (CRI) Beijing

14 Jan. 1995

Encik Amry Jaafar, Ismail Mohammad, Mohd. Sairi Hussain dan Nordin Hassan

Pusa! Sumber Pendidikan, 'egeri Kelantan

12 Jan. 1995

Puan Wendy Mukherjee dan Christine CampbelJ (Pensyarah)

Southeast Asia Centre, Faculty of Asian Studies, Australian National University, Australia

8 Feb. 1995

Encik Ivo Vasiljev (Pakar Produktiviti dan ahli bahasa)

TusarO\ a, Praha, Republik Czech

12 Mei 1995

Yang Berhormat Dato' Seri Mohd. Najib bin Tun Hj. Abdul Razak (Menteri Pendidikan Malaysia)

Kementerian Pendidikan Malaysia

17 Jun 1995

Pustakawan

University Kyoto, Jepun

23 Jun 1995

Pengiran Haji Badaruddin bin Pg. Hj. Ghani (Pengarah)

DBP, Brunei Darussalam

29 Jun 1995

Profesor Dr. Zainuddin Taha (Pengarah) berserta rombongan

Universiti Hasanuddin dan IKIP Ujung Pandang, Indonesia

29 Jun 1995

Profesor Ogloblin A. K. (Pengajar bahasa dan sastera Melayu)

Rusia

24 Ogos 1995

10.

Dr. Boris Parnickel (Ilmuwan)

Rusia

24 Ogos 1995

11.

Encik Zohdi Ibrahim bersama 50 orang pelajar

Prince of Songkla Uni\'ersiti, Thailand

15 Sept. 1995

12,

Guru dan pelajar

Sekolah Sri Garden

17 Sept 1995

13.

Penyelidik

DB~

27 Sept 1995

14.

Profesor Ch. Boitet (pakar Sains Komputer), Dr. Geuenieve Caeletv dan Dr. Lafourcade (Penyelidik)

Grenoble, France

18 Okt. 1995

15.

Guru dan pelajar

Sekolah Vok.Jsional Sg. Petani 2, Kedah

20 Okt. 1995

16.

Kumpulan Pustakawan dan pegawai penyelidik dari pelbagai institusi (Anggota Persatuan Perpustakaan Malaysia)

Universiti Pertanian Malaysia, Universiti Malaya, Institut Teknologi MARA, New Straits Times, dan MIMOS

28 Okt. 1995

Brunei Darussalam

INSTITUSI

17.

Dr. Katrina Hayward (pakar Linguistik)

School of Oriental and African Studies, University London

1 Nov. 1995

18.

Dr. Tmeke Hellwig (Pengarah)

University of British Columbia Vancouver, Amerika Syarikat

22 Nov. 1995

19.

Tuan Haji Kiflee Tassat dan Puan Esmah Kamis (Penolong Pustakawan)

Universiti Brunei Darussalam, dan DBP Brunei Darussalam

13 Dis. 1995

20.

Kumpulan Pengurusan: Tamara Silver (pengurus Eksport), Warren Griffin (Pengurus Pembangunan dan Sistem Perniagaan), dan Greg Browne (Pengurus Besar)

Thomas Nelson, Australia

15 Jan. 1996

21.

Dr. Margaret S. Child

Fulbright Grantee, Washington D.C., Amerika Syarikat

6 Feb. 1996

22.

Kurnpulan pegawai yang membuat lawatan sambil belajar

PORTM, Kluang, Johor

11 Mac 1996

23.

Guru dan 50 orang pelajar

Sekolah Menengah Seri Tanjong, Kuala Selangor

23 Mac 1996

24.

Cik Janjira Tongku Ahmad dan Sakena Masaman (Program Latihan Sambil Belajar)

Universiti Prince of Songkla, Patani, Thailand

27 April 1996

25.

Puan Marina Novikova (Ketua, Jabatan Oriental)

Library for Foreign Literature, Moscow, Rusia

19 Mei 1996

LAMPlRANA

Koleksi Manuskrip MSI MS2 MS3 MS4 MS5 MS6

MS7 MS8 MS9 MSlO

MSll MS12

MS13 MS14 MS15 MS16 MS16(a) MS16(b) MS17 MS18 MS19 MS20 MS21 MS21(a) MS22 MS23 MS24 MS25 MS26 MS27 MS28

Hikayat Abu Ishak. (6 hIm.); 32 x 19 em. Tidaklengkap. Ahka-Muddin. (35 hIm.]; 23 x 17 em. Tidak lengkap. Ajaran-ajaran Agama Islam. (Asal usul kejadian alam). 341 hIm. Tidak lengkap. Hikayat Bayan Budiman yang Terlalu lndah-indah Ceteranya. (232 hIm.); 32 x 20 em. Hikayat Panji Semirang. [438 hIm.); 34 x 21 em. Tidak lengkap. Kitab Asrar al-Insan fi Ma'rifat al'Ruh wal Rahman. Disalin pada bulan Safar T.H. 1281. (T.M. 1864). (157 hIm.]; 25 x 17 em. Hikayat Badar Krishna. [214 hIm .); 32 x 21 em. Hikayat Bakhtiar. )ilid . 2 salinan (pos. & neg.) refoto. HikayatBambanglenawi. (313hlm.];41 x32em. Tidak lengkap. Kitab Bayan A I-Arkam Fi Ma'rifatul lnsan . Diterjcmahkan oleh Syed Abdullah bin Al Marhum Syed Shariff JamalullaiL (307 hIm.]; 21 x 13 em . Lengkap. Bayan Budiman. [258 hlm .l; 34 x 24 em. Kitab Bin tang Dua Belas atau Abu Ma'shar AI-Falaki. Disalin oleh Muhammad Husin bin Shaafar. (133 him.]; 24 x 19 em. Lengkap. Buku Doa dan lampi. [99 hlm.l; 10 x 9 em. [Surat Tauliah Penghulu Sheikh Abdul Ghani}. 1 keping (51 x 48 em). Syair Bidasari. [198 ms.]; 55 x 38 em. Hikayat Cekel Waneng Pati. 5 JiL; 23 x 18 em. Lengkap. Hikayat Cekel Waneng Patio[4 naskhah]; 32 x 20 em. Disalin oleh Sharifah Aloyah bt. Osman Al Habshi. Hikaya t Cekel Waneng Pa tio (190 hIm.); 38 x 24 em. Tidak lengkap. [WaJ Khabar Wal Akhira t}. (Surat-ul Qiamah). [129 hIm.]; 22 x 17 em. T.H. 1273. Kitab Cetera Sakti Bota. (189 hIm .]; 27 x 21 em. Tidak lengkap. Hikayat Dalang Menggoda Asmara. [254 him.]; 32 x 19 em. Tidak lengkap. [Hikayat Patani; Keturunan Raja -raja Patani dan sejarahnyaj. 28 keping buluh. TH. 1252 (= TM. 1836). Syair Dewa Shah Sharif. [270 hIm.]; 21 x 17 em. Tidak lengkap. Syair Dewa Shah Sharif. (185 hIm.]; 32 x 19 em. Hikayat Empat Pu/uh. Disalin oleh Muhd . Hanafi bin Muhd. Arif. [41 hIm. I; 23 x 22 em. Buku Fa'al. [33 hIm .); 22 x 18 em . Tidak lengkap. Syair Siti Zubaidah dan Raja Sultan Abidin Kembayat. [138 hIm .]; 25 x 18 em. Hikayat Ganja Mara . Disa lin pada 25 Julai 1932. [260 hIm.]; 32 x 19 em. Lengkap. Kilab Hikayat Pahala Sembahyang. [17 hIm.); 23 x 17 em. Tidak lengkap. Kitab Ha l uan Kebajikan . [76 hIm .); 21 x 10 em . Lengkap. Hikayat Hang Tuah . [344 hIm .]; 33 x 20 em . Tidak lengkap.

MS28(a) MS29 MS30 MS31 MS32 MS33 MS34 MS35 MS36 MS37 MS38

MS38{a)

MS38(b)

MS39 MS39{a) MS40 MS41 MS-l1{a)

MS-l2

MS43 MS44 MS45

MS46 MS47 MS48

MS49 MS50

Hikay at Hang Tuah. [448 him.]; 42 x 34 em. Tidak lengkap. Hikayat Ay ob. [20 hIm .]; 25 x 17.5 em. TH. 1310 ( ~ T.M . 1892). lktikad Islam dan Si{at-sifat Allah. [117 hIm.); 17 x 12 em. TIdak lengkap. llmu Bedil. [47 hIm.]; 35 x 22 em. llmu Fiqah. [226 him.); 21 x 15 em. Tidak lengkap. Kitab llmu Perubatan. [491 hIm.]; 34 x 25 em. Hikayat Qamaruzzaman. [66 hIm.); 24.5 x 18 em . TH. 1227 (= T.M. 1819). Syair Si Burung uri. [48 hIm.); 28.5 x 22.5 em. Tamat disalin 1929. Hikayat lndera Kesuma. [114 hIm.); 32 x 21 em. Tidak lengkap. Hikayat Indera Putera. [236 hIm.]; 38 x 22 em. Tidak lengkap. Hikay atlaran Kulina. Disalin pada 5 Muharam 1341. [348 hIm. dan 442 him.]; (2 naskhah). 33 x 20 em. Lengkap. Hikay atlaranKulina. Disalin oleh Muhammad Ali bin Ahmad pada T.H. 1346 [= T.M. 1927]. 2 Jilid [288 hIm., 113 hIm.); 34 x 21 em. Lengkap. Hikayat laran Kulina . Disalin oleh Syed Bakar Shahabudin Muhd . Ali bin Ahmad pada TH 1342 [= TM. 1923]. [443 hIm.); 33 x 20 em. Lengkap. Hikayat laran Misa Gembar Sari. [209 hIm.]; 32 x 20 ern. Lengkap. Hikay at laran Misa Gembar Sari. [434 hIm.]; 32 x 20 ern. Lengkap. Hikayat laran Nandak. [375 hIm.); 33 x 21 em. Tidak lengkap. Hikayat Jaran Pandap. [520 him.); 29 x 18 em. Tidak lengkap. Hikaya1laran Pandap. Disalin oleh Ku Ibrahim bin Ku Su pada TH . 1314 [=T.M . 1896) di Pulau Pinang. 2 Jilid [364 him.]; 33 x 20 em. Lengkap. Kitab lawahir al-Saniyyah . [201 hIm.); 34 x 17 em. Tidak lengkap. HikayatlenisPendawa. [323 hIm .]; 34 x 21 em . Tidak lengkap. Hikayat lerus Pendawa Lima. [559 hIm.); 38 x 28 em. Tidak lengkap. Hikay at Kelanalaya Seteru. Disalin oleh Mohd. Shafie bin Endut pada 8 Rejab TH. 1344. [318 him.}; 38 x 21 em. Lengkap. Hikayat Kelana Sita Kembar. [364 hIm.); 38 x 21 em. Lengkap. Kitab Tlmu Perubatan. [18 hIm.]; 17 x 13 em. Tidak lengkap. Tawarikh dan Salasilah Riau dan Lingga. Dikarang pada 28 Zulhijjah TH. 1314 [= TM. 1896]. [327 hIm .]; 33 x 21 em. Lengkap. Kisah AJ-Anbia. [312 hIm.]; 21 x 18 em. Lengkap. Hikay at Kuris Mengindera Raja Alam. Disalin oleh

MS51 MS52

Ismail bin Muhd . Said pada 1 Safar T.H. 1348 di Alor Setar, Kedah. 2 jil.; 33 x 21 em. Lengkap. Cerita Mahabhrata . [19 hIm.]; 32 x 17 em. Hil<ayat Maharaja Indera Mengindera. Disalin pada Muhd. Yusuf bin Nasaruddin pada 15 Jamadilawal T.H. 1337 [= 16 Februari 1991] di Ts tana Kuala Lumpur. [219 hIm.); 33 x 21 em. Lengkap.

MS53

MS54 MS55 MS56 MS57 MS57(a) MS58 MS59

MS60 MS61 MS62

MS63 MS64

MS65 MS66

MS66(a)

MS66(b)

25 contoh salinan surat kiriman = Vij! en Twintig Kopieen van MaJeische Brieven. 25 hlm.; 23 x 15 ern. 1885. [foto semula). Kisah MauJud Nabi. S.A. W. Disalin pada tahun T.H. 1234 (= T.M. 1818) 26 x 18 em. TIdak lengkap. Kitab MauJud Shariff. [91 hlm.]; 32 x 20 ern. Lengkap. Syair Mekah . [31 hlm.]; 17 x 11 em. Kitab Mengenai Agama. [102 him.); 25 x 18 em. TIdak lengkap. Kitab Mengenai Agama. [250 him .); 20 X I 17 em. Lengkap. â&#x20AC;˘ Hikayat Mengindera Dewa Raja. [34D him.]; 26 x 20 ern. TIdak lengkap. Kitab MinhajuJ Abidin. Diterjemahkan oleh Abdul Fakir Al Ghani Patani. [76 him.]; 24 x 17 em . TIdak lengkap. Hikayat Misa Derma Dewi. [291 him.); 34 x 22 em. Tidak lengkap. Kitab Mengena! Allah. [24 hlm.]; 18 x 13 em. Lengkap. Hikayat Misa KeJana Panji Marang Kusuma. Disalin pada 21 Safar T.H. 1313 (= T.M. 1895) di Mentalun, Kedah. [377 him.); 33 x 20 em; TIdak lengkap. Hikayat Naga Berseru. [320 hIm.]; 29 x 21 em . Tidak lengkap. Hikayat Misa Kiambang Panji Andus Andra. Disalin oleh Puteh bin Arif pada T.H. 1351 [= T.M. 1932J; 3 jil. Uil. 1-320 hIm.; Jil. 2-284 hlm.; Jil. 3-200 hlm.); 21 x 17 em. Lengkap. Hil<ayat Misa Lara Nestapa Panji Asmara laya. [667 hIm.); 34 x 22 ern. Tidak lengkap. Hikayat Misa Perabulaya. Disalin oleh Muhd. Hashim bin Haji Ali pada 4 Syaa-ban T.H . 1371 [= T.M. 1952) di Perlis. 8 jil.; 21 x 17 ern. Lengkap. Hikayat Misa Perabu laya . Disalin oleh Mohd . Shafie dan Mohd. Salleh pada 19 Jamadilawal T.H. 1336 [= T.M. 1917] di Alor Sew, Kedah. [418 hIm.]; 34 x 20 em. Lengkap. Hikayat Misa Perabu lay a. Disalin oleh Shafie bin Endut pada 2 April T.H. 1938. [674 hlm.); 32 x 20 em. Tidak lengkap.

MS66(c)

MS66(d)

MS69(a) MS70 MS71 MSn MS73 MS73(a) MS74 MS74(a) MS75 MS76 MS77 MS78 MS79 MS79(a) MS80 MS81 MS82 MS83

MS84

MS84(a) MS85 MS86 MS86(a) MS87

MS88 MS89 MS90 MS90(a)

Hikayat Misa Perabu lay a. Di alin pada 13 Jamadilakhir T.H.1284 [= T.M.1867J. [546 hIm .]; 32 x

22 em. TIdak lengkap. Hikayat Misa Perabu laya. [1 6 hlm.]; 32 x 19 em.

MS91

Tidak lengkap. MS66(e)

Hikayat Misa Perabu laya. [386 hIm.); 33 x 21 em.

MS92

Tidak lengkap. MS66(f)

Hikayat Misa Perabu laya. [387 hIm.); 32 x 21 em.

MS93

Tidak lengkap. MS67 MS68

Syair Sultan Mansur. 3 Jil.; 20 x 18 em. Lengkap. Hikayat Misa SeJoga. [871 him.); 32 x 20 em. (Pos. &

MS94

Neg.) refoto. MS69

Hikayat Misa Udana Indera. Disalin oleh Tengku Abdul Hamid bin Tengku Abdullah dan Muhd . Ali bin

---

MS95

Muhammad pada 9 Jamadilawal T.H . 1337 [= T.M. 1918) di Mentalun, Kedah. [343 hIm.); 33 x 21 em. Lengkap. Hikayat Misa Udana Indcra. [442 hIm.); 32 x 19 em. TIdak lengkap. Hikayat Misa Wadan Andra. [250 him.]; 37 x 25 em. Lengkap. Riwayat Tunku Masauddin. [100 him.]; 21 x 17 em. Tidak lengkap.

Hikayat Pallji Angkara. [402 hIm.]; 34 x 22 em. Lengkap. Ccrita Panji. 2 jil.; 34 x 21 em. Lengkap. Cerita Panji. [19 him.); 32 x 20 em. Hikayat Panji. 2 jil.; 34 x 20 em. Lengkap. Hikayat Panji. [340 him.); 33 x 22 em. Lengkap. Hikayat Raden Inu Kartapati. [176 hlm.J; 34 x 21 em. Lengkap. Syair Panji. [90 him.]; 30 x 21 em. Tidak lengkap. Syair PerjaJanan Naik Haji. [168 him.); 17 x 12 em. Lengkap. Perkahwinan DaJam IsJam. [36 him.]; 25 x 18 em. Tidak lengkap. Quran. [600 him.); 33 x 21 em. Lengkap. Quran. [570 him.]; 19 x 13 em. Lengkap. Hikayat Raden Arjuna. [54 him.). Hikayat Raden PancawaJa. [178 hIm.]; 40 x 30 em . Buku Raksi. [124 hIm.]; 36 x 12 ern. Lengkap. Rokhu Asma Andan (Bahasa lawa). Disalin pada 17 JamadilakhirT.H. 1303 [=T.M. 1885] di Kampung Parit Jawa, Muar, Johor. [906 him.); 20 x 15 em. Lengkap. Kitab SabiJuJ Muhtadin. Diterjemah oleh Sheikh Muhammad Arshad bin Abdullah al-Banjari. [484 hIm.]; 22 x 17 em. Lengkap. Kitab SabiJuJ Muhtadin. [396 him.); 22 x 17 em. Tidak lengkap. Salasilah Perlis. Ditulis oleh Wan Abdul Rahman pada T.H. 1239. [30hlm.]; 21 x 17 em. Sejarah MeJayu. [303 h.lm.J; 32 x 22 ern. Lengkap. Sejarah MeJayu. [474 him.); 20 x 16 em. Tidak lengkap. Sejarah Raja-Raja MeJayu dan Bugis. Disalin pada 17 Rejab T.H. 1283 [= T.M. 1866]. [525 hIm.); 33 x 21 em. Lengkap. Teks Cam Telte ell Ecriture Cam. [58 him]; 18 x 26 em . Lengkap. Kitab AJ Taharat. [57 him.]; 17 x 21 em. Hikayat ShamsuJ Anwar. 6 jil.; 22 x 18 em. Lengkap. Hikayat ShamsuJ Anwar. Dikarang oleh Raja Ai hah bt. Raja Haji Sulaiman dari Pulau Penyengat pada 30 Syaaban T.H. 1308.[= T.M. 1890); Disalin pada 14 Ogos T.M. 1917. 2 jil.; 6 naskhah; 34 x 21 em. Lengkap. Tajus-SaJatin (Mahkota segaJa raja-raja). [236 hIm.]; 25 x 18 em. Tidak lengkap. Sharah Mokhtasar Jauhar Tauhid(Akidatul Iman). [178 him.); 21 x 16 em. Lcngkap. SaJJatus SaJatin (Salasilah Sultan-sultan). [243 hIm.); 34 x 20 em. Lengkap. Tajus-Sa/atin (Mahkota Segala Raja-raja). Disalin oleh Omar Awang pada 2 Mei 1948. 3 jil.; 22 x 17 em . Lengkap. Sura t-sura t Berhubung Dengan Harta Keluarga Diraja Kedah. Ditulis pada tahun 1928, 1929 dan 1943. [4

MS96 MS97 MS98 MS99

MSlDO

MSlDl MSlD2

MSlD3 MSlD4 MS105

MSI06

MS106(a) MS107

MSlD8 MS109 MSllO MSllo(a) MSlll MS112 MS1l3 MS114 MS1l5 MS116 MS1l7 MS118 MS119 MS120 MS121

MS122 MS123 MS124

him.); 34 x 21 em. Lengkap. (Buku Agama Tua]. [654 hIm.); 23 x 17 em. Tidak lengkap. Tafsir Quran fa/alain. [473 hIm.); 29 x 21 em. Tidak lengkap. Syair Raja Muda Perlis. Disalin pada T.H. 1353 [= TM. 1934). [20 hIm.); 35 x 21 em. Tidak lengkap. Tarikat Shathariah. Disalin oleh Haji Muhammad bin Haji Abdul Samad di Cheribon. [21 hlrn.); 18 x 13 em. Lengkap. AJ-Tarikh SalasiJah dan Sejarah Negeri Kedah DaruJaman. Ditulis pada 1 Rejab TH. 1345 [= TM. 1927]. [146 him.); 32 x 21 em. Buku Tib. Disalin pada TH. 1280 [= TM. 1863]. 2 Jil.; 24 x 9 em. Lengkap. Tibyan Fi MarHat iJ Adyan. Disalin pada 30 Oktober 1948 di Mukim Seluang, Kulim, Kedah. [125 hlrn.); 24 x 18 em. Tidak lengkap. Hikayat Usul Majlis Perdana A/am. 4 jii.; 34 x 21 em. Lengkap. Cerita Wayang Ku/it. [77 him.]; 32 x 31 em. Tidak lengkap. Kisah Yusuf Alaihisa/am. Disalin pada malam Ahad, Safar T.H. 1333 [= TM. 1914] di Langat, Selangor. [59 hIm.]; 33 x 20 em. Tidak lengkap. Hikayat SabiJu/ Muhtadin. Disalin oleh Haji Sulaiman pada TH. 1242 [= T.M. 1826]. [374 him.); 29 x 16 em. Lengkap. Hikayat SabiJu/ Muhtadin. [518 him.); 24 x 18 em. Lengkap. Hikayat Betara /aya Asmara. Disalin oleh H~bsah bt. Mohd. Saman pada 16 ZUlkaedah TH. 1349 [= TM. 1931) di Kelawei, Pulau Pinang. [250 him.); 33 x 21 em. Syair Hassan Masri. [257 him.]; 21 x 17 em. SaJasilah dan Perkara Berkenaan Datuk Engku Kelang. [Syair Peperangan}. [240 hIm.); 21 x 17 em. Lengkap. [Syair Peperanganj. [91 him.); 22 x 18 em. Hikayatferangka Kargin. [190 hlrn.]; 35 x 21 em. Tidak lengkap. [Fragmen Tiga Hikayatj. [34 x 21 em]. Tidak lengkap. [Pembahagian Harta Da/am Islam]. [23 him.]; 22 x 17 em. Tidak Jengkap. Syair Seribu Satu HarL [126 hlrn.]; 19 x 13 em. 1918. [Hikayat Peperangan). [202 him.); 21 x 17 em. Tidak lengkap. Hikayat Ratu Kuripan. [366 him.]; 31 x 21 em. Tidak lengkap. Panduan Cerita Untuk Da/ang Wayang KuJit. [108 hIm.]; 21 x 17 em. Lengkap. Salasilah AJ-Tarikat AI-Samaniyyah. [111 hIm.); 22 x 17em. [Ubat-ubatan). [126 him.]; 33 x 21 em. Tidak Jengkap. [Gurindam Nasihat). [11 him.]; 32 x 20 em. Lengkap. Hikayat Amiru/ Mukminin Hamzah. Disalin oleh Muhd. bin Am in pada TH. 1291 [= TM 1874) di Pulau Pinang. [583 hIm.); 32 x 21 em. Lengkap .â&#x20AC;˘ [Hikayat Puteri NuruJ Fuaad}. [38 hIm.]; 36 x 22 em. Tidak lengkap. [Surat Uba t-uba tan Ayat Quran). [8 hlrn.]; 20 x 17 em. Lengkap. Kitab Asrar A/-lnsan Fi MakriFat AI-Ruh WaJ Rahman.

MS125 MS126 MS127 MS128

MS129 MS129(a) MS129(b) MS130 MS131 MS132 MS133

MS134 MS135 MS136 MS137 MS138 MS139 MSI39(a) MS140 MS141 MS142

MS143

MS144

MS145 MS146 MS147 MS148 MS149 MS150

[64 hlrn.); 25 x 17 em. Tidak lengkap. [Kitab Kepentingan Sembahyang]. [14 him.]; 20 x 16 em. Bal BadaJ/ahum - Quran. [7 hIm.]; 22 x 15 em. Tidak lengkap. [Gurindam Orang MeninggaJ Duma). [12 hIm.]; 21 x 17 em. Tidak lengkap. Hikayat Dang Suasa. Ditulis oleh Dayang Minah dari Kampung Bendahara Lama, Brunei. 2 jil.; [303 hIm.]; 21 x 16 em. Tidak lengkap. Quran. [750 hlm.]; 16 x 11 em. Tidak lengkap. Quran. [520 him.]; 36 x 27 em. Quran. [792 him.]; 38 x 36 em. Megat Terawis. Dikarang oleh The Fatimah, Perak. [90 him.); 22 Xl 17 em. Lengkap. Kitab AJ-Buguh al-MaTam. [52 him.); 23 x 17 em. T.H. 1227 [= T.M. 1877]. Tidak lengkap Kitab Gha yat al-Taarib fj aJ-Arthi wa al-Tasib. Disalin pada TM. 1812. [52 hIm.); 21 x 15 em. Lengkap. Hikayat Kuris Mengindera Raja Alam dan Lain-Jain Cerita: (a) Hikayat Kuris Mengindera Raja Alam. (b) Hikayat Umar Umayyah. (c) Hikayat Seri Rama. (d) Hikayat Ke/ana Jaya Setem. Disalin oleh Muhd. Alj bin AbduJlah pada tahun 1944 diJalan Baru, Alor Setar, Kedah. [761 hIm.); 49 x 38 em. Lengkap. Hikayat Merong Mahawangsa. [113 him.]; 35 x 21 sm. Hidayat Al-MasFafid fj Al-Hakam Al-Tajuid. [40 hIm.); 20 x 14 em. (Bahasa Arab). Hikayat Maharaja Boma. [59 hIm.]; 33 x 21 em. Lengkap. Baba Qunus Saldin, 1838-1906. [60 hIm.]; 25 x 22 em. Lengkap. (PeTubatan Tradisional]. [79 him.]; Tidak lengkap. Hikayatfaran KuJina. 2 jil.; 34 x 21 em. Hikayat faran Kulina. [416 hIm.]; 34 x 21 em. Kitab Pelajaran Bahasa Melayu. [31 him.]; 21 x 16 em. Lengkap . .Kitab Kifayat Sembahyang Mayat. [20 him.]; 18 x 13 em. Lengkap. Hikayat Si Miskin. Dikarang oleh Hj. Mohd. Noor pada 20 Ogos 1947. Disalin pada 20 Oktober 1965. [69 hIm.]; 21 x 16 em. Lengkap. Syair Bungsu Pinang Peribut dan Puteri Susu Ganda yang Termasyhur Parasnya. Ditulis oleh Ahmad bin Hud pada 20 Disember 1965. [437 him.); 22 x 17 em. Lengkap. O.T. Dussek. Elercise in MaJay Manu-script Reading (with key in romanised Malay). [30 him.]; 31 x 21 em. t.t. jawi/rurni. Hikayat Usul Majlis Perdana Alam. [32 him.]; penggal 2; 21 x 17 em. Tidak lengkap. Hikayat Misa Perabu faya. [330 hIm.]; 33 x 20 em. Hikayat Dang Rokam. [95 hIm.); 33 x 21 em. Tidak lengkap. Syair Asyik Maksyuk. [46 hIm.]; 23 x 18 em. Daun LontaT. [17 keping]. Hikayat Shah Kobat b/a Mengindera. [231 hIm.]; 33

MS151 MS152 MS153 MS154

MS155 MS155(a) MS155(b) MS155(e) MS156 MS157 MS158 MS159 MS160

x 21 em. Tidak lengkap. Hikayat Nabi Allah Musa Menajat ke Bukit Tursina . [23 him.]; 24 x 17 em. Lengkap. Surat Hukum Kanun. [48 hlm.1; 25 x 21 em. Lengkap. Hikayat Charang Kulina . [281 him.]; 25 x 21 em. Lengkap. Hikayat Kelana Kembar laya. Oisalin oleh Mat Arif bin Jaafar, Pulau Pinang pad a 18 Safar T.H. 1325. [586 hlm.]; 33 x 21 em. Lengkap. Hikayat Jenis Panji. [188 hlm.]; 32 x 21 em. Tidak lengkap. Hikayat Jenis Panji. [267 hlm.]; 32 x 21 em. Tidak lengkap. Hikayat Jenis Panji. [170 hlm.]; 32 x 21 em. Tidak lengkap. Hikayat Jenis Panji. Tidak lengkap. Jilid ke-4. (him. 338-449). Kitab Berzanji. [169 hIm.]; 32 x 24 em. Lengkap. Hikayat Panji Anakan. [6 hIm.]; 36 x 22 em. Tidak lengkap. Syair Prince of Wales. [79-177 hlm.1; 21 x 17 em. Tidak lengkap. Hikayat Puleri Singa Lab Isteri. Oisalin pada tahun T.H. 1314 [339 hIm.); 36 x 22 em. Tidak lengkap. Hikayat Shariful Akhtar Wa Shuhtun ahar. Disalin oleh Arshad bin Ismail pada T.H . 1373 [= T.M. 19541 di Istana lskandariah, Perak. [248 hlm.}; 32 x 21 em. Tidak lengkap.

MS161

Hikayat Raja Baktiar. [64 hIm.]; 35 x 21 em. Tidak lengkap.

MS162

Hikayat Kuris Mengindera Raja Alam. Oisalin oleh Ismail bin Mohd. Said pad a T.H. 1345 [650 hlm .]; 33 x 21 em. Tidak lengkap.

MS163

[Tanpa judul}. 4 keping; 21 x 23 em. T.H. 1326 (= T.M. 1908), T.H. 1327 (= T.M. 1909), T.T']' [Tanpa judul}. 33 x 21 em. Tidak lengkap. Tafsir Quran. [687 hIm.}; 30 x 23 em. Lengkap. Hikayat Shah Kyiat. Oisalin oleh Endut bin Md. Saad pada T.H. 1320 [= T.M. 1902] di KotaSetar. [366 hIm.]; 39 x 26 em. Lengkap. [Hikayat 'Shah Qobat}. [34 - 123 hlm .]; 32 x 31 em . Tidak lengkap. Oaftar Cerai dan Rujuk, Mukim Sungai Seluang. Oitulis pada T.H. 1363 [= T.M. 1913]. [4 hlm.]; 33 x 22 em. Tidak leng-kap. [Hikayatjawal. [28 hIm.]; 33 x 23 em. Tidak lengkap. Hikayat Anak Dara Quraisy. PenggaI3-4. [186 hlm.1; [294 hlm.1; 21 x 16 em. Penggal3 & 4. Hikayat Abu Nawas. [61 hlm.}; 21 x 16 em. Lengkap. Hikayat Raja Handak. Hikayat Zubaidah. Lengkap. [Kitab Tib). Lengkap. [Manuskrip Batak). 44 him.; 23 x 16 em. [Manuskrip Batak]. 66 hIm.; 23 x 16 em. [Manuskrip Batak}. 84 hIm. (depan dan belakang); 17 x 16 em. Syair Bulanan. 40 him.; 21 x 16 em. T.T. Jawi/Rumi.

MS164 MS165 MS166

MS167 MS168

MS169 MS170 MS171 MSl72 MS173 MS174 MS175 MS175(a) MS175(b) MS176

LAMPIRANB

Koleksi Litograf (Cap Batu Jawi) Abu Kassim bin Abdullah. Syair CinCIfl Hikmat. Singapura: AlAminiyah, 1925. (899.231 Abu) (Ook). Amir Harnzah. Syair Sultan Mahmud Iskandar Muda. Singapura: Haji Muhammad Amin bin Haji Abdullah, 1927. (899.231 Ami) (Ook). Hikayat Abu Nawas. Singapura: Sulaiman Mar ' ie, [tth.]. (899.233 Hik) (Ook). Hikayat Abu Syahmah. Singapura: Sulaiman tar ' ie, [t.th.]. (297.64 Hik) (Ook) . Hikayat Abu Syahmah. [Singapura]: Al-Misriya, [t.th.] . (297.64 Hik) (Ook). [Hikayatl Anak Miskin. [tt.]: [t.p.], [t.th.). (899.233 Hik) (Ook). Hikayat Cui Bakawaii. Oiterjemahkan oleh Sheik Mohd . Ali bin Alam Hussein AI-Hindi. Singapura: AI-Aminiyah, 1927. (899.233 Hik) (Ook). Hikayat Indera Bangsawan. Singapura: Sulaiman Mar 'ie, [t.th.). (899.233 Hik) (Ook). Hikayat Kamarulzaman. Oitcrjemahkan oleh Haji Abdul Rahman bin Jabugis. Singapura: Sulaiman Mar 'ie, [t.th). (899.233 Hik) (Ook). Hikayat Nur l'vfuhammad dan Nabi Bercukur dan abi Wafat. [Singapura]: Muhammad Bambai, [1934]. (297.63 Hik) (Ook).

Hikayat Raja Handak . Singapura : Muhammad Idris, [t.th .}. (297.64 Hik) (Ook). Hikayat Raja Handak. Singapura: Sulaiman Mar'ie, [t.th.]. (297.64 Hik) (Ook.) Hikayat Si Miskin. [tt.]: Haji Muhammad Mujtahid bin Muhammad Said, 1902. (891.233 Hik) (Ook). Mir Hamzah. [Syair Asmara Yatim atau Sultan Asmara Paduka Alam}. [Lt.]: [t.p.], [uh.]. (899.231 Mir) (Ook). Muhammad Nif bin Alang Tik. Syair Zam-Zam LaiJa lndera . Singapura: Muhammad ~dris bin Yahya, [Uh.). (899.231 Muh) (Ook). Muhammad Nor bin Tengku Haji Ali. Hikayal Tanbiah Tujuh Beias. Singapura: Haji Muhammad Amin bin Abdullah, [tth .]. (899.233 Muh) (Ook). Musa . Syair Pelita Cadis. Singapura: Muham-madiah, [1928) . (899.231 Mus) (Ook). Omar bin Muhammad Khan. Hikayat Abu Nawas Singapura: Singapura Jawi Press, 1936. (899.233 Oma) (Ook). Omar bin Muhammad Khan . Syair Karun dengall Nabi Allah Musa . Singapura: Singapura Jc:wi Press, 1937. (899.231 Oma) (Ook). Othman [Alapitchil. Hikayat Cetera Puteri Wijayamala atau Cui Bakawali. Pulau Pinang: [Premen(?)J Press, [t.th.). (899.233

Oth). Qarnain bin Yaakob. Hikayat Khalak dan Malek. Singapura: Haji Muhammad Nor bin Haji Idris, 1927. (899.233 Qar) (Ook). 5yair Abdul Muluk. Singapura: Sulaiman Mar'ie, [t.th.). (899.231 Sya) (Ook). 5yair Ahmad Baghdad Kepala Penyamun: jjJid 1. Singapura: AIArniniyah, 1926. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Amdan Sakti. [t.t.] : [t.p.], [t.th.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Anak Raja Disambar jerung. Singapura: Muhammad Idris Haji Lin, [t.th). (899.231 Sya) (Ook). 5yair Badrul Zaman dan Badrul Asyik. [Singa-pura]: Muhammadi Bambai, [t.th.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Bunga Akal. Singapura: Sulaiman Mar'ie, [uh.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Bunga Melur Cempakil Cading: jWd 1. Singapura: AlAminiyah, 1926. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Cahaya Setia Cembala Udara: jiJid 1 & 2. Singapura: AIArniniyah, 1927. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Cendawan Putih. [Singapura]: Muhammadi Bambai, It.th.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Cetera Di Dalam Kubur. Singapura: Haji Mohd. Said Haji Mohd. Arshad, 1936. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Dagang Piatu. [Singapura]: AI-Muhammadiah, 1927. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Dandan Setia. Singapura: Haji Mohd. Said bin Haji Arshad, 1925. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Ekan Terubuk. [Singapura] : Muhammadi Bambai, [Uh .]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair jamalul Asyik. [Singapura]: Muhammadi Bambai, [Uh.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair johan Maligan. [Singapura]: Muhammadi Bambai, [t.th.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Kiamat. Singapura: AI-Misriya, [t.th.]. (899.231 Sha) (Ook). Syair Lai/a Endera. [tt.]: [t.p.]' [t.th.]. (899.231 Sya) (Ook).

5yair Peperangan Aceh. Singapura: Haji Mohd. Arnjn, [t.th.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair 5eri Banin 5dindang Delima. Singapura: Sulaiman Mar'ie [t.th.]. (899.231 Sya) (Ook) , 5yair Siti Zahrah: ji/id 1. Singapura: AI-Aminiyah, 1928. (899.231 Sya) (Ook). 5yair Siti Zubaidah Perang Cina. Singapura: Sulaiman Mar'ie, [Uh.]. (899.231 Sya) (Ook). 5yair 5iti Zubaidah Perang Cina. Singapura: Muhammadi, [Uh.). (899.231 Sya) (Ook). 5yair Sultan 5yarkan:jil. 1. Singapura: Haji Muhammad Amin bin Haji Abdullah, [t.th.]: (899.231 Sya) (Ook). 5yair Ta'bir Mimpi. [Singapura): Muhammadi Bambai, [t.th.). (899.231 Sya) (Ook). 5yair Tajul Muluk. (Singapura]: Muhammadi Bambai, [t.th.). (899.231 Sya) (Ook). SyaJ:r Unggas. Singapura: Sulaiman Mar'ie, [t.th.] . (899.231 Sya). 5yclJr Unggas. [SingapuraJ: Muhammadi Bambai, [Uh.]. (899231 Sya) (Ook).

Syair Yatim Mustafa. Singapura: AI-Amini yah, (tth.]. (899.231 Sya) (Ook). Syair Yatim Mustafa. [Singapura]: Muhammadi Barnbai, [Uh.]. (899.231 Sya) (Ook). Syarifah Petorn. Syair Nasihat Laki-Laki dan Perempuan. Singapura: AI-Arniniyah, 1924. (899.231 Sya) (Ook). Syarifah Petorn. 5yair Nasillat Laki-Laki dan Perempuan. [Singapura]: Muharnmadi Bambai, [t.th.]. (899.231 Sya) (Ook). Zulkarnain. Hikayat Perjumpaan Asyik. Singapura: AI-Amini yah, 1927. (899.233 Zul) (Ook). Zulkarnain. Hikayat Perjumpaan Asyik. Singapura: Sulaiman Mar'ie,1934. (899.233 Zul) (Ook). Zulkarnain. Syair Nur Alam Shah Laila Pulera Serla Empal Isterinya yang Cagah Perkasa di dalam Medan Peperangan: jilid kc-2. Singapura: A1-Arniniyah, [Uh.]. (899.231 Zul) (Ook).

....

LAMPIRANC

* Koleksi CD-ROM

American Concise Encyclopedia. Book Bank. Book Find - CD World Edition. Books In Prin t. Books Out of Print. CDMARC Subjects. Chambers Dictionary. Encarta 95. Encyclopedia Britannica. Global Books In Print. Index Translationum. Infopedia. International Books in Print. Language Technology CD. Linguistics and Language Behavior Abstracts (LLBA). New Grolier Multimedia Encyclopedia. Oxford English Dictionary. Oxford Writers Shelf. Publishing Market Place Reference Plus. The World Book New Illustrated Information Finder. Ulrich's Plus. World Atlas with Global Explorer. If

Usaha sama Aizan Moltd. Ali dan Wan Salhah Megat Ahmad

Pusat Dokumentasi Malayu, Dewan Bahasa dan Pustaka, Peti Surat 10803, 50926 Kuala Lumpur, Malaysia. Tel.: 03 -1481011; Faks: 03 - 2442081; E-Mail: khidmat@dbp.gov.my/muitah@dbp.gov.my.