Na okładce: u góry denar Hadriana (117–138 r.), awers i rewers u dołu denar Trajana (98–117 r.), awers i rewers Ze zbiorów Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku
2012
ISBN 978-83-62593-26-2
Muzeum Muze Mu zze eum um Śląskie Śląąskkie
14
Naczynie terra nigra, Lachmirowice, pow. inowrocławski, woj. kujawsko-pomorskie, grób 31, 2 poł. II w., wys. ok. 12,5 cm, śr. ok. 25 cm, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, fot. Lidia Rogowicz Gliniany pucharek z jednym uchwytem i kantaros zdobione ornamentem jeżowatym, Lachmirowice, pow. inowrocławski, woj. kujawsko-pomorskie, grób 36, 2 poł. II w., wys. ok. 9 cm, śr. ok. 9,5 cm, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, fot. Lidia Rogowicz
i Sudinów (Soudinoi). Do Lugiów Ptolemeusz zaliczał Omanów, Ptolem Didu Didunów oraz Burów. Tych osta ostatnich Tacy t uważał za osob osobne plemię nie należące zw do związku lugijskiego. W czasach wojen markomańskich (167–1 (167–180 r. n.e.) Burowie walczyli, jjako sojusznicy Kwadów, z Rzym Rzymianami, o czym wspomina Lucjusz Kasjusz Dion w Historii rzymskiej. W czasie wojen dackich, na przełomie I/II w., wysłali swe poselstwo do Trajana, a w 180 r. zostali objęci kończącym wojny markomańskie pokojem Kommodusa. Pewne kontrowersje budzi lokalizacja siedzib Burów. Ptolemeusz umieszcza je między górami ymi z JesioAskiburgion (identyfikowanymi dłem Wisły. nikami w Sudetach) a źródłem eż u źródeł Tacyt Burów lokuje również dności Wisły. Nie ma jednak zgodności żytni wśród badaczy, jak starożytni pojmowali bieg Wisły. Czyy tak, jak czynimy to obecnie, a zatem
jej źródła znajdowałyby się w Beskidach, czy też za górny odcinek Wisły uważali dzisiejszy San. Silingów Ptolemeusz umieszczał na południe od Semnonów osiadłych w dorzeczu Haweli. Taka lokalizacja wskazuje na Łużyce jako ich ziemię rodzinną. Badania archeologiczne wykazały jednak, że do drugiej połowy II w. Łużyce były słabo zaludnione. W związku z tym wysunięto hipotezę, że siedzib Silingów należy szukać na Śląsku. Na wschód od Semnonów i północ od gór Askiburgion i Lugiów mieli mieszkać Burgundowie, a nad morzem – Wenetowie. Na południe od nich, koło rzeki Vistula, Ptolemeusz umieścił Gotów. Ptolemeuszowski lud Osioi przypuszczalnie należy utożsamiać z Estiami
Gliniana lampka oliwna, Lachmirowice, pow. inowrocławski, woj. kujawsko-pomorskie, grób 4, 2 poł. II w., wys. 5 cm, dł. 15 cm, szer. 10 cm, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, fot. Lidia Rogowicz
15
Flasza, glina, Lachmirowice, pow. inowrocławski, woj. kujawsko-pomorskie, 2 poł. II w., wys. ok. 35 cm, śr. ok. 15 cm, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, fot. Lidia Rogowicz
Flasza, glina, Bodzanowo, pow. radziejowski, woj. kujawsko-pomorskie, 2 poł. II w., wys. ok. 35 cm, śr. ok. 15 cm, ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, fot. Lidia Rogowicz
16 Tacyta. Galindów mieszkających na wschód od Gotów można umiejscowić na Pojezierzu Mazurskim, a Sudinów w dorzeczu Czarnej Hańczy. Ptolemeusz wymienił też nazwy miejscowości, m.in. Kalisię, Budorigum, być może leżących na terenach dzisiejszej Polski. Opisując w Historii rzymskiej (Romaiké historía) wojny markomańskie, Lucjusz Kasjusz Dion (163/164–235 r. n.e.) wspomina, że w pierwszym okresie wojen markomańskich (167–171 r.) wandalskie plemiona Hasdingów, Lakringów i Wiktofalów dotarły do granic Dacji, a Hasdingowie na mocy decyzji Rzymu osiedlili się nad górną Cisą. Wandalowie, których wspominali już wcześniej Tacyt, Pliniusz oraz
Cedzidło brązowe wraz z czerpakiem stanowiło komplet do przecedzania wina, Baborów, pow. głubczycki, woj. opolskie, I–II w., wys. 4 cm, śr. 9 cm, ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, fot. Jacek Mężyk
Gliniane naczynie w kształcie rogu, Bogomice, pow. głogowski, woj. dolnośląskie, ok. 160–260 r., dł. 31,5 cm, śr. ok. 7 cm, ze zbiorów Muzeum Miejskiego Wrocławia, fot. Tomasz Gąsior/Muzeum Miejskie Wrocławia
Jordanes, przypuszczalnie wchodzili w skład wieloetnicznego związku lugijskiego. W czasach wojen markomańskich związek lugijski uległ zapewne rozpadowi, bowiem źródła pisane dotyczące tego odcinka dziejów nie wspominają już o Lugiach. Do czasów wojen markomańskich odnoszą się także informacje o nękaniu granic państwa rzymskiego przez ludy uciekające pod naporem mieszkających na północy barbarzyńców zawarte we fragmentarycznie zachowanym dziele powstałym w czasach panowania Dioklecjana i Konstantyna I, znanym jako Historia Augusta (Scriptores historiae Augustae). Wandalów, podobnie jak Lugiów, identyfikuje się z kulturą przeworską. Przekaz Kasjusza Diona o wędrówce Wandalów na południe potwierdzają źródła archeologiczne. Na okres tej
Naczynie w kształcie rogu, glina, Szwajcaria, obecnie część Suwałk, woj. podlaskie, kurhan 20, grób 1, III–IV w., ze zbiorów Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, fot. Roman Sofuł
17
Fibula brązowa A 67, Wiązów, pow. strzeliński, woj. dolnośląskie, 1 poł. I w., dł. 7,4 cm, ze zbiorów Muzeum Miejskiego Wrocławia, fot. Tomasz Gąsior/ Muzeum Miejskie Wrocławia
Żelazna fibula typu Langton Down, Kraków-Nowa Huta-Pleszów, woj. małopolskie, III – pocz. IV w., dł. 4 cm, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, fot. Agnieszka Susuł
Fibula brązowa A 68, Nowa Wieś Wrocławska, pow. wrocławski, woj. dolnośląskie, ok. 120–150 r., dł. 6,5 cm, ze zbiorów Muzeum Miejskiego Wrocławia, fot. Tomas Tomasz Gąsior/ Muzeum Miejskie Wrocławia
Żelazna fibula typu A 158, Kraków-Nowa Huta-Mogiła, woj. małopolskie, 2 poł. III w., dł. 7 cm, ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie, fot. Agnieszka Susuł
24
Fragmenty misy terra sigillata z odciskiem stempla garncarskiego CUSARIASI (CASVRIVS F ), Lachmirowice, pow. inowrocławski, woj. kujawsko-pomorskie, grób 12, 1 poł. III w., ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, fot. Jacek Mężyk
25
północy, przede wszystkim germańscy Markomanowie i Kwadowie oraz sarmaccy Jazygowie. W pierwszym etapie wojen wojska barbarzyńskie najechały Pannonię, Noricum i Recję, przekroczyły Alpy i wkroczyły do północno-wschodniej Italii, docierając
w 169 r. do Akwilei. Wzięto wówczas do niewoli wielu mieszkańców państwa rzymskiego, co także mogło przyczynić się do większego zainteresowania mieszkańców Europy Środkowej kulturą rzymską. Po odparciu wojsk barbarzyńskich w drugim etapie wojen inicjatywę
Pionki do gry (calculi), szkło, kopia, Wrocław-Zakrzów, woj. dolnośląskie, grób książęcy nr 3, ok. 260–310 r., śr. ok. 2 cm, ze zbiorów Muzeum Miejskiego Wrocławia, fot. Tomasz Gąsior/Muzeum Miejskie Wrocławia