ΑΛΙΕΙΑ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΓΕ.Λ. ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ ΤΑΞΗ: Β’ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Αλιεία και Θαλάσσιο Περιβάλλον»

Ρόδος, Ιανουάριος 2013

«Αλιεία και Θαλάσσιο Περιβάλλον», ΓΕ.Λ. Κρεμαστής, Τάξη Β’ Λυκείου, Ρόδος: Ιανουάριος 2013.

2

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος της Ερευνητικής Εργασίας και για την πραγματοποίηση της οφείλουμε να ευχαριστήσουμε τη Διευθύντρια του Λυκείου μας κα Κοντάκη Βασιλική, το Σύλλογο των εκπαιδευτικών του σχολείου, τον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου και ιδιαίτερα το Διευθυντή κ. Σιούλα και τη βιολόγο κα Corsini-Φωκά, τους ψαράδες και τον Πρόεδρο του Συλλόγου Αλιέων Ρόδου κ. Ζαννάκη για την πολύτιμη βοήθειά τους.

3

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογος…………………………………………...……………………………..σελ.6 Ομάδες εργασίας………………………………………………………………….σελ.7 Εισαγωγή………………………………………………………………………….σελ.8 Α΄ ΜΕΡΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΤΡΟΠΟΙ ΑΛΙΕΙΑΣ 1.1. Στα προϊστορικά τα χρόνια………………………………………………….σελ.11 1.2. Πώς ψάρευαν οι αρχαίοι λαοί……………………………………………….σελ.11 1.3. Η αλιεία στα νεότερα χρόνια…………………………………….………….σελ.13 1.4. Αλιευτικά εργαλεία και μέθοδοι στην εποχή μας……………….…………..σελ.13 ΕΝΟΤΗΤΑ 2η Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ………………………….…………..σελ.19 ΕΝΟΤΗΤΑ 3η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΨΑΡΑΔΕΣ 3.1. Υπεραλίευση…………………………………………………………..…….σελ.23 3.2. Παράνομη αλιεία……………………………………………………………σελ.24 3.3. Η μη εφαρμογή της νομοθεσίας…………………………………………….σελ.24 3.4. Η ρύπανση της θάλασσας…………………………………………………..σελ.25 3.5. Ο ανταγωνισμός μεταξύ επαγγελματιών και ερασιτεχνών ψαράδων……...σελ.25 3.6. Η εισβολή ξενικών ειδών στην Μεσόγειο………………………………….σελ.25 ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 4.1. Επιπτώσεις στο βυθό της θάλασσας……………………………………….σελ.26 4.2. Απορριπτόμενο αλίευμα…………………………………………………...σελ.26 4.3. Μείωση της βιοποικιλότητας………………………………………………σελ.29 4.4. Ψάρια υπό εξαφάνιση……………………………………………………...σελ.30 4.5. Επιπτώσεις στα θαλάσσια θηλαστικά………….………………………….σελ.31 ΕΝΟΤΗΤΑ 5η Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ 5.1. Ο ρόλος της αλιείας στην οικονομική και κοινωνική ζωή του ανθρώπου…σελ.34

4

ΕΝΟΤΗΤΑ 6η ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΛΙΕΙΑ 6.1. Η κατάσταση στην Ελλάδα…………………………………………………σελ.36 6.2. Προστατευόμενες περιοχές…………………………………………………σελ.37 6.3. Τεχνητοί ύφαλοι………………………………………...…………………..σελ.38 6.4. Υδατοκαλλιέργειες….………………………………………………………σελ.39 ΕΝΟΤΗΤΑ 7η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 7.1. Η σημασία της διατήρησης των θαλάσσιων πόρων………………………...σελ.42 7.2. Διεθνής συνεργασία και συνδρομή……………….……………………..….σελ.42 7.3. Ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας…………………………………………..σελ.43 7.4. Η θαλάσσια διάσταση……………………………………………………....σελ.43 7.5. Ευρωπαϊκή νομοθεσία…………………………………………………..…..σελ.44 7.6. Προτάσεις-Λύσεις………………………………………………………......σελ.44 7.7. Πώς μπορώ να βοηθήσω;……………………………………………..….....σελ.45 B΄ ΜΕΡΟΣ Οι Δράσεις μας………………………………………………………….……….σελ.48 Ιστοσελίδες………………………….…………………………………...…...….σελ.62 Παράρτημα……………………………………………………………………....σελ.63

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η αλιεία, μια από τις αρχαιότερες τέχνες του ανθρώπου που συνεχίζεται ασταμάτητα μέχρι τις μέρες μας, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε σημαντική κρίση. Αποτελεί σημαντική δραστηριότητα και πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους των παράκτιων περιοχών στην Ελλάδα και συμβάλλει στην εθνική οικονομία. Για να εξακολουθήσουν όμως να υπάρχουν ψάρια και ψαράδες, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι σημερινές οικονομικές ανάγκες των ψαράδων, αλλά και η ανάγκη διατήρησης ενός υγιούς και ζωντανού θαλάσσιου περιβάλλοντος που θα το κληρονομήσουν οι επόμενες γενιές. Με αυτήν την ερευνητική εργασία ερευνώνται οι αιτίες της κρίσης στον αλιευτικό κλάδο και οι τρόποι αντιμετώπισης της, αναδεικνύεται η σημασία της διατήρησης της αλιείας ως βιώσιμη αλιεία και η ανάγκη ανάληψης δράσης για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

6

Ομάδες εργασίας Υπόθεμα: Αλιευτικές μέθοδοι και εργαλεία από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Γιαννίκου Ραφαέλα Βασιλώττος Άγγελος Ζούρδη Κατερίνα Κάλφας Σάββας Μπάτης Κώστας Υπόθεμα: Η θαλάσσια αλιεία στην Ελλάδα Αργυρόπουλος Δημήτρης Κρητικός Στέργος Πολυμένωφ Μιχάλης Ταρλίζος Τάσος Χατζηρήγας Χάρης Υπόθεμα: Απειλές για την αλιεία και το θαλάσσιο περιβάλλον Αμύγδαλος Ιωάννης Καριώτη Καθολική Κατίνας Παναγιώτης Παπαγεωργίου Νικολέτα Σαράντη Σεβαστή Υπόθεμα: Η σημασία της διατήρησης της αλιείας Βενιζέλος Ευάγγελος Τζουβάρας Ιωάννης Τσιμπιδάκης Δμήτρης Χατζής Λάμπρος Υπεύθυνη καθηγήτρια: Φωτάρα Ευδοκία

7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Μεσόγειος είναι μία από τις πιο υπεραλιευμένες θάλασσες στον κόσμο. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, πάνω από το 65% των ιχθυαποθεμάτων στην περιοχή είναι εκτός των ασφαλών βιολογικών ορίων. Στις ελληνικές θάλασσες η μικρής κλίμακας παράκτια αλιεία, είναι μία δραστηριότητα θεμελιώδους σημασίας για τις κοινωνίες των νησιών και των παράκτιων περιοχών στηρίζοντας διατροφικά, επαγγελματικά αλλά και κοινωνικά τους κατοίκους των παραθαλάσσιων περιοχών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σύμφωνα με πρόσφατες παλαιοντολογικές έρευνες, τα είδη ψαριών που αλίευαν οι ψαράδες των νησιών του Αιγαίου πριν από 10.000 χρόνια, είναι σχεδόν τα ίδια με αυτά που αλιεύουν οι παράκτιοι αλιείς σήμερα. Στις μέρες μας, η παράκτια αλιεία, συνεχίζει να διατηρεί ιδιαίτερη κοινωνική και οικονομική σημασία στην Ελλάδα αντιπροσωπεύοντας το 97% του ελληνικού αλιευτικού στόλου και συγκεντρώνοντας, περίπου το 50% των αλιευμάτων. Ωστόσο, κάθε χρόνο η αλιευτική παραγωγή μειώνεται σημαντικά προκαλώντας καταστροφικές επιβαρύνσεις στην τοπική οικονομία των νησιωτικών και παράκτιων περιοχών της Ελλάδας, υποσκάπτοντας παράλληλα, τη δυνατότητα ανάπτυξης αυτών των τοπικών κοινωνιών. Δυστυχώς είναι προφανές ότι το ισχύον πλαίσιο διαχείρισης και ελέγχου της αλιείας στην Ελλάδα είναι ελλιπές, και οδηγεί στην εκτεταμένη υποβάθμιση των αλιευμάτων, καθώς επιτρέπει την υπεραλίευση, την παράνομη και καταστροφική αλιεία. Η παρούσα Ερευνητική Εργασία έχει τίτλο: «Αλιεία και θαλάσσιο περιβάλλον» και ανήκει στο θεματικό κύκλο «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη». Η σημαντική κρίση στην οποία βρίσκεται η αλιεία σήμερα και η ανάγκη προστασίας και διατήρησης ενός υγιούς και ζωντανού θαλάσσιου περιβάλλοντος, η σύνδεση του σχολείου με την ευρύτερη κοινωνία στην οποία εντάσσεται, η επαφή και συνεργασία με φορείς, ειδικούς, υπηρεσίες του νησιού και η ανάγκη για ευαισθητοποίηση τόσο της τοπικής κοινωνίας όσο και του ευρύτερου περιβάλλοντος υπήρξαν τα κίνητρα για την επιλογή του θέματος. Σκοπός της έρευνας υπήρξε η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για θέματα που αφορούν τον κλάδο της αλιείαs. Οι στόχοι που τέθηκαν από την αρχή της έρευνας αφορούσαν:

8

την κατανόηση της σημασίας της προστασίας του θαλάσσιου πλούτου και και της διατήρησης των ιχθυαποθεμάτων για τη ζωή και γενικότερα για τον πλανήτη  την κατανόηση της ανάγκης για προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος την κατανόηση της σχέσης αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης που αναπτύσσεται μεταξύ θάλασσας, ψαράδων και τοπικής κοινωνίας την επικοινωνία και τη συνεργασία με φορείς, ειδικούς και υπηρεσίες  την απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων τη διαμόρφωση κώδικα αξιών, στάσεων και συμπεριφορών απέναντι στον εαυτό μας, στην ομάδα και στο περιβάλλον την καλλιέργεια συμπεριφοράς ενεργού πολίτη. Όλοι οι παραπάνω στόχοι επιτεύχθηκαν μέσα από: βιβλιογραφική έρευνα έρευνα στο διαδίκτυο παρουσίαση του προβλήματος από εκπροσώπους φορέων και ειδικούς συζητήσεις στην ολομέλεια της ομάδας επισκέψεις σε ψαραγορές συναντήσεις των μαθητών-μελών της ομάδας με ψαράδες(συνεργασία με το Σύλλογο Αλιέων Ρόδου). Η παρουσίαση της εργασίας και η διάχυση των αποτελεσμάτων οργανώθηκε από τους μαθητές – μέλη της ομάδας και πραγματοποιήθηκε σε προγραμματισμένη ημερίδα στο χώρο του σχολείου. Στο α΄μέρος της Ερευνητικής Έκθεσης (7ενότητες) παρουσιάζονται τα αλιευτικά εργαλεία και οι μέθοδοι από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας, η θαλάσσια αλιεία στην Ελλάδα (επαγγελματική και ερασιτεχνική), αναφέρονται οι απειλές που δέχεται ο αλιευτικός κλάδος και ερευνώνται οι επιπτώσεις της αλιείας στο θαλάσσιο περιβάλλον. Τέλος, αναδεικνύεται ο ρόλος της αλιείας στην οικονομική και κοινωνική ζωή, επισημαίνεται η ανάγκη της βιώσιμης αλιείας και παρουσιάζονται τρόποι προστασίας των ιχθυαποθεμάτων. Στο β΄μέρος της Έκθεσης παρουσιάζονται οι δράσεις των ομάδων.

9

Α΄ ΜΕΡΟΣ

10

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η ΤΡΟΠΟΙ ΑΛΙΕΙΑΣ 1.1. Στα προϊστορικά τα χρόνια Το ψάρεμα μαζί με το κυνήγι και τη συλλογή καρπών θεωρούνται οι αρχαιότερες τέχνες του ανθρώπου αφού είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την επιβίωσή του. Ο προϊστορικός άνθρωπος χρησιμοποιούσε διάφορους τρόπους για να ψαρεύει, πολλοί από τους οποίους εφευρέθηκαν ταυτόχρονα σε διάφορα μέρη της γης, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα. Το πρώτο αλιευτικό εργαλείο ήταν το ανθρώπινο χέρι. Με τα χέρια οι προϊστορικοί άνθρωποι μάζευαν θαλασσινά στην ακροθαλασσιά και έπιαναν τα ψάρια που παγιδεύονταν σε νερόλακκους. Σταδιακά, άρχισαν να χρησιμοποιούν πέτρες, κλωνάρια δέντρων, ακόντια και βέλη. Το καμάκι, το αγκίστρι και το δίχτυ, εφευρέθηκαν αργότερα. Τα πρώτα δίχτυα αποτελούνταν από πλέγματα φυτικών υλικών (φύλλα, κλαδιά, ρίζες). Το δίχτυ θεωρείται «επαναστατική» εφεύρεση καθώς θεωρείται το πρώτο εργαλείο εντατικής αλιείας.

1.2. Πώς ψάρευαν οι αρχαίοι λαοί Οι Αρχαίοι Κινέζοι ήταν άριστοι ψαράδες. Ένα από τα πιο τελειοποιημένα κινέζικα αλιευτικά εργαλεία ήταν το δίχτυ. Επίσης, κινέζικης καταγωγής θεωρείται και τα ψάρεμα με πεζόβολο, τεχνική η οποία διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο. Οι αλιευτικές δραστηριότητες των Κινέζων περιλάμβαναν επίσης το μάζεμα κοχυλιών με μπαστούνια που έφεραν μικρούς γάντζους, ενώ είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούσαν και εκπαιδευμένα αρπακτικά θαλασσοπούλια για να ψαρεύουν. Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι Κινέζοι ήταν από τους πρώτους ιχθυοκαλλιεργητές. Είχαν δημιουργήσει μεγάλες εγκαταστάσεις, στις οποίες έβαζαν ξύλα, φρόντιζαν την υποβρύχια βλάστηση, φύτευαν χορτάρι, ώστε να ευνοείται η αναπαραγωγή των ψαριών. Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι ψάρευαν με δίχτυα και πετονιές κυρίως στις όχθες του ποταμού Νείλου. Όταν ο Νείλος πλημμύριζε τις παρόχθιες πεδιάδες του και κατόπιν αποσύρονταν τα νερά εγκλωβίζονταν πολύ μεγάλες ποσότητες ψαριών σε νερόλακκους που μπορούσαν να τα πιάσουν ακόμα και με τα χέρια. Τα ψάρια αυτά τα ξέραιναν στον ήλιο και τα έκαναν εξαγωγή στους λαούς της Ευρώπης. Οι Φοίνικες, αρχαίος λαός που κατοικούσε στις ακτές του σημερινού Λιβάνου, ήταν από τους πρώτους λαούς που δημιούργησαν εγκαταστάσεις για το εντατικό ψάρεμα 11

του τόνου, τα θυννεία (σταθερή κατασκευή από δίχτυα που ήταν με τέτοιον τρόπο τοποθετημένα ώστε να σχηματίζουν λαβύρινθους, μέσα στους οποίους παγιδεύονταν κοπάδια ψαριών). Μάλιστα, εμπορεύονταν τον τόνο, μέσω των μεγάλων αλιευτικών κέντρων που είχαν δημιουργήσει στις ακτές της Αφρικής, στη Σικελία και την Ισπανία. Οι Αρχαίοι Έλληνες μελέτησαν μεθοδικά τα ψάρια, τους τρόπους αλιείας και τα αλιευτικά εργαλεία. Χρησιμοποιούσαν γάντζους και καμάκια, αγκίστρι δεμένο σε τρίχα αλόγου αλλά και κατακόρυφα συρτά δίχτυα, θυννεία, τσαπαρί και συρτή. Επίσης, γνωστή ήταν η τεχνική της αναισθησίας των ψαριών με ένα μίγμα κρασιού και αρωματικών ουσιών. Γνώριζαν ακόμα και για την έλξη που ασκεί το φως στα ψάρια. Συνήθιζαν να ψαρεύουν ομαδικά με βάρκες, φωτίζοντας τη θάλασσα με πολλούς δαυλούς, πλέοντας έτσι ώστε να κατευθύνουν τα ψάρια στα δίχτυα τους. Τέλος, γνωστό ήταν και το ψάρεμα με παγίδες (κιούρτοι) που κατασκεύαζαν από σπαρτά και λυγαριές. Οι Ρωμαίοι εκτιμούσαν πολύ το ψάρι ως τροφή. Το γούστο για το καλό ψάρι ξεκίνησε από τους αυτοκράτορες και τους ευγενείς και απλώθηκε μέχρι το φτωχό λαό. Αναφορές από εκείνη την περίοδο μαρτυρούν πως ήταν τέτοια η αγάπη των Ρωμαίων για το ψάρι που ναύλωναν ειδικά πλοία για να μεταφέρουν εξωτικά ψάρια. Επίσης, για να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση ψαριών, οι Ρωμαίοι είχαν δημιουργήσει πολλά μεγάλα ιχθυοτροφεία σε παραθαλάσσιες και παραλίμνιες περιοχές. Οι Ρωμαίοι ψαράδες είχαν αναγάγει σε επιστήμη την προετοιμασία του δολώματος, δημιουργώντας ειδικά δολώματα για τα διάφορα είδη ψαριών, με τη χρήση αρωματικών φυτών. Παρά το γεγονός ότι η κατανάλωση τού ψαριού ήταν μεγάλη, οι ψαράδες παρέμεναν φτωχοί, σε αντίθεση με τους έμπορους ψαριών και τους μεσάζοντες. Η αγάπη για το ψάρι διαδόθηκε πολύ περισσότερο στην Ευρώπη κατά το Μεσαίωνα. Καθώς η θρησκεία απαγόρευε την κατανάλωση κρέατος για περίπου 200 μέρες το χρόνο, ο κόσμος στράφηκε στην κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών. Έτσι, η αλιεία παρουσίασε ιδιαίτερα ανάπτυξη, όπως και το εμπόριο των ψαριών, η επεξεργασία τους και η ιχθυοτροφία. Οι καλόγεροι πρωτοστάτησαν στην αλιεία, αφού είχαν καταργήσει τελείως το κρέας από τη διατροφή τους. Από καλόγερους, επίσης, ξεκίνησαν και οι πρώτες προσπάθειες ανάπτυξης της ιχθυοκαλλιέργειας στην Ευρώπη, αν και όπως αναφέραμε, οι Κινέζοι εφάρμοζαν την τεχνική της ιχθυοκαλλιέργειας πολλούς αιώνες νωρίτερα.

12

1.3. Η αλιεία στα νεότερα χρόνια Τα τελευταία εκατό χρόνια η αλιεία βιομηχανοποιήθηκε. Μηχανοκίνητα αλιευτικά σκάφη, ψυγεία, υπερσύγχρονοι εξοπλισμοί για τον εντοπισμό κοπαδιών, ραντάρ, βυθόμετρα, ειδικοί μηχανισμοί ψαρέματος, τεχνητά δολώματα και συνθετικά δίχτυα, μεταξύ άλλων, συνέβαλαν στην εντατικοποίηση της αλιείας, την ανάπτυξη της υπερπόντιας αλιείας αλλά και στην εξάντληση πολλών θαλάσσιων ειδών. Η πεποίθησή μας ότι η θαλάσσιοι πόροι είναι ανεξάντλητοι αποδεικνύεται εντελώς λανθασμένη. Σήμερα, κράτη όπως η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Κίνα οι Η.Π.Α. και χώρες της ΕΕ αλιεύουν σε ολόκληρο την υφήλιο, ενώ ο παγκόσμιος πληθυσμός των ψαράδων ανέρχεται στα 5.500.000 άτομα περίπου.

1.4. Αλιευτικά εργαλεία και μέθοδοι στην εποχή μας Η αλιεία στην χώρα μας διακρίνεται σε παράκτια, μέση και υπερπόντια αλιεία. Αυτή η διάκριση είναι εμπειρική και καθιερώθηκε τα πρώτα χρόνια της διοικητικής οργάνωσης του τομέα και ήταν σχετική με την θαλάσσια περιοχή που αυτή ασκείται. Παράκτια αλιεία ονομάστηκε αυτή που λάμβανε χώρα κοντά στις ακτές, Μέση αλιεία εκείνη που ασκούνταν πιο μακριά από τις ακτές και υπερπόντια αλιεία αυτή που ασκούνταν σε χωρικά ύδατα τρίτων χωρών και κυρίως της Βόρειας και Δυτικής Αφρικής όπου τις δεκαετίες 60 και 70 η παρουσία ελληνικών αλιευτικών σκαφών ήταν έντονη. Αναλόγως του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιούνται τα αλιευτικά εργαλεία μπορούμε να τα διακρίνουμε σε τρεις ομάδες: α. Δυναμικά εργαλεία ( Μηχανότρατα, Γρι-γρι, Βιντζότρατα κλπ) β. Στατικά εργαλεία ( Δίχτυα, Παραγάδια, Ιχθυοπαγίδες κλπ γ. Μόνιμοι ή ημιμόνιμοι αλιευτικές εγκαταστάσεις Ανάλογα με το υλικό κατασκευής τα διακρίνουμε σε: α. Διχτυωτά εργαλεία β. Αγκιστρωτά εργαλεία Η θαλάσσια αλιεία επιχειρείται με ειδικά σκάφη

που

φέρουν

ανάλογο

εξοπλισμό

χαρακτηριζόμενα γενικά ως αλιευτικά τα οποία μπορεί να είναι σε μέγεθος από λέμβοι, (βάρκες),

μέχρι

μεγάλα

πλοία

(ανοικτής

θάλασσας).

13

Στην Ελλάδα τα αλιευτικά σκάφη ανάλογα με το αλιευτικό εργαλείο που χρησιμοποιούν λαμβάνουν ίδια ονομασία. Συνηθέστερα τέτοια εργαλεία είναι τα συρόμενα δίχτυα, (μηχανότρατα), ή κυκλικά με τη βοήθεια έντονου φωτισμού (γριγρί), συρόμενα δίχτυα από τη ξηρά (πεζότρατα), η συρτή. Μηχανότρατα Aνήκει

στην

κατηγορία

των

δυναμικών

εργαλείων και θεωρείται το πιο αποδοτικό συρόμενο αλιευτικό εργαλείο. Το μηχανοκίνητο σκάφος σύρει ένα μεγάλο δίχτυ την τράτα, που έχει τη μορφή κωνικού σάκου, το ακραίο μέρος του διχτυού με τη μεγαλύτερη πυκνότητα όπου μαζεύονται τα ψάρια ονομάζεται πετσάλι (κατάκωλο). Η τράτα σύρεται από δύο συρματόσχοινα δεμένα σε δύο πλάκες, τους υδραετούς (πόρτες) που ακουμπούν στον πυθμένα και κρατούν το δίχτυ ανοιχτό όταν το σκάφος κινείται. Ο αλιευτικός εξοπλισμός μιας μηχανότρατας είναι: 

τα συρματόσχοινα,



οι πόρτες,



τα σχοινιά



η τράτα (δίχτυα και σάκος)

Aλιευτικό Γρι-Γρι Τα

κυκλικά

δίχτυα

(γρι-γρι)

ανήκουν

στην

κατηγορία των δυναμικών αλιευτικών εργαλείων. Το γρι-γρι είναι ένα μεγάλο δίχτυ σε σχήμα ορθογωνίου

παραλληλογράμμου,

του

οποίου

μπορούμε να κλείσουμε το κάτω μέρος. Έχει φελλούς στο πάνω μέρος και βαρίδια στο κάτω. Είναι σύστημα αλιείας επιφάνειας. Με το γρι - γρι πιάνονται κυρίως αφρόψαρα, δηλαδή αυτά που ζουν ψηλά στην υδάτινη στήλη, όπως: γαύροι, σαρδέλες, φρίσες, γόπες, σαφρίδια, κολιοί, παλαμίδες κλπ. Όταν μιλάμε για γρ-γρι στο μυαλό μας έρχεται

το παραδοσιακό αλιευτικό συγκρότημα που αποτελείται από το κυρίως

σκάφος (πρωτοκάϊκό) το οποίο σέρνει το δευτεροκάϊκο και πέντε μικρότερες βάρκες

14

πάνω στις οποίες για τα γρι-γρι νύχτας τοποθετούνται λάμπες με κατευγαστήρα μέχρι 2.000 κεριά. Τα τελευταία χρόνια οι βάρκες έχουν αντικατασταθεί από τα ρομπότ (μικρές σχεδίες πάνω στις οποίες τοποθετούνται οι λάμπες) Τα γρι-γρι στη χώρα μας διακρίνονται σε γρι-γρι νύχτας και γρι-γρι ημέρας. Γρι-γρι ημέρας: Το γρι-γρι της ημέρας το χρησιμοποιούν όταν θέλουν να πιάσουν παλαμίδες, ρίκια, λακερδόνια, τονόπουλα, κολέους. Είναι δύο καΐκια και όπου βλέπουν το μπουλούκι από τα ψάρια, το περικυκλώνουν και τα πιάνουν. Γρι-γρι νυχτός: Είναι δύο καΐκια, τα οποία ακολουθούνται από 4-5 μικρές βάρκες εφοδιασμένες με λάμπες, 4.000-5.000 κηρίων. Ανάβουνε τις λάμπες στα μέρη, που ξέρουν ότι υπάρχει πολύ ψάρι, και πιάνουν σαρδέλες, σαβρίδια, κολέους, γαύρο, καλαμαράκια και άλλα πολλά ψάρια. Πεζότρατα Αποτελείται από δύο παράλληλα δίχτυα (μπάντες ή φτερά) στη μέση των οποίων εφαρμόζεται άλλο δίχτυ με σχήμα σακούλας που η κάτω άκρη του έχει πυκνά μάτια. Το καλάρισμα των διχτυών γίνεται με τη βοήθεια σκάφους, που πρέπει να είναι ακίνητο με αγκυροβόλια ή με πρόσδεση στην ξηρά, τα οποία στη συνέχεια σύρονται από την ξηρά. Σύρεται πάντα σε μέρη με ομαλό βυθό και πιάνει όλων των ειδών τα ψάρια που συχνάζουν στα μέρη αυτά Μοιάζει με τη μηχανότρατα όμως το δίχτυ της έχει μεγαλύτερη επιφάνεια στο πρόσθιο μέρος του και πιο κοντό σάκο. Συρτή Η τεχνική της συρτής επιτυγχάνεται με τη βοήθεια

ενός

μικρού

μηχανοκίνητου

σκάφους και ενώ αυτό βρίσκεται σε κίνηση, κρατώντας με το χέρι την πετονιά η οποία σύρεται, (συρτή αφρού), είτε με "αλιευτικό καλάμι συρτής" που είναι στερεωμένο στη πρύμνη του σκάφους (συρτή βυθού).

15

Καθετή: Παίρνουν μία πετονιά Νο60, βάζουν μολύβι για να πηγαίνει σε βάθος και κρεμούν 4-5 αγκίστρια. Το μήκος της πετονιάς είναι 50-60 οργιές. Το ψάρεμα γίνεται κάθετα, δηλαδή αυτός που ψαρεύει πρέπει να είναι καλύτερα μέσα στη βάρκα, για να πηγαίνει η πετονιά κάθετα μέσα στη θάλασσα. Με την καθετή πιάνονται διάφορα ψάρια, ανάλογα με το δόλο, που θα χρησιμοποιήσει κανείς, ιδιαίτερα δε ψαρεύουν χάνους, λιθρίνια, πέρκες, φαγκριά, κλπ. Τσαπαρί: Δένουν καμιά δεκαριά αγκίστρια σ΄ ένα σπάγκο, τον οποίο δένουν μετά στην πετονιά. Για δόλωμα βάζουν άσπρα φτερά από γλάρο ή κότα και τα ρίχνουν στη θάλασσα. Τα ψάρια, βλέποντας τα άσπρα φτερά, πηγαίνουν να παίξουν και, χωρίς να το καταλάβουν, πιάνονται στα αγκίστρια. Παραγάδι: Παίρνουν ένα σπάγκο μεγάλο και κάθε τέσσερις οργιές, βάζουν και από ένα αγκίστρι. Δολώνουν μετά σουπιές ή καλαμάρια ή γόπες ή γαρίδες και, αφού βάλουν στην άκρη του σπάγκου ένα κολοκύθι, για να πλέει και βαρίδια για να πάνε τ΄ αγκίστρια στο βυθό, το αρμενίζουν στη θάλασσα. Πιάνουν διάφορα ψάρια, ιδιαίτερα λιθρίνια, τσιπούρες, σαργούς, κλπ. Πυροφάνι: Παίρνουν μία λάμπα μέχρι 250 κηρία και την τοποθετούν μπροστά στην πλώρη της βάρκας. Ένας τότε τραβάει τα κουπιά της βάρκας και ο άλλος με το καμάκι χτυπά τα ψάρια, που συγκεντρώνονται στο φως και ζαλίζονται. Πεζόβολο: Δίχτυ που το ρίχνουν σε μέρος που θα εντοπίσουν τα ψάρια και κάνουν κύκλο με το δίχτυ, ώστε να πιαστούν όλα τα ψάρια, που θα βρεθούν κλεισμένα στον κύκλο του διχτυού. Ψάρεμα καρχαριδοειδών: Παίρνουν ψιλό και χοντρό παραγάδι. Ματίζουν, δηλαδή δένουν, το ψιλό με το χοντρό και το αμολούν στη θάλασσα. Στο ψιλό πιάνονται μικρά ψαράκια, τα οποία μόλις τα δουν τα καρχαριδοειδή, χυμούν να τα φάνε και χωρίς να το καταλάβουν πέφτουν στο χοντρό δίχτυ και έτσι πιάνονται. Αλλιώτικα είναι δύσκολο να πιαστούν, γιατί είναι πονηρά ψάρια και δεν πηγαίνουν στα χοντρά δίχτυα. Ψάρεμα μαρίδας: Για το ψάρεμα της μαρίδας υπάρχουν ειδικά δίχτυα, τα μαριδόδιχτα. Όταν ο καιρός δεν είναι καλός, πηγαίνουν στα γρέμπαινα, δηλαδή όπου υπάρχουν πέτρες, για να αποφύγουν την κακοκαιρία. Όταν όμως έχει Γαρμπή, Μαΐστρο και γλύκα, φεύγουν από τα γρέμπαινα και πηγαίνουν στην καλάδα, εκεί δηλαδή που μπορεί να ριχτεί η τράτα. Για τις μαρίδες λένε οι ψαράδες ότι γνωρίζουν τον καιρό δύο μέρες πριν, και ονομάζουν τη μαρίδα «ναύτη στον καιρό», δηλαδή, όπως ο ναύτης γνωρίζει τον καιρό, έτσι τον γνωρίζει και η μαρίδα.

16

Ψάρεμα γόπας: Για το ψάρεμα της γόπας υπάρχουν ειδικά δίχτυα, τα γοπόδιχτα. Αυτά τα ρίχνουν όπου ξέρουν ότι είναι πέρασμα γόπας και η γόπα, καθώς περνά, καρφώνεται στα άλτα δίχτυα «σαν σταφύλι», όπως λένε οι ψαράδες. Ψαρεύεται δε η γόπα τη νύχτα με φεγγάρι. Τράτα: Είναι βάρκα με δίχτυ 150 έως 500 οργιές μήκος. Το δίχτυ αυτό έχει μάτια διαφόρων χιλιοστών από 8-11 και από 30-40 πόντους. Στη μία άκρη είναι δεμένη με δύο σχοινιά και το μέρος που πέφτει στη θάλασσα καταλήγει σε σάκο. Όταν φτάνουν στο μέρος που ξέρουν ότι υπάρχουν ψάρια, καλάρουν, ρίχνουν δηλαδή την τράτα στη θάλασσα και βγαίνει ένας από τη βάρκα στο νησί, για να τη δέσει και να μην κινείται. Όταν πια τα ψάρια θα έχουν πιαστεί, ο καπετάνιος βάζει βόλτα στην πλώρη, παίρνει τα δύο σχοινιά, που έρχονται από την τράτα και τα περνάει στο βίντζι. Εκεί υπάρχει ένα λουρί στην τροχαλία, που αρχίζει και γυρίζει. Αρχίζουν και τραβούν ως ότου φτάσουν στο σάκο. Μέσα στο σάκο υπάρχουν τα ψάρια. Μέσα σε μία βάρκα με τράτα δουλεύουν 5-8 άτομα. Η τράτα πιάνει διάφορα ψάρια, ιδιαίτερα μαρίδες. Ψάρεμα σουπιάς: Η σουπιά πιάνεται στην εποχή της, δηλαδή τότε που συνέρχονται τα θηλυκά με τα αρσενικά για την αναπαραγωγή. Οι ψαράδες, την εποχή εκείνη, κάνουν το εξής: Πιάνουν μια θηλυκιά σουπιά, τη δένουν πίσω από τη βάρκα και βάζουν μπροστά. Τότε τα αρσενικά, που βλέπουν τη θηλυκιά σουπιά, τρέχουν από πίσω της και ο ψαρά με την απόχη τις πιάνει. Ψάρεμα καλαμαριού: Το καλαμάρι ψαρεύεται με το πυροφάνι και τον καλαμαριέρη. Ο καλαμαριέρης είναι ένα μολύβι 8 πόντων, στο οποίο έχουν βάλει πολλά βελόνια. Πάνω στα βελόνια βάζουν για δόλο γόπα και τα καλαμάρια πηγαίνοντας να φάνε τη γόπα, πιάνονται στο βελόνι. Ο καλαμαριέρης, αντί γόπας, μπορεί να έχει και φώσφορο, στον οποίο πηγαίνουν τα καλαμάρια και πιάνονται. Ψάρεμα χταποδιού: Το χταπόδι ψαρεύεται ως εξής: Όταν είναι νηνεμία, ρίχνουν χαλίκια αλειμμένα με λάδι στη θάλασσα, για να σταματά ο κάθε κυματισμός και να φαίνεται καθαρά ο βυθός της θάλασσας. Σιγά-σιγά ψάχνουν και βρίσκουν τα θαλάμια τους και τα καμακούν, αφού ρίξουν, όπως αναφέραμε και αλλού, λίγο χαλκό. Επίσης, τα ψαρεύουν και με τον εξής τρόπο: Παίρνουν ένα δοχείο στρογγυλό, που στον πάτο του έχει κρύσταλλο. Ένας ψαράς τραβάει τα κουπιά και άλλος κοιτάζει μέσα από το κρύσταλλο, για να βρει θαλάμια μέσα στα οποία υπάρχουν τα χταπόδια και όταν τα βρει, τα καμακάει. Επίσης, το χταπόδι ψαρεύεται και με ψαροντούφεκο. Για το χταπόδι, εκτός από εκείνα που αναφέραμε παραπάνω, έχουμε να προσθέσουμε και τα εξής: Κατά τον Μάιο γεννά τα αβγά του και τα κολλά πάνω στις πέτρες, για να μην 17

τα παρασύρει το ρεύμα. Μετά τη γέννα, το χταπόδι είναι πολύ αρμυρό και άνοστο, μοιράζει σαν μύξα και δεν τρώγεται. Ψάρεμα παλαμίδας: Η παλαμίδα ψαρεύεται με ειδικά δίχτυα, που λέγονται παλαμιδόδιχτα. Το καλοκαίρι αφαιρούν από αυτά μολύβια, ώστε να πλέουν οι φελοί, ενώ το χειμώνα προσθέτουν πολλά μολύβια και πέτρες ακόμα, ώστε να πατώνουν. Ψάρεμα πίνας: Η πίνα είναι από τα ωραιότερα θαλασσινά σαρακοστιανά φαγητά και την βγάζουν από τη θάλασσα, που είναι κολλημένη, ως εξής: Έχουν ένα εργαλείο, που έχει το σχήμα της, και λέγεται πινολόγος. Το εργαλείο αυτό έχει στην άκρη ένα κοντάρι. Το βάζουν γύρω-γύρω στην πείνα, το στρίβουν μετά και η πείνα βγαίνει. Η πίνα βρίσκεται συνήθως μέσα στη λάσπη και ανοιγοκλείνει. Μέσα στο καύκαλο έχει πάντοτε μία γαρίδα, που μόλις δει τον κίνδυνο, ειδοποιεί την πίνα και αυτή κλείνει. Επίσης, λένε, ότι η γαρίδα αυτή φέρνει την τροφή στην πίνα.

18

ΕΝΟΤΗΤΑ 2η Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η αλιεία έπαιζε πάντα καθοριστικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή των Ελλήνων. Σήμερα, αν και η συμβολή της στην εθνική οικονομία θεωρείται σχετικά μικρή, η αλιεία συμβάλλει καθοριστικά στην κοινωνική και οικονομική συνοχή πολλών νησιωτικών και παράκτιων κοινοτήτων της χώρας. Η αναζήτηση τροφής από τη θάλασσα αποτελεί δραστηριότητα του ανθρώπου από τα προϊστορικά χρόνια. Η παραδοσιακή αλιεία, που αφορά σε μικρότερη κλίμακα αλιευμάτων και απαιτεί απλό εξοπλισμό και μεθόδους, έχει σταδιακά αντικατασταθεί από τους μεγάλους αλιευτικούς στόλους που συνδυάζουν την αλιεία με την επεξεργασία των ψαριών (κατεψυγμένα, παστά, μαριναρισμένα προϊόντα). Η αλιεία αποτελεί σημαντική δραστηριότητα και πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους των παράκτιων περιοχών στην Ελλάδα και συμβάλλει στην εθνική οικονομία υποκαθιστώντας την εισαγωγή αλιευμάτων, προσφέροντας πρώτες ύλες στη μεταποιητική βιομηχανία και συντελώντας στη συγκράτηση του νησιωτικού πληθυσμού στις εστίες του. Η ελληνική παράκτια ζώνη φιλοξενεί το σύνολο σχεδόν της αλιείας και των ιχθυοκαλλιεργειών. Περίπου 40.000 αλιείς και 20.000 σκάφη απασχολούνται στην ελληνική παράκτια αλιεία. Η επαγγελματική αλιεία στην Ελλάδα χωρίζεται στην παράκτια και στη μέση αλιεία. Στην παράκτια αλιεία χρησιμοποιούνται μικρά σκάφη (5-12 μέτρα) τα οποία χρησιμοποιούν στατικά εργαλεία που συλλαμβάνουν τα διερχόμενα ψάρια, όπως είναι τα δίχτυα, τα παραγάδια, οι συρτές και οι παγίδες.

19

Στη μέση αλιεία χρησιμοποιούνται μεγαλύτερα σκάφη (15-30 μέτρα) που χρησιμοποιούν συρόμενα αλιευτικά εργαλεία όπως είναι η μηχανότρατα που σέρνει τα δίχτυα πάνω στο βυθό και το γρι-γρι που κυκλώνει μια περιοχή και συλλαμβάνει όλα τα ψάρια.

Στο μητρώο αλιευτικών σκαφών είναι εγγεγραμμένα περίπου 18.000 αλιευτικά σκάφη. Από αυτά τα 13.000 δραστηριοποιούνται σε καθημερινή βάση και απασχολούν γύρω στα 27.000 άτομα. Υπολογίζεται ότι 94% των αλιευτικών σκαφών ασκούν Παράκτια αλιεία. Ποσοστό 4% του συνολικού αριθμού των αλιευτικών σκαφών είναι μηχανότρατες Μέσης αλιείας και μόλις ένα 1,07% αντιπροσωπεύει σκάφη Υπερπόντιας αλιείας που δραστηριοποιούνται στον Ατλαντικό Ωκεανό. Η αλιεία εκτός από παράκτια, μέση και υπερπόντια διακρίνεται επίσης σε επαγγελματική και ερασιτεχνική αλιεία. Επαγγελματίας αλιέας είναι το φυσικό πρόσωπο που ασκεί κατ' επάγγελμα την αλιεία και αποζεί από αυτήν. Με τον ν. 1361/83 οι αλιείς εντάσσονται στην κατηγορία των αγροτών. Σύμφωνα με το νόμο 3874/2010 "Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών εκμεταλλεύσεων" επαγγελματίας αγρότης θεωρείται και το απασχολούμενο

στην

εσωτερικών

υδάτων,

οστρακαλιεία,

αλιεία

(θαλάσσια, σπογγαλιεία,

υδατοκαλλιέργεια),

ενήλικο

φυσικό πρόσωπο, εφόσον: α. είναι ιδιοκτήτης, συνιδιοκτήτης, μισθωτής ή συμμετέχει με οποιονδήποτε τρόπο στην εκμετάλλευση επαγγελματικού αλιευτικού σκάφους εκτός από σκάφη υπερπόντιας αλιείας ή απασχολείται στην υδατοκαλλιέργεια ως κάτοχος ή μισθωτής υδατοκαλλιεργητικής εκμετάλλευσης τουλάχιστον κατά 30% του συνολικού ετήσιου χρόνου εργασίας του και λαμβάνει από την απασχόλησή του αυτή το 35% 20

τουλάχιστον του ετήσιου εισοδήματος και είναι κάτοχος ατομικής επαγγελματικής άδειας αλιείας. β. Προμηθεύεται ως ιδιοκτήτης, συνιδιοκτήτης ή μισθωτής επαγγελματικού αλιευτικού σκάφους καύσιμα θαλάσσης για την κίνηση του σκάφους του τουλάχιστον μία φορά κάθε τρία (3) έτη. γ. Είναι ασφαλισμένος στον ΟΓΑ, είτε στο Ν.Α.Τ. υπο την προϋπόθεση της απασχόλησης του σε αλιευτικά επαγγελματικά σκάφη τουλάχιστον επί μια πενταετία, είτε στο ΙΚΑ υπό την προϋπόθεση της απασχόλησης του σε αλιευτικά επαγγελματικά σκάφη τουλάχιστον από το 2003. Οι προϋποθέσεις της απόληψης του 35% τουλάχιστον του συνολικού ετήσιου εισοδήματος και της προμήθειας καυσίμων θαλάσσης δεν απαιτείται να συντρέχουν για τους ιδιοκτήτες επαγγελματικών αλιευτικών σκαφών ολικού μήκους μέχρι έξι (6) μέτρων. Το ποσοστό του 35% τουλάχιστον του συνολικού ετήσιου εισοδήματος που αναφέρεται στην παράγραφο α, ορίζεται σε 25% για τους αλιείς νησιών με πληθυσμό μέχρι 100.000 κατοίκους. Για την απόκτηση επαγγελματικού αλιευτικού σκάφους απαιτείται ο ενδιαφερόμενος: α) Να είναι φυσικό πρόσωπο (άνδρας ή γυναίκα) ηλικίας 20 – 65 ετών που κατοικεί στην Ελλάδα και έχει Κοινοτική Ιθαγένεια. β) Να ασκεί τις επαγγελματικές του δραστηριότητες στον τομέα, να είναι, δηλαδή, κάτοχος ατομικής επαγγελματικής άδειας. γ) Να είναι εγγεγραμμένος στο Αλιευτικό Σύλλογο της περιοχής του. δ) Να είναι εγγεγραμμένος στον ΟΓΑ ή να έχει υποβάλλει αίτηση έγγραφής στον ΟΓΑ. ε) Να έχει δηλώσει την έναρξη της νέας απασχόλησης στην Δ.Ο.Υ ή να την υποβάλει με την απόκτηση του σκάφους. Εκτός από τους επαγγελματίες ψαράδες υπάρχουν και οι ερασιτέχνες. Ερασιτεχνική είναι η αλιεία που σκοπό έχει την ψυχαγωγία και όχι την απόκτηση εισοδήματος. Η ερασιτεχνική αλιεία επιτρέπεται να γίνεται με παγίδες, μικρά παραγάδια, απόχη, καμάκι και διάφορα αγκιστρωτά εργαλεία και η ποσότητα ψαριών που επιτρέπεται να ψαρεύεται είναι περιορισμένη (έως 5 κιλά). Σύμφωνα με τις άδειες που έχουν εκδοθεί από το Λιμεναρχείο, οι ερασιτέχνες ψαράδες στην Ελλάδα υπολογίζονται γύρω στους 400.000. Η άσκηση της ερασιτεχνικής αλιείας ρυθμίζεται από τις διατάξεις του Προεδρικού Διατάγματος 373/1985, από τους Kανονισμούς Λιμένα, από σχετικούς Kανονισμούς 21

των Eυρωπαϊκών Kοινοτήτων, ενώ, κατ’ εξουσιοδότηση, δεν αποκλείεται και η «απαγορευτική» παρέμβαση των κατά τόπους Λιμεναρχείων για θέματα που άπτονται των προβλημάτων της περιοχής δικαιοδοσίας τους. Πλαίσιο μέσα στο οποίο πρέπει να κινείται ο ερασιτέχνης (ψαροτουφεκάς ή επιφανείας) για να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο νόμιμος.  Απαγόρευση πώλησης των ψαριών  Ελάχιστο μέγεθος ψαριών που επιτρέπεται να αλιευτούν  Ανώτερο συνολικό βάρος της ψαριάς  Υποχρεωτική ατομική άδεια αλιείας  Υποχρεωτική άδεια αλιείας σκάφους  Το μήνα Mάιο απαγορεύεται το ψάρεμα με δίχτυα και παραγάδια. Επιτρέπεται, όμως, το ψάρεμα με άλλους τρόπους (καθετή, συρτή κτλ.), με την προϋπόθεση να μην ισχύει κάποιος «τοπικός» περιορισμός στην περιοχή (με απόφαση του Λιμεναρχείου) για κάποια συγκεκριμένη τεχνική, την συγκεκριμένη περίοδο (Mάιο).  Για τη χρήση μηχανισμών βαθιάς καθετής... Όσο υπάρχει η αντίληψη στα αρμόδια υπουργεία ότι η εξέλιξη του εξοπλισμού δεν συνάδει με το χαρακτήρα που δίνει ο νόμος στο ερασιτεχνικό ψάρεμα, και όσο υπάρχει αδυναμία των αρμόδιων αρχών να ελέγχουν και να τηρούν τους ήδη ισχύοντες-αυστηρούς νόμους (έλεγχος ποσοτήτων ψαριών, απαγόρευση πώλησης) και να διαχωρίζουν τους παράνομους από του νόμιμους ερασιτέχνες, φαίνεται πως η χρήση μηχανισμών βαθιάς καθετής θα απαγορεύεται (αυτό προκύπτει από τη «διευκρινιστική» απάντηση του αρμόδιου υπουργείου σε σχετικά ερωτήματα τοπικών λιμεναρχείων).

22

ΕΝΟΤΗΤΑ 3η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΨΑΡΑΔΕΣ Οι κυριότερες απειλές που δέχεται ο κλάδος της Αλιείας είναι:  Η υπεραλίευση  Η παράνομη, αδήλωτη και ανεξέλεγκτη αλιεία  Η μη εφαρμογή της νομοθεσίας  Η ρύπανση της θάλασσας  Ο ανταγωνισμός μεταξύ επαγγελματιών και ερασιτεχνών ψαράδων. Η ραγδαία αύξηση των ερασιτεχνών ψαράδων, οι οποίοι ψαρεύουν στην παράκτια ζώνη τους φέρνει σε σύγκρουση με τους επαγγελματίες, οι οποίοι ψαρεύουν για βιοποριστικούς λόγους.  Οι ζημιές που προκαλούνται στα αλιευτικά εργαλεία από θαλάσσια θηλαστικά.  Η μη εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας για την Αλιεία από χώρες που δεν ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (πχ. Τουρκία, Μαρόκο).  Η εισβολή ξενικών ειδών στην Μεσόγειο.

3.1. Υπεραλίευση Οι σημερινές αλιευτικές μέθοδοι με τη σύγχρονη τεχνολογία τους έχουν οδηγήσει σε παγκόσμια υπερεκμετάλλευση των πόρων. Η υπεραλίευση (αλίευση σε πολύ μεγάλες ποσότητες) και η αλίευση υπομεγεθών (αλίευση μικρών ατόμων που δεν έχουν φτάσει ακόμα σε αναπαραγωγικό στάδιο) έχει οδηγήσει στη μείωση των πληθυσμών πολλών ειδών ψαριών (ρέγκα, σολομός, μπακαλιάρος, τόννος, γαύρος) μερικά από τα οποία κινδυνεύουν με ολοκληρωτική εξαφάνιση. Η εξαφάνιση κάποιων ειδών έχει επιπτώσεις

στην

τροφική αλυσίδα και

προκαλεί γενικότερη μείωση της

βιοποικιλότητας των οικοσυστημάτων. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO): το 25% όλων των αλιευτικών αποθεμάτων παγκοσμίως είναι υπεραλιευμένα ή εξαντλημένα το 50% των αλιευτικών αποθεμάτων παγκοσμίως αλιεύεται με εντατικούς ρυθμούς, αφήνοντας ένα μικρό περιθώριο ανάκαμψης τους το 90% των μεγάλων ψαριών των ωκεανών έχουν ήδη αλιευθεί αν συνεχίσουμε να ψαρεύουμε με τους ίδιους ρυθμούς μέχρι το 2050 θα έχουν καταρρεύσει όλα τα θαλάσσια είδη που αλιεύονται σήμερα (ως κατάρρευση ορίζεται η μείωση του πληθυσμού ενός είδους κατά 90%).

23

3.2. Παράνομη αλιεία Η παράνομη αλιεία κατά την περίοδο αναπαραγωγής και ωοτοκίας των ψαριών έχει ως αποτέλεσμα την αλίευση γόνων και θηλυκών ψαριών που φέρουν αυγά, γεγονός που οδηγεί στη μείωση των πληθυσμών. Η παράνομη αλιεία σε προστατευόμενες περιοχές (ζώνες προστασίας) προκαλεί επίσης μείωση των πληθυσμών. Η παράνομη αλιεία αφορά σε δραστηριότητες που πραγματοποιούνται κατά παράβαση νόμων, η αδήλωτη αλιεία σε νόμιμες δραστηριότητες που έχουν δηλωθεί με εσφαλμένα στοιχεία και η ανεξέλεγκτη σε δραστηριότητες που ασκούνται από σκάφη «χωρίς εθνικότητα». Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στα χωρικά ύδατα των αναπτυσσόμενων χωρών όπου οι δυνατότητες λιμενικού ελέγχου είναι περιορισμένες. Τα ευαίσθητα θαλάσσια οικοσυστήματα, όπως τα κοράλλια και οι ψαρότοποι, καταστρέφονται από την υπερεκμετάλλευση, την παράνομη, αδήλωτη και ανεξέλεγκτη αλιεία.

3.3. Η μη εφαρμογή της νομοθεσίας Η παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία (ΠΛΑ) εξαντλεί τα ιχθυαποθέματα, καταστρέφει τα θαλάσσια ενδιαιτήματα, στρεβλώνει τον ανταγωνισμό, δημιουργεί συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού εις βάρος των έντιμων αλιέων και πλήττει την οικονομία των παράκτιων κοινοτήτων, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η ΕΕ καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για να καλύψει τα κενά που δίνουν τη δυνατότητα στους παράνομους αλιείς να αντλούν κέρδη από τις δραστηριότητές τους. Σύμφωνα με κανόνες που εγκρίθηκαν πρόσφατα, μόνο προϊόντα θαλάσσιας αλιείας τα οποία έχουν πιστοποιηθεί ως νόμιμα από το κράτος σημαίας ή εξαγωγής μπορούν να εισαχθούν στην ΕΕ ή να εξαχθούν από αυτήν. Έχει καταρτιστεί ευρωπαϊκή μαύρη λίστα που καλύπτει τόσο τα σκάφη ΠΛΑ όσο και τα κράτη που ανέχονται παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες. Τα ευρωπαϊκά αλιευτικά σκάφη που αλιεύουν παράνομα σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και κάτω από οποιαδήποτε σημαία, αντιμετωπίζουν αυστηρές κυρώσεις ανάλογες με την οικονομική αξία των αλιευμάτων τους, γεγονός που τους στερεί κάθε κέρδος. Ο νέος κανονισμός της ΕΕ για την πρόληψη, την αποτροπή και την εξάλειψη της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας (ΠΛΑ) άρχισε να ισχύει την 1η Ιανουαρίου 2010. Η Επιτροπή καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για να ενημερώσει όλα τα μέρη σχετικά με την εφαρμογή των νέων μέτρων

24

3.4. Η ρύπανση της θάλασσας  Ρύπανση από Πετρελαιοειδή  Ρύπανση από Βιομηχανικά - Τοξικά Απόβλητα  Οι Μέδουσες  Ρύπανση από Αστικά Λύματα  Ρύπανση από γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες 3.5. Ο ανταγωνισμός μεταξύ επαγγελματιών και ερασιτεχνών ψαράδων. Η ραγδαία αύξηση των ερασιτεχνών ψαράδων, οι οποίοι ψαρεύουν στην παράκτια ζώνη τους φέρνει σε σύγκρουση με τους επαγγελματίες, οι οποίοι ψαρεύουν για βιοποριστικούς λόγους. Επαγγελματίες ψαράδες αναφέρουν ότι με το ζόρι καταφέρνουν να βγάλουν οι ίδιοι και οι συνάδελφοί τους ένα μεροκάματο, καθώς έχουν να αντιμετωπίσουν αθέμιτο ανταγωνισμό από ερασιτέχνες ψαράδες, οι οποίοι στην πραγματικότητα λειτουργούν ως επαγγελματίες, καθώς ψαρεύουν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες από τις επιτρεπόμενες και επιπλέον εμπορεύονται τα ψάρια που ψαρεύουν, παρά την απαγόρευση που έχει θεσπιστεί με νόμο.

3.6. Η εισβολή ξενικών ειδών στην Μεσόγειο Στη Μεσόγειο, τον 21 ο αιώνα

παρατηρούμε μια επιβράδυνση της κυκλοφορίας

των νερών, ειδικά σε μεγάλα βάθη λόγω αλλαγής της θερμοκρασίας. Με τον χρόνο γίνεται πιο έντονη η εισβολή των ξενικών ειδών «εξαιτίας της ζέστης έχουμε την εγκατάσταση τους αλλά και την αναπαραγωγή τους αυτό είναι το κακό» επεσήμανε ο κ. Ευάγγελος Παπαθανασίου, διευθυντής ερευνών του ΕΛΚΕΘΕ. Παράλληλα, βλέπουμε και μια αύξηση της θερμοκρασίας που μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην βιοποικιλότητα, ειδικά στα είδη που είναι ευαίσθητα στις αλλαγές της θερμοκρασίας και κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Στις ελληνικές θάλασσες, η θερμοκρασία τα τελευταία δυο χρόνια έχει αυξηθεί κατά 1 έως 1,5 βαθμούς Κελσίου περίπου και αναμένεται περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας. Η Μεσόγειος, ειδικά το δυτικό της τμήμα, κινδυνεύει να μετατραπεί σε έναν φιλόξενο τόπο για μέδουσες, τον βραχοκάβουρα Percnon, (από Ατλαντικό μέσω Γιβραλτάρ),

το

καλαμάρι Sepioteuthis lessoniana

(από Ειρηνικό

και Ινδικό

Ωκεανό μέσω της διώρυγας του Σουέζ ) και άλλα επικίνδυνα ξενικά είδη.

25

ΕΝΟΤΗΤΑ 4η ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 4.1. Επιπτώσεις στο βυθό της θάλασσας Το θαλάσσιο οικοσύστημα έχει υποστεί σοβαρές βλάβες από τα συρόμενα εργαλεία (βυθότρατες) που καταστρέφουν τη χλωρίδα του βυθού, στερώντας την τροφή από πλήθος θαλάσσιων ειδών, περιορίζοντας και υποβαθμίζοντας σημαντικά τις περιοχές αναπαραγωγής τους. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι το 50% των οικοσυστημάτων του βυθού της Μεσογείου θεωρούνται κατεστραμμένα εξαιτίας των συρόμενων εργαλείων, ενώ από ότι έχει απομείνει κάθε χρόνο χάνεται το 2-5%. Με αυτές τις αλιευτικές τεχνικές καταστρέφεται το θαλάσσιο οικοσυστήματα και των μεγάλων βαθών που είναι πολύ πιο ευάλωτα. Σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία οι μορφές ζωής που συναντώνται στα μεγάλα βάθη αποκαθίστανται με πολύ αργούς ρυθμούς μετά από μία τέτοια καταστροφή και μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες έως και εκατοντάδες χρόνια – εάν καταφέρουν ποτέ να αποκατασταθούν.

4.2. Απορριπτόμενο αλίευμα Πολλά ευρωπαϊκά αλιευτικά πεδία είναι ως επί το πλείστον μικτά. Αυτό σημαίνει ουσιαστικά ότι στην

ίδια

περιοχή

συνυπάρχουν

πολλά

διαφορετικά είδη ιχθύων, έτσι ώστε να καθίσταται σχεδόν αδύνατη η στοχοθετημένη αλίευση ενός μόνο είδους. Η αντιμετώπιση του φαινομένου της παρεμπίπτουσας αλιείας, που έχει πάρει πλέον μεγάλες διαστάσεις στα ύδατα της ΕΕ, συνιστά σημαντική πρόκληση για την αειφόρο διαχείριση ολόκληρου του κλάδου. Πολλά από τα ψάρια που μαζεύουν οι ψαράδες στα δίχτυα τους απορρίπτονται ξανά στη θάλασσα νεκρά ή πληγωμένα, γιατί δεν έχουν εμπορικό ενδιαφέρον. Το σύνολο των θαλάσσιων ειδών που μπλέκονται στα εργαλεία των ψαράδων «κατά λάθος», ονομάζεται απορριπτόμενο αλίευμα. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο 20 εκατομμύρια τόνοι θαλάσσιοι οργανισμοί αποτελούν απορριπτόμενο αλίευμα, ποσότητα που αντιστοιχεί στο ¼ τουλάχιστον της παγκόσμιας αλιευτικής παραγωγής. Οι οργανισμοί αυτοί, ακόμα και αν επιστραφούν ζωντανοί στη θάλασσα, τελικά δεν επιβιώνουν, διότι συνήθως έχουν υποστεί τραυματισμούς που τους καθιστούν εξαιρετικά ευάλωτους στους θηρευτές τους (π.χ. καβούρια με τραυματισμένες δαγκάνες).

26

Βασική αιτία αυτής της καταστροφής είναι η χρήση μη επιλεκτικών αλιευτικών μεθόδων και εργαλείων όπως είναι τα αφρόδιχτα και οι τράτες (ανεμότρατες, μηχανότρατες). Τα αφρόδιχτα απλώνονται σε έκταση 60 χλμ στην επιφάνεια και σε βάθος 7 μέτρων και συλλέγουν όλους τους οργανισμούς που συναντούν καθώς σύρονται από το αλιευτικό σκάφος. Το αποτέλεσμα είναι ένας μεγάλος αριθμός ψαριών χωρίς εμπορική αξία να πετιέται καθημερινά από τα αφρόδιχτα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχουν πολύ μικρή εμπορική αξία ή μικρό μέγεθος καθώς επίσης και πολλών θαλάσσιων χελωνών, δελφινιών, καρχαριών, φωκών που η αλίευση τους είναι παράνομη γιατί είναι απειλούμενα με εξαφάνιση ή κινδυνεύοντα. Με αυτό τον τρόπο κάθε χρόνο αφαιρούνται από τη θάλασσα μεγάλες ποσότητες νεαρών ψαριών, που δεν έχουν προλάβει να ζευγαρώσουν. Στο Βόρειο Ατλαντικό 15.000 δελφίνια και 700.000 θαλασσοπούλια πεθαίνουν κάθε χρόνο παγιδευμένα από τα αφρόδιχτα. Οι τράτες διαθέτουν μια βαριά σιδερένια κατασκευή που βυθίζει τα δίχτυα μέχρι τον πυθμένα και τα σέρνει πάνω σε αυτόν, με αποτέλεσμα επίσης τη μη-επιλεκτική συλλογή όλων των οργανισμών που θα βρεθούν εκεί. Οι τράτες συλλέγουν ένα μεγάλο αριθμό μη εμπορεύσιμων ειδών που πετιούνται νεκρά στη θάλασσα και παγιδεύουν χελώνες και θαλάσσια θηλαστικά. Έχει πλέον εξακριβωθεί ότι οι τράτες έχουν καταστροφικές συνέπειες για το οικοσύστημα του θαλάσσιου πυθμένα, διότι συνθλίβουν τους βενθικούς οργανισμούς μειώνοντας την βιοποικιλότητα της περιοχής, και επίσης, διαταράσσουν το υπόστρωμα προκαλώντας επαναιώρηση των ιζημάτων και διάβρωση. Η απόρριψη αλιευμάτων σημαίνει ουσιαστικά απώλεια πόρων και ματαίωση των προσπαθειών των αλιέων. Κλονίζει τη μελλοντική υγεία των ιχθυαποθεμάτων, περιορίζει τα πιθανά περιθώρια κέρδους των αλιευτικών επιχειρήσεων και διαταράσσει την ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Το Μάρτιο του 2007 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπόνησε ένα σχέδιο για τη μείωση των ανεπιθύμητων παρεμπιπτόντων αλιευμάτων και την εξάλειψη των απορρίψεων στην ευρωπαϊκή αλιεία. Η απαγόρευση των απορρίψεων δεν είναι καινούργιο μέτρο: το εφαρμόζουν ήδη η Νορβηγία,η Ισλανδία, ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία σε αρκετά αλιευτικά πεδία και είδη ιχθύων. Εντούτοις, οι εν λόγω απαγορεύσεις αφορούν ως επί το πλείστον αλιευτικά πεδία όπου διαβιεί ένα μόνο είδος ιχθύων και εφαρμόζονται σε αυτά χωρίς να παρουσιάζουν τα προβλήματα που επισύρει η εφαρμογή τους στα μεικτά αλιευτικά πεδία της ΕΕ, και ιδίως στην περίπτωση ιχθυοπληθυσμών βενθοπελαγικών.

27

Ο FAO (Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών) ορίζει τις απορρίψεις ως «το ποσοστό εκείνο της συνολικής οργανικής ύλης ζωικής

προέλευσης

των

αλιευμάτων

που

απορρίπτονται ή ρίπτονται στη θάλασσα για οποιονδήποτε λόγο. Δεν περιλαμβάνει τις φυτικές ύλες ούτε τα απόβλητα που παράγονται μετά την αλίευση, όπως τα εντόσθια. Τα απορριπτόμενα αλιεύματα μπορεί να είναι νεκρά ή ζωντανά». Γιατί απορρίπτονται τα ψάρια; Δύο είναι τα βασικά κίνητρα για την απόρριψη των ιχθύων: οικονομικά και κανονιστικά. Οικονομικά κίνητρα o Η αγορά για ορισμένα είδη ή/και μεγέθη είναι ενδεχομένως περιορισμένη ή ανύπαρκτη. o Ορισμένα εμπορεύσιμα είδη ιχθύων απορρίπτονται επειδή οι αλιευτικές επιχειρήσεις επιδιώκουν να αλιεύσουν όσο το δυνατόν περισσότερες ποσότητες από άλλα επικερδέστερα είδη αλιευόμενων ιχθύων ή από άλλα επικερδέστερα δείγματα του ίδιου είδους (ανώτερης κατηγορίας). Κανονιστικά κίνητρα o Τα σκάφη που δραστηριοποιούνται σε μεικτά αλιευτικά πεδία έχουν δύο εναλλακτικές λύσεις σε περίπτωση που εξαντλήσουν την ποσόστωσή τους για κάποιο είδος ιχθύων: είτε σταματούν τελείως την αλιευτική τους δραστηριότητα είτε συνεχίζουν να αλιεύουν άλλα είδη απορρίπτοντας ταυτόχρονα αυτά για τα οποία δεν έχουν ποσοστώσεις. o Η εφαρμογή ελάχιστων μεγεθών ιχθύων κατά την εκφόρτωση οδηγεί επίσης σε απορρίψεις, ιδίως σε μεικτά αλιευτικά πεδία, όπου αλιεύονται από κοινού είδη ενήλικων ψαριών διαφορετικού μεγέθους. Οι αρνητικές συνέπειες της απόρριψης Η απόρριψη των ανεπιθύμητων αλιευμάτων έχει πολλές αρνητικές συνέπειες για το περιβάλλον και την οικονομία, ιδίως λόγω του πολύ μικρού αριθμού των απορριπτόμενων ιχθύων που τελικά επιβιώνουν.  Η απόρριψη ιχθυδίων συνεπάγεται μείωση των μελλοντικών αλιευτικών δυνατοτήτων και περιορισμό της αναπαραγωγικής βιομάζας των αποθεμάτων.

28

Η

απόρριψη

ενήλικων

ιχθύων

εξασθενίζει

βραχυπρόθεσμα

αλλά

και

μακροπρόθεσμα την παραγωγικότητα των αποθεμάτων.  Η απόρριψη ιχθύων, οστρακόδερμων, θαλάσσιων πτηνών, θαλάσσιων θηλαστικών και μη στοχοθετημένων ειδών κλονίζει την ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος.  Είναι δυνατή η σοβαρή εξάντληση ορισμένων ειδών ακόμη και όταν αλιεύονται μόνο ως παρεμπίπτοντα αλιεύματα (π.χ. ορισμένα είδη καρχαριών και σελαχιών).  Για τους αλιείς, η απόρριψη σημαίνει απώλεια χρόνου και ματαίωση των προσπαθειών τους, ενώ ενδέχεται να επηρεάσει αρνητικά τα μελλοντικά τους εισοδήματα. Στατιστικά στοιχεία Βορειοανατολικός Ατλαντικός: 1.332 000 τόνοι συνολικά (ποσότητα που αντιστοιχεί στο 13 % περίπου των συνολικών αλιευμάτων στην περιοχή). Δυτικά της Ιρλανδίας και της Σκωτίας: τα ποσοστά κυμαίνονται από 31 έως 90 % αναλόγως του ιχθυαποθέματος. Μεσόγειος και Μαύρη Θάλασσα: 180.000 τόνοι (λίγο λιγότερο από το 5 % των συνολικών αλιευμάτων).

4.3. Μείωση της βιοποικιλότητας Πρόσφατες

μελέτες

απέδειξαν

ότι

η

βιοποικιλότητα του θαλάσσιου οικοσυστήματος μειώνεται σημαντικά από την ανεξέλεγκτη και παράνομη αλιεία. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, κάθε εξαφάνιση είδους αλλά και κάθε μείωση πληθυσμού συντελεί στην ακόμη μεγαλύτερη υποβάθμιση του συνολικού οικοσυστήματος. Ο ωκεανός είναι ένας μεγάλος «ανακυκλωτής». Παίρνει τα λύματα και τα μετατρέπει σε θρεπτικές ουσίες, αφαιρεί τις τοξίνες από το νερό και μετατρέπει το διοξείδιο του άνθρακα σε οξυγόνο. Αλλά για να γίνει αυτό ο ωκεανός χρειάζεται όλα τα φυτικά και ζωικά είδη που ζουν στις θάλασσες. Η θαλάσσια βιοποικιλότητα απειλείται! Εκτός από την υπεραλίευση, η παράνομη χρήση καταστροφικών μεθόδων αλιείας (δυναμίτης ή χημικά, όπως η χλωρίνη) προκαλεί εκτεταμένες οικολογικές καταστροφές σε ολόκληρο το οικοσύστημα. Επιπλέον η κατάρρευση της θαλάσσιας ζωής επιταχύνεται από την υποβάθμιση της συνολικής υγείας του οικοσυστήματος. Τα ψάρια στηρίζονται στο καθαρό νερό, στον 29

επαρκή πληθυσμό των θηραμάτων τους και στους διαφορετικούς βιοτόπους. Με αυτό τον τρόπο η απώλεια της βιοποικιλότητας μειώνει τη δυνατότητα των ωκεανών να διαιωνίσουν τη θαλάσσια ζωή, να αντισταθούν στις ασθένειες και να καθαρίσουν τους ρύπους.

4.4. Ψάρια υπό εξαφάνιση Στη Μεσόγειο φαίνεται να απειλούνται με εξαφάνιση ποσοστό 65% – 79% των ψαριών που αλιεύονται. Ειδικά για το Αιγαίο και την Μεσόγειο το ποσοστό των ψαριών που κινδυνεύουν φτάνει το 20% σύμφωνα με στοιχειά της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ο ερυθρός τόνος της Μεσογείου οδηγείται στο χείλος της εξαφάνισης από την ανεξέλεγκτη πειρατική αλιεία και την κακή διαχείριση, αποκαλύπτει η Greenpeace. Αν δε ληφθούν αμέσως μέτρα για την προστασία του, ο Μεσογειακός τόνος θα ανήκει πολύ σύντομα στο παρελθόν. "Πώς εξαφανίστηκαν οι τόνοι της Μεσογείου;" Στη Μεσόγειο υπάρχουν μονάδες εκτροφής τόνου, στις οποίες καταλήγουν ψάρια που έχουν αλιευθεί για περαιτέρω πάχυνση. Η χωρητικότητα των μονάδων αυτών φτάνει τους 51.012 τόνους ψαριών. Η νόμιμη όμως ποσότητα που μπορεί να αλιευθεί είναι 32.000 τόνοι ψαριών. Η επιπλέον δυναμικότητα των μονάδων δεν μπορεί παρά να καλύπτεται από την παράνομη και πειρατική αλιεία. Οι πραγματικές ποσότητες τόνου που αλιεύονται υπολογίζεται ότι φτάνουν τους 44.000 τόνους, 37% περισσότερο από το επιτρεπόμενο όριο που έχει υιοθετηθεί από τη Διεθνή Επιτροπή για τη Διατήρηση του Τόνου του Ατλαντικού. Η εκτροφή του τόνου είναι μια σχετικά νέα βιομηχανία στη Μεσόγειο

και

ευθύνεται

σε

μεγάλο

βαθμό

για

τα

σημερινά

επίπεδα

υπερεκμετάλλευσης του τόνου, το κυνήγι του οποίου πραγματοποιείται ως εξής: τα ψάρια αρχικά παγιδεύονται στην ανοικτή θάλασσα και κλείνονται σε κλουβιά. Στην συνέχεια ρυμουλκούνται προς την ακτή, όπου βρίσκονται εγκατεστημένες οι μονάδες πάχυνσης. Εκεί τους χορηγείται καθημερινά τροφή για κάποιους μήνες ώστε να αυξηθεί το βάρος τους και να πουληθούν στο εξωτερικό και κυρίως στις αγορές της Ιαπωνίας. Με αυτό τον τρόπο, τα κοπάδια του τόνου λεηλατούνται από αλιευτικούς στόλους των Μεσογειακών κρατών, όπως αυτόν της Γαλλίας, για να τροφοδοτηθούν οι μονάδες πάχυνσης, οι οποίες μάλιστα επιδοτούνται από την Ε.Ε και τις ίδιες τις μεσογειακές χώρες. Η Greenpeace καταδικάζει την πειρατική αλιεία και ζητά από τα Μεσογειακά κράτη να προστατέψουν τον ερυθρό τόνο μέσα από τη δημιουργία θαλάσσιων καταφυγίων στις περιοχές όπου τρέφεται και αναπαράγεται.

30

Έρευνα της Greenpeace

έδειξε ότι ένα σημαντικό ποσοστό Ελλήνων δεν

περιλαμβάνει το φρέσκο ψάρι στη διατροφή του, ενώ οι καταναλωτές σε ποσοστό 33% επιλέγουν ψάρια από υδατοκαλλιέργειες. Επιπλέον 9 στους 10 Έλληνες δεν γνωρίζουν πώς αλιεύθηκε το ψάρι που καταναλώνουν και κατά συνέπεια την κατάσταση των αποθεμάτων του. Η επιλογή των περισσότερων Ελλήνων περιορίζεται σε 4 είδη : τσιπούρα, γαύρος, σαρδέλα και μπακαλιάρος, τα οποία βρίσκονται στα πρόθυρα εξαφάνισης. Σύμφωνα με τν περιβαλλοντική οργάνωση, αυτός ο διατροφικός περιορισμός οφείλεται στην σχεδόν μονοπωλιακή και καταστροφική δραστηριότητα της μέσης αλιείας (μηχανότρατα, γρι γρι). Μόλις το 5% του αλιευτικού στόλου της χώρας (700 μηχανότρατες και γρι γρι) μοιράζεται τα κέρδη από το 58% της ελληνικής αλιευτικής παραγωγής καταστρέφοντας ταυτόχρονα τις ελληνικές θάλασσες. Αντιθέτως, το υπόλοιπο 95% (17.000 σκάφη μικρών παράκτιων ψαράδων) αναγκάζεται να περιοριστεί σε πενιχρά έσοδα από το υπόλοιπο 42% της παραγωγής αδυνατώντας να διοχετεύσει τα ψάρια του στις κεντρικές αγορές.

4.5. Επιπτώσεις στα θαλάσσια θηλαστικά Οι ελληνικές θάλασσες φιλοξενούν μεγάλο αριθμό θαλάσσιων θηλαστικών (δελφίνια, φώκιες και φάλαινες) πολλά από τα οποία θεωρούνται απειλούμενα είδη σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα θαλάσσια θηλαστικά βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, λειτουργώντας ως «ρυθμιστές» του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Έτσι, ως μεγάλοι θηρευτές που είναι διαμορφώνουν τον αριθμό, την κατανομή και τη συμπεριφορά της λείας τους. Κατά συνέπεια η εξαφάνιση τους επηρεάζει σημαντικά την τροφική αλυσίδα. Τα θαλάσσια θηλαστικά στην προσπάθεια τους να βρουν τροφή, πολλές φορές προκαλούν ζημιές στα δίχτυα των ψαράδων αλλά και στην ίδια την ψαριά, προκαλώντας οικονομική επιβάρυνση στους ψαράδες. Από την άλλη, επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι ο πληθυσμός των θαλάσσιων θηλαστικών επηρεάζεται σημαντικά από την αλιεία, όπως αυτή πραγματοποιείται μέχρι σήμερα. Ανάμεσα στους παράγοντες που συντελούν στη συρρίκνωση του πληθυσμού των θαλάσσιων θηλαστικών είναι:  Η ηθελημένη θανάτωση τους από ψαράδες  Η τυχαία σύλληψη τους σε αλιευτικά εργαλεία  Η υπεραλίευση που οδηγεί στη μείωση της διαθέσιμης τροφής τους 31

Τα υπολείμματα από κομμένα δίχτυα και πετονιές που καταλήγουν στη θάλασσα μπορεί να καταναλωθούν από ψάρια, θαλάσσια θηλαστικά και θαλασσοπούλια, με αποτέλεσμα εσωτερικούς τραυματισμούς και θανάτους από πνιγμό κατά την κατάποση. Οι οργανισμοί που παγιδεύονται στα αντικείμενα αυτά μπορεί να τραυματιστούν ή να πεθάνουν από ασφυξία, ή ακόμα, λόγω μείωσης της ικανότητας τους για κίνηση, γίνονται πιο ευάλωτοι έναντι στους εχθρούς τους. Οι μεγαπτεροφάλαινες και οι γκρίζες φάλαινες, που απειλούνται με εξαφάνιση, βρίσκονται συχνά παγιδευμένες σε δίχτυα και καθετές, ενώ οι θαλάσσιοι ελέφαντες συχνά παγιδεύονται σε αλιευτικά εργαλεία για καβούρια.

H MOm, Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, είναι μια μη κυβερνητική, μη κερδοσκοπική περιβαλλοντική οργάνωση. Στόχος

της

είναι

η

προστασία

του

θαλάσσιου

περιβάλλοντος μέσα από την προστασία και τη μελέτη της Μεσογειακής φώκιας,

του πιο απειλούμενου

θαλάσσιου θηλαστικού της Ευρώπης. Οι σημαντικότερες δράσεις της MOm για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος είναι:  Η μελέτη της βιολογίας, της οικολογίας και της συμπεριφοράς της Μεσογειακής φώκιας.  Η λειτουργία Κέντρου Περίθαλψης για τη Μεσογειακή φώκια. Το κέντρο περιθάλπει άρρωστες, τραυματισμένες και ορφανές φώκιες. Μέχρι σήμερα 16 φώκιες έχουν γυρίσει υγιείς στο φυσικό τους περιβάλλον μέσα από το πρόγραμμα περίθαλψης της MOm.  Η άσκηση πολιτικής πίεσης για τη δημιουργία θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών και την προώθηση της βιώσιμης αλιείας.  Η μελέτη για την αντιμετώπιση της αλληλεπίδρασης μεταξύ Αλιείας – Μεσογειακής φώκιας  Η χάραξη εθνικής στρατηγικής για την προστασία της Μεσογειακής φώκιας.  Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού.  Η υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε σχολεία της Ελλάδας.  Η συνεργασία με ερευνητικά ιδρύματα και άλλες τοπικές, εθνικές και διεθνείς οργανώσεις.

32

Η MOm πραγματοποιεί σεμινάρια «Επιχείρηση Διάσωση Μεσογειακής φώκιας» με σκοπό την αύξηση των πιθανοτήτων επιβίωσης του είδους με την άμεση εμπλοκή των κατοίκων των παράκτιων και νησιωτικών περιοχών της Ελλάδας. Οι ψαράδες οφείλουν να ξέρουν να σώζουν φώκιες γιατί είναι εκείνοι που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να δουν τραυματισμένη ή άρρωστη μια φώκια Monachus monachus. Εκείνοι που καλούνται να ξεμπλέξουν ένα φωκάκι παγιδευμένο στα δίχτυα τους.

33

ΕΝΟΤΗΤΑ 5η Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ Παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ψαράδες και τις αρνητικές επιπτώσεις της αλιείας στο περιβάλλον κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τη σημασία της διατήρησης της αλιευτικής δραστηριότητας. Η αλιεία ιδιαίτερα στη χώρα μας δεν είναι καινούργιο φαινόμενο προϊόν του σύγχρονου τρόπου ζωής, αλλά είναι συνυφασμένο με την παράδοση και την κουλτούρα του Έλληνα. Άλλωστε, δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά σε μια χώρα που διαθέτει εκατοντάδες νησιωτικά συμπλέγματα και χιλιάδες χιλιόμετρα παράκτιων περιοχών. Στην ουσία αποτελεί συνέχεια μιας παράδοσης αιώνων, δηλαδή μια πολιτιστική κληρονομιά. Παράλληλα συνδέεται άμεσα με τους υδάτινους πόρους της χώρας (κυρίως με το θαλάσσιο περιβάλλον) και όλες τις δραστηριότητες που αφορούν την προστασία τους (περιβαλλοντική

ευαισθητοποίηση, οικολογική

συνείδηση, κοινωνική ευθύνη κ.λ.π.)

5.1. Ο ρόλος της αλιείας στην οικονομική και κοινωνική ζωή του ανθρώπου Η αλιεία αποτελεί πεδίο ανάπτυξης έντονης οικονομικής δραστηριότητας, που δημιουργεί αξιόλογες οικονομίες κλίμακας σε πολλά επίπεδα (κατασκευές, εμπόριο, τουρισμό κ.ά.) Από κοινωνιολογική άποψη η αλιεία διαθέτει όλα εκείνα τα στοιχεία ενός υγιούς κοινωνικού φαινομένου. (Οργανωμένες κοινωνικές ομάδες, κοινωνική δράση στο περιβάλλον, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, κοινωνικούς κανόνες, κοινωνικοποίηση, κοινωνικό έλεγχο, κοινωνικές σχέσεις, κοινωνικά πρότυπα, κουλτούρα κ.λ.π.). Η σημασία της αλιείας στην εθνική οικονομία μπορεί να συνοψιστεί στα εξής:  Συμβάλλει στην εξασφάλιση ζωικών πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας. Τα αλιευτικά προϊόντα εξασφαλίζουν τροφή υψηλής θρεπτικής αξίας σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Εκτός από εξαιρετική πηγή ζωικών πρωτεϊνών, είναι επίσης πλούσια σε βιταμίνη A και D, μαγνήσιο, φώσφορο και μεταλλικά άλατα. Τα λιπαρά ψάρια περιέχουν έναν τύπο λιπαρού οξέος (ωμέγα-3) που είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του εγκεφάλου των εμβρύων και των νηπίων .  Σε νησιωτικές και παράκτιες ζώνες, σημαντικό μέρος του πληθυσμού ασχολείται σε αλιευτικές δραστηριότητες και εξασφαλίζει σημαντικό μέρος του εισοδήματός του από αυτές.  Αξιοποιεί τοπικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους (π.χ. λιμνοθάλασσες).

34

 Αναπτύσσονται οι νέοι κλάδοι της υδατοκαλλιέργειας και της μεταποίησης που συμβάλλουν στην κάλυψη των αναγκών της εγχώριας αγοράς.  Δημιουργούνται νέες ευκαιρίες απασχόλησης, ο τομέας εξασφαλίζει θέσεις εργασίας και σε συναφείς κλάδους (ναυπηγεία, βιοτεχνίες κατασκευής αλιευτικού και υδατοκαλλιεργητικού εξοπλισμού, συνεργεία κ.λ.π.). Γενικότερα ο τομέας της αλιείας της χώρας μας, ως κλάδος της πρωτογενούς παραγωγής, θεωρείται σημαντικός για την εθνική οικονομία και συμβάλλει στην διατήρηση της κοινωνικής και οικονομικής συνοχής μεγάλων περιοχών της χώρας (παράκτιες περιοχές, Νησιά Αιγαίου και Ιονίου Πελάγους) παρόλο που ο αλιευτικός τομέας στην Ελλάδα, όπως εξάλλου συμβαίνει και σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε σημαντική κρίση.

35

ΕΝΟΤΗΤΑ 6η ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΛΙΕΙΑ Τα αποθέματα των ψαριών είναι ένας κοινός φυσικός πόρος, μέρος της κοινής κληρονομιάς μας. Η κυριότητά τους δεν ανήκει σε κανέναν μέχρις ότου πραγματοποιηθεί η αλίευση τους. Κατά τον ίδιο τρόπο η αλίευση ενός ψαριού προκαλεί την έλλειψη ενός διαθέσιμου ψαριού για τους υπόλοιπους ψαράδες. Κάθε ψαράς, ως εκ τούτου, εξαρτάται από τις ενέργειες των άλλων. Για να εξακολουθήσουν λοιπόν να υπάρχουν ψάρια και ψαράδες, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι σημερινές οικονομικές ανάγκες των ψαράδων, αλλά και η ανάγκη διατήρησης ενός υγιούς και ζωντανού θαλάσσιου περιβάλλοντος που θα το κληρονομήσουν οι επόμενες γενιές. Η αλιεία που λαμβάνει υπόψη της αυτούς τους παράγοντες ονομάζεται βιώσιμη αλιεία. Με τη βιώσιμη αλιεία προάγεται η χρήση επιλεκτικών αλιευτικών εργαλείων και ρυθμίζεται η ποσότητα των ψαριών που αλιεύονται, το είδος και τα μεγέθη τους και καθορίζονται τα αλιευτικά πεδία. Έτσι, καλύπτονται οι ανάγκες του παρόντος χωρίς να απειλείται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες σε ψάρια και θαλασσινά και χωρίς να απειλείται το θαλάσσιο οικοσύστημα με κατάρρευση.

6.1. Η κατάσταση στην Ελλάδα: Απουσία βιώσιμης πολιτικής για τη θάλασσα Δυστυχώς, στη χώρα μας, δεν έχει αναπτυχθεί αξιόπιστο δίκτυο επιστημονικής και συστηματικής παρακολούθησης της κατάστασης των αλιευμάτων και έτσι απουσιάζουν τα αναλυτικά στοιχεία για τους πληθυσμούς των διαφόρων ειδών ψαριών που θα μπορούσαν να στηρίξουν αποφάσεις για μια βιώσιμη αλιευτική πολιτική. Όποια στοιχεία υπάρχουν είναι αποσπασματικά. Συνήθως λαμβάνονται αποφάσεις στη βάση εξυπηρέτησης βραχυπρόθεσμων οπτικών και συμφερόντων ισχυρών ομάδων πίεσης αντί να διαμορφώνονται μακροχρόνιες στρατηγικές προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης των θαλάσσιων πόρων και της παράκτιας ζώνης. Στην οριακή κατάσταση που έχει φτάσει τόσο η θαλάσσια βιοποικιλότητα όσο και το επάγγελμα του παράκτιου ψαρά, είναι η ώρα για μια κοινή προσπάθεια παράκτιων ψαράδων, περιβαλλοντικών οργανώσεων και κοινωνίας των πολιτών για να προωθηθεί στη χώρα μας μια σοβαρή πολιτική που να περιλαμβάνει δεσμεύσεις και δέσμη μέτρων για βιώσιμη αλιεία και προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας. Στο 36

πλαίσιο μιας τέτοιας πολιτικής σημαντικό εργαλείο είναι η δημιουργία μέσα από διάλογο ενός δικτύου θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών στις θάλασσες μας και σε συνεργασία με γειτονικές χώρες δίκτυο τέτοιων περιοχών στην Α. Μεσόγειο. Συνοπτικά οι θέσεις του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS είναι:

- Η αλιεία με μηχανότρατες θα πρέπει να σταματήσει, μεταβατικά θα πρέπει να ισχύσει η απαγόρευση αλιείας σε απόσταση μικρότερη των 3 ναυτικών μιλίων από τις ακτές.

- Διαχείριση των αλιευτικών δραστηριοτήτων και της δυναμικότητας των αλιευτικών σκαφών, αξιοποιώντας τον Κώδικα Καλών Πρακτικών για την Υπεύθυνη Αλιεία, με μέτρα όπως περιορισμός των αδειών αλιείας, καθορισμός μάξιμουμ ημερών αλιείας για κάθε σκάφος, προσδιορισμός των μεθόδων ερασιτεχνικής αλιείας που είναι συμβατός με την επανάκαμψη των αλιευμάτων.

- Επανεξέταση των εργαλείων και των περιοχών αλιείας με βάση επιστημονικές έρευνες καθώς κι αξιολόγηση των δεδομένων από την καταγραφή των ειδών που αλιεύονται κάθε χρόνο και την κατάσταση των πληθυσμών των ψαριών σε κάθε περιοχή.

- Καθορισμός θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών όπου μέσω περιορισμών και απαγορεύσεων στην αλιεία θα αναπαράγονται οι πληθυσμοί ψαριών με στόχο να επανέλθει η θαλάσσια βιοποικιλότητα στα κανονικά της επίπεδα

- Παρακολούθηση, συλλογή επιστημονικών δεδομένων και στοιχείων, επίβλεψη.

6.2. Προστατευόμενες περιοχές Οι ωκεανοί φιλοξενούν το 80% της ζωής πάνω στη Γη και παράγουν το 50 % του οξυγόνου στον πλανήτη. Ωστόσο μόνο το 1% της επιφάνειας τους βρίσκεται υπό κάποιο καθεστώς προστασίας. Στην Ελλάδα υπάρχουν μόνο δυο θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές, το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου, Βόρειων Σποράδων. Στις περιοχές αυτές υπάρχει αλιευτική δραστηριότητα άλλα με κάποιους περιορισμούς. Οι Προστατευόμενες Περιοχές έχουν σημαντικά οφέλη για το θαλάσσιο οικοσύστημα και τους κατοίκους των παράκτιων περιοχών. Μερικά από αυτά τα οφέλη είναι:  η αύξηση της βιοποικιλότητας  η ανάκαμψη των ιχθυαποθεμάτων  η διατήρηση της απασχόλησης της παράκτιας αλιείας 37

 η ανάπτυξη εναλλακτικών δραστηριοτήτων που δεν επιβαρύνουν το περιβάλλον όπως οικοτουρισμός, καταδύσεις, υποθαλάσσια φωτογράφηση, έρευνα ή εκπαίδευση (σχολείων, πανεπιστημίων, ερευνητικών ιδρυμάτων). Η διαμόρφωση μιας στρατηγικής και ενός σχεδίου με τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών απαιτεί χρόνο, δομημένο διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους και μεταφορά εμπειρίας και καλών παραδειγμάτων. ΜΚΟ όπως το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, WWF, GREENPEACE έχουν διατυπώσει και προωθούν σχέδια Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών. Στο σχεδιασμό τους περιλαμβάνονται εργαλεία και μέτρα που θα βοηθήσουν τις τοπικές κοινωνίες να αποκτήσουν συμπληρωματικά εισοδήματα κυρίως την μεταβατική περίοδο που θα χρειαστεί μέχρι να φανούν τα αποτελέσματα (αύξηση του πληθυσμού των ψαριών, προσέλκυση τουριστών σε οικολογικές ξεναγήσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον, επιστημονική παρατήρηση κ.ά.).

6.3. Τεχνητοί ύφαλοι Οι Τεχνητοί Ύφαλοι είναι κατασκευές συνήθως από τσιμεντένιους ογκόλιθους, οι οποίες τοποθετούνται στο θαλάσσιο πυθμένα και στοχεύουν στη μίμηση των ιδιοτήτων που παρέχει ένας φυσικός ύφαλος. Οι ιδιότητες αυτές είναι: καταφύγιο, διατροφή, αναπαραγωγή, ανάπτυξη και αύξηση σε μέγεθος και αριθμό του πληθυσμού των έμβιων θαλάσσιων οργανισμών. Συνήθως, η δημιουργία τους συνοδεύεται και από τη δημιουργία μιας προστατευόμενης περιοχής. Στην Ελλάδα έχουν δημιουργηθεί 4 τεχνητοί ύφαλοι: στην Κάλυμνο, τη Χαλκιδική, την Πρέβεζα και τη Καβάλα. Στρατηγική τοποθέτησης τεχνητών υφάλων 1. Τοποθετούνται σε περιοχές κατάλληλες για αύξηση των αλιευτικών αποθεμάτων.

2. Αποτελούν εργαλείο για τη διαχείριση των αλιευτικών πόρων και στοχεύουν στη μεσοπρόθεσμη αύξηση της αλιευτικής παραγωγής.

3. Τοποθετούνται κατά βάση σε περιοχές οι οποίες εκτείνονται από την ακτή μέχρι και την ισοβαθή των 35-40 μέτρων, με στόχο την προστασία ολόκληρου του κύκλου ζωής των περισσότερων ειδών της παράκτιας ζώνης.

4. Τοποθετούνται σε θαλάσσιες περιοχές οι οποίες θα πρέπει να πληρούν τα ακόλουθα κριτήρια: o Να είναι σε σχετικά κοντινή απόσταση από λιμάνια, μαρίνες ή αλιευτικά καταφύγια κ.λ.π. o Να είναι επί το πλείστον υπήνεμες o Να μη πλήττονται από ισχυρά θαλάσσια ρεύματα 38

5. Δεν πρέπει να τοποθετούνται πάνω σε σημαντικούς οικοτόπους όπως βραχώδεις βυθούς, εκτεταμένα λιβάδια Ποσειδώνιας κλπ. Στόχοι εγκατάστασης τεχνητών υφάλων  Προστασία και εμπλουτισμός της θαλάσσιας βιοποικιλότητας  Αναβάθμιση του οικοσυστήματος  Αναψυχή του κοινού και προσέλκυση του καταδυτικού τουρισμού  Πραγματοποίηση Επιστημονικής Έρευνας  Ευαισθητοποίηση του

κοινού για την προστασία της θαλάσσιας ζωής και

γενικότερα του θαλάσσιου περιβάλλοντος  Προώθηση περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Προϋποθέσεις για Δημιουργία Τεχνητών Υφάλων  Ύπαρξη σχετικών διαθέσιμων κονδυλίων  Εκπόνηση, παρουσίαση και διαβούλευση για τη μελέτη χωροθέτησης και περιβαλλοντικών επιπτώσεων με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς  Σχεδιασμός κατασκευών τεχνητών υφάλων  Πραγματοποίηση τεχνικών μελετών (π.χ. η μελέτη για προετοιμασία, καθαρισμό και πόντιση σκάφους, σχεδιασμός κατασκευών τεχνητών υφάλων, σηματοδότηση περιοχής, σημείων πρόσδεσης σκαφών).

6.4. Υδατοκαλλιέργειες Η ανάπτυξη μονάδων υδατοκαλλιεργειών, οι οποίες θα λειτουργούν με τις απαραίτητες προδιαγραφές

και

προφυλάξεις

για

την

αποτροπή ρύπανσης και άλλων επιπλοκών, θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες της σύγχρονης

κοινωνίας

σε

αλιεύματα

μειώνοντας έτσι την υπεραλίευση των φυσικών αποθεμάτων. Οι υδατοκαλλιέργειες περιλαμβάνουν την εκτροφή θαλάσσιων οργανισμών και οργανισμών του γλυκού νερού με σκοπό την παραγωγή προϊόντων υψηλής διαιτητικής αξίας με σχετικά χαμηλό

κόστος.

Οι

μονάδες

ιχθυοκαλλιέργειας

εντοπίζονται

κυρίως

σε

λιμνοθάλασσες και σε προστατευμένους κόλπους. Είδη ψαριών που εκτρέφονται είναι η τσιπούρα, το λαβράκι, το μυτάκι, ο σολομός (στη Β. Ευρώπη) και σε μικρότερη κλίμακα το φαγκρί, το λυθρίνι, η συναγρίδα και ο τόννος (στην Ιαπωνία). Άλλες

εφαρμογές

των

υδατοκαλλιεργειών

είναι

η

εκτροφή

διθύρων

(οστρακοκαλλιέργειες), όπως βρώσιμων μυδιών και στρειδιών κυρίως στα δέλτα των 39

ποταμών (Β. Ελλάδα), μαργαριτοφόρων στρειδιών (Ιαπωνία) και βρώσιμων φυκιών (Ιαπωνία, Κίνα). Οι εντατικές υδατοκαλλιέργειες θα πρέπει να λειτουργούν κάτω από σωστές προϋποθέσεις και να

διαθέτουν

εξουδετέρωσης

μεθόδους ρύπων

και

ελέγχου

και

μολυσματικών

ουσιών, ούτως ώστε να μην προκαλέσουν υποβάθμιση των φυσικών οικοσυστημάτων. Έχει παρατηρηθεί ότι τα υπολείμματα τροφής, τα περιττώματα και τα λοιπά προϊόντα του μεταβολισμού των εκτρεφόμενων οργανισμών αυξάνουν την περιεκτικότητα του νερού σε οργανικά και ανόργανα συστατικά και μπορεί να προκαλέσουν ευτροφισμό ιδιαίτερα σε κλειστές περιοχές (π.χ. λιμνοθάλασσες). Η επεξεργασία των οργανικών αποβλήτων στις χερσαίες δεξαμενές μπορεί να γίνει πρωτογενώς με φίλτρα και δεξαμενές καθίζησης και δευτερογενώς σε εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού. Η περαιτέρω επεξεργασία με υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να απομακρύνει, αποτελεσματικά, βακτήρια και ιούς. Η τοποθέτηση των κλωβών στη θάλασσα πρέπει να γίνεται σε κατάλληλες περιοχές, μετά από υδρολογική και γεωμορφολογική μελέτη των περιοχών αυτών, ούτως ώστε να εξασφαλιστεί η φυσική απομάκρυνση του οργανικού φορτίου με τα θαλάσσια ρεύματα προς την ανοικτή θάλασσα. Επίσης, η διαχείριση των διαφόρων απορριμμάτων που προκύπτουν από τις μονάδες (υλικά συσκευασίας, υπολείμματα διχτυών) είναι απαραίτητη. Σε ορισμένες περιπτώσεις η εκτεταμένη χρήση αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση των ασθενειών στα εκτρεφόμενα είδη προκάλεσε τη δημιουργία ανθεκτικών παθογόνων οργανισμών. Η χρήση προβιοτικών βακτηρίων (βιολογικός έλεγχος) που λειτουργούν ρυθμιστικά στους πληθυσμούς των παθογόνων οργανισμών είναι μια εναλλακτική μέθοδος που μπορεί να αντικαταστήσει τη χρήση αντιβιοτικών και φαρμάκων. Η καλλιέργεια ξενικών ειδών πρέπει να αποφεύγεται, διότι μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εισαγωγή τους στο περιβάλλον και την ανταγωνιστική τους δράση με τους φυσικούς πληθυσμούς με αρνητικά αποτελέσματα για τη βιοποικιλότητα της περιοχής. Τα τελευταία χρόνια η γενετική μηχανική έχει χρησιμοποιηθεί με σκοπό την τροποποίηση κάποιων χαρακτηριστικών των ψαριών και, κατά συνέπεια, την αύξηση του κέρδους από την αλιεία τους. Για παράδειγμα, έχουν δημιουργηθεί τριπλοειδείς σολομοί (με ένα παραπάνω ζεύγος χρωμοσωμάτων), οι οποίοι δεν αναπαράγονται και άρα αυξάνουν το βάρος τους συνεχώς. Επίσης, έχει γίνει μεταφορά γονιδίων από μη 40

εμπορικά είδη, που, όμως, είναι ανθεκτικά σε ασθένειες, σε εμπορικά είδη. Όλες αυτές οι τροποποιήσεις του γενετικού υλικού (δημιουργία μεταλλαγμένων ειδών) είναι ακόμη σε πειραματικό στάδιο και υπάρχουν πολύ μεγάλες επιφυλάξεις για τις συνέπειες που θα έχει η απελευθέρωση αυτών των υβριδίων στους φυσικούς πληθυσμούς. Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί μπορεί να επηρεάσουν την αναπαραγωγή και την επιβίωση των φυσικών ειδών και να επικρατήσουν έναντι αυτών. Κανείς ακόμα δεν ξέρει πως θα επηρεαστούν όλοι οι υπόλοιποι οργανισμοί, ακόμα και ο άνθρωπος, από την εισαγωγή νέων γονιδίων στο φυσικό περιβάλλον.

41

ΕΝΟΤΗΤΑ 7η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ 7.1. Η σημασία της διατήρησης των θαλάσσιων πόρων Ο ευρωπαϊκός αλιευτικός κλάδος είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος στον κόσμο. Αποφέρει 6,4 περίπου εκατομμύρια τόνους ψαριών ετησίως. Η αλιεία και η μεταποίηση αλιευτικών προϊόντων δίνουν εργασία σε περισσότερα από 350.000 άτομα. Προτεραιότητα της ευρωπαϊκής αλιευτικής πολιτικής είναι να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα των αλιευμάτων: οι ανάγκες του σημερινού αλιευτικού κλάδου πρέπει να καλύπτονται στο βαθμό που δεν θέτουν σε κίνδυνο τα αποθέματα ψαριών για τις μελλοντικές γενιές. Άλλοι στόχοι της πολιτικής είναι η διατήρηση των οικοσυστημάτων σε καλή κατάσταση και η εξασφάλιση ικανοποιητικού βιοτικού επιπέδου σε όσους απασχολούνται στον αλιευτικό κλάδο. Επίσης, πρέπει να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των καταναλωτών. Για την περίοδο 2007-2013 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας προβλέπει 4,3 δισ. ευρώ για την αναδιάρθρωση του αλιευτικού κλάδου και την παροχή βοήθειας στις χώρες της ΕΕ, ώστε να υλοποιήσουν τη μεταρρύθμιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής που εγκρίθηκε το 2002. Τα χρήματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη βιώσιμη ανάπτυξη της αλιείας, την υδατοκαλλιέργεια, τους κλάδους της μεταποίησης και της εμπορίας, καθώς και για την οικονομική διαφοροποίηση των αλιευτικών κοινοτήτων. Η διατήρηση των ιχθυαποθεμάτων για το μέλλον είναι ο βασικός στόχος της ευρωπαϊκής αλιευτικής πολιτικής.

7.2. Διεθνής συνεργασία και συνδρομή Η ΕΕ έχει συνάψει συμφωνίες αλιευτικής σύμπραξης με τρίτες χώρες και διεξάγει διαπραγματεύσεις με περιφερειακές και διεθνείς αλιευτικές οργανώσεις, έτσι ώστε η διαχείριση των υδάτων παγκοσμίως να γίνεται σε ένα διαφανές, θεσμοθετημένο και βιώσιμο πλαίσιο, και ταυτόχρονα να διασφαλίζεται η μη υπεραλίευση. Οι συμφωνίες αυτές δίνουν τη δυνατότητα στους ψαράδες της ΕΕ να αλιεύουν σε υπερπόντια ύδατα - καλύπτοντας έτσι και τις ανάγκες της αγοράς της ΕΕ - έναντι 42

οικονομικής ενίσχυσης με την οποία οι τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένων

των

αναπτυσσόμενων

χωρών,

μπορούν να κάνουν επενδύσεις στην αλιευτική τους βιομηχανία

και

την

ανάπτυξη

των

αλιευτικών

τους

αποτελεί

σημαντική

πηγή

αποθεμάτων. Η

πετρελαϊκή

βιομηχανία

απασχόλησης για τη ναυτιλιακή οικονομία.

7.3. Ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας Ο κλάδος της υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ μπορεί να βοηθήσει στην κάλυψη της ζήτησης ψαριών και άλλων υδρόβιων προϊόντων, η οποία αυξάνεται συνεχώς σε όλο τον κόσμο. Σήμερα, το ένα τέταρτο της συνολικής ποσότητας ψαριών και θαλασσινών που παράγεται στην ΕΕ προέρχεται ήδη από ιχθυοκαλλιέργειες και άλλες μορφές υδατοκαλλιέργειας. Σε ό,τι αφορά τις ποσότητες, τα μύδια, οι πέστροφες και ο σολομός Ατλαντικού αποτελούν τα σημαντικότερα είδη του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας στην ΕΕ, ενώ ακολουθούν τα στρείδια, η τσιπούρα, ο κυπρίνος, οι αχιβάδες και το λαβράκι. Παρότι η υδατοκαλλιέργεια αποτελεί παγκοσμίως έναν σημαντικό και συνεχώς αναπτυσσόμενο κλάδο παραγωγής τροφίμων με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης άνω του 5% (2006-08), στην Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται γενικά σε στασιμότητα. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή παρέχει στήριξη για την ανάπτυξη του κλάδου αυτού.

7.4. Η θαλάσσια διάσταση Η ΕΕ έχει τη μεγαλύτερη θαλάσσια έκταση (1.200 λιμάνια) και τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο. Το 90% του εξωτερικού και το 40% του εσωτερικού της εμπορίου διεξάγονται δια θαλάσσης. Η αλιευτική πολιτική της ΕΕ ελάμβανε ανέκαθεν υπόψη τα θέματα του περιβάλλοντος. Πρόσφατα όμως, η θαλάσσια πολιτική υιοθέτησε μια ακόμη ευρύτερη προσέγγιση καλύπτοντας όλες τις χρήσεις του θαλάσσιου χώρου. Στόχος είναι η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων και των παραδοσιακών πρακτικών της Ευρώπης στους τομείς της θαλάσσιας έρευνας, τεχνολογίας και καινοτομίας, καθώς και η συμβολή της στη στρατηγική "Ευρώπη 2020" για μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη. Η ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική καλύπτει τις θαλάσσιες μεταφορές, την ανταγωνιστικότητα

των

ναυτιλιακών

επιχειρήσεων,

την

απασχόληση,

την

επιστημονική έρευνα, την αλιεία και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

43

Πρωταρχικός στόχος είναι η οικονομική ανάπτυξη παράλληλα με τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος. Για να τονίσει τη μεγάλη σημασία που έχει η θάλασσα για την κοινωνία και την οικονομία μας, η Ένωση γιορτάζει κάθε χρόνο στις 20 Μαΐου την "Ευρωπαϊκή Ημέρα για τη Θάλασσα".

7.5. Ευρωπαϊκή νομοθεσία Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) προκειμένου να προστατεύσουν τα αλιευτικά τους αποθέματα και τον κλάδο της αλιείας, υιοθέτησαν μια σειρά από μέτρα που προωθούν τη βιώσιμη αλιεία. Αυτά περιλαμβάνουν:  Μέτρα για τον περιορισμό της συνολικής ποσότητας ψαριών που επιτρέπεται να αλιεύονται.  Τεχνικά μέτρα, όπως προώθηση επιλεκτικών αλιευτικών εργαλείων, καθορισμός περιοχών απαγόρευσης της αλιείας, σεβασμός των περιοχών αναπαραγωγής.  Μέτρα για τον περιορισμό της αλιευτικής προσπάθειας. Αυτό προωθείται μέσω της μείωσης των ημερών που τα σκάφη επιτρέπεται να αλιεύουν, της μείωσης του αριθμού των αλιευτικών σκαφών που επιτρέπεται να αλιεύουν και της εκπαίδευσης των αλιέων προς άλλες δραστηριότητες. Ωστόσο, από την εφαρμογή του νέου κανονισμού διαπιστώθηκε ότι σε κάποιους τομείς δεν υπήρξαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Έτσι, ο νέος κανονισμός συναντάει προβλήματα εφαρμογής στη Μεσόγειο Θάλασσα καθώς οι περισσότερες χώρες της Μεσογείου δεν ανήκουν στην ΕΕ για να πειθαρχήσουν στα μέτρα απαγόρευσης και σωστής διαχείρισης των ιχθυαποθεμάτων. Τέλος, ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα είναι και η μετατόπιση του προβλήματος της υπεραλίευσης από τις θάλασσες της Ευρώπης στις θάλασσες της Αφρικής. Εξαιτίας της ολοένα αυξανόμενης ζήτησης θαλασσινών από τους ευρωπαίους καταναλωτές (η οποία δεν καλύπτεται από τα ευρωπαϊκά αποθέματα), τεράστιοι στόλοι της ΕΕ αλιεύουν εντατικά στις ακτές της Αφρικής, οδηγώντας σε κατάρρευση τα ιχθυαποθέματα και τον αλιευτικό κλάδο της περιοχής.

7.6. Προτάσεις-Λύσεις Η αειφορική αλιεία και η ορθολογική χρήση των θαλάσσιων πόρων είναι αναγκαία για τη διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας του θαλάσσιου οικοσυστήματος, αλλά και για την αποφυγή της οικονομικής καταστροφής των ψαράδων.

44

 Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών αλιέων για την αυστηρή εφαρμογή των κανονισμών που αφορούν στα επιτρεπτά μεγέθη και στις ποσότητες αλιευμάτων, στη διάρκεια του ψαρέματος, στις επιτρεπτές μεθόδους και εργαλεία, στις επιτρεπτές εποχές και περιοχές αλίευσης είναι καθοριστικής σημασίας.  Η πραγματοποίηση αυστηρότατων ελέγχων και η επιβολή προστίμων στους παραβάτες είναι απαραίτητη. Αξίζει να σημειωθεί ότι πλέον η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τη μείωση του αλιευτικού στόλου με σκοπό τη μείωση της υπεραλίευσης. Επίσης, έχουν επιβληθεί περιορισμοί όσον αφορά στην ισχύ και στο μέγεθος των αλιευτικών σκαφών. Επιτρέπεται μόνο η χρήση «φιλικών» μεθόδων επιλεκτικής αλιείας, όπως είναι τα στατικά δίχτυα, οι συρτές, τα παραγάδια και οι παγίδες, που δεν υποβαθμίζουν το οικοσύστημα και μειώνουν σημαντικά τη συλλογή των ειδών μη-στόχων, ενώ έχει απαγορευθεί η χρήση τρατών βυθού.  Σε κάποιες περιπτώσεις που η υποβάθμιση του οικοσυστήματος είναι πλέον γεγονός ο τεχνητός εμπλουτισμός της περιοχής με γόνους, πάντοτε μετά από εμπεριστατωμένη και υπεύθυνη μελέτη, θα μπορούσε να βοηθήσει στην επαναφορά της βιοποικιλότητας του οικοσυστήματος.

7.7. Πώς μπορώ να βοηθήσω; Η απουσία ελέγχων σε κάθε στάδιο της αλιευτικής παραγωγής (αλιείς – ιχθυόσκαλα ιχθυοπωλεία – εστιατόρια - καταναλωτές) φέρνει πολλές φορές στο πιάτο μας ψάρια πολύ μικρά για κατανάλωση, όπως το ψιλό μαριδάκι, η ψιλή κουτσομούρα, ο γόνος, το χταποδάκι ή το γαριδάκι. Αυτό έχει ως συνέπεια να αφαιρούνται από τη θάλασσα μεγάλες ποσότητες νεαρών ψαριών, που δεν έχουν προλάβει να αναπαραχθούν. Επιπλέον, ψάρια όπως ο τόνος, ο μπακαλιάρος, το λυθρίνι, η συναγρίδα, το μπαρμπούνι, η σφυρίδα, ο ξιφίας, ο οξύρρυγχος (από τον οποίο παίρνουμε το χαβιάρι) και ο ροφός, είναι μεταξύ των ειδών που απειλούνται άμεσα από την υπεραλίευση. Κάνοντας λοιπόν καλύτερες επιλογές όταν αγοράζουμε ή παραγγέλνουμε ψάρι σε κάποιο εστιατόριο μπορούμε να γίνουμε εμείς ρυθμιστές της κατάστασης. Με αυτό τον τρόπο: υποστηρίζουμε τους ψαράδες που χρησιμοποιούν επιλεκτικά αλιευτικά εργαλεία συμβάλλουμε στη μείωση της παράνομης, αδήλωτης και ανεξέλεγκτης αλιείας προστατεύουμε το θαλάσσιο περιβάλλον και

45

εξασφαλίζουμε ότι και οι μελλοντικές γενεές θα τρέφονται με ψάρια και θαλασσινά. Να θυμάσαι:  Κάνω πιο υπεύθυνες επιλογές όταν αγοράζω ή παραγγέλνω ψάρι. Αποφεύγω τα πολύ μικρά είδη και τα είδη που απειλούνται από την υπεραλίευση.  Σέβομαι τους κανονισμούς μιας προστατευόμενης περιοχής, όπως στην Αλόννησο και Ζακύνθου.  Δε συλλέγω φυτά και ζώα από τη θάλασσα. Μόνο τα παρατηρώ και τα φωτογραφίζω.  Φροντίζω να διατηρώ καθαρές τις ακτές και τη θάλασσα. Δεν ξεχνώ ότι η επιβίωση των θαλάσσιων οργανισμών εξαρτάται άμεσα από το καθαρό περιβάλλον.  Δεν αγοράζω διακοσμητικά προϊόντα που προέρχονται από θαλάσσια είδη. Πολλοί πλανόδιοι πωλητές και μικρά μαγαζάκια διαθέτουν καβούκια από χελώνες, κοράλλια, αποξηραμένους ιππόκαμπους, ψάρια, κτλ. Αγοράζοντας τέτοια προϊόντα συντηρούμε το εμπόριο ειδών άγριας ζωής.  Αναφέρω οτιδήποτε ασυνήθιστο στο λιμεναρχείο ή τις τοπικές αρχές, (όπως πετρελαιοκηλίδα, τραυματισμένα θαλάσσια ζώα, ψάρεμα με δυναμίτη).  Στις διακοπές μου υποστηρίζω περιβαλλοντικά φιλικές επιχειρήσεις. Ρώτα πριν αγοράσεις: τι πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος έχει αναλάβει η επιχείρηση σας; Είναι καλό να ξέρουν ότι είσαι ενημερωμένος και νοιάζεσαι για την προστασία του περιβάλλοντος.  Μαθαίνω περισσότερα για το θαλάσσιο περιβάλλον. Όσα περισσότερα ξέρω τόσο πιο ενεργά μπορώ να συμβάλω στη διάδοση του μηνύματος για την προστασία των θαλασσών.  Υποστηρίζω περιβαλλοντικές οργανώσεις που ασχολούνται με την προστασία των θαλασσών.

46

B΄ ΜΕΡΟΣ

47

ΟΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΑΣ 1. Οι μαθητές της ομάδας πραγματοποίησαν επίσκεψη στον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου όπου παρακολούθησαν την παρουσίαση σχετικά με το θέμα της εργασίας από τη βιολόγο κα Corsini-Φωκά, συζήτησαν τις απορίες τους και στη συνέχεια ξεναγήθηκαν στον Υδροβιολογικό Σταθμό.

2. Οι μαθητές συνάντησαν ψαράδες του νησιού της Ρόδου στην Κολώνα, συζήτησαν μαζί τους, έθεσαν ερωτήσεις που είχαν ετοιμάσει, είδαν τα αλιευτικά σκάφη στο λιμάνι, τράβηξαν φωτογραφίες και στη συνέχεια επισκέφτηκαν τη ψαραγορά του νησιού όπου είδαν τις ποικιλίες των ψαριών, έθεσαν ερωτήσεις στους πωλητές και φωτογραφήθηκαν μαζί τους.

48

Τα ερωτηματολόγια που δημιουργήθηκαν από την ομάδα.

Ερωτήσεις σε πωλητές ψαριών 1) Από πού προμηθεύεστε τα ψάρια ; Από το σύλλογο αλιέων.

2) Τι ώρα προμηθεύεστε τα ψάρια από τους ψαράδες ώστε να τα πουλήσετε στους καταναλωτές ; Πολύ νωρίς το πρωί.

3) Προμηθεύεστε τα ψάρια από ντόπιους ψαράδες ή και από άλλα κοντινά νησιά ; Κυρίως από ντόπιους ψαράδες .

4) Ποια είδη ψαριών είναι τα δημοφιλέστερα στους καταναλωτές ; Τα δημοφιλέστερα είναι η συναγρίδα, η γόπα και η τσιπούρα.

5) Ποιο είναι το ακριβότερο είδος ψαριού που πουλάτε και που κυμαίνεται η τιμή του; Το μπαρμπούνι, η συναγρίδα, το λυθρίνι, ο ροφός, η σφυρίδα είναι τα ακριβότερα, έχουν όμως και αρκετά μεγάλη ζήτηση. Οι τιμές κυμαίνονται γύρω στα 20Ε το κιλό .

6) Ποια είναι τα φθηνότερα είδη ψαριών; Η γόπα, ο γαύρος, η αθερίνα, η σαρδέλα.

Ερωτήσεις σε ψαράδες (σύλλογος αλιέων) 1) Ποια είδη ψαριών αλιεύονται συχνότερα και σε μεγαλύτερη ποσότητα; Η γόπα, η σαρδέλα, η αθερίνα και η σμαρίδα που είναι και τα φθηνότερα .

2) Ποια ψάρια αλιεύονται περισσότερο αυτή την εποχή; Αυτούς τους μήνες αλιεύονται περισσότερο η γόπα, η σμαρίδα, η αθερίνα, ο γαύρος, η παλαμίδα .

3) Ποιες αλιευτικές μεθόδους χρησιμοποιείτε ; Περισσότερο χρησιμοποιούμε καθετή, συρτή, παραγάδι και φυσικά τα δίχτυα.

49

4) Τι είδους δολώματα βάζετε ; Καλά δολώματα είναι η γαρίδα, το σκουλήκι και το ζυμάρι.

5) Ψαρεύετε και είδη μη εμπορεύσιμα; Ναι π.χ. λαγοκέφαλους που είναι δηλητηριώδη ψάρια και τα πετάμε.

6) Πόσα μέλη – ψαράδες έχετε στο στον σύλλογο αλιέων ; Περίπου 300 μέλη.

7) Πόσα αλιευτικά σκάφη υπάρχουν στη Ρόδο ; Στη Ρόδο υπάρχουν 17 αλιευτικά σκάφη.

8) Αληθεύει ότι τα ψάρια έχουν λιγοστέψει; Ναι, όντως.

9)Γιατί πιστεύετε έχουν μειωθεί τα ψάρια; Η υπεραλίευση και η παράνομη αλιεία αποτελούν σοβαρούς λόγους. Επίσης, τα ξενόφερτα είδη (λαγοκέφαλοι) που καταστρέφουν τα εργαλεία μας και τρώνε τους γόνους.

3. Συμπληρώστε σύμφωνα με τους παρακάτω ορισμούς: ΑΘΕΡΙΝΑ ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΕΜΟΤΡΑΤΑ ΦΩΚΙΑ ΛΑΓΟΚΕΦΑΛΟΙ 1.Μικρό ψάρι που αλιεύεται σε μεγάλη ποσότητα μόνο με δίχτυ.

2.Ελέγχει την νομιμότητα των θαλάσσιων δραστηριοτήτων.

3.Η αλιεία που εγγυάται τη διατήρηση ενός υγιούς και ζωντανού θαλάσσιου περιβάλλοντος που θα το κληρονομήσουν οι επόμενες γενιές.

4.Αλιευτικό σκάφος.

5.Θαλάσσιο θηλαστικό που απειλείται με εξαφάνιση.

6.Ψάρι ΄΄ μετανάστης ΄΄ που αποτελεί σοβαρή αιτία της κρίσης στην αλιεία.

50

4. Βρείτε τους θαλάσσιους οργανισμούς Χ Λ Σ Ω Ζ Ε Ι

Ζ Α Ρ Γ Α Ν Α

Κ Υ Ν Ξ Ρ Γ Ρ

Ο Ρ Ρ Ο Φ Ο Σ

Γ Α Φ Τ Σ Π Ο

Α Κ Ρ Ε Π Α Υ

Υ Ι Ν Μ Ι Θ Π

Ρ Χ Τ Σ Ν Π Ι

Ο Λ Κ Β Α Ψ Α

Σ Α Ρ Δ Ε Λ Α

5. Τραγούδι-Μπαλάντα. Αφιερωμένο στο θέμα της εργασίας. Στίχοι και μουσική του μαθητή-μέλους της ομάδας Βασιλώττου Άγγελου. Το τραγούδι ακούστηκε με τη συνοδεία κιθάρας στην παρουσίαση της εργασίας. Τίτλος: Είναι η θάλασσα γραμμή Σε κοιτάω πάει καιρός που σε βλέπω κι απορώ, αν μπορώ τρέχω μες στην αμμουδιά, βότσαλα στη ξαστεριά που σε χτίζουν τρέχω με ένα μυστικό που ποτέ δε θα σου πω, θάλασσα μου με τα γαλανά νερά, με χαδεύεις σαν κυλάς στη ζωή μου βλέπω κίνηση βαθιά του ονείρου σου ματιά, σαν χαράζεις βλέπω μια ομορφιά, έναν κόσμο που κοιτά, στο άγγιγμα σου κι εσύ απλά χαμογελάς, σκάει το νήμα στην αμμουδιά πως μ' αρέσει τόσα χρώματα στη ζωή σου θαμπά που τα σέρνει ο νοτιάς Είναι η θάλασσα γραμμή, μια κιμωλία μαγική που χρωματίζει Είναι το φως, η μουσική, είναι η χαρά και η ζωή που τη μαγεύουν!

6. Είδη ψαριών στην Ελλάδα Ο πίνακας δημιουργήθηκε και αναρτήθηκε κατά την παρουσίαση της εργασίας από τους μαθητές μετά από αναζήτηση στο διαδίκτυο. ΛΑΥΡΑΚΙ Επιστημονικό Όνομα: Dicentrarchus labrax Σύνηθες μέγεθος: 25-125 εκ βάρος:0,3-10κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Νεκρά ή ζωντανά ψαράκια, σκουλήκι, γαρίδα, ζυμάρι, κρέας, κουταλάκι κλπ. Αγκίστρι: No. 2-8 Μπετονιά: 0,300,35 μμ Αρπακτικό: Θα το βρούμε στις παραλίες και στα λιμάνια να κυνηγά ποντίκια και βατράχους.

51

ΛΙΤΣΑ Επιστημονικό Όνομα: Lichia amia Σύνηθες μέγεθος: 15-100 εκ, βάρος: 0,3-5 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές, ειδικά Αυγ-Νοέμβριος Δόλωμα: Ζωντανά ψαράκια, πλαστικά ψαράκια, κουταλάκι κλπ Αγκίστρι: No. 4-8 Μπετονιά: 0.250.30 μμ Αρπακτικό: Θα το βρούμε όλες τις ώρες της ημέρας, σπάνια την νύχτα. ΛΟΥΤΣΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Sphyraena sphyraena Σύνηθες μέγεθος: 30-130 εκ, βάρος: 0,3-5 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Ζωντανά ψαράκια, πλαστικά ψαράκια, κουταλάκι Αγκίστρι: No. 4-8 Μπετονιά: 0.250.35 μμ Αρπακτικό: Θα το βρούμε αργά το απόγευμα και την νύχτα. ΚΥΝΗΓΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Copyphaena hippurus Σύνηθες μέγεθος: 40-150 εκ, βάρος: 0,3-10 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Ζωντανά ψαράκια, πλαστικά ψαράκια, κουταλάκι Αγκίστρι: No. 2-4 Μπετονιά: 0.250.35 μμ Αρπακτικό: Θα το βρούμε όλες τις ώρες της ημέρας εκεί που δεν το περιμένουμε. ΓΟΦΑΡΙ Επιστημονικό Όνομα: Temnodom saltator Σύνηθες μέγεθος: 25-120 εκ, βάρος: 0,2-10 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Ζωντανά ψαράκια, πλαστικά ψαράκια, κουταλάκια Αγκίστρι: No. 4-8 Μπετονιά: 0,250,35 μμ Αρπακτικό: Κοφτερά δόντια, μπορεί εύκολα να κόψει τα δάκτυλα σας

52

ΤΟΝΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Thunnus thunnus Σύνηθες μέγεθος: 0,3-3 μέτρα Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Ζωντανά ψάρια, πλαστικά ψαράκια, κουταλάκι Αγκίστρι: No. 4-8 Μπετονιά: 0,250,35 μμ Το βρίσκουμε στην ανοικτή θάλασσα, σπάνια στις παραλίες. ΜΑΝΑΛΙ Επιστημονικό Όνομα: Seriola dumerili Σύνηθες μέγεθος: 30-120 εκ, βάρος: 0,5-30 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές, ειδικά Αυγ-Οκτ. Δόλωμα: Ζωντανά ψάρια, πλαστικά ψαράκια, κουταλάκι Αγκίστρι: No. 2-4 Μπετονιά: 0,350,45 μμ Αρπακτικό: Μπορεί να πιαστεί οποιαδήποτε ώρα της ημέρας συνήθως από βάρκα. ΚΟΚΚΑΛΙ Επιστημονικό Όνομα: Trachurus mediterraneus (ή Caranx suareus) Σύνηθες μέγεθος: 12-30 εκ, βάρος: 0,2-1 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές, ειδικά Ιούν.-Οκτ. Δόλωμα: Ζωντανά ψάρια, γαρίδα, πλαστικά ψαράκια, κουταλάκι κλπ Αγκίστρι: No. 4-8 Μπετονιά: 0,200,30 μμ Αρπακτικό: Μπορεί να πιαστεί οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. ΡΟΦΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Epinephelus guaza Σύνηθες μέγεθος: 10-150 εκ, βάρος: 0,1-25 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Νεκρά ή ζωντανά ψαράκια, καλαμάρι, γαρίδα, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 2-8 Μπετονιά: 0,350,45 μμ Θα τον βρούμε τη νύχτα.

53

ΠΕΡΚΑ Επιστημονικό Όνομα: Serranus scriba Σύνηθες μέγεθος: 10-30 εκ, βάρος: 60-600 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Καλαμάρι, γαρίδα, σκουλήκι κλπ Αγκίστρι: No. 8-12 Μπετονιά: 0,200,25 μμ Θα τη βρούμε κοντά σε βράχια στον βυθό. ΧΕΙΛΟΥ Επιστημονικό Όνομα: Labrus bergylta Σύνηθες μέγεθος: 10-25 εκ, βάρος: 30-250 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Καλαμάρι, γαρίδα, σκουλήκι, ζυμάρι κλπ Αγκίστρι: No. 12-16 Μπετονιά: 0,180,25 μμ Θα τη βρούμε κοντά σε βράχια και φυτά στον βυθό. ΣΚΟΡΠΙΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Scorpaena scrofa Σύνηθες μέγεθος: 10-40 εκ, βάρος: 60-1000 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Οτιδήποτε δόλωμα Αγκίστρι: No. 4-10 Μπετονιά: 0,200,30 μμ Θα το βρούμε κοντά σε βράχια. Πιάνεται τη νύχτα ΠΡΟΣΟΧΗ: Το δηλητηριώδες πτερύγιο προκαλεί αφόρητους πόνους ΜΟΥΓΚΡΙ Επιστημονικό Όνομα: Conger conger Σύνηθες μέγεθος: 30-150 εκ, βάρος: 30γρ-3 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Νεκρά ή ζωντανά ψαράκια, καλαμάρι, γαρίδα, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 2-6 Μπετονιά: 0,250,35 μμ Ζει σε τρύπες στους βράχους και πιάνεται δύσκολα, αλλά μικρά πιάνονται κάποτε τη νύχτα.

54

ΣΜΕΡΝΑ Επιστημονικό Όνομα: Muraena helena Σύνηθες μέγεθος: 30-150 εκ, βάρος: 100γρ-3 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Νεκρά ή ζωντανά ψαράκια, καλαμάρι, χταπόδι, κλπ. Αγκίστρι: No. 2-6 Μπετονιά: 0,350,45 μμ Ζεί σε τρύπες στούς βράχους. ΠΟΛΥ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ όταν πιαστεί ή ενοχληθεί. Τα σαν ξυράφι δόντια της κόβουν εύκολα κομμάτια σάρκας. Μπορεί να παραμείνει ζωντανή για ώρες έξω από το νερό, γι' αυτό καλύτερα να κόψουμε το κεφάλι της για σιγουριά. ΓΟΠΑ Επιστημονικό Όνομα: Boops boops Σύνηθες μέγεθος: 10-25 εκ, βάρος: 30-150 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές, κυρίως το καλοκαίρι Δόλωμα: Καλαμάρι, γαρίδα, ζυμάρι κλπ. Αγκίστρι: No. 2-6 Μπετονιά: 0,150,25 μμ ΣΑΛΠΑ Επιστημονικό Όνομα: Boops salpa Σύνηθες μέγεθος: 12-35 εκ, βάρος: 50γρ-1,5 κιλά Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: καλαμάρι, γαρίδα, ζυμάρι κλπ. Αγκίστρι: No. 10-14 Μπετονιά: 0,200,25 μμ ΚΕΦΑΛΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Mugil cephalus Σύνηθες μέγεθος: 10-70 εκ, βάρος: 15γρ-5 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Ζυμάρι, ψωμί, τυρί κλπ. Αγκίστρι: No. 14-18 Μπετονιά: 0,160,20 μμ Τον βρίσκουμε παντού και ειδικά σε λιμάνια και αμμώδεις παραλίες

55

ΣΑΡΓΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Piplodus sargus Σύνηθες μέγεθος: 10-40 εκ, βάρος: 75γρ-1000 γρ. Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: Καλαμάρι, γαρίδα, ζυμάρι, τυρί, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 8-14 Μπετονιά: 0,200,25 μμ ΜΕΛΑΝΟΥΡΙ Επιστημονικό Όνομα: Oblada melanura Σύνηθες μέγεθος: 10-40 εκ, βάρος: 60γρ-800 γρ. Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: Καλαμάρι, γαρίδα, ζυμάρι, τυρί, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 8-14 Μπετονιά: 0,180,25 μμ ΜΟΥΡΜΟΥΡΑ Επιστημονικό Όνομα: Lithognathus mormyrus Σύνηθες μέγεθος: 10-40 εκ, βάρος: 60γρ-1000 γρ. Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: Καλαμάρι, γαρίδα, ζυμάρι, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 8-12 Μπετονιά: 0,180,25 μμ ΤΣΙΠΟΥΡΑ Επιστημονικό Όνομα: Sparus aurata Σύνηθες μέγεθος: 15-80 εκ, βάρος: 100γρ-3 κιλά Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: Καλαμάρι, γαρίδα, ζυμάρι, μύδια, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 6-10 Μπετονιά: 0,200,30 μμ ΜΥΛΟΚΟΠΙ Επιστημονικό Όνομα: Umbrina cirroca Σύνηθες μέγεθος: 15-100 εκ, βάρος: 60 γρ-7 κιλά Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: Γαρίδα, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 6-10 Μπετονιά: 0,200,25 μμ

56

ΧΕΛΙ Επιστημονικό Όνομα: Anguilla anguilla Σύνηθες μέγεθος: Μέχρι 1,5 μέτρα. Βάρος: 0,5-3 κιλά Περίοδος ψαρέματος: ΆνοιξηΦθινόπωρο Δόλωμα: Νεκρά ή ζωντανά ψαράκια, σκουλήκι, συκώτι, εντόσθια ψαριού κλπ. Αγκίστρι: No. 2-8 Μπετονιά: 0,350,40 μμ Αρπαχτικό: Δραστήριο τη νύχτα. Κρύβεται στη λάσπη στο βυθό των φραγμάτων και ποταμών.

ΔΡΑΚΑΙΝΑ Επιστημονικό Όνομα: Trachinus araneus Σύνηθες μέγεθος: 10-35 εκ, βάρος: 60 γρ-800 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Γαρίδα, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 4-10 Μπετονιά: 0,200,25 μμ Θα τη βρούμε κοντά σε βράχια και φυτά σε αμμώδεις παραλίες. ΠΡΟΣΟΧΗ: Δηλητηριώδες πτερύγιο προκαλεί αφόρητους πόνους ΣΚΑΡΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Scarus cretensis Σύνηθες μέγεθος: 10-40 εκ, βάρος: 60-400 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Αυγ-Νοέμβριος Δόλωμα: Φύκια, σπάνια γαρίδα κλπ Αγκίστρι: No. 6-10 Μπετονιά: 0,200,25 μμ

ΓΛΩΣΣΑ Επιστημονικό Όνομα: Solea vulgaris Σύνηθες μέγεθος: 15-50 εκ, βάρος: 50-300 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Αυγ-Νοέμβριος Δόλωμα: Γαρίδα, ζυμάρι, σκουλήκι κλπ. Αγκίστρι: No. 8-14 Μπετονιά: 0,200,25 μμ

57

ΟΥΓΕΝΑ (ΜΥΤΑΚΙ ή ΧΙΟΝΑ) Επιστημονικό Όνομα: Puntazzio puntazzio Σύνηθες μέγεθος: 10-35 εκ, βάρος: 75-250 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Σεπτ.Νοέμβριος Δόλωμα: Γαρίδα, σκουλήκι, ζυμάρι, καλαμάρι, τυρί κλπ. Αγκίστρι: No. 8-14 Μπετονιά: 0,200,25 μμ ΣΑΛΙΑΡΑ Επιστημονικό Όνομα: Blennius gattorugine (Συναντούμε και άλλα είδη) Σύνηθες μέγεθος: 10-20 εκ, βάρος: 35-100 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Γαρίδα, σκουλήκι, ζυμάρι, καλαμάρι, τυρί κλπ. Αγκίστρι: No. 8-16 Μπετονιά: 0,150,25 μμ ΔΕΝ ΤΡΩΓΕΤΑΙ. Πιάνεται κατά λάθος ενώ ψαρεύουμε άλλα ψάρια. ΓΥΛΟΣ (Rainbow wrasse, Peacock wrasse) Επιστημονικό Όνομα: Coris julis, Thalassoma pavo Σύνηθες μέγεθος: 5-20 εκ, βάρος: 35-150 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Γαρίδα, σκουλήκι, ζυμάρι, καλαμάρι, τυρί κλπ. Αγκίστρι: No. 16-18 Μπετονιά: 0,150,20 μμ ΑΘΕΡΙΝΑ Επιστημονικό Όνομα: Atherina hepsetus, Atherina presbyter Σύνηθες μέγεθος: 5-15 εκ, βάρος: 10-50 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές, κυρίως Σεπτ.-Νοέμβριος Δόλωμα: --Αγκίστρι: --Πιάνεται μόνο με δίχτυα ΧΑΝΟΣ Επιστημονικό Όνομα: Serranus cabrilla, Serranus hepatus Σύνηθες μέγεθος: 10-30 εκ, βάρος: 50-250 γρ. Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Γαρίδα, σκουλήκι, καλαμάρι, κλπ. Αγκίστρι: No. 8-12 Μπετονιά: 0,200,25 μμ Θα τον βρούμε κοντά σε βράχια στον βυθό ή σε αμμώδεις παραλίες

58

ΠΡΟΣΦΥΓΟΠΟΥΛΑ ή ΚΟΥΡΚΟΥΝΑ (Άσπρη) Επιστημονικό Όνομα: Siganus Rivulatus Σύνηθες μέγεθος: 5-25 εκ, μέγιστο 27 εκ., βάρος: 50-250 γρ. Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: Ζυμάρι, Φύκια, άλγη κλπ. Αγκίστρι: No. 14-16 Μπετονιά: 0,160,20 μμ Θα την βρούμε σε αμμώδη βυθό, συχνά καλυμμένο με άλγη και φύκια. Μετανάστευσε από την Ερυθρά Θάλασσα γύρω στο 1929 μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Θα την συναντήσουμε από τα Κύθηρα και νοτιότερα. Το ραχιαίο πτερύγιο της είναι δηλητηριώδες. Το τσίμπημα προκαλεί δυνατό πόνο αλλά δεν είναι θανατηφόρο. ΠΡΟΣΦΥΓΟΠΟΥΛΑ ή ΚΟΥΡΚΟΥΝΑ (Καφέ) Επιστημονικό Όνομα: Siganus Luridus Σύνηθες μέγεθος: 10-22 εκ, μέγιστο 30 εκ. βάρος: 50-250 γρ. Περίοδος ψαρέματος: ΙούλιοςΝοέμβριος Δόλωμα: Ζυμάρι, Φύκια, άλγη κλπ. Αγκίστρι: No. 14-16 Μπετονιά: 0,160,20 μμ Θα την βρούμε σε βραχώδη ή σκληρό βυθό, συχνά καλυμμένο με βλάστηση. Μετανάστευσε από την Ερυθρά Θάλασσα γύρω στο 1969 μέσω της διώρυγας του Σουέζ. Θα την συναντήσουμε από τα Κύθηρα και νοτιότερα. Το ραχιαίο πτερύγιο της είναι δηλητηριώδες. Το τσίμπημα προκαλεί δυνατό πόνο αλλά δεν είναι θανατηφόρο. ΞΙΦΙΑΣ Επιστημονικό Όνομα: Xiphias gladius Σύνηθες μέγεθος: 1-3 μέτρα, βάρος: 80-300 κιλά Περίοδος ψαρέματος: Όλες οι εποχές Δόλωμα: Τσιπούρα, καλαμάρι κλπ.. ΠΡΟΣΟΧΗ: Πολύ Επικίνδυνο

59

7. Στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στο χώρο του σχολείου οι μαθητές παρουσίασαν τις εργασίες τους στην σχολική κοινότητα και στην κοινωνία της Ρόδου. Η οργάνωση της παρουσίασης και η πρόθυμη συμμετοχή όλων των μελών της ομάδας αξιολογήθηκαν θετικά. Οι πολύ καλές κριτικές από το κοινό επιβράβευσαν την προσπάθεια των μαθητών. Οι μαθητές παρουσίασαν στο κοινό α) το video της μη-κερδοσκοπικής, μηκυβερνητικής περιβαλλοντικής οργάνωσης Αρχιπέλαγος, ΄΄Η αλιεία που δε θέλουμε και η ευθύνη του καταναλωτή΄΄, β) τις δραστηριότητες των επιμέρους ομάδων και γ) διένειμαν έντυπο υλικό για την ανάγκη προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και του θαλάσσιου πλούτου.

Φωτογραφίες από την παρουσίαση Το έντυπο που δημιούργησαν οι μαθητές και διένειμαν στο κοινό την ημέρα της παρουσίασης των εργασιών τους. Γνωρίζεις ότι:  Στη Μεσόγειο απειλούνται με εξαφάνιση ποσοστό 65% – 79% των ψαριών που αλιεύονται.  Ψάρια όπως ο τόνος, ο μπακαλιάρος, το λυθρίνι, η συναγρίδα, το μπαρμπούνι, η σφυρίδα, ο ξιφίας, και ο ροφός είναι μεταξύ των ειδών που απειλούνται άμεσα από την υπεραλίευση.  Μεγάλες ποσότητες νεαρών ψαριών που φτάνουν στο πιάτο μας, αφαιρούνται από τη θάλασσα πριν προλάβουν να αναπαραχθούν. Για να εξακολουθήσουν να υπάρχουν ψάρια και ψαράδες επιβάλλεται η διατήρηση ενός υγιούς και ζωντανού θαλάσσιου περιβάλλοντος! Μπορούμε να γίνουμε εμείς ρυθμιστές της κατάστασης! Να θυμάσαι Κάνω πιο υπεύθυνες επιλογές όταν αγοράζω ή παραγγέλνω ψάρι. Αποφεύγω τα πολύ μικρά είδη και τα είδη που απειλούνται από την υπεραλίευση.

60

Φροντίζω να διατηρώ καθαρές τις ακτές και τη θάλασσα. Δεν ξεχνώ ότι η επιβίωση των θαλάσσιων οργανισμών εξαρτάται άμεσα από το καθαρό περιβάλλον. Δεν αγοράζω διακοσμητικά προϊόντα που προέρχονται από θαλάσσια είδη. Αναφέρω οτιδήποτε ασυνήθιστο στο λιμεναρχείο ή τις τοπικές αρχές, (όπως πετρελαιοκηλίδα, τραυματισμένα θαλάσσια ζώα, ψάρεμα με δυναμίτη). Σέβομαι τους κανονισμούς μιας προστατευόμενης περιοχής. Δε συλλέγω φυτά και ζώα από τη θάλασσα. Μόνο τα παρατηρώ και τα φωτογραφίζω. Στις διακοπές μου υποστηρίζω περιβαλλοντικά φιλικές επιχειρήσεις. Μαθαίνω περισσότερα για το θαλάσσιο περιβάλλον. Υποστηρίζω περιβαλλοντικές οργανώσεις που ασχολούνται με την προστασία των θαλασσών. Ομάδα μαθητών Ερευνητικής Εργασίας ΄΄Αλιεία και θαλάσσιο περιβάλλον΄΄

61

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ www.yen.gr ΕΛΚΕΘΕ - Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών http://www.fao.org/ Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) http://ec.europa.eu/fisheries Ευρωπαϊκή Επιτροπή – Τμήμα Αλιείας http://www.fishsec.org/ The Fisheries Secretariat http://europa.eu/pol/fish/index_el.htm Ευρωπαϊκή Επιτροπή http://alevia.freevar.com/gears.html www.archipelago.gr http://oceans.greenpeace.org/gr/ Greenpeace http://assets.panda.org/custom/flash/fishdish/index.html WWF www.mom.gr http://mofi.mom.gr/uk/pdf/ODIGOS_final.pdf WWF – Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση astakos.wordpress.com http://www.fishportal.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=35&Itemid =27 www.naspor.gr www.wikipedia.com 5lyk-petroup.att.sch.gr/EE/EE1a2011Appt.pd ΄΄Η Αλιεία ως Μοχλός Ανάπτυξης της Οικονομίας΄΄. http://www.nesealth.gr/?q=node/83

62

Οι δημοσιεύσεις που δόθηκαν στους μαθητές για μελέτη και σχολιασμό

63

64

65

66

67

68

69