ΓΕ.Λ. ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ ΤΑΞΗ: Α’ΛΥΚΕΙΟΥ
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του»
Ρόδος, Ιανουάριος 2012
«Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του», ΓΕ.Λ. Κρεμαστής, Τάξη Α’ Λυκείου, Ρόδος: Ιανουάριος 2012.
ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Ζ παξνχζα έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ καζήκαηνο ηεο Δξεπλεηηθήο
Δξγαζίαο
θαη
γηα
ηελ
πξαγκαηνπνίεζε
ηεο
νθείινπκε
λα
επραξηζηήζνπκε ηε Γηεπζχληξηα ηνπ Λπθείνπ καο θα Κνληάθε Βαζηιηθή, ην χιινγν ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπ ζρνιείνπ θαζψο θαη ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπηθψλ θνξέσλ γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπο. Ηδηαίηεξα επραξηζηνχκε ηελ πξντζηακέλε ηεο Γαζηθήο Τπεξεζίαο ζηε Ρφδν θα Μπαιαηζνχθα, ην δαζνπφλν ηεο Τπεξεζίαο θ. Θενθάλνπο, ην
δαζνθχιαθα θ. Υνπξδάθε, ην ζεξνθχιαθα θ. Υαηδεζηξαηή. Απφ ηελ
Ππξνζβεζηηθή Τπεξεζία ηνλ ππνδηνηθεηή θ. Γατηαλίδε θαη ηνλ ππξξαγφ θ. Βεληφ. Απφ ηνπο Δζεινληέο επραξηζηνχκε ηνλ θ. Θσκάην απφ ην χιινγν Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο θαη ηνλ θ. Μαληηθφ απφ ηελ Δζεινληηθή Οκάδα Πξφιεςεο Καηαζηξνθψλ.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 3
ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Πξφινγνο…………………………………………...……………………………..ζει.7 Οκάδεο εξγαζίαο………………………………………………………………….ζει.8 Δηζαγσγή………………………………………………………………………….ζει.9 Α΄ ΜΔΡΟ Κεθάιαην 1ν 1.1.Ση είλαη ην δάζνο;……………………………………………………………ζει.13 1.2. Ηδηφηεηεο ηνπ δαζηθνχ νηθνζπζηήκαηνο…………………………………….ζει.13 1.3. Λεηηνπξγία ηνπ δαζηθνχ νηθνζπζηήκαηνο…………………………………..ζει.13 1.4. Γηάθξηζε ησλ νξγαληζκψλ………………………………………………….ζει.14 1.5. Σξνθηθή αιπζίδα……………………………………………………………ζει.14 Κεθάιαην 2ν 2.1. Ση καο πξνζθέξεη ην δάζνο;………………………………………………...ζει.16 2.2. Γάζε θαη θιηκαηηθή αιιαγή………………………………………………...ζει.20 - Θεηηθή επίδξαζε ησλ δαζψλ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή……………………....ζει.20 - Δπηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα δάζε……………………………...ζει.21 - Γάζε θαη πξνζαξκνγή ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή……………………………..ζει.22 - Αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο……………………………………..ζει.22 Κεθάιαην 3ν 3.1. Σξνπηθφ δάζνο……………………………………………………………....ζει.24 - Υαξαθηεξηζηηθά……………………………………………………………..ζει.24 - Αξλεηηθέο αλζξψπηλεο επηδξάζεηο…………………………………………..ζει.24 - Σξνπηθφ δάζνο ηνπ Ακαδνλίνπ……………………………………………...ζει.24 - Αγψλαο γηα λα ζσζνχλ ηα δάζε ηνπ Ακαδνλίνπ…………………………....ζει.25 3.2. Σα κεζνγεηαθά δάζε………………………………………………………...ζει.25 3.3. Ζ δαζηθή έθηαζε ζηε ρψξα καο…………………………………………….ζει.26 3.3.1. Καηεγνξίεο δαζψλ…………………………………………………....ζει.26 3.3.2. Γάζε ζηελ Διιάδα…………………………………………………...ζει.27 3.4. Γάζε ζηε Ρφδν……………………………………………………………...ζει.29 3.4.1. Κππαξηζζφδαζνο Έκπσλα…………………………………………...ζει.31 3.5. Πξνζηαηεπφκελα δαζηθά είδε ηεο Ρφδνπ 3.6. Πνηα είλαη ε ρισξίδα πνπ ζπλαληάκε ζηε Ρφδν θαη γεληθφηεξα ζηελ Διιάδα; 3.6.1. Ζ ρισξίδα ζηελ Διιάδα……………………………………………...ζει.32 3.6.2. Ζ ρισξίδα ζηε Ρφδν……………………………………………….....ζει.33 3.7. Πνηα είλαη ε παλίδα πνπ ζπλαληάκε ζηε Ρφδν θαη γεληθφηεξα ζηελ Διιάδα; Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 4
3.7.1. Ζ παλίδα ζηελ Διιάδα……………………………………………….ζει.36 3.7.2. Ζ παλίδα ζηε Ρφδν…………………………………………………...ζει.37 - Σν πιαηφλη ηεο Ρφδνπ………………………………………………..ζει.40 - Ζ θνηιάδα κε ηηο πεηαινχδεο………………………………………...ζει.42 Β΄ ΜΔΡΟ Κεθάιαην 4ν 4.1. Απεηιέο ησλ δαζψλ………………………………………………………….ζει.45 4.2. Κίλδπλνη πνπ απεηινχλ ηα ειιεληθά δάζε………………………………….ζει.47 4.3. Γηαηί θαίγνληαη ηα δάζε καο;……………………………………………….ζει.48 4.4. Δπηπηψζεηο ησλ ππξθαγηψλ…………………………………………………ζει.50 4.5. Γαζηθέο ππξθαγηέο ζηελ Διιάδα………………………………………...….ζει.52 4.5.1. Δπηπηψζεηο ζηα ελδεκηθά θπηηθά είδε……………………………….ζει.54 4.5.2. Δπηπηψζεηο ζηελ παλίδα……………………………………………...ζει.55 4.6. Δπηπηψζεηο ζηα πιαηφληα…………………………………………………...ζει.56 4.7. Απνθαηάζηαζε θακέλσλ εθηάζεσλ………………………………………...ζει.57 4.8. Πξφιεςε ησλ ππξθαγηψλ…………………………………………………...ζει.57 4.9. Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο………………………………………………ζει.61 4.10. Οη πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο αλά θαηεγνξία………………ζει.64 4.11. Δζεινληηζκφο θαη Πξνζηαζία ησλ δαζψλ…………………………………ζει.68 4.12. Αλαθχθισζε………………………………………………………………ζει.70 4.13. Πξνηάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ δάζνπο………………………………...ζει.71 Γ΄ ΜΔΡΟ Κεθάιαην 5ν 5.1. Σαηλίεο……………………………………………………………………....ζει.73 5.2. Θεαηξηθέο παξαζηάζεηο…………………………………………………… .ζει.74 5.3. Βηβιία……………………………………………………………………... .ζει.74 5.4. Πνηήκαηα………………………………………………………………….. .ζει.76 5.5. Εσγξαθηθνί πίλαθεο………………………………………………….……..ζει.80 5.6. "Ζ αεηθνξία πνιχ ... παιηά"………………………………………………...ζει.81 5.7. Ζ επηζηνιή-απάληεζε ηνπ Ηλδηάλνπ αξρεγνχ εάηι……………………….ζει.83 5.8. Γαζηθέο πεξηνρέο ηεο Ρφδνπ θαη ε ηζηνξία ηνπο…………………………....ζει.86 Κεθάιαην 6ν Οη δξάζεηο καο…………………………………………………………………...ζει.89 Βηβιηνγξαθία…………………………………………………………………...ζει.101
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 5
«Σν δάζνο κπνξεί λα ππάξρεη ρσξίο ηνλ άλζξσπν, ν άλζξσπνο ρσξίο ην δάζνο δελ κπνξεί λα δήζεη!»
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 6
ΠΡΟΛΟΓΟ Σν δάζνο απνηειεί έλα ηδηαίηεξν νηθνζχζηεκα ιφγσ ηεο πςειήο αμίαο ηεο βηνπνηθηιφηεηάο ηνπ θαη ησλ ηδηαίηεξσλ ζπλζεθψλ πνπ δηακνξθψλεη ζηελ επξχηεξε πεξηνρή φπνπ βξίζθεηαη. Δίλαη έλαο θπζηθφο πφξνο κε δπλαηφηεηεο πνιιαπιήο, πινχζηαο θαη αλαλεψζηκεο πξνζθνξάο. Ζ ζπλερηδφκελε θαη ζήκεξα απψιεηα δαζηθήο βιάζηεζεο έρεη αξρίζεη λα επεξεάδεη άκεζα ηελ νηθνλνκηθή θαη ηελ πεξηβαιινληηθή θαηάζηαζε πνιιψλ ρσξψλ. Με απηήλ ηελ εξεπλεηηθή εξγαζία αλαδεηθλχεηαη αθελφο ε αμία ησλ δαζψλ θαη ηα αίηηα ππνβάζκηζεο ηνπο (θπξίσο ησλ ππξθαγηψλ) θαη αθεηέξνπ ε αλάγθε αλάιεςεο δξάζεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ ηνπ λεζηνχ καο. Πξφθεηηαη γηα έλα ζρέδην εξγαζίαο κε πνηθίιεο δξαζηεξηφηεηεο, βαζηζκέλν ζηε βησκαηηθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηεο γλψζεο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 7
Οκάδεο εξγαζίαο Τπφζεκα: γλσξηκία κε ην δάζνο θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ, ηξνπηθά θαη κεζνγεηαθά δάζε, δάζε ηεο Ρφδνπ, ρισξίδα θαη παλίδα ηεο Ρφδνπ. 1. Σαξιίδνο Αλαζηάζηνο 2. Σζεξπέ Θενδψξα 3. Καιαθαηάο Άγγεινο 4. Υαηδήο Λάκπξνο 5. Υεηιάθε Πφπε Τπφζεκα: σθέιεηεο ηνπ δάζνπο. 1. Γεκήηξε Εσή 2. Κνπκνπξία Μπξηζίιληα 3. Τκεξαιάη Γηνλίια 4. Φσηηάδε Ησάλλα 5. Υαηδάθε εξγία Τπφζεκα: θίλδπλνη θαη πξνζηαζία ηνπ δαζηθνχ νηθνζπζηήκαηνο. 1. Αγξπκάθε Αλαζηαζία 2. Αλαζηαζά Γέζπνηλα 3. Βαζηιψηνπ Μαξία 4. Γηαθνπκάξνο Γηψξγνο 5. θαθηαλάθε Μαηνχια Τπφζεκα: δάζνο θαη πνιηηηζκφο. 1. Γηαλληνχ Μαξία 2. Μαθξή Δπαγγειία 3. Μνπζηάθε Υξπζάλζε 4. Παπαγεσξγίνπ Νηθνιέηα 5. Σδαγθαξάθε Βάζσ Τπεχζπλε θαζεγήηξηα: Φσηάξα Δπδνθία
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 8
ΔΗΑΓΩΓΖ Σν δάζνο είλαη έλα θπζηθφ αγαζφ κε πνιχπιεπξε ζεκαζία θαη αλππνιφγηζηε αμία γηα ηε δσή ζηνλ πιαλήηε, γηα ηνλ άλζξσπν. Έλαο αλαλεψζηκνο θπζηθφο πφξνο κε ηεξάζηηεο αλεμάληιεηεο δπλαηφηεηεο γηα ηελ νηθνλνκηθή, πεξηβαιινληηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηνπ ηφπνπ, γηα ηε δεκηνπξγία θαιχηεξσλ ζπλζεθψλ δσήο. Γπζηπρψο κεγάιν εχξνο αλζξσπίλσλ δξαζηεξηνηήησλ ζπληεινχλ ζηε ζπλερφκελε κείσζε ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ. Αθεηεξία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ απνηεινχλ νη πξαθηηθέο αεηθφξνπ δηαρείξηζεο. Οη ππξθαγηέο ζπλερίδνπλ λα απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν θίλδπλν κείσζεο ησλ δαζψλ καο. Οη θαηαζηξνθηθέο ππξθαγηέο ηνπ 2007 ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο καο αιιά θαη ηνπ 2008 ζην λεζί ηεο Ρφδνπ, καο ππελζχκηζαλ ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ δάζνπο, ηνπ θιίκαηνο θαη ηειηθά ηεο ίδηαο καο ηεο δσήο. Ζ παξνχζα Δξεπλεηηθή Δξγαζία έρεη σο ζέκα: «Σα δάζνο, ε αμία ηνπ θαη ε αλάγθε βησζηκφηεηάο ηνπ» θαη αλήθεη ζην ζεκαηηθφ θχθιν «Πεξηβάιινλ θαη Αεηθφξνο Αλάπηπμε». Ζ ηεξάζηηα ζεκαζία ηνπ δάζνπο γηα ηε δσή ζηνλ πιαλήηε, νη πξφζθαηεο θαηαζηξνθέο δαζηθψλ εθηάζεσλ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ πεξηνρή ηεο Ρφδνπ εμαηηίαο ππξθαγηψλ, ε εχθνιε πξφζβαζε απφ ηνπο καζεηέο ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο πγηείο θαη θακέλεο ηεο Ρφδνπ, ε ζχλδεζε ηνπ ζρνιείνπ κε ηελ επξχηεξε θνηλσλία ζηελ νπνία εληάζζεηαη, ε επαθή θαη ζπλεξγαζία κε θνξείο, εηδηθνχο, ππεξεζίεο ηνπ λεζηνχ θαη ε αλάγθε γηα επαηζζεηνπνίεζε ηφζν ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο φζν θαη ηνπ επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο ππήξμαλ ηα θίλεηξα γηα ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο. θνπφο ηεο έξεπλαο ππήξμε ε γλσξηκία κε ην δάζνο, ε θαηαλφεζε ηεο αμίαο ηνπ, ε επαηζζεηνπνίεζε ζηηο ζπλέπεηεο ησλ δαζηθψλ θαηαζηξνθψλ θαη ηειηθά ε ιήςε πξσηνβνπιηψλ θαη δξάζεσλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ δάζνπο, ηελ αλάπηπμε θαη ηε δηαηήξεζή ηνπ. Ζ πινπνίεζε ηεο εξγαζίαο έγηλε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ α΄ηεηξακήλνπ απφ 20 καζεηέο ηεο Α΄ Λπθείνπ ηνπ Γεληθνχ Λπθείνπ Κξεκαζηήο νη νπνίνη επέιεμαλ λα αζρνιεζνχλ κε ην ζέκα. Μέζα απφ ζπδήηεζε γχξσ απφ ην θεληξηθφ ζέκα θαη κε ηε κέζνδν ηνπ θαηαηγηζκνχ ηδεψλ εκθαλίζηεθαλ ηα ππν-ζέκαηα. ηε ζπλέρεηα νη καζεηέο εξγάζηεθαλ ρσξηζκέλνη ζε 5άδεο (4 νκάδεο) αλάινγα κε ηα ελδηαθέξνληα ηνπο. Σα ππνζέκαηα αθνξνχζαλ: α) γλσξηκία κε ην δάζνο θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ (δάζε ηεο Ρφδνπ), β) σθέιεηεο ηνπ δάζνπο, γ) θίλδπλνη θαη πξνζηαζία ηνπ δαζηθνχ νηθνζπζηήκαηνο, δ) δάζνο θαη πνιηηηζκφο. Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 9
Ζ θάζε 5άδα έζεζε απφ ηελ αξρή ηα ππν-εξσηήκαηα ζην ζέκα πνπ ζα επεμεξγαδφηαλ, έθαλε ηνλ ρξνλνπξνγξακκαηηζκφ ηεο θαη αλέζεζε ξφινπο. Κάζε νκάδα πξνεηνίκαδε κε ιεπηνκέξεηα ην ηη ζα έθαλε ζηελ επφκελε ζπλάληεζε θαη έγξαθε ην εκεξνιφγην ηεο. Ζ δεκηνπξγία αηνκηθνχ θαθέινπ κε ζηνηρεία, δξαζηεξηφηεηεο, θχιια εξγαζίαο ππήξμε απαξαίηεηε γηα ηελ εθπφλεζε ησλ επηκέξνπο εξγαζηψλ πνπ είρε αλαιάβεη ε θάζε νκάδα. Ζ ζπλεξγαζία θαη ε επηθνηλσλία κέζα ζηελ νκάδα, ε αιιεινυπνζηήξημε θαη ν ζεβαζκφο κεηαμχ ησλ κειψλ, ε ζπλέπεηα ζηηο επηκέξνπο εξγαζίεο πνπ αλαιάκβαλαλ, ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη ε ζπλεξγαζία κε εθπαηδεπηηθνχο άιισλ εηδηθνηήησλ ηνπ ζρνιείνπ ππήξμαλ φξνη ηνπ Δθπαηδεπηηθνχ πκβνιαίνπ ην νπνίν ππέγξαςαλ φινη νη καζεηέο πνπ επέιεμαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο εξγαζίαο (γλσζηηθνί, ζπλαηζζεκαηηθνί, επηζηεκνληθνί, ςπρνθηλεηηθνί, θνηλσληθνί, πεξηβαιινληηθνί) ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο project θαη εηδηθά νη κέζνδνη: καζεηνθεληξηθή θαη νκαδνζπλεξγαηηθή κέζνδνο, θαηαηγηζκφο ηδεψλ, κειέηε πεδίνπ (επηζθέςεηο ζε δαζηθά νηθνζπζηήκαηα), δηαιέμεηο εηδηθψλ επηζηεκφλσλ, Μ.Κ.Ο., Φνξέσλ, ζπλεληεχμεηο, ερνγξαθήζεηο, θσηνγξαθήζεηο, θαηαγξαθή ζηνηρείσλ. Οη καζεηέο ρξεζηκνπνίεζαλ θσηνγξαθηθή κεραλή θαη video camera, H/Y, video-projector, DVD, βηβιία νηθνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ, εγθπθινπαίδεηεο, έληππα, πεξηνδηθά, απνθφκκαηα ηχπνπ, ραξηφληα, ζεκεησκαηάξηα. Ζ δηαζεκαηηθή θαη δηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο θαζψο θαη ε δηαπνιηηηζκηθή αγσγή επηηεχρζεθαλ κέζα απφ άιια καζήκαηα ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Ζ παξνπζίαζε ηεο εξγαζίαο θαη ε δηάρπζε ησλ απνηειεζκάησλ νξγαλψζεθε απφ ηνπο καζεηέο – κέιε ηεο νκάδαο θαη πξαγκαηνπνηήζεθε ζε πξνγξακκαηηζκέλε εκεξίδα ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ. ην α΄κέξνο ηεο Δξεπλεηηθήο Έθζεζεο παξνπζηάδνληαη γεληθέο έλλνηεο θαη νξηζκνί πνπ αθνξνχλ ην δάζνο θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ, αλαδεηθλχνληαη νη σθέιεηεο ηεο χπαξμεο ησλ δαζψλ ζηνλ άλζξσπν θαη γεληθφηεξα ζηε δσή ζηνλ πιαλήηε, γίλεηαη αλαθνξά ζην ηξνπηθά θαη ζηα κεζνγεηαθά δάζε θαη παξνπζηάδνληαη ηα ζπνπδαηφηεξα δάζε ηεο Διιάδαο, δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο ηεο Ρφδνπ, ε ρισξίδα θαη παλίδα ηνπο. ην β΄κέξνο ηεο Έθζεζεο αλαδεηνχληαη νη απεηιέο κείσζεο ησλ δαζψλ κε έκθαζε ζηηο ππξθαγηέο πνπ απνηεινχλ ην ζεκαληηθφηεξν θίλδπλν θαηαζηξνθήο ηνπο θαη αλαθέξνληαη αξκφδηνη θνξείο θαη λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο γηα ηελ πξνζηαζίαο Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 10
ηνπο. ην ηέινο ηνπ δεχηεξνπ κέξνπο θαηαηίζεληαη νη πξνηάζεηο ησλ νκάδσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ θαη εηδηθφηεξα ηεο πεξηνρήο ηνπο. ην γ΄κέξνο γίλεηαη ζχλδεζε ηνπ δάζνπο κε ηελ ηζηνξία ηνπ ηφπνπ, ηε κπζνινγία θαη ηνλ πνιηηηζκφ φπσο ινγνηερλία, δσγξαθηθή, ζηλεκά θαη ηέινο παξνπζηάδνληαη νη δξάζεηο ησλ νκάδσλ.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 11
Α΄ ΜΔΡΟ
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 12
Κεθάιαην 1ν 1.1 . Ση είλαη ην δάζνο; Χο δάζνο ραξαθηεξίδεηαη έλα πνιχπινθν νηθνζχζηεκα κε θπηά θαη δψα πνπ ραξαθηεξίδεηαη
απφ
ηε
κεγάιε
ππθλφηεηα
δέληξσλ. Καιχπηνπλ ην 9,4 % ηεο επηθάλεηαο ηεο Γεο (ην 30 % ηεο μεξάο), αλ θαη παιαηφηεξα θάιππηαλ κεγαιχηεξε έθηαζε. Πέξα απφ ηα θπηά θαη ηα δψα, ζην δάζνο ππάξρνπλ επίζεο κχθεηεο θαη βαθηήξηα.
1.2. Ηδηόηεηεο ηνπ δαζηθνύ νηθνζπζηήκαηνο Κάζε δαζηθφ είδνο έρεη ηηο δηθέο ηνπ απαηηήζεηο ζε πγξαζία, ζξεπηηθά ζηνηρεία,
θιηκαηηθνχο
παξάγνληεο.
Τπάξρεη
ακνηβαία
αιιειεπίδξαζε
θαη
αιιειεμάξηεζε κεηαμχ ησλ θπηψλ, ησλ δψσλ θαη ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. Απφ ηηο ζρέζεηο απηέο δεκηνπξγείηαη κηα ηζνξξνπία, πνπ παίδεη βαζηθφ ξφιν ζηελ νηθνινγηθή ηζνξξνπία ηνπ επξχηεξνπ πεξηβάιινληνο. Σν δάζνο δηαζέηεη εζσηεξηθνχο κεραληζκνχο απηνξξχζκηζεο ησλ βηνηηθψλ θαη ησλ αβηνηηθψλ παξαγφλησλ πνπ δηαηαξάζζνπλ ηελ ηζνξξνπία ηνπ. Όζν πην πνιιά δηαθνξεηηθά είδε νξγαληζκψλ ππάξρνπλ ζε έλα νηθνζχζηεκα, ηφζν κεγαιχηεξε ηζνξξνπία ππάξρεη ζε απηφ, θαζψο δηαηίζεληαη πεξηζζφηεξνη
κεραληζκνί ξχζκηζεο. Αλ φκσο δξάζνπλ εμσηεξηθνί
παξάγνληεο φπσο ν άλζξσπνο κε ηηο επαλαιακβαλφκελεο ππξθαγηέο, ηελ ππεξβφζθεζε,
ηηο
εθηεηακέλεο
πινηνκίεο
ηφηε
ην
δαζηθφ
νηθνζχζηεκα
ππνβαζκίδεηαη. Tν δάζνο δελ είλαη θάηη πνπ κέλεη ζηαηηθφ, αιιά αιιάδεη θαη εμειίζζεηαη ζπλερψο. Γελληέηαη, δηαλχεη ηελ λεαξή, ψξηκε θαη γέξηθε ειηθία θαη ηέινο πεζαίλεη γηα λα μαλαγελλεζεί απφ ηελ αξρή. Σν δαζηθφ νηθνζχζηεκα ραξαθηεξίδεηαη απφ κεγάιεο αμίαο βηνινγηθή πνηθηιφηεηα. Σεξάζηηνο αξηζκφο θαη πνηθηιία εηδψλ δεκηνπξγνχλ έλαλ κνλαδηθφ θαη αλεθηίκεην πινχην βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο, ε νπνία είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ επηβίσζε ηνπ πιαλήηε. Έηζη, ην δαζηθφ νηθνζχζηεκα απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία σο ζεκαηνθχιαθαο ηεο βηνινγηθήο πνηθηιφηεηαο.
1.3. Λεηηνπξγία ηνπ δαζηθνύ νηθνζπζηήκαηνο Ζ ιεηηνπξγία ησλ δαζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ ζηεξίδεηαη ζηε δέζκεπζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο. Υάξε ζε κηα νπζία, ε νπνία είλαη ππεχζπλε γηα ην πξάζηλν ρξψκα Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 13
ησλ θχιισλ θαη ιέγεηαη ρισξνθχιιε, ηα θπηά δεζκεχνπλ ηελ ειηαθή ελέξγεηα θαη ηε κεηαηξέπνπλ κε ηε δηαδηθαζία ηεο θσηνζχλζεζεο ζε νξγαληθέο νπζίεο, νη νπνίεο καδί κε ηηο αλφξγαλεο νπζίεο θαη ην λεξφ πνπ πξνζιακβάλνπλ ηα θπηά απφ ην έδαθνο κέζσ ηνπ ξηδηθνχ ηνπο ζπζηήκαηνο, θαη ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα πνπ πξνζξνθνχλ απφ ηελ αηκφζθαηξα κεηαηξέπνληαη ζε βηνρεκηθέο νπζίεο. Γειαδή ε ειηαθή ελέξγεηα κεηαηξέπεηαη ζηα θπηά ζε ρεκηθή ελέξγεηα πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηε δσή θαη ηελ αλάπηπμή ηνπο. Απηή ηε δπλαηφηεηα κεηαηξνπήο ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο ζε ρεκηθή ηελ έρνπλ κφλν ηα θπηά ράξε ζηε ρισξνθχιιε πνπ πεξηέρνπλ θαη ε ρεκηθή ελέξγεηα πνπ παξάγνπλ κεηαθέξεηαη έηνηκε κέζσ ησλ ηξνθηθψλ αιπζίδσλ ζηνπο ππφινηπνπο νξγαληζκνχο, πνπ δελ δηαζέηνπλ ηελ παξαπάλσ δπλαηφηεηα.
1.4. Γηάθξηζε νξγαληζκώλ Δμαηηίαο ηεο ηθαλφηεηαο πνπ έρνπλ ηα θπηά λα παξάγνπλ νξγαληθέο ελψζεηο κε ηε δηαδηθαζία ηεο θσηνζχλζεζεο θαη θαηά ζπλέπεηα λα είλαη απηνδχλακνη νξγαληζκνί σο πξνο ηηο αλάγθεο ηνπο γηα ζξέςε θαη κεηαβνιηζκφ νλνκάδνληαη απηόηξνθνη νξγαληζκνί θαη
απνηεινχλ
ηνπο παξαγσγνύο ηνπ
ζπζηήκαηνο.
Οη
ππφινηπνη
νξγαληζκνί πνπ παίξλνπλ έηνηκεο ηηο νξγαληθέο ελψζεηο νλνκάδνληαη εηεξόηξνθνη νξγαληζκνί θαη είλαη νη θαηαλαισηέο θαη νη απνηθνδνκεηέο ηνπ ζπζηήκαηνο. Έηζη έρνπκε: Σνπο θαηαλαισηέο πξψηνπ βαζκνχ πνπ ηξέθνληαη κε ρισξνθπιινχρα θπηά
θαη απνηεινχλ ηνπο θπηνθάγνπο νξγαληζκνχο. Σνπο θαηαλαισηέο δεπηέξνπ βαζκνχ πνπ ηξέθνληαη κε θπηνθάγα δψα θαη
ξπζκίδνπλ κ' απηφλ ηνλ ηξφπν ηνπο πιεζπζκνχο ηνπο, δηαζθαιίδνληαο ηελ ηζνξξνπία κεηαμχ ηεο θπηνθνηλφηεηαο θαη ησλ θπηνθάγσλ δψσλ. Σνπο θαηαλαισηέο ηξίηνπ βαζκνχ πνπ ηξέθνληαη κε κηθξφηεξα ζαξθνθάγα
δψα δηαζθαιίδνληαο ηελ ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ πιεζπζκψλ ησλ ζαξθνθάγσλ δψσλ.
1.5. Σξνθηθή αιπζίδα Ζ λεθξή νξγαληθή νπζία πνπ θζάλεη ζην έδαθνο απνδνκείηαη απφ ηνπο κηθξννξγαληζκνχο (βαθηήξηα κχθεηεο) ζε αλφξγαλα ζπζηαηηθά, πνπ είλαη εχθνια πξνζιήςηκα απφ ηα θπηά. Έηζη ν θχθινο αξρίδεη απφ ηελ αξρή. Σν φιν ζχζηεκα παξνκνηάδεηαη κε έλα ηεξάζηην δίθηπν πνπ νλνκάδεηαη ηξνθηθφ δίθηπν ή ηξνθηθφ πιέγκα θαη ζπγθξνηείηαη απφ ηηο ηξνθηθέο Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 14
αιπζίδεο, νη νπνίεο αλαπαξηζηνχλ ηηο γξακκηθέο ηξνθηθέο ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ησλ δηάθνξσλ νκάδσλ νξγαληζκψλ. Μέζσ ησλ ηξνθηθψλ αιπζίδσλ κεηαθέξεηαη ρεκηθή ελέξγεηα απφ ηνπο παξαγσγνχο ζηνπο θαηαλαισηέο ηνπ ζπζηήκαηνο. Ζ ελέξγεηα απηή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ νξγαληζκψλ θαη γηα ηε δνκή ησλ ηζηψλ ηνπο (παξαγσγή βηνκάδαο) θαη έλα κέξνο ράλεηαη απφ ην νηθνζχζηεκα κε ηε κνξθή ζεξκφηεηαο. πλήζσο δηαθξίλνληαη δχν βαζηθνί ηχπνη ηξνθηθψλ αιπζίδσλ αλάινγα κε ηελ ηξνθηθή βάζε: 1. Αιπζίδεο ζεξεπηψλ, νη νπνίεο έρνπλ σο ηξνθηθή βάζε ηνπο παξαγσγνχο (παξαγσγνί —> θπηνθάγα —> ζαξθνθάγα, π.ρ. θπηφ —> πξφβαην —> άλζξσπνο). 2. απξνθπηηθέο αιπζίδεο, νη νπνίεο έρνπλ σο ηξνθηθή βάζε ηελ λεθξή νξγαληθή χιε πνπ ζπζζσξεχεηαη κε ηελ απνλέθξσζε ή ηα απεθθξίκαηα θαη ηα πεξηηηψκαηα νξγαληζκψλ (λεθξή νξγαληθή χιε —> ζαπξνθάγα δψα —> ζαξθνθάγα δψα). Οη ζαπξνθπηηθέο ηξνθηθέο αιπζίδεο παίδνπλ ζπνπδαίν ξφιν ζην δαζηθφ νηθνζχζηεκα γηαηί ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ παξαγφκελνπ θπηηθνχ πιηθνχ δελ θαηαλαιψλεηαη απφ ηα θπηνθάγα δψα αιιά ζπζζσξεχεηαη ζην έδαθνο καδί κε απφβιεηα, πηψκαηα θαη ππνιείκκαηα δσηθψλ νξγαληζκψλ ζρεκαηίδνληαο ηε θπιινζηξσκλή.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 15
Κεθάιαην 2ν 2.1. Ση καο πξνζθέξεη ην δάζνο; Ο άλζξσπνο έρεη ζπλδεζεί πνιχ ζηελά κε ην δάζνο, θαζψο ηζηνξηθά ηνπ εμαζθαιίδεη ηξνθή, ζηέγε, ςπραγσγία θαη εξγαζία θαη έρεη απνηειέζεη ηε βάζε γηα ηελ αλάπηπμε ζεκαληηθψλ πνιηηηζκψλ. Δπίζεο , ην δάζνο, ηνπ έδσζε ηηο επθαηξίεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο γηα θνηλσληθέο, ζξεζθεπηηθέο, θαιιηηερληθέο θαη άιιεο εθδειψζεηο θαη απαζρνιήζεηο γηα ηελ πλεπκαηηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή ηνπ άλνδν. Τπνινγίδεηαη φηη πξηλ ηελ αλάπηπμε ηνπ πνιηηηζκνχ, ηα δάζε θάιππηαλ πεξίπνπ ην 60% ηεο ρεξζαίαο επηθάλεηαο ηεο γεο. ήκεξα θαιχπηνπλ πεξίπνπ ην 30%. Έλα κεγάιν εχξνο αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ (ιεζηξηθέο πινηνκίεο, εθηεηακέλεο εθρεξζψζεηο, ππεξβφζθεζε, ππξθαγηέο) ζπληεινχλ ζηελ ζπλερφκελε κείσζε ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ. Οη πξαθηηθέο αεηθφξνπ δηαρείξηζεο απνηεινχλ ηελ αθεηεξία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ. ήκεξα ηα δάζε εμαθνινπζνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ησλ ιαψλ πξνζθέξνληαο επθαηξίεο απαζρφιεζεο, δεκηνπξγίαο, άζιεζεο θαη ςπραγσγίαο ελψ ε παξνρή πνιχηηκσλ πξντφλησλ (μχιν θ.ι.π.) ζηεξίδεη ηε δσή θαη ηελ πξφνδν. Σα δάζε ζηε ρψξα καο δίλνπλ ην ρξφλν πάλσ απφ 3.000.000 θπβηθά κέηξα μχιν, 2.500.000 θπβηθά κέηξα θαπζφμπια, 13.000 ηφλνπο ξεηζίλη θ.ά. Πέξαλ φισλ απηψλ φκσο, πνιχ ζεκαληηθή είλαη θαη ε νηθνινγηθή ηνπο αμία θαζψο: Παξάγνπλ ην απαξαίηεην γηα ηε δσή καο νμπγφλν ελψ δεζκεχνπλ ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, θαζψο θαη άιιεο βιαβεξέο γηα ηνλ άλζξσπν νπζίεο. Γάζνο ελφο ζηξέκκαηνο ζε έλα ρξφλν δεζκεχεη απφ ηελ αηκφζθαηξα πεξίπνπ 400 θηιά δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη ην κεηαηξέπεη - κε ηε θσηνζχλζεζε - ζε 400 θηιά πεξίπνπ νμπγφλνπ, απφ ην νπνίν πεξηζζφηεξν απφ ην κηζφ (πεξίπνπ 250 θηιά) κέλεη ειεχζεξν – φζν ρξεηάδεηαη (θαηαλαιψλεη) έλαο άλζξσπνο ζε έλα ρξφλν. Οη θιηκαηνιφγνη ζεσξνχλ ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα σο θχξην ζπληειεζηή ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ θιίκαηνο ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ. Σν δάζνο θαη νη σθεαλνί απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο αλαδξαζηηθνχο κεραληζκνχο πνπ ξπζκίδνπλ ηελ ηζνξξνπία ηνπ θχθινπ ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Ζ ηθαλφηεηα απηή κεηψλεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα γηαηί έρνπλ θαηαζηξαθεί ηα 2/3 ησλ δαζψλ ηνπ πιαλήηε καο, ελψ νη σθεαλνί έρνπλ απμεκέλα πνζνζηά ξχπαλζεο. Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 16
Μεηψλεη ηελ έληαζε ηνπ θσηφο θαη επηδξά ζηε ζχλζεζή ηνπ, δεκηνπξγψληαο έλα ηδηαίηεξν θσηνθιίκα. Ζ κείσζε ηεο έληαζεο είλαη αλάινγε κε ην είδνο ησλ δέλδξσλ θαη ηελ ππθλφηεηα ηνπο. ε δάζνο κε πεχθα θηάλεη ην 50% ελψ ζε δάζνο κε νμηέο ζην 90%.Σν θχιισκα ηνπ δάζνπο απνξξνθά πην πνιχ ηελ εξπζξά θαη ιηγφηεξν ηελ πξάζηλε αθηηλνβνιία, κε απνηέιεζκα ην θσο ζην δάζνο λα είλαη πην πινχζην ζε πξάζηλε αθηηλνβνιία θη έηζη πην επράξηζην θαη μεθνχξαζην, κε εξεκηζηηθή δξάζε. Λεηηνπξγεί σο έλα θπζηθφ θιηκαηηζηηθφ, ζπκβάιινληαο ζηε δηαηήξεζε ηνπ θιίκαηνο κηαο πεξηνρήο θαη ακβιχλνληαο ηηο αθξαίεο ζεξκνθξαζίεο. Μεηψλεη ηηο κεγάιεο, απμάλεη ηηο κηθξέο θαη παξεκπνδίδεη ην ζρεκαηηζκφ δξνζηάο θαη πάρλεο. Σν δάζνο ζπγθξαηεί κεγάιν κέξνο ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο θαη παξεκπνδίδεη ηε γήηλε αθηηλνβνιία. Έηζη ην θαινθαίξη π.ρ. ε ζεξκνθξαζία ζην δάζνο κπνξεί λα είλαη κηθξφηεξε θαη πάλσ απφ 10 βαζκνχο Κειζίνπ απφ φ,ηη ζην χπαηζξν. Απνξξνθά θαη εμνπδεηεξψλεη δηάθνξεο επηβιαβείο νπζίεο. ’έλα ρξφλν: Έλα ζηξέκκα δάζνπο απφ πεχθα κπνξεί λα ζπγθξαηήζεη 3.200 θηιά θαη έλα ζηξέκκα δάζνπο νμηάο 6.400 θηιά ζηεξεψλ ζσκαηηδίσλ (ζθφλεο). Έλα ζηξέκκα δάζνπο εξπζξειάηεο απνξξνθά 25 θηιά δηνμείδην ηνπ ζείνπ θαη άιισλ νμεηδίσλ, ελψ, έλα ζηξέκκα δάζνπο ιεχθεο κέρξη 13,9 θηιά. Μεηψλεη ηελ έληαζε ηνπ αλέκνπ. ε απφζηαζε πεξίπνπ 150 κέηξσλ κέζα ζην δάζνο πεχθσλ ε θίλεζε ηνπ αλέκνπ ζηακαηά ηειείσο, ζε δάζνο ειάησλ ε απφζηαζε θζάλεη ηα 120κ. θαη ζε δάζνο ειάηεο θαη εξπζξειάηεο κφλν ζηα 40 – 50 κέηξα. Μεηά απφ ην δάζνο (ζηελ ππήλεκε πιεπξά) ε έληαζε ηνπ αλέκνπ κεηψλεηαη ζην 12-15% ηεο αξρηθήο (ζην χπαηζξν) ζε απφζηαζε 400 πεξίπνπ κέηξσλ, δειαδή πεξίπνπ ζε απφζηαζε 15πιάζηα ηνπ χςνπο ησλ δέλδξσλ ηνπ δάζνπο. Μεηψλεη ηελ έληαζε ησλ ζνξχβσλ. Εψλε δάζνπο απφ θσλνθφξα δέλδξα πνπ έρεη πιάηνο 30κ. κεηψλεη ηελ έληαζε ηνπ ζνξχβνπ θαηά 5-6 decibels, ελψ ζε δψλε πιάηνπο 100κ. ε κείσζε ηεο έληαζεο κπνξεί λα θζάζεη θαη ηα 30 decibels Απμάλεη ηηο βξνρέο, κεηαηξέπεη ζε βξνρή (βξνρννκίριε) ηελ πγξαζία ηνπ αέξα θαη πγξνπνηεί ηελ νκίριε. Οη βξνρέο (αλάινγα κε ην αλάγιπθν ηνπ
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 17
εδάθνπο) απμάλνληαη απφ ηα δάζε κέρξη 6% ελψ ε βξνρννκφριε κπνξεί λα μεπεξάζεη θαη ην εηήζην χςνο βξνρήο. πγθξαηεί ην λεξφ ηεο βξνρήο θαη δελ ην αθήλεη λα πέθηεη κε δχλακε ζην έδαθνο. Μ’απηφλ ηνλ ηξφπν εκπνδίδεηαη ε δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο, εκπινπηίδεηαη ν πδξνθφξνο νξίδνληαο θαη απνηξέπνληαη νη πιεκκχξεο. Σν θχιισκα κπνξεί λα ζπγθξαηήζεη κέρξη θαη 3 ρηιηνζηά ή κέρξη θαη ην 50% ηεο βξνρήο ελψ έλα πνιχ κηθξφ κέξνο απνξξέεη επηθαλεηαθά (πεξίπνπ 10-20%) απνηξέπνληαο έηζη ην ζρεκαηηζκφ πιεκκχξσλ! Δληζρχεη ηα ππφγεηα λεξά. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ λεξνχ ηεο βξνρήο κε ηε βνήζεηα ηεο βιάζηεζεο απνξξνθάηαη απφ ην έδαθνο θαη εκπινπηίδνληαη ηα ππφγεηα λεξά (πνπ παίξλνπκε κε ηηο πεγέο θαη ηα θξεάηηα). ’απηφ βνεζά ην δάζνο κε ην έδαθφο ηνπ πνπ είλαη ζαλ ζθνπγγάξη θαη βνεζά ζηελ απνξξφθεζε ηνπ λεξνχ. Βειηηψλεη ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ, ιεηηνπξγψληαο ζαλ κηθξνβηνινγηθφ ρεκηθφ θαη θπζηθφ θίιηξν. Σν λεξφ απφ ην δάζνο έρεη επλντθφηεξε επίδξαζε ph, κεησκέλε ζπγθέληξσζε ακκσληαθψλ θαη ληηξηθψλ αιάησλ θαη πεξηζζφηεξα σθέιηκα ηφληα νξπθηψλ νπζηψλ, θαη ην ζπνπδαηφηεξν, πνιχ ιηγφηεξα θνινβαθηεξίδηα, π.ρ. ζε έλα ιίηξν λεξφ απφ ππαίζξην πεξηβάιινλ βξέζεθαλ 920 ζπφξηα θνινβαθηεξηδίσλ ελψ απφ δάζνο δξπφο κφλν 9. Σν λεξφ απφ ην δάζνο είλαη πην εχγεπζην, πην θαζαξφ θαη δηαπγέο θαη κε ηνλ κηθξφηεξν κηθξνβηνινγηθφ θφξην. ην κέιινλ ην ζεκαληηθφηεξν πξντφλ ηνπ δάζνπο ζα είλαη ην λεξφ θπξίσο γηα ηελ πνηφηεηά ηνπ. πγθξαηεί ην έδαθνο θαη απνηξέπεη ηε δηάβξσζε.
ε δάζνο θπιινβφισλ δέλδξσλ παξαηεξήζεθε δηάβξσζε 5θηιά ζε έλα ζηξέκκα, ζε αλαδάζσζε κε πεχθα1θηιφ ελψ ζε γεσξγηθφ έδαθνο 1.000 θηιά θαη ζε βνζθφηνπν 80 θηιά. ηε ρψξα καο ε θαηαζηξνθή απφ ηε δηάβξσζε ππνινγίδεηαη ζε 50.000 – 100.000 ζηξέκκαηα ην ρξφλν δει. ράλνπκε ζε έθηαζε φζε είλαη ε έθηαζε ελφο κηθξνχ λεζηνχ καο. Γηαηεξεί θαη απμάλεη ηελ πγξαζία ηνπ εδάθνπο. Ζ κείσζε ηεο εμάηκηζεο ηνπ εδάθνπο θάησ απφ ην δάζνο θηάλεη 40-50% εθείλεο ηνπ εμσδαζηθνχ εδάθνπο. Έηζη ε αχμεζε ηεο πγξαζίαο ζην έδαθνο ηνπ δάζνπο θηάλεη κέρξη θαη 24%. Γελ εμαληιεί ην έδαθνο θαη βνεζά ζηε δεκηνπξγία εδάθνπο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 18
Με ηηο βηνινγηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ δάζνπο έρνπκε ηελ αλαθχθισζε ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ. ε δάζνο πιαηχθπιισλ δέλδξσλ, απφ ηα θχιια πνπ πέθηνπλ εληζρχεηαη ην έδαθνο κε 250-450 θηιά μεξή νξγαληθή νπζία ζε θάζε ζηξέκκα ην ρξφλν. Ζ νξγαληθή νπζία επίζεο πνπ παξάγεηαη απφ ηελ ππνβιάζηεζε ζε δάζε θπιινβφισλ δέλδξσλ θηάλεη ηα 20 θηιά ελψ ζε δάζε θσλνθφξσλ 100 θηιά ηέθξα ην ρξφλν ζε θάζε ζηξέκκα. Δμαζθαιίδεη θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηελ πξνζηαζία, δηαηξνθή θαη δηαηήξεζε πνιιψλ δσηθψλ νξγαληζκψλ. Αλάινγα κε ην δάζνο, ηηο γεσγξαθηθέο θαη θιηκαηηθέο ζπλζήθεο, έρνπκε θαη ηελ αλάινγε παξνπζία δηαθφξσλ δψσλ, κηθξψλ θαη κεγάισλ, ηεηξάπνδα θαη θηεξσηά, αζπφλδπια θ.ά. Ηδηαίηεξα εληππσζηαθή είλαη θαη ε παξνπζία δηαθφξσλ κηθξννξγαληζκψλ (κχθεηεο θιπ.). ε έλα ηεηξαγσληθφ κέηξν θπιιάδαο ζε δάζνο κε πεχθα 35 εθαηνκκχξηα, ζε δάζνο δξπφο 84 εθαη. θαη ζε κηθηφ 240 εθαη. Παξάγεη ζεκαληηθέο πνζφηεηεο βηνκάδαο. Καηά κέζν φξν έλα ζηξέκκα
δάζνπο ζηελ εχθξαηε δψλε παξάγεη 600-2.500 θηιά ην ρξφλν. ε δάζνο θπιινβφισλ έρνπκε 1.600 γξακκ. θαη ζε δάζνο θσλνθφξσλ 800 γξακκ. βηνκάδαο ην ρξφλν γηα θάζε ηεηξαγσληθφ κέηξν θαη αληίζηνηρε ελέξγεηα 6.600 θαη 3.400 Kcal. Πξνζθέξεη δηάθνξα δαζηθά πξντφληα. Σν μχιν απνηειεί ην βαζηθφ πξντφλ ηνπ δάζνπο (θαπζφμπια, μπινθάξβνπλα, επηπινπνηία, παξαγσγή ραξηηνχ). Ζ ιήςε μχινπ απφ ην δάζνο δελ απνηειεί θαηαζηξνθή αιιά εξγαιείν αλαλέσζήο ηνπ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη απηφ γίλεηαη ζχκθσλα κε ηνπο θαλφλεο ηεο δαζνινγηθήο επηζηήκεο θαη ηεο αεηθφξνπ δηαρείξηζεο. Πέξα απφ ην μχιν , ην δάζνο πξνζθέξεη: ξεηζίλη, θανπηζνχθ, κέιη, καληηάξηα, κηθξά θξνχηα ηνπ δάζνπο, αξσκαηηθά θχιια, θαξκαθεπηηθά βφηαλα, ζεξάκαηα, βνζθήζηκε χιε. Γεκηνπξγεί επλντθέο ζπλζήθεο δηαηήξεζεο πινχζηαο ρισξίδαο θαη παλίδαο θαη βνεζά ζηε δηαηήξεζε ηεο βηνινγηθήο ηζνξξνπίαο ζηε θχζε. Σν δάζνο απνηειεί έλα εμαηξεηηθά πνιχηηκν, πνιχπινθν αιιά θαη εχζξαπζην νηθνζχζηεκα. Δίλαη έλα θπζηθφ αγαζφ, κε πνιχπιεπξε ζεκαζία θαη αλππνιφγηζηε αμία γηα ηε δσή, γηα ηνλ άλζξσπν. Έλαο αλαλεψζηκνο θπζηθφο πφξνο κε ηεξάζηηεο αλεμάληιεηεο δπλαηφηεηεο γηα ηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηνπ ηφπνπ, γηα ηε δεκηνπξγία θαιχηεξσλ ζπλζεθψλ δσήο. Οθείινπκε λα ην Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 19
πξνζηαηεχνπκε θαη λα ην παξαδψζνπκε κε ηε ζεηξά καο πγηέο θαη πνιχηηκν ζηηο επφκελεο γεληέο.
2.2. Δάςθ και κλιματικι αλλαγι Ζ θιηκαηηθή αιιαγή είλαη έλα θαηλφκελν ηα νπνίν βηψλνπκε πιένλ θαη νη επηπηψζεηο ηνπ είλαη ήδε αηζζεηέο. Παξαηεηακέλεο πεξίνδνη μεξαζίαο, ζπρλέο θαη έληνλεο θαηαηγίδεο, πιεκκχξεο, απμεκέλεο εκέξεο θαχζσλα θαη πεξηζζφηεξεο κέγαππξθαγηέο καξηπξνχλ ηελ κεηαβνιή ηνπ θιίκαηνο. χκθσλα κε ηα βαζηθά ζπκπεξάζκαηα ηεο δηεζλνχο ζπλάληεζεο εξγαζίαο κε ζέκα «Πξνζαξκνγή ηεο Πξνζηαζίαο θαη Γηαρείξηζεο ησλ Μεζνγεηαθψλ Γαζψλ ζηελ Κιηκαηηθή Αιιαγή», πνπ δηνξγάλσζαλ ε πεξηβαιινληηθή νξγάλσζε WWF θαη ε Γηεζλήο Έλσζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Φχζεο (IUCN) ζηελ Αζήλα (Απξίιηνο 2008), νη αληνρέο θαη νη δπλαηφηεηεο πξνζαξκνγήο ησλ κεζνγεηαθψλ δαζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ εμαληινχληαη ιφγσ ηνπ ζπλδπαζκνχ ησλ επηπηψζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ. Ραγδαίεο αιιαγέο ρξήζεσλ γεο ιφγσ ηεο επέθηαζεο ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ, θαηαθεξκαηηζκφο ησλ δαζηθψλ εθηάζεσλ απφ ηηο κεηαθνξηθέο ππνδνκέο, ππεξεθκεηάιιεπζε ησλ πφξσλ θαη ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο έξρνληαη λα ελψζνπλ ηηο δπλάκεηο ηνπο κε ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, φπσο ε άλνδνο ηεο ζεξκνθξαζίαο, ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα θαη ε μεξαζία, δεκηνπξγψληαο έλα επηθίλδπλν κείγκα. Απέλαληη ζε απηφ ην ερζξηθφ πεξηβάιινλ πξέπεη νπσζδήπνηε λα ππάξμεη αληίδξαζε, θαζψο ηα δάζε πιήηηνληαη απφ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ελψ ηαπηφρξνλα απνηεινχλ θαη κία απφ ηηο πξψηεο γξακκέο άκπλαο απέλαληη ζε απηήλ… Θεηηθή επίδξαζε ησλ δαζώλ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή Σα δάζε δηαηεξνχλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ακβιχλνληαο ηηο επηπηψζεηο ηεο. Πην ζπγθεθξηκέλα: Γεζκεχνπλ ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα (CO2) ηεο αηκφζθαηξαο θαη ην κεηαηξέπνπλ ζε βηνκάδα. Μεηψλνπλ ηελ επίδξαζε ησλ αθξαίσλ θαηξηθψλ θαηλνκέλσλ (ην δάζνο ζπγθξαηεί
ην λεξνχ ηεο βξνρήο, εκπινπηίδεη ηνλ πδξνθφξν νξίδνληα θαη
βειηηψλεη ηελ πνηφηεηα ηνπ λεξνχ, ιεηηνπξγεί ζαλ θπζηθφ θιηκαηηζηηθφ, κεηψλνπλ ηελ έληαζε ησλ ηζρπξψλ αλέκσλ, απνξξππαίλεη ηελ αηκφζθαηξα.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 20
Δίλαη απαξαίηεηα γηα ηε δηαηήξεζε ηεο βηνπνηθηιφηεηαο θαη επηθέξνπλ νηθνινγηθή ηζνξξνπία ζηα ρεξζαία νηθνζπζηήκαηα. Ζ απνπζία ηνπο κπνξεί λα επηηείλεη ην θαηλφκελν ηεο εξεκνπνίεζεο. Δπηπηώζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα δάζε Ζ πην άκεζε θαη ξαγδαία επίπησζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα κεζνγεηαθά δάζε αθνξά ζηηο δαζηθέο ππξθαγηέο. Ζ αχμεζε ηεο ζπρλφηεηαο θαη ηεο έληαζεο ησλ ππξθαγηψλ, θαζψο θαη ηεο έθηαζεο ησλ θακέλσλ εθηάζεσλ, επλνείηαη απφ ηηο ζπλζήθεο μεξαζίαο, ηηο παξαηεηακέλεο πεξηφδνπο πςειψλ ζεξκνθξαζηψλ θαη ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα - ζπλζήθεο πνπ παξαηεξνχληαη θπξίσο ζηηο βνξεηφηεξεο πεξηνρέο ηεο Μεζνγείνπ (Πνξηνγαιία, Διιάδα, Ηηαιία, Ηζπαλία). Πξφζθαηε έξεπλα ηνπ WWF Διιάο θαη ηνπ Δζληθνχ Αζηεξνζθνπείνπ έδεημε φηη ηα δαζηθά νηθνζπζηήκαηα ζα γίλνπλ πην εππαζή, ηδηαηηέξσο θαηά ηελ πεξίνδν 2021-2050. Ζ εθηελήο αλάιπζε ησλ θιηκαηηθψλ παξακέηξσλ γηα ηηο ζεκαληηθφηεξεο πξνζηαηεπφκελεο δαζηθέο πεξηνρέο ζηελ Διιάδα, ηνπο 10 Δζληθνχο Γξπκνχο ηεο (Βίθν-Αψν, Πξέζπεο, Λεπθά Όξε, Όιπκπν, Πάξλεζα, Πίλδν, Παξλαζζφ, Οίηε, Αίλνο θαη νχλην), θαηαδεηθλχεη φηη νη εκέξεο κε πςειφ ξίζθν εκθάληζεο ππξθαγηάο, ζα απμεζνχλ θαηά ηελ πεξίνδν 2021-2050 απφ 5 εκέξεο ζηνλ Αίλν ηεο Κεθαινληάο, έσο 15 εκέξεο ζε Οίηε θαη Πάξλεζα. Βέβαηα νη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο έρνπλ αξρίζεη λα γίλνληαη ήδε νξαηέο ζηε ρψξα καο κε ηηο θαηαζηξνθηθέο ππξθαγηέο πνπ βηψζακε θαηά ην θαινθαίξη ηνπ 2007 αιιά θαη ηνπ 2009. Ηδηαηηέξσο ην 2007, ζηελ Διιάδα θάεθαλ εθαηνκκχξηα ζηξέκκαηα θπζηθψλ εθηάζεσλ (2,5 εθ. ζηξέκκαηα), ζε έλα ζεξκφ θαινθαίξη κε αιιεπάιιειεο πεξηφδνπο θαχζσλα. Άιιν ζεκαληηθφ ζηνηρείσλ είλαη ε εκθάληζε ησλ ππξθαγηψλ ζηα δηάθνξα νξεηλά δάζε θσλνθφξσλ, φπσο ηα δάζε ειάηεο πνπ θαηαζηξάθεθαλ απφ ηελ ππξθαγηά ηνπ 2007 ζηνλ Δζληθφ Γξπκφ ηεο Πάξλεζαο θαη ζηνλ Πάξλσλα. Σα δάζε απηά δελ έρνπλ αλεπηπγκέλνπο κεραληζκνχο αλαγέλλεζεο κε απνηέιεζκα λα ρξεηάδεηαη ε αλζξψπηλε παξέκβαζε γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηνπο (αλαδαζψζεηο). Σηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηα δάζε καξηπξνχλ επίζεο νη καδηθέο μεξάλζεηο πεχθσλ (π.ρ. Ννκφο Ζιείαο) ή ειάησλ (π.ρ. Υεικφ, Όξνο Γθηψλα). Σν ΔΘΗΑΓΔ κειέηεζε ηελ παξνπζία μεξψλ πεχθσλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Ζιείαο θαη θαηέιεμε ζην φηη νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη αξθεηά απφ απηά ηα πεχθα είραλ θαηαπνλεζεί, εμαηηίαο δηαθφξσλ παξαγφλησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, κε απνηέιεζκα ηελ εηζβνιή εληφκσλ. Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 21
Γάζε θαη πξνζαξκνγή ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή Λφγσ ηεο πνιιαπιήο αμίαο ησλ δαζψλ γηα ηνλ άλζξσπν, είλαη απαξαίηεην λα πξνβνχκε ζε δξάζε, κε ζθνπφ ηελ άκβιπλζε ηεο δηαηαξαρήο πνπ ζα επηθέξεη ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο ζε θνηλσληθφ – νηθνλνκηθφ θαη πεξηβαιινληηθφ επίπεδν. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ, είλαη απαξαίηεηνο ν ζρεδηαζκφο ζηξαηεγηθψλ πξνζαξκνγήο ησλ δαζηθψλ νηθνζπζηεκάησλ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή γηα ηελ απνηξνπή κεγαιχηεξσλ αιιαγψλ (π.ρ. εμαθάληζε εηδψλ, ζπλέπεηεο αθξαίσλ θαηλνκέλσλ) θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο in-situ πξνζαξκνγήο ησλ δαζψλ θαη ηεο κεηαλάζηεπζεο ησλ εηδψλ, έηζη ψζηε λα επηηεπρζνχλ νη επηζπκεηέο πεξηβαιινληηθέο, θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Παξάιιεια επηβάιιεηαη λα δεκηνπξγεζνχλ ζηξαηεγηθέο δηαηήξεζεο ησλ γελεηηθψλ πφξσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηα δαζηθά καο νηθνζπζηήκαηα (π.ρ. δεκηνπξγία Σξάπεδαο ζπφξσλ), θαζψο ε έληαζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο αλακέλεηαη λα κεηψζεη ην κέγεζνο θαη ηελ ππθλφηεηα ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο. Σν WWF Διιάο θάλεη φηη κπνξεί πξνθεηκέλνπ λα ζπκβάιεη ζηελ πξνζπάζεηα δηαηήξεζεο ηνπ θπζηθνχ πινχηνπ ηεο ρψξαο, έρνληαο ήδε δηαζέζεη ζηελ Πνιηηεία νινθιεξσκέλεο πξνηάζεηο ζρεηηθά κε: * ηελ νπζηαζηηθή βειηίσζε ηνπ ζπζηήκαηνο πξνζηαζίαο ησλ δαζψλ απφ ηηο ππξθαγηέο * ηελ νπζηαζηηθή θαη απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή ησλ εζεινληψλ ζηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ * κειέηε γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηελ Διιάδα θαηά ην άκεζν κέιινλ * πξφηαζε γηα έλα νινθιεξσκέλν λνκηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ηεο βηνπνηθηιφηεηαο. Αληηκεηώπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Ο πεξηνξηζκφο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο επηηαρχλεηαη κε ηνλ έιεγρν ηεο ππεξζέξκαλζεο ηνπ πιαλήηε. ε επίπεδν θπβεξλήζεσλ :
Υξήζε ειηαθή ελέξγεηαο , αηνιηθήο, θπκαηηθήο ελέξγεηαο.
Μείσζε εθπνκπψλ ζεξκνθεπίνπ γηα λα δηαηεξεζνχλ θάησ νη ζεξκνθξαζίεο ψζηε λα κελ θηλδπλεχζεη ην 1/3 φισλ ησλ εηδψλ ηεο γεο.
Καηάξγεζε ηνμηθψλ θαπζίκσλ (άκκνπ , πίζζαο πνπ είλαη ξππνγφλα).
Τπνζηήξημε αλάπηπμεο ησλ θησρψλ ρσξηψλ δίλνληαο ηνπο θαζαξή ελέξγεηα.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 22
Μεγαιχηεξε πξνζηαζία γηα ηα δάζε.
Όρη ζηελ απνμήισζε εηδηθά ησλ ηξνπηθώλ δαζώλ. Σα δάζε απνξξνθνχλ co2
πνπ είλαη ην θπξηφηεξν αίηην ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη
επζχλεηαη γηα ηελ ππεξζέξκαλζε. ε επίπεδν λνηθνθπξηψλ :
Ληγφηεξε ελέξγεηα .
Καιχηεξε κφλσζε ζπηηηψλ .
Δμνηθνλφκεζε ειεθηξηζκνχ ζβήλνληαο ηα θσηά πνπ δελ ρξεηάδνληαη .
Καηαλάισζε ιηγφηεξνπ λεξνχ .
Ληγφηεξε κεηαθίλεζε κε ην απηνθίλεην.
Υξήζε κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο .
Αλαθχθισζε ( ραξηηνχ γπαιηψλ πιαζηηθψλ).
Μείσζε ησλ απνβιήησλ κε επαλαρξεζηκνπνίεζε ζπζθεπψλ φπσο ελεξγεηαθά απνδνηηθά ςπγεία θαη απηνθίλεηα .
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 23
Κεθάιαην 3ν 3.1. Σξνπηθό δάζνο Σν ηξνπηθφ δάζνο ή δνχγθια είλαη ην κεγάιν θαη ππθλφ δάζνο ησλ ηξνπηθψλ ρσξψλ (κέρξη 28 κνίξεο εθαηέξσζελ ηνπ ηζεκεξηλνχ). Βξίζθνληαη ζηελ Αζία,
Απζηξαιία,
Αθξηθή,
Νφηηα
Ακεξηθή,
Κεληξηθή Ακεξηθή, ην Μεμηθφ θαη γηα πνιιά απφ ηα λεζηά ηνπ Δηξεληθνχ. Σα ηξνπηθά δάζε ζήκεξα δηακειίδνληαη εμαηηίαο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο. Ο θαηαθεξκαηηζκφο πνπ πξνθιήζεθε απφ γεσινγηθέο δηαδηθαζίεο φπσο ε εθαηζηεηθή δξαζηεξηφηεηα έρεη αληρλεπηεί θαη έρεη αλαγλσξηζηεί σο πεγή εηδνγέλλεζεο. Χζηφζν, ε γξήγνξε θαηαζηνξθή ησλ δηαζέζηκσλ ζψθσλ απφ ηνπο αλζξψπνπο ζεσξείηαη φηη πξνθαιεί ηελ εμαθάληζε εηδψλ. Υαξαθηεξηζηηθά Σα ηξνπηθά δάζε θηινμελνχλ πεξηζζφηεξα είδε ζε φιν ηνλ θφζκν απφ φια ηα άιια βηνζπζηήκαηα . Πεξίπνπ ην 80 ηνηο εθαηφ(%) ησλ γλσζηψλ βηνπνηθηινηήησλ ηνπ πιαλήηε κπνξεί λα βξεζεί ζε έλα ηξνπηθφ δάζνο. Σν ηξνπηθφ δάζνο είλαη πγξφ. Φειά, πιαηχθπιια αεηζαιή δέληξα είλαη ηα θπξίαξρα θπηά, ζρεκαηίδνληαο έλα θπιιψδε ζφιν πάλσ απφ ην δάπεδν ηνπ δάζνπο. Αξλεηηθέο Αλζξώπηλεο Δπηδξάζεηο Οη άλζξσπνη θαζαξίδνπλ ην ηξνπηθφ δάζνο ηνπ Ακαδνλίνπ γξήγνξα γηα ηε γεσξγία, ηελ μπιεία, θαη ηελ θηελνηξνθία, ζε πνζνζηφ ηεο ηάμεο ησλ 1,5 ζηξεκκάησλ αλά δεπηεξφιεπην ή 50 γήπεδα πνδνζθαίξνπ αλά ιεπηφ, ε νπνία πξνθαιεί κεγάιν θίλδπλν ζην δάζνο. Σξνπηθό Γάζνο ηνπ Ακαδνλίνπ Σν ηξνπηθφ δάζνο ηνπ Ακαδνλίνπ, είλαη έλα ηξνπηθφ δάζνο ην νπνίν θαιχπηεη ην πεδίν ηνπ Ακαδνλίνπ ζηε Νφηηα Ακεξηθή. Απηφ ην πεδίν θαιχπηεη πεξίπνπ εθηά εθαηνκκχξηα ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα, εθ'ησλ νπνίσλ ηα 5,5 θαιχπηνληαη απφ δάζνο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 24
Έρεη ραξαθηεξηζηεί σο ν «πλεχκνλαο» ηνπ πιαλήηε, φκσο ην ρξφλν πνπ πέξαζε ε έθηαζή ηνπ κεηψζεθε θαηά 26.130 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα εμαηηίαο ηεο απνςίισζεο. Ζ πεξίνδνο Απγνχζηνπ 2003 - Απγνχζηνπ 2004 ήηαλ ε δεχηεξε ρεηξφηεξε ρξνληά γηα ηνλ Ακαδφλην απφ ηφηε πνπ άξρηζε λα γίλεηαη ε κέηξεζε ηεο θαηαζηξνθήο. Σν αξλεηηθφ ξεθφξ ζεκεηψζεθε ηελ πεξίνδν 1994-1995, ζηε δηάξθεηα ηεο νπνίαο θαηαζηξάθεθαλ 29.050 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα δάζνπο. Αγώλαο γηα λα ζσζνύλ ηα δάζε ηνπ Ακαδνλίνπ Γελ είλαη κφλν φκσο νη παγεηψλεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ζνβαξφ πξφβιεκα αιιά θαη ηα δάζε ηνπ Ακαδνλίνπ. Σν πεξηζζφηεξν απφ ην ήκηζπ ηεο επηθξάηεηαο ηνπ Πεξνχ θαιχπηεηαη απφ ηξνπηθφ δάζνο, πνπ είλαη ηαπηφρξνλα, ην "ζπίηη" γηα 65 εζληθέο νκάδεο. Γπζηπρψο, έρεη γίλεη επίζεο ην "ζπίηη" ηεο έληνλεο εμφξπμεο πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ, κε παξαρσξήζεηο πνπ δίδνληαη απφ ηελ θπβέξλεζε ηνπ Alan Garcia ζε ηδησηηθέο εηαηξείεο. Ζ ζνβαξή ξχπαλζε ησλ πδάησλ θαη ηνπ εδάθνπο, ηα ηνπηθά πξνβιήκαηα πγείαο θαη ε επηθάιπςε ησλ πνιιψλ ηδησηηθψλ ζπκβάζεσλ παξαρψξεζεο ησλ θπζηθψλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ, φπνπ θαηνηθνχλ νη απηφρζνλεο, είλαη πιένλ θνηλά πξνβιήκαηα πνπ νη ηζαγελείο έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ γηα λα επηβηψζνπλ. Οη ίδηνη δελ αγσλίδνληαη κφλν γηα ηα δηθαηψκαηά ηνπο, αιιά αγσλίδνληαη θαη γηα ηελ ππεξάζπηζε ηνπ ηξνπηθνχ δάζνπο ηνπ Ακαδνλίνπ, αγσλίδνληαη γηα φινπο καο. Σν ηξνπηθφ δάζνο ηνπ Ακαδνλίνπ πεξηέρεη κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο βηνινγηθή θαη πνιηηηζηηθή πνιπκνξθία, θαη παξάγεη πεξίπνπ ην 20% ηνπ παγθφζκηνπ θξέζθνπ λεξνχ. Ζ πξνζηαζία ηνπ είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ θιίκαηνο.
3.2. Σα κεζνγεηαθά δάζε Σα δάζε πεξηιακβάλνληαη αλάκεζα ζηα πην ζεκαληηθά νηθνζπζηήκαηα ηεο Μεζνγείνπ. Δίλαη πινχζηα ζε βηνπνηθηιφηεηα. Οη επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο & ε θαθνδηαρείξηζε ησλ δαζψλ, πξνθαινχλ αχμεζε ππξθαγηψλ θπξίσο ζε πεξηνρέο φπσο (Διιάδα, Ηζπαλία, Ηηαιία, Πνξηνγαιία & λφηηα Γαιιία). Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 25
Σα κεζνγεηαθά δάζε ραξαθηεξίδνληαη απφ μεξά θαινθαίξηα & δξνζεξνχο ρεηκψλεο. Κνηλφηεηεο θπηψλ:
Σα Μεζνγεηαθά δάζε απνηεινχληαη απφ πιαηχθπιια δέληξα, φπσο ε βαιαληδηά & κηθηά δάζε sclerophyll.
Σα Oak δάζε, φπνπ εκθαλίδνληαη βειαληδηέο, θαξπδηέο θαη πεχθα.
Θακλψλεο ( Νφηηα Ηζπαλία) θαη καθία ( Γαιιία, Ηηαιία).
Οη δαζηθέο εθηάζεηο θνληά ζηελ παξαζαιάζζηα δψλε, ζπρλά πξνζαξκφδνληαη ζην αιάηη.
Σα ρακειά, καιαθά πιαηχθπιια πνπ βξίζθνληαη ζηηο δαζηθέο εθηάζεηο γχξσ απφ ηε Μεζφγεην είλαη γλσζηά σο garrigue ζηε Γαιιία, gariga ζηελ Ηηαιία , θξχγαλα ζηελ Διιάδα , tomillares ζηελ Ηζπαλία, θαη Batha ζην Ηζξαήι. Οη νηθνινγηθέο πεξηνρέο γχξσ απφ ηε ιεθάλε ηεο Μεζνγείνπ πάζρνπλ απφ
εθηεηακέλε απψιεηα ησλ δαζψλ & απφ ηελ δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο & πνιιά ελδεκηθά θπηά θαη δψα απεηινχληαη κε εμαθάληζε.
3.3. Ζ δαζηθή έθηαζε ζηε ρώξα καο ήκεξα ηα δάζε καο θαιχπηνπλ έθηαζε 33.590.000 ζηξεκκάησλ πνπ αλαινγεί ζην 25% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο ρψξαο. Οη εθηάζεηο πνπ θαιχπηνληαη κε άιιεο κνξθέο δαζηθήο βιάζηεζεο (ζάκλνπο, θξχγαλα θιπ.) αλέξρνληαη ζε 31.540.000 ζηξέκκαηα δειαδή 23,9% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο ρψξαο. Γειαδή ην ζχλνιν ησλ δαζψλ θαη άιισλ δαζηθψλ εθηάζεσλ αλέξρεηαη ζε 65.130.000 ζηξέκκαηα, ή πνζνζηφ 49,4% ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο ρψξαο. Σα δαζηθά δέλδξα απφ ηα νπνία ζπγθξνηνχληαη θπξίσο ηα δάζε καο είλαη δξπο, ην έιαην, ην πεχθν , ε νμηά θ.ά. Δλψ αμηφινγε είλαη ε παξνπζία θαη άιισλ δαζηθψλ δέλδξσλ, φπσο είλαη ε θαζηαληά, ην θππαξίζζη, ην πνπξλάξη, ην ζθεληάκη θ.ά.
3.3.1. Καηεγνξίεο δαζώλ Μία απφ ηηο πην γλσζηέο θαηεγνξίεο δαζψλ ηεο ρψξαο καο είλαη ηα αείθπιιαζθιεξόθπιια δάζε ηα νπνία απνηεινχληαη απφ πςεινχο ζάκλνπο (κπξηηά, πνπξλάξη, θνπκαξηά, θ.α.). Ζ βιάζηεζε ηεο καθίαο είλαη ζεκαληηθή αθνχ πξνζθέξεη ζηα δψα ηξνθή θαη ζην έδαθνο γηα λα κελ δηαβξσζεί.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 26
Σα αείθπιια δάζε ησλ ρακειώλ πςνκέηξσλ
απιψλνληαη ζε αξθεηά ρακειά
πςφκεηξα. Τπάξρνπλ 2 ππνθαηεγνξίεο αείθπιισλ δαζψλ, ηα ζεξκφθπιια θσλνθφξα, θαζψο θαη ηηο αείθπιιεο βειαληδηέο. Σα κεηθηά θπιινβόια δάζε απφ βειαληδηέο, θαξπδηέο, θαζηαληέο θαη έιαηα. Σα δάζε νμηάο θαη ηα δάζε ςπρξόβησλ θσλνθόξσλ δέληξσλ απνηεινχληαη απφ ηε δαζηθή πεχθε, ηελ νμηά, ηε ζεκχδα, θ.α. Σελ χπαξμε ηνπο ζην λεξφ νθείινπλ ηα παξόρζηα δάζε
πνπ απνηεινχληαη απφ
ζάκλνπο θαη θπιινβφια δέληξα φπσο νη ιεχθεο, νη ηηηέο θαη ηα πιαηάληα. Σέινο ππάξρνπλ ηα θξύγαλα δάζε
(ρακεινί ζάκλνη). Σα θξχγαλα είλαη κηα
ραξαθηεξηζηηθή βιάζηεζε ησλ κεζνγεηαθψλ νηθνζπζηεκάησλ θαη είλαη ζπλήζσο απνηέιεζκα ππνβάζκηζεο πξνυπάξρνπζαο, καθίαο θαη δάζνπο. Αλαπηχζζεηαη θπξίσο ζε θησρά θαη βξαρψδε εδάθε ή ζε εθηάζεηο πνπ έρνπλ επαλεηιεκκέλσο θαεί. Δάλ πξνζηαηεπηνχλ απφ αλζξσπνγελείο απεηιέο (π.ρ. ππεξβφζθεζε, ππξθαγηέο) , ε πξνυπάξρνπζα βιάζηεζε θαη ην έδαθνο κπνξνχλ λα αλαβαζκηζηνχλ. Σα πην γλσζηά θξχγαλα είλαη ην ζπκάξη, ην ζπαξάγγη, ν αζθφδεινο, θ.α.
3.3.2. Γάζε ζηελ Διιάδα 1. Φνηληθφδαζνο Βάη Λαζηζίνπ: Μηθξή θνηιάδα κε θπζηθή ζπζηάδα θξεηηθνχ θνίληθα. 2. Γάζνο Καηζαξηαλήο Αηηηθήο: Καιχπηεηαη απφ δάζνο πεχθεο, θππαξίζζη θαη ζπνξαδηθά. 3. Κνηιάδα Σεκπψλ Λάξηζαο: Σκήκα ηεο θνηιάδαο ηνπ Πελεηνχ κε παξαπνηάκηα βιάζηεζε. 4. Γάζνο Καξατζθάθε Καξδίηζαο: Πεξηνρή πνπ θαιχπηεηαη απφ θχιια πιαηχθπιισλ. 5. Πεπθηάο Ξπινθάζηξνπ Κνξηλζίαο: Παξαζαιάζζην δάζνο πεχθεο. 6. Γάζνο ρεηκάξξσλ: Πεξηνρή απνξξνήο δχν ρεηκάξξσλ. 7. Πεξηαζηηθφ δάζνο Ησαλλίλσλ: Πεξηνρή κε πεχθα. 8. Γάζνο Φαξζάισλ Λάξηζαο: Πεπθφδαζνο πνπ πξνέξρεηαη απφ αλαδάζσζε. 9. Γάζνο ηελήο Δχβνηαο: Γάζε θεθαιιεληαθήο ειάηεο θαη θαζηαληάο. 10. Γαζηθφ ζχκπιεγκα Όζζαο Λάξηζαο: Γάζε θσλνθφξσλ θαη πιαηχθπιισλ. 11. Γξπνδάζνο Μαγλεζίαο: Γξπνδάζνο κε δηάζπαξηα δαζηθά είδε. 12. Παξαιηαθφ δάζνο Πξέβεδαο: Έθηαζε κε πεχθα θαη επθαιχπηνπο. 13. Γάζε λήζνπ θηάζνπ: Γάζε θνπθνπλαξηάο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 27
14. ηελά Νέζηνπ, Καβάιαο, Ξάλζεο: Βξαρψδεο πιαγηέο κε πινχζηα ρισξίδα θαη παλίδα. 15. Γάζνο Καιαβξχησλ: Πεξηνρή κε δέλδξα, ζάκλνπο θαη ιηβάδηα. 16. Πεξηαζηηθφ δάζνο Σηζνξέαο Φζηψηηδαο: Έθηαζε κε ηζηνξηθνχο ρψξνπο θαη κλεκεία. 17. Γάζνο Ακπγδαιεψλα Καβάιαο: Πεξηιακβάλεη ηξαρεία πεχθε. 18. Γάζνο Αειηά Σξηθάισλ: Πεχθα, θππαξίζζηα πνπ πξνήιζαλ κε αλαδάζσζε. 19. Γξπνδάζνο Κνπξί Μαγλεζίαο: Πεδηλή πεξηνρή.
Βάι Ναςικίου
Δάςοσ Αχαϊασ
Σζμπθ
Καλάβρυτα
Δάςοσ Καρδίτςασ
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 28
3.4. Γάζε ζηε Ρόδν Πεπθφθπηεο πιαγηέο ηξαρείαο πεχθεο, πνπ θαηά ηφπνπο ζπγθξνηεί ζπάληα κηθηά δάζε κε νξηδνληηφθιαδα θππαξίζζηα ζπλαληάκε ζηε Ρφδν. Σα κηθηά απηά δάζε απαληψληαη ζε ειάρηζηα κέξε ζηελ Διιάδα (Γσδεθάλεζα θαη Κξήηε) θαη ζηε Ρφδν ηα βξίζθνπκε ζε κία απφ ηηο θαιχηεξεο θαη πην αληηπξνζσπεπηηθέο ηνπο κνξθέο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 29
Γάζνο Πξνθήηε Ζιία Γάζνο Λαέξκσλ Γάζνο Απφιισλ Γάζνο Διενχζαο Γάζνο Αξρίπνιεο Γάζνο Έκπσλαο Σα δάζε-δαζηθέο εθηάζεηο ηεο Ρφδνπ είλαη: 1. Γάζε Σξαρείαο Πεχθεο 2. Γάζε Κππαξίζζνπ (δάζνο Έκπσλα) 3. Θακλψλεο ζθιεξφθπιισλ αεηζαιψλ (ζρίλα, ζακλνθππάξηζζα, θνπκαξηέο) 4. Φξχγαλα (ιαδαληέο, θαζθφκειν, ζπκάξη) 5. Γάζε κε παξφρζηα βιάζηεζε (θνηιάδα Πεηαινπδψλ κε Τγξάκβαξε, Πιαηάληα)
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 30
3.4.1. ΚΤΠΑΡΗΟΓΑΟ ΔΜΠΩΝΑ (ΓΗΑΣΖΡΖΣΔΟ ΜΝΖΜΔΗΟ ΣΖ ΦΤΖ) Έρεη ραξαθηεξηζζεί κε ηελ αξηζκφ 105497/6459/1986 απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Γεσξγίαο ζαλ Γηαηεξεηέν Μλεκείν ηεο Φχζεο. ΘΔΖ-ΠΡΟΒΑΖ Βξίζθεηαη ζην βνξεηναλαηνιηθφ ζεκείν ηεο Νήζνπ Ρφδνπ, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηε ζέζε ΄΄Καηάξηη΄΄ θνληά ζην ρσξηφ Έκπσλα ηνπ Γήκνπ Αηηαβχξνπ. Καηαιακβάλεη έθηαζε 1.350 ζηξέκκάησλ θαη εθηείλεηαη θαη απφ ηηο δπν πιεπξέο ηνπ επαξρηαθνχ δξφκνπ Έκπσλαο-ηαλλψλ, ζε κηα απφθξεκλε, βξαρψδε θαη δχζβαηε πιαγηά ηνπ φξνπο Αηηαβχξνπ, πνπ είλαη ην κεγαιχηεξν θαη ςειφηεξν βνπλφ ηεο Ρφδνπ κε πςφκεηξν 1.217 κέηξα. Πεξηιακβάλεηαη ζην δίθηπν «NATURA 2000» καδί κε επξχηεξε έθηαζε εκβαδνχ 17.600 ha, κε ηελ επσλπκία ΡΟΓΟ:ΑΚΡΑΜΤΣΖ, ΑΡΜΔΝΗΣΖ, ΑΣΣΑΒΤΡΟ θαη θσδηθφ GR 4210005. ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ Ο αλψξνθνο ηνπ δάζνπο απαξηίδεηαη απφ αησλφβηα δέληξα κεζνγεηαθνχ θππαξηζζηνχ (Cupressus sempervirens var. horizontalis) ζε πνζνζηφ 90-95%, ελψ έλα κηθξφ πνζνζηφ θαηαιακβάλεη ε ηξαρεία πεχθε (Pinus brutia). H ππφξσθε ζακλψδεο βιάζηεζε είλαη αξαηή θαη απνηειείηαη απφ ηα ηππηθά είδε ηεο θπηνδηάπιαζεο ησλ ζεξκνκεζνγεηαθψλ νηθνζπζηεκάησλ ηεο Pistacia lentiscus, φπσο αγξηειηέο (Olea europaea), κπξηηέο (Myrtus communis), ζρίλα (Pistacia lentiscus), πνπξλάξηα (Quercus coccifera), ραξνππηέο (Ceratonia siliqua), θ.ι.π. Ζ ρνξηνιηβαδηθή θαη πνψδεο βιάζηεζε απνηειείηαη απφ μεξνζεξκηθά είδε φπσο ιαδαληέο, αθάλεο, θ.ι.π., θαξκαθεπηηθά θαη αξσκαηηθά θπηά, φπσο ε αιηζθαθηά, ην ζξνχκπη θαη ε ξίγαλε, πνιιά είδε ινπινπδηψλ, φπσο αλεκψλεο, θίηξηλεο βηνιέηεο, θπθιάκηλα, είδε ηνπ γέλνπο ΟΡΥΗ θαη ΟΦΡΤ, ραζκφθπηα θαη πνιιά άιια, εηήζηα θαη πνιπεηή, πνπ θπηξψλνπλ θαηά ζέζεηο θπξίσο ζηα μέθσηα ηνπ δάζνπο θαη ζηηο ζρηζκέο ησλ βξάρσλ θαη αλζίδνπλ απφ ηηο αξρέο Φεβξνπαξίνπ κέρξη αξγά ηελ άλνημε θαη ηηο αξρέο ηνπ θαινθαηξηνχ. Οιφθιεξε ε έθηαζε είλαη βξαρψδεο θαη θαιχπηεηαη απφ αζβεζηνιηζηθέο κάδεο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 31
3.5. Πξνζηαηεπόκελα δαζηθά είδε ηεο Ρόδνπ ηε Ρφδν, 3 είδε δαζηθψλ δέληξσλ πξνζηαηεχνληαη κε Γ.Α.Γ. αθφκα θαη φηαλ βξίζθνληαη ζε κε δαζηθέο εθηάζεηο. Βειαληδηά
Γξακπζηά
Κνθνξεβπζηά
3.6. Πνηα είλαη ε ρισξίδα πνπ ζπλαληάκε ζηε Ρόδν θαη γεληθόηεξα ζηελ Διιάδα; Υισξίδα είλαη ν γεληθφο φξνο πνπ ραξαθηεξίδεη ην ζχλνιν ησλ θπηψλ.
3.6.1. Ζ ρισξίδα ζηελ Διιάδα Ζ γεσγξαθηθή ζέζε ηεο Διιάδαο κεηαμχ ηξηψλ επείξσλ (Δπξψπε, Αζία, Αθξηθή), ην κεζνγεηαθφ θιίκα, ε πνηθηινκνξθία ησλ γεσινγηθψλ ππνζηξσκάησλ, νη δαληεισηέο αθηνγξακκέο κε ηα ρηιηάδεο λεζηά, νη θαζαξέο ζάιαζζεο θαη ε πςνκεηξηθή δηαβάζκηζε, δεκηνχξγεζαλ ηηο ζπλζήθεο αλάπηπμεο κηαο πνηθηιίαο νηθνζπζηεκάησλ θαη βηνηφπσλ κνλαδηθψλ ζην θφζκν. Σα είδε θπηψλ πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί μεπεξλνχλ ηα 6.500 θαη ηα ελδεκηθά είδε είλαη 1.150 δει. δελ παξαηεξνχληαη ζε άιιε ρψξα ηνπ θφζκνπ. Παξαδείγκαηα θπηψλ ζηελ Διιάδα: • Κέδξνο • Αζθάθα • Αζθφδεινο • Αθάλα • Αρηλφο • Βαιεξηάλα • Βαζηιηθφο • Βαηνκνπξηά Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 32
• Βεξνλίθε • Μέληα • Μνιφρα • Μπξηηά θαη πνιιά άιια
3.6.2. Ζ ρισξίδα ζηε Ρόδν ηε Ρφδν, ζπλνιηθά, έρνπλ θαηαγξαθεί 1.105 διαφορετικά είδθ φυτϊν. Απ’αυτά 128 είδθ είναι ενδθμικά τθσ Τόδου και τθσ ευρφτερθσ περιοχισ και 14 είδθ ενδθμικά τθσ Τόδου.
Λφγσ ηνπ ζεξκν-κεζνγεηαθνχ θιίκαηνο νη βηφηνπνη πνπ απαληψληαη ζε φιν ην λεζί είλαη θπξίσο απηνί ηεο επκεζνγεηαθήο δψλεο βιάζηεζεο κε αείθπιινπο ζάκλνπο (κε ραξαθηεξηζηηθφηεξα είδε ην ζρίλν, ηελ θνπκαξηά θαη ην πνπξλάξη), θξχγαλα (κε ραξαθηεξηζηηθφηεξα είδε ην ζπκάξη, ηελ αζηνηβε, ηε ξίγαλε, ηνλ αζθφδειν θαη ηελ αζθάθα. ηα ζεκεία ηεο ελδνρψξαο θαιιηεξγνχληαη θπξίσο ειηέο θαη ακπέιηα, ελψ ζηα παξάιηα θπξηαξρνχλ ηα θέδξα πνπ θχνληαη σο θαη ηε ζάιαζζα. Φπηηθά είδε ηεο Ρόδνπ ην λεζί έρνπλ θαηαγξαθεί 19 ζεκαληηθά είδε θπηψλ: Anthemis rhodensis, Campanula hagielia, Centaurea lactucifolia, Cyclamen persicum, Erysimum rhodium, Fritillaria rhodia, Liquidambar orientalis, Matricaria macrotis, Romulea tempskyana, Scabiosa variifolia, Zygophyllum album, Astragalus austro-aegaeus, Medicago heyniana, Ebenus sibthorpii, Colchicum macrophyllum, Arenaria guicciardi, Comperia comperiana, Lithodora hispidula θαη Ophrys reinholdii πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ Διιεληθή Ννκνζεζία (Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 67/81). Ζ νξρηδέα Ophrys umbilicata ssp. rhodia πξνζηαηεχεηαη απφ ηε ζχκβαζε CITES. Αλάκεζα ζηα μερσξηζηά θπηηθά είδε ηεο Ρφδνπ ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε Liquidambar orientalis, ιηθηδάκβαξε ή δεηηά φπσο ηελ απνθαινχλ νη Ρνδίηεο. Ζ
θαηαλνκή
απηνχ
ηνπ
δέληξνπ
πεξηνξίδεηαη ζηε Ρφδν θαη ζε δχν πεξηνρέο ηεο ΝΓ Μηθξάο Αζίαο. πλήζσο θπηξψλεη ζε πνηάκηα θαη ξεκαηηέο πνπ έρνπλ ζπλερή ξνή θαζ' φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ. ηε δεηηά νθείιεηαη ε κεγάιε ζπζζψξεπζε ησλ πεηαινχδσλ ζηε γλσζηή «θνηιάδα ησλ πεηαινχδσλ».
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 33
Άιια είδε πνπ ζπκκεηέρνπλ ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν ζηε βιάζηεζε ηνπ λεζηνχ είλαη ε θνπθνπλαξηά, ε ραξνππηά, ηα ξείθηα, ε κπξηηά, ε δάθλε, ε αγξηνθνπκαξηά, ην ζπάξην, ε αζπαιαζηά, ν αξθνπδφβαηνο, ην ζπαξάγγη, ε πηθξνδάθλε, ε γαιαζηνηβή, ε ζξνχκπα, ε αζθάθα, νη ιαδαληέο, ε ιεβάληα, ε αθάλα, ην ακάξαλην.
Αγριοκουμαριά
Φφλλα αγριοκουμαριάσ
Νουλοφδια και κορμόσ αγριοκουμαριάσ Αςπάλακοι
Η ανκζμιδα τθσ Ρόδου (φυτό ενδθμικό τθσ Τόδου).
Η κουτςουπιά ή δέντρο του Ιούδα Λέγεηαη φηη ην δέληξν θνθθίληζε απφ ληξνπή επεηδή ζρεηίζηεθε κε ηνλ πξνδφηε Ηνχδα πνπ φπσο ιέγεηαη θξεκάζηεθε απφ κηα θνπηζνππηά.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 34
Παιώνια θ Ροδία Ο κπζηθφο Παίσλαο, καζεηήο ηνπ γηαηξνχ Αζθιεπίνπ, ζεξάπεπζε ηνλ Άδε θαη ηνλ Άξε κε θαηαπξαυληηθφ βάιζακν, κεηά απφ ηξαπκαηηζκφ ηνπο ζηελ κάρε ηεο Σξνίαο. Σν φλνκα ηνπ Παίσλα, δφζεθε απφ ηνπο αξραίνπο, ζην θπηφ παησλία, πνπ ζήκεξα ιέγεηαη πεγνπληά, θνπζθίηζα ή κπαιίηζα. ηελ Διιάδα ζπλαληψληαη ζπλνιηθά πέληε δηαθνξεηηθά είδε παηψληαο. Έλα απφ απηά ε Παηψληα ε Ρνδία (Paeonia rhodia) είλαη ελδεκηθφ θπηφ, ην νπνίν δεη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζε νξηζκέλεο πεξηνρέο ηεο λήζνπ Ρφδνπ. Αλζίδεη θαηά ηνπο κήλεο Απξίιην έσο Ηνχλην. Έρεη κεγάια ιεπθά άλζνη κε ειαθξχ άξσκα. Δίλαη θπηφ θαξκαθεπηηθφ, αξσκαηηθφ θαη θαηά ζπλέπεηα κειηζζνθνκηθφ.
Oρχιδζα θ Λίνδια
Ορχιδζα Lucis Κρόκοσ Crocus biflorus
Anemone coronaria
ξυνιά ι ξυνίκρα
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 35
3.7. Ποια είναι θ πανίδα που ςυναντάμε ςτθ Ρόδο και γενικότερα ςτθν Ελλάδα; Με ηνλ φξν παλίδα ή παλίζθη ραξαθηεξίδεηαη ην ζχλνιν ησλ δψσλ.
3.7.1. Ζ παλίδα ζηελ Διιάδα Ζ παλίδα ηεο Διιάδαο είλαη ηδηαηηέξσο πινχζηα γηα ηα επξσπατθά δεδνκέλα, θάηη πνπ νθείιεηαη ζηε γεσγξαθηθή ηεο ηνπνζέηεζε ζηα φξηα ηξηψλ επείξσλ θαη δχν θχξησλ βηνγεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ, ζηνλ πινχζην νξηδφληην θαη θάζεην δηακειηζκφ ηεο θαη ζην κεγάιν εχξνο ησλ ελδηαηηεκάησλ πνπ πξνζθέξεη. Παξαδείγκαηα παλίδαο ζηελ Διιάδα: ΑΔΣΟΗ Βαζηιαεηφο πηδαεηφο θεθηάξεο Φηδαεηφο Υξπζαεηφο ΘΖΛΑΣΗΚΑ Αγξηφγαηνο Αιεπνχ Αζβφο Καηζίθηα ΔΡΠΔΣΑ-ΔΝΣΟΜΑ Αγξηνκέιηζζα Αθξίδεο Αξάρλεο Κάκπηα Μέιηζζα Μπνπξκπνχληα Παζραιίηζεο θαη πνιιά αθφκα..
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 36
3.7.2. Ζ παλίδα ζηε Ρόδν ην λεζί ηεο Ρφδνπ έρνπκε ζεκαληηθνχο ρεξζαίνπο νηθνηφπνπο, εζληθήο θαη δηεζλνχο ζεκαζίαο, κε έλα κεγάιν αξηζκφ εηδψλ, παξφηη νη πιεζπζκνί πνιιψλ ζπνλδπισηψλ έρνπλ κεησζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ζπλερίδνπλ λα απεηινχληαη ιφγσ ησλ αλζξσπίλσλ δξαζηεξηνηήησλ. ηε Ρφδν δεη ζεκαληηθφο πιεζπζκφο ηνπ ειαθηνχ πιαηφλη Dama dama ή Ρφδηα Έιαθνο (κεξηθέο δεθάδεο άηνκα). Παξαηεξείηαη θπξίσο ζηα δάζε ζηνπο δήκνπο ηεο Νφηηαο Ρφδνπ, Κακείξνπ θαη Αηηαβχξνπ. είλαη απφ ηα ιίγα είδε ειαθηψλ πνπ ππάξρνπλ ζήκεξα ζηελ Δπξψπε. ηα ρεξζαία ζειαζηηθά ηεο Ρφδνπ πεξηιακβάλνληαη θαη ηα παξαθάησ είδε: ν αλαηνιηθφο ζθαληδφρνηξνο, ε δίρξσκε ρσξαθνκπγαιίδα, νη ππγκαίεο εηξνπζθνκπγαιίδεο, o ιαγφο, ην αγξηνθνχλειν, o βξαρνπνληηθφο, ν δαζνπνληηθφο, ν δεθαηηζηήο, ν καπξνπνληηθφο θαη ην ππνείδνο ηνπ, ν ζπηηνπνληηθφο, ε αιεπνχ, ην θνπλάβη, o αζβφο. Σα ρεηξφπηεξα ζηε Ρφδν πεξηιακβάλνπλ είδε φπσο: ν ξηλφινθνο, ν κεζνξηλφινθνο, ν ηξαλνξηλφινθνο, κηθξνξηλφινθνο, ε ηξαπκνκπσηίδα, ε ιεπθνλπρηεξίδα, ε λαλνλπρηεξίδα, ε βνπλνλπρηεξίδα, ε Μεζνγεηαθή σηνλπρηεξίδα θαη ν λπρηνλφκνο.
Αζβόο ηεο Ρφδνπ (Meles meles rhodius)
Νυφίτςα (Mustela nivalis)
Κνπλάβη (Martes foina)
Λαγόσ (Lepus europaeus)
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 37
ηε Ρφδν ππάξρεη επίζεο έλαο πιεζπζκφο κηθξφζσκσλ αιφγσλ ειεπζέξαο βνζθήο, εθ ησλ νπνίσλ επέδεζε, ηα ηειεπηαία ρξφληα, έλαο πνιχ κηθξφο αξηζκφο πνπ δεη ζε βξαρψδεηο ιφθνπο ζηα πεξίρσξα ηνπ ρσξηνχ Αξράγγεινο. Ο βηφηνπφο ηνπο πξηλ πεξηζπιιερηνχλ γηα ιφγνπο πξνζηαζίαο θαη αχμεζεο ηνπ πιεζπζκνχ ζε πεξηθξαγκέλν ρψξν ζηελ πεξηνρή ηνπ ρσξηνχ Αξράγγεινο, κε ζθνπφ ηελ απειεπζέξσζε αξγφηεξα ζηνλ ίδην ρψξν, βξηζθφηαλ ζηελ πεξηνρή ηνπ φξνπο Κνπηζνχπε Αξραγγέινπ θαη ζηελ πεξηνρή ηνπ Αγ. Νεθηαξίνπ Αξρίπνιεο. Δπίζεο, παξαηεξείηαη ην ιεπηδφπηεξν Panaxia (ή Euplagia ή Callimorpha) quadripunctata πνπ έρεη δψζεη ην φλνκα ζηελ θνηιάδα ησλ Πεηαινχδσλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά δψα πνπ κπνξνχκε λα βξνχκε ζηα πδάηηλα ζπζηήκαηα ηνπ λεζηνχ είλαη ην ελδεκηθφ ςάξη Γθηδάλη, ην γαζηεξφπνδν, ην θαβνχξη ε γαξίδα, ην ρέιη, ν βάηξαρνο ηεο Καξπάζνπ θαη ε ρειψλα. Σν ςάξη Γθηδάλη (Ladigesocypris ghigii) είλαη έλα είδνο πνπ δεη κφλν ζηε Ρφδν θαη ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο κε γιπθφ λεξφ. Σν ςαξάθη ζεσξείηαη σο έλα απφ ηα πιένλ ζπάληα θαη απεηινχκελα είδε ηνπ γιπθνχ
λεξνχ
ζηελ Δπξψπε.
Πξνζηαηεχεηαη ηφζν απφ ηελ Διιεληθή ( Π.Γ. 67/1981) φζν θαη απφ ηελ Δπξσπατθή Ννκνζεζία(92/43/EEC). Ζ Ρφδνο απνηειεί έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά θαη πινχζηα λεζηά ηεο Διιάδαο ζε φηη αθνξά ηελ εξπεηνπαλίδα. ην λεζί απαληψληαη δχν είδε ακθηβίσλ (ν πξάζηλνο θξχλνο θαη πηζαλψο ν απεηινχκελνο κε εμαθάληζε ελδεκηθφο βάηξαρνο ηεο Καξπάζνπ), δχν είδε ρεισλψλ (Διιεληθή ρειψλα θαη γξακκσηή λεξνρειψλα), ελλέα είδε ζαπξψλ (ηπθιίηεο, ζακηακίδη, νθίζνς, ηξαλφζαπξα, ζαχξα ηεο Ρφδνπ, αθιέθαξνο, ιηαθφλη, ρξπζηδνπζα ζαχξα θαη ακβίζβαηλα), θαη επηά είδε θηδηψλ (ζαΐηα, καχξνο έθηνο, δακελήο, ζπηηφθηδν, λεξφθηδν, αγηφθηδν θαη ζθνπιεθφθηδν). 4 είδε εξπεηψλ (ζαΐηα Columber najadum, αγηφθηδν Telescopus fallax, ηξαλφζαπξα Lacerta trilineata, νθίζσς Ophisops elegans), 3 είδε ζειαζηηθψλ Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 38
(ζθαληδφρνηξνο Erinaceus concolor, λπρηεξίδεο Pipistrellus pipistrellus θαη Tadarida teniotis) θαη ην αζπφλδπιν Chrysomelia gypsophilae, πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ Διιεληθή λνκνζεζία (Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα 67/81). ε φηη αθνξά ηελ νξληζνπαλίδα, πεξηζζφηεξα απφ πελήληα είδε πνπιηψλ θσιηάδνπλ ζην λεζί ελψ άιια δηαθφζηα είδε επηζθέπηνληαη ην λεζί θαηά ηε κεηαλάζηεπζε. Σα ζεκαληηθφηεξα αλαπαξαγφκελα είδε είλαη: ν καπξνπεηξίηεο, ν πεηξίηεο, ην ρξπζνγέξαθν, ε αεηνγεξαθίλα, ν ζπηδαεηφο, ην πην κεγάιν αξπαθηηθφ ζηε Ρφδν), ν γαιαδνθφηζπθαο, ε ιεπθνζνπζνπξάδα, ν καπξνηζηξνβάθνο. Απφ θαηξφ ζε θαηξφ, εκθαλίδνληαη πνπιηά πνπ είλαη πνιχ ζπάληα ζηελ Δπξψπε φπσο ν εξεκνζθπξηρηήο θαη ε ζκπξλαιθχνλα.
Αλάκεζα ζηα πδξφβηα – παξπδάηηα πνπιηά πνπ ζπλαληνχκε ζηε Ρφδν είλαη: ηζηθληάδεο, πάπηεο, Υήλεο, Δξσδηνί, Πειεθάλνη, ραξαδξηνί, ηξχγγεο, ζθαιίδξεο). Λευκοτςικνιάσ
Καλαμοκανάσ
Φαλαρίδα
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 39
Σο πλατόνι τθσ Ρόδου Σν πιαηφλη ηεο Ρφδνπ, πνπ ζεσξείηαη ζχκβνιν ηνπ λεζηνχ εδψ θαη πάξα πνιιά ρξφληα, ζηνιίδεη ηα δάζε ηνπ θαη απνηειεί κέξνο ηεο παξάδνζήο ηνπ, είλαη έλα απφ ηα ιίγα είδε ειαθηψλ ηεο Δπξψπεο πνπ δηαζψζεθαλ κέρξη ζήκεξα. Πνιιέο είλαη νη ιατθέο ηζηνξίεο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ πξνέιεπζε θαη παξνπζία ηνπ ειαθηνχ ζην λεζί. Πνιινί ηζρπξίδνληαη φηη ην πιαηφλη ήξζε ζην λεζί ηεο Ρφδνπ κε ηελ άθημε
ησλ
ηαπξνθφξσλ.
Ζ
ζεσξία
κάιηζηα
απηή
ζπζρεηίδεηαη θαη κε άιια ηζηνξηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ λεζηνχ. Ζ Ρφδνο αλαθέξεηαη ζε αξραία θείκελα ζαλ "Οθηνχζα", ιέμε πνπ ζεκαίλεη, "ε έρνπζα πνιιά θίδηα". χκθσλα κε ηελ παξαπάλσ ζεσξία νη ηαπξνθφξνη γηα λα πξνζηαηέςνπλ ηα ζηξαηφπεδά ηνπο απφ ηα θίδηα, εηζήγαγαλ ην ειάθη θαη ην ρξεζηκνπνίεζαλ ζαλ θχιαθα ζε ρψξνπο γχξσ απφ απηά. Αλ θαη ηα ειάθηα δελ θπλεγνχλ γηα λα ζθνηψλνπλ ηα θίδηα, φπσο πηζηεχνπλ πνιινί, ελ ηνχηνηο ιέγεηαη φηη ηα θέξαηα ηνπ ειαθηνχ εθθξίλνπλ θάπνηα νπζία (έλα αιθάιην), ε κπξσδηά ηνπ νπνίνπ ελνριεί θαη εμαλαγθάδεη ηα θίδηα λα απνκαθξπλζνχλ. Κάπνηα ινηπφλ απφ ηα δψα απηά, πνπ έθεξαλ νη ηαπξνθφξνη, μέθπγαλ απφ ηα ζηξαηφπεδα, θξχθηεθαλ ζηα δάζε θαη δεκηνχξγεζαλ αξγφηεξα ηνλ ππάξρνληα πιεζπζκφ. Μία άιιε ζεσξία ιέεη φηη ηα ειάθηα εηζήρζεζαλ απφ ηνπο Δλεηνχο ηελ πεξίνδν πνπ είραλ ζηελ θαηνρή ηνπο ην λεζί. Όκσο ε Ρφδνο αλαθέξεηαη ζε αξραία θείκελα θαη ζαλ "Διαθνχζα" πνπ ζεκαίλεη φηη είρε, ηελ επνρή εθείλε πνιιά ειάθηα, πνπ θπζηθά ππήξραλ ζην λεζί πνιχ πξηλ έξζνπλ φινη απηνί νη θαηαθηεηέο. Υαξαθηεξηζηηθέο είλαη νη άζπξεο βνχιεο πνπ είλαη δηάζπαξηεο θπξίσο ζην πάλσ κέξνο (ξάρε, πιάηε θαη θαπνχιηα) ηνπ ζψκαηφο ηνπο, πνπ ρξεζηκεχνπλ θπξίσο γηα ην θακνπθιάδ ησλ δψσλ. ηε Ρφδν ην πιαηφλη δεη ζε ακηγή δάζε ηξαρείαο πεχθεο, κηθηά δάζε πεχθεο θαη θππαξίζζνπ, κε πινχζην ππφηξνθν απφ ζάκλνπο (αείθπιισλ πιαηχθπιισλ), ζε ζέζεηο φπνπ ππάξρεη λεξφ φιν ην ρξφλν ή εθεί πνπ ππάξρνπλ πνηίζηξεο αηγνπξνβάησλ. Δπίζεο δεη θαη βφζθεη ζε ζακλνηφπνπο αείθπιισλ πιαηχθπιισλ (θνπκαξηέο, ζθίλα, πνπξλάξηα, μπινθεξαηηέο, θ.ιπ.) Τπνινγίδεηαη απφ καξηπξίεο θαηνίθσλ θαη πξνζσπηθέο εθηηκήζεηο φηη ζήκεξα ζηα δάζε ηεο Ρφδνπ ππάξρνπλ γχξσ ζηα 100-150 δψα. Τπάξρεη επίζεο ζεκαληηθφο αξηζκφο δψσλ (πεξί ηα 70 άηνκα), ηα νπνία δηαηεξεί ν Γήκνο Ρφδνπ ζε πεξηθξαγκέλνπο ρψξνπο. Άηνκα ειαθηνχ έρνπλ κεηαθεξζεί απφ ηελ Ρφδν θαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Διιάδνο φπνπ δνπλ κέζα ζε δσνινγηθνχο θήπνπο θαη πάξθα. Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 40
Γπζηπρψο εδψ θαη αξθεηά ρξφληα ππάξρεη κείσζε ηνπ αξηζκνχ ηνπ πιαηχθεξνπ ειαθηνχ, πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ ιαζξνζεξία θαη ζηελ θαθή λννηξνπία ησλ θαηνίθσλ ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ ζην λα κελ δίλνπλ πιεξνθνξίεο ζηηο αξκφδηεο Τπεξεζίεο (Γαζαξρείν, Αζηπλνκία), γηα ηελ αλαθάιπςε θαη ηνλ εληνπηζκφ ησλ ιαζξνζήξσλ, ζεσξψληαο ηελ ζπλεξγαζία απηή ζαλ πξνδνζία ή φπσο αιιηψο ιέγεηαη ζαλ "θάξθσκα". Αλ θαη φινη νη θάηνηθνη ηεο Ρφδνπ αγαπνχλ θαηά ηα άιια θαη θξνληίδνπλ γηα ηελ επηβίσζε ηνπ ειαθηνχ ελ ηνχηνηο δελ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ φζν πξέπεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, γηα ηελ ζχιιεςε θαη παξαδεηγκαηηθή ηηκσξία ησλ ιαζξνζήξσλ, πνπ ρσξίο ίζσο θαη νη ίδηνη λα ην ζπλεηδεηνπνηνχλ θαηαζηξέθνπλ θαη αθαλίδνπλ ηα ζχκβνια ηνπ ηφπνπ καο. Απφ ηελ άιιε κεξηά ηα κέζα θαη ν αξηζκφο πνπ δηαζέηεη ην Γαζαξρείν ηεο πεξηνρήο δελ θαίλνληαη αξθεηά γηα ηελ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ. Μείσζε ηνπ αξηζκνχ ππήξμε θαη φηαλ αξθεηά ειάθηα θάεθαλ αθνχ εγθισβίζηεθαλ απφ ηηο θιφγεο θπξίσο ζηηο δχν κεγάιεο ππξθαγηέο ηεο Ρφδνπ ηνπ 1987 θαη 1992. Δλ ηνχηνηο ν ιφγνο απηφο, αλ θαη ζεκαληηθφο, δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί θχξηνο γηα ηελ κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ αθνχ ζηελ νπζία κε ηελ αχμεζε ηεο ηξνθήο κεηά ηα πξψηα ρξφληα ηεο ππξθαγηάο απμάλεηαη θαη ν αξηζκφο ησλ γελλήζεσλ. Έλαο άιινο αξθεηά ζεκαληηθφο ιφγνο ειάηησζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ δψσλ είλαη ε αληίζηνηρε ειάηησζε ησλ γεσξγηθά θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ πνπ επήιζε θπξίσο ιφγσ ηεο απαζρφιεζεο ηνπ ληφπηνπ πιεζπζκνχ κε ηηο ηνπξηζηηθέο εξγαζίεο. Γελ ζα κπνξνχζακε βέβαηα λα παξαβιέςνπκε ην γεγνλφο ηεο ρξήζεο πνιιψλ θαη ηζρπξψλ γεσξγηθψλ θαξκάθσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηηο θαιιηέξγεηεο θαη ηα νπνία δειεηεξηάδνπλ ηηο ηξνθέο ησλ δψσλ θαζψο θαη ηηο πεγέο θαη ηα λεξά, ζηνπο βηνηφπνπο ηνπο. ην ράξηε εκθαλίδνληαη νη βηφηνπνη ηνπ ειαθηνχ, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρνπλ θαη άιια δψα ζε άιιεο ζέζεηο ή φηη ηα ππάξρνληα ζε θάπνηεο απφ ηηο ελδεηθηηθέο ζέζεηο δελ έρνπλ ή δελ κπνξνχλ λα κεηαθηλεζνχλ, αλάινγα κε ηελ αιιαγή ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηβίσζή ηνπο, φπσο ε πνζφηεηα ηεο ηξνθήο, ε χπαξμε λεξνχ αιιά θπξίσο ε πίεζε πνπ δέρνληαη απφ ηελ παξνπζία θαη ηηο λφκηκεο ή παξάλνκεο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αλζξψπνπ.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 41
H θνηιάδα κε ηηο Πεηαινύδεο Ζ θνηιάδα ησλ πεηαινχδσλ βξίζθεηαη 12 ρηιηφκεηξα λφηηα ηεο Ρφδνπ, θνληά ζην ρσξηφ Καιακψλαο ζηνλ Γήκν Πεηαινχδσλ. Δίλαη κηα κηθξή θνηιάδα ε νπνία δηαζρίδεηαη απφ ην πνηακάθη Πειεθάλνο. χκθσλα κε ηελ παξάδνζε παιαηφηεξα ε θνηιάδα νλνκαδφηαλ Πειεθάλνο, απφ ην φλνκα ελφο δνχινπ ηνπ άξρνληα Αιέμαλδξνπ Τςειάληνπ. Ο άξρνληαο έθεξε ηελ θφξε ηνπ πνπ έπαζρε απφ θπκαηίσζε ζηελ πεξηνρή γηα λα ηελ γηαηξέςεη ην θαιφ θιίκα ηνπ ηφπνπ θαη έθηηζε ην Μνλαζηήξη ηεο Καινπέηξαο (1782) ζηα εξείπηα παιηφηεξνπ θαη έβαιε ηνλ δνχιν ηνπ λα ηελ θπιάεη. Ζ αξρνληνπνχια αγάπεζε ηνλ δνχιν, αιιά ν άξρνληαο Τςειάληεο αξλήζεθε λα δψζεη ηελ θφξε ηνπ ζε έλα δνχιν. Σφηε απηφο απηνθηφλεζε απφ ηελ πίθξα θαη ηνλ θαεκφ ηνπ θαη έηζη ν ηφπνο πήξε ην φλνκά ηνπ. Κάζε ρξφλν, απφ ηνλ Ηνχλην κέρξη θαη ηνλ επηέκβξην, εθαηνληάδεο ρηιηάδεο είδε πεηαινχδσλ εκθαλίδνληαη ζε απηήλ ηελ ζεκαληηθή θνηιάδα. Δίλαη ζπάληνο βηφηνπνο
αλαπαξαγσγήο
ηεο
πεηαινχδαο
Panaxia
Quadripunctaria.
Δίλαη
ιεπηδφπηεξα, πνπ κεηακνξθψλνληαη ζε ηξεηο θχθινπο: απγφ, ρξπζαιίδα θαη έληνκν. χκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο, ε παξνπζία ησλ ρηιηάδσλ πνιχρξσκσλ πεηαινχδσλ νθείιεηαη ζηελ χπαξμε ηεο δεηηάο, πνπ θπξηαξρεί ζηε ρισξίδα ηεο πεξηνρήο. Ζ δεηηά εθθξίλεη εηδηθέο νπζίεο θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ην θαηάιιειν κηθξνθιίκα πνπ δεκηνπξγεί πξνζειθχεη ηηο αγαπεηέο ζε φινπο πεηαινχδεο. Σν ελήιηθν άηνκν έρεη κήθνο 18 έσο 23 ρηιηνζηά θαη άλνηγκα θηεξψλ 55 έσο 60 ρηιηνζηά. Όηαλ ζηέθεη ήξεκε έρεη ζρήκα ηζφπιεπξνπ ηξηγψλνπ θαη θάζεηαη κε ην θεθάιη πξνο ηα θάησ. Ζ φκνξθε απηή πεηαινχδα έρεη πνιινχο ερζξνχο: βαηξάρνπο, ζαχξεο, θαβνχξηα, αξθεηά πνπιηά, ηνλ δηψθηε ηεο ηελ λπθηεξίδα θαη ηνλ θνβεξφηεξν ερζξφ ηεο ηνλ άλζξσπν. Ζ πεηαινχδα απηή δελ δεη κφλν ζηελ Ρφδν, αιιά ζε φιε ηελ Μεζφγεην, ηελ Δπξψπε θαη ηελ Γπηηθή Αζία. ηε Ρφδν έρεη εληνπηζηεί ν κεγαιχηεξνο πιεζπζκφο ηεο, αιιά ζην ειιαδηθφ ρψξν ηελ ζπλαληάκε θαη ζηελ Βνησηία, ηελ Κξήηε, ηελ Αηηηθή, πνιιά λεζηά θαη αιινχ. Όπσο αλαθέξεη , ν ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο Θενθάλεο Μπνγηάλλνο , ζε θαλέλα άιιν κέξνο ηεο Διιάδαο δελ ππάξρεη ζηνλ ίδην ρψξν ηφζε νκνξθηά, ηφζε επινγία, ηφζε βιάζηεζε, ηφζν ρξψκα, ηφζεο θηεξσηέο ςπρέο, ηφζεο αλζξψπηλεο ςπρέο, ηφζε δξνζηά ηφζν ηξαγνχδη ηδηηδηθηψλ, ηφζε ραξά ζηα πξφζσπα ησλ
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 42
αλζξψπσλ. Λέγεηαη πσο ε θνηιάδα κε ηηο πεηαινχδεο, είλαη απφ ηα πην φκνξθα ηνπία ζηελ Δπξψπε θαη θπζηθά ζηελ Διιάδα. Ζ Κνηιάδα αλήθεη ζην δίθηπν Natura 2000, θαιχπηεη έθηαζε 600 ζηξεκκάησλ, ε νπνία θαη πεξηήιζε ζηελ ηδηνθηεζία ηνπ δήκνπ κεηά απφ απφθαζε ηεο ΔΣΑ ΑΔ λα ηελ παξαρσξήζεη. ηελ απφθαζε απηή νδεγήζεθε ε δηνίθεζε ηεο ΔΣΑ. ηελ είζνδν ηεο θνηιάδαο ιεηηνπξγεί ην Μνπζείν θπζηθήο ηζηνξίαο Ρφδνπ, φπνπ ν επηζθέπηεο αλαθαιχπηεη ηα κπζηηθά ηνπ κνλαδηθνχ νηθνζπζηήκαηνο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 43
ΒϋΞΕΤΡΥ
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 44
Kεθάιαην 4ν 4.1. Απεηιέο ησλ δαζώλ. Άιινηε ην 60% ηεο γεο θαιππηφηαλ απφ δάζε. ήκεξα δπζηπρψο ν άλζξσπνο κε ηηο επεκβάζεηο ηνπ κείσζε δξακαηηθά ηελ έθηαζε ηνπο. εκαληηθά ηζηνξηθά γεγνλφηα φπσο πφιεκνη θαη ζνβαξέο θνηλσληθέο αιιαγέο π.ρ. ε αγξνηηθή επαλάζηαζε κεηέηξεςαλ ηα παξαγσγηθά δάζε ζε θαιιηεξγήζηκε γε. Ζ ιεζηξηθή εθκεηάιιεπζε ησλ δαζψλ βνήζεζε γηα πνιινχο αηψλεο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ησλ αλζξψπσλ. Δίλαη απνδεδεηγκέλν φηη ζηηο πεξηνρέο ηεο Μεζνγείνπ, ηεο Κίλαο θαη ηνπ Μεμηθνχ φπνπ αλαπηχρζεθαλ ζπνπδαίνη πνιηηηζκνί κεηψζεθε ζεκαληηθά ε δαζηθή έθηαζε ηνπο. Οη ζεκαληηθφηεξεο απεηιέο ησλ δαζψλ πνπ εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ θαη ζήκεξα είλαη νη αθφινπζεο: Όμηλε βξνρή. Τπεξβφζθεζε. Βφζθεζε θακέλσλ δαζψλ. Τπεξεθκεηάιιεπζε κε ιεζηξηθέο πινηνκίεο γηα παξαγσγή μχινπ θαη θαχζηκεο χιεο. Ππξθαγηέο απφ πξφζεζε. Δθρεξζψζεηο γηα ηελ επέθηαζε ηεο γεσξγηθήο γεο. Ζ θαηαζηξνθή ησλ δαζψλ απφ ηελ φμηλε βξνρή έρεη πάξεη δηαζηάζεηο ηξαγσδίαο. χκθσλα κε έξεπλεο ην 1986 307.000.000 ζηξέκκαηα δάζνπο έρνπλ θαηαζηξαθεί ζηελ Δπξψπε. Σν δξακαηηθφ ζ’ απηήλ ηελ πεξίπησζε είλαη φηη κε ηε βνήζεηα ησλ αλέκσλ ε αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε δελ παξακέλεη ζηελ πεξηνρή φπνπ παξάγεηαη αιιά κεηαθέξεηαη θαη θαηαζηξέθεη αθφκα θαη ηα δάζε πνιχ καθξηά. Ζ ππεξβφζθεζε είλαη έλα απφ ηα βαζηθφηεξα αίηηα ηεο θαηαζηξνθήο ησλ δαζψλ θαη ησλ βνζθνηφπσλ. Έρεη πξαγκαηηθά νιέζξηεο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ. Ζ ππεξβφζθεζε ζπληειείηαη φηαλ πέθηνπλ ζηα ζαγφληα ησλ αηγνπξνβάησλ πνπξλάξηα-ζάκλνη-δέληξα-αγξηφρνξηα θαη κεηαηξέπνληαη ζε θακέλε γε. Αλ ην δάζνο ή ε ρνξηνιηβαδηθή έθηαζε θαεί, κπνξεί λα αλαγελλεζεί, αλ ππεξβνζθεζεί φρη. Δξεκνπνηείηαη θαη παξαζχξεηαη εχθνια, εμαθαλίδεηαη. Ζ αλεμέιεγθηε θαη εληαηηθή ππεξβφζθεζε αηγνπξνβάησλ ζε πεξηνρέο φπνπ ππάξρνπλ ειάρηζηνη θπζηθνί ρψξνη βιάζηεζεο έρεη θαηαζηξνθηθέο επηδξάζεηο ζηελ ηνπηθή ρισξίδα. ηα κηθξά λεζηά θαη ηηο λεζίδεο νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ πνηθίιε ρακειή βιάζηεζε, παξαηεξνχκε φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα ε βιάζηεζε έρεη Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 45
ζρεδφλ ππνρσξήζεη, αθφκε θαη ζηα πην αλζεθηηθά ζηε βφζθεζε θπηά. ηα κεγαιχηεξα λεζηά φπνπ ππάξρνπλ κεγάια δάζε, ηα δέληξα βξίζθνληαη έσο ην χςνο πνπ θηάλνπλ ηα αηγνπξφβαηα, ελψ παξάιιεια έρεη κεδεληζηεί ν ξπζκφο αλαλέσζεο ησλ δαζψλ. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε φηη νη αθαηνίθεηεο βξαρνλεζίδεο απνηεινχλ ζεκαληηθνχο ζηαζκνχο θαηά ηε κεηαλάζηεπζε πνιιψλ πξνζηαηεπφκελσλ εηδψλ πνπιηψλ, αιιά θαη ρψξν αλαπαξαγσγήο γηα πνιιά απφ απηά ηα είδε πνπιηψλ. Ζ ππνβάζκηζε ηεο ρισξίδαο κεηαηξέπεη ηηο λεζίδεο θαη ηηο βξαρνλεζίδεο ζε αθαηάιιεινπο νηθνηφπνπο γηα ηα είδε απηά. Έρεη παξαηεξεζεί φηη φηαλ γηα δηάθνξνπο θνηλσληθνχο ή νηθνλνκηθνχο ιφγνπο, ε αλζξσπνγελήο πίεζε ζηα νηθνζπζηήκαηα κεησζεί, ε βιάζηεζε ζηηο κε εξεκνπνηεκέλεο πεξηνρέο αλαθάκπηεη. Μηα κείσζε ηεο βνζθεηηθήο πίεζεο κπνξεί λα απμήζεη ηελ βηνπνηθηιφηεηα κε ηελ δεκηνπξγία κηθξψλ μέθσησλ κέζα ζηελ βιάζηεζε. Ζ βφζθεζε ησλ πξνβάησλ επίζεο είλαη ιηγφηεξν επηδήκηα γηα ηα νηθνζπζηήκαηα γηαηί ηξέθνληαη θπξίσο κε πνψδε θπηά θαη δσνηξνθέο. Οη θαηαζηξνθηθέο πιεκκχξεο θαη ε εθηεηακέλε δηάβξσζε ησλ εδαθψλ ζηελ Κάζν είραλ κεγάιε ζρέζε κε ηελ αλεμέιεγθηε βφζθεζε ησλ γηδηψλ. Σνπιάρηζηνλ 12.000 δψα ηξηγπξλνχζαλ ζηα κφιηο 64 ηεηξαγσληθά ρηιηφκεηξα ηνπ λεζηνχ θαη έζθαβαλ ην ρψκα ζθαξθάισλαλ ζηα δέληξα θαη θαηέβαηλαλ ζηε ρσκαηεξή κήπσο βξνπλ θάηη λα θάλε. Λφγσ ηεο ππεξβφζθεζεο εκθαλίζηεθαλ έληνλα ηα ζεκάδηα ηεο θαη ε νηθνινγηθή θαηάξξεπζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ήηαλ πξν ησλ ππιψλ. Γπζηπρψο ε ηήξεζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ θνπαδηνχ, κε ρξήκαηα πνπ έζηειλαλ νη μεληηεκέλνη, ήηαλ θάηη ζαλ ηε ζπληήξεζε ηνπ παηξηθνχ ζπηηηνχ. Μέρξη πνπ μαθληθά ηα γίδηα ζηελ Κάζν έρνπλ ηψξα ζην αθηί ηνπο έλα θίηξηλν ζθνπιαξίθη, ην νπνίν πηζηνπνηεί φηη ην ζπγθεθξηκέλν δψν, είλαη έλα απφ ηα ιίγα πνπ ζα ζπληεξνχλ πιένλ νη βνζθφηνπνη ηνπ λεζηνχ. Ζ θσηηά φηαλ πξνθαιείηαη απφ θπζηθά αίηηα (απηναλαθιέμεηο, θεξαπλνχο θ.ά.) απνηειεί γηα ην δάζνο νηθνινγηθφ παξάγνληα ηνπ νπνίνπ ε επίδξαζε κπνξεί λα είλαη επκελήο ή δπζκελήο αλάινγα κε ηελ έληαζε, ηε κνξθή θαη ηε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηεο θσηηάο θαζψο θαη ην είδνο ηεο βιάζηεζεο πνπ θαίγεηαη. Τπάξρνπλ δαζηθά θπηηθά είδε πνπ είλαη επάισηα ζηε θσηηά θαη άιια πνπ δχζθνια θαίγνληαη. Ζ δηαζπνξά θαη ε επηβίσζε κεξηθψλ εηδψλ επλνείηαη απφ ηε θσηηά επεηδή ρξεηάδνληαη πςειέο ζεξκνθξαζίεο γηα λα αλαπηπρζνχλ. Δλψ θάπνηα άιια ηα νπνία ζα ήηαλ αδχλαην λα εγθαηαζηαζνχλ ζηελ θακέλε πεξηνρή ζε ζπλζήθεο αληαγσληζκνχ κεηά ην πέξαζκα ηεο θσηηάο εγθαζίζηαληαη.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 46
ηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ ππάξρεη ψξηκν κεζνγεηαθφ δάζνο πνπ θάεθε θαη πξνζηαηεχζεθε, ρσξίο λα αλαγελλεζεί κε θπζηθφ ηξφπν. Αληίζεηα, ζε πεξηνρέο πνπ δελ θάεθαλ ηνλ ηειεπηαίν αηψλα ηα πεχθα ιηγνζηεχνπλ θάζε ρξφλν, ρσξίο δπλαηφηεηα αλαγέλλεζεο. Οη δαζηθέο ππξθαγηέο είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλεο κε ηε δηαηήξεζε ησλ νηθνζπζηεκάησλ. Απιψο, ε νηθνινγηθή ηνπο ζεκαζία δελ έγηλε κέρξη ζήκεξα θαηαλνεηή επεηδή ηα απνηειέζκαηά ηνπο ζπγρένληαη κε ηε κεηαππξηθή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ αλζξψπνπ, ηδηαίηεξα κε ηελ ππεξβφζθεζε θαη ηελ νηθνπεδνπνίεζε πνπ νδεγνχλ ζε απνδάζσζε. Όηαλ ζε δαζηθέο εθηάζεηο ηελ ππξθαγηά δηαδέρεηαη ε βφζθεζε ηφηε απηέο κεηαηξέπνληαη ζε γπκλέο, άγνλεο, βξαρψδεηο εθηάζεηο ρσξίο ειπίδα επαλάθακςεο. Ζ ηζρπξφηαηε νηθνινγηθή ζρέζε κεηαμχ ππξθαγηψλ θαη κεζνγεηαθψλ νηθνζπζηεκάησλ εμεγεί γηαηί νη ππξθαγηέο δελ αληηκεησπίδνληαη εχθνια. Ο άλζξσπνο είλαη αθφκε ηερλνινγηθά αδχλακνο απέλαληη ζηα θπζηθά θαηλφκελα, φπσο νη ζεηζκνί, νη πιεκκχξεο ή νη δαζηθέο ππξθαγηέο. Σα κεζνγεηαθά νηθνζπζηήκαηα ζα αληηδξνχλ ζε θάζε πξνζπάζεηα αιιαγήο ηνπ αηψληνπ θχθινπ θσηηάο-αλαγέλλεζεο.
4.2. Κίλδπλνη πνπ απεηινύλ ηα ειιεληθά δάζε. Οη θίλδπλνη πνπ απεηινχλ ηα ειιεληθά δάζε είλαη νη εμήο: Ππξθαγηέο. Παξάλνκεο εθρεξζψζεηο – θαηαπαηήζεηο. Τπεξβφζθεζε θαη βφζθεζε κεηά απφ ππξθαγηά. Καθή εθκεηάιιεπζε ιαηνκείσλ θαη κεηαιιείσλ. Δπίζεο ε μεξαζία ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ εμαζζελεί ηα δέληξα ηφζν, πνπ πξνζβάιινληαη απφ θινηνθάγα έληνκα. Οη πξνζβνιέο απφ ηνχο θαη βαθηήξηα είλαη ειάρηζηεο, ελψ νη θπηνπαζνινγηθέο πξνζβνιέο απφ κχθεηεο είλαη ζεκαληηθέο. νβαξέο βιάβεο πξνθαινχληαη απφ δαζηθά έληνκα πνπ κε ηελ επίδξαζε επλντθψλ θιηκαηηθψλ ζπλζεθψλ δεκηνπξγνχλ επηδεκίεο ζηα δαζηθά δέληξα. Πνιχ γλσζηφ δαζηθφ έληνκν ζηελ Διιάδα είλαη ε πεπθνθάκπηα πνπ πξνζβάιιεη ηα πεχθα.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 47
4.3. Γηαηί θαίγνληαη ηα δάζε καο; Καλείο δελ κπνξεί λ’ ακθηζβεηήζεη ηελ έμαξζε ησλ ππξθαγηψλ ζηε ρψξα καο ηα ηειεπηαία ρξφληα.
Ση πξνθάιεζε ηελ αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ηνπο;
• Μέρξη θαη ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζνπνιέκνπ, ηα πεξηνηθηζηηθά δάζε ππήξμαλ ηξνθνδφηεο θαχζηκεο χιεο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ. Δθείλε ηελ επνρή εξαζηηέρλεο ή επαγγεικαηίεο πινηφκνη, βνζθνί, ξεηηλνζπιιέθηεο, κειηζζνθφκνη θαη πνιινί άιινη θπθινθνξνχζαλ ζπλερψο ζην δάζνο. Μεηά ηνλ Β’ Παγθφζκην θαη ηνλ Δκθχιην Πφιεκν, ην θχκα θπγήο ζην εζσηεξηθφ θαη ην εμσηεξηθφ ηεο ρψξαο εξήκσζε ηελ χπαηζξν θαη νη αλάγθεο ζε μχιν κεηψζεθαλ. Έηζη, ηεξάζηηεο πνζφηεηεο εχθιεθηεο βηνκάδαο, πνπ θαλείο δελ ρξεηαδφηαλ, άξρηζαλ λα ζπζζσξεχνληαη γχξσ απφ ηνπο γεηηνληθνχο ζηα δάζε νηθηζκνχο.
• Ζ απφηνκε, άλαξρε επέθηαζε ησλ πφιεσλ ζχληνκα δεκηνχξγεζε πξνβιεκαηηθέο ζπλζήθεο δηαβίσζεο γηα ηνπο θαηνίθνπο ηνπο. Έηζη μεθίλεζε ε νηθνπεδνπνίεζε θάζε δηαζέζηκεο έθηαζεο ζηηο πεξηαζηηθέο πεξηνρέο. Καη φηαλ νη λφκηκεο εθηάζεηο ηειείσζαλ, άξρηζε ην παξάλνκν εκπφξην γεο πνπ απειεπζέξσλαλ νη ηπραίεο ή κε ππξθαγηέο.
• Ζ έιιεηςε δαζηθνχ θηεκαηνινγίνπ, ηα θελά ησλ λφκσλ, ε απξνζπκία ησλ Αξρψλ γηα ιήςε ξηδηθψλ κέηξσλ, νη ζπλερείο λνκηκνπνηήζεηο απζαηξέησλ δεκηνχξγεζαλ ηνπο εκπξεζηέο, πνπ εκπνξεχνληαλ ηε γε πνπ δελ ηνπο αλήθε. χληνκα ρηιηάδεο ζπίηηα άξρηζαλ λα θηίδνληαη κέζα ή θνληά ζηα παξαζαιάζζηα δάζε.
• Σν δάζνο ζήκεξα, εθηφο απφ ηνπο εκπξεζηέο, αληηκεησπίδεη θαη εθαηνκκχξηα θαχηξεο πνπ κεηαθέξνπλ ηα θαινθαηξλά κειηέκηα απφ ηηο ρηιηάδεο θακηλάδεο ησλ ςεζηαξηψλ ή απφ ην θάςηκν ησλ μεξψλ ρφξησλ.
• Δπηζηεκνληθέο θαηαγξαθέο δείρλνπλ φηη ηε δεθαεηία 1983-1992, απφ ηηο 13,196 ππξθαγηέο, νη εμαθξηβσκέλνη θαη νη πηζαλνί εκπξεζκνί αλέξρνληαλ ζε 2,351 (18%). Έλα πνζνζηφ 75% ησλ ππξθαγηψλ νθείιεηαη ζε ακέιεηα.
• ηελ ππξφπιεθηε Διιάδα, κεγάιν κέξνο ηνπ πξνβιήκαηνο ζα έιπλε ε ζσζηή πιεξνθφξεζε. Ζ εθπαίδεπζε ζην ζέκα ησλ δαζηθψλ ππξθαγηψλ ζα δεκηνπξγήζεη
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 48
πνιίηεο πνπ ζα γλσξίδνπλ θαη ζα είλαη ζε ζέζε λα δνπλ κε ηηο θσηηέο, αλζξψπνπο πνπ δελ ζα ηηο πξνθαινχλ αιιά θαη δελ ζα ηηο θνβνχληαη.
• Μέρξη θαη ην 1997 ηελ επζχλε ηεο δαζνππξφζβεζεο είρε ε Γαζηθή Τπεξεζία. Σελ επφκελε ρξνληά, ε επζχλε απηή αλαηέζεθε ζηελ Ππξνζβεζηηθή Τπεξεζία, ζηελ νπνία κεηαθέξζεθε νιφθιεξνο ν εμνπιηζκφο θαη κεγάινο αξηζκφο ππαιιήισλ. Αληίζεηα, ν πξνιεπηηθφο ζρεδηαζκφο παξέκεηλε ζηελ αξκνδηφηεηα ηεο Γαζηθήο Τπεξεζίαο. Με ηε κεηαβίβαζε ηεο επζχλεο άξρηζε κηα λέα πεξίνδνο ζηελ ηζηνξία ηεο δαζνππξφζβεζεο. Μ’απηφλ ηνλ ηξφπν, παξνπιίζηεθαλ δαζηθνί ππάιιεινη κε εκπεηξία δεθαεηηψλ θαη καδί κε απηνχο έλα ηεξάζηην θαηαζβεζηηθφ δπλακηθφ, νη πινηφκνη, πνπ ηνπο αθνινπζνχζαλ ζην δάζνο θαη ηαρχηαηα άλνηγαλ αληηππξηθέο δψλεο θαη ζηηο πην δχζβαηεο πεξηνρέο. Οη δχν θνξείο αληηκεησπίδνπλ ηηο θσηηέο ζην ρψξν πνπ γλσξίδνπλ θαιχηεξα: νη δαζηθνί κέζα ζην δάζνο νη ππξνζβέζηεο έμσ απφ απηφ, θνληά ζηνπο δξφκνπο θαη ηα ζπίηηα. Καη νη δχν θνξείο ρξεζηκνπνηνχλ ηα κέζα πνπ μέξνπλ θαιχηεξα: νη δαζηθνί ην ηζεθνχξη θαη ην πξηφλη, αλνίγνληαο αληηππξηθέο δψλεο νη ππξνζβέζηεο ηε κάληθα θαη ην λεξφ, ρξεζηκνπνηψληαο θπζηθά αλνίγκαηα γηα λα κπνπλ ζην δάζνο. Ζ δηαθνξά λννηξνπίαο ζρεηίδεηαη θαη κε ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο αεξνππξφζβεζεο. Οη ξίςεηο λεξνχ απιψο θαζπζηεξνχλ ηε θσηηά. Απαηηείηαη ε παξνπζία επίγεησλ δπλάκεσλ πνπ ζα εθκεηαιιεπζνχλ ηελ αλαθνπή ηεο ηαρχηεηαο. Δίλαη απηνλφεην φηη θαιχηεξα απνηειέζκαηα ζα δψζεη ν κεραληζκφο πνπ θηλείηαη κέζα ζην δάζνο. Οη ππξθαγηέο απνηεινχλ ηνλ πην ζνβαξφ θίλδπλν πνπ απεηιεί ηελ χπαξμε ησλ δαζψλ. Yπάξρεη έλα επξχ θάζκα παξαγφλησλ πνπ ζπκβάιεη ζηελ αχμεζε ηνπ θηλδχλνπ δαζηθψλ ππξθαγηψλ φπσο είλαη ηα παξαηεηακέλα μεξά θαη ζεξκά θαινθαίξηα, νη δπλαηνί άλεκνη, νη κεγάιεο θιίζεηο ησλ δαζηθψλ εδαθψλ θαη ε εχθιεθηε μεξνθπηηθή βιάζηεζε. Σν πξφβιεκα ησλ ππξθαγηψλ νινέλα θαη γίλεηαη πην νμχ ιφγσ ηεο εγθαηάιεηςεο πνιιψλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ ιφγσ αζηπθηιίαο, ηνπ απμαλφκελνπ ηνπξηζκνχ θαη ηεο καδηθήο εμφδνπ ηνπ πιεζπζκνχ ησλ πφιεσλ γηα αλαςπρή ζηα δάζε. Οη πεξηζζφηεξεο ππξθαγηέο ζηα δάζε καο πξνέξρνληαη απφ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο νη πην πνιιέο, απφ ακέιεηα.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 49
Οη πεξηζζφηεξεο ππξθαγηέο νθείινληαη ζε: 1. Πέηακα αλακκέλσλ ηζηγάξσλ θαη ζπίξησλ. 2. Άλακκα θαη εγθαηάιεηςε εζηηώλ θσηηάο κέζα ή θνληά ζε δάζε. 3. Καζάξηζκα ρσξαθηώλ (θάςηκν θαιακηώλ, ρόξησλ θ.ιπ.). 4. Κάςηκν βνζθνηόπσλ 5. Κάςηκν ζθνππηδηώλ θαη ε ύπαξμε αλεμέιεγθησλ ρσκαηεξώλ. 6. Αηπρήκαηα (ηξνραία, βιάβεο γεσξγηθώλ κεραλεκάησλ, θ.ά.) 7. ηξαηησηηθέο δξαζηεξηόηεηεο. 8. Δηάθνξεο δξαζηεξηόηεηεο ζε εμνρηθέο θαηνηθίεο θαηά ηνπο ζεξηλνύο κήλεο. 9. Καθόβνπιεο ελέξγεηεο (εκπξεζκνί). Οη παξαπάλσ αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα λα εθδειψλνληαη ππξθαγηέο ηφζν ζπρλά πνπ νη αληνρέο ησλ νηθνζπζηεκάησλ εμαληινχληαη. Δπηπιένλ, ε αλαγέλλεζε θαη ε δηαηήξεζε ησλ νηθνινγηθψλ αμηψλ ησλ νηθνζπζηεκάησλ γίλεηαη αθφκε πην δχζθνιε απφ ηε δηάζπαζε πνπ πξνθαινχλ νη ππνδνκέο -θπξίσο νη δξφκνη θαη νη νηθηζκνί. Παξάιιεια, ε ξαγδαία αζηηθνπνίεζε ηνπ πιεζπζκνχ θαη ε κείσζε ηεο κφληκεο παξνπζίαο ζηελ χπαηζξν, ε απνδπλάκσζε ηεο πξσηνγελνχο παξαγσγήο ζηα δάζε θαη ηηο πεξηνρέο γχξσ απφ απηά θαη ε γεληθφηεξε ππνρψξεζε ηνπ θιάδνπ ηεο δαζνπνλίαο έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα λα κελ γίλεηαη δηαρείξηζε ηνπ δάζνπο ηνπηθά, λα ράλνληαη νη ληφπηεο πξαθηηθέο θαη λα απμάλεηαη ζεκαληηθά ε βηνκάδα, δειαδή ε θάζε είδνπο βιάζηεζε ζην δάζνο. Έηζη νη πξαθηηθέο πξφιεςεο κεηψλνληαη, ε ζθνδξφηεηα ησλ ππξθαγηψλ απμάλεη θαη ε έγθαηξε αληηκεηψπηζή ηνπο γίλεηαη εμαηξεηηθά δχζθνιε.
4.4. ΔΠΗΠΣΩΔΗ ΣΩΝ ΠΤΡΚΑΓΗΩΝ 1) Καηαζηξνθή ηεο βιάζηεζεο. Σα πεξηζζφηεξα δαζηθά είδε πνπ βξίζθνληαη ζε ρακειά πςφκεηξα ηεο ρψξαο καο (π.ρ. πεχθα) είλαη πξνζαξκνζκέλα ζηελ ππξθαγηά θαη κπνξνχλ λα αλαθάκςνπλ άκεζα κε δεδνκέλν πάληα φηη δελ έρνπλ θαεί επαλεηιεκκέλα ζην πξφζθαην παξειζφλ. Πνιιέο θνξέο κάιηζηα, ηα είδε απηά κπνξεί θαη λα σθεινχληαη απφ ηελ αλαλέσζε πνπ πξνθχπηεη κεηά απφ κία ππξθαγηά. Αληηζέησο ηα πεξηζζφηεξα είδε ησλ κεγάισλ πςνκέηξσλ (π.ρ. έιαηα) δελ κπνξνχλ λα αλαθάκςνπλ κε θπζηθφ ηξφπν κεηά απφ κία ππξθαγηά, θαη νχηε κπνξεί λα ζεσξεζεί πσο σθεινχληαη κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν. Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 50
2)Γηάβξσζε ηνπ εδάθνπο. Οη πςειέο ζεξκνθξαζίεο πνπ επηθξαηνχλ ζε κία ππξθαγηά, κεηαμχ άιισλ παξαγφλησλ, κεηαβάιινπλ ηελ εδαθηθή δνκή θαη κεηψλνπλ ηε ζπλνρή ηνπ εδάθνπο. Σαπηφρξνλα, ε απνκάθξπλζε ηεο βιάζηεζεο ην αθήλεη απφιπηα εθηεζεηκέλν ζηε βξνρή θαη ηνλ αέξα θαη κεηψλεη ηε δπλαηφηεηα απνξξφθεζεο ηνπ λεξνχ. Σν απνηέιεζκα είλαη φηη ηα εδάθε γίλνληαη πην εππαζή, κπνξεί λα απνκαθξχλνληαη απφ ηνλ άλεκν ή λα παξαζχξνληαη απφ ην νξκεηηθφ βξφρηλν λεξφ. Αλάινγα κε ηελ θιήζε ηνπ εδάθνπο, απηή ε θζνξά κπνξεί λα νδεγήζεη ηφζν ζε ζηαδηαθή απψιεηα ηεο εδαθηθήο θάιπςεο –κε ζπλέπεηεο γηα ηηο δπλαηφηεηεο αλαγέλλεζεο ηεο βιάζηεζεο, ελψ ε κεησκέλε δπλαηφηεηα απνξξφθεζεο λεξνχ κπνξεί λα ζπκβάιεη ζε θαηλφκελα πιεκκπξψλ. 3)Δπηπηώζεηο ζηελ παλίδα. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη ππξθαγηέο επεξεάδνπλ ηελ παλίδα είλαη ηδηαίηεξα ζχλζεηνο θαη δχζθνια κπνξεί λα απνηηκεζεί ζε γεληθφ επίπεδν. ε γεληθέο γξακκέο ηα πεξηζζφηεξα κεγάια ζειαζηηθά φπσο θαη ηα πνπιηά έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαθχγνπλ απφ ηελ πεξηνρή ηεο ππξθαγηάο, ελψ πνιιά είδε εξπεηψλ πξνθπιάζζνληαη απφ απηήλ θαιππηφκελα ζην έδαθνο ή ζηα βξάρηα. Αληίζεηα ηα κηθξφηεξα ζειαζηηθά, ηα αξζξφπνδα αιιά θαη πνιιά είδε εξπεηψλ θαη κηθξψλ δαζφβησλ πνπιηψλ δελ πξνιαβαίλνπλ ζπλήζσο λα δηαθχγνπλ. Αληίζηνηρα, νη επηπηψζεηο ηεο ππξθαγηάο ζηε βιάζηεζε σθεινχλ κεγάιν αξηζκφ εηδψλ πνπ πξνηηκνχλ ηνπο αλνηθηνχο ρψξνπο ή βφζθνπλ ελψ ζίγνπλ ηα θαζαξά δαζφβηα είδε πνπιηψλ θαη κηθξψλ ζειαζηηθψλ. Οη επηπηψζεηο κπνξεί είλαη ζεκαληηθφηεξεο εάλ ε ππξθαγηά εθδεισζεί ηελ επνρή ηεο αλαπαξαγσγήο, εάλ ε έθηαζή ηεο είλαη ηφζν κεγάιε πνπ λα θαιχπηεη κεγάιν κέξνο ηεο εμάπισζεο ελφο είδνπο ή εάλ ε δηάζπαζε ηνπ βηνηφπνπ απφ ππνδνκέο είλαη ηέηνηα πνπ λα εκπνδίδεη ηε δηαθπγή ησλ δψσλ θαη κεηέπεηηα ηνλ επαλεπνηθηζκφ. 4)Αιιαγή ηνπ θιίκαηνο θαη αηκνζθαηξηθή ξύπαλζε. Οη ππξθαγηέο κπνξεί λα επηβαξχλνπλ πξνζσξηλά ηνλ αηκνζθαηξηθφ αέξα ελψ ε θαηαζηξνθή ηεο βιάζηεζεο επεξεάδεη ην κηθξνθιίκα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πεξηνρψλ, θαζψο κεηψλεη ηηο επεξγεηηθέο ςπθηηθέο επηδξάζεηο ησλ δαζηθψλ δέληξσλ θαη απμάλεη ηελ ειηαθή αληαλάθιαζε ηνπ εδάθνπο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 51
5)Δπηπηώζεηο ζηελ πξσηνγελή παξαγσγή. Παξφηη ε παξαγσγή κίαο πεξηνρήο ζίγεηαη ζπλνιηθά απφ ηελ ππξθαγηά, νη επηπηψζεηο ζηελ πξσηνγελή παξαγσγή, δειαδή ζηε γεσξγία, ηελ θηελνηξνθία θαη ηελ πινηνκία, είλαη νη πην ζπρλέο θαη εκθαλείο αιιά θαη απηέο νη νπνίεο αιιειεπηδξνχλ άκεζα κε ηα νηθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά.
4.5. ΓΑΗΚΔ ΠΤΡΚΑΓΗΔ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Πάλσ απφ 51 ζηξέκκαηα δάζνπο θάεθαλ ηα πξνεγνχκελα δέθα ρξφληα ζηελ Δπξψπε, ην 10 % ησλ νπνίσλ είλαη ζηελ Διιάδα. Καηά κέζν φξν ζηελ Διιάδα εθδειψλνληαη εηεζίσο 2.902 δαζηθέο
ππξθαγηέο
κε
514.230
θακέλα
ζηξέκκαηα. χκθσλα κε ην Τπνπξγείν Πξνζηαζίαο ηνπ Πνιίηε πεξηζζφηεξν απφ ην 10% ηεο έθηαζεο ηεο ρψξαο καο θαιχπηεηαη ζήκεξα απφ άγνλεο θαη βξαρψδεηο εθηάζεηο, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη θαηά κεγάιν κέξνο ζηελ επαλάιεςε ηνπ θχθινπ ησλ ππξθαγηψλ. Όινη νη εξεπλεηέο ζπκθσλνχλ φηη ην νηθνινγηθφ πξφβιεκα πνπ δεκηνπξγείηαη
ηηο
ηειεπηαίεο
δεθαεηίεο
δε
λ νθείιεηαη ηφζν ζηηο ππξθαγηέο φζν, θπξίσο, ζηελ απμεκέλε ζπρλφηεηά ηνπο. Δμαηηίαο ηνπ αλζξψπνπ, έλα κεζνγεηαθφ δάζνο δελ θαίγεηαη πιένλ κία θνξά ηνλ αηψλα, αιιά πνιχ ζπρλφηεξα. χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Γαζηθήο Τπεξεζίαο ηνπ λεζηνχ καο: Ο
ζπλνιηθφο
αξηζκφο
δαζηθψλ
ππξθαγηψλ πνπ εθδειψζεθαλ ζηε ρψξα θαηά ηελ πεξίνδν 1983-2008 (ρήκα 1) αλέξρεηαη ζε 38.085. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπο (19%) θαηαλέκεηαη ζηε γεσγξαθηθή ελφηεηα ηεο Πεινπνλλήζνπ, ελψ ην κηθξφηεξν (πεξίπνπ 7%) ζηε Θεζζαιία. ρήκα 1
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 52
Σν ζχλνιν ησλ θακέλσλ εθηάζεσλ ζηελ Διιάδα γηα ηε ρξνληθή πεξίνδν 19832008 αλέξρεηαη (ρήκα 2) ζε 13.613.121 ζηξ. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ θακέλσλ εθηάζεσλ
(27%)
αλαθέξεηαη
ζηελ
Πεινπφλλεζν, ελψ ην κηθξφηεξν (4%) ζηα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ.
ρήκα 2 Σν θαινθαίξη ηνπ 2007, ζπλέβε κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο θπζηθέο θαηαζηξνθέο ζηελ ηζηνξία ηεο ζχγρξνλεο Διιάδαο. Δθηεηακέλεο ππξθαγηέο ζε πνιιά κέξε ηεο ρψξαο, θπξίσο ηνλ κήλα Αχγνπζην, έθαςαλ πεξηζζφηεξα απφ 2.688.340ζηξέκκαηα γεο. Μέρξη ηηο 30 Απγνχζηνπ θάεθαλ 1.500 ζπίηηα θαη κείλαλ6.000 άζηεγνη. Σν χςνο ησλ θαηαζηξνθψλ θζάλεη ηα πέληε δηζεθαηνκκχξηα Δπξψ. Ζ θσηηά έθαςε 4,5 εθαηνκκχξηα ειαηφδεληξα θαζψο θαη 60.000 δσληαλά (πξφβαηα θαη θαηζίθεο). Οη πεξηνρέο νη νπνίεο επιήγεζαλ, αθνξνχζαλ ηνπο λνκνχο Μεζζελίαο, Αξθαδίαο, Ζιείαο, Αραΐαο, Λαθσλίαο, Αξγνιίδνο, Κνξηλζίαο, Αηηηθήο θαη Δπβνίαο, Φζηψηηδνο κε ην λνκφ Ζιείαο λα δέρεηαη ην πην εθηεηακέλν θαη θνληθφ πιήγκα. Ο
λνκφο
Γσδεθαλήζνπ
είλαη
ν
πην
ππξφπιεθηνο Ννκφο ζην Αηγαίν κε βάζε ηηο ζπλνιηθά θακέλεο εθηάζεηο (ρήκα 3), θαζψο απφ ην 1983 σο ην 2005 θάεθαλ ζπλνιηθά ζπλφινπ),
455.169 ελψ
ν
ζηξ.
(29
Ννκφο
%
ηνπο
Κπθιάδσλ
παξνπζηάδεη ηηο ιηγφηεξεο θακέλεο εθηάζεηο (71.123 ζηξ. ή 6 % ηνπ ζπλφινπ). ρήκα 3
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 53
Σα
πεξηζζφηεξα
πεξηζηαηηθά
(666)
θαηαγξάθνληαη ζην Ννκφ Γσδεθαλήζνπ (ρήκα 4), απνηεινχλ ην 29 % ηνπ ζπλφινπ ησλ ππξθαγηψλ ηνπ Αηγαίνπ, ελψ ηα ιηγφηεξα πεξηζηαηηθά ππξθαγηψλ (221), έρνπλ αλαθεξζεί ζηηο Κπθιάδεο θαη αληηζηνηρνχλ ζην 9 % ηνπ ζπλφινπ ηνπ δηακεξίζκαηνο. ρήκα 4 Πάλσ απφ εθαηφ ρηιηάδεο ζηξέκκαηα, εθ ησλ νπνίσλ πεξηζζφηεξα απφ ηα κηζά ήηαλ δάζε, θαη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηνπο βηνηφπνπο ηνπ πιαηνληνχ, είλαη ν απνινγηζκφο ηεο κεγάιεο ππξθαγηάο ζηε Ρφδν ηνπ Ηνπιίνπ ηνπ 2008. Αλαιπηηθά, απφ ηα 104.442 ζηξέκκαηα ζπλνιηθήο θακέλεο έθηαζεο ην 51,4% (53.689 ζηξέκκαηα) ήηαλ δάζε, ην 34% (35.532) θαιππηφηαλ απφ ζακλνιίβαδα θαη ρνξηνιίβαδα ή απφ πεξηνρέο κε λεαξή θπζηθή αλαγέλλεζε (απφ παιηφηεξεο δαζηθέο ππξθαγηέο) θαη ην ππφινηπν 14,6% (15.220) ήηαλ αγξνηηθέο εθηάζεηο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ηα 29.000 πεξίπνπ ζηξέκκαηα πνπ θάεθαλ βξίζθνληαη ζε πξνζηαηεπφκελεο θπζηθέο πεξηνρέο ηνπ δηθηχνπ Natura 2000 (Όξε Αηηάβπξνο θαη Αθξακύηεο, Αθξσηήξη Αξκεληζηήο θαη παξάθηηα δώλε Απνιαθθηάο), ελψ 13.766 ζηξέκκαηα ζε θαηαθχγηα άγξηαο δσήο ζηα φξηα κε ηελ θακέλε πεξηνρή. Γχν κεγάιεο ππξθαγηέο ην 1987 θαη 1992 είραλ θαηαζηξέςεη έλα πνιχ κεγάιν ηκήκα ησλ δαζψλ ηεο θεληξηθήο θαη λφηηαο Ρφδνπ. Ζ ππξθαγηά ηνπ 2008 έθαςε ην ελδηάκεζν δηαζσζέλ δάζνο θαη ζε έλα πνζνζηφ 14% επηθάιπςε εθηάζεηο πνπ είραλ μαλαθαεί απφ ηελ ππξθαγηά ηνπ 1987. Οη
ζπρλέο
αλαδαζσηηθέο
εξγαζίεο
βνεζνχλ
ζηελ
αλαγέλλεζε
θαη
απνθαηάζηαζε ζηηο δηπινθακέλεο εθηάζεηο. 4.5.1. Δπηπηώζεηο ζηα ελδεκηθά θπηηθά είδε Ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη ζπλερή παξαθνινχζεζε ρξεηάδνληαη φια ηα ηνπηθά ελδεκηθά είδε θαη θπξίσο ε αλζεκίο ηεο Ρφδνπ (Anthemis rhodensis) θαη ε παηψληα ηεο Ρφδνπ (Paeonia clusii Stern ssp. Rhodia), νη πιεζπζκνί ησλ νπνίσλ ραξαθηεξίδνληαη Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 54
«κηθξνί». Γηα ηελ παηψληα, πνπ θχεηαη ζηα πεπθνδάζε ηνπ λεζηνχ, αιιά πξνηηκά ηα κηθηά δάζε πεχθεο – θππαξηζζηνχ, νη δχν παιαηφηεξεο ππξθαγηέο θαίλεηαη πσο έπαημαλ ζεκαληηθφηαην ξφιν ζηε κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο αθνχ απφ ηφηε δελ έρεη θαηαθέξεη λα επαλέιζεη ζε απηέο ηηο πεξηνρέο. Ζ πεξηνρή πνπ θάεθε ηνλ Ηνχιην 2008 απνηεινχζε δεπηεξεχνληα βηφηνπν γηα ηελ παηψληα, σζηφζν έρεη αλαθεξζεί ε χπαξμή ηεο ζε απηήλ θαη πηζαλνινγνχκε φηη ν επαλεπνηθηζκφο ηεο ζα είλαη πνιχ δχζθνινο. Γηα ηελ αλζεκίδα νη ζπλζήθεο αλάθακςεο ζα είλαη εμίζνπ δχζθνιεο, κηαο θαη ε πεξηνρή πνπ θάεθε απνηεινχζε έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θαηαθχγηά ηεο. 4.5.2. Δπηπηώζεηο ζηελ παλίδα Οη ππξθαγηέο επεξεάδνπλ άκεζα ηελ παλίδα κηαο πεξηνρήο, θαζψο ηα είδε πνπ δε δηαζέηνπλ θαινχο κεραληζκνχο δηαθπγήο (πρ λα θηλνχληαη γξήγνξα, λα πεηνχλ, ή λα βξίζθνπλ θαηαθχγην βαζεηά ζην έδαθνο) θαίγνληαη. Απηή είλαη ε πεξίπησζε κε πνιιά αξζξφπνδα (έληνκα, αξάρλεο, θιπ), ηηο ρεξζαίεο ρειψλεο νη νπνίεο θαίγνληαη ζρεδφλ φιεο, αιιά θαη ζε κεγάιν βαζκφ ηα άιια εξπεηά –ηδηαίηεξα θίδηα θαη ζαχξεο πνπ βξίζθνπλ θαηαθχγην ζηε βιάζηεζε. Δπίζεο πξνβιήκαηα αληηκεησπίδνπλ θαη νη πιεζπζκνί αξθεηψλ ζειαζηηθψλ πνπ δελ έρνπλ βαζεηά θαηαθχγηα φπσο ηξσθηηθά, εληνκνθάγα, ζθαληδφρνηξνη, πνιιά είδε λπρηεξίδσλ, θαη θάπνηα ζαξθνθάγα. Αληίζηνηρα, γηα ηηο ρεξζαίεο ρειψλεο έρεη αλαθεξζεί ε νπζηαζηηθή εμαθάληζε ηνπηθψλ πιεζπζκψλ κεηά απφ ππξθαγηέο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζπλέβε κε πιεζπζκφ ηεο Testudo marginata, είδνπο ελδεκηθνχ ηεο Διιάδαο, ζην Γχζεην κεηά απφ εθηεηακέλε ππξθαγηά ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ΄90. Απηφ βέβαηα ζπκβαίλεη ζε πιεζπζκνχο νη νπνίνη είλαη ήδε ζε θαθή θαηάζηαζε, είλαη απνκνλσκέλνη, θιπ. Έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα πνπ παξνπζηάδεηαη κεηά απφ ππξθαγηέο είλαη ε κείσζε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ εδάθνπο λα ζπγθξαηεί ην λεξφ. Δπηπξφζζεηα, ε γεσξγία, καδί κε άιινπο παξάγνληεο φπσο ε παγθφζκηα θιηκαηηθή αιιαγή, νδεγεί ζε κείσζε ησλ γιπθψλ λεξψλ ζηελ πεξηνρή. Απηή ε αιιαγή έρεη επίδξαζε ζηα ςάξηα θαη ζηα ακθίβηα. Ηδηαίηεξε πξνζνρή θαη κειέηε ζα πξέπεη λα ππάξμεη γηα ην γθηδάλη, ηνπ νπνίνπ νη πιεζπζκνί κπνξεί λα επεξεαζηνχλ αξλεηηθά απφ ηε κείσζε ησλ ζσκάησλ επηθαλεηαθνχ γιπθνχ λεξνχ. Οη επηπηψζεηο ζηελ παλίδα ζπλδένληαη επίζεο κε ηηο αιιαγέο ζηε βιάζηεζε θαζψο ζε κεγάιν βαζκφ ηα δψα εμαξηψληαη απφ ηνλ ηχπν θαη ηελ ππθλφηεηα ηεο βιάζηεζεο ζε κηα πεξηνρή πξνθεηκέλνπ λα ηξαθνχλ, λα βξνπλ θαηαθχγην, θιπ.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 55
ε θάζε πεξίπησζε, ε δπλακηθή θαη ην κέγεζνο ησλ ηνπηθψλ πιεζπζκψλ επεξεάδνληαη, φπσο θαη ε ζχλζεζε ησλ εηδψλ, αθνινπζψληαο θαη ηε δηαδνρή ηεο βιάζηεζεο. Σν πξψην δηάζηεκα, κεηά ηε ππξθαγηά, επλννχληαη ηα είδε ησλ αλνηρηψλ βηνηφπσλ, ελψ κεηψλνληαη ηα δαζφβηα. Οη βηνθνηλφηεηεο αξρίδνπλ λα πξνζεγγίδνπλ ηα πξν ππξθαγηάο πνηνηηθά θαη πνζνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ζε κεξηθέο δεθαεηίεο.
4.6. Δπηπηώζεηο ζηα πιαηόληα Ζ πεξηνρή πνπ θάεθε απνηεινχζε έλα απφ ηα βαζηθά ηνπ θαηαθχγηα γηα ην πιαηφλη ηεο Ρφδνπ (Dama dama), πξνζηαηεπφκελν είδνο ηεο νηθνγέλεηαο ησλ ειαθνεηδψλ, ζην λεζί. Φαίλεηαη φκσο φηη ε αιιαγή ζηε θπηνθάιπςε δελ επεξέαζε ζεκαληηθά ηελ θαηαλνκή ηνπο. Οη άθαπηεο λεζίδεο ζηελ πεξηνρή λα ζπγθέληξσζαλ ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ δψσλ θαη γη’ απηφ ρξήδνπλ ηδηαίηεξεο πξνζηαζίαο. Παξαηεξήζεθε φηη κεηά απφ ηελ θσηηά, ηα πιαηφληα μαλαεκθαλίδνληαη ζηα ίδηα κέξε ζε ζρεηηθά κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα. Γηα παξάδεηγκα, δέθα ρξφληα κεηά ηε ππξθαγηά ηνπ 1992 φπνπ θάεθαλ 80.000 ζηξέκκαηα ζηε λφηηα Ρφδν, ηα πιαηφληα φρη κφλν επέζηξεςαλ ζηελ πεξηνρή πνπ δνχζαλ πξηλ, αιιά ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο επέθηεηλαλ ην ελδηαίηεκά ηνπο κέζα ζηελ θακέλε πεξηνρή θαη πέξα απφ ηα εδαθηθά φξηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχζαλ κέρξη ην 1988. Οη εμεγήζεηο απηήο ηεο ζπκπεξηθνξάο είλαη πνιιέο: κία απ’ απηέο έρεη ζρέζε κε ην θαηαθχγην πνπ κπνξνχλ λα βξνπλ πνιχ εχθνια ηα ειάθηα, απφ ηνλ πξψην θηφιαο ρξφλν κεηά ηελ ππξθαγηά, κέζα ζε ιφρκεο ή θαη ζπζηάδεο δέλδξσλ αξθεηψλ ζηξεκκάησλ, πνπ παξέκεηλαλ άζηθηεο απφ ηελ ππξθαγηά. Άιιε εμήγεζε είλαη ε πινχζηα πνψδεο θαη ζακλψδεο βιάζηεζε πνπ εκθαλίδεηαη ην πξψην θπξίσο θζηλφπσξν θαη απνηειεί εθηφο απφ θαηαθχγην, πινχζηα ηξνθή γηα ηα θπηνθάγα δψα. Δπίζεο, ζεκαληηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη κέζα ζηε θακέλε έθηαζε βξίζθνληαη νη ξεκαηηέο, νη πεγέο θαζψο θαη νη γλψξηκνη γηα ηα ειάθηα ηφπνη ζηνπο νπνίνπο ζπλήζηδαλ λα πνηίδνληαη, λα μεθνπξάδνληαη θαη λα δηαβηνχλ. Όζν θαη λα αιιάδεη ε εηθφλα κηαο πεξηνρήο κεηά απφ κηα ππξθαγηά ε ζπλήζεηα κηαο δηαδξνκήο πξνο ηνπο ηφπνπο πφζεο, δηαηξνθήο, μεθνχξαζεο ζίγνπξα παξακέλεη ζηα δψα. Ζ εηθφλα ηεο θσηηάο ηνπ Ηνπιίνπ 2008 ζε αληίζεζε κε ηηο πξνεγνχκελεο ππξθαγηέο δείρλεη φηη ππάξρνπλ πνιιέο άθαπηεο κεγάιεο νκάδεο δέληξσλ θαη λεζίδεο δάζνπο ζε έλα κσζατθφ κνηίβν άθαπηνπ-θακέλνπ, κε απνηέιεζκα κεηά ηηο πξψηεο βξνρέο ν βηφηνπνο ησλ πιαηνληψλ ζε απηέο ηηο ζέζεηο λα Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 56
βειηησζεί κε ηελ εκθάληζε πεξηζζφηεξσλ κηθξψλ αλνηγκάησλ. Σέηνηεο πεξηνρέο αλακέλεηαη λα ζπγθεληξψζνπλ ηνλ κεγαιχηεξν αξηζκφ ησλ δψσλ ηεο πεξηνρήο θαη γη’ απηφ ρξήδνπλ ηδηαίηεξεο πξνζηαζίαο απφ φριεζε.
4.7. Απνθαηάζηαζε θακέλσλ εθηάζεσλ Αλ θαη βξαρππξφζεζκα νη επηπηψζεηο απφ ηηο ππξθαγηέο κπνξεί λα είλαη ζεκαληηθέο, καθξνπξφζεζκα ε δηαηήξεζε ηεο παλίδαο θαη ηεο ρισξίδαο εμαξηάηαη απφ ηελ θαιή θαηάζηαζε δηαηήξεζεο ησλ γεηηνληθψλ άθαπησλ πεξηνρψλ, απφ ην αλ ε θπζηθή βιάζηεζε ζα αθεζεί λα αλαθάκςεη, αιιά θαη απφ ηε δηαηήξεζε ησλ πθηζηάκελσλ ρξήζεσλ γεο. Ζ δηαρείξηζε ησλ αλζξψπηλσλ δξαζηεξηνηήησλ (βφζθεζε, θπλήγη) θαη ε δηαρείξηζε ησλ πφξσλ (πρ πδάηηλνη πφξνη θαη ιεθάλεο απνξξνήο) είλαη επηπιένλ ζεκαληηθνί παξάγνληεο. Γηνηθεηηθά κέηξα πξνζηαζίαο 1. Κήξπμε αλαδαζσηέαο έθηαζεο 2. Απαγφξεπζε βφζθεζεο 3. Απαγφξεπζε θπλεγηνχ Έξγα πξνζηαζίαο θαη απνθαηάζηαζεο 1. Αληηδηαβξσηηθά
θαη
αληηπιεκκπξηθά
έξγα
(θνξκνθξάγκαηα,
θνξκνδέκαηα) 2. Φχιαμε απφ ηε παξάλνκε βνζθή 3. Αλαδάζσζε θαη ζπνξά ΜΟΝΟ Δ ΔΗΓΗΚΔ ΠΔΡΗΠΣΧΔΗ* 4. Έξγα νδνπνηίαο θαη αληηππξηθήο πξνζηαζίαο Αλαδάζσζε ή ζπνξά θάλνπκε κφλν εθεί πνπ ε έθηαζε δελ κπνξεί λα αλαδαζσζεί κε θπζηθφ ηξφπν (λεαξφ δάζνο, πξφζθαηα θακέλν, θ.α.)
4.8. Πξόιεςε ησλ ππξθαγηώλ Αζθαιψο ε πξφιεςε είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο αληηκεηψπηζεο ηνπ κεγάινπ θηλδχλνπ πνπ απεηιεί ηα δάζε καο - ησλ ππξθαγηψλ.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 57
Ζ πξφιεςε ησλ ππξθαγηψλ φκσο ζπλδέεηαη κε ηηο αηηίεο πνπ ηηο πξνθαινχλ θαη βέβαηα ε απνθπγή ηνπο αθνξά ζηνλ θαζέλα. Δίλαη αλάγθε ινηπφλ πέξα απφ ηα πξνιεπηηθά κέηξα πνπ ιακβάλεη ε Πνιηηεία, ν θαζέλαο λα πξνζπαζεί ψζηε λα κε γίλεη πνηέ πξφμελνο ππξθαγηάο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ππνρξεψζεηο καο ζχκθσλα κε ηηο νδεγίεο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο νξίδνληαη σο εμήο: Μελ θαίηε ζθνππίδηα ή μεξά ρφξηα θαη θιαδηά θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζεξηλψλ
κελψλ. Μελ αλάβεηε ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ππαίζξηεο ςεζηαξηέο ζηα δάζε ή ζε ρψξνπο πνπ
ππάξρνπλ μεξά ρφξηα. Απνθχγεηε ηηο ππαίζξηεο εξγαζίεο πνπ ελδέρεηαη λα πξνθαιέζνπλ ππξθαγηά
(νμπγνλνθνιιήζεηο, ρξήζε ηξνρνχ ή άιινπ εξγαιείνπ πνπ δεκηνπξγεί ζπηλζήξεο). Μελ πεηάηε πνηέ αλακκέλα ηζηγάξα φηαλ βξίζθεζζε ζε ππαίζξηνπο ρψξνπο. Μελ αθήλεηε ζθνππίδηα ζην δάζνο. Τπάξρεη θίλδπλνο αλάθιεμεο. εβαζζείηε ηα απαγνξεπηηθά πξφζβαζεο ζε πεξηφδνπο πςεινχ θίλδπλνπ.
Αλ ην ζπίηη ζαο βξίζθεηαη κέζα ή θνληά ζε δάζνο ή δαζηθή έθηαζε. Γεκηνπξγήζηε κηα αληηππξηθή δψλε γχξσ απφ ην ζπίηη ζαο θαζαξίδνληαο θαη
απνκαθξχλνληαο ζε αθηίλα ηνπιάρηζηνλ 10 κέηξσλ ηα μεξά ρφξηα, ηηο πεπθνβειφλεο, ηα μεξά θχιια, ηα θιαδηά θιπ. Κιαδέςηε ηα δέλδξα κέρξη ην χςνο ησλ 3 κέηξσλ, αλάινγα κε ηελ ειηθία ηνπο θαη
ηελ θαηάζηαζε ησλ θιαδηψλ ηνπο. Απνκαθξχλεηε φια ηα μεξά θιαδηά απφ ηα δέληξα θαη ηνπο ζάκλνπο. Μελ αθήλεηε ηα θιαδηά ησλ δέλδξσλ λα αθνπκπνχλ ζηνπο ηνίρνπο ηε ζηέγε θαη ηα
κπαιθφληα. Κιαδέςηε ηα έηζη ψζηε λα ππάξρεη απφζηαζε ηνπιάρηζηνλ 5 κέηξσλ απφ ην ζπίηη ζαο. Αξαηψζηε γχξσ απφ ην θηίζκα ηελ δελδξψδε βιάζηεζε έηζη ψζηε ηα θιαδηά ηνπ
ελφο δέλδξνπ λα απέρνπλ ηνπιάρηζηνλ 3 κέηξα απφ ηα θιαδηά ηνπ άιινπ. Γηα ιφγνπο αθφκε κεγαιχηεξεο αζθάιεηαο θαη φηαλ νη ζπλζήθεο ην επηηξέπνπλ, απνκαθξχλεηε ηελ δελδξψδε θαη ζακλψδε βιάζηεζε γχξσ απφ ην θηίζκα ζε απφζηαζε ηνπιάρηζηνλ 10 κέηξσλ. Μελ ηνπνζεηείηε πιαζηηθέο πδξνξξνέο ή πιαζηηθνχο νρεηνχο λεξνχ ζηνπο ηνίρνπο
ηνπ θηίζκαηνο. Πξνθπιάμεηε, εμσηεξηθά, ηα παξάζπξα θαη ηηο γπάιηλεο πφξηεο, ηνπνζεηψληαο Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 58
παληδνχξηα απφ κε εχθιεθηα πιηθά. Καιχςηε ηηο θακηλάδεο θαη ηνπο αγσγνχο εμαεξηζκνχ ηνπ θηίζκαηνο κε εηδηθφ, κε
εχθιεθην, ζπξκάηηλν ζχξκα έηζη ψζηε νη ζπίζεο λα κελ κπνξνχλ λα δηεηζδχζνπλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ θηηξίνπ. Μελ απνζεθεχεηε εχθιεθηα αληηθείκελα θνληά ζην ζπίηη. Απνθχγεηε ηελ θαηαζθεπή αθάιππησλ δεμακελψλ θαπζίκνπ θνληά ζην ζπίηη ζαο. Σνπνζεηείζηε ηα θαπζφμπια ζε θιεηζηνχο θαη πξνθπιαγκέλνπο ρψξνπο. Πξνκεζεπηείηε ηνπο θαηάιιεινπο ππξνζβεζηήξεο θαη κεξηκλήζηε γηα ηε
ζπληήξεζε ηνπο. Δμνπιηζηείηε κε ζσιήλα πνηίζκαηνο κε κήθνο αλάινγν ηεο πεξηνρήο πνπ ζέιεηε
λα πξνζηαηεχζεηε ζε πεξίπησζε ππξθαγηάο. Μία δεμακελή λεξνχ, κηα απιή αληιία πνπ ιεηηνπξγεί ρσξίο ειεθηξηθφ ξεχκα θαη
έλαο ζσιήλαο λεξνχ, κπνξεί λα ζαο πξνζηαηεχζνπλ απφ ηελ ππξθαγηά. Πώο πξέπεη λα ελεξγήζεηε κόιηο αληηιεθζείηε ππξθαγηά.
Σειεθσλήζηε ΑΜΔΧ ζην Κέληξν ηεο Ππξνζβεζηηθήο (ζηνλ αξηζκφ θιήζεο
199) θαη δψζηε ζαθείο πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηνπνζεζία θαη ην αθξηβέο ζεκείν πνπ βξίζθεζζε, θαζψο θαη πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηνπνζεζία θαη ην αθξηβέο ζεκείν πνπ βιέπεηε ηελ ππξθαγηά. Πεξηγξάςηε ην είδνο ηεο βιάζηεζεο πνπ θαίγεηαη. Πξνζδηνξίζηε ηελ θαηεχζπλζε ηεο ππξθαγηάο. Μελ θιείζεηε ην ηειέθσλν πξνηνχ δψζεηε φιεο ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο.
Ερευνητική εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 59
Αλ ε ππξθαγηά πιεζηάδεη, ηη πξέπεη λα θάλεηε έμσ από ην ζπίηη ζαο. Γηαηεξήζηε ηελ ςπρξαηκία ζαο. Απνκαθξχλεηε ακέζσο φια ηα εχθιεθηα πιηθά απφ ηνλ
πεξίγπξν ηνπ θηίζκαηνο θαη κεηαθέξεηέ ηα ζε θιεηζηνχο θαη πξνθπιαγκέλνπο ρψξνπο. Ζ αλάθιεμή ηνπο κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ κεηάδνζε ηεο ππξθαγηάο ζην θηίξην. Κιείζηε φιεο ηηο δηφδνπο (θακηλάδεο, παξάζπξα, πφξηεο, θιπ) έηζη ψζηε λα
εκπνδίζεηε ηηο θαχηξεο λα δηεηζδχζνπλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ θηηξίνπ. Κιείζηε φιεο ηηο παξνρέο ζηηο ζπζθεπέο θπζηθνχ αεξίνπ θαη πγξψλ θαπζίκσλ
κέζα θαη έμσ απφ ην θηίζκα. Μαδέςηε άκεζα φιεο ηηο ηέληεο πνπ έρεηε αλνίμεη ζηα κπαιθφληα θαη ηα παξάζπξα
ηνπ θηίζκαηνο. Αλνίμηε ηελ πφξηα ηνπ θήπνπ γηα λα δηεπθνιχλεηε ηελ πξφζβαζε ησλ
ππξνζβεζηηθψλ νρεκάησλ. Σνπνζεηείζηε ζθάια ζηελ εμσηεξηθή πιεπξά ηνπ θηηξίνπ έηζη ψζηε λα αλέβεη
θάπνηνο άκεζα ζηε ζηέγε ηνπ. Ζ ζθάια ζα πξέπεη λα ηνπνζεηεζεί ζηελ πιεπξά ηνπ θηηξίνπ πνπ βξίζθεηαη αληίζεηα απφ ηελ θαηεχζπλζε πνπ έξρεηαη ε ππξθαγηά. πλδέζηε ηνπο ζσιήλεο πνηίζκαηνο κε ηηο βξχζεο πνπ έρεηε ζην εμσηεξηθφ ηνπ
θηίζκαηνο θαη απιψζηε ηνπο ζσιήλεο έηζη ψζηε λα θαιχπηεηαη φιε ε πεξίκεηξνο ηνπ. Δάλ ε νξαηφηεηα είλαη κεησκέλε αλάςηε ηφζν ηα εζσηεξηθά φζν θαη ηα εμσηεξηθά
θψηα ηνπ θηηξίνπ γηα λα γίλεη πεξηζζφηεξν νξαηφ κέζα απφ ηνπο θαπλνχο . Αλ ε ππξθαγηά είλαη ζην θαηώθιη ζαο. Μελ επηρεηξείηε ηελ εγθαηάιεηςε ηνπ ρψξνπ ζαο,
εθηφο
εάλ
ε
δηαθπγή
ζαο
είλαη
πιήξσο
εμαζθαιηζκέλε. Ζ πηζαλφηεηα επηβίσζεο ζε έλα νηθνδφκεκα
θαηαζθεπαζκέλν απφ άθιεθηα πιηθά είλαη κεγάιε, ελψ αληίζεηα είλαη κηθξή κέζα ζε απηνθίλεην ην νπνίν βξίζθεηαη ζε θαπλνχο θαη θιφγεο. Μπείηε κέζα ζην ζπίηη καδί κε φιε ηελ νηθνγέλεηα ζαο θαη ηα θαηνηθίδηα δψα ζαο. Κιείζηε θαιά φιεο ηηο πφξηεο θαη ηα παξάζπξα θαη θξάμηε φιεο ηηο ραξακάδεο κε
βξεγκέλα παληά γηα λα κελ κπεη θαπλφο ζην εζσηεξηθφ ηνπ θηηξίνπ. Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 60
Απνκαθξχλεηε ηηο θνπξηίλεο απφ ηα παξάζπξα. Απνκαθξχλεηε πξνο ην εζσηεξηθφ ησλ δσκαηίσλ ηα έπηπια πνπ βξίζθνληαη θνληά
ζηα παξάζπξα θαη ηηο εμσηεξηθέο πφξηεο. Κιείζηε φιεο ηηο ελδηάκεζεο πφξηεο γηα λα επηβξαδχλεηε ηελ εμάπισζε ηεο
ππξθαγηάο ζην εζσηεξηθφ ηνπ θηηξίνπ. Γεκίζηε ηηο κπαληέξεο, ηηο ιεθάλεο θαη ηνπο θνπβάδεο έηζη ψζηε λα ππάξρεη άκεζα
εθεδξηθφ λεξφ. πγθεληξσζείηε φινη καδί ζε έλα ρψξν. Πξνβιέςηε λα έρεηε έλα θαθφ θαη εθεδξηθέο κπαηαξίεο δίπια ζαο ζε πεξίπησζε
πνπ δηαθνπεί ην ειεθηξηθφ ξεχκα. Αλ ην ζπίηη ζαο είλαη μχιηλε θαηαζθεπή, αλαδεηήζηε θαηαθχγην ζε γεηηνληθφ
θηηζηφ ζπίηη. Αλ δηαηαρζεί εθθέλσζε ηεο πεξηνρήο αθνινπζήζηε πηζηά ηηο νδεγίεο θαη ηηο
δηαδξνκέο πνπ ζα ζαο δνζνχλ. Μόιηο πεξάζεη ε ππξθαγηά Μφιηο πεξάζεη ε ππξθαγηά βγείηε έμσ απφ ην ζπίηη ζαο θαη ζβήζηε ακέζσο ηηο
κηθξνεζηίεο πνπ παξακέλνπλ. Διέγρεηε γηα ηνπιάρηζηνλ 48 ψξεο, αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, ηελ πεξίκεηξν
θαη φινπο ηνπο εμσηεξηθνχο ρψξνπο ηνπ θηίζκαηνο γηα πηζαλέο κηθξνεζηίεο θαη αλαδσππξψζεηο.
4.9. Οη πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο ηελ Διιάδα νη πξψηεο ζπδεηήζεηο γηα πξνζηαηεπφκελεο πεξηνρέο μεθίλεζαλ ζηε δεθαεηία ηνπ 1930 θαη ήδε ην 1938 είραλ ηδξπζεί νη δπν πξψηνη εζληθνί δξπκνί, ηνπ
Οιχκπνπ
θαη
ηνπ
Παξλαζζνχ.
Μέρξη
ζήκεξα
έρνπλ
αλαθεξπρηεί
πξνζηαηεπφκελεο κε δηάθνξα ζεζκηθά πιαίζηα αξθεηέο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. Οη θαηεγνξίεο ησλ πξνζηαηεπφκελσλ πεξηνρψλ πνπ θαιχπηνληαη απφ ηελ ειιεληθή λνκνζεζία είλαη: Δζληθνί Γξπκνί Αηζζεηηθά Γάζε Γηαηεξεηέα Μλεκεία ηεο Φχζεο Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 61
Δζληθά Πάξθα Πεξηνρέο Απφιπηεο Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο Πεξηνρέο Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο Πξνζηαηεπφκελνη Φπζηθνί ρεκαηηζκνί θαη Σνπία Πεξηνρέο Οηθναλάπηπμεο Καηαθχγηα Άγξηαο Εσήο Διεγρφκελεο θπλεγεηηθέο πεξηνρέο Δθηξνθεία ζεξακάησλ Αληίζηνηρα νη πεξηνρέο πνπ πξνζηαηεχνληαη ζχκθσλα κε ηελ δηεζλή λνκνζεζία δηαθξίλνληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Τγξφηνπνη Ramsar Πεξηνρέο ηνπ δηθηχνπ Natura 2000 Δηδηθά Πξνζηαηεπφκελεο Πεξηνρέο ζχκθσλα κε ηε χκβαζε ηεο Βαξθειψλεο (Πξσηφθνιιν 4) Βηνγελεηηθά Απνζέκαηα Απνζέκαηα Βηφζθαηξαο Μλεκεία Παγθφζκηαο Κιεξνλνκηάο Πεξηνρέο ζηηο νπνίεο έρεη απνλεκεζεί ην Δπξσδίπισκα H χπαξμε δηαθνξεηηθψλ ζεζκηθψλ πιαηζίσλ πξνζηαζίαο νθείιεηαη ζε δηαθνξεηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη ζηφρνπο πνπ έρνπλ θαηαγξαθεί γηα ηελ πξνζηαζία ησλ βηνηφπσλ ζην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ. Γη’ απηφ άιισζηε ζήκεξα ππάξρνπλ πεξηνρέο πνπ θαιχπηνληαη απφ πεξηζζφηεξα ηνπ ελφο θαζεζηψηα πξνζηαζίαο. Ζ πην ζεκαληηθή φκσο πξνζπάζεηα πνπ έρεη επηρεηξεζεί ζε επίπεδν Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη ε δεκηνπξγία ηνπ Γηθηύνπ Natura 2000. Ζ ινγηθή απηνχ ηνπ δηθηχνπ ζπλδέεηαη κε ηε δηαπίζησζε φηη δελ αξθεί ε πξνζηαζία κηαο πεξηνρήο γηα ηε δηαηήξεζε νξηζκέλσλ εηδψλ, θαη ηδηαίηεξα ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ. Έηζη ε Δπξσπατθή Έλσζε εμέδσζε ηελ Οδεγία 92/43/ΔΟΚ γηα ηε ‘δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ νηθνηφπσλ θαη ηεο άγξηαο παλίδαο θαη ρισξίδαο’. Βάζεη απηήο ηεο Οδεγίαο δεκηνπξγήζεθε ην Γίθηπν Natura 2000, ην νπνίν ζήκεξα πεξηιακβάλεη ηνπο πξνηεηλφκελνπο ‘Σφπνπο Κνηλνηηθήο εκαζίαο – SCIs’, νη νπνίνη κεηά ηελ εθαξκνγή ησλ αλαγθαίσλ δηαρεηξηζηηθψλ κέηξσλ νλνκάδνληαη ‘Δηδηθέο Εψλεο Γηαηήξεζεο – SACs’. ην ίδην Γίθηπν εληάζζνληαη θαη νη ‘Εψλεο Δηδηθήο Πξνζηαζίαο – SPAs’ νη
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 62
νπνίεο νξίζηεθαλ κε βάζε ηελ Οδεγία 79/409/ΔΟΚ γηα ηε ‘δηαηήξεζε ησλ άγξησλ πνπιηψλ’.
Ζ Διιάδα έρεη ελζσκαηψζεη ζην εζληθφ δίθαην ηελ παξαπάλσ νδεγία θαη έρεη ζπληάμεη Δζληθφ Καηάινγν πεξηνρψλ πξνο έληαμε ζην Γίθηπν Natura 2000. Ο θαηάινγνο πεξηιακβάλεη 239 πεξηνρέο SCI θαη 151 πεξηνρέο SPA. Οξηζκέλεο απφ ηηο πεξηνρέο SCI απνηεινχλ κέξνο ή ζχλνιν ησλ πεξηνρψλ SPA. Ζ δηαδηθαζία έληαμεο ησλ πεξηνρψλ ζην Γίθηπν Natura 2000 είλαη ηδηαίηεξα επίπνλε θαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο
έρεη
εγείξεη
θνηλσληθέο
δηαθσλίεο
θαη
ζπγθξνχζεηο
εμαηηίαο
αιιεινζπγθξνπφκελσλ ζπκθεξφλησλ ζε ηνπηθφ επίπεδν. Ζ νινθιήξσζε φκσο ηεο δηαδηθαζίαο απηήο εθηηκάηαη φηη ζα βάιεη ζε λέα βάζε ην ζεζκηθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ηεο βηνπνηθηιφηεηαο ζηε ρψξα καο.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 63
4.10. Oη πξνζηαηεπόκελεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο αλά θαηεγνξία 1. Εκνικά Παρκα (Ν. 1650/86) 1. ΥΧΙΟΙΑΥ – ΞΑΤΑΘΩΟΑΥ 2. ΝΙΞΟΕΥ ΜΡΤΩΟΕΙΑ – ΒΡΝΒΘ, ΞΑΜΕΔΡΟΙΜΑ ΦΕΞΣΘ 3. ΡΤΕΙΟΡΙ ΡΓΜΡΙ ΒΡΤΕΙΑΥ ΣΙΟΔΡΧ 4. ΝΙΞΟΡΘΑΝΑΥΥΕΥ ΞΕΥΡΝΡΓΓΙΡΧ – ΑΙΦΩΝΙΜΡΧ, ΜΑΦΩ ΤΡΧΥ ΜΑΙ ΕΜΒΡΝΕΥ ΣΡΦΑΞΩΟ ΑΧΕΝΩΡΧ ΜΑΙ ΕΧΘΟΡΧ ΜΑΙ ΟΘΥΡΙ ΕΧΙΟΑΔΕΥ 5. ΔΑΥΡΥ ΔΑΔΙΑΥ – ΝΕΧΜΙΞΞΘΥ – ΥΡΧΦΝΙΡΧ 6. ΝΙΞΟΘ ΜΕΤΜΙΟΘ 7. ΔΕΝΦΑ ΕΒΤΡΧ 8. ΑΞΒΤΑΜΙΜΡΥ ΜΡΝΣΡΥ 9. ΔΕΝΦΑ ΟΕΥΦΡΧ ΒΙΥΦΩΟΙΔΑ ΙΥΞΑΤΙΔΑΥ 10 ΡΤΘ ΑΘΑΞΑΟΩΟ (ΦΗΡΧΞΕΤΜΑ) 12 ΕΜΒΡΝΕΥ ΦΩΟ ΣΡΦΑΞΩΟ ΓΑΝΝΙΜΡΧ – ΑΠΙΡΧ – ΝΡΧΔΙΑΑΝΙΑΜΞΡΟΑ, ΑΝΧΜΘ ΜΙΦΤΡΧΥ ΣΙΕΤΙΑΥ, Ν/Θ ΜΑΝΡΧΩΤΙΡΧ ΜΑΙ ΕΧΤΧΦΕΤΘ ΣΕΤΙΡΧΘ ΦΡΧΥ Ν/Θ ΜΡΦΧΧΙΡΧ, ΔΑΥΡΥ ΥΦΤΡΦΧΝΙΑΥ ΜΑΙ ΕΧΤΧΦΕΤΘ ΣΕΤΙΡΧΘΥ 13 ΦΡΧΥ
2. Εκνικά Θαλάςςια Πάρκα (Ν. 1650/86) 1. ΑΝΡΟΟΘΥΡΥ – ΒΡΤΕΙΕΥ ΥΣΡΤΑΔΕΥ 2. ΜΡΝΣΡΥ ΝΑΓΑΟΑ – ΟΘΥΡΙ ΥΦΤΡΦΑΔΕΥ
3. Περιοχζσ Προςταςίασ τθσ Φφςθσ (Ν. 1650/86) 1. ΨΑΝΙΔΙ ΟΘΥΡΧ ΜΩ
4. Περιοχζσ με μζτρα προςταςίασ (Ν. 1650/86) 1. ΑΜΦΕΥ ΔΧΦΙΜΘΥ ΞΘΝΡΧ
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 64
5. Εκνικοί Δρυμοί (Ν.Δ. 996/71) 1. ΡΝΧΞΣΡΥ 2. ΣΑΤΟΑΥΥΡΥ 3. ΣΑΤΟΘΘΑ 4. ΑΙΟΡΥ 5. ΥΑΞΑΤΙΑ 6. ΡΙΦΘ 7. ΣΙΟΔΡΥ 8. ΒΙΜΡΥ-ΑΩΡΥ 9. ΣΤΕΥΣΕΥ 10. ΥΡΧΟΙΡ
6. Αιςκθτικά Δάςθ (Ν.Δ. 996/71) 1.
ΦΡΙΟΙΜΡΔΑΥΡΥ ΒΑΛ ΝΑΥΙΘΙΡΧ
2.
ΔΑΥΡΥ ΜΑΙΥΑΤΙΑΟΘΥ ΑΦΦΙΜΘΥ
3.
ΜΡΙΝΑΔΑ ΦΕΞΣΩΟ ΝΑΤΙΥΑΥ
4.
ΔΑΥΡΥ ΜΑΤΑΛΥΜΑΜΘ ΜΑΤΔΙΦΥΑΥ
5.
ΣΕΧΜΙΑΥ ΠΧΝΡΜΑΥΦΤΡΧ ΜΡΤΙΟΘΙΑΥ
6.
ΔΑΥΡΥ ΧΕΙΞΑΤΤΩΟ ΥΕΝΕΞΟΡΧ & ΧΑΤΑΔΤΡΧ ΑΧΑΙΑΥ
7.
ΣΕΤΙΑΥΦΙΜΡ ΔΑΥΡΥ ΙΩΑΟΟΙΟΩΟ
8.
ΔΑΥΡΥ ΦΑΤΥΑΝΩΟ ΝΑΤΙΥΑΥ
9.
ΔΑΥΡΥ ΥΦΕΟΘΥ ΕΧΒΡΙΑΥ
10. ΔΑΥΙΜΡ ΥΧΞΣΝΕΓΞΑ ΡΥΥΑΥ ΝΑΤΙΥΑΥ 11. ΔΤΧΡΔΑΥΡΥ ΞΡΓΓΡΥΦΡΧ ΜΡΤΙΟΘΙΑΥ 12. ΣΑΤΑΝΙΑΜΡ ΔΑΥΡΥ ΟΙΜΡΣΡΝΕΩΥ-ΞΧΦΙΜΑ ΣΤΕΒΕΗΑΥ 13. ΔΑΥΘ ΟΘΥΡΧ ΥΜΙΑΘΡΧ ΞΑΓΟΘΥΙΑΥ 14. ΥΦΕΟΑ ΟΕΥΦΡΧ ΜΑΒΑΝΑΥ-ΠΑΟΘΘΥ 15. ΔΑΥΡΥ ΕΘΟΙΜΘΥ ΑΟΕΠΑΤΦΘΥΙΑΥ ΜΑΝΑΒΤΧΦΩΟ ΑΧΑΙΑΥ 16. ΣΕΤΙΑΥΦΙΜΡ ΔΑΥΡΥ ΦΙΘΡΤΕΑΥ ΦΘΙΩΦΙΔΑΥ Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 65
17. ΔΑΥΘ ΑΞΧΓΔΑΝΕΩΟΡΥ ΜΑΒΑΝΑΥ 18. ΔΑΥΡΥ ΝΡΦΩΟ ΜΑΥΦΤΡΧ ΑΘΝΙΑ ΦΤΙΜΑΝΩΟ 19. ΔΤΧΡΔΑΥΡΥ ΜΡΧΤΙ ΞΑΓΟΘΥΙΑΥ
7. Διατθρθτζα Μνθμεία τθσ Φφςθσ (Ν.Δ. 996/71) (Υτον πίνακα δεν αναφζρονται τα Διατθρθτζα Ξνθμεία τθσ Φφςθσ που αφοροφν μεμονωμζνα ςτοιχεία (π.χ. πλάτανοσ, βρφςθ, κ.λπ). Ρ ςυνολικόσ αρικμόσ των Ξνθμείων είναι 51) 1.
Φο Δάςοσ δενδρόκεδρων ςτθν Μινουρία Αρκαδίασ
2.
Υυςτάδα Δρυόσ και Φράξου ςτισ Ξουριζσ, Μιλκίσ
3.
Φο Σαρκζνο δάςοσ τθσ Μεντρικισ Τοδόπθσ
4.
Φο Δάςοσ τθσ Ρξυάσ ςτθν Φςίχλα Χαιντοφ Πάνκθσ
5.
Φο Δάςοσ οξυάσ ςτο Σευκωτό Σζλλασ
6.
Φο νθςί Σιπζρι ςτισ Β. Υποράδεσ
7.
Φο Απολικωμζνο δάςοσ τθσ Νζςβου
8.
Φο Μρθτικό Μεφαλάνκθρο ςτισ Μαμάρεσ Θρακλείου
9.
Φο δάςοσ του Νεςινίου Αιτωλοακαρνανίασ
10. Ρ Υφαγνϊνασ ςτο δάςοσ Ναϊλιά Υερρϊν 11. Χπόλειμμα Χδροχαροφσ δάςουσ ςτθν Ιςτιαία Ευβοίασ 12. Φο Δάςοσ αείφυλλων πλατφφυλλων ςτο νθςί Υαπιζντηα Ξεςςθνίασ 13. Φο μικτό δάςοσ Σρομάχων-Νυκοςτόμου Αριδαίασ 14. Φυςικό δάςοσ κυπαριςςιοφ ςτον Ζμπωνα Τόδου 15. Φο μικτό δάςοσ του Γράμμου
Β. Προςτατευόμενεσ περιοχζσ ςε Διεκνζσ και Περιφερειακό Επίπεδο 1 Τγρότοποι Διεκνοφσ θμαςίασ (Ramsar) Περιοχι 1. Δζλτα Ζβρου
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 66
2. Ιςμαρίδα – Βιςτωνίδα – Σόρτο Νάγοσ 3. Δζλτα Οζςτου 4. Νίμνθ Μερκίνθ 5. Νίμνεσ Μορϊνεια – Βόλβθ 6. Δζλτα Αξιοφ και Αλιάκμονα 7. Νίμνθ Ξικρι Σρζςπα 8. Χγρότοποι Ξεςολογίου – Αιτωλικοφ 9. Αμβρακικόσ Μόλποσ 10. Νιμνοκάλαςςα Μοτφχι – Δάςοσ Υτροφυλιάσ
2. Περιοχζσ φμβαςθσ Βαρκελώνθσ 1 Αιςκθτικό Δάςοσ Οικοπόλεωσ – Ξφτικα 2 Αιςκθτικό Δάςοσ Σευκιά – Πυλοκάςτρου 3 Εκνικό Θαλάςςιο Σάρκο Βορείων Υποράδων 4 Εκνικόσ Δρυμόσ Υαμαριάσ 5 Απολικωμζνο Δάςοσ Υίγρι ςτθ Νζςβο 6 Αιςκθτικό Δάςοσ Υκιάκου 7 Εκνικόσ Δρυμόσ Υουνίου 8 Αιςκθτικό Δάςοσ Βάι 9 Χγρότοποι Αμβρακικοφ
3. Βιογενετικά Αποκζματα 1. Σαρκζνο Δάςοσ Μεντρικισ Τοδόπθσ 2. Εκνικόσ Δρυμόσ Ρλφμπου (Συρινασ) 3. Εκνικόσ Δρυμόσ Αίνου (Συρινασ) 4. Εκνικόσ Δρυμόσ Υαμαριάσ (Συρινασ) 5. Εκνικόσ Δρυμόσ Ρίτθσ (Συρινασ) 6. Εκνικόσ Δρυμόσ Σίνδου (Συρινασ) 7. Εκνικόσ Δρυμόσ Σρεςπϊν (Δάςοσ Μζδρων) Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 67
8. Αιςκθτικό Δάςοσ Μουρί – Αλμυροφ 9. Φυςικό Ξνθμείο Δάςουσ Ρξυάσ Χαϊντοφ Μοφλα 10. Φυςικό Ξνθμείο Δάςουσ Νεςινίου 11. Φυςικό Ξνθμείο Δάςουσ Αείφυλλων Σλατάνων Οιςου Υαπιζτηασ 12. Φυςικό Ξνθμείο Ξικτοφ Δάςουσ Αλμωπίασ Αριδαίασ 13. Φυςικό Ξνθμείο Δάςουσ Μυπαριςςιοφ Ζμπωνα Τόδου 14. Μόλποσ Ναγανά 15. Φυςικό Ξνθμείο Ξικτοφ Δάςουσ Γράμμου 16. Σαρκζνο Δάςοσ Σαρανεςτίου
4. Αποκζματα Βιόςφαιρασ 1. Εκνικόσ Δρυμόσ Ρλφμπου 2. Φαράγγι Υαμαριάσ 5. Μνθμεία Παγκόςμιασ Κλθρονομιάσ 1. ροσ Άκωσ 6. Περιοχζσ με Ευρωδίπλωμα 1. Φαράγγι Υαμαριάσ
4.11. ΔΘΔΛΟΝΣΗΜΟ ΚΑΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΩΝ ΓΑΩΝ Ο
εζεινληηζκφο,
ζην
πιαίζην
ελφο
απνηειεζκαηηθνχ ζπζηήκαηνο δαζνπξνζηαζίαο, έρεη θνκβηθφ ξφιν, ζπλεηζθέξνληαο:
1.ζηελ πεξηθξνχξεζε ησλ δαζψλ, ζηνλ έγθαηξν εληνπηζκφ θαη ηελ πξνζβνιή ππξθαγηψλ 2.ζηελ θάιπςε απνκνλσλφκελσλ πεξηνρψλ θαη, θπζηθά, ζηελ ελίζρπζε ησλ δπλάκεσλ θαηαζηνιήο ζε πεξηπηψζεηο εθηεηακέλσλ θαηαζηξνθψλ
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 68
3. ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ρξήζε ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ πνπ δηαηίζεληαη απφ ηελ Πνιηηεία, επηηξέπνληαο ηελ θαιχηεξε γεσγξαθηθή θαη ηνκεαθή θαηαλνκή ηνπο 4. ζηελ θηλεηνπνίεζε θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ κε ζεκαληηθά νθέιε γηα ηελ πξφιεςε θαη ηελ επξχηεξε πξνζηαζία ησλ δαζψλ. Σν πιαίζην ηνπ ζεζκνχ ηνπ εζεινληηζκνχ ζε ζέκαηα δαζνπξνζηαζίαο / δαζνππξφζβεζεο ζηε ρψξα καο δηακνξθψζεθε ζηαδηαθά απφ ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 έσο ζήκεξα. Σν ζχζηεκα δαζνπξνζηαζίαο ζηε ρψξα καο ζηεξίδεηαη ιεηηνπξγηθά ζε ηξεηο παξάιιειεο επηρεηξεζηαθέο δνκέο: ην Ππξνζβεζηηθό ώκα, ηε Γαζηθή Τπεξεζία θαη ηηο δνκέο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο, κέζσ ησλ νπνίσλ νξγαλψλεηαη ε ζπλεηζθνξά ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο θαη ησλ πνιηηηθψλ κέζσλ. Αλάινγα κε ηηο αλάγθεο αληηκεηψπηζεο ππξθαγηψλ, κπνξεί λα ζπλεπηθνπξείηαη, επίζεο, απφ ηελ Αζηπλνκία, ηελ Αγξνθπιαθή θαη ην ηξαηφ. Ζ εζεινληηθή ζπλεηζθνξά, ζε φηη αθνξά ηε δαζνπξνζηαζία/δαζνππξφζβεζε, ζε κεγάιν βαζκφ εληάζζεηαη ζηηο δνκέο ηεο πνιηηηθήο πξνζηαζίαο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, φκσο, ν εζεινληηζκφο αθνξά εμίζνπ θαη ηηο άιιεο δχν επηρεηξεζηαθέο δνκέο, θαζψο ην Ππξνζβεζηηθφ ψκα αμηνπνηεί ζηηο ηάμεηο ηνπ εζεινληέο ππξνζβέζηεο θαη ζπληνλίδεη επηρεηξεζηαθά εζεινληηθέο νκάδεο, ελψ νη δαζηθέο ππεξεζίεο ζπλεξγάδνληαη κε εζεινληέο θαη εζεινληηθέο νκάδεο γηα ηελ πινπνίεζε δξάζεσλ πξφιεςεο θαη πξνζηαζίαο. Ζ δξάζε ησλ εζεινληψλ βαζίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο. ε ακηγψο δαζηθή πεξηνρή κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ πξφιεςε, ηελ θαηαζηνιή θαη ηελ απνθαηάζηαζε έπεηηα απφ δαζηθή ππξθαγηά. ε εκηαζηηθέο πεξηνρέο ζα πξέπεη λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ελεξγνχλ θαη ζε αζηηθά ζπκβάληα (ππξθαγηέο, ηξνραία αηπρήκαηα, πιεκκχξεο θ.ιπ.), φηαλ θαη εθφζνλ ππάξρεη αλάγθε. Δηδηθά ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο, φπσο νξεηλνί φγθνη θαη λεζηά, νη εζεινληέο εληζρχνπλ θαζνξηζηηθά ηηο ιηγνζηέο θξαηηθέο δπλάκεηο θαη πξνζηξέρνπλ πξψηνη ζε πεξηπηψζεηο δαζηθψλ ππξθαγηψλ (θαη φρη κφλν). Οη νκάδεο ή νη εζεινληέο πνπ αζρνινχληαη κε ηε δαζνπξνζηαζία / δαζνππξφζβεζε αλήθνπλ ζε ηξεηο βαζηθέο θαηεγνξίεο: 1. ηηο νκάδεο ή ηνπο εζεινληέο πνπ εληάζζνληαη ζηε Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο ή έρνπλ άκεζε ζρέζε κε ηνπο ΟΣΑ. 2. ηνπο εζεινληέο ππξνζβέζηεο πνπ αλήθνπλ νξγαληθά ζην Ππξνζβεζηηθφ ψκα Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 69
3. νκάδεο ή εζεινληέο πνπ δελ έρνπλ νξγαληθή ζρέζε κε ηηο παξαπάλσ θξαηηθέο νληφηεηεο. Σν θπξίαξρν θίλεηξν ηεο ζπκκεηνρήο εζεινληψλ ζηε δαζνπξνζηαζία / δαζνππξφζβεζε δελ είλαη άιιν απφ ην πεγαίν ελδηαθέξνλ γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πινχηνπ θαη ηνπ ηφπνπ ηνπο. Ζ εθαξκνγή θαηάιιεισλ κέηξσλ θαη ξπζκίζεσλ ζα ελδπλακψζνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ πνιηηψλ θαη ζα ιεηηνπξγήζνπλ σο πξφζζεηα θίλεηξα. ην λεζί καο νη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο δαζνπξνζηαζίαο / δαζνππξφζβεζεο κε ηηο νπνίεο ήξζακε ζε επηθνηλσλία θαη ζπλεξγαζηήθακε γηα δξάζεηο ζηα πιαίζηα ηεο έξεπλαο καο είλαη: ν χιινγνο Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο θαη ε Δ.Ο.Π.Κ. CB (Δζεινληηθή Οκάδα Πξφιεςεο Καηαζηξνθψλ).
4.12 . ΑΝΑΚΤΚΛΩΖ Αλαθχθισζε είλαη ε δηαδηθαζία ηεο ζπζηεκαηηθήο ζπιινγήο, δηαινγήο θαη επαλαθνξάο ησλ ρξήζηκσλ πιηθψλ απφ ηα απνξξίκκαηα ζηνλ θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ θχθιν δσήο. Ζ αλαθχθισζε πεξηιακβάλεη φια ηα κέηξα γηα ηελ αλάθηεζε απηψλ ησλ πιηθψλ θαη ηελ πξνψζεζή ηνπο ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο λέσλ πξντφλησλ πνπ δεκηνπξγνχληαη κέζα απφ ηελ επεμεξγαζία
ήδε
ρξεζηκνπνηεκέλσλ
πξντφλησλ.
Άιινηε
ηα
πιηθά
απηά
ρξεζηκνπνηνχληαη θαη πάιη γηα ηνλ ίδην ζθνπφ (π.ρ. παιηά θνπηάθηα αινπκηλίνπ θαη γπάιηλεο θηάιεο μαλαγίλνληαη θνπηηά ή θηάιεο) θαη άιινηε ηα παιηά πιηθά κεηαηξέπνληαη ζε ηειείσο δηαθνξεηηθά θαη λέα πξντφληα. Πιενλεθηήκαηα θαη νθέιε ηεο αλαθύθισζεο Σα ζεκαληηθφηεξα νθέιε ηεο αλαθχθισζεο είλαη: Ζ κείσζε ηνπ φγθνπ θαη ηνπ βάξνπο ησλ απνξξηκκάησλ Ζ εμνηθνλφκεζε ρψξνπ Ζ κείσζε ηνπ θφζηνπο ζπιινγήο, κεηαθνξάο θαη δηάζεζεο ησλ απνξξηκκάησλ Ζ εμνηθνλφκεζε πξψησλ πιψλ, ελέξγεηαο θαη λεξνχ Ζ δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο ζε βηνκεραλίεο θαη πξνγξάκκαηα αλαθχθισζεο Ζ κείσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ θαη ησλ θηλδχλσλ γηα ηε δεκφζηα Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 70
πγεία. Ζ αλαθχθισζε δίλεη ηελ επθαηξία ζε φινπο ηνπο πνιίηεο λα δξάζνπλ γηα πεξηβάιινλ!
4.13. Πξνηάζεηο καο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ δάζνπο Δίλαη επείγνπζα αλάγθε: 1. Οξζή βηψζηκε θαη ειεγρφκελε θηελνηξνθηθή πξαθηηθή κε ζηφρν ηελ πξνζηαζία ησλ νηθνζπζηεκάησλ. 2. ε πεξηνρέο πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν λα αλαζηέιιεηαη ε βφζθεζε αλάινγα κε ηνλ βαζκφ ηεο ππνβάζκηζεο. 3. Γελδξνθχηεπζε πεξηζζφηεξσλ δαζηθψλ εθηάζεσλ γηα δεκηνπξγία λέσλ δαζψλ. 4. Οη αλαδαζψζεηο
λα γίλνληαη ιακβάλνληαο ππφςε ηελ
πθηζηακέλε
βηνπνηθηιφηεηα θαη ηελ πξνζηαζία ησλ ελδεκηθψλ εηδψλ. 5. Όρη ζηελ απνμήισζε εηδηθά ησλ ηξνπηθψλ δαζψλ. 6. Ναη ζηελ αλαθχθισζε 7. Αηνκηθή θαη ζπιινγηθή επαηζζεηνπνίεζε, πηνζέηεζε πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο θαη αιιαγή ζηάζεσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα. 8. Γηνξγάλσζε απφ ην Γήκν θαη άιινπο θνξείο εθδειψζεσλ πεξηβαιινληηθνχ πεξηερνκέλνπ γηα ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ γηα ζπλερή πξνζηαζία θαη αμηνπνίεζε ησλ δαζψλ. 9. Να ιεηηνπξγήζνπλ κε πξσηνβνπιία ηνπ Γήκνπ ζπζηεκαηηθά πξνγξάκκαηα αλαδαζψζεσλ ζηηο πεξηνρέο πνπ έρνπλ πιεγεί απφ ππξθαγηά. 10. Σνπνζέηεζε πηλαθίδσλ ζε δηάθνξα ζεκεία γηα ηελ απνηξνπή ξήςεο ζθνππηδηψλ. 11. Πεξίθξαμε ησλ ρψξσλ πνπ έγηλε δελδξνθχηεπζε γηα πξνζηαζία ησλ δελδξπιιίσλ. 12. Όινη, σο ππεχζπλνη πνιίηεο, λα αλαιάβνπκε δξάζε ζπκκεηέρνληαο ζε ΜΚΟ πνπ αζρνινχληαη κε ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 71
Γ΄ ΜΔΡΟ
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 72
Kεθάιαην 5ν Πνιιή ζεκαληηθή είλαη ε ζεκαζία ηνπ δάζνπο γηα ηε δσή γη' απηφ θαη πνιινί θαιιηηέρλεο έρνπλ αζρνιεζεί κε απηφ. Γηα παξάδεηγκα έρνπλ ζεκεησζεί ηαηλίεο , πνηήκαηα, ινγνηερληθά βηβιία αιιά θαη έξγα ηέρλεο (πίλαθεο δσγξαθηθήο) , κχζνη κε θχξην ζέκα ην δάζνο.
5.1. Σαηλίεο 1. «Μεηά ηελ θαηαζηξνθή» Μεηά ηελ επφκελε κέξα (Σhe day after tomorrow, 2004) Υνιηγνπληηαλή παξαγσγή ηνπ Ρφλαιλη Δκεξηρ ζηελ νπνία ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ παίξλεη εθηαιηηθέο δηαζηάζεηο. Ο Ακεξηθαλφο πξφεδξνο αγλνεί ηνπο επηζηήκνλεο θαη δελ ππνγξάθεη ηε ζπλζήθε ηνπ Κηφην. Καη ε Φχζε, πνπ ππεξζεξκαίλεηαη, μεζπά ζαλ ηξνκνθξάηεο. Οη παγεηψλεο ιηψλνπλ θαη ε επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο θηάλεη ην κπνχζην ηνπ αγάικαηνο ηεο Διεπζεξίαο. Ζ Νέα Τφξθε κεηακνξθψλεηαη ζε Μπαλγθιαληέο, θαη θαηφπηλ ζε Αηιαληίδα ζακκέλε ζηνπο πάγνπο (dvd / Odeon).
2. «Έλα ρειηδφλη έθεξε ηελ άλνημε» (Un hirondel a fait les printemps, 2001) Μηα λεαξή γπλαίθα εγθαηαιείπεη ην Παξίζη θαη εγθαζίζηαηαη ζην αγξφθηεκα ελφο ειηθησκέλνπ πνπ δεη κφλνο κεηά ην ζάλαην ηεο γπλαίθαο ηνπ ζε κηα νξεηλή πεξηνρή. θνπφο ηεο είλαη λα γίλεη αγξφηηζζα. Γπξίζηεθε απφ ηνλ Κξηζηηάλ Καξηφλ. Με Μαηίιλη εληέ, Μηζέι εξφ (dvd / Audio Visual). 3. «Φηηδθαξάιλην, ν ηπρνδηψθηεο ηνπ Ακαδνλίνπ» (Fitzcarraldo, 1982) Έλαο ιάηξεο ηνπ ιπξηθνχ ζεάηξνπ, ηνπ νπνίνπ ε κεγαινκαλία γίλεηαη παξαθξνζχλε, νξακαηίδεηαη λα ρηίζεη κηα φπεξα ζηελ θαξδηά ηεο δνχγθιαο ηνπ Ακαδνλίνπ. Σνπ Βέξλεξ Υέξηζνγθ. Με ηνλ Κιάνπο Κίλζθη (dvd / Πξννπηηθή). 4. «Ο θφζκνο γχξσ καο» Κνγηαληζθάηζη / Πανπαγθάηζη (Κνyaanisquatsi, 1983 / Powaqqatsi, 1988) Γχν πξσηνπνξηαθά ληνθηκαληέξ ηνπ Γθφληθξετ Ρέηδην, πνπ ηα δηαηξέρνπλ νη κηληκαιηζηηθέο ζπλζέζεηο ηνπ Φίιηπ Γθιαο. ην Κνγηαληζθάηζη, εηθφλεο ζπάλησλ Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 73
θπζηθψλ ηνπίσλ δηαδέρνληαη ηηο εηθφλεο πνπ απνηππψλνπλ ζηηγκέο ζηηο ζχγρξνλεο κεηξνπφιεηο ηνπ πιαλήηε. ην Πανπαγθάηζη ην ηαμίδη ζηε Γε έρεη σο άμνλα ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα (dvd / Odeon). 5. «Σαμηδηάξηθα πνπιηά» (Le peuple migrateur, 2001) Ο γχξνο ηνπ θφζκνπ κε νδεγφ ηα απνδεκεηηθά πνπιηά. Σνπ Εαθ Πεξέλ (dvd / Οdeon). 6. Αvatar (2009)
Tαηλία επηζηεκνληθήο θαληαζίαο ζε ζελάξην θαη ζθελνζεζία ηνπ Σδέηκο Κάκεξνλ.
5.2. Θεαηξηθέο παξαζηάζεηο 1)Ζ ΠΟΤΛΣΗΝΔΛΑ ΚΑΗ ΣΟ ΓΔΛΑΣΟ ΓΑΟ Σσλ Άλλα εβαζηή Σδίκα θαη χιβηα Κνπηζνπθιάθε Παηδηθή κνπζηθή ζεαηξηθή παξάζηαζε 2)ΑΠΟ ΠΟΤ ΠΑΝΔ ΣΟ ΚΟΤΠΗΓΟ…ΠΑΚΗΣΑΝ? χγρξνλε παηδηθή ζθελή 3)ζζο…!Ζ ΦΤΖ ΞΤΠΝΑ Μηα ζνπξεαιηζηηθή παξάζηαζε κε νηθνινγηθφ κήλπκα γηα κηθξνχο θαη φρη κφλν.
5.3. Βηβιία 1. «Καηάξξεπζε» Jared Diamond, κεηάθ. θ΄ επηκ. . Νηθνιατδνπ θ΄ Β. αθειιαξίνπ Δθδφζεηο: «Κάηνπηξν» Πψο νη θνηλσλίεο επηιέγνπλ λα απνηχρνπλ ή λα επηηχρνπλ. Γειψλεη φηη γηα ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα «έλα κεκνλσκέλν άηνκν δελ κπνξεί λα πεξηκέλεη φηη κηα κνλαδηθή ελέξγεηα ζα έρεη απνηέιεζκα, νχηε θαλ κηα ζεηξά ελεξγεηψλ νη νπνίεο ζα νινθιεξσζνχλ ζε δηάζηεκα ηξηψλ εβδνκάδσλ. Απελαληίαο, εάλ ζέιεηε πξαγκαηηθά λα έρεηε έλα απνηέιεζκα, πξέπεη λα αθηεξσζείηε ζε κηα ζπλεπή πνιηηηθή ελεξγεηψλ γηα φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ζαο» (ζει. 675). 2. «ΣΟ ΠΔΡΑΜΑ» Γ. Εαξθαδάθε Δθδφζεηο: «Καζηαληψηε»
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 74
Μηα ηεξαηψδεο θιηκαηνινγηθή αλαηαξαρή νδεγεί ηνλ πιαλήηε ζε κία επηηαρπλφκελε θάζε παγεηψλσλ, ε νπνία θαηαξγεί ηνλ πνιηηηζκφ. Σν βηβιίν κπνξεί λα καο βάδεη ζε αθξαίεο θαηαζηάζεηο παξνπζηάδνληαο έλα ίζσο πνιχ καθξηλφ κέιινλ, αιιά κε απηφ ηνλ ηξφπν καο βάδεη θαη λα ζθεθηνχκε, επηπρψο, πσο απέρνληαο πνιχ απφ απηφ ηψξα, κπνξνχκε ίζσο θαη λα ην απνηξέςνπκε.. 3. «Ζ αξθνχδα πνπ αγαπνχζε ηα δέληξα» πγγξαθέαο-Δηθνλνγξάθνο: Nicholas Oldland Δθδφζεηο: «Καιεηδνζθφπην» Σν βηβιίν θπθινθνξεί κεηαθξαζκέλν ζε ζπλεξγαζία κε ηελ πεξηβαιινληηθή νξγάλσζε ΑΡΚΣΟΤΡΟ. Έλα βηβιίν πνπ πιέθεη ην κχζν ηνπ επάλσ ζε πξαγκαηηθά γεγνλφηα, φπσο ηελ θχζε, ηα πιάζκαηά ηεο αιιά θαη φζνπο ηελ απεηινχλ, πνιιέο θνξέο ρσξίο ιφγν, αληηζηξέθνληαο ηνπο ζπλήζεηο θαη παξαπιαλεηηθνχο κχζνπο ηχπνπ «θαθνχ ιχθνπ». 4. «Ζ ρξνληά ηεο πιεκκχξαο» Μάξγθαξεη Άηγνπλη Δθδφζεηο: «Φπρνγηφο» ε έλα φρη θαη ηφζν καθξηλφ κέιινλ, ε νηθνινγηθή θαηαζηξνθή θαη ε εμαζιίσζε ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο είλαη πιένλ γεγνλφο.. 5. «ΣΑ ΠΟΛΤΣΗΜΑ ΚΟΤΠΗΓΗΑ ΣΟΤ ΚΤΡΗΟΤ ΝΟ» Μπνπιψηεο Υξήζηνο Δθδφζεηο: «ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΓΡΑΜΜΑΣΑ» Μαζήκαηα δσήο, νηθνινγίαο θαη αλαθχθισζεο κε πιηθά παξακπζέληα, απφ έλαλ παξακπζνιφγν, ην βξαβεπκέλν ζπγγξαθέα Υξήζην Μπνπιψηε, θη έλαλ μερσξηζηφ εηθνλνγξάθν, ηνλ επίζεο βξαβεπκέλν θαη θαηαμησκέλν Βαζίιε Παπαηζαξνχρα, ζπγθεληξψλνληαη ζε κία μερσξηζηή έθδνζε γηα παηδηά αιιά θαη ελήιηθεο. 6. «ΟΗΚΟΛΟΓΗΚΖ ΝΟΖΜΟΤΝΖ» GOLEMAN DANIEL Δθδφζεηο: «ΔΛΛΖΝΗΚΑ ΓΡΑΜΜΑΣΑ» Σν θαηλνχξγην ηνπ βηβιίν ν ζπγγξαθέαο ηνπ best seller «πλαηζζεκαηηθή Ννεκνζχλε» Daniel Goleman αζρνιείηαη κε ηε ινγηθή ζχκθσλα κε ηελ νπνία κπνξνχλ νη θαηαλαισηέο - δειαδή φινη καο- λα θεξζνχλ επθπψο, λα κάζνπλ λα ζπλππνινγίδνπλ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή ηηο «άγλσζηεο» θαη ζπρλά «θξπκκέλεο» νηθνινγηθέο ζπλέπεηεο ησλ πξντφλησλ πνπ αγνξάδνπλ ή γεληθά κεηαρεηξίδνληαη. Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 75
7. «ΣΗ ΝΑ ΚΑΝΟΤΜΔ;» DANIEL COHN-BENDIT Δθδφζεηο: «ΚΔΓΡΟ» ην βηβιίν ν ζπγγξαθέαο ππνζηεξίδεη πσο ζήκεξα, πεξηζζφηεξν απφ πνηέ, βξηζθφκαζηε κπξνζηά ζηελ πξφθιεζε λα αιιάμνπκε ξηδηθά ηξφπν δσήο. ην ζηαπξνδξφκη ηξηψλ θξίζεσλ – θξίζεο νηθνλνκηθήο, νηθνινγηθήο θαη θνηλσληθήο – νη Πξάζηλνη πξνηείλνπλ ην κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ κνληέινπ παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο, έλα Green New Deal γηα ηελ έμνδν απφ ηελ πνιιαπιή θξίζε. 8. «Σα δάζε ηεο Διιάδαο» πχξνο Νηάθεο Σν βηβιίν εθδφζεθε ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2010 απφ ην Μνπζείν Γνπιαλδξή Φπζηθήο Ηζηνξίαο, κε ηελ επγεληθή ρνξεγία ηνπ Οκίινπ Λαπξεληηάδε θαη δηαηίζεηαη απφ ην ΜΓΦΗ. Όπσο αλαθέξεη ν θ. Νηάθεο, ζην βηβιίν ηνπ «Οη θνηλσθειείο επηδξάζεηο ηνπ δάζνπο είλαη ηφζεο πνιιέο θαη αλεθηίκεηεο, πνπ αλ δελ ππήξρε δάζνο ζα έπξεπε λα ην εθεχξνπκε. Γπζηπρψο ην έρνπκε θαη ην θαηαζηξέθνπκε. Σν μχιν, έλα απφ ηα βαζηθά πξντφληα ηνπ δάζνπο, κπνξνχκε λα ην εηζάγνπκε αλ έρνπκε ρξήκαηα, ηηο θνηλσθειείο φκσο επηδξάζεηο ηνπ δάζνπο, φπσο ηελ πδξνλνκηθή, ηελ αηζζεηηθή θαη πγηεηλή, ηελ επίδξαζε ζην θιίκα θαη ηφζεο άιιεο, δελ κπνξνχκε λα ηηο εηζάγνπκε, φζα ρξήκαηα θαη αλ έρνπκε. Σα δάζε πνπ καο απέκεηλαλ πξέπεη λα ηα δηαθπιάμνπκε σο θφξε νθζαικνχ».
5.4. Πνηήκαηα 1. «Σν δάζνο» Μηιηηάδεο Μαιαθάζεο,1895 Σὸ δάζνο πνὺ ιαρηάξηδεο ὥζπνπ λὰ ηὸ πεξάζεηο, ηψξα λὰ ηὸ μεράζεηο δηαβάηε ἀπνζπεξλέ. Μηὰ αὐγηλή, ηὸ θνχξζεςαλ ἀλίδξσηνη ινηφκνη, θη ἐθεῖ εἶλαη ηψξα δξφκνη δηαβάηε ἀπνζπεξλέ. Σὸ ηξίζβαζν ἀλαζηέλαγκα πνὺ ἄγγηδε ηὴλ θαξδηά ζνπ θη ἔζπαε ηὰ γφλαηά ζνπ δὲ ζὰ η᾿ ἀθνχζεηο πηά,
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 76
ηὸ πήξαλε ζηὰ δηάπιαηα πεξίηξνκα θηεξά ηνπο θαὶ ηφ ῾θακαλ ιαιηά ηνπο ηὰ λχρηηα ηὰ πνπιηά. Καὶ θάηη πνὺ βξαρλφθξαδε κὲ κηὰ θσλὴ ἀλζξψπνπ, ζηὸ ἡκέξσκα ηνῦ ηφπνπ βνπβάζεθε θη αὐηφ. Σὸ ζηγαιὸ ηξαγνχδηζκα πνὺ ζ᾿ ἔζεξλε δηαβάηε ζὲ καγηθὸ παιάηη δίρσο ἐιπίδα αὐγῆο, ηὸ πήξαλε -γηὰ θνίηαμεζηεξλὴ ἀλαηξηρίια ηὰ πεζακέλα θχιια πνὺ ἀπφκεηλαλ ζηὴ γῆο. Κη ἡ ἅξπα κὲ ηὸλ ἦρν ηεο πνὺ ζὲ γιπθνκεζνῦζε κὰ θξχθηα ζνῦ ρηππνῦζε ζαλάηνπ κνπζηθή, ράζεθε κὲ ηὴλ ἄγγηρηε πνὺ ηὴλ θξαηνῦζε θφξε, ζηὰ πέιαγα, ζηὰ ὄξε, λὰ κὴλ μαλαθνπζηεῖ. Σὸ δάζνο πνὺ ιαρηάξηδεο ὥζπνπ λὰ ηὸ πεξάζεηο, ηψξα λὰ ηὸ μεράζεηο δηαβάηε ἀπνζπεξλέ, γελλήθαλ λεθξνθξέβαηα η᾿ ἄγξηα δεληξά ηνπ ηψξα θαὶ ζὰ ηὰ βξεῖο ζηὴ ρψξα δηαβάηε ἀπνζπεξλέ. Πεγή : http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/miltiadhs_malakashs_poems.htm#ΣΟ_ΓΑΟ 2. «Σν Γάζνο» Απγήο Παπάθνπ – Λαγνύ Γέθα πέληε παηδηά, πνλψληαο βαζηά πνπ ηα δάζε ράλνληαη κε ηφζε αθξνληηζηά απφθαζε παίξλνπλ ηξαλή ηνπ Γάζνπο ηε κεγάιε πξνζθνξά λα θάλνπλ γλσζηή. Σ’ είλαη ην θάζε Γάζνο θνηλσλία ζαπκαζηή θη ε δνπιεηά πνπ γίλεηαη εθεί εθπιεθηηθή! Μ΄ αιίκνλν αλ ε ηζνξξνπία ηνπ δηαηαξαρηεί, Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 77
ηφηε ην πξάζηλν ζα ραζεί θη έξεκνο ην Γάζνο ζα γελεί! Σα δέθα πέληε παηδηά κε ηε κεγάιε θαξδηά κ’ φινπ ηνπ θφζκνπ ζε λα κε ζκίμνπλ ηα παηδηά. Έλαο πφζνο, κηα θσλή, γα λα ζηνιηζηεί κε Γάζε ε γε θαη ηελ θάζ’ απγή, ραξνχκελν ηξαγνχδη λ’ αληερεί. Κυνηγώντας τ' άπιαστο Εκδόςεισ: Υφγχρονθ Εποχι, 2003 Σθγι:www.oikologio.gr/index2.php?option=com_docman... 3. Οδυςςζα Ελφτθ Δυο αποςπάςματα από Φο Άξιον Εςτί … ΑΞΗΟΝ ΔΣΗ ην μχιηλν ηξαπέδη ην θξαζί ην μαλζφ κε ηελ θειίδα ηνπ ειίνπ ηνπ λεξνχ ηα παηρλίδηα ζην ηαβάλη ζηε γσληά ην θπιινκεηξνχλ πνπ εθεκεξεχεη … Σ' ΑΣΔΡΟΔΝΣΑ δέληξα κε ηελ επδνθία ε παξαζεκαληηθή ελφο άιινπ θφζκνπ ε παιηά δνμαζία φηη ππάξρεη πάληα ην πνιχ ζηκά θαη φκσο αφξαην Ζ ζθηά πνπ ηα γέξλεη κε ην πιάη ζην ρψκα έλα θάηη ηνπ θίηξηλνπ ζηε ζχκεζή ηνπο ε αξραία ηνπο φξρεζε πάλσ απφ ηνπο ηάθνπο ε ζνθία ηνπο ε αδηαηίκεηε Ζ Διέα, ε Ρνδηά, ε Ρνδαθηληά ην Πεχθν, ε Λεχθα, ν Πιάηαλνο ν Γξπο, ε Ομηά, ην Κππαξίζζη Ελφτθ Ρδυςςζα: Άπαντα. Ακινα, Εκδόςεισ Κκαροσ
4. "Δπί αζπαιάζσλ" ηνπ Γηώξγνπ εθέξε Ήηαλ σξαίν ην νχλην ηε κέξα εθείλε ηνπ Δπαγγειηζκνχ πάιη κε ηελ άλνημε. Ληγνζηά πξάζηλα θχιια γχξσ ζηηο ζθνπξηαζκέλεο πέηξεο ην θφθθηλν ρψκα θαη νη αζπάιαζνη δείρλνληαο έηνηκα ηα κεγάια ηνπο βειφληα θαη ηνπο θίηξηλνπο αλζνχο. Απφκεξα νη αξραίεο θνιφλεο, ρνξδέο κηαο άξπαο πνπ αληερνχλ αθφκε... Γαιήλε -Ση κπνξεί λα κνπ ζχκηζε ηνλ Αξδηαίν εθείλνλ; Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 78
Μηα ιέμε ζηνλ Πιάησλα ζαξξψ, ρακέλε ζηνπ κπαινχ η' απιάθηα. η΄φλνκα ηνπ θίηξηλνπ ζάκλνπ δελ άιιαμε απφ θείλνπο ηνπο θαηξνχο. Σν βξάδπ βξήθα ηελ πεξηθνπή: "ηνλ έδεζαλ ρεηξνπφδαξα" καο ιέεη "ηνλ έξημαλ ράκσ θαη ηνλ έγδαξαλ ηνλ έζπξαλ παξάκεξα ηνλ θαηαμέζθηζαλ απάλσ ζηνπο αγθαζεξνχο αζπάιαζνπο θαη πήγαλ θαη ηνλ πέηαμαλ ζηνλ Σάξηαξν θνπξέιη". Έηζη ζηνλ θάησ θφζκν πιέξσλε ηα θξίκαηά ηνπ Ο Πακθχιηνο ν Αξδηαίνο ν παλάζιηνο Σχξαλλνο. Γηψξγνο εθέξεο 31 Μάξηε 1971 5. «Σν δάζνο» ηεο καζήηξηαο Κνπκνπξία ηιβάλαο Τπάξρνπλ πξάζηλα δεληξάθηα ακέηξεηα θηιαξάθηα. Τπάξρεη θη εδψ κηα δσή ππάξρνπκε εγψ θη εζχ. Τπάξρνπλ ηφζν δα δσάθηα αιεπνχδεο ζθηνπξάθηα θαζαξφο αέξαο θσο κνπ φιε εδψ ε νκνξθηά ηνπ θφζκνπ! Κάλε ηελ θίλεζε εζχ θάλε πξψηνο ηελ αξρή γηαηί ν θαζέλαο καο κπνξεί ην ρεξάθη ηνπ αλ βάιεη ην δάζνο λα ζσζεί! Ππξθαγηέο θαη εκπξεζκνί γηα φια ηα δάζε πνπ έρνπλ θαεί πινχζηνη θαη θησρνί κπνξνχκε φινη καδί λα θάλνπκε ηελ αξρή ην θπζηθφ πεξηβάιινλ λα ζσζεί!!
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 79
5.5. Εσγξαθηθνί πίλαθεο
«Φζηλόπσξν» Βίλζελη Βαλ Γθνγθ
«Άλνημε ζηελ Αηηηθή» Γηάλλεο ηαύξνπ
Ρσκύιηνο Λεπηέξεο
Υξώκαηα Γάζνπο Ακαιία Κ. Ζιηάδε
Kyriaki
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 80
5.6. "Ζ αεηθνξία πνιύ ... παιηά" Ζ Γήκεηξα, αξρέγνλε Θεά, δίδαμε ζηνπο αλζξψπνπο φρη κφλν ηνλ ηξφπν θαιιηέξγεηαο ησλ δεκεηξηαθψλ αιιά θαη ηνλ ηξφπν ρξήζεο ηεο γεο. ηε Λάξηζα, αξραηφηαηε Πειαζγηθή πφιε, πιάζηεθε θαη πηζηεχνληαλ ν παξαθάησ πειαζγηθφο Λφγνο. Σα πνιχ παιαηά ρξφληα φηαλ ν Πνζεηδψλαο εξέκεζε θαη έπαςε ε γε θαη ε ζάιαζζα λα αλαζηαηψλεηαη βγήθαλ νη άλζξσπνη απφ ηηο ζπειηέο πνπ δνχζαλ θαη άξρηζαλ ηνλ αγψλα ηεο επηβίσζεο. Ο ΜΤΘΟ ΣΟΤ ΔΡΤΗΥΘΧΝΑ Ζ Γήκεηξα, αδειθή ηνπ Γία θαη ηνπ Πνζεηδψλα, βιέπνληαο ηνλ δχζθνιν αγψλα ησλ αλζξψπσλ γηα ηελ επηβίσζε ηνπο απνθάζηζε λα ηνπο βνεζήζεη. Σνπο έδσζε ζπφξνπο απφ ζηηάξη θαη ηνπο έκαζε πσο λα θξνληίδνπλ θαη λα θαιιηεξγνχλ ηε γε. Οη άλζξσπνη ηηκνχζαλ ηε Θεά ζε θαζηεξσκέλνπο ηεξνχο ρψξνπο. ' έλαλ ηέηνην ηεξφ ρψξν νη Ηέξεηεο ηεο Γήκεηξαο κε Αξρητέξεηα ηελ Νηθίππε θξαηψληαο ζηάρπο θαη άιινπο ζπφξνπο πξνζθέξνπλ ζπνπδή ζηε Θεά: «Δπραξηζηνχκε νε Θεά Γήκεηξα γηα φζα καο πξνζθέξεηο. ε επραξηζηνχκε γηαηί καο έκαζεο πψο λα θαιιηεξγνχκε ηα ρσξάθηα καο , θαη πσο λα θξνληίδνπκε ηε γε γηα λα καο θέξλεη πάληνηε ηα δψξα ηεο. Τπνζρφκεζα φηη ζα πξνζέρνπκε θη ζα θξνληίδνπκε απηφ ην Ηεξφ Γάζνο εδψ ζηε Λάξηζα ζην Γψηην πεδίν γηα λα βιαζηάλνπλ θαη λα αλαπηχζζνληαη ειεχζεξα φια ηα Ηεξά δέληξα ζνπ. ' απηά ζα θαηνηθνχλ νη Νχκθεο θαη νη Ακαδξπάδεο θαη φια ηα άιια παλέκνξθα Εσληαλά ηεο θχζεο καο. Σνχην ην πεδίν ζα αλαδσνγνλεί θαη ζα μεθνπξάδεη ηελ θνπξαζκέλε απφ ηελ θαιιηέξγεηα γε καο. Φχιαθεο ζα είκεζα, θαλέλαο λα κελ ηνπ θάλεη θαθφ». Δθείλα ηα ρξφληα ζπλππήξραλ κε ηνπο αλζξψπνπο θαη νη γίγαληεο. «Δίκαη ν γίγαληαο ν Δξπζίρζσλαο ν γηνο ηνπ Σξίνπα, είκαη ν βαζηιηάο, είκαη ν πην δπλαηφο, είκαη ν πην μαθνπζηφο, είκαη ν πην πινχζηνο. Αιιά ην παιάηη κνπ είλαη κηθξφ, δελ αξκφδεη ζηε δχλακε ηε δφμα θαη ηα πινχηε κνπ. Πξέπεη ην παιάηη κνπ λα κεγαιψζσ, λα δείρλσ ηε δχλακε κνπ, λα δείρλσ ηε δφμα κνπ, λα δείρλσ ηα πινχηε κνπ.
"
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 81
Γηαηαγή κνπ είλαη ή λα θφςεηε θαη λα θέξεηε ηελ θαιχηεξε μπιεία, λα θφςεηε εο κεγάιεο βειαληδηέο ηηο Γξπο ηνπο δέλδξνπο πνπ ε μπιεία ηνπο αληάμηα ηνπ νλφκαηνο κνπ θαη ηεο δχλακεο κνπ είλαη». Οη ππήθννη ηνπ πξνζπαζνχλ λα ηνλ κεηαπείζνπλ. «Βαζηιηά είλαη χβξηο, είλαη ππεξβνιή απηφ πνπ καο δηαηάδεηο λα θάλνπκε. Έρνπκε ππνζρεζεί ζηε ζεά Γήκεηξα γηα φια φζα καο πξνζθέξεη. Γηα φια φζα καο έκαζε, πψο λα θαιιηεξγνχκε ηα ρσξάθηα καο θαη πσο λα θξνληίδνπκε ηε γε, γηα λα καο θέξλεη πάληνηε ηα δψξα ηεο, φηη ζα πξνζέρνπκε θαη ζα θξνληίδνπκε απηφ ην Ηεξφ Γάζνο εδψ ζην Γψηην Πεδίν. ' απηά θαηνηθνχλ νη Νχκθεο θαη νη Ακαδξπάδεο θαη φια ηα άιια παλέκνξθα Εσληαλά ηεο θχζεο καο. Σνχην ην πεδίν αλαδσνγνλεί θαη μεθνπξάδεη ηελ θνπξαζκέλε απφ ηελ θαιιηέξγεηα γε καο». Αιιά ν γίγαληαο Δξπζίρζσλαο θαλέλαλ δελ άθνπζε νχηε θνβάηαη ηελ νξγή ηεο Θεάο. Μαδί κε άιινπο γίγαληεο έθνςε ηα Ηεξά Γέλδξα. Κιαίλε ηα πνπιηά, ηα δψα, νη Νχκθεο θαη νη Ακαδξπάδεο. Ήηαλ εθεί ε Θεά Γήκεηξα θαη κε ηε κνξθή ηεο Νηθήππεο ηνλ παξαθάιεζε λα ζηακαηήζεη αιιά απηφο δελ άθνπγε ηίπνηα. Έθνςε φια ηα δέλδξα. Καηαζηξνθή......!!! ε ιίγν εκθαλίδεηαη ε Νηθήππε, πεξίιππε γηα ηε θαηαζηξνθή. «Ήκνπλ εθεί. Απηφ πνπ έγηλε είλαη θαηαζηξνθή! Ο Δξπζίρζσλαο καδί κε άιινπο γίγαληεο έθνςε ηα ηεξά δέληξα γηα λα θαηαζθεπάζεη πεξηζζφηεξα θαη θαιχηεξα αλάθιηληξα γηα ηα Βαζηιηθά Γηγάληηα ζπκπφζηα πνπ νξγαλψλεη. Ζ Θεά ηνπ είπε φηη παξαινγίδεηαη θαη απφ ηελ πξάμε ηνπ φιν ην Γψηην πεδίν ζα εξεκσζεί. Θα έρεη αλάθιηληξα αιιά δελ ζα έρεη ηξφθηκα θαη πνηά γηα ηα ζπκπφζηά ηνπ». Δίκαη Γίγαληαο θαη εγγνλφο ηνπ Πνζεηδψλα ηεο απάληεζε, δελ θνβάκαη ηίπνηα. Φχγεηε απφ ην δξφκν κνπ. Ζ Θεά θάιεζε απφ ηελ θπζία ηελ Πείλα θαη θαζψο απηφο θνηκάηαη ηνλ θπξηεχεη. Σνλ Γίγαληα ηνλ θπξίεπζε αθαηάζρεηε βνπιηκία. Πεηλνχζε ρσξίο ζηακαηεκφ. Όια ηα πνχιεζε θαη δελ ρφξηαηλε κε ηίπνηα. Ο παηέξαο ηνπ ν Σξηφπαο παξαθάιεζε ηνλ Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 82
Πνζεηδψλα λα ηνλ ζψζεη αιιά ν Θεφο δελ ηνλ άθνπζε. Όηαλ ηίπνηα δελ ηνπ απφκεηλε απνθάζηζε λα πνπιήζεη ηελ θφξε ηνπ Μήζηξα. Απηή θαζψο ήηαλ εξσκέλε ηνπ Πνζεηδψλα δήηεζε ηε βνήζεηά ηνπ θαη ν Θεφο ηεο έδσζε ην ράξηζκα λα κεηακνξθψλεηαη ζε δψν φπνηε ήζειε. Μ' απηφλ ηνλ ηξφπν ν Δξπζίρζσλαο πνπιψληαο ηελ θφξε ηνπ "δψν" πνπ μαλαγχξηδε ζ' απηφλ πξνζπαζνχζε λα ρνξηάζεη. Οχηε απηφ φκσο ηνλ έζσζε. Ήηαλ ηέηνηα ε πείλα ηνπ πνπ ηειηθά απφ ηελ βνπιηκία ηνπ έθαγε ηηο ίδηεο ηνπ ηηο ζάξθεο. Έηζη ηειείσζαλ νη Γίγαληεο. Πεγή : http://www.tirins.gr/geomythology9.htm
5.7. Η επιςτολι-απάντθςθ του Ινδιάνου αρχηγοφ Σηάτλ Εξαιρετικά επίκαιρθ ςχετικά με τθν καταςτροφι και τθ λαθλαςία των δαςϊν αλλά και τθσ φφςθσ γενικότερα είναι θ ακόλουκθ επιςτολι-απάντθςθ του Ινδιάνου αρχθγοφ Υθατλ προσ τα γεράκια τθσ Ρυάςιγκτον, όταν τουσ ηθτικθκε να πουλιςουν τθ γθ τουσ ςτουσ λευκοφσ… (ζτοσ 1854).
“Ρ Ξεγάλοσ Άρχοντασ τθσ Ρυάςιγκτον διατάηει να μασ πουν, ότι επικυμεί να αγοράςει τθ γθ μασ. O Ξεγάλοσ Αρχθγόσ μασ ςτζλνει επίςθσ λόγια φιλίασ και καλισ διάκεςθσ. Εκτιμοφμε αυτι τθν ευγζνεια γιατί ξζρουμε ότι χρειάηεται πολφ λίγο τθ φιλία μασ. Θα ςκεφτοφμε τθν προςφορά ςασ γιατί ξζρουμε ότι, αν δεν το κάνουμε, ο λευκόσ άνκρωποσ κα ζρκει με το πφρινα όπλα του και κα πάρει τθ γθ μασ. Ρ Ξεγάλοσ Άρχοντασ τθσ Ρυάςιγκτον μπορεί να ζχει εμπιςτοςφνθ ς’ αυτά που του λζει ο Άρχοντασ Υιτλ με τθν ίδια βεβαιότθτα που οι λευκοί αδελφοί μασ μποροφν να ζχουν εμπιςτοςφνθ ςτθν αλλαγι των εποχϊν. Φα λόγια μου είναι αμετάβλθτα όπωσ τ’ αςτζρια. Σϊσ μπορείτε ν’ αγοράςετε ι να πουλιςετε τον ουρανό, τθ ηεςταςιά τθσ γθσ; Αυτι θ ιδζα μασ φαίνεται παράξενθ. Εμείσ δεν είμαςτε ιδιοκτιτεσ τθσ δροςιάσ του αζρα οφτε του φζγγουσ του νεροφ. Σωσ λοιπόν κα μποροφςατε να μασ το αγοράςετε; Φο λζμε εγκαίρωσ από τθν αρχι. Σρζπει να ξζρετε ότι κάκε ςωματίδιο τθσ γθσ είναι ιερό για το λαό μου. Μάκε λαμπερό φφλλο, κάκε αμμουδιά, κάκε ομίχλθ ςτο ςκοτεινό δάςοσ, κάκε ξζφωτο και κάκε ζντομο με το βοφιςμα του είναι ιερό ςτθ μνιμθ και ςτθν εμπειρία του λαοφ Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 83
μου. Ρ χυμόσ που τρζχει μζςα ςτα δζνδρα περιζχει τισ μνιμεσ του ανκρϊπου με το ερυκρό δζρμα. Ρι πεκαμζνοι του λευκοφ ανκρϊπου λθςμονοφν τθ γενζτειρά τουσ όταν πάνε να περπατιςουν ςτ’ άςτρα. Ρι δικοί μασ πεκαμζνοι ποτζ δεν ξεχνοφν αυτιν τθν όμορφθ γθ, γιατί θ μθτζρα του ανκρϊπου ζχει ερυκρό δζρμα. Είμαςτε ζνα τμιμα τθσ γθσ και αυτι είναι τμιμα του εαυτοφ μασ. Φα μυρωδάτα άνκθ είναι αδζλφια μασ. Φο ελάφι, το άλογο και ο μεγαλοπρεπισ αετόσ είναι αδζλφια μασ. Ρι βουνίςιεσ κορυφζσ, οι χυμοί των λιβαδιϊν, θ ηεςταςιά του ςϊματοσ του μικροφ αλόγου και ο άνκρωποσ - όλα αυτά - ανικουν ςτθν ίδια οικογζνεια. Φα ποτάμια είναι αδζλφια μασ, αυτά ςβινουν τθ δίψα μασ. Φα ποτάμια κουβαλοφν τα κανό μασ και τρζφουν τα παιδιά μασ. Αν ςασ πουλιςουμε τθ γθ μασ, κα πρζπει να κυμάςτε και να διδάςκετε ςτα παιδιά ςασ ότι τα ποτάμια είναι δικά μασ αδζλφια και αδζλφια δικά ςασ. Θα πρζπει από κει και πζρα να φροντίηετε τα ποτάμια τόςο καλά όςο κι’ ζναν αδελφό ςασ. Πζρουμε ότι ο λευκόσ άνκρωποσ δεν καταλαβαίνει το δικό μασ τρόπο ηωισ. Φο ίδιο του κάνει ζνα κομμάτι γθσ ι ζνα άλλο, γιατί αυτόσ είναι ζνασ ξζνοσ που ζρχεται τθ νφχτα για να βγάλει από τθ γθ ό,τι χρειάηεται. Θ γθ δεν είναι αδελφόσ του αλλά εχκρόσ του. Αφοφ τθν κατακτιςει, τθν εγκαταλείπει και ςυνεχίηει το δρόμο του. Αφινει πίςω του τουσ τάφουσ των γονιϊν του χωρίσ να τον πειράηει. Αρπάηει τθ γθ από τα παιδιά τθσ χωρίσ να τον πειράηει. Πεχνάει τον τάφο του πατζρα του και τα δικαιϊματα των παιδιϊν του. Mεταχειρίηεται τθ μθτζρα του τθ γθ, τον αδελφό του τον ουρανό, ςαν να είναι πράγματα που μπορεί κανείσ ν’ αγοράςει, να λθςτζψει και να πουλιςει, ςαν να είναι πρόβατα και γυάλινεσ χάντρεσ. Θ απλθςτία του κα καταβροχκίςει τθ γθ και κ’ αφιςει πίςω του μόνο ζρθμο. Δεν το καταλαβαίνω. Ρ δικόσ μασ τρόποσ του Είναι, είναι διαφορετικόσ από τον δικό ςασ. Δεν υπάρχει καμιά ιρεμθ περιοχι ςτισ πόλεισ του λευκοφ ανκρϊπου, κανζνα μζροσ που να μπορεί ν’ ακουςτεί θ ανάπτυξθ των φφλλων τθσ άνοιξθσ ι το τρίψιμο των φτερϊν ενόσ εντόμου. Αλλά ίςωσ να είναι ζτςι επειδι εγϊ είμαι ζνασ αγριάνκρωποσ και δεν μπορϊ να καταλάβω τα πράγματα. Ρ κόρυβοσ τθσ πόλθσ φαίνεται ότι βρίηει τ’ αυτιά. Μαι τι ηωι είναι αυτι, όταν ο άνκρωποσ δεν μπορεί ν’ ακοφςει τθν μοναχικι κραυγι του ερωδιοφ ι τθ νυχτερινι ςυνομιλία των βατράχων γφρω από το πθγάδι; Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 84
Εμείσ οι Ινδιάνοι προτιμάμε τον απαλό ιχο του ανζμου που χαϊδεφει τθν επιφάνεια τθσ λίμνθσ και τθ μυρουδιά του ανζμου που κακάριςε θ βροχι του μεςθμεριοφ ι αρωμάτιςε το άρωμα των πεφκων. Ρ αζρασ είναι κάτι το πολφτιμο για τον άνκρωπο με το ερυκρό δζρμα, γιατί όλα τα πράγματα μοιράηονται τθν ίδια πνοι: το ηϊο, το δζντρο και ο άνκρωποσ. Ρ λευκόσ άνκρωποσ μπορεί να μθν αιςκάνεται τον αζρα που αναπνζει. πωσ ο άνκρωποσ που αγωνιά πολλζσ μζρεσ, γίνεται αναίςκθτοσ ςτθ δυςωδία. Αλλά αν ςασ πουλιςουμε τθ γθ μασ, κα πρζπει να κυμάςτε ότι ο αζρασ είναι πολφτιμοσ για μασ. τι ο αζρασ μοιράηεται το πνεφμα του μ’ όλθ τθ ηωι που ςυντθρεί. Μι’ αν ςασ πουλιςουμε τθ γθ μασ, κα πρζπει να τθν διατθρείτε αμόλυντθ και ιερι ςαν τόπο όπου ακόμα και ο λευκόσ άνκρωποσ μπορεί να πάει για ν’ απολαφςει τον γλυκαμζνο από τα άνκθ τθσ πεδιάδασ άνεμο. Θα πρζπει να διδάςκετε ςτα παιδιά ςασ αυτά που εμείσ ζχουμε διδάξει ςτα δικά μασ: ότι θ γθ είναι θ μθτζρα μασ. λα όςα επθρεάηουν τθ γθ επθρεάηουν και τα παιδιά τθσ γθσ. ταν οι άνκρωποι φτφνουν ςτο χϊμα, φτφνουν τον εαυτό τουσ. Δεν φφανε ο άνκρωποσ το δίχτυ τθσ ηωισ: είναι μόνο μία κλωςτι του. λα όςα κα κάνει κανείσ ςτο δίχτυ κα τα κάνει ςτον εαυτό του. λα τα πράγματα ςυνδζονται μεταξφ τουσ όπωσ το αίμα ενϊνει μια οικογζνεια. Ακόμα και ο λευκόσ άνκρωποσ, που ο Θεόσ του περπατάει και ςυηθτάει μαηί του ςαν φίλοσ με φίλο - δεν μπορεί να είναι ζξω από τθν κοινι μοίρα. Κςωσ να είμαςτε, παρόλα αυτά, αδζλφια. Πζρουμε κάτι που ο λευκόσ άνκρωποσ κα το ανακαλφψει κάποια μζρα: ότι ο Θεόσ μασ είναι και Θεόσ του. Φϊρα ςκζπτεςτε, ίςωσ, ότι είςτε ιδιοκτιτεσ τθσ γθσ μασ, αλλά δεν μπορείτε να είςτε. Αυτόσ είναι ο Θεόσ τθσ ανκρωπότθτασ και το Ζλεοσ του είναι ίδιο και για τον ερυκρόδερμο και για τον λευκό. Αυτι θ γθ είναι πολφτιμθ γι’ Αυτόν και το να τθν βλάψει κανείσ ςθμαίνει ότι υποτιμά πολφ τον Δθμιουργό τθσ. Ρι λευκοί άνκρωποι κα περάςουν, ίςωσ και πριν από τισ άλλεσ φυλζσ. Αν μολφνετε το κρεβάτι ςασ, κα πεκάνετε κάποια νφχτα πνιγμζνοι ςτα δικά ςασ απορρίμματα. Αλλά ακόμα και τθν τελευταία ϊρα κα φωτιςτείτε με τθν ιδζα ότι ο Θεόσ ςασ ζφερε ς’ αυτι τθ γθ και ςασ ζδωςε τθν κυριαρχία πάνω τθσ και πάνω ςτον άνκρωπο με το ερυκρό δζρμα για κάποιο ειδικό ςκοπό. Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 85
Σζτοιο πεπρωμζνο είναι για μασ μυςτιριο, γιατί δεν ξζρουμε τι κα γίνει όταν κα ζχουν εξολοκρευτεί όλοι οι βοφβαλοι, όταν κα ζχουν δαμαςτεί όλα τα άγρια άλογα, όταν οι πιο μυςτικζσ γωνιζσ των δαςών κα μυρίηουν άνκρωπο και όταν θ κζα προσ τουσ πράςινουσ λόφουσ κα εμποδίηεται από ζνα πλικοσ από ςφρματα που μιλάνε. Ποφ είναι το πυκνό δάςοσ; Εξαφανίςτθκε. Ποφ είναι ο αετόσ; Εξαφανίςτθκε! Ζτςι τελειώνει θ ηωι και αρχίηει θ επιβίωςθ……”
5.8. Γαζηθέο πεξηνρέο ηεο Ρόδνπ θαη ε ηζηνξία ηνπο. Α. ΦΗΛΔΡΖΜΟ Βξίζθεηαη ζην βνξεηνδπηηθφ ηκήκα ηεο Ρφδνπ. Ζ Μνλή είλαη αθηεξσκέλε ζηελ Παλαγία , ρηίζηεθε ηνλ 13 αη. απφ έλα κνλαρφ πνπ ήξζε ζηε Ρφδν απφ ηελ Ηεξνπζαιήκ θέξλνληαο καδί ηνπ ηελ ζαπκαηνπξγή εηθφλα Σεο . Λέγεηαη φηη αγηνγξάθνο Σεο ήηαλ ν Δπαγγειηζηήο Λνπθάο . Καηνηθήζεθε απφ ηα αξραία ρξφληα απφ ηνπο Σειρίλεο Αθνινχζεζαλ νη Μηλσίηεο ην 1500 π.Υ Σν 14ν αη. π.Υ. επηθξαηνχλ νη Μπθελαίνη πνπ νρχξσζαλ ην ιφθν Σν 1100 π.Υ. επηθξάηεζαλ νη Γσξηείο πνπ έρηηζαλ λέα Ορπξά θαζψο θαη έδσζαλ ζηελ πεξηνρή ην απαξάκηιιν ζηίγκα ηεο παξνπζίαο ηνπο. ΜΤΘΟΗ Ο κχζνο ηνπ Φφξβαληνο, ελφο πεξηπιαλψκελνπ ν νπνίνο θιήζεθε απφ ηνπο Ρφδηνπο γηα λα ηνπο ζψζεη απφ ηα θίδηα θαη ηειηθά εγθαηαζηάζεθε ζην Φηιέξεκν. Ζ ηζηνξία ηεο Βαζηινπνχιαο πνπ θαηαδησθφκελε απφ ηνπο ερζξνχο απηνθηφλεζε ζην Φηιέξεκν πέθηνληαο ζην γθξεκφ. ΣΑΤΡΟ Ο ηαπξφο ηεο Φηιεξήκνπ πνπ ππάξρεη ζήκεξα ρηίζηεθε ην 1996 κε ζθάια ζην εζσηεξηθφ ηνπ θαη έρεη χςνο 18 κέηξα Ο πξνεγνχκελνο ηαπξφο ήηαλ απφ πέηξα θαη είρε ρηηζηεί απφ ηνπο Ηηαινχο θαη είρε χςνο 30κ. ΜΟΝΑΣΖΡΗ Σν κνλαζηήξη ρηίζηεθε απφ ηνπο Ηππφηεο ην 14ν αη. κ.Υ. πάλσ ζηα εξείπηα Βπδαληηλήο εθθιεζίαο ε νπνία είρε ρηηζηεί πάλσ ζηα ζεκέιηα ηνπ Νανχ ηεο Ηαιπζίαο Αζελάο ηκήκα ησλ νπνίν ζψδεηαη κέρξη θαη ζήκεξα.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 86
ΑΚΡΟΠΟΛΖ Ζ Αθξφπνιε ηεο Ηαιπζνχ ρηίζηεθε πξψηε θνξά απφ ηνπο Σειρίλεο θαη ζπλέρηζε λα ρξεζηκνπνηείηαη κέρξη ηελ Σνπξθνθξαηία. Δθεί πξνθπιάζζνληαλ νη Ηαιχζηνη απφ ηνπο εηζβνιείο θαη εξείπηα ηεο ζψδνληαη θαη ζήκεξα. Β. ΚΗΑΓΗ Ζ Μνλή θηάδη βξίζθεηαη ζην Ν.Γ. κέξνο ηεο Ρφδνπ θαη είλαη θηηζκέλε ζηνπο πξφπνδεο ηνπ βνπλνχ θηάδη . Απέρεη 90 ρηι. απφ ηε Ρφδν.
Γηα ηελ εηπκνινγία ηεο
ιέμεο θηάδη αλαθέξνληαη : Οθείιεη ηελ νλνκαζία ηεο ζην θηάδηνλ δειαδή ζθηεξφ ηνπίν, θαηά ηνπο ρσξηθνχο ζθηεξφ κέξνο. Καηά άιινπο ζηε ζθηά ελφο κεγάινπ ζχλλεθνπ πνπ βξίζθεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ε απφηνκε πιαγηά. Μηα δεχηεξε εθδνρή ζηεξίδεηαη ζηελ νκνηφηεηα κε ζθηάδηνλ, έλα ππξακηδνεηδέο ζθέπαζκα θεθαιήο. Καη πξάγκαηη, αλ ην θνηηάμεη θαλείο απφ ηε Μνλφιηζν, κνηάδεη κε θαπέιν ησλ αξραίσλ. Ο κηθξφο λαφο είλαη Βπδαληηλφο θαη φρη παιαηνρξηζηηαληθφο. Γχξσ απφ ηελ Δθθιεζία δηαθξίλνληαη ηα
ιείςαλα
ελφο
κεγάινπ
θηίζκαηνο
πνπ
πηζαλφηαηα
λ’
αλήθνπλ
ζε
παιαηνρξηζηηαληθή βαζηιηθή. ΘΑΤΜΑΣΑ Καηά ηνλ ΗΑ΄ αηψλα κ.Υ., ζε απφζηαζε 200-300 κέηξσλ απφ ηε Μνλή, κέζα ζε ππθλά δέληξα θαη ζάκλνπο, δνχζαλ δχν ή ηξεηο αζθεηέο απφ ηελ Καηηαβηά ή ην Βάηη ζ’ έλα θηίξην πνπ νλνκαδφηαλ «Αζθεηαξγφ». Γηα αξθεηά βξάδηα μερψξηδαλ εθεί θνληά έλα κνλαδηθφ θσο. Πήγαλ ζην ζεκείν, φπνπ εληφπηζαλ κηα εηθφλα ηεο Παλαγίαο. χκθσλα πάληα κε ηελ παξάδνζε, απηφ ζπλέβε ζε κηα πεξηνρή πνπ ηελ ιέλε «Κπξά κέλεη». Οη αζθεηέο αλαθάιπςαλ απφ ζαχκα ηελ εηθφλα ηεο Παλαγίαο θαη εθηίκεζαλ φηη επξφθεηην γηα κηα απφ ηηο ηέζζεξηο πνπ ηζηφξεζε – θηινηέρλεζε ν Δπαγγειηζηήο Λνπθάο. Πήξαλ ηελ εηθφλα θαη ην θαληήιη κε πνιιή επιάβεηα θαη ην κεηέθεξαλ ζην αζθεηαξγφ ηνπο. Σν πξσί ε εηθφλα είρε εμαθαληζηεί. Σελ αλαδήηεζαλ θαη ηε βξήθαλ εθεί πνπ είλαη ζήκεξα θηηζκέλε ε Δθθιεζία. Απηφ ην ζπκβάλ επαλαιήθζεθε θαη άιιεο θνξέο. Σφηε θαηάιαβαλ φηη ε Παλαγία ήζειε λα κείλεη εθεί θαη απνθάζηζαλ λα εθπιεξψζνπλ ηελ επηζπκία ηεο. Έθηηζαλ ζ’ απηή ηε ζέζε έλα λαφ.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 87
Δπίζεο, πξηλ απφ αξθεηά ρξφληα ήηαλ θηηζκέλνο έλαο παλχςεινο ηνίρνο γχξσ ζηε Μνλή γηα ηελ πξνζηαζία ηεο απφ ηνπο πεηξαηέο. ήκεξα, απηφο ν ηνίρνο έρεη γθξεκηζηεί θαη ζψδεηαη κφλν έλα θνκκάηη, ην νπνίν είλαη θαη ε είζνδνο ηεο Μνλήο. Μεξηθά ζαχκαηα αθφκε : Η) ηα ρξφληα ησλ πεηξαηψλ αλάγεηαη ε αθφινπζε ηζηνξία. Έλα πεηξαηηθφ πινίν, έξημε άγθπξα θνληά ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή ηνπ βνπλνχ θηάδη. Οη πεηξαηέο πνπ γλψξηδαλ πσο ε Δθθιεζία έρεη ηηκαιθή, αλέβεθαλ ζην κνλαζηήξη θαη άξρηζαλ λα ιεειαηνχλ. Άξπαμαλ θαη ην εηθφληζκα ηεο Μεγαιφραξεο. Όηαλ φκσο επέζηξεςαλ ζην ζθάθνο, ην πινίν καξκάξσζε. Οη ρξηζηηαλνί ην απέδσζαλ ζε ζαχκα ηεο Παλαγίαο θηαδελήο. ηε ζαιάζζηα πεξηνρή απφ Μεζαλαγξφ πξνο θηάδη, ππάξρεη έλα κηθξφ λεζί πνπ κνηάδεη κε πεηξσκέλν πεηξαηηθφ θαξάβη. Σν νλνκάδνπλ «πεηξνθάξαβν» ή «Υηεληά» ή «Υηεληέο». ΗΗ) Ο Αλαζηάζηνο Βξφληεο, ζηε «Ρνδηαθή Λανγξαθία» καο πεξηγξάθεη άιιν έλα ζαχκα ηεο Παλαγίαο θηαδελήο, ζηε ξνδηαθή δηάιεθην θαη ην κεηαθέξνπκε φπσο έρεη: «Έλαο Σνχξθνο αγάο ζε θαηξφλ Σνπξθίαο δελ επίζηεπε ζηα ζαχκαηα ηεο Παλαγίαο θη εθεηδά πνπ γχξηδαλ ην θφληζκα, ην θάξθσζε κε ηελ θάκαλ ηνπ. Γηα κηαο έηξεμεγ γαίκαλ πνπ ηελ εηθφλαλ θαη ην ρέξη ηνπ αγά εθνπιιάζε. Σν κεηάδελ ν Σνχξθνο θη επαξαθάιεζελ ηελ Παλαγηάλ λα ηνλ γηάλε θαη λα ραξίζεη ζην κνλαζηήξη νχια ηα ρσξάθηα ηνπ, πνχρελ εθεηά θνληά. Ζ Παλαγηά ηνλ εζπγρψξεζε έθακελ θαιά ην ρέξη ηνπ θαη νχια ηα ρσξάθηα ηνπ αγά εγίλαζη ηδηνθηεζία ηνπ κνλαζηεξηνχ». Αιινχ αλαθέξεηαη : Ζ Παλαγία δέρηεθε ηε κεηάλνηά ηνπ θαη ηνλ ζεξάπεπζε. Σφηε ν Σνχξθνο αμησκαηνχρνο κε επίζεκα έγγξαθα, πνπ ζψδνληαη κέρξη ζήκεξα, δψξηζε ζηελ Η.Μ. Παλαγίαο θηαδελήο φζε έθηαζε κπνξνχζε λα δεη απφ ηελ απιή ηνπ κνλαζηεξηνχ. ΗΗΗ) Ζ παξάδνζε, ιέεη πσο ππήξρε έλαο αγξηφρνηξνο πνπ επξφθεηην λα θαηαζηξέςεη ηα ζπαξηά ηνπ Υηιηνκνδηνχ ηεο πην εχθνξεο πεδηάδαο ηεο Απνιαθθηάο. Ζ Παλαγηά ηνλ πέηξσζε θαη ηνλ πέηαμε ζε έλα βξάρν ζηε ζαιάζζηα πεξηνρή. Σν βξαρνλήζη απηφ νλνκάδνπλ «Μαληήια».
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 88
Κεθάιαην 6ν Οη δξάζεηο καο 1. Σε Γεπηέξα 14/11/2011 ην ζρνιείν καο επηζθέθηεθαλ ε πξντζηακέλε ηεο Γαζηθήο Τπεξεζίαο θα Μπαιαηζνχθα θαη ν δαζνπφλνο θ. Θενθάλνπο.
Ζ επίζθεςε πξαγκαηνπνηήζεθε κεηά απφ πξφζθιεζε ηεο Γηεπζχληξηαο ηνπ ζρνιείνπ καο θαο Κνληάθε Βαζηιηθήο θαη ηεο θαζεγήηξηαο θαο Φσηάξα Δπδνθίαο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο επίζθεςεο νη καζεηέο ηεο εξεπλεηηθήο νκάδαο είραλ ηελ επθαηξία λα ζπδεηήζνπλ κε ηνπο επηζηήκνλεο θαη λα παξαθνινπζήζνπλ παξνπζίαζε πνπ αθνξνχζε ζηε ιεηηνπξγία ηεο Γαζηθήο Τπεξεζίαο θαζψο επίζεο ζηε δαζηθή ρισξίδα θαη παλίδα ηνπ λεζηνχ καο, ζηα ελδεκηθά είδε, ζηηο απεηιέο ησλ δαζψλ θαη ζηα κέηξα πξνζηαζίαο ηνπο. Οη καζεηέο είραλ πξνεηνηκάζεη απφ ηελ πξνεγνχκελε ζπλάληεζε εξσηήζεηο πξνθεηκέλνπ λα ζπιιέμνπλ πιεξνθνξίεο πνπ ζπλδένληαη κε ηα ππνζέκαηα ηα νπνία εξεπλνχλ. 2. Σε Γεπηέξα 28/11/2012 καζεηέο ηεο νκάδαο πξαγκαηνπνίεζαλ επίζθεςε ζην δάζνο ηνπ Αγίνπ χιια. Ζ επίζθεςε νξγαλψζεθε απφ ηελ θαζεγήηξηα ηνπ καζήκαηνο θα Φσηάξα Δπδνθία κε ηε ζπλεξγαζία ηεο
Γαζηθήο
Τπεξεζίαο θαη ηεο Ππξνζβεζηηθήο Τπεξεζίαο ηνπ λεζηνχ καο θαη πξαγκαηνπνηήζεθε θαηφπηλ ελεκέξσζεο θαη έγθξηζεο ηεο Γηεπζχληξηαο θαο Κνληάθε Βαζηιηθήο θαη ηνπ πιιφγνπ Δθπαηδεπηηθψλ ηνπ ζρνιείνπ καο. ηελ επίζθεςε-έξεπλα πεδίνπ πήξαλ κέξνο απφ ηε Γαζηθή ππεξεζία ν δαζνθχιαθαο θ. Υνπξδάθεο θαη ν ζεξνθχιαθαο θ. Υαηδεζηξαηήο, απφ ηελ
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 89
Ππξνζβεζηηθή ππεξεζία ν ππξξαγφο θ. Βεληφο θαη απφ ην χιινγν Πξνζηαζίαο Πεξηβάιινληνο ν θ. Θσκάηνο. Οη καζεηέο, ζπλνδεπφκελνη απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ παξαπάλσ θνξέσλ, πεξπάηεζαλ ζην φκνξθν δάζνο ηνπ Αγ. χιια, παξαηήξεζαλ θαη θσηνγξάθηζαλ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, πιεξνθνξήζεθαλ γηα ηε ρισξίδα θαη παλίδα ηεο πεξηνρήο θαη γηα ηα κέηξα πξνζηαζίαο ηεο. Ζ επίζθεςε ζην πάξθν ησλ ειαθηψλ ελζνπζίαζε ηα παηδηά πνπ κε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ πιεξνθνξήζεθαλ απφ ηνπο αξκφδηνπο γηα ηε δσή θαη ηελ πξνζηαζία απηψλ ησλ κνλαδηθψλ δψσλ!!!
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 90
ηε ζπλέρεηα αλέβεθαλ ζε παξαηεξεηήξην ηνπ δάζνπο, φπνπ καγεκέλνη απφ ηε ζέα ελεκεξψζεθαλ γηα ηνλ ηξφπν θχιαμεο ηεο πεξηνρήο θαη ηε ζπλεηζθνξά ησλ εζεινληψλ ζηελ πξνζηαζία ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ηνπ δάζνπο ηνπ Αγ. χιια.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 91
Σέινο, αθνινχζεζε ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν αληηκεηψπηζεο κηαο επηθίλδπλεο θαηάζηαζεο – ππξθαγηάο θαη έγηλε αλαθνξά ζηηο ηειεπηαίεο ππξθαγηέο ηεο Ρφδνπ.
ηελ επφκελε ζπλάληεζε νη καζεηέο έθεξαλ εθζέζεηο ζρεηηθά κε ηηο εληππψζεηο ηνπο απφ ηελ επίζθεςε ζην δάζνο ηνπ Αγ.χιια θαη ηελ επηθνηλσλία ηνπο κε θνξείο ηνπ ηφπνπ ηνπο πνπ ζπλδένληαη άκεζα κε ηελ πξνζηαζία θαη ηε δηαηήξεζε ηνπ δάζνπο ηεο πεξηνρήο ηνπο. 3. Σε Γεπηέξα 21/12/2011 νη καζεηέο πξαγκαηνπνίεζαλ επίζθεςε ζην Γάζνο ΄΄Κνπθνχ΄΄ θαη ζην Γάζνο Κππαξίζζνπ Έκπσλα ζέζε ΄΄Καηάξηη΄΄, Γηαηεξεηέν Μλεκείν ηεο Φχζεο Αξ.105497/6459/11 Απγνχζηνπ 1986 απφθαζε Τπ. Γεσξγίαο θαη Καηαθχγην Άγξηαο Εσήο Αξ. 3768/24-6-2003 απφθαζε Γελ. Γξακ. Πεξηθ.Ν. Αηγαίνπ.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 92
Ο δαζνθχιαθαο θ. Υνπξδάθεο κίιεζε ζηα παηδηά γηα ην αλαγελλεκέλν δάζνο ΄΄Κνπθνχ΄΄ . Σν δάζνο πήξε ην φλνκα ηνπ απφ ηνλ εζεινληή πνπ ράζεθε ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα βνεζήζεη ζηελ θαηάζβεζε ηεο θσηηάο ζηελ πεξηνρή. ην Κππαξηζζφδαζνο ηνπ ρσξηνχ Έκπσλα ηεο Ρφδνπ νη καζεηέο θαη νη ζπλνδνί θαζεγεηέο
πιεξνθνξήζεθαλ γηα ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ δάζνπο θαη ν
δαζνθχιαθαο ζηε ζπλέρεηα ηνπο κνίξαζε ζρεηηθά θπιιάδηα απφ ηε Γηεχζπλζε Γαζψλ Γσδεθαλήζνπ. Σα παηδηά έβγαιαλ θσηνγξαθίεο θαη video γηα λα ηα ρξεζηκνπνηήζνπλ ζηελ παξνπζίαζε ηεο εξγαζίαο ηνπο. Σέινο, ε παξέα καο γεχηεθε παξαδνζηαθέο λνζηηκηέο ζε ηαβέξλα ηνπ ρσξηνχ. 4. Σελ Σξίηε 10/01/2012, κεηά απφ αίηεζε ηεο Γηεπζχληξηαο ηνπ ρνιείνπ θαο Κνληάθε θαη ηεο θαζεγήηξηαο θαο Φσηάξα ζην Πεξηθεξεηαθφ Φπηψξην Ρφδνπ, εζεινληέο ηεο Δ.Ο.Π.Κ. CB. κε ηνλ πξφεδξν θ. Μαληηθφ, έθεξαλ θαη θχηεςαλ δελδξχιιηα ζηνλ θήπν ηνπ ζρνιείνπ καο κε ηνπο καζεηέο ηεο νκάδαο. Ζ επαθή ησλ καζεηψλ θαη ζ’απηήλ ηε δξάζε κε εζεινληέο, ελίζρπζε ην ελδηαθέξνλ ηνπο γηα ηνλ εζεινληηζκφ.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 93
5. Σελ Παξαζθεπή 20/01/2012 πξαγκαηνπνηήζεθε εκεξίδα ζην ρψξν ηνπ ζρνιείνπ φπνπ νη καζεηέο παξνπζίαζαλ ηηο εξγαζίεο ηνπο ζηελ ζρνιηθή θνηλφηεηα θαη ζηελ θνηλσλία ηεο Ρφδνπ. Ζ νξγάλσζε ηεο παξνπζίαζεο θαη ε πξφζπκε ζπκκεηνρή φισλ ησλ κειψλ ηεο νκάδαο αμηνινγήζεθαλ ζεηηθά. Οη πνιχ θαιέο θξηηηθέο απφ ην θνηλφ επηβξάβεπζαλ ηελ πξνζπάζεηα ησλ καζεηψλ. Οη καζεηέο αθνχ δηαθφζκεζαλ ηε ζρνιηθή αίζνπζα κε εηθφλεο απφ δάζε ηεο ρψξαο καο, παξνπζίαζαλ ζην θνηλφ: α) ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ επηκέξνπο νκάδσλ, β) πιεξνθνξίεο γηα ην πιαηφλη ηεο Ρφδνπ θαη ηελ Κνηιάδα κε ηηο Πεηαινχδεο ηεο Ρφδνπ γ) video κε κελχκαηα γηα ηελ αλάγθε πξνζηαζίαο ηνπ δάζνπο, πνπ νη καζεηέο δεκηνχξγεζαλ θαηά ηελ επίζθεςε ηνπο ζην Κππαξηζζφδαζνο ηεο Έκπσλα – Γηαηεξεηαίν Μλεκείν ηεο Φχζεο, δ) δηέλεηκαλ έληππν πιηθφ θαη ε) πξφζθεξαλ δεζηφ ηζάη ζηνπο επηζθέπηεο.
6. Μεηά ηελ παξνπζίαζε, νη καζεηέο παξέδσζαλ ζηε δηεχζπλζε ηνπ ζρνιείνπ έλα cd κε ηελ παξνχζα εξεπλεηηθή έθζεζε θαη ην πιηθφ απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ εξγαζηψλ ηνπο.
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 94
Oη αθίζεο πνπ δεκηνχξγεζαλ νη νκάδεο:
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 95
A
E Ι Φ Ο Ρ Ι Α
ΕΤΕΧΟΘΦΙΜΘ ΕΤΓΑΥΙΑ ‘’Φο δάςοσ, θ αξία του και θ ανάγκθ βιωςιμότθτάσ του’’.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Είδοσ ελαφιοφ που το ςυναντάμε ςτα δάςθ τθσ Τόδου. Θ ςυνειςφορά τουσ ςτθ δαςοπυρόςβεςθ είναι ςθμαντικι. Υοβαρι αιτία καταςτροφισ των δαςϊν ςτθν εποχι μασ. Χπεφκυνοσ για τθ φφλαξθ και προςταςία του δάςουσ. Σολφτιμθ προςφορά του δάςουσ για τθ ηωι ςτον πλανιτθ. Χπάρχουν ςτο δάςοσ - Ξνθμείο τθσ Φφςθσ – ςτο χωριό Ζμπωνα τθσ Τόδου. Ζτςι ονομάηεται κάκε ςφςτθμα βιοτικϊν και αβιωτικϊν παραγόντων μιασ περιοχισ. 8. Φρόποσ ανάκαμψθσ καμζνου δάςουσ.
Επαγγζλματα που ζχουν ςχζςθ με το δάςοσ 1. _ _ _ _ _ _ _ _ _ 2. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 3. _ _ _ _ _ _ _ _ 4. _ _ _ _ _ _ _ _ _ 5. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ 1. Αντικείμενο τθσ εργαςίασ του είναι ο ςχεδιαςμόσ και θ καταςκευι ζργων ςτο δάςοσ. 2. Χπάλλθλοσ τθσ Δαςικισ Χπθρεςίασ,. Ζργο του θ φφλαξθ των δαςικϊν περιοχϊν. 3. Ειδικόσ ςτθν κοπι των δζνδρων. 4. Εργολάβοσ δαςοτεχνικϊν ζργων. 5. Χπεφκυνοσ για τθ κθροφφλαξθ τθσ άγριασ ηωισ. Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 96
Βρείτε τουσ 10 Εκνικοφσ Δρυμοφσ τθσ χϊρασ μασ. Σ Α Τ Ο Α Υ Υ Ρ Υ Ξ
Μ Ν Μ Τ Ο Ε Ρ Η Σ Β
Ε Σ Ι Ο Δ Ρ Υ Ρ Α Ι
Φ Ι Σ Ρ Μ Β Ο Φ Τ Μ
Α Ε Τ Ν Υ Ω Ι Σ Ο Ρ
Ν Ν Ε Χ Μ Α Ρ Τ Θ Υ
Ρ Π Υ Ξ Ι Ν Ι Θ Θ Α
Ο Α Σ Σ Α Δ Φ Τ Α Ω
Ι Φ Ε Ρ Γ Ο Θ Φ Θ Ρ
Α Ι Υ Υ Ρ Χ Ο Ι Ρ Χ
Γράψε 10 λόγουσ που επιβάλλουν τθν προςταςία του δάςουσ. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
………………………………. ………………………………. ………………………………. ………………………………. ………………………………. ……………………………….
7. ………………………………. 8. ………………………………. 9. ………………………………. 10. ………………………………
Φο δάςοσ ςου δίνει ηωι! Εςφ τι κάνεισ για να το προςτατζψεισ;
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 97
Λχζεηο
Σ Χ Τ Δ Ρ Μ
Μ Α Π Χ
Σ Ε Α Υ Χ Σ
Ν A Φ Ρ Θ E Ν Ρ Γ Ι Α Ρ Φ Χ Ν Γ Ο Ο Ρ Α Ρ Ι Υ Ρ Ι Μ Ρ Α Ο Α
Ο Ι Ο Φ Ε Υ Α Μ Α Υ Υ Ι Α Υ Χ Υ Φ Θ Ξ Α Δ Α Υ Ω Υ Θ
Δπαγγέικαηα 1. Γαζνιφγνο 2. Γαζνθχιαθαο 3. Τινηφκνο 4. Γαζνπφλνο 5. Θεξνθχιαθαο
Δζληθνί Γξπκνί Παξλαζζφο, Κεθαινληά, Πίλδνο, Πξέζπεο, Όιπκπνο, Λεπθά Όξε, νχλην, Πάξλεζα, Βίθνο Αψνπ, Οίηε.
Λφγνη πξνζηαζίαο ηνπ δάζνπο 1. Πξνζθέξνπλ δηάθνξα πξντφληα φπσο: μχιν, θξνχηα ηνπ δάζνπο, θαξκαθεπηηθά βφηαλα, θ.ά.)
2. Απνηεινχλ ηνπο πλεχκνλεο ηνπ πιαλήηε αθνχ δεζκεχνπλ ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη απειεπζεξψλνπλ νμπγφλν ζηελ αηκφζθαηξα.
3. Παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο αθνχ απνξξνθνχλ co2 πνπ είλαη ην θπξηφηεξν αίηην ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη επζχλεηαη γηα ηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε.
4. Δπηδξνχλ σο απνξξππαληέο αθνχ ζπγθξαηνχλ ηα αησξνχκελα ζηεξεά ζσκαηίδηα (ζθφλε, αηζάιε, θ.η.ι.) ζηελ επηθάλεηα ησλ θχιισλ, ησλ θιαδηψλ θαη ηνπ θινηνχ ησλ δέληξσλ, ησλ ζάκλσλ θαη ησλ ρφξησλ θαη απνξξνθνχλ δηάθνξνπο αέξηνπο ξππαληέο πνπ βξίζθνληαη ζηελ αηκφζθαηξα φπσο ην Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 98
δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, δηνμείδην ηνπ ζείνπ, νμείδηα ηνπ αδψηνπ.
5. Απνηξέπνπλ ηηο πιεκκχξεο θαη εκπινπηίδνπλ ηα ππφγεηα λεξά. 6. πγθξαηνχλ ην έδαθνο θαη εκπνδίδνπλ ηε δηάβξσζε. 7. Υξεζηκεχνπλ σο θπζηθή ηξάπεδα γνληδίσλ απαξαίηεησλ γηα κηα κειινληηθή γελεηηθή βειηίσζε.
8. Δπηδξνχλ σο εκπφδην ζηελ θίλεζε ηνπ αέξα θαη κπνξνχλ λα κεηαβάιινπλ ηελ ηαρχηεηα, ηελ θαηεχζπλζε θαζψο θαη ηε δνκή ησλ αλέκσλ.
9. Γηαηεξνχλ θαη απμάλνπλ ηελ πγξαζία ηνπ εδάθνπο θαη ην εληζρχνπλ δηαξθψο κε ζξεπηηθά ζηνηρεία.
10. Πξνζθέξνπλ ζηνλ άλζξσπν ηδηαίηεξα ζηεο πφιεο έλαλ κνλαδηθφ ρψξν αλαςπρήο θαη αγαιιίαζεο.
Δξσηήζεηο πξνο ηε Γαζηθή Τπεξεζία 1. Ζ ππεξεζία ζαο πψο ιεηηνπξγεί; 2. Πνηα επαγγέικαηα έρνπλ ζρέζε κε ην δάζνο; 3. Ση γλψκε έρεηε γηα ην επάγγεικα ζαο; 4. Πφζα ρξφληα δεη έλα δάζνο; 5. ε πνηεο πεξηνρέο ηεο Ρφδνπ ππάξρνπλ δάζε; Πνηα είλαη ηα κεγαιχηεξα; 6. Ση είδνπο δέληξα ππάξρνπλ ζηε Ρφδν; Πνην είδνο θπξηαξρεί; 7. Πφζσλ ρξνλψλ είλαη ηα κεγαιχηεξα δάζε; 8. Ση είδνπο δψα δνπλ ζηα δάζε ηεο Ρφδνπ; 9. Δπηηξέπεηαη ην θπλήγη ζηα δάζε ηεο Ρφδνπ; 10. Δπηηξέπεηαη ε βφζθεζε ζηα δάζε ηεο Ρφδνπ; 11. Πνχ επηηξέπεηαη ε πινηφκεζε; Υξεηάδεηαη άδεηα απφ ηελ ππεξεζία ζαο; 12. Ση θηλδχλνπο δηαηξέρνπλ ηα δάζε ηεο Ρφδνπ; 13. Πνηα κέηξα ιακβάλεη ε Δπξσπατθή Έλσζε θαη ην ειιεληθφ θξάηνο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ; 14. Πνηνη λνκίδεηε φηη επζχλνληαη γηα γηα ηελ έθηαζε θαη ηε ζνβαξφηεηα ησλ ππξθαγηψλ ζηε Ρφδν; 15. Πνηεο είλαη νη επηπηψζεηο ησλ ππξθαγηψλ ζηε Ρφδν γηα ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία ηνπ λεζηνχ καο; 16. Πφζα ρξφληα ρξεηάδεηαη έλα δάζνο λα αλαθάκςεη κεηά απφ ππξθαγηά; Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 99
17. ηελ αλαδάζσζε κπνξεί ν νπνηνζδήπνηε λα θπηέςεη κφλνο ηνπ θάπνην δέληξν ή ρξεηάδεηαη ηελ έγθξηζε ζαο; 18. ε πνηα ρψξα αλαινγεί ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ππξθαγηψλ; Πνηα ζέζε θαηέρεη ε ρψξα καο αλάκεζα ζηηο ρψξεο πνπ επιήγεζαλ απφ ππξθαγηέο ηελ ηειεπηαία δεθαεηία;
Δξσηήζεηο πξνο ηνπο εθπξνζψπνπο θνξέσλ ζηελ επίζθεςε ζηνλ Άγ. χιια. 1. Με πνην ηξφπν θαη πνηνη είλαη ππεχζπλνη γηα ηε θχιαμε θαη δηαηήξεζε ηνπ νηθνζπζηήκαηνο ηνπ δάζνπο ηνπ Αγ. χιια; 2. Πνηα κέηξα πξφιεςεο απφ ππξθαγηά ππάξρνπλ ζην δάζνο; 3. ε πεξίπησζε ππξθαγηάο πψο θηλεηνπνηνχληαη νη ππεχζπλνη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο; 4. Με πνην ηξφπν ζπλεξγάδνληαη ε Γαζηθή Τπεξεζία κε ηελ Ππξνζβεζηηθή Τπεξεζία ζε πεξίπησζε ππξθαγηάο; 5. Πνπ νθείινληαη νη ηειεπηαίεο ππξθαγηέο ζηε Ρφδν; 6. Ση δηεπθνιχλεη ηελ έληαζε ηεο ππξθαγηάο; 7. Σν ζαιαζζηλφ λεξφ βνεζά ζηελ αλάθακςε ελφο δάζνπο; 8. ε πνηα δάζε ηεο Ρφδνπ ππάξρνπλ παξαηεξεηήξηα; 9. Πνηα είλαη ε ζπκβνιή ησλ εζεινληψλ ζηελ πξνζηαζία ησλ δαζψλ ηεο Ρφδνπ θαη πνηα ε πξνζθνξά ηνπο ζηελ θαηάζβεζε κηαο δαζηθήο ππξθαγηάο; 10. Δκείο κε πνην ηξφπν κπνξνχκε λα βνεζήζνπκε ζην έξγν ζαο;
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 100
ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Regato Pedro (2010). Σα κεζνγεηαθά δάζε απέλαληη ζηελ παγθόζκηα θιηκαηηθή αιιαγή. Μεηάθξαζε: Υαξάιακπνο Πέηζηθνο, Υξηζηίλα Εσγξάθνπ. Αζήλα. Κσλζηαληηλίδεο Π.(Ηαλνπάξηνο-Φεβξνπάξηνο 2001), Πεξηνδηθφ Γαηόξακα. Masseti M. and all (2002). Σν λεζί ησλ ειαθηώλ. Γήκνο Ρνδίσλ – Ο.Π. Γεσξγίνπ Κ. & Π. Γειεπέηξνπ (2000). Απεηινύκελα ελδεκηθά είδε ηεο ρισξίδαο ζηε λόηηα Ειιάδα. Πξφγξακκα ARCHI-MED, Γξάζε 2.1. Πεξηθέξεηα Κξήηεο Παλεπηζηήκην Κξήηεο. Θενδσξίδεο Ν., Βνχιγαξεο Κ & Κ Παπαζηεξγίνπ (2008). Σν πιαηώλη ηεο Ρόδνπ: Ιδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά, επηπηώζεηο από ηηο δαζηθέο ππξθαγηέο, ηελ θηελνηξνθία θαη ηε ιαζξνζεξία. Δηζήγεζε ζε ζπλέδξην ηεο Δ.Λ.Δ. Γεσξγφπνπινο, Αι. & Σζαιίθε, Δι. (1998). Πεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε: Αξρέο, Φηινζνθία, Μεζνδνινγία, Παηρλίδηα & Αζθήζεηο. Δθδφζεηο Gutenberg, Αζήλα. Frey,K. (1986). H κέζνδνο project (κηθ.Κι. Μάιιηνπ). Δθδφζεηο Κπξηαθίδε, Θεζζαινλίθε. Μαηζαγγνχξαο, Ζι. (2000). Οκαδνζπλεξγαηηθή δηδαζθαιία θαη κάζεζε. Δθδφζεηο Γξεγφξεο, Αζήλα
ΗΣΟΔΛΗΓΔ "Σα δάζε ηεο Μεζνγείνπ, ην Woodlands, θαη Scrub Οηθνπεξηνρέο". National Geografic Παγθφζκηα 200 Οηθνπεξηνρέο: Μεζφγεηνο δάζνο, δαζηθέο εθηάζεηο θαη Scrub. Mέξνο ηνπ Wild Word ηνπ Νational Geografic. www.ecorodos.com www.biologion.blogspot.com users.dama.htm www.Skai.gr http://www.wwf.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id =113&Itemid=131 Wikipedia.org-wiki Wikipedia.org/wiki/ρισξίδα
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 101
el.wikipedia.org/wiki/παλίδα www.Rodiaki.gr Biologion.blockspot.com rhodos.nature.gr http://www.gscp.gr/ggpp/site/home/ws.csp (Γεληθή Γξακκαηεία Πξνζηαζίαο ηνπ Πνιίηε) http://www.wwf.gr/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id =113&Itemid=131 (ΜΚΟ WWF) www.arcturos.gr http://www.kathimerini.gr/ΟΙΚΟ www.prasinizo.gr www.psichogios.gr http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/miltiadhs_malakashs_poems.htm#ΣΟ_ΓΑΟ http://www.facebook.com/home.php?sk=group_212879568732409&ref=ts (Δζεινληέο γηα ην Πεξηβάιινλ θαη ηνλ Πνιηηηζκφ ηεο Ρφδνπ) www.oikologio.gr www.digital-camera.gr www.in.gr www.forest.gr/portal www.parnitha_np.gr www.prasino.gr/Forest/index.htm www.youngreporters.org www.minagric.gr (Yπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ) http://www.cres.gr/kape (Kέληξν Αλαλεψζηκσλ Πεγψλ Δλέξγεηαο) www.civilprotection.gr (Γεληθή Γξακκαηεία Πνιηηηθήο Πξνζηαζίαο) http://www.ekke.gr/estia (Eζληθφ Κέληξν Κνηλσληθψλ Δξεπλψλ) www.wwf.gr (Παγθφζκην ηακείν ηεο θχζεο) Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 102
www.env-edu.gr (Πεξηβαιινληηθή Δθπ/ζε θαη Αεηθφξνο Αλάπηπμε. Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ) http://www.kpeanol.gr http://kpe-kastor.kas.sch.gr http://kpe-akrat.ach.sch.gr www.eepf.gr (Διιεληθή Δηαηξία Πξνζηαζίαο ηεο Φχζεο) www.ellinikietairia.gr (Διιεληθή Δηαηξία γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο). www.fireservice.gr (Ππξνζβεζηηθφ ψκα). www.fire.gr http://www.oikologio.gr/index2.php?option=com_docman&task=doc_view&gid=216 &Itemid=103 http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_oiko1_1_02/10/2010_1290821 www.geomorfi.gr/ www.secret-rhodes.com www.users.otenet.gr www.rhodesblongs.gr www.now24.gr www.protothema.gr
Ερευνητική Εργασία 2011-2012 ‘’Το δάσος, η αξία του και η ανάγκη βιωσιμότητάς του’’ Σελίδα 103