Γενικό Εκκλησιαστικό Λύκειο Κρήτης: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος

Ερευνητική Εργασία Η Ζωή και το Έργο του Ελευθέριου Βενιζέλου Καλλιτεχνική προσέγγιση

Γενικό Εκκλησιαστικό Λύκειο Κρήτης Β’ Λυκείου ΣΧΟΛ.ΕΤΟΣ: 2013-2014

Περίληψη : 

Η εργασία μας επικεντρώθηκε στην καλλιτεχνική προσέγγιση της ζωής και του έργου του Ελευθέριου Βενιζέλου. Έχει θεωρητικό, πρακτικό και καλλιτεχνικό μέρος.



Πιο συγκεκριμένα, ξεκινήσαμε μελετώντας ιστορικά βιβλία, αποκόμματα εφημερίδων

κι

άλλο

έντυπο

υλικό

που

δανειστήκαμε.

Παράλληλα,

παρακολουθήσαμε ταινίες που αναφέρονται στη ζωή και το έργο του μεγάλου πολιτικού. Τέλος, ακούσαμε cd με ηχογραφημένους πολιτικούς λόγους του, καθώς και τα ριζίτικα που ο ίδιος τραγούδησε. 

Στη συνέχεια επισκεφθήκαμε ιστορικούς χώρους όπως το Στρατηγείο του Ελ. Βενιζέλου στο Θέρισο, το σπίτι που γεννήθηκε στις Μουρνιές, τους τάφους των Βενιζέλων στον Προφήτη Ηλία και το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος». Στον τελευταίο χώρο συμμετείχαμε σε μία βιωματική συνάντηση με τη μουσειοπαιδαγωγό κυρία Ρία Μαρκουλάκη. Σε όλους τους χώρους αποκομίσαμε ποικίλες εμπειρίες που μας έδωσαν έμπνευση για να εκφραστούμε καλλιτεχνικά….



Έτσι, ζωγραφίσαμε το μεγάλο πολιτικό, τραγουδήσαμε ριζίτικα που κι ο ίδιος είχε τραγουδήσει, χορέψαμε κρητικά και παίξαμε κρητική λύρα. Δημιουργήσαμε και συμμετείχαμε σε θεατρικό δρώμενο στα πλαίσια της σχολικής μας εκδήλωσης για τον εορτασμό των εκατό χρόνων από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Συγκεντρώσαμε μαντινάδες που υμνούν τον κρητικό ηγέτη και φτιάξαμε και δικές μας. Συμπληρώσαμε το ποιητικό μας ταξίδι καταγράφοντας στην εργασία μας ποιήματα γνωστών ποιητών, ένα ριζίτικο τραγούδι και τον «Ύμνο στον Ελευθέριο Βενιζέλο», που τιμούν την προσωπικότητα και κυρίως το έργο του. Ολοκληρώσαμε την προσπάθειά μας με την προσθήκη φωτογραφιών από σημαντικές στιγμές της ζωής, της επαναστατικής και πολιτικής του δράσης.



Στη διάρκεια όλων αυτών των εμπειριών που τις αποθανατίσαμε με πλήθος φωτογραφιών, εμπλουτίσαμε τις γνώσεις μας σχετικά με το βίο και την προσωπικότητα του Ελευθέριου Βενιζέλου, ασκήσαμε πολιτική κριτική και προβληματιστήκαμε.



Η σύνθεση της εν λόγω ερευνητικής εργασίας αποτελεί κατάθεση και εξωτερίκευση σκέψεων και συναισθημάτων με το δικό μας … εφηβικό τρόπο.

1

Πίνακας περιεχομένων

Εισαγωγή ................................................................................................................................... 3 Βιογραφία.................................................................................................................................. 4 Η καταγωγή του .................................................................................................................... 4 Πρώιμα χρόνια ...................................................................................................................... 4 Δικηγόρος και Οικογενειάρχης ............................................................................................. 5 Η πολιτική του ....................................................................................................................... 6 Η επανάσταση του 1897 ....................................................................................................... 6 Η Κρητική Πολιτεία................................................................................................................ 8 Επαναστάτης πάλι ................................................................................................................. 9 Θέρισο 1905 ........................................................................................................................ 9 Στην Ελληνική και στην ευρωπαϊκή σκηνή ............................................................................. 12 Πρωθυπουργός της Ελλάδας .............................................................................................. 12 Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος(1914-1918) .................................................................................. 15 Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή (1919-1920)................................................... 17 Η τελευταία πρωθυπουργία(1928-1932)............................................................................ 19 Οι επισκέψεις μας ................................................................................................................... 22 Πήγαμε μια βόλτα μέχρι το Θέρισο .................................................................................... 22 Επισκεφτήκαμε το Ίδρυμα Ε. Βενιζέλος .............................................................................. 24 Ποιητικές ανησυχίες… ............................................................................................................. 26 Μαντινάδες που υμνούν τον Ελ. Βενιζέλο ................................................................ 26 Μαντινάδες δικές μας ......................................................................................................... 29 Μαντινάδες της κυρίας Βασιλικής Μαυριγιαννάκη ........................................................... 31 Έλληνες ποιητές υμνούν τον Ελευθέριο Βενιζέλο .............................................................. 32 Ο λαός υμνεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο................................................................................. 35 Εικαστικές αποτυπώσεις ......................................................................................................... 36 Πηγές ....................................................................................................................................... 41 Βιβιλιογραφία ..................................................................................................................... 41 Ιστότοποι ............................................................................................................................. 41 Οπτικοακουστικό Υλικό ....................................................................................................... 42 DVD - Ταινίες ................................................................................................................... 42 CD – Ηχητικά ντοκουμέντα.............................................................................................. 42 2

Εισαγωγή Οι μαθητές της Β΄ Λυκείου του Εκκλησιαστικού Λυκείου Κρήτης ως αντικείμενο της εργασίας για το μάθημα Ερευνητική Εργασία (Project) που πραγματοποιήθηκε στη διάρκεια του Α΄ τετραμήνου, του σχολικού έτους 2013-2014, επέλεξαν να ασχοληθούν με την καλλιτεχνική θεώρηση της βιογραφίας και της πολιτικής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Έπειτα από διάλογο με την υπεύθυνη καθηγήτρια και λαμβάνοντας υπόψη τη γνώμη των μαθητών, μοιράστηκαν τα θέματα και ανατέθηκαν αρμοδιότητες σε κάθε μαθητή και κάθε μαθητής ανέλαβε ξεχωριστούς στόχους. Οι μαθητές της Β΄ Λυκείου: Βιολάκης Αλέξανδρος Βλαχάκης Γεώργιος Γαρεδάκης Εμμανουήλ Δασκαλάκης Εμμανουήλ Ζυμβραγός Νικόλαος Καραγιαννάκης Σωτήριος Καραγιωργάκης Ελευθέριος Κούκιας Μιχαήλ Κυριακάκης Βασίλειος Λαγκουβάρδος Ιωάννης Μαθιουδάκης Ιωάννης Μαραυγάκη Ειρήνη Μουρουζίδης Γεώργιος Μυκωνιάτης Στέφανος Τζομπανάκη Παυλίνα Χαιρετάκη Ειρήνη Χαιρέτης Γεώργιος Χαλουλάκος Παναγιώτης – Νεκτάριος Χατζηδάκη Αγγελική Η υπεύθυνη καθηγήτρια: Ποντικάκη Ειρήνη, ΠΕ02 φιλόλογος

3

Βιογραφία Η καταγωγή του Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1864 στις Μουρνιές Χανίων. Η καταγωγή του ήταν από την οικογένεια Κρεββατά του Μυστρά. Ο προπάππους του ήταν ο Μπενιζέλος Κρεββατάς που εγκαταστάθηκε στα Χανιά. Ο Κυριάκος Βενιζέλος, έμπορος και εισαγωγέας, ήταν ο πατέρας του. Η μητέρα του ήταν η Στυλιανή Πλουμιδάκη, από γνωστή οικογένεια του Θερίσου.

Πρώιμα χρόνια Ο Ελευθέριος μεγάλωσε στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη. Το όνομά του ήταν μία ακόμα έκφραση του πόθου των Κρητικών για ελευθερία. Ο νονός του, ηγούμενος της μονής της Χρυσοπηγής, του έδωσε το όνομα Ελευθέριος με την ελπίδα ότι αυτός θα ελευθέρωνε την Κρήτη από τον τουρκικό ζυγό. Η πατριωτική δράση του πατέρα του Κυριάκου στοίχισε επανειλημμένες διώξεις και εξορίες. Το 1866 η οικογένεια Βενιζέλου κατέφυγε στη Σύρο, νησί που ανήκε στην ελεύθερη Ελλάδα. Ο μικρός Ελευθέριος παρακολούθησε τα πρώτα μαθήματα στο Δημοτικό Σχολείο της Ερμούπολης. Το 1873 το τουρκικό καθεστώς έδωσε αμνηστία και η οικογένεια Βενιζέλου επέστρεψε στα Χανιά. Εκεί ο Ελευθέριος συνέχισε τη σχολική του εκπαίδευση. Το 1877 γράφτηκε στο εκπαιδευτήριο Αντωνιάδη, στην Αθήνα. Ο νεαρός Βενιζέλος φοίτησε με επιτυχία στο νέο 4

σχολείο. Ήταν άριστος μαθητής, με εντυπωσιακή ωριμότητα και αξιοσημείωτη έφεση στις ξένες γλώσσες. Το 1880 ολοκλήρωσε τις σπουδές του, στο Γυμνάσιο της Σύρου, απ’ όπου αποφοίτησε με άριστα. Ένα χρόνο αργότερα ο νεαρός Βενιζέλος γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1883 ο πατέρας του Κυριάκος πέθανε και ο Λευτέρης γύρισε στα Χανιά. Στα 19 πλέον ως προστάτης της οικογένειας, διαχειριζόταν με επιτυχία το εμπορικό κατάστημα του πατέρα του, ενώ παράλληλα μελετούσε τα συγγράμματα και τις σημειώσεις που του έστελναν από την Αθήνα οι συμφοιτητές του. Το 1887 τελείωσε το Πανεπιστήμιο. Στις πτυχιακές εξετάσεις, της Νομικής Σχολής, ο Βενιζέλος προκάλεσε εντυπώσεις με τις απαντήσεις του.

Δικηγόρος και Οικογενειάρχης Επιστρέφοντας στην Κρήτη είχε αποκτήσει το πτυχίο της Νομικής. Ήταν πολύγλωσσος. Οι ξένες γλώσσες ήταν σπουδαίο εφόδιο καθώς την περίοδο εκείνη στην Κρήτη συνυπήρχαν Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι, Εβραίοι, Ευρωπαίοι και άλλοι. Ο Βενιζέλος παρείχε τη νομική συνδρομή του σε όλους, ανεξαρτήτως θρησκείας και εθνικότητας. Με υψηλή αντίληψη του δικηγορικού λειτουργήματος, σύντομα αναδείχθηκε σε έναν από τους κορυφαίους δικηγόρους της Κρήτης. Τον Ιανουάριο του 1891 παντρεύτηκε την Μαρία Κατελούζου. Ο νεαρός Βενιζέλος φημισμένος δικηγόρος, είχε εκλεγεί το 1889 βουλευτής και είχε προκαλέσει την τουρκική διοίκηση με την πατριωτική του δράση. Η παρουσία, στο γάμο, των προξένων των Μεγάλων Δυνάμεων στα Χανιά, φανέρωνε το κύρος και τις σχέσεις που είχε αναπτύξει ο εικοσιεπτάχρονος δικηγόρος. Μετά το γάμο, το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στη Χαλέπα, στο σπίτι που είχε χτίσει ο πατέρας του Ελευθερίου, και απέκτησε δύο παιδιά. Τον Κυριάκο και τον Σοφοκλή. Με τη γέννηση του Σοφοκλή η σύζυγός του Μαρία πέθανε αναπάντεχα από επιλόχεια μόλυνση. Ο ξαφνικός θάνατός της συγκλόνισε τον Βενιζέλο, που 5

βρέθηκε ξαφνικά με δύο βρέφη, χωρίς την αγαπημένη του γυναίκα. Απαρηγόρητος από το τραγικό γεγονός που έπληξε την ευαίσθητη ψυχή του, χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να ξεπεράσει την απώλεια της συντρόφου του. Από τότε για όλη του τη ζωή, διατήρησε τη χαρακτηριστική γενειάδα, σε ένδειξη πένθους.

Η πολιτική του Η Κρήτη ζούσε για πολλά χρόνια υπό την πίεση των Τούρκων. Το 1878, με τη σύμβαση της Χαλέπας, επιβλήθηκε ημιαυτόνομο πολίτευμα. Η Κρητική Συνέλευση (Βουλή) απέκτησε δικαίωμα να

ψηφίζει νόμους, οι οποίοι όμως έπρεπε να

κυρώνονται από τον Σουλτάνο. Επιπλέον, εκτός και κάποιων άλλων παραχωρήσεων, η ελληνική γλώσσα έγινε η επίσημη γλώσσα των Δικαστηρίων και της Βουλής. Για πρώτη φορά διορίστηκε χριστιανός Γενικός Διοικητής Κρήτης. Το 1889, έγιναν εκλογές και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, σε ηλικία μόλις 25 ετών, εξελέγη βουλευτής της Κρητικής Βουλής. Εντάχθηκε στους Φιλελευθέρους που ήταν οι νικητές των εκλογών. Εκείνον το καιρό οι Κρητικοί ήταν διχασμένοι σε αλληλομισούμενες φατρίες. Οι συντηρητικοί αντίπαλοι των φιλελευθέρων ζητούσαν άμεση κήρυξη της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Ο Βενιζέλος πίστευε ότι η Κρήτη δεν ήταν έτοιμη για νέα επανάσταση, αφού το ελληνικό κράτος αρνήθηκε να βοηθήσει τους Κρητικούς, εξηγώντας ότι δεν είχε τη δυνατότητα. Ο νεαρός πολιτικός φοβόταν την αντίδραση του τουρκικού καθεστώτος, όπως και πράγματι αποδείχτηκε πως είχε δίκιο, αφού οι κινήσεις των συντηρητικών προκάλεσαν την αντίδραση του Σουλτάνου, ο οποίος ανακάλεσε τα προνόμια που είχε παραχωρήσει το 1878 στους Κρητικούς κι επέβαλε δικτατορία.

Η επανάσταση του 1897 Στις αρχές του 1897, οι Μουσουλμάνοι διέπραξαν φόνους εναντίον των Χριστιανών στα Χανιά, στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο. Στις 24 Ιανουαρίου του 1897 ενώ τα Χανιά καίγονταν, εκατό περίπου επαναστάτες συγκεντρώθηκαν στ’ Ακρωτήρι, με την απόφαση να διεκδικήσουν με κάθε μέσο την Ένωση. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Ελευθέριος Βενιζέλος που, μετά από τα πρώτα γεγονότα, αναδείχτηκε σε πρωταγωνιστή των εξελίξεων. Τις επόμενες μέρες η ελληνική κυβέρνηση έστειλε

6

στρατό στην Κρήτη, παρά τη θέληση των Δυνάμεων, οι οποίες έθεσαν τη μεγαλόνησο υπό την προστασία τους. Στις 9 Φεβρουαρίου του 1897, ο Κανεβάρο, επικεφαλής των ναυάρχων, διέταξε το βομβαρδισμό του Επαναστατικού Στρατοπέδου. Μια οβίδα έσπασε τον ιστό της υψωμένης ελληνικής σημαίας και τότε ο πολεμιστής Σπύρος Καγιαλεδάκης, την ξαναύψωσε κάνοντας το σώμα του ζωντανό κοντάρι. Το γεγονός του βομβαρδισμού προκάλεσε πανελλήνια συγκίνηση και διεθνείς αντιδράσεις. Σε πολλές πόλεις της Ευρώπης έγιναν διαδηλώσεις και ασκήθηκε οξύτατη κριτική για τη στάση των Δυνάμεων. Το επεισόδιο της σημαίας εμψύχωσε το μαχόμενο κρητικό λαό και έγινε ακατάλυτο σύμβολο της κρητικής ελευθερίας. Ο Βενιζέλος συνέταξε έντονη διαμαρτυρία προς τους ναυάρχους, που την υπέγραψαν όλοι οι οπλαρχηγοί, όπου διακήρυττε την αποφασιστικότητα των επαναστατών να συνεχίσουν τον αγώνα τους. Στο μεταξύ η επανάσταση απλώθηκε σ’ όλη την Κρήτη και οι Μεγάλες Δυνάμεις το Μάρτιο του 1897 κήρυξαν τον αποκλεισμό του νησιού. Τον Απρίλιο ξέσπασε ελληνοτουρκικός πόλεμος, εξαιτίας του Κρητικού Ζητήματος, και η ήττα της Ελλάδας, όπως ήταν φυσικό, επηρέασε την πορεία του. Οι επαναστάτες ήταν πλέον υποχρεωμένοι να αποδεχθούν την αυτονομία που προσέφεραν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Τα γεγονότα επισπεύσθηκαν έπειτα από τις σφαγές στις οποίες προέβησαν οι Τούρκοι στο Ηράκλειο, τον Αύγουστο του 1898. Οι Μεγάλες Δυνάμεις παρενέβησαν δυναμικά και υποχρέωσαν την Τουρκία να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Κρήτη, ενώ παράλληλα παραχώρησαν αυτονομία.

7

Η εξέγερση του 1897 ανέδειξε τις ηγετικές και διπλωματικές αρετές του Βενιζέλου. Το 1898, σε ηλικία 34 ετών, είχε περιβληθεί μια αρχηγική αίγλη και ήταν απ’ τα κεντρικά πρόσωπα της κρητικής πολιτικής σκηνής.

Η Κρητική Πολιτεία Το Δεκέμβριο του 1898 έφθασε στην Κρήτη και ανέλαβε τη διακυβέρνησή της ο πρίγκιπας Γεώργιος, γιος του βασιλιά Γεωργίου Α΄ της Ελλάδας. Η άφιξη του Γεωργίου χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό από τον κρητικό λαό, σαν το τελευταίο βήμα πριν από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Στο έργο της συγκρότησης του νέου κράτους σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος, τον Απρίλιο του 1899, έγινε σύμβουλος (υπουργός) Δικαιοσύνης στην πρώτη κυβέρνηση του πρίγκιπα. Ο Βενιζέλος επέμεινε ιδιαίτερα στη διασφάλιση των δικαιωμάτων της μουσουλμανικής μειονότητας και εισήγαγε διατάξεις, που παρείχαν ισονομία, πολιτική ισότητα και ανεξιθρησκία. Η Χαλέπα, την εποχή εκείνη, ήταν το κέντρο της πολιτικής ζωής της Κρήτης, έδρα των προξένων των Μεγάλων Δυνάμεων, τόπος συνάντησης σημαντικών ανδρών, με διάχυτη αντιστασιακή, πολιτική και πνευματική ατμόσφαιρα και με έντονες τις επιρροές από τα σύγχρονα ευρωπαϊκά ιδεολογικά ρεύματα. Εκεί άρχισε και η σύγκρουση του Βενιζέλου με τον πρίγκιπα δεδομένου ότι ο Βενιζέλος ήταν οπαδός του φιλελευθερισμού, ενώ ο πρίγκιπας ήταν απόλυτος 8

μονάρχης. Οι διαφορές αυτές μεταξύ των δύο ανδρών, προκάλεσαν, το 1901, την αποπομπή του Βενιζέλου από την κυβέρνηση, διώξεις των οπαδών του Βενιζέλου, φυλάκιση του ίδιου, παρακολούθηση της αλληλογραφίας και των τηλεγραφικών επικοινωνιών και άλλες ενέργειες που απέβλεπαν στην κατάπνιξη της βενιζελικής αντιπολίτευσης.

Επαναστάτης πάλι Θέρισο 1905

Το 1905, μετά από όσα είχαν προηγηθεί, είχε ωριμάσει πλέον μεταξύ των παραγόντων της αντιπολίτευσης η αναγκαιότητα της επαναστατικής ρήξης. Πριν να φτάσει ως εκεί, ο Βενιζέλος έκανε μία ύστατη προσπάθεια για συνδιαλλαγή με το παλάτι. Ο πρίγκιπας όμως έκλεισε τις πόρτες ερμητικά και απέκλεισε κάθε συνεννόηση. Δεν έμενε πλέον άλλη διέξοδος από την επαναστατική κινητοποίηση.

Πράγματι, στις 10/23 Μαρτίου 1905, ο πρίγκιπας και οι Δυνάμεις πληροφορήθηκαν ότι ο Βενιζέλος ήταν για μία ακόμα φορά αρχηγός μίας ένοπλης επανάστασης, στο Θέρισο, στους πρόποδες των Λευκών Ορέων, με στενούς συνεργάτες του τους Κωνσταντίνο Μάνο και Κωνσταντίνο Φούμη. Οι επαναστάτες κήρυξαν την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα και αγνόησαν την απειλητική απαίτηση του πρίγκιπα να διαλυθούν.

9

10

Μετά από οκτώ μήνες η επανάσταση τερματίστηκε με έναν έντιμο συμβιβασμό. Η Ένωση δεν επιτεύχθηκε, όμως ο δεσποτισμός είχε ηττηθεί και ο δρόμος για μία δημοκρατική διακυβέρνηση στην Κρήτη είχε ανοίξει. Ο Βενιζέλος είχε νικήσει τον αντίπαλό του και ο πρίγκιπας απομονωμένος από τη διεθνή υποστήριξη, υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την Ύπατη Αρμοστεία και το νησί τον Σεπτέμβριο του 1906. Νέος Ύπατος Αρμοστής διορίστηκε ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Ζαΐμης και μία συνταγματική επιτροπή, με επικεφαλής τον Βενιζέλο, κατάρτισε ένα νέο πιο δημοκρατικό Σύνταγμα. Έτσι άρχισε μία καινούργια περίοδος για την Κρήτη και για το Βενιζέλο, ο οποίος ήταν πλέον στο επίκεντρο του πανελλήνιου και διεθνούς ενδιαφέροντος.

Το Σεπτέμβριο του 1908, χιλιάδες Κρητικοί κατέκλυσαν το Πεδίον του Άρεως στα Χανιά και απαίτησαν την Ένωση με την Ελλάδα. Σχηματίστηκε κυβέρνηση, η οποία ανακοίνωσε ότι θα κυβερνούσε στο όνομα του βασιλιά της Ελλάδας. Το ελληνικό όμως κράτος ήταν ανίσχυρο ακόμα και η ελληνική κυβέρνηση, με το φόβο ενός νέου ελληνοτουρκικού πολέμου, δεν τόλμησε να αναγνωρίσει το νέο καθεστώς. Εξάλλου οι Δυνάμεις ήταν αντίθετες προς νέα αναταραχή στον ευαίσθητο χώρο της Εγγύς Ανατολής. Το επόμενο διάστημα ο Βενιζέλος, ως Υπουργός Εξωτερικών και ως Πρωθυπουργός, πολιτεύθηκε με ευελιξία και αντιτάχθηκε με τόλμη σε εξτρεμιστικά στοιχεία της Κρήτης που επεδίωκαν βίαιες λύσεις στο Κρητικό Ζήτημα.

11

Στην Ελληνική και στην ευρωπαϊκή σκηνή

Πρωθυπουργός της Ελλάδας Το Δεκέμβριο του 1909 κατόπιν εκκλήσεως του Στρατιωτικού Συνδέσμου, πρωταγωνιστή του κινήματος στο Γουδί (15 Αυγούστου 1909), ο Ελευθέριος Βενιζέλος έφτασε στην Αθήνα για να δώσει πολιτικές λύσεις και να εξομαλύνει τις σχέσεις του λαού με το παλάτι και το βασιλιά Γεώργιο Α΄. Τον Αύγουστο του 1910, σε ηλικία 46 χρονών, εξελέγη ανεξάρτητος βουλευτής Αττικής- Βοιωτίας. Στις 6 Οκτωβρίου ορκίσθηκε πρωθυπουργός της Ελλάδας. Στις νέες εκλογές της Β΄ Αναθεωρητικής Βουλής που διεξήχθησαν στις 28 Νοεμβρίου, το κόμμα των Φιλελευθέρων, το οποίο εν τω μεταξύ ίδρυσε, κέρδισε τη συντριπτική πλειοψηφία.. Η Ελλάδα συντετριμμένη από την ήττα του 1897, διεθνώς απομονωμένη,

με

ανύπαρκτο

υποθηκευμένη

στο

διεθνές

κρατικό

κεφάλαιο

μηχανισμό

και

με

λαό

απελπισμένο, βρισκόταν σε χαοτική κατάσταση. Έδωσε προτεραιότητα στην εξομάλυνση της

εσωτερικής

κατάστασης και τον ανώδυνο τερματισμό της επέμβασης του στρατού στην πολιτική. Οργάνωσε το στρατό κι έδωσε την αρχιστρατηγία στο 12

διάδοχο

του

θρόνου

Κωνσταντίνο.

Έκανε

ριζοσπαστικές

μεταρρυθμίσεις

καθιερώνοντας την Ελλάδα ως κράτος δικαίου: κατοχύρωσε την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και επέβαλε την αναγκαστική απαλλοτρίωση των μεγάλων τσιφλικιών. Στον εργασιακό χώρο εκτός των άλλων, καθιέρωσε το οκτάωρο, την αργία της Κυριακής, την απαγόρευση της παιδικής εργασίας και την προστασία των δικαιωμάτων της γυναίκας.

Το Κρητικό Ζήτημα Ήδη από το 1910,η Κρήτη είχε αποκτήσει την ελευθερία της και η πολυπόθητη Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα ήταν θέμα χρόνου. Ωστόσο, το Κρητικό Ζήτημα αποτελούσε το μεγαλύτερο πρόβλημα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, ώστε να απειλείται νέος ελληνοτουρκικός πόλεμος .Ο Έλληνας πρωθυπουργός αρνήθηκε να δεχτεί στην ελληνική Βουλή Κρήτες βουλευτές, κρίνοντας ότι η Ελλάδα ήταν ανέτοιμη να αντιμετωπίσει ένα νέο ελληνοτουρκικό πόλεμο και κυρίως μια ήττα ανάλογη του 1897. Επικρίθηκε γι αυτό από τον Τύπο, παραιτήθηκαν υπουργοί του και αντέδρασε η κοινή γνώμη. Ωστόσο επέμενε και ενέταξε το Κρητικό Ζήτημα στο γενικότερο σχεδιασμό της εξωτερικής πολιτικής της χώρας μαζί με τις αλύτρωτες περιοχές του Ελληνισμού. Δικαιώθηκε το 1913, όπου μετά τη λήξη των δύο Βαλκανικών πολέμων(1912-1913) και τη νίκη της Ελλάδας σε αυτούς, υπογράφηκε η συνθήκη ειρήνης του Βουκουρεστίου στις 10 Αυγούστου του 1913. Σύμφωνα με αυτήν η Ελλάδα διπλασιάστηκε πληθυσμιακά και εδαφικά αφού ενσωμάτωσε τη Μακεδονία μέχρι την Καβάλα, την Ήπειρο, τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και την Κρήτη. Η πολιτική του θριάμβευσε.

13

14

Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος(1914-1918) Η νέα πολιτική βαλκανική πραγματικότητα που προέκυψε από τους βαλκανικούς πολέμους, ήταν αντίθετη με τις διεκδικήσεις της Βουλγαρίας και της Τουρκίας και ταυτόχρονα έθιγε τις ιμπεριαλιστικές βλέψεις της Αυστροουγγαρίας και της Ιταλίας στην περιοχή. Επομένως στις παραμονές της έκρηξης του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου, ο Βενιζέλος αναζητούσε ισχυρά διεθνή ερείσματα για την αντιμετώπιση των σοβαρών κινδύνων που απειλούσαν τη χώρα. Στα χρόνια του πολέμου που ακολούθησαν, ο Έλληνας πρωθυπουργός αγωνίστηκε στον εθνικό και διεθνή στίβο με όλες του τις διπλωματικές ικανότητες ώστε να διασφαλίσει για την Ελλάδα τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη. Τα γεγονότα που ακολούθησαν στοίχισαν στους Έλληνες έναν ολέθριο εθνικό διχασμό μεταξύ φιλοβενιζελικών που υποστήριζαν έξοδο στον πόλεμο στο πλευρό των Αγγλογάλλων (Αντάντ)

και φιλοκωνσταντινικών που

υποστήριζαν την τήρηση αυστηρής ουδετερότητας. Το Σεπτέμβριο του 1916

ο

Βενιζέλος σχημάτισε στα Χανιά προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση με έδρα τη Θεσσαλονίκη κα συνεργάτες τους Κουντουριώτη και Δαγκλή , ενώ ταυτόχρονα η φιλοβασιλική κυβέρνηση διατηρούσε την έδρα της στην Αθήνα..Την περίοδο αυτή οι Έλληνες ήσαν όσο ποτέ διχασμένοι. Υπήρχε η Ελλάδα του βασιλιά Κωνσταντίνου, κουνιάδου του Κάιζερ της Γερμανίας και η Ελλάδα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Τον Ιούνιο του 1917, μετά την επέμβαση των Αγγλογάλλων, ανατράπηκε κι εξορίστηκε ο Κωνσταντίνος, ενοποιήθηκε η Ελλάδα υπό το Βενιζέλο, ο οποίος κήρυξε αμέσως τον πόλεμο κατά των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Το Μάιο του 1918 η ελληνική νίκη στο Σκρα συνέβαλε καθοριστικά στην έκβαση του πολέμου, ο οποίος έληξε με νίκη της Αντάντ. Στα χρόνια του πολέμου ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε κερδίσει την καθολική αναγνώριση και το σεβασμό μεταξύ των ηγετών του δυτικού κόσμου και έγινε το «χαϊδεμένο παιδί» του Τύπου των χωρών αυτών. Αν και ηγέτης μικρού και βαθιά διχασμένου έθνους, επηρέαζε σημαντικά τις αποφάσεις

των πολιτικών

στρατιωτικών ηγετών της Δύσης. Στις διαπραγματεύσεις της Ειρήνης, ο Βενιζέλος προώθησε τις αλυτρωτικές διεκδικήσεις της χώρας και πέτυχε την ανάληψη από την Ελλάδα της αρμοστείας της Σμύρνης για μία πενταετία και την ενσωμάτωση της ανατολικής Θράκης έως τη γραμμή της Τσατάλτζας, που κατοχυρώθηκαν στην Ελλάδα με τη συνθήκη των Σεβρών(28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920).

15

Μια σειρά γεγονότων ανέτρεψαν το θριαμβευτικό κλίμα: ο Βενιζέλος δέχτηκε δολοφονική απόπειρα αμέσως μετά την υπογραφή της συνθἠκης των Σεβρών, από απότακτους φιλοβασιλικούς αξιωματικούς δίνοντας εκ νέου ώθηση στον εθνικό διχασμό. Οι βενιζελικοί συνέχισαν τα έκτροπα. Ο Αλέξανδρος, βασιλιάς των Ελλήνων, πέθανε αφήνοντας κενή τη θέση του για να την καταλάβει ξανά ο πατέρας του

Κωνσταντίνος,

μετά

από

την

συντριπτική ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920 και την επικράτηση του φιλοκωνσταντινικού στοιχείου.

Ο

Βενιζέλος

αναχώρησε

αυτοεξόριστος για τη Γαλλία. Το Σεπτέμβριο του 1921 παντρεύτηκε την Έλενα Σκυλίτση, γόνο πλούσιων Ελλήνων της διασποράς κι εγκαταστάθηκαν στο Παρίσι. Εκεί, ασχολήθηκε με τη μετάφραση του Θουκυδίδη, γεγονός που απέδειξε τα λογοτεχνικά του χαρίσματα. Η μετάφρασή του συνοδευόταν από πολιτικά σχόλια.

16

Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή (1919-1920) Στην ευρωπαϊκή σκηνή, η εκλογική ήττα του Βενιζέλου και η επάνοδος του Κωνσταντίνου προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις στην ηγεσία, τον Τύπο και την κοινή γνώμη των συμμαχικών χωρών, οι οποίες εκδήλωσαν εχθρότητα απέναντι στην Ελλάδα. Ειδικά η Γαλλία και η Ιταλία διαφοροποίησαν τη θέση τους σε σχέση με το ελληνικό ζήτημα κι έπαψαν να θεωρούν πια την Ελλάδα σύμμαχό τους. Η νέα ελληνική κυβέρνηση οδήγησε τον ελληνικό στρατό στη μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή(1919-1922), που στοίχισε στην Ελλάδα την οριστική απομάκρυνση από το όραμα της Μεγάλης Ιδέας. Μετά την καταστροφή η Ελλάδα αγωνιζόταν να επιβιώσει. Σ’ αυτές τις κρίσιμες στιγμές το πρώτο πρόσωπο στο οποίο στράφηκε για έκκληση βοήθειας ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο στρατός και ο στόλος επαναστάτησαν και ανέτρεψαν τον Κωνσταντίνο. Η νέα κυβέρνηση των Αθηνών

ζήτησε

Βενιζέλο

από

το

να αναλάβει την

εκπροσώπηση της χώρας στις διαπραγματεύσεις Τουρκία,

στη

με

Λωζάνη.

την Ο

μεγάλος πολιτικός εργάστηκε σκληρά και στις 24 Ιουλίου του

1923

υπέγραψε

τη

συνθήκη ειρήνης της Λοζάνης που καθόριζε τα νέα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία.

17

Σύμφωνα με αυτήν, ο ποταμός Έβρος

έγινε το φυσικό σύνορο των δύο

χωρών. Τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος στην είσοδο των Στενών, παραχωρήθηκαν στην Τουρκία. Την ίδια χρονιά υπέγραψε σύμφωνο για υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ των δύο χωρών. 1.500.000 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη ήρθαν να εγκατασταθούν μόνιμα στην Ελλάδα.

18

Η τελευταία πρωθυπουργία(1928-1932)

Στην εξωτερική του πολιτική στόχευσε στην πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων της Ελλάδας με τη Γιουγκοσλαβία, τη Βουλγαρία, την Ιταλία και την Τουρκία. Το 1930, υπέγραψε στη Άγκυρα το ελληνοτουρκικό Σύμφωνο Φιλίας, ενώ πρότεινε τον Κεμάλ Ατατούρκ, πρόεδρο της τουρκικής Δημοκρατίας ως υποψήφιο για το Νόμπελ Ειρήνης. Επιθυμούσε την ειρήνη στην Εγγύς Ανατολή. Εξίσου σημαντική θεωρούσε την επικράτηση της ειρήνης στην Ανατολική Μεσόγειο.

19

Ταυτόχρονα βελτίωσε τις σχέσεις της χώρας με τις Μεγάλες Δυνάμεις που κυριαρχούσαν στη Μεσόγειο. Υποστήριζε το ειρηνικό μέλλον και την ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης. Στην εσωτερική του πολιτική, εστίασε στον εκσυγχρονισμό του κράτους και την εσωτερική ανάπλαση. Προώθησε εκπαιδευτική και αγροτική μεταρρύθμιση, άλλαξε τη νομοθεσία στους τομείς της εργασίας, της κοινωνικής πρόνοιας, της οικονομίας. Απέσπασε από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας τους τομείς της συγκοινωνίας, της γεωργίας και της υγείας. Ίδρυσε το Υπουργείο Αεροπορίας το 1929 και το 1931 ιδρύθηκε η πρώτη ελληνική αεροπορική εταιρεία. Το 1928 ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδας και το 1929 η Αγροτική Τράπεζα. Στα χρόνια της τελευταίας πρωθυπουργίας του συστήθηκαν οι θεσμοί του Ανωτάτου Οικονομικού Συμβουλίου και του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το 1932, το πολιτικό έργο του Βενιζέλου διακόπηκε λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης του 1929, αλλά και του αντιβενιζελικού κλίματος στο εσωτερικό της χώρας που τον οδήγησαν σε παραίτηση. Στις εκλογές Μαρτίου του 1933 επικράτησε η αντιβενιζελική παράταξη. Στις 6 Ιουνίου 1933 δέχτηκε για τέταρτη φορά δολοφονική επίθεση, στην οποία τραυματίστηκε η σύζυγός του Έλενα. Αμέσως επέστρεψε στα Χανιά. Το 1935, ύστερα από αποτυχημένο κίνημα βενιζελικών αξιωματικών, έφυγε από την Κρήτη για το Παρίσι, όπου και πέθανε τον επόμενο χρόνο, στις 18 Μαρτίου του 1936 . Η σορός του κρητικού ηγέτη μεταφέρθηκε στα Χανιά, όπου τελέστηκε η κηδεία του σε βαρύ κλίμα πένθους. Η Κρήτη τίμησε τον «αθάνατο νεκρό της».

20

21

Οι επισκέψεις μας Πήγαμε μια βόλτα μέχρι το Θέρισο

Την Πέμπτη 10 Οκτώβριου του 2013, όλοι οι μαθητές και οι μαθήτριες μαζί με τους καθηγητές μας, επισκεφτήκαμε δύο σημαντικά μέρη που έχουν να κάνουν με τη ζωή και το έργο του Ελ. Βενιζέλου. Το πατρικό σπίτι που μεγάλωσε ο Βενιζέλος και το Στρατηγείο του Βενιζέλου στο Θέρισο, όπου εκεί οργανώθηκε η ομώνυμη Επανάσταση.

Στο πατρικό σπίτι του Ελ. Βενιζέλου στις Μουρνιές Χανίων θαυμάσαμε την απλή διακόσμηση του χώρου όπου έζησε ως παιδί ο μεγάλος πολιτικός. Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που δέσποζε στους τοίχους του διώροφου παλαιού οικήματος της εποχής εκείνης, μας διαφώτισε για την προσωπική και πολιτική ζωή του. Είδαμε αντικείμενα και σκεύη του σπιτιού, όπως επίσης την κούνια του όταν ήταν μωρό, το καθιστικό του και άλλα. Επίσης, στην είσοδο του σπιτιού μελετήσαμε το γενεαλογικό δέντρο της οικογένειάς του.

22

Η δεύτερη επίσκεψή μας πραγματοποιήθηκε στο στρατηγείο του Ελ. Βενιζέλου στο Θέρισο, εκεί όπου γίνονταν οι συνελεύσεις και διοργανώσεις για την επανάσταση. Ήταν ένα απλό κτίριο της εποχής εκείνης, διώροφο και αρκετά κρύο. Αυτό που φαίνεται να ζέσταινε τα σώματα των ηρώων ήταν η ελπίδα για την ελευθερία και την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Ωστόσο,

ο μορφωμένος

άνθρωπος δε λογαριάζει τις αντιξοότητες, αλλά τις επιθυμίες, τις γνώσεις και τα γεγονότα! Έτσι νιώσαμε και εμείς μπαίνοντας, ως οπλαρχηγοί και στρατηγοί της εποχής. Θαυμάσαμε και συγκινηθήκαμε ως Έλληνες βλέποντας την Ελληνική σημαία της επανάστασης του Θερίσου, όπου εκτίθεται στον πάνω όροφο του στρατηγείου. Οι τοίχοι ήταν καλυμμένοι με διάφορα έντυπα της εποχής, τόσο από την Ελλάδα, αλλά και από ολόκληρο τον κόσμο. Η ξενάγηση στο στρατηγείο από τον κ. Ιωάννη Βιδάκη ήταν εξαιρετική και μας βοήθησε να καταλάβουμε τι ακριβώς γινόταν στο κτίριο εκείνο. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε την κ. Ειρήνη Ποντικάκη και τον κ. Μιχάλη Γαλανάκη, καθώς και τη Μητρόπολη Κυδωνίας και Αποκορώνου για τη μεταφορά μας στα μέρη που επισκεφτήκαμε.

23

Επισκεφτήκαμε το Ίδρυμα Ε. Βενιζέλος

Στις 12 Νοεμβρίου επισκεφτήκαμε το ίδρυμα του Ελ. Βενιζέλου που βρίσκεται στη Χαλέπα Χανίων. Αρχικά θαυμάσαμε απ’ έξω την οικία του Βενιζέλου που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το ίδρυμα. Στενοχωρηθήκαμε όταν καταλάβαμε, ότι δεν μπορούμε να την επισκεφθούμε, λόγω ανακαινίσεως του χώρου, αλλά επανήλθαμε όταν θυμηθήκαμε ότι η επίσκεψή μας ήταν προγραμματισμένη για το Ίδρυμα. Ο σκοπός μας ήταν να αντλήσουμε πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του μεγάλου πολιτικού. Οι μουσειοπαιδαγωγοί, κυρία Ρία και κυρία Τόνια μας ενημέρωσαν ότι πρέπει να κάνουμε κάποια «τεστ» πριν ξεκινήσουμε και φυσικά δεχτήκαμε. Πρώτα περάσαμε σε μια αίθουσα με καρέκλες σκορπισμένες στο χώρο και έπειτα, απαντώντας σε κάποιες ερωτήσεις, αλλάζαμε συνεχώς θέσεις. Κάποια στιγμή χορέψαμε κιόλας! Προς στιγμής νομίζαμε ότι βρισκόμασταν σε κάποια παιδική εκδήλωση, όμως μόλις η μουσική σταμάτησε, το κλίμα άλλαξε κι εμείς καθίσαμε αμέσως στις καρέκλες μας. Τα πράγματα σοβάρεψαν. Ίσως αυτό το παιχνίδι ήταν για να εξοικειωθούμε με το χώρο και να νοιώσουμε πιο άνετα.

24

Η συζήτηση άρχισε. Το θέμα το οποίο μας έθεσαν προς συζήτηση ήταν η « Ένωση της Κρήτης με τη μητέρα Ελλάδα». Ήταν πολύ ενδιαφέρων ο τρόπος με τον οποίο η κυρία Ρία το προσέγγισε ,έτσι οι μαθητές άρχισαν να εκφράζουν ο καθένας τη γνώμη του. Στη συνέχεια, ξεκίνησε ένα παιχνίδι στο χρόνο. Κάθε μαθητής δημιούργησε ένα δικό του ήρωα, όπου συμμετείχε στην επανάσταση του Ακρωτηρίου. Αργότερα μας χώρισαν σε τρείς ομάδες και η καθεμία εκπροσωπούσε μία εφημερίδα ευρωπαϊκή ή τοπική που αναφερόταν, στο γεγονός της πράξης του Σπύρου Καγιαλέ, ο οποίος ύψωσε την Ελληνική σημαία, κάνοντας το σώμα του κοντάρι και αδιαφορώντας για την απειλή της ζωής του. Το τρίτο θέμα ήταν η εκδίωξη των Κρητών βουλευτών από την Ελληνική Βουλή το 1910, όταν πρωθυπουργός της Ελλάδος μόλις είχε γίνει ο Ελ. Βενιζέλος. Ένας μαθητής επίσης, υποδύθηκε τον Ελ. Βενιζέλο, ως πρωθυπουργό της χώρας. Η μουσειοπαιδαγωγός κυρία Ρία σαν δημοσιογράφος του πήρε συνέντευξη και ο μαθητής με ύφος σοβαρό, όπως αρμόζει σε έναν μεγάλο πολιτικό, έδωσε απαντήσεις στο ύψος και το μέγεθος του ρόλου του. Συνεχίσαμε αυτή την ωραία μας επίσκεψη, γράφοντας σε ένα μεγάλο χαρτί, το οποίο ήταν τοποθετημένο στο πάτωμα, τι συναισθήματα και σκέψεις θα είχε ο Σπύρος Καγιαλές την ώρα που ύψωνε την σημαία με κοντάρι το σώμα του. Στο τέλος, όλοι μαζί σχηματίσαμε με τα σώματά μας ένα άγαλμα που θα το τοποθετούσαν στη μέση της πλατείας της Αγοράς. Το άγαλμα αυτό θα υπενθυμίζει σε όλους την ημέρα της Ενώσεως της Κρήτης με τη Μητέρα Ελλάδα και τα 100 χρόνια που πέρασαν από τότε έως σήμερα. Φεύγοντας μας δώρισαν ένα μικρό ενθύμιο για την επίσκεψή μας. Καταλάβαμε στο τέλος ότι τα «τεστ» που κάναμε ήταν για να μας εντάξουν στο πνεύμα της Ελληνικής Ιστορίας και της εποχής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Οι πληροφορίες από αυτή την επίσκεψη ήταν αρκετές και ευχαριστούμε θερμά τους υπεύθυνους για αυτό. Για άλλη μια φορά νιώσαμε περήφανοι για την Κρητική καταγωγή του Ελευθέριου Βενιζέλου.

25

Ποιητικές ανησυχίες…

Μαντινάδες που υμνούν τον Ελ. Βενιζέλο

Κι ο Βενιζέλος έφτασε απ’ την λεβεντογέννα, κι όπου κι αν ψάξεις δε θα βρεις οσάν κι αυτόν κιανένα.. *** Κρήτη, πατρίς του Μίνωα του Βενιζέλου μάνα, χωρίς εσένα δε χτυπά τση λευτεριάς καμπάνα *** Κρήτη μου όμορφο νησί και του Ξηλούρη μάνα, του Βενιζέλου αδερφή δική μου παραμάνα *** Τέκνο γενναίο τω Χανιώ, Υιέ του Ψηλορείτη η δόξα σε ανάθρεψε κι η μάνα σου η Κρήτη..

26

*** Εσύ ‘σαι π’ αγωνίστηκες με μια καθάρια πίστη, σαν την ασπράδα του χιονιού του Γέρο-Ψηλορείτη.. *** Εκρήξεις η αγάπη σου για τη γλυκιά Ελλάδα βροντές και σπίθες πέταξε στης δόξας τη λαμπράδα *** Μεγάλη την Ελλάδα μας την έκανες Λευτέρη και διατήρησες τη δόξα της για ταίρι.. *** Στα Κρητικά τα χώματα γεννήθηκες Λευτέρη και σ’ έκαμε η Μάνα Γη της δόξας της ξεφτέρι. ***

27

*** Η Μάνα Γη σ΄ ανάθρεψε και σού ΄δωσε το γάλα και συ της τ’ ανταπόδωκες με έργα σου μεγάλα.. *** Ο Βενιζέλος έδωσε στο Θέρισο τη μάχη με πρίγκιπα που ήθελε την Κρήτη χώρια να ΄χει.. *** Εις τ’ Ακρωτήρι καθ΄ αργάς φωτίζει μια λαμπάδα για τον Εθνάρχη απού ΄καμε μεγάλη την Ελλάδα.. ***

28

Μαντινάδες δικές μας

Λευτέρη κι αν απόθανες Εις τη ζωή έχεις μείνει γιατί απ’ όπου ειρήνη ’χει απομείνει *** Εθνάρχη κι αν απόθανες διαφορά καμία, τ’ όνομά σου γράφτηκε χρυσό στην Ιστορία *** Οι Κρητικοί αμφισβητούν ει την πολιτική του μα πέτυχε την ένωση γενναία με το σπαθί του.. *** Τ’ όνομά σου άφθαρτο και ξακουστό στην Κρήτη ακούγεται συνέχεια ως και το Ψηλορείτη *** Ήσουν και είσαι ξακουστός Στην Κρήτη ως Εθνάρχης 29

γιατί εσύ κατάφερες παρέα η Κρήτη να’ χει *** Νωρίς-νωρίς επόθανε μα πρόλαβε να κάνει την Ένωση κι άλλα πολλά που ο νους μας δεν τα βάνει.. *** Καλλιά ΄χω να ποθάνω ΄γω με τσι νεκρούς να σμίξω να βρω τον Βενιζέλο μας να τον γαγείρω πίσω.. *** Να κυβερνήσει την Ελλάς μήπως και μας εσώσει γιατί με την αξία του πολλά έχει κατορθώσει.. ***

Ανδρός φιλί δε γνώρισα μάνας χάδι δεν είδα, πολέμαγα μερόνυκτα για λεύτερη πατρίδα..

30

Μαντινάδες της κυρίας Βασιλικής Μαυριγιαννάκη (Διαχειρίστρια του Σχολείου) *** Το σύμπαν όντε θα χαθή κι έρθει στη μπλάση τέλος ε τότε σας θα ξεχαστή τ΄ όνομα ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ. *** Τση Κρήτης ο Μονογενής είχε στο νου σπιρτάδα γι΄ αυτό το ντόπο του ένωσε με τη Μητέρα Ελλάδα. *** Όσα πουλιά γλυκόλαλα ο Πλάστης έχει στείλει, του Βενιζέλου κάνουνε μνημόσυνο το δείλι. *** Ευλαβικά το προσκυνώ το χώμα στ΄ Ακρωτήρι, απ΄αγκαλιάζει και τιμά τση Λευτεριάς το γκύρι.

31

Έλληνες ποιητές υμνούν τον Ελευθέριο Βενιζέλο

Άγγελος Σικελιανός

Ύμνος εις τον Ελευθέριο Βενιζέλον

Εσέ, που μας εχάρισες τη Νίκη, Τη Δόξα, την Τιμή, τη ΄Λευθεριά, Εσέ σαν νέον Ολυμπιονίκη, Με δάφνης στεφανώνομε κλαριά.

Την πατρίδα μας έκαμες μ΄ αγώνα, δοξασμένη, μεγάλη, κι ευτυχή, τ’ όνομά σου, ΄Λευθέρη, στον αιώνα, Θα βλογάη κάθ’ ελληνική ψυχή!

Είσαι Συ ο πατέρας της φυλής μας, Είσαι Συ της σκλαβιάς ΄Λευθερωτής, Είσαι Συ ο προστάτης της τιμής μας, Είσαι Συ ο Μεγάλος Νικητής!! Μάρτιος 1920

32

Άγγελος Σικελιανός

Η αντίσταση

Δεν είναι τούτο πάλαιμα σε μαρμαρένια αλώνια, Εκεί να στέκει ο Διγενής και μπρος να στέκει ο Χάρος… Εδώ σηκώνετ’ όλη η γη με τους αποθαμένους Και με τον ίδιο θάνατο πατάει το θάνατό της… Κι απάνω –απάνω στα βουνά, κι απάνω στις κορφές τους Φωτάει μεμιάς Ανάσταση, ξεσπάει αχός μεγάλος… Η Ελλάδα σέρνει το χορό ψηλά με τους αντάρτες, -χιλιάδες δίπλες ο χορός, χιλιάδες τα τραπέζια κι είν’ οι νεκροί, στα ξάγναντα, πρωτοπανηγυριώτες!

33

Γ. Σουρής

«Ο Γόης της Κρήτης» Το κουβέρνο τώρ’ αλλάζει, Βενιζέλος κυβερνήτης, και στον γόητα της Κρήτης ο λαός συναλαλάζει: «Μάγια μου ’χεις καμωμένα Και τρελαίνομαι για σένα»

(Από το ποίημά του «Ο κόσμος γεραίρει Κουβέρνο Λευτέρη». «Ο Ρωμηός» αρ.1346/15-8-1915)

34

Ο λαός υμνεί τον Ελευθέριο Βενιζέλο

Στο βράχο του ακρωτηριού Ριζίτικο Τραγούδι

Στο βράχο του ακρωτηριού, στον τάφο του Λευτέρη εκειά πεζεύγουν οι άρχοντες, σκύβουν και προσκυνούνε δύναμη για να πάρουνε, τη δόξα να ντραπούνε να κατευθύνουν γενεές ωσάν τον Βενιζέλο πού ‘καμε την Ελλάδα μας από μικρή μεγάλη... Λευτέρη Βενιζέλε μας...

Ο ύμνος του Ελευθερίου Βενιζέλου ( Ζήτω ζήτω η λευτεριά ) - 1976

Βενιζέλε μας πατέρα της πατρίδας, Βενιζέλε μας πατέρα της φυλής κάθε πόθου μας και κάθε μας ελπίδας είσαι συ ζωή και φως κι αγωνιστής. Ζήτω ζήτω η λευτεριά, ζήτω κι ο Λευτέρης που `ναι πρώτοι στη γραμμή μας λεβεντογενιά. Βενιζέλε τι χαρά, μόνο συ το ξέρεις το στρατί που βγάζει πέρα στην Αγιά Σοφιά.

35

Εικαστικές αποτυπώσεις

36

37

38

39

40

Πηγές Βιβιλιογραφία 1. ΚΡΗΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ – ΕΙΚΟΝΕΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΗ, ΤΟΜΟΙ Β΄ ΚΑΙ Γ΄, «ΤΥΠΟΚΡΕΤΑ», ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1991 2. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1889, ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ι. Γ. ΜΑΝΩΛΑΚΗΣ, ΑΘΗΝΑ1971 3. ΒΙΒΛΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ, Τ. ΜΙΧΑΛΑΚΕΑΣ, ΑΘΗΝΑ 1964 4. 1922 Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ, Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ» NATIONAL GEOGRAPHIC, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1925 5. ΧΑΝΙΑ1252-1940, ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜ.ΤΣΙΒΗΣ, «ΓΝΩΣΗ», ΑΘΗΝΑ 1993 6. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΔΗΜΟΣ ΧΑΝΙΩΝ, ΧΑΝΙΑ 1976 7. ΧΑΝΙΑ 1980, ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΔΗΜΟΥ ΧΑΝΙΩΝ, ΧΑΝΙΑ 1980 8. 1844-2004 ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΕΛΙΔΑ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΑΘΗΝΑ 2007 9. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΣΤΑ ΒΗΜΑΤΑ ΤΟΥ, ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ «ΕΛΕΥΘΙΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ», ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ 10. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΘΩΝΑ ΩΣ ΤΟΝ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ, ΤΟΜΟΣ 6, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε.

11. ΘΕΡΙΣΟ 1905, ΣΤΕΛΛΑ ΑΛΙΓΙΖΑΚΗ, ΧΑΝΙΑ 2003 12. ΕΝΤΥΠΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ «ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ»

Ιστότοποι 1.www.giparakis.gr/ελευθέριος -βενιζέλος-η-ζωή-και-το-έργο/ 2.venizelos-foundation.gr/biography 41

Οπτικοακουστικό Υλικό DVD - Ταινίες 1. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ, από το Αρχείο Κρήτης του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη 2. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΣΕ ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΛΗΝΑΙΟΥ, 1966

CD – Ηχητικά ντοκουμέντα 1. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΗΧΗΤΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ, από το Αρχείο Κρήτης του Γιώργου και της Ηρώς Σγουράκη

42

43