TABRID63

‫به نام‬ ‫خد‌اوند‌‬ ‫جان و خرد‌‬

‫شاپا‪1735−5648 :‬‬ ‫سال ششم‪ −‬شمار ‌ه شصت و سوم ‪ -‬دی ‪1388‬‬

‫د ‌ه گواهینام ‌ه ‪ ISO 9001‬د‌ر ایران‬ ‫اولین نشری ‌ه د‌ارن ‌‬

‫منب�ع تمام�ی نوش�تار و مق�االت د‌رج ش�د‌ه د‌ر ای�ن‬ ‫ماهنامه‪ ،‬انجمن مهند‌س�ان تهویه مطبوع‪ ،‬گرمایش و‬ ‫تهویه و تبرید آمریکاست‪.‬‬ ‫‪ASHRAE HANDBOOK‬‬ ‫‪FUNDAMENTALS - 2005‬‬ ‫‪REFRIGERATION - 2002‬‬ ‫‪APPLICATIONS - 2007‬‬ ‫‪SYSTEMS AND EQUIPMENT - 2008‬‬ ‫‪ASHRAE NEWSLETTER - 2009 -2010‬‬ ‫‪ASHRAE JOURNAL 2006-2007-2008‬‬ ‫‪-2009-2010‬‬ ‫مترجمی�ن مت�ون ف�وق‪ ،‬ب�د‌ون اس�تثنا صاح�ب اث�ر‬ ‫چاپ‌ش�د‌ه د‌ر حوزه ‪ HVAC‬می‌باش�ند و تمام متون‬ ‫نشریه توسط یکی از بزرگان و اساتید بی‌چون وچرای‬ ‫ای�ن صنعت‪ ،‬مورد انتخاب‪ ،‬بازنگری و ویرایش نهایی‬ ‫قرار گرفته است‪.‬‬

‫ماهنامه فنی‪ ،‬مهند‌سی‬ ‫صاحب امتیاز و مد‌یر مسوول‪ :‬مهند‌س محمد‌حسین د‌هقان‬ ‫سردبیر‪ :‬مهند‌س رامین تابان‬ ‫فهرست‪:‬‬ ‫‪3‬‬

‫اخبار اشری _________________________________________‪3 ASHRAE NEWS‬‬

‫‪4‬‬

‫تازه‌های نشر اشری _________________________‪4 ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪17‬‬

‫اصول و مبانی تهویه مطبوع _________________‪17 HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪23‬‬

‫مبانی تبرید _______________________________________‪23 REFRIGERATION‬‬

‫‪33‬‬

‫اخبار محصوالت __________________________________‪33 PRODUCT NEWS‬‬

‫● سیستم‌های تمام‌آب‬

‫●محاسبات بار سرمایی و گرمایی در ساختمان‌های غیرمسکونی‬ ‫● میکروبیولوژی و نگهداری از مواد غذایی‬

‫‪35‬‬

‫کاربردهای تهویه مطبوع _______________________‪35 HVAC APPLICATIONS‬‬

‫‪48‬‬

‫واژگان تاسیسات ‪48 ASHRAE Terminology ________________ ASHRAE‬‬

‫● ارزش‌گذاری مصرف انرژی‬

‫‪65‬‬

‫اخبار صنعت _______________________________________‪65 INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪50‬‬

‫سیستم‌ها و تجهیزات _____________________‪50 SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪67‬‬

‫نشریه اختصاصی اشری __________________________‪67 ASHRAE JOURNAL‬‬

‫● راندمان حرارتی و بازیابی گرما‬

‫● تبرید خورشیدی‬

‫تهران‪ ،‬سید‌خند‌ان‪ ،‬خیابان ارسباران‪ ،‬کوچ ‌ه ستاری‪ ،‬شمار ‌ه ‪22‬‬ ‫تهران‪ -‬صند‌وق‌پستی‪14335-536 :‬‬ ‫تلفن‪22885647 :‬‬ ‫د‌ورنگار‪22885651 :‬‬ ‫امور مشترکین‪22885649 :‬‬ ‫‪URL: WWW. HVAC. IR‬‬

‫مدیر تولید‪ :‬محمد پیروزمند‬ ‫صفحه‌آرایی و گرافیک‪ :‬نرگس فرقانی‬ ‫ویراستار‪ :‬شهال مهرافزا‬ ‫خطاطی لوگو‪ :‬ناد‌ر خسروانی‬ ‫لیتوگرافی‪ :‬سحر گرافیک‬ ‫چاپ و صحافی ‪ :‬روشنا (سهروردی شمالی‪ ،‬بعد از هویزه‪ ،‬کوچه افشار جوان‪ ،‬شماره ‪2‬‬

‫تلفن‪)88507518 -19 :‬‬

‫پیامک )‪0912 - 448 - 0 - 416 : (SMS‬‬ ‫استفاد‌ه مکتوب از مقاالت این نشریه امکان‌پذیر نمی‌باشد‪.‬‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫بوران تهویه‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −63‬دی ‪1388‬‬

‫‪2‬‬

‫رويال بوران‬

‫هواسپاس‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫‪ BACnet‬چیست؟‬

‫‪ ،BACnet‬پروت��کل اس��تاندارد ‪ ANSI ،ASHRAE‬و ‪ ISO‬و از‬ ‫از‬ ‫‌هایو ‪ ISO‬و‬ ‫‪ANSI‬‬ ‫‪،ASHRAE‬‬ ‫اس��تاندارد‬ ‫پروت��کل‬ ‫‪،BACnet‬‬ ‫اتوماسیون‬ ‫سیستم‬ ‫‌های کنترل و‬ ‫ارتباطی شبکه‬ ‫‌های‬ ‫جمله پروتکل‬

‫اتوماسیون‬ ‫ب��رآوردهم‌های‬ ‫برایو سیست‬ ‫کنترل‬ ‫شبکه‌های‬ ‫س��اختمانل‌های‬ ‫جمله پروتک‬ ‫نمودن نیازهای‬ ‫اختصاصی‬ ‫ارتباطیطور‬ ‫اس��ت که به‬ ‫نیازهای‬ ‫نمودن‬ ‫برای ب��رآورده‬ ‫اختصاصی‬ ‫‌هایبه طور‬ ‫اس��ت که‬ ‫س��اختمان‬ ‫کاربردهایی‬ ‫س��اختمان در‬ ‫اتوماسیون‬ ‫کنترل و‬ ‫سیس��تم‬ ‫ارتباطی‬

‫کاربردهایی‬ ‫س��اختمان‬ ‫اتوماسیون‬ ‫کنترل و‬ ‫سیس��تم‬ ‫ارتباطی‬ ‫روشنایی‪،‬درسیستم‌های‬ ‫تاسیسات‬ ‫مطبوع‪،‬‬ ‫‌های تهویه‬ ‫تهویه‪،‬‬ ‫گرمایش‪،‬‬ ‫مانند‬ ‫‌های‬ ‫م‬ ‫سیست‬ ‫روشنایی‪،‬‬ ‫تاسیسات‬ ‫مطبوع‪،‬‬ ‫تهویه‬ ‫تهویه‪،‬‬ ‫گرمایش‪،‬‬ ‫مانند‬ ‫امنیتی‪ ،‬سیس��تم‌های اعالم حریق و تجهی��زات مرتبط با آن‌ها طراحی‬

‫طراحی‬ ‫مرتبط با آن‌ها‬ ‫تجهی��زات‬ ‫حریق‬ ‫اعالم‬ ‫این‌های‬ ‫سیس��تم‬ ‫بستر‬ ‫س��اختمان‪،‬‬ ‫کاربری‬ ‫‌نظرواز نوع و‬ ‫صرف‬ ‫پروتکل‬ ‫امنیتی‪،‬اس��ت‪.‬‬ ‫ش��ده‬ ‫بستر‬ ‫س��اختمان‪،‬‬ ‫کاربری‬ ‫و‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫‌نظر‬ ‫ف‬ ‫صر‬ ‫پروتکل‬ ‫این‬ ‫اس��ت‪.‬‬ ‫ش��ده‬ ‫مناسبی برای تبادل اطالعات بین تجهیزات مرتبط با سیستم اتوماسیون‬

‫مناسبی برای تبادل اطالعات بین تجهیزات مرتبط با سیستم اتوماسیون‬ ‫س��اختمان را فراهم می‌آورد و به همین جهت اس��ت که در پایگاه‌های‬ ‫س��اختمان را فراهم می‌آورد و به همین جهت اس��ت که در پایگاه‌های‬ ‫کامپیوت��ری‪ ،‬کنترل‌کننده‌های دیجیتال مس��تقیم و کنترل‌کننده‌های‬ ‫کامپیوت��ری‪ ،‬کنترل‌کننده‌های دیجیتال مس��تقیم و کنترل‌کننده‌های‬ ‫یکپارچه و کنترل‌کننده‌های با کاربری خاص کاربرد بسیاری دارد‪.‬‬ ‫یکپارچه و کنترل‌کننده‌های با کاربری خاص کاربرد بسیاری دارد‪.‬‬ ‫‪ BACnet‬اصطالحی اس��ت که معموال برای اش��اره به اس��تاندارد‬ ‫‪ BACnet‬اصطالحی اس��ت که معموال برای اش��اره به اس��تاندارد‬ ‫‪ ANSI/ASHRAE 135-1995‬م��ورد اس��تفاده ق��رار می‌گی��رد‪ .‬این‬ ‫‪ ANSI/ASHRAE 135-1995‬م��ورد اس��تفاده ق��رار می‌گی��رد‪ .‬این‬ ‫اس��تاندارد اولین بار از س��وی انجم��ن ‪ ASHRAE‬و ‪ ANSI‬تدوین و‬ ‫اس��تاندارد اولین بار از س��وی انجم��ن ‪ ASHRAE‬و ‪ ANSI‬تدوین و‬ ‫منتش��ر گردید‪ BACnet .‬ش��کل اختصاری شبکه کنترل و اتوماسیون‬ ‫گردید‪ BACnet .‬ش��کل اختصاری شبکه کنترل و اتوماسیون‬ ‫منتش��ر‬ ‫ساختمان‪ 11‬است که در گروه پروتکل‌های ارتباطی باز و غیراختصاصی قرار‬ ‫ساختمان است که در گروه پروتکل‌های ارتباطی باز و غیراختصاصی قرار‬ ‫می‌گیرد و از سوی کنسرسیوم سازندگان و کاربران سیستم‌های مدیریت‬ ‫می‌گیرد و از سوی کنسرسیوم سازندگان و کاربران سیستم‌های مدیریت‬ ‫ساختمان نیز به رسمیت شناخته شده است‪.‬‬ ‫ساختمان نیز به رسمیت شناخته شده است‪.‬‬ ‫پیشنهاد اس��تفاده از پروتکل ‪ BACnet‬اولین بار در ماه ژوئن سال‬ ‫پیشنهاد اس��تفاده از پروتکل ‪ BACnet‬اولین بار در ماه ژوئن سال‬ ‫‪ 1987‬در کنفرانس کمیته پروژه اس��تاندارد (‪ )SPC‬در ش��هر نش��ویل‪،‬‬ ‫‪ 1987‬در کنفرانس کمیته پروژه اس��تاندارد (‪ )SPC‬در ش��هر نش��ویل‪،‬‬ ‫پایتخت ایالت تنسی آمریکا ارائه شد‪ .‬در این کنفرانس تمامی شاخصه‌های‬ ‫پایتخت ایالت تنسی آمریکا ارائه شد‪ .‬در این کنفرانس تمامی شاخصه‌های‬ ‫مطلوبی که یک پروتکل ایده‌آل باید به همراه داشته باشد مطرح گردید‪.‬‬ ‫مطلوبی که یک پروتکل ایده‌آل باید به همراه داشته باشد مطرح گردید‪.‬‬ ‫این ش��اخصه‌ها که مواردی مانند قابلی��ت تطبیق‌پذیری در کاربردهای‬ ‫این ش��اخصه‌ها که مواردی مانند قابلی��ت تطبیق‌پذیری در کاربردهای‬ ‫مختلف‪ ،‬کارآیی‪ ،‬س��ازگاری با سایر شبکه‌ها و کاربرها‪ ،‬انعطاف‌پذیری‪،‬‬ ‫مختلف‪ ،‬کارآیی‪ ،‬س��ازگاری با سایر شبکه‌ها و کاربرها‪ ،‬انعطاف‌پذیری‪،‬‬ ‫تبادل‬ ‫هنگام تبادل‬ ‫در هنگام‬ ‫باال در‬ ‫اطمینان باال‬ ‫قابلیت اطمینان‬ ‫اقتصادی‪ ،‬قابلیت‬ ‫صرفه اقتصادی‪،‬‬ ‫توس��عه‪ ،‬صرفه‬ ‫قابلیت توس��عه‪،‬‬ ‫قابلیت‬

‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫آكوستيك‬

‫اتاق تميز‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫اطالعات‪ ،‬قابلیت پردازش اطالعات به صورت آنالین‪ ،‬س��ادگی‪ ،‬امکان‬ ‫امکان‬ ‫آنالین‪،‬‬ ‫پایداریبهدرصورت‬ ‫اطالعات‬ ‫‌هایپردازش‬ ‫قابلیت‬ ‫اطالعات‪،‬‬ ‫س��ادگی‪،‬آن قرار‬ ‫واقعی در راس‬ ‫ش��رایط‬ ‫مختلف و‬ ‫اولویت‬ ‫تعیین‬

‫تعیین اولویت‌های مختلف و پایداری در ش��رایط واقعی در راس آن قرار‬ ‫داش��ت‪ ،‬در نهایت منجر به طراحی پروتکلی شد که امروز با نام پروتکل‬ ‫داش��ت‪ ،‬در نهایت منجر به طراحی پروتکلی شد که امروز با نام پروتکل‬ ‫‪ BACnet‬مطرح شده و کاربردهای بسیاری پیدا کرده است‪.‬‬ ‫‪ BACnet‬مطرح شده و کاربردهای بسیاری پیدا کرده است‪.‬‬ ‫در راهنمای پانصد صفحه‌‌ای پروتکل ‪ ،BACnet‬جزئیات مربوط به‬ ‫در راهنمای پانصد صفحه‌‌ای پروتکل ‪ ،BACnet‬جزئیات مربوط به‬ ‫است‪.‬‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫تشریح شده‬ ‫پروتکل تشریح‬ ‫این پروتکل‬ ‫بر این‬ ‫مبتنی بر‬ ‫سیستم مبتنی‬ ‫یک سیستم‬ ‫عملکرد یک‬ ‫چگونگی عملکرد‬ ‫چگونگی‬ ‫گذاشتن‬ ‫اشتراک گذاشتن‬ ‫به اشتراک‬ ‫برای به‬ ‫سیستم برای‬ ‫اجزای سیستم‬ ‫که اجزای‬ ‫قوانینی که‬ ‫تمامی قوانینی‬ ‫راهنما تمامی‬ ‫این راهنما‬ ‫در این‬ ‫در‬ ‫اطالع��ات ب��ا یکدیگر به کار می‌گیرند‪ ،‬چگونگی انجام این کار و بس��تر‬ ‫ارتباطی مورد استفاده‪ ،‬چگونگی تفس��یر اطالعات و دیگر قابلیت‌های‬ ‫بستری‬ ‫پروتکل بستری‬ ‫این پروتکل‬ ‫‌تر‪ ،‬این‬ ‫سادهه‌تر‪،‬‬ ‫عبارت ساد‬ ‫به عبارت‬ ‫است‪ .‬به‬ ‫شده است‪.‬‬ ‫داده شده‬ ‫توضیح داده‬ ‫موجود‪ ،‬توضیح‬ ‫موجود‪،‬‬

‫این‬ ‫از این‬ ‫‌نظر از‬ ‫ف‌نظر‬ ‫صرف‬ ‫مختلف‪ ،‬صر‬ ‫‌های مختلف‪،‬‬ ‫سیستمم‌های‬ ‫آن‪ ،‬سیست‬ ‫مبنای آن‪،‬‬ ‫بر مبنای‬ ‫که بر‬ ‫‌آورد که‬ ‫ی‌آورد‬ ‫فراهم ممی‬ ‫را فراهم‬ ‫را‬ ‫که توسط کدام سازنده ساخته شده‌اند‪ ،‬می‌توانند بدون هیچ محدودیت‬ ‫که توسط کدام سازنده ساخته شده‌اند‪ ،‬می‌توانند بدون هیچ محدودیت‬ ‫با یکدیگر ارتباط برقرار کنند‪ BACnet .‬یک پروتکل کامال غیراختصاصی‬ ‫با یکدیگر ارتباط برقرار کنند‪ BACnet .‬یک پروتکل کامال غیراختصاصی‬ ‫اس��ت‪ .‬به این معنی که در آن از هیچ تراشه یا پروتکل‌های اختصاصی و‬ ‫اس��ت‪ .‬به این معنی که در آن از هیچ تراشه یا پروتکل‌های اختصاصی و‬ ‫منحصر به فردی استفاده نشده است‪.‬‬ ‫س��الاست‪.‬‬ ‫استفاده نشده‬ ‫پروتکلفردی‬ ‫منحصر به‬ ‫‪ 1995‬در قالب استاندارد ‪ASHRAE/‬‬ ‫‪ BACnet‬در‬ ‫‪ASHRAE/‬‬ ‫استاندارداستاندارد‬ ‫قالبدر قالب‬ ‫س��الدر‪1995‬‬ ‫‪BACnet‬‬ ‫‪135‬پروتکل‬ ‫‪ ISO 16484-5‬جای‬ ‫س��الدر‪2003‬‬ ‫‪ ANSI‬و در‬

‫جای‬ ‫سال‪ISO‬‬ ‫‪16484-5‬‬ ‫استاندارد‬ ‫‌پذیریقالب‬ ‫‪ 2003‬در‬ ‫س��ال‬ ‫روش و در‬ ‫‪ANSI‬‬ ‫‪135‬‬ ‫در‬ ‫‪2003‬‬ ‫‪ BACnet‬در‬ ‫پروتکل‬ ‫تطبیق‬ ‫آزمایش‬ ‫گرفت‪.‬‬

‫دائما‬ ‫پروتکل‬ ‫منتشر‬ ‫‪BSR/ASHRAE‬‬ ‫روش‪135.1‬‬ ‫اس��تاندارد‬ ‫‪ 2003‬در‬ ‫اینسال‬ ‫گردید‪ .‬در‬ ‫‪BACnet‬‬ ‫پروتکل‬ ‫آزمایش تطبیق‌پذیری‬ ‫گرفت‪.‬‬ ‫‪ASHRAE‬‬ ‫عنوان‬ ‫تحت‬ ‫‪ASHRAE‬‬ ‫انجمن‬ ‫تخصصی‬ ‫کمیته‬ ‫سوی‬ ‫از‬ ‫اس��تاندارد ‪ BSR/ASHRAE 135.1‬منتشر گردید‪ .‬این پروتکل دائما‬

‫‪ Project Committee 135‬مورد بازنگری و اصالح قرار می‌گیرد‪ .‬بی‌تردید‬ ‫از سوی کمیته تخصصی انجمن ‪ ASHRAE‬تحت عنوان ‪ASHRAE‬‬ ‫می‌توان گفت که این پروتکل تاثیر شگرفی در صنعت کنترل‌کننده‌های‬ ‫‪ Project Committee 135‬مورد بازنگری و اصالح قرار می‌گیرد‪ .‬بی‌تردید‬ ‫‪ HVAC‬برجای گذاشته است که نمی‌توان به سادگی از آن گذشت‪.‬‬ ‫می‌توان گفت که این پروتکل تاثیر شگرفی در صنعت کنترل‌کننده‌های‬ ‫‪ HVAC‬برجای گذاشته است که نمی‌توان به سادگی از آن گذشت‪.‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫چيلر جذبي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫طراحي تاسيسات ‪AutoCAD MEP‬‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫نیما تهویه‬

‫مهکوه تهویه‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬ ‫خبرهای اختصاصی انجمن ‪ASHRAE‬‬ ‫‪ASHRAE NEWSLETTER − 2010‬‬

‫همکاری ‪ ASHRAE‬و ‪ UNEP‬برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای‬ ‫گزارش‌های رسیده حاکی از آن است که انجمن ‪ ASHRAE‬و ‪ UNEP‬به تازگی برنامه مشترکی‬ ‫را به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای آغاز کرده‌اند و در همین راستا قصد دارند راهکار نوینی‬ ‫برای افزایش بازده تجهیزات سرمایشی‪ ،‬سیستم‌های تهویه مطبوع و طراحی ساختمان‌ها‪ ،‬به نحوی‬ ‫که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در آن‌ها به حداقل برسد را آغاز کنند‪ .‬در این برنامه زمان‌بندی‬ ‫مش��خصی برای دست‌یابی به اهداف تعیین ش��ده در زمینه حذف تدریجی مبردهایی که موجب‬ ‫تخریب الیه ازن می‌شوند‪ ،‬در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫انتشار راهنمای جدید برای طراحی مراکز درمانی‬ ‫انجم��ن ‪ ASHRAE‬اخی��را راهنمای جدی��دی را تحت عنوان «راهنمای پیش��رفته طراحی‬ ‫مراکز درمانی کوچک و بیمارس��تان‌ها از دیدگاه انرژی» منتش��ر کرده است که در آن توصیه‌ها و‬ ‫راهکاره��ای مرتبط برای طراحی یکپارچه مراکز درمانی و بیمارس��تان‌های کوچک با صرفه‌جویی‬ ‫حداکثر در مصرف انرژی و حفظ کیفیت مطلوب هوای داخل‪ ،‬جریان هوای موردنیاز و نسبت‌های‬ ‫فش��ار مناطق مختلف ارائه ش��ده اس��ت‪ .‬این راهنم��ا برای مراک��ز درمانی با حداکث��ر زیربنای‬ ‫)‪ 90,000ft2 (8400m2‬قابل استفاده است‪ .‬مجموعه راهنمای پیشرفته طراحی انرژی که توسط‬ ‫انجمن ‪ ASHRAE‬تهیه و منتش��ر ش��ده اس��ت دربرگیرنده توصیه‌هایی اس��ت که رعایت آن‌ها‬ ‫تضمین‌کننده کاهش س��ی درصدی در زمینه مصرف انرژی به اندازه س��ی درصد فراتر از محدوده‬ ‫تعیین شده در استاندارد ‪ 1999-ASHRAE 90.1‬است‪.‬‬ ‫نيروگاه حرارتي‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫گرمايش تابشي‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫بوران تهویه‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −63‬دی ‪1388‬‬

‫‪4‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫رويال بوران‬

‫هواسپاس‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬

‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫سیستم‌های تمام‌آب (‪)1‬‬ ‫‪Air Conditioning System Design Manual, 2nd Edition, ASHRAE Publication‬‬ ‫برگردان‪ :‬مهند‌س رامین تابان∗‬

‫مقدمه‬

‫تشعشعی از یک سیستم رطوبت‌گیری از هوا نیز استفاده می‌شود‪.‬‬

‫در سیستم‌های تمام‌آب ‪ ،‬تامین سرمایش یا گرمایش موردنیاز محیط‬

‫سه مشخصه اصلی سیستم‌های تمام‌آب که در اغلب پروژه‌ها به عنوان‬

‫‪1‬‬

‫با گردش آب س��رد یا گرم تولید ش��ده در سیس��تم گرمایش یا سرمایش‬ ‫مرک��زی (دیگ یا چیلر) و ارس��ال آن به واحدهای ترمینال‪ 2‬مس��تقر در‬ ‫قسمت‌های مختلف فضای مطبوع شده داخل ساختمان صورت می‌گیرد‪.‬‬ ‫در این سیس��تم‌ها‪ ،‬دفع یا جذب حرارت از هوای اتاق به واس��طه انتقال‬ ‫حرارت جابه‌جایی اجباری یا طبیعی انجام می‌شود‪ .‬تنها استثنا مربوط به‬ ‫سیستم‌های تمام‌آب تشعشعی‪ 3‬است که عملکرد آن‌ها معموال مبتنی بر‬ ‫انتقال حرارت تشعشعی است که مقدار گرمای منتقل شده در این وضعیت‬ ‫به عواملی مانند اندازه و س��اختار سطوح انتقال حرارت بستگی دارد‪ .‬از‬ ‫سیستم‌های تمام‌آب می‌توان هم برای تامین سرمایش و هم برای تامین‬ ‫گرمایش اس��تفاده کرد؛ به طوری که آب گرم مورد اس��تفاده برای تامین‬

‫ویژگی برتر و مطلوب این سیستم‌ها‪ ،‬نقش موثری در انتخاب آن‌ها توسط‬

‫طراحان دارد عبارتند از‪:‬‬

‫‪ .1‬آب در مقایس��ه با هوا‪ ،‬متناسب با نیازهای فضا و مصرف انرژی‪،‬‬

‫محیط واسطه بهتری نسبت به هوا به شمار می‌رود‪ .‬ضمن آن که کاهش‬ ‫الزامات ش��بکه توزیع در سیستم‌های تمام‌آب در مقایسه با سیستم‌های‬ ‫تمام هوا یا آب و هوا‪ ،‬ویژگی ارزشمندی است که به ویژه در ساختمان‌های‬ ‫قدیمی با فضای محدود برای اجرای ش��بکه کانال بسیار راهگشا خواهد‬ ‫بود‪.‬‬

‫‪ .2‬در سیستم‌های تمام‌آب‪ ،‬ضرورتی برای گردش هوا در داخل سیستم‬

‫مرک��زی وجود ندارد‪ .‬بنابراین انتش��ار ب��و و آالینده‌های مختلف در نقاط‬ ‫مختلف س��اختمان که در سیستم‌های مرکزی تمام هوا یکی از مشکالت‬

‫گرمایش‪ ،‬در فصل تابستان و با استفاده از همان سیستم لوله‌کشی یا به‬

‫متداول است‪ ،‬وجود نداشته نخواهد داشت‪.‬‬

‫تامین سرمایش به کار گرفته می‌شود‪ .‬بررسی هر یک از دو ساختار یاد شده‬

‫کنترل و واحدهای ترمینال اغلب کمتر از سایر سیستم‌هاست‪ .‬در صورتی‬

‫در صورت استفاده از سیستم‌های سرمایشی تشعشعی ‪ ،‬به استثنای‬

‫شود‪ ،‬سیستم‌های تمام هوا به لحاظ اقتصادی نیز بسیار مقرون به صرفه‬

‫واسطه یک سیستم لوله‌کشی مستقل برای به گردش درآوردن آب سرد و‬ ‫در ادامه این مقاله انجام می‌گیرد‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫سیس��تم‌های مورد اس��تفاده در فرآیندهای سرمایش صنعتی‪ ،‬به منظور‬ ‫جلوگی��ری از تقطیر بخار آب در فضای داخل‪ ،‬معموال در کنار سیس��تم‬ ‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫آكوستيك‬

‫اتاق تميز‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫‪ .3‬هزینه اولیه سیستم‌های تمام هوا متناسب با تعداد مناطق تحت‬

‫که در کنار تمامی بازشوهای ساختمان یک ترمینال خروجی در نظر گرفته‬ ‫خواهند بود‪.‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫برای بررسی اولین مشخصه ذکر شده برای سیستم‌های تمام‌آب‪ ،‬یک‬ ‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫چيلر جذبي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫طراحي تاسيسات ‪AutoCAD MEP‬‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬

‫سیستم هوایی را در نظر بگیرید که در آن هوا با دمای )‪ 55ºF (12.8ºC‬و‬

‫نیما تهویه‬

‫مهکوه تهویه‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫سیستم‌های هوایی فضای بسیار کمتری موردنیاز است‪.‬‬

‫سرعت )‪ 2000fpm (10.2m/s‬در کانال رفت‪ 5‬جریان دارد و دمای فضای‬

‫● سیستم‌های تمام‌آب به واسطه بازدهی باالی شبکه توزیع‪ ،‬گزینه‬

‫موردنیاز برای این سیستم را با سیستم تمام‌آب معادل با آن مقایسه کنید‪.‬‬

‫● در سیستم‌های تمام‌آب معموال فضای بسیار کمی برای اتاق مرکزی‬

‫آب در داخل لوله )‪ 6fps (1.8m/s‬و اختالف دمای آب در مس��یر رفت و‬

‫● در سیستم‌های تمامی آب امکان کنترل مجزای هر یک از اتاق‌ها با‬

‫داخل ساختمان باید )‪ 75ºF (23.9ºC‬باشد‪ .‬حال مساحت شبکه کانال‬

‫به این منظور‪ ،‬اندازه لوله‌های رفت و برگش��ت را با فرض آن که س��رعت‬

‫برگشت )‪ 10ºF (5.6ºC‬باشد‪ ،‬در نظر بگیرید‪.‬‬

‫نسبت مس��احت کانال برای سیستم موردنظر به مساحت لوله‌های‬

‫موردنیاز برای سیستم تمام‌آب عبارت است از‪:‬‬

‫(حجم مخصوص هوا) × (گرم��ای ویژه آب) × (اختالف دمای‬ ‫آب) × (سرعت آب در داخل لوله‌ها) × (تعداد کانال‌ها)‬ ‫(حجم مخصوص آب) ‌× (گرم��ای ویژه هوا) × (اختالف دمای‬ ‫هوا) × (سرعت هوا در داخل شبکه کانال) × (تعداد لوله‌ها)‬

‫مناسبی برای ساختمان‌های قدیمی به شمار می‌روند‪.‬‬

‫فن موردنیاز است (یا اصال نیازی به چنین فضایی نیست)‪.‬‬

‫حداقل آالیندگی یا انتقال آالینده‌ها بین فضاهای مختلف وجود دارد‪.‬‬

‫● از آنجایی که در سیستم‌های تمام‌آب امکان استفاده از آب با دمای‬

‫پایی��ن نیز برای گرمایش وجود دارد‪ ،‬به کارگیری سیس��تم‌های گرمایش‬ ‫خورشیدی و سیس��تم‌های بازیابی گرما‪ 6‬به همراه این سیستم‌ها بسیار‬

‫=‬

‫مساحت کانال‬

‫متداول است‪.‬‬

‫اما در کنار مزایای یاد ش��ده‪ ،‬سیس��تم‌های تمام‌آب معایبی را نیز به‬

‫مساحت لوله‬

‫همراه دارند که اصلی‌ترین آن‌ها عبارتند از‪:‬‬

‫● سیستم‌های تمام‌آب نیاز زیادی به نگهداری دارند و عمده نگهداری‬

‫این سیستم‌ها مربوط به واحدهای ترمینالی است که در فضای داخل قرار‬ ‫با وجود آن که ممکن است چنین مقایسه‌ای در برخی موارد بی‌معنی‬

‫به نظر برسد‪ ،‬اما رابطه فوق نشان‌دهنده آن است که در صورت استفاده از‬

‫یک سیستم هوایی و یک سیستم تمام‌آب برای تامین یک ظرفیت ثابت‪،‬‬ ‫س��طح موردنیاز شبکه کانال صد و پنجاه و ش��ش برای سطح موردنیاز‬

‫لوله‌های آب خواهد بود‪ .‬ضمن آن که در یک ظرفیت مشخص (برای دو‬

‫سیس��تم یاد ش��ده) برای به گردش درآوردن آب در داخل لوله‌ها از پمپ‬ ‫استفاده می‌شود که توان مصرفی آن در مقایسه با فنی که برای به گردش‬

‫درآوردن هوا به کار گرفته می‌شوند تا همان ظرفیت تامین شود بسیار کمتر‬

‫است‪ .‬در سیستم هوایی باید فضایی برای اجرای کانال تخلیه یا برگشت‬ ‫هوا و عایق‌کاری ش��بکه کانال نیز در نظر گرفته ش��ود‪ .‬در سیس��تم آبی‬ ‫نیز باید فضای مشخصی برای اجرای شبکه لوله‌کشی‪ ،‬دریچه‌های تخلیه‪،‬‬ ‫عایق‌کاری لوله‌ها و سینی‌های جمع‌آوری چگالیده زیر کوئل‌های سرمایی‬

‫ترمینال‌ها در نظر گرفته شود‪ .‬سیستم‌های تمام‌آب و سیستم‌های آب و‬ ‫هوا معموال نیازمند نصب واحدهای ترمینال در فضای داخل هستند‪ ،‬در‬

‫حالی که سیستم‌های تمام هوا معموال هیچ فضایی در داخل اتاق اشغال‬

‫نمی‌کنند‪.‬‬

‫گرفته‌اند‪.‬‬

‫● استفاده از سینی‌های جمع‌آوری و تخلیه چگالیده‪ 7‬و سیستم تخلیه‬

‫به همراه سیستم‌های تمام‌آب ضروری است‪ .‬ضمن آن که سیستم تخلیه‬

‫و سینی جمع‌آوری چگالیده در این سیستم‌ها باید به صورت دوره‌ای تمیز‬ ‫شود‪.‬‬

‫● در سیس��تم‌های تمام‌آب‪ ،‬وضعیت تهویه فضای داخل معموال به‬

‫صورت مرکزی کنترل نمی‌ش��ود و تامین تهویه موردنیاز ساختمان اغلب‬ ‫ب��ا باز کردن پنجره‌ها یا به واس��طه دریچه‌های ورود ه��وای خارج در هر‬

‫ترمینال تامین می‌گردد‪ .‬بنابراین در صورت اس��تفاده از این سیستم‌ها‪،‬‬

‫تامین کیفیت مطل��وب هوای داخل یکی از چالش‌های اصلی پیش روی‬ ‫طراح خواهد بود‪.‬‬

‫● در صورت استفاده از سیستم‌های تمام‌آب‪ ،‬رطوبت نسبی فضاهای‬

‫داخل در فصل تابستان ممکن است بسیار زیاد باشد‪ .‬این مساله به ویژه در‬

‫صورت استفاده از شیرهای تنظیم آب سرد برای کنترل دمای اتاق بیشتر‬ ‫مشهود خواهد بود‪.‬‬

‫در ادامه این مقاله‪ ،‬مقایسه مفصل‌تری میان سیستم‌هایی تمام‌آب و‬

‫سایر سیستم‌ها صورت گرفته است‪.‬‬

‫کاربردهای سیستم‌های تمام‌آب‬ ‫مزایا و معایب‬ ‫ش��اخص‌ترین مزایای سیس��تم‌های تمام‌آب را می‌توان در موارد زیر‬ ‫خالصه کرد‪:‬‬ ‫● ب��رای اجرای ش��بکه توزیع سیس��تم‌های تمام‌آب در مقایس��ه با‬

‫مناس�ب بودن سیس�تم‌های تم�ام‌آب برای ان�واع مختلف‬ ‫ساختمان‌ها‬ ‫در گذشته‪ ،‬سیس��تم‌های تمام‌آب به وفور در ساختمان‌های اداری‪،‬‬

‫بیمارستان‌ها‪ ،‬آسایش��گاه‌ها‪ ،‬آپارتمان‌ها‪ ،‬هتل‌ها و مراکز آموزشی مورد‬

‫استفاده قرار می‌گرفتند‪ .‬سیستم‌های تمام‌آب گزینه مناسبی برای فضاهای‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫گرمايش تابشي‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫بوران تهویه‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −63‬دی ‪1388‬‬

‫‪6‬‬

‫رويال بوران‬

‫هواسپاس‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫پیرامونی ساختمان‪ 8‬با الزامات سرمایشی و گرمایشی قابل‌پیش‌بینی به شمار‬

‫می‌روند‪ .‬در صورت استفاده از این سیستم‌ها برای تامین سرمایش در طول‬ ‫سال‪ ،‬در تمام طول سال آب سرد و یا هوای خارج مورد نیاز برای تامین‬

‫سرمایش باید تامین شود‪ .‬سیستم‌های تمام‌آب گزینه چندان مناسبی برای‬ ‫فضاهای داخلی به شمار نمی‌روند‪ .‬ضمن آن که در کاربردهایی که کنترل‬

‫دقیق تهویه (به منظور تامین کیفیت مطلوب هوای داخل) و رطوبت نسبی‬ ‫از اهمیت باالیی برخوردار است‪ ،‬این سیستم‌ها انتخاب مناسبی نیستند‪.‬‬

‫از طرفی‪ ،‬این سیستم‌ها قابلیت کنترل مجزای دمای هر یک از اتاق‌ها را‬ ‫دارند‪ .‬یکی از اصلی‌ترین دالیل کاربرد زیاد سیستم‌های تمام‌آب در هتل‌ها‬

‫و آپارتمان‌ها‪ ،‬فضای بسیار کمی است که توسط شبکه توزیع این سیستم‌ها‬ ‫اشغال می‌شود‪ .‬مشخصه مهم‌تر این سیس��تم‌ها که استفاده از آن‌ها در‬

‫چنی��ن کاربردهایی را پررنگ‌تر می‌کند‪ ،‬اس��تقالل هر یک از اتاق‌ها برای‬

‫کنترل شرایط دمایی است‪.‬‬

‫در هتل‌ها و متل‌های لوکس‪ ،‬سیستم‌های تمام‌آب مبتنی بر فن‌کوئل‬

‫می‌توانند به عنوان جایگزین مطلوبی برای پمپ‌های حرارتی منبع آبی مورد‬

‫استفاده قرار گیرند‪ .‬البته در هر دو صورت‪ ،‬به منظور دست‌یابی به کیفیت‬

‫مطلوب هوای داخل‪ ،‬سیس��تم تمام هوا باید در کنار یک سیستم تهویه‬ ‫به کار گرفته شود‪ .‬این سیستم‌ها در آپارتمان‌های مجهز به شبکه کانال‬ ‫نیز قابل استفاده هستند؛ به طوری که هوای تهویه از طریق شبکه کانال‬

‫و س��رمایش و گرمایش موردنیاز از طریق سیستم تمام‌آب تامین شود که‬ ‫البته این روش به ندرت مورد اس��تفاده قرار می‌گیرد‪ .‬در مراکز آموزشی‪،‬‬

‫برای کالس‌های درسی که در فضاهای پیرامونی ساختمان قرار گرفته‌اند‪،‬‬

‫واحدهای تهویه سیس��تم تم��ام‌آب اغلب در کن��ار تهویه‌کننده‌های نوع‬

‫یکپارچه‪ 9‬یا سیستم‌های با حجم هوای متغیر (‪ )VAV‬به همراه گرمای‬

‫محیطی به عنوان سیستم کمکی به کار گرفته می‌شوند‪.‬‬

‫تطابق دادن سیستم‌های تمام‌آب با ساختار فعلی ساختمان به دلیل‬

‫فضای کم مورد نیاز آن‌ها‪ ،‬در مقایس��ه با س��ایر سیستم‌ها بسیار ساده‌تر‬

‫اس��ت‪ .‬این مشخصه در کاربردهایی مانند مراکز مذهبی یا مراکز تاریخی‬ ‫به اندازه‌ای تاثیرگذار است که در مراکز تاریخی که کنترل رطوبت اهمیت‬

‫زیادی دارد‪ ،‬سیستم‌های تمام‌آب مبتنی بر واحدهای فن‌کوئل باز هم به‬ ‫سیستم‌های تمامی هوای حجم ثابت (که قابلیت‌های بیشتری برای کنترل‬

‫رطوبت دارند) ترجیح داده می‌شوند‪.‬‬

‫آب برگش��ت‪ ،‬تحت پوشش قرار می‌گیرد‪ .‬در این سیستم‌ها در آن واحد‪،‬‬ ‫آب سرد یا گرم در یک مدار بسته منتهی به واحدهای ترمینال به گردش‬ ‫در می‌آید‪.‬‬ ‫‪ .2‬سیستم‌های سه‌لوله‌ای‪ ،11‬سیستم‌هایی هستند که در آن‌ها لوله‬ ‫آب رفت برای آب س��رد و گرم از یکدیگر مجزاس��ت ولی لوله آب برگشت‬ ‫آن‌ها مشترک است‪.‬‬ ‫‪ .3‬سیستم‌های چهارلوله‌ای‪ ،12‬سیستم‌هایی هستند که در آن‌ها برای‬ ‫مجزاسازی مدار کوئل‌های سرمایی و گرمایی‪ ،‬دو لوله‌کشی مستقل برای‬ ‫لوله‌های رفت و برگشت آب سرد و گرم در نظر گرفته می‌شود‪.‬‬

‫ساختار سیستم‌های تمام‌آب‬

‫سیستم‌های تمام‌آب از نظر ساختار معموال در سه گروه زیر طبقه‌بندی‬

‫می‌شوند‪:‬‬

‫‪ .1‬سیس��تم‌های دولوله‌ای ‪ ،‬سیس��تم‌هایی هس��تند که در آن‌ها‬

‫سیستم‌هایدولوله‌ای‬ ‫ساختار کلی سیستم‌های دولوله‌ای‬ ‫سیس��تم‌های تمام‌آب دولوله‌ای متش��کل از تجهیزات مرکزی برای‬

‫‪10‬‬

‫واحدهای ترمینال توس��ط دو لوله آب‪ ،‬یکی لوله آب رفت و دیگری لوله‬ ‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫آكوستيك‬

‫اتاق تميز‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫س��رمایش و گرمایش آب‪ ،‬واحدهای ترمینال‪ ،‬پمپ‌ها‪ ،‬لوله‌کشی توزیع و‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫چيلر جذبي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫طراحي تاسيسات ‪AutoCAD MEP‬‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬

‫نیما تهویه‬

‫مهکوه تهویه‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫وضعیت سرمایشی‪ ،‬آب سرد برای تامین سرمایش محسوس‪ 13‬و نهان‪ 14‬به‬ ‫واحدهای ترمینال ارسال می‌شود‪ .‬در وضعیت گرمایشی نیز‪ ،‬آب گرم برای‬ ‫تامین گرمایش محسوس‪ 15‬به واحدهای ترمینال ارسال می‌گردد‪ .‬دمای‬

‫اتاق با تنظیم خودکار یا دستی جریان هوا یا آب یا هر دوی آن‌ها صورت‬ ‫می‌پذیرد‪ .‬در س��اده‌ترین شکل ممکن‪ ،‬کل سیس��تم باید یا در وضعیت‬

‫سرمایش��ی باشد یا در وضعیت گرمایشی‪ .‬اولین عیب چنین سیستم آن‬ ‫اس��ت که در برخی موارد ممکن اس��ت برخی مناطق ساختمان نیازمند‬

‫سرمایش باشند‪ ،‬در حالی که در همان زمان‪ ،‬برخی مناطق دیگر نیازمند‬ ‫گرمایش هس��تند‪ .‬البته برای حل این مش��کل می‌توان تمامی فضاهایی‬

‫که الزامات سرمایش یا گرمایش مشابهی دارند را در هنگام منطقه‌بندی‬ ‫ساختمان در یک منطقه جای داد‪ .‬به این ترتیب با طراحی سیستم گردش‬

‫آب و مدارهای کنترل مربوطه‪ ،‬می‌توان برخی از مناطق را س��رد و برخی‬

‫دیگر را گرم نمود‪ .‬در سیستم‌های دولوله‌ای‪ ،‬منطقه‌بندی‪ ،‬آرایش سیستم‬ ‫لوله‌کشی و مدارهای کنترل به منظور دست‌یابی به انعطاف‌پذیری یاد شده‬

‫مستلزم طراحی بسیار دقیقی است‪.‬‬

‫مناطق س��اختمان را می‌توان بر مبنای وضعیت تابش خورش��ید در‬

‫نماهای مختلف ساختمان نیز تعیین نمود‪ .‬برای فضاهایی که بهره گرمایی‬

‫خورشید در فصل بهار و پاییز نقش غالب را در الزامات سرمایش و گرمایش‬ ‫فضای داخل ایفا می‌کند‪ ،‬منطقه‌بندی به روش یاد شده باید در دستور کار‬

‫قرار گیرد‪ .‬البته عواملی مانند سایه‌اندازی سایر ساختمان‌ها که در طول‬ ‫روز (و نه فقط در زمان حداکثر بار) متغیر است‪ ،‬ممکن است کارآیی این‬

‫روش را زیر سوال ببرد‪ .‬اغلب اوقات هر یک از انشعاب‌های اصلی سیستم‬ ‫کنترل‌کننده‌های سیس��تم و ترمینال‌ها هستند‪ .‬در این سیستم‌ها‪ ،‬هر‬

‫ترمینال به یک لوله رفت و یک لوله برگشت مستقل متصل می‌شود‪ .‬در‬ ‫شیرهای‬ ‫تغییر وضعیت‬ ‫کارکرد‬ ‫مناطق‬

‫منطقه ‪4‬‬

‫منطقه ‪2‬‬

‫منطقه ‪3‬‬

‫لوله‌کشی با استفاده از یک رایزر اصلی و برای تامین الزامات یک منطقه‬

‫طراحی می‌شود‪ .‬وضعیت کارکرد سیس��تم (سرمایش یا گرمایش) برای‬ ‫ترمینال‌های مرتبط با این انش��عاب را می‌توان به عنوان مبنای جانمایی‬

‫ترموس��تات اتاق یا طراحی مدار کنترل سیستم در نظر گرفت‪ .‬البته این‬

‫منطقه ‪1‬‬

‫ساختار در واقع حلقه رابطی میان یک سیستم دولوله‌ای و یک سیستم‬

‫چهارلوله که در ادامه تشریح خواهد شد به شمار می‌رود‪.‬‬

‫آرایش سیس��تم لوله‌کشی که در تصویر (‪ )1‬نش��ان داده شده است‬

‫شامل هر دو پمپ گرمایشی و سرمایشی است‪ .‬هنگامی که منطقه‌بندی‬ ‫پمپ‬

‫پمپ‬

‫ساختمان به گونه‌ای باشد که کارکرد سیستم در هر دو وضعیت سرمایشی‬

‫مولد آب گرم‬

‫و گرمایشی ضرورت داشته باشد‪ ،‬هم با آب سرد و هم با آب گرم سروکار‬

‫شیرهایتعیینوضعیتکارکردسیستم‬

‫خواهیم داش��ت‪ .‬ظرفیت پمپ آب سرد باید به اندازه‌ای باشد که حداقل‬ ‫جریان موردنیاز برای عبور آب از مدار داخلی چیلر را تامین کند‪ .‬در صورتی‬

‫چیلر‬

‫تصویر (‪ )1‬س�اختار کلی یک سیس�تم تمام‌آب دولول�ه‌ای چندمنطقه‌ای‬ ‫(‪)Carrier 1965‬‬

‫که تنها س��رمایش موردنیاز باشد‪ ،‬پمپ آب گرم را می‌توان خاموش کرد‪.‬‬ ‫همچنین امکان آن وجود دارد که برای به گردش درآوردن آب س��رد‪ ،‬هر‬ ‫دو پم��پ را به طور هم‌زمان به کار انداخت‪ .‬در این وضعیت‪ ،‬آب گرم در‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫گرمايش تابشي‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫بوران تهویه‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −63‬دی ‪1388‬‬

‫‪8‬‬

‫سیستم وجود نخواهد داشت‪ ،‬ولی ظرفیت کل پمپاژ به صورت مشترک‬

‫رويال بوران‬

‫هواسپاس‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫سرعت فن‬

‫متوسط‬

‫زیاد‬

‫به کار گرفته می‌ش��ود‪ .‬در فصول معتدل س��ال و گاهی اوقات در فصل‬

‫کم‬

‫زمستان‪ ،‬برای تامین نیازهای گرمایشی ساختمان‪ ،‬راه‌اندازی سیستم با‬ ‫حداکثر جریان آب ضرورتی ندارد‪.‬‬

‫دمای خشک‬ ‫اتاق‬

‫نکته مهم دیگری که در این نوع سیستم‌ها باید مورد توجه قرار گیرد‬

‫دما (درجه سانتی‌گراد)‬

‫از اختالط آب س��رد و گرم در باالدس��ت تجهیزات مولد آب گرم یا س��رد‬ ‫جلوگیری به عمل آید‪.‬‬

‫در این سیستم‌ها نصب شیرهای کنترل در هر دو مدار رفت و برگشت‬

‫برای کنترل وضعیت کارکرد سیستم در هر یک از مناطق ضروری است‪.‬‬

‫دما (درجه فارنهایت) یا رطوبت نسبی (درصد)‬

‫آن اس��ت که طراحی مدار لوله‌کشی سیس��تم‌های باید طوری باشد که‬ ‫رطوبت نسبی‬ ‫اتاق‬

‫البته تغییر وضعیت کارکرد سیس��تم از حالت سرمایشی به گرمایشی یا‬ ‫برعک��س باید با در نظر گرفتن مالحظات مختلفی صورت پذیرد؛ چرا که‬

‫این مس��اله به عوامل مختلفی از قبیل دمای هوای خارج و بار ناش��ی از‬ ‫تابش خورش��ید بستگی دارد‪ .‬به این منظور می‌توان از حسگرهای دمای‬ ‫هوای خارج و یا قابلیت‌های ذخیره انرژی حرارتی اس��تفاده کرد‪ .‬استفاده‬

‫از ترموستات‌های اتاقی و تغییر دستی عملکرد سیستم از دیگر روش‌های‬

‫قابل استفاده برای تامین سرمایش و گرمایش موردنیاز هر یک از مناطق‬ ‫است‪ .‬متاسفانه تمامی روش‌های کنترل دیگر هر یک به نوبه خود با معایب‬ ‫و مشکالتی همراه هستند‪.‬‬

‫درصد بار محسوس اتاق‬

‫تصویر (‪ )2‬نمودار تغییرات دما و رطوبت نسبی اتاق با استفاده از کنترل‌کننده‬ ‫سه‌سرعتی فن (‪)Carrier 1965‬‬

‫مسایل یاد شده در نهایت منحر به آن خواهد شد که طراحی سیستم‬

‫به منظور منطقه‌بندی صحیح با پیچیدگی‌های خاص خود همراه باشد‪.‬‬ ‫ضمن آن که هزینه مضاعف پمپ‌ها‪ ،‬لوله‌کشی و کنترل‌کننده‌های موردنیاز‬

‫به همراه سیستم‌ها دولوله‌ای ممکن است تا حدی موجب رنگ باختن این‬ ‫در صورت اس��تفاده از واحدهای فن‌کوئل‪ ،‬تامین دمای مطلوب اتاق‬

‫داخل فن‌کوئل یا ترکیبی از هر دوی این روش‌ها صورت می‌پذیرد‪ .‬رایزرهای‬

‫عمودی مرتبط با واحدهای ترمینال سری را می‌توان از طریق مسیرهای‬

‫کنارگذر هوا در ناحیه سطوح انتقال حرارت و دمپرهای کنارگذر‪ 17‬کنترل‬

‫دما (درجه سانتی‌گراد)‬

‫با استفاده از کنترل‌کننده خاموش ‪ /‬روشن‪ 16‬یا تغییر جریان آب عبوری از‬

‫دما (درجه فارنهایت) یا رطوبت نسبی (درصد)‬

‫سیستم‌ها در مقابل سیستم‌های چهارلوله‌ای شود‪.‬‬

‫دمای خشک اتاق‬

‫رطوبت نسبی‬ ‫اتاق‬

‫کرد‪.‬‬

‫البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که در واحدهای سری‪ ،‬تغییر جریان‬

‫آب به عنوان یکی از روش‌های کنترل دمای اتاق امکان‌پذیر نیست‪.‬‬

‫مگر در مواردی که رطوبت‌گیری از فضای مطبوع شده توسط سیستم‬

‫درصد بار محسوس اتاق‬

‫تهویه مطبوع کمکی انجام می‌گیرد‪ ،‬واحدهای ترمینال مستقر در فضای‬

‫داخل‪ ،‬در سرمایش محسوس و نهان نقش دارند‪ .‬نسبت گرمای محسوس‬ ‫(‪ )SHR18‬در فرآیند س��رمایش در یک فضای مش��خص در طول زمان در‬

‫دامنه گسترده‌ای تغییر می‌کند‪ .‬در صورتی که هوای تهویه از طریق پنجره‌ها‬ ‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫آكوستيك‬

‫اتاق تميز‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫تصویر (‪ )3‬نمودار تغییرات دما و رطوبت نسبی اتاق با استفاده از کنترل‌کننده‬ ‫خودکار تنظیم جریان آب و عملکرد دائم فن (‪)Carrier 1965‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫چيلر جذبي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫طراحي تاسيسات ‪AutoCAD MEP‬‬

‫و دریچه‌های ورودی تعبیه شده روی دیوار خارجی ساختمان تامین شود‪،‬‬

‫معکوس کند‪.‬‬

‫اصلی‌ترین ش��اخصه برای کنترل فضای داخل مورد توجه قرار می‌گیرد‪،‬‬

‫سیستم‌های دولوله‌ای به همراه سیستم کمکی برای گرمایش‬ ‫واحده��ای فن‌کوئل را می‌توان به همراه کوئل‌های برقی کمکی برای‬ ‫تامی��ن گرمایش نیز به کار گرفت‪ .‬این روش تا حد زیادی دش��واری‌های‬ ‫مرتبط با تغییر بین دو وضعیت س��رمایش و گرمایش را کاهش می‌دهد‪.‬‬ ‫مادامی که تامین سرمایش توس��ط آب سردی که در واحدهای ترمینال‬ ‫جریان دارد ضرورت داشته باشد‪ ،‬می‌توان با فعال کردن کوئل برقی با افت‬ ‫گرمای خالص از سرمایش بیش از حد سایر فضاها جلوگیری به عمل آورد‪.‬‬ ‫این روش ضرورت استفاده از شیوه‌های پیچیده منطقه‌بندی که پیش از‬ ‫این به آن اش��اره شد را از میان برمی‌دارد‪ .‬حتا در صورتی که تامین تمام‬ ‫ظرفیت گرمایشی موردنیاز با استفاده از مقاومت الکتریکی از نظر اقتصادی‬ ‫مقرون به صرفه نباشد‪ ،‬به کارگیری این روش در فصل‌های معتدل سال‬ ‫به واسطه عواملی مانند کاهش هزینه لوله‌کشی و کنترل سیستم و بهبود‬ ‫قابل مالحظه در عملکرد متوازن سیستم توجیه کرد‪.‬‬ ‫کنترل وضعیت سرمایش��ی سیستم این سیس��تم‌ها باید با استفاده‬ ‫از ش��یرهای کنترل جریان آب س��رد یا با استفاده از دمپرهای حجمی یا‬ ‫دمپرهای کنارگذر ص��ورت پذیرد‪ .‬این روش کنترل در کنار کنترل‌کننده‬ ‫دووضعیت��ی گرمکن برقی که از طریق یک کنتاکتور مغناطیس��ی عمل‬ ‫می‌کند مورد استفاده قرار می‌گیرد‪ .‬به این ترتیب هم عملکرد سرمایشی‬ ‫و هم عملکرد گرمایش��ی سیستم توسط یک ترموستات مشترک کنترل‬ ‫می‌ش��ود‪ .‬هنگامی که برای تامین گرمایش از آب گرم استفاده می‌شود‪،‬‬ ‫آکوستات تعبیه شده در سیس��تم‪ ،‬عملکرد ترموستات اتاقی را برعکس‬

‫این تغییر به حداکثر مقدار خود می‌رسد‪ .‬از آنجایی که دمای اتاق به عنوان‬ ‫کنترل رطوبت در حاشیه قرار می‌گیرد‪ .‬همان‌طور که در تصاویر (‪ )2‬و (‪)3‬‬ ‫نش��ان داده شده است‪ ،‬در چنین مواردی رطوبت نسبی ممکن است در‬ ‫دامنه گسترده‌ای تغییر کند‪ .‬کنترل رطوبت نسبی با تنظیم دستی عملکرد‬

‫فن معموال نتیجه رضایت‌بخشی را به همراه ندارد‪ .‬کنترل خودکار فن با‬ ‫انتخاب سرعت آن به صورت دستی نیز منجر به نوسان در جریان هوای‬

‫ارس��الی به فضاهای اشغال شده داخل‪ ،‬نوسانات دمایی در نزدیکی دیوار‬ ‫خارجی و احتمال ایجاد ش��رایط ناخوشایند به واسطه تغییر سطح فشار‬ ‫صوت‪ 19‬می‌شود‪ .‬البته ویژگی‌های یاد شده شباهت زیادی به ویژگی‌های‬

‫سیستم‌های گرمایشی با جریان هوای اجباری‪ 20‬دارد که استفاده از آن‌ها‬

‫تا حد زیادی قابل توجیه بوده است‪ .‬با بررسی تصاویر (‪ )2‬و (‪ )3‬مشخص‬

‫می‌شود که کنترل رطوبت به واسطه کنترل سرعت فن در مقایسه با کنترل‬ ‫جریان آب روش بهتری اس��ت‪ ،‬چرا که در این مورد حتا در صورت فعال‬

‫شدن ترموستات نیز امکان ورود هوای مرطوب خارج به داخل وجود دارد‬ ‫در حالی که فن همچنان در حال کار است‪ .‬در چنین مواردی‪ ،‬هنگامی‬ ‫که فن خاموش می‌شود‪ ،‬دمپرهای با درجه هوابندی باال روی دریچه‌های‬

‫دیواری باید به صورت خودکار بسته شوند‪ .‬استفاده از روش کنترل جریان‬ ‫آب در کنار تهویه از طریق دریچه‌های دیواری‪ ،‬احتمال منجمد شدن کوئل‬

‫در هوای سرد زمستان را افزایش می‌دهد‪.‬‬

‫از جنبه‌های دیگر‪ ،‬کنترل دستی فن با استفاده از کنترل‌کننده‌های‬

‫دووضعیتی خاموش‪/‬روشن یا تنظیم جریان آب را می‌توان به عنوان روشی‬ ‫برتر نس��بت به کنترل خودکار فن مطرح نمود؛ هرچند که در این روش‪،‬‬

‫امکان کنترل رطوبت از کاربر س��لب می‌شود‪ .‬این روش‪ ،‬با وجود هزینه‬

‫باالت��ر‪ ،‬قابلیت‌های کاربردی بیش��تری را در اختیار کارب��ر قرار می‌دهد‪.‬‬ ‫کنت��رل جریان آب با اس��تفاده از کنترل‌کننده‌های دووضعیتی روش��ن‪/‬‬

‫خاموش ممکن اس��ت منجر به نوس��ان دمای هوای رفت شود که بسیار‬ ‫آزاردهنده خواهد بود‪ .‬این دقیقا همان مشکلی است که در هنگام کنترل‬

‫ترموستاتیک‪ 21‬سیستم‌‌های انبساط مستقیم (‪ )DX‬با آن روبرو هستیم‪.‬‬

‫شیرهای برقی‪ 22‬با عملکرد صحیح می‌توانند مشکل سروصدای آزاردهنده‬

‫شیرهایی که توسط ترموستات فعال می‌شوند را به حداقل برساند‪ .‬استفاده‬

‫از ترموستات اتاقی در مقایسه با ترموستات در مسیر هوای برگشت دارای‬ ‫ارجحیت است‪ ،‬چرا که ترموستات اتاقی حتا در صورت خاموش بودن فن‬

‫نی��ز قادر به حس کردن دمای فضای داخل خواهد بود‪ .‬با تغییر وضعیت‬

‫کارکرد سیستم‪ ،‬یک ترموستات دوم که دمای آب سیستم را حس می‌کند‬ ‫(آکوس��تات‪ 23‬تعبیه ش��ده در ترمینال) باید عملکرد ترموستات اتاقی را‬

‫‪10‬‬

‫مخزن انبساط باز‬ ‫خط متصل به شیر خودکار هواگیری‬ ‫دیگ آب گرم‬ ‫لوله‌کشی دیگ آب گرم‬

‫پمپ ثانویه‬

‫پمپ اصلی چیلر‬ ‫تجهیزات مولد سرما‬

‫پمپ آب گرم‬

‫بخار‬ ‫آب‌گرمکن‬

‫به سمت تجهیزات مستقر در مناطق‬ ‫داخلی یا سایر بارها‬

‫تصویر (‪ )4‬طرحواره سیستم لوله‌کشی فن‌کوئل چهارلوله‌ای (‪)Carrier 1965‬‬

‫نموده و گرمکن برقی را از مدار خارج می‌کند‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬تنها گرمایش‬

‫وضعیت آب رفت از وضعیت سرمایش��ی به گرمایش��ی و برعکس از میان‬

‫گرمک��ن برقی نیز از مدار خارج می‌ش��ود‪ .‬در این وضعیت‪ ،‬تصمیم‌گیری‬

‫خواهد بود و نیازی به معکوس کردن عملکرد ترموستات‌های اتاقی نخواهد‬

‫با استفاده از آب گرم امکان‌پذیر خواهد بود‪ .‬هر زمان که فن خاموش باشد‪،‬‬ ‫درباره تغییر وضعیت کارکرد سیس��تم کمی ساده‌تر خواهد بود ولی هنوز‬

‫هم این تصمیم به عوامل مختلفی که پیش از این مورد اشاره قرار گرفت‬ ‫وابس��ته خواهد بود‪ .‬اغلب اوقات اصلی‌ترین عاملی که بر این مساله تاثیر‬ ‫می‌گذارد فقط و فقط مالحظات اقتصادی اس��ت‪ .‬کارفرمایان معموال زیر‬ ‫بار پرداخت هزینه برق ماهیانه تجهی��زات برودتی برای دوره‌های کارکرد‬

‫کوتاه‌مدت نمی‌روند‪ .‬بنابراین‪ ،‬تصمیم‌گیری درباره تغییر وضعیت کارکرد‬

‫سیستم صرفا بر مبنای دوره زمانی و فصل‌های سال صورت می‌گیرد‪ .‬در‬ ‫معدود مواردی نیز در ماه‌های گرم سال ممکن است الزامات موردنظر تا‬

‫خواهد رفت‪ .‬به این ترتیب کنترل هر واحد به ش��یوه‌ای ساده امکان‌پذیر‬ ‫ب��ود‪ .‬در این روش می‌توان برای مواقعی که منطقه‌بندی مدارهای توزیع‬

‫ضروری نیس��ت‪ ،‬گردش آب سرد در مدار لوله‌کشی و عملکرد تجهیزات‬

‫مولد س��رما را متوقف نمود‪ .‬مزیت اصلی این روش آن اس��ت که قابلیت‬ ‫تامین گرمایش و به گردش درآوردن هوا با استفاده از جریان برق و درنتیجه‬

‫استقالل اقتصادی هر یک از واحدها از یکدیگر است‪ .‬در برخی از مناطق و‬ ‫طبق آیین‌نامه‌های محلی‪ ،‬استفاده از این روش از دیدگاه مالحظات مرتبط‬ ‫با انرژی بالمانع است و می‌توان از این نوع سیستم‌ها برای تامین گرمایش‬ ‫ساختمان بهره گرفت‪.‬‬

‫حدی از محدوده طراحی منحرف شود که البته این مساله برای بسیاری‬

‫از افراد خوشایند نیست‪.‬‬

‫سیستم‌هایچهارلوله‌ای‬

‫سیستم‌های دولوله‌ای با سیستم گرمایش برقی‬

‫کنترل‌کننده‌های اصلی سیس��تم ارائه شده است‪ .‬ساختار سیستم‌های‬

‫در صورتی که امکان تامین ظرفیت گرمایش��ی در تمام طول سال با‬

‫اس��تفاده از جریان برق از نظر اقتصادی قابل توجیه باشد‪ ،‬ضرورت تغییر‬

‫در تصوی��ر (‪ )4‬طرح��واره‌ای از ی��ک سیس��تم چهارلوله‌ای ش��امل‬

‫چهارلوله‌ای به گونه‌ای اس��ت که دو مدار مستقل گردش آب‪ ،‬یکی برای‬

‫آب س��رد و دیگری برای آب گرم‪ ،‬در نظر گرفته می‌ش��ود و به این ترتیب‬

‫تغییر وضعیت کارکرد سیستم برای سرمایش در فصل تابستان و گرمایش‬ ‫در فصل زمستان از هر دو سیستم توزیع استفاده می‌شود‪ .‬به این ترتیب در‬

‫فصل‌های بهار و پاییز هم آب سرد و هم آب گرم در مدار باقی می‌ماند‪ .‬مزیت‬

‫این روش‪ ،‬کاهش ظرفیت پمپاژ و کاهش اندازه لوله‌هاس��ت که تا حدی‬ ‫مواردی مانند کاهش تطبیق‌پذیری سیستم‪ ،‬دشوارتر شدن تصمیم‌گیری‬

‫برای تغییر وضعیت کارکرد سیستم‪ ،‬پیچیدگی کنترل شیرهای کنترل و‬

‫الزامات موردنیاز برای تنظیم عملکرد پمپ‌ها در شرایط مختلف را تعدیل‬ ‫می‌نماید‪.‬‬

‫امکان سرمایش یا گرمایش هر یک از مناطق ساختمان در طول سال به‬

‫صورت مستقل فراهم خواهد شد‪ .‬هر واحد ترمینال مجهز به یک کوئل‬

‫گرمایی و یک کوئل س��رمایی (یا یک کوئل با کاربری دوگانه) و دو ش��یر‬ ‫کنترل جریان آب (یا کنترل‌کننده کنارگذر کوئل‪ )24‬اس��ت که با استفاده‬

‫از چهار لوله (دو لوله رفت و دو لوله برگش��ت آب سرد و گرم) به سیستم‬

‫توزیع متصل می‌شود‪ .‬هر دوی شیرهای کنترل جریان متناسب با فرمان‬

‫سیستم‌هایسه‌لوله‌ای‬ ‫ساختار سیستم‌های سه‌لوله‌ای به گونه‌ای است که برای مسیر رفت‬ ‫آب سرد و گرم‪ ،‬لوله‌کشی جداگانه‌ای در نظر گرفته می‌شود‪ .‬این سیستم‌ها‬ ‫مجهز به یک کوئل و یک مسیر مشترک برای برگشت آب هستند‪ .‬کنترل‬ ‫ترمینال‌های این سیستم‌ها از طریق شیر سه‌راهه‌ای که متناسب با نیاز‪،‬‬ ‫مقادیر مختلف آب سرد و گرم را در مسیر برگشت با یکدیگر مخلوط می‌کند‬ ‫حاصل می‌شود؛ اما اختالط آب سرد و گرم در مسیر رفت این سیستم‌ها‬ ‫صورت نمی‌گیرد‪ .‬این شیر به گونه‌ای طراحی می‌شود که دریچه گرم آن به‬ ‫طور تدریجی از وضعیت باز به وضعیت کامال بسته و دهانه سرد آن به طور‬ ‫تدریجی از وضعیت کامال بس��ته به وضعیت کامال باز حرکت می‌کند‪ .‬در‬ ‫حالت بینابین‪ ،‬محدوده مشخصی وجود دارد که هر دو دریچه سرد و گرم‬ ‫کامال بسته هستند‪ .‬در این وضعیت‪ ،‬جریان آب از طریق سیستم لوله‌کشی‬

‫ترموستات اتاقی وارد عمل می‌شوند‪ .‬البته در این مورد نیز یک محدوده‬ ‫مرده‪ 25‬چند درجه‌ای وجود خواهد داشت‪ .‬در این محدوده مرده‪ ،‬هر دوی‬

‫شیرها بسته هس��تند‪ .‬این مشخصه از تغییر عملکرد شیرها با نوسانات‬

‫مقطعی یا تغییرات آنی بین وضعیت گرمایش و سرمایش جلوگیری به عمل‬ ‫آورده و درنهایت منجر به کاهش مصرف انرژی می‌ش��ود‪ .‬در عمل‪ ،‬اغلب‬ ‫اوقات از کم‌س��رعت‌ترین و بی‌سروصداترین سرعت فن استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫ساختار یک سیستم چهارلوله‌ای و یک سیستم دولوله‌ای با گرمایش برقی‬

‫تصویر (‪ )5‬سیستم لوله‌کشی با برگشت مستقیم‬

‫مزایای بسیاری نسبت به یک سیستم دولوله‌ای معمولی دارد که این مزایا‬

‫را می‌توان در موارد زیر برشمرد‪:‬‬

‫● امکان گرمایش و س��رمایش با کنترل مس��تقل دما در هر یک از‬

‫واحدها در تمام طول سال‬

‫● کاهش هزینه منطقه‌بندی و کاهش پیچیدگی‌های سیستم‬

‫● ساده شدن تصمیم‌گیری درباره تغییر وضعیت کارکرد سیستم‬

‫روش کارب��ردی مت��داول‪ ،‬متوقف کردن گردش آب س��رد در فصل‬

‫زمس��تان و متوقف کردن گردش آب گرم در فصل تابستان است‪ .‬برا ین‬ ‫اساس‪ ،‬برخی از طراحان‪ ،‬سیستم را به گونه‌ای طراحی می‌کنند که برای‬

‫تصویر (‪ )6‬سیستم لوله‌کشی با برگشت معکوس‬

‫‪12‬‬

‫درجه تنوع و گوناگونی موثر است‪ .‬یک قاعده کلی‪ ،‬کاهش مجموع جریان‬ ‫تمامی ترمینال‌ها با استفاده از یک ضریب گوناگونی‪ 29‬برابر با جذر نسبت‬

‫بار بلوکی به مجموع مقادیر حداکثر بار است‪ .‬البته این ضریب نباید برای‬

‫رایزرها یا انعش��اب‌های اصلی افقی که برای یک بخش از ساختمان مورد‬

‫استفاده قرار می‌گیرند به کار گرفته شود‪.‬‬

‫فشار آب و باالنس جریان‬

‫باالنس جریان آب در تعداد زیادی از کوئل‌های موازی معموال بس��یار‬

‫مشکل است‪ .‬البته با در نظر گرفتن مالحظات صحیح در هنگام طراحی‬ ‫می‌توان ش��بکه توزی��ع آب را به گونه‌ای طراحی کرد که سیس��تم تا حد‬

‫مطلوبی به صورت خودکار باالنس شود؛ به این ترتیب تنظیم جریان آب‬ ‫در داخل کوئل‌های ترمینال معموال ضرورتی نخواهد داشت‪ .‬به کارگیری‬ ‫ش��یرهای خودکار کنترل جریان نیز می‌تواند نقش به س��زایی در باالنس‬

‫خودکار سیستم داشته باشد‪ .‬تغییرات بیست و پنج درصدی در جریان آب‬ ‫مشترک به مدار چیلر یا دیگ باز می‌گردد‪.‬‬

‫سرد موجب تغییر ده درصدی در ظرفیت سرمایشی واحد فن‌کوئل می‌شود‬

‫که این مشخصه تلرانس بسیار زیادی است‪ .‬در نهایت‪ ،‬برخی تغییرات در‬

‫پی��ش از این‪ ،‬ب��ه کارگیری این سیس��تم‌ها در فضاه��ای پیرامونی‬

‫مقاومت جریان در مدار لوله‌کشی آب مرتبط با واحدهای ترمینال‪ ،‬بدون‬

‫بسیار از مشکالت مرتبط با تغییر وضعیت کارکرد سیستم‌های دولوله‌ای‬

‫طوالنی برجای بگذارد‪ ،‬از نظر عملی قابل قبول خواهد بود‪ .‬البته به این‬

‫سه‌لوله‌ای‪ ،‬از سیس��تم‌های دیگر از جمله سیستم چهارلوله‌ای استفاده‬

‫‪ .1‬مقاومت جریان در ترمینال موازی انشعاب‌ها حداقل برابر با چهل‬

‫ساختمان‌های بزرگ بسیار متداول بود چرا که استفاده از این سیستم‌ها‬

‫آن که تاثیر قابل مالحظه‌ای بر عملکرد ترمینال‌های مستقر در مسیرهای‬

‫را برطرف می‌نمود‪ .‬امروزه در اغلب موارد به جای استفاده از سیستم‌های‬

‫منظور‪ ،‬دو شرط زیر باید برآورده شود‪:‬‬

‫می‌ش��ود‪ .‬ب��ا وجود آن ک��ه برخی از سیس��تم‌های س��ه‌لوله‌ای عملکرد‬ ‫موفقیت‌آمیزی داش��تند‪ ،‬بسیاری از آن‌ها دچار مشکالتی مانند اختالف‬ ‫نامطلوب آب سرد و گرم در مسیر برگشت مشترک بودند که نتیجه نهایی‬ ‫آن اتالف انرژی حرارت بود‪.‬‬

‫تنوع جریان‬

‫‪26‬‬

‫حداکثر بار سرمایش��ی سیس��تم‪( 27‬بار بلوکی‪ )28‬معموال از مجموع‬

‫مقادیر حداکثر بار فضا کمتر خواهد بود‪ .‬در صورتی که ظرفیت سرمایشی‬ ‫واحدهای ترمینال به صورت خودکار و با اس��تفاده از ش��یرهای دوراهه‬

‫درصد تغییرات افت فشار در مدار لوله‌کشی باشد‪ .‬به این معنی که اختالف‬ ‫بین بیشترین و کمترین افت فشار در مدار باید برابر با چهل درصد باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬مقادیر افت فشار انشعاب‌های موازی باید با یکدیگر تطابق نسبی‬

‫داشته باشد‪ .‬به این معنی که در مواردی که امکان آن وجود دارد باید از به‬ ‫کارگیری ترمینال‌های با افت زیاد و کم در یک مدار مشترک اجتناب شود‪.‬‬

‫الزم به ذکر است که یک مدار انشعاب شامل شیرهای کنترل و شیرهای‬

‫دستی‪ ،‬لوله‌کشی ارتباطی و کوئل واحد ترمینال است‪.‬‬

‫مدار لوله‌کش��ی بس��ته‪ 30‬را می‌توان با برگش��ت مستقیم یا برگشت‬

‫معکوس طراحی کرد (تصاویر ‪ 5‬و ‪ .)6‬سیس��تم با برگشت مستقیم یکی‬

‫کنترل ش��ود‪ ،‬امکان آن که تمامی شیرها در آن واحد در وضعیت کامال‬

‫از ساختاری متداولی است که به دلیل نیاز به لوله‌کشی کمتر بسیار مورد‬

‫که مجموع مقادیر جریان هر یک از واحدهای ترمینال کاهش یابد که در‬

‫نصب شوند‪ .‬از آنجا که در سیستم با برگشت معکوس‪ ،‬تمامی فواصلی که‬

‫ارتباطی آن می‌ش��ود‪ .‬این رویکرد مبتنی بر این فرض اس��ت که تمامی‬

‫نیاز به تنظیم را خواهند داشت‪ .‬در صورت امکان می‌توان با جانمایی دقیق‬

‫جریان متناس��ب با کاهش بار ترمینال‌ها کاهش می‌یابد که هیچ یک از‬

‫طول لوله‌کش��ی را مشابه با طول لوله‌ها در سیستم برگشت مستقیم در‬

‫باز قرار داش��ته باشند غیرممکن اس��ت‪ .‬درنتیجه‪ ،‬امکان آن وجود دارد‬

‫توجه است‪ .‬البته در این ساختار شیرهای باالنس باید در مدارهای انشعاب‬

‫نهایت منجر به کاهش اندازه پمپ انتخاب ش��د و کاهش اندازه لوله‌های‬

‫جریان آب باید طی کند تقریبا با هم برابر هستند‪ ،‬شیرهای باالنس کمترین‬

‫ترموستات‌های تعبیه شده در فضا در دمای طراحی تنظیم شده‌اند و مقدار‬

‫سیستم لوله‌کشی ضمن بهره‌گیری از مزایای سیستم برگشت معکوس‪،‬‬

‫این دو فرض نمی‌تواند صحیح باشد؛ چرا که شرایط عملکرد دیگری نیز بر‬

‫نظر گرفت‪.‬‬

‫ارزیابی کمی تغییرات جریان در انشعابی که جریان آن باالنس نشده‬

‫اس��ت فراتر از الزامات طراحی متداول سیس��تم اس��ت‪ .‬ب��ه عنوان یک‬ ‫راهکار کلی‪ ،‬عدم باالنس در مح��دوده ‪ 10ft‬تا ‪ 30kPa(15ft‬تا ‪)45kPa‬‬

‫مشکل‌س��از نخواهد بود‪ .‬این مقدار امکان اس��تفاده از رایزرهای برگشت‬

‫مستقیم‪ 31‬را فراهم می‌آورد و به این ترتیب می‌توان عدم باالنس سیستم را‬

‫با اندازه‌گذاری صحیح لوله‌ها کنترل کرد‪.‬‬

‫طراحی انشعاب‌های افقی سیستم لوله‌کشی فضای پیرامونی ساختمان‬

‫برمبنای برگشت معکوس و تغذیه رایزرها‪ ،‬در مقایسه با سیستم برگشت‬ ‫مستقیم معموال هزینه زیادی را بابت لوله‌کشی به پروژه تحمیل نمی‌کند و‬

‫می‌تواند گزینه مناسبی باشد‪ .‬برای انشعاب‌های اصلی مربوط به بخش‌های‬ ‫اصلی یک س��اختمان که به صورت موازی به یکدیگر متصل شده‌اند باید‬ ‫تمهیدات الزم برای باالنس و اندازه‌گیری جریان در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫کنترل اختالف فشار سیستم‬

‫در صورت اس��تفاده از ش��یر دوراهه‪ 32‬برای کنت��رل جریان در کوئل‬

‫واحدهای ترمینال‪ ،‬جریان سیس��تم در بار جزئی‪ 33‬کاهش خواهد یافت‪.‬‬

‫این شیرها‪ ،‬مقدار جریان را با افزایش مقاومت موجود در مسیر آن کاهش‬ ‫می‌دهند‪ .‬با کاهش جریان‪ ،‬اصطکاک سیال با جداره داخلی لوله نیز کاهش‬ ‫و درنتیجه هد پمپ افزایش می‌یابد‪ .‬به این ترتیب گاهی حتا الزم می‌شود‬ ‫که شیرهای ترمینال بیشتر بسته شوند‪ .‬در صورتی که فشار تفاضلی ایجاد‬ ‫شده در این شیرها به اندازه کافی زیاد باشد‪ ،‬حداکثر فشار قطع شیرها‬

‫‪34‬‬

‫افزایش خواهد یافت که نتیجه آن بسته نشدن این شیرها و ایجاد مشکل‬ ‫در کنت��رل دمای اتاق خواهد بود؛ مگر در صورتی که مفتول‌کش��ی‪ 35‬در‬ ‫نشیمن‌گاه شیر به لحاظ عملی امکان‌پذیر باشد که این کار منجر به تعویض‬

‫نشیمن‌گاه‌های شیر و تحمیل هزینه به پروژه می‌شود‪ .‬مفتول‌کشی شامل‬

‫س��مباده‌کاری دیسک شیر و نشیمن‌گاه آن با جریان‌های شدید است که‬

‫برای ش��یرهای که در دوره‌های کارکرد طوالن��ی در وضعیت حداقل کار‬

‫می‌کنند انجام می‌گیرد‪ .‬برخی معیارهای پیش��گیرانه‌ای که طراحان باید‬ ‫مدنظر داشته باشند عبارتند از‪:‬‬

‫منحنی بازده ثابت‬

‫‪ .1‬اختالف فشار سیستم را می‌توان با استفاده از شیرهای تعبیه شده‬

‫زده‬ ‫با‬

‫در مس��یر رفت و برگشت لوله‌کش��ی که معموال به لحاظ هیدرولیکی در‬ ‫دورترین نقطه ترمینال تعبیه می‌شوند‪ ،‬تغییر سرعت پمپ‪ ،‬کاهش ظرفیت‬

‫و افزایش هد در بار جزیی‪ ،‬کنترل نمود‌‪.‬‬

‫منحنی‌های‬ ‫سرعت‬

‫‪ .2‬ش��یر اختناق‪ 36‬در انش��عاب‌های اصلی (نزدیک به سمت دهش‬

‫هد‬

‫پمپ‪ )37‬باید با استفاده از یک کنترل‌کننده فشار تفاضلی (به جای کنترل‬

‫سرعت) تنظیم شود‪ .‬به این ترتیب بخشی از فرآیند محدودسازی جریان‪،‬‬ ‫با ثابت نگه داش��تن هد پمپ و در ش��یرهای ترمینالی صورت می‌پذیرد‬

‫ت‬ ‫رع‬ ‫س‬

‫(تصویر ‪.)4‬‬

‫‪ .3‬در ترمینال‌ها به جای ش��یرهای دوراهه باید از شیرهای سه‌راهه‬

‫اس��تفاده شود‪ .‬در شرایط بار کاهش یافته‪ ،‬این شیرها جریان را از مسیر‬ ‫نرخ جریان‬

‫تصویر (‪ )7‬نمودار هد‪ ،‬شدت جریان و بازده پمپ به عنوان تابعی از سرعت‬ ‫(‪)ITT 1985‬‬

‫کنارگذر کوئل هدایت می‌کنند که این مساله معایبی را نیز به همراه دارد‪.‬‬ ‫چرا که در عمل این روش موجب ایجاد اتصال کوتاه در مدار می‌شود‪ ،‬مگر‬

‫در صورتی که مقاومت ایجاد شده در مسیر جریان برابر با مقاومت کوئل‬

‫ترمینال در هر یک از مس��یرهای کنارگذر برابر باشد که دست‌یابی به این‬

‫‪14‬‬

‫هدف با کنترل خودکار جریان یا به کارگیری شیرهای باالنس تعبیه شده‬

‫در خط برگش��ت بعد از ش��یرهای کنارگذر میسر خواهد شد‪ .‬در غیر این‬

‫صورت‪ ،‬در بار جزیی‪ ،‬جریان سیس��تم و توان مصرفی برای پمپاژ س��یال‬ ‫در عمل افزایش خواهد یافت‪ .‬ضمن آن که در این وضعیت به دلیل افت‬ ‫اختالف فشار ترمینال‌ها نس��بت به مقدار جریان متداول موردنیاز برای‬

‫عملکرد سیستم‬ ‫با دو پمپ‬

‫منحنی‌های عملکرد پمپ‬ ‫دو پمپ‬

‫فشار طراحی‬ ‫صد درصد‬

‫عملکرد ترموستات اتاق‪ ،‬برخی از ترمینال‌ها دچار کمبود جریان می‌شوند‪.‬‬ ‫البته باید به این مس��اله نیز اشاره کرد که هزینه نصب شیرهای سه‌راهه‬ ‫حداکثر نقاط کارکرد‬

‫عملکرد سیستم با‬ ‫یک پمپ‬

‫تا در نزدیکی نقاط انتهایی انشعاب‌های اصلی از یک شیر کنارگذر مستقل‬

‫اس��تفاده کنند که برمبنای اختالف فشار سیستم کار می‌کند‪ .‬تاثیر این‬

‫فشار طراحی‬ ‫پنجاه درصد‬

‫منحنی عملکرد‬ ‫سیستم‬

‫روش همانن��د به کارگیری یک ش��یر اختناق اصلی اس��ت ولی می‌تواند‬

‫فشار پمپ و سیستم‬

‫تاحدی بیشتر از شیرهای دوراهه است‪ .‬برخی از طراحان ترجیح می‌دهند‬

‫یک پمپ‬

‫تاثیرات دیگری مانند افزایش جریان و توان مصرفی سیستم را نیز به همراه‬ ‫به شمار نمی‌رود و در این وضعیت باید از یک شیر کنترل صنعتی استفاده‬

‫شود‪.‬‬

‫‪ .4‬می‌توان از ش��یرهای دوراهه و سه‌راهه به صورت ترکیبی استفاده‬

‫کرد‪ .‬این روش‪ ،‬کاهش جریان و افزایش اختالف فشار در شیرهای ترمینال‬

‫را بدون نیاز به کنترل سرعت جریان‪ ،‬به کارگیری شیرهای اختناق اصلی یا‬ ‫شیرهای کنارگذر محدود می‌سازد‪ .‬با کمی بررسی می‌توان درصد اختالط‬

‫را نش��ان داد ولی طرحی که تضمین‌کننده حداقل بیست درصد جریان‬

‫صد درصد‬ ‫جریان طراحی‬

‫فشار مستقل‬

‫داشته باشد‪ .‬شیر اطمینان با راه‌انداز فنری گزینه مناسبی برای این منظور‬

‫شیرهای یک‌طرفه‬

‫جریان سیستم‬

‫مسیرهای کنارگذر برای‬ ‫سیستم با یک پمپ‬

‫تصویر (‪ )9‬منحنی‌های پمپ و سیستم برای پمپ‌های سری‬

‫‪ .5‬می‌توان از ش��یرهای خودکار محدودکنن��ده جریان که به آن‌ها‬ ‫‪38‬‬

‫کل سیستم باشد‪ ،‬معموال برای دست‌یابی به نتیجه مطلوب کافی است‪.‬‬

‫شیرهای کنترل مستقل از فشار نیز گفته می‌شود نیز استفاده کرد‪ .‬این‬

‫خواهد بود که جریان مطلوب در نقاط انتهایی سیستم با برگشت مستقیم‬

‫فشار سیستم (که به واسطه باز و بسته شدن شیرها در سیستم توزیع آب‬

‫‪39‬‬

‫نصب شیرهای سه‌راهه در مسیرهای با مقاومت بیشتر تضمین‌کننده آن‬

‫شیرها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که مقدار کافی جریان در مقادیر مختلف‬

‫تامین شود‪.‬‬

‫ایجاد می‌شود) تامین می‌گردد‪ .‬چنین شیرهایی مخصوصا در سیستم‌های‬ ‫دولوله‌ای که نرخ جریان آب متناسب با بار گرمایی یا سرمایی متغیر است‪،‬‬ ‫مناسب هستند‪ .‬این شیرهای همچنین امکان باالنس ساده‌تر سیستم‌های‬

‫برگشت مستقیم را نیز فراهم می‌آورند‪.‬‬

‫مقادیر بازده‬

‫شبکه لوله‌کشی‬

‫نقطه طراحی‬

‫درصورتی که یک سیستم تنها به شیرهای دوراهه تجهیز شده باشد‪،‬‬

‫ممکن اس��ت در ش��رایط خاص‪ ،‬هیچ جریانی از پمپ عبور نکند‪ .‬به این‬

‫هد‬

‫ترتی��ب هنگامی که انرژی موت��ور‪ ،‬آب راکد را در می��ان پروانه پمپ گرم‬ ‫می‌کند‪ ،‬احتمال آسیب دیدن پمپ بسیار زیاد خواهد بود‪ .‬برای جلوگیری‬ ‫از این مشکل می‌توان از مسیر کنارگذر پمپ یا روش کنترل فشار استفاده‬ ‫کرد که به کارگیری آن تضمین‌کننده تامین جریان دائمی در مقطع پمپ‬

‫نرخ جریان‬

‫تصویر (‪ )8‬ترکیب مش�خصات شبکه لوله‌کشی با یک پمپ سرعت متغیر‬ ‫برای دست‌یابی به حداکثر بازده‬

‫اس��ت‪ .‬یکی دیگر از مشکالت مرتبط با شیرهای دوراهه‪ ،‬منجمد شدن‬ ‫مقاطع مربوط به سیس��تم لوله‌کشی در صورت مواجهه با دماهای بسیار‬ ‫پایین است (این احتمال در قسمت‌هایی از حفره دیوار خارجی که به خوبی‬

‫عایق‌کاری نشده است در شرایطی که آب در لوله‌کشی جریان ندارد بیشتر‬

‫خواهد بود)‪.‬‬

‫میزان تمیز بودن سیستم‬

‫کثیف بودن و خوردگی سیس��تم لوله‌کشی از جمله عواملی است که‬

‫عملکرد سیس��تم‌های تمام‌آب را به میزان زی��ادی کاهش می‌دهد‪ .‬برای‬ ‫جلوگیری از این مشکل باید اقدامات زیر در دستور کار قرار گیرد‪:‬‬ ‫● نگهداری صحیح لوله‌ها در محل سایت پیش از نصب‬

‫● محافظت از دریچه‌های سیستم لوله‌کشی در هنگام نصب‬

‫تو‌شوی جداره داخلی لوله‌ها با فشار جریان و مواد شیمیایی‬ ‫● شس ‌‬

‫مناسب پیش از راه‌اندازی سیستم‬

‫● اس��تفاده از صافی‌ها و فیلترهای مناس��ب در باالدست پمپ‌ها‪،‬‬

‫چیلرها و مبدل‌های حرارتی‬

‫● نصب فیلتر و صافی آشغال‌گیر در مسیرهای کنارگذر پمپ‌هایی که‬

‫پنج تا ده درصد جریان از آن‌ها عبور می‌کند‪.‬‬

‫● در نظر گرفتن شیرهایی برای مجزاسازی مقاطع مختلف لوله‌کشی‬

‫و فراهم آوردن امکان دسترسی به رایزرها‬

‫‪ = N‬سرعت پمپ (‪)rpm‬‬ ‫‪ = P‬توان ترمزی (‪)kW‬‬

‫س��ومین قانون پمپ‌ها که در این قس��مت به آن اشاره شد‪ ،‬دقیقا با‬

‫عملکرد پمپ‌های سرعت متغیر‬

‫در سیستم‌هایی که پمپ‌های نصب شده در سرعت متغیر کار می‌کنند‪،‬‬

‫مشخصات پمپ‌های گریز از مرکز و شبکه لوله‌کشی باید در ارتباط با یکدیگر‬ ‫انتخاب شود‪ .‬تئوری کارکرد پمپ‌ها بیان‌گر آن است که هد قطع جریان‬

‫‪40‬‬

‫(هد پمپ در نرخ جریان صفر) با مرجع سرعت دوران پروانه پمپ متناسب‬ ‫است (تصویر ‪ .)7‬در این تصویر رابطه بین هد‪ ،‬نرخ جریان‪ ،‬سرعت و بازده‬

‫پمپ نشان داده شده است‪.‬‬

‫قوانین پمپ‌ها نیز تا حدی مشابه با قوانین فن‌هاست‪ .‬برای پمپ‌های‬

‫گریز از مرکز خواهیم داشت‪:‬‬

‫‪ .1‬نرخ جریان پمپ با سرعت پمپ (بر حسب دور بر دقیقه) متناسب‬

‫است‪.‬‬

‫‪ .2‬هد پمپ‌ها با مربع سرعت تغییر می‌کند‪.‬‬

‫‪ = H‬هد پمپ‬

‫مش��خصات یک سیستم لوله‌کشی در ارتباط است‪ .‬در تصویر (‪ )8‬ارتباط‬

‫عملکرد پمپ و سیس��تم لوله‌کشی نشان داده شده است‪ .‬در صورتی که‬

‫پمپ در نقطه طراحی با حداکثر بازده کار کند‪ ،‬این پمپ در مقادیر مختلف‬

‫نرخ جریان‪ ،‬مشخصات عملکردی ثابتی خواهد داشت‪ .‬این رابطه باید با‬ ‫در نظر گرفتن تمهیدات مختلف تا حدی تعدیل شود‪ .‬شبکه لوله‌کشی را‬

‫می‌توان طوری طراحی کرد که تنها یک بار حرارتی مستقل را تامین کند و‬

‫الزامات بار با کنترل سرعت پمپ تامین گردد‪ .‬همان‌طور که در تصویر (‪)12‬‬ ‫نشان داده شده است‪ ،‬اگر سیستم لوله‌کشی مربوط به یک شبکه مجهز‬

‫به شیر دوراهه باشد‪ ،‬نمودار جریان – هد پمپ را نمی‌توان با استفاده از‬ ‫یک نمودار ثابت به طور کامل نشان داد‪ .‬با توجه به تصویر (‪ ،)13‬منحنی‬ ‫جریان – هد پمپ برای یک شبکه مجهز به شیر سه‌راهه را می‌توان روی‬

‫)‪Q = (N1/N2‬‬

‫یک منحنی مش��خص نشان داد‪ ،‬اما در واقع تنها یک نقطه یعنی همان‬

‫‪H = (N1/N2)2‬‬

‫امکان کاهش فشار پمپ باید متناسب با قابلیت کنترل سرعت آن مورد‬

‫‪H = (Q1/Q2)2‬‬

‫توسط یک پمپ‪ ،‬بررسی وضعیت شیر دوراهه‌ای است که جریان ارسالی‬

‫‪ .3‬هد پمپ با مربع شدت جریان عبوری از آن تغییر می‌کند‪.‬‬

‫«نقطه طراحی» است که باید روی این منحنی در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫ارزیابی قرار گیرد‪ .‬یکی از روش‌های بررس��ی کافی بودن فشار تامین شده‬

‫‪ .4‬توان ترمزی پمپ با مکعب سرعت یا مکعب شدت جریان عبوری‬

‫به کوئل‌ها را کنترل می‌کند‪ .‬به طور ایده‌آل‪ ،‬تنها یک شیر مجزا در سیستم‬

‫ ‪P = (N1/N2)3‬‬

‫باشد‪ ،‬بیشترین فشار کنترل (یا پایین‌تر فشار برای شیرهای معموال باز) باید‬

‫از آن تغییر می‌کند‪.‬‬

‫که در روابط فوق‪:‬‬

‫‪ = Q‬دبی پمپ‬

‫‪P = (Q1/Q2)3‬‬

‫باید به طور کامل باز باشد‪ .‬در صورتی که راه‌انداز شیرها از نوع پنوماتیکی‬ ‫به عنوان متغیر کنترل‪ 41‬و تنظیم سرعت پمپ مورد استفاده قرار گیرد‪ .‬با‬ ‫استفاده از کنترل‌کننده‌های دیجیتال مستقیم ( ‪ )DDC‬نیز می‌توان به‬ ‫‪42‬‬

‫‪16‬‬

‫همین عملکرد کنترلی دست پیدا کرد‪.‬‬

‫طراحان برای دست‌یابی به نرخ جریان موردنظر در سیستم‌های پمپاژ‬

‫ب��ا حجم متغیر معم��وال از روش‌هایی مانند نصب چند پم��پ در مدار و‬

‫خاموش کردن یکی یا تعدادی از آن‌ها اس��تفاده می‌کنند‪ .‬در تصویر (‪)9‬‬

‫منحنی عملکرد سیستم برای سیستم با دو پمپ سری و در تصویر (‪)10‬‬ ‫همین منحنی برای سیستم با دو پمپ موازی نشان داده شده است‪ .‬البته‬ ‫هنگامی که شدت جریان سیس��تم به جای استفاده از روش‌هایی مانند‬

‫اختناق جریان یا خارج کردن پمپ‌ها از مدار‪ ،‬بر مبنای کاهش س��رعت‬ ‫پمپ تنظیم می‌شود‪ ،‬توان موردنیاز پمپ برای به گردش درآوردن سیال نیز‬

‫کاهش می‌یابد‪ .‬انجمن ‪ ASHRAE‬تاکنون بسیاری از سیستم‌های جریان‬ ‫متغی��ر با عملکرد موفقیت‌آمیز را در گزارش‌های خود موردتایید قرار داده‬ ‫است‪ .‬البته در حال حاضر در دسترس بودن محرک‌های فرکانس متغیر‬

‫(‪ )VFD43‬با هزینه‌ای معقول‪ ،‬مسیر پیش روی طراحان برای استفاده از‬ ‫این نوع محرک‌ها را هموارتر ساخته است‪.‬‬

‫پمپ‌های سرعت متغیر تنها در صورتی باید مورد استفاده قرار گیرند‬

‫ک��ه توجه کافی به دمای آب س��رد خروجی از چیلر که مبتنی بر پمپاژ با‬

‫حجم ثابت اس��ت صورت پذیرد‪ .‬تنظیم مجدد دما موجب افزایش بازده‬ ‫چیلرمی‌ش��ود ولی توان موردنیاز برای پمپاژ س��یال را همچنان باال نگاه‬

‫می‌دارد‪ .‬در هر صورت برای دس��ت‌یابی به یک ارزیابی صحیح و منطقی‪،‬‬

‫کاه��ش توان مصرفی چیلر به این روش باید با تغییر توان پمپاژ موردنیاز‬ ‫پمپ‌های س��رعت متغیر مقایسه شود‪ .‬توان مصرفی چیلر به ازای هر تن‬

‫تبرید ظرفیت برودتی تولید ش��ده با کاهش دمای آب رفت چیلر افزایش‬ ‫می‌یابد و برعکس‪ .‬البته‪ ،‬افزایش دمای آب سرد احتمال افزایش الزامات‬ ‫جری��ان در واحدهای ترمین��ال (برای بارهای ثابت) و ش��دت جریان آب‬ ‫موردنیاز را افزایش می‌دهد‪ .‬در شرایط بار جزیی‪ ،‬کاهش ظرفیت سرمایشی‬ ‫ترمینال‌ها به واسطه افزایش دمای آب سرد می‌تواند با باز نمودن بیشتر‬

‫شیر کنترل برای تامین ظرفیت سرمایش موردنیاز‪ ،‬نقش موثری در بهبود‬ ‫قابلیت کنترل سیستم داشته باشد‪.‬‬

‫پمپ‌های سرعت متغیر بهترین گزینه برای شبکه‌های لوله‌کشی با افت‬

‫فشار باال به شمار می‌روند که مقدار آن با شدت جریان عبوری از سیستم و‬

‫درصد افت فشار ثابت (واحدهای ترمینال‪ ،‬شیرها و اختالف ارتفاع) متغیر‬ ‫است‪ .‬بنابراین در تجهیزات مرتبط با واحد هوارسان که در نزدیکی چیلر‬ ‫واقع شده‌اند‪ ،‬افت فشار متغیر کوچکی ایجاد می‌شود و پمپ سرعت متغیر‬

‫تا حد زیادی همانند یک پمپ با س��رعت ثابت عمل می‌کند که منحنی‬ ‫عملکرد آن در تصویر (‪ )7‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪1. All-water systems‬‬ ‫‪2. Terminal units‬‬ ‫‪3 . Raidant systems‬‬ ‫‪4 . Radiant cooling systems‬‬

‫‪5. Supply duct‬‬ ‫‪6. Heat recovery systems‬‬ ‫‪7. Condensate drain pans‬‬ ‫‪8. Perimeter spaces‬‬ ‫‪9. Unitary type ventilators‬‬ ‫‪10. Two-pipe systems‬‬ ‫‪11. Three-pipe systems‬‬ ‫‪12. Four-pipe systems‬‬ ‫‪13. Sensible cooling‬‬ ‫‪14. Latent cooling‬‬ ‫‪15. Sensible heating‬‬ ‫‪16. ON/OFF control‬‬ ‫‪17. Bypass dampers‬‬ ‫‪18. Sensible Heat Ratio‬‬ ‫‪19. Sound pressure level‬‬ ‫‪20. Forced-air heating systems‬‬ ‫‪21. Thermostatic control‬‬ ‫‪22. Solenoid valves‬‬

‫‪Aquastat .23‬؛ به ترموستات‌هایی که برای کنترل دمای آب مورد استفاده قرار می‌گیرند‬

‫اصطالحا آکوستات گفته می‌شود‪ .‬این نوع ترموستات‌ها مجهز به حسگر مستغرق هستند‬

‫و معموال در دمای ‪ )100-270°F( 38-132°C‬کاربرد دارند (مترجم)‪.‬‬ ‫‪24. Coil bypass control‬‬ ‫‪25. Dead band‬‬ ‫‪26. Flow diversity‬‬ ‫‪27 . Peak cooling load‬‬ ‫‪28. Block load‬‬ ‫‪29. Diversity factor‬‬ ‫‪30. Closed piping loop‬‬ ‫‪31. Direct return risers‬‬ ‫‪32. Two-way valve‬‬ ‫‪33. Partial load‬‬ ‫‪34. Maximum shutoff pressure‬‬ ‫‪35. Wire drawing‬‬ ‫‪36. Throttling valve‬‬ ‫‪37. Pump discharge‬‬ ‫‪38. Automatic flow-limiting valves‬‬ ‫‪39. Pressure-independent control valves‬‬ ‫‪40. Shutoff head‬‬ ‫‪41. Control variable‬‬ ‫‪42. Direct Digital Controls‬‬ ‫‪43. Variable Frequency Drives‬‬ ‫‪44. Upfeed system‬‬ ‫‪45. Free cooling‬‬ ‫‪46. Valance units‬‬ ‫‪47. Preconditioned air‬‬ ‫‪48. Air-water system‬‬ ‫‪49. Stack effect‬‬ ‫‪50. Exhaust systems‬‬ ‫‪51. Makeup air‬‬ ‫‪52. Negative pressure‬‬ ‫‪53. Flow diagrams‬‬

‫∗ از این نویسنده تاکنون بیست عنوان کتاب در قالب ترجمه و تالیف توسط نشر یزدا (ماهنامه‬ ‫تهویه و تبرید) منتشر شد‌ه است‪.‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫محاسبات بار سرمایی و گرمایی‬ ‫در ساختمان‌های غیرمسکونی (‪)3‬‬ ‫‪ASHRAE Fundamentals Handbook – IP Edition CHAPTER 30‬‬

‫بهره‌ گرمایی ناشی از انتقال رطوبت و نفوذ تدریجی هوا‬ ‫به داخل ساختمان‬

‫دو مولفه دیگری که مس��تقیما و بدون تاخیر زمانی ناشی از جرم‬

‫ساختمان‪ ،‬بر بار سرمایی مناطق داخلی تاثیر می‌گذارند انتقال رطوبت‬

‫و نفوذ تدریجی هوا به داخل ساختمان‪ 1‬است‪.‬‬

‫نفوذ تدریجی هوا به داخل‬

‫اصول و مبانی تعیین مقدار هوایی که از خارج به داخل ساختمان‬

‫نفوذ می‌کند با تاکید بر ش��رایط ساختمان در فصل زمستان در فصل‬ ‫بیس��ت و هفتم این راهنم��ا به طور مفصل مورد بررس��ی قرار گرفته‬

‫اس��ت‪ .‬در فصل تابس��تان‪ ،‬محاس��بات مربوط به نفوذ هوا به داخل‬ ‫س��اختمان معموال به درها و پنجره‌ها محدود می‌ش��ود‪ .‬نشت هوا از‬

‫طریق درها را می‌توان با اس��تفاده از اطالعاتی که در فصل بیس��ت و‬

‫هفتم همین راهنما مطرح ش��د محاس��به کرد‪ .‬در جدول (‪ )3‬فصل‬ ‫بیس��ت و هفتم‪ ،‬مقدار متوس��ط س��رعت باد به صورت موضعی ارائه‬

‫شده است که بر مبنای آن می‌توان مقدار هوایی که از طریق پنجره‌ها‬ ‫به داخل س��اختمان نفوذ می‌کند را محاسبه کرد‪ .‬در هنگام محاسبه‬

‫نفوذ هوا از طریق پنجره‌ها در کل ساختمان‪ ،‬در نظر گرفتن سطح کل‬ ‫پنجره‌ها برای تمامی جبهه‌های س��اختمان ضرورتی ندارد؛ چرا که بار‬

‫در تمامی جبهه‌ها به صورت هم‌زمان تاثیر نمی‌گذارد‪ .‬در هر صورت‪،‬‬ ‫نفوذ هوا به داخل س��اختمان از طریق تمامی پنجره‌ها در هر دو دیوار‬ ‫مجاور به هم باید در محاسبات لحاظ شود‪ .‬آگاهی داشتن از جهت و‬ ‫سرعت وزش باد نیز از دیگر اطالعاتی است که در انتخاب جبهه اصلی‬ ‫ساختمان برای محاسبات تاثیرگذار است‪.‬‬ ‫هنگام��ی که از نظر اقتصادی محدودیتی وجود نداش��ته باش��د‪،‬‬ ‫مق��دار کاف��ی از هوای خارج‪ 2‬بای��د به عنوان هوای تهوی��ه‪ 3‬از طریق‬ ‫تجهیزات و سیس��تم‌های تهویه مطبوع تامین ش��ود ک��ه این رویکرد‬ ‫موجب ش��کل‌گیری جریان ثابت��ی از هوای رو به ب��اال و کاهش بهره‬ ‫گرمایی ناش��ی از نفوذ هوا به داخل س��اختمان می‌شود‪ .‬فشار هوای‬ ‫داخل س��اختمان نیز باید به اندازه‌ای باش��د که قادر به غلبه کردن بر‬ ‫فشار باد و نفوذ هوا از طریق درزها و شکاف‌های درها و پنجره‌ها باشد‪.‬‬ ‫هنگامی که مقدار هوای خارجی که توس��ط تجهیزات سرمایش��ی به‬ ‫داخل ساختمان وارد می‌شود برای تامین فشار موردنیاز کافی نباشد‪،‬‬ ‫تمام بار ناشی از نفوذ هوا به داخل ساختمان باید در محاسبات بهره‬ ‫گرمایی فضای داخل لحاظ شود‪.‬‬

‫مقادیر استاندارد حجم هوا‬

‫از آنجا که حجم مخصوص هوا در ش��رایط مختلف به میزان قابل‬

‫‪18‬‬

‫مالحظه‌ای تغییر می‌کند‪ ،‬محاسبات بار زمانی دقیق خواهد بود که به‬

‫جای استفاده از حجم مبتنی بر جرم هوا باشد‪ .‬البته‪ ،‬مقادیر حجمی‬ ‫هوا اغلب برای انتخاب کوئل‌ها‪ ،‬فن‌ها‪ ،‬طراحی شبکه کانال و ‪ ...‬به‬

‫‪ 0.075‬برای مقدار هوای خش��ک برحسب پوند در هر فوت مکعب در‬ ‫نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫این رابطه را می‌توان به صورت زیر نیز بیان کرد‪:‬‬

‫کار گرفته می‌شود که در چنین مواردی برای محاسبات باید از مقادیر‬ ‫حجم پایه در شرایط استاندارد استفاده شود‪ .‬یکی از مقادیر استاندارد‬

‫‪( lb 0.075‬هوای خش��ک) به ازای ه��ر فوت مکعب (‪)13.33ft3/lb‬‬ ‫اس��ت‪ .‬این مقدار متناظر با ش��رایط اش��باع در دمای ‪ 60ºF‬و هوای‬

‫خشک در دمای ‪( 69ºF‬در فشار ‪ )14.696psia‬است‪ .‬از آنجا که هوا‬ ‫معم��وال از روی کوئل‌ها‪ ،‬فن‌ها یا داخل ش��بکه کانال عبور می‌کند‪،‬‬ ‫اگر چگالی هوا به چگالی هوای استاندارد نزدیک باشد‪ ،‬دست‌یابی به‬

‫دقت موردنظر معموال بدون نیاز به اعمال ضرایب تصحیح امکان‌پذیر‬ ‫خواهد بود‪ .‬هنگامی که جریان هوا در ش��رایط خاص یا نقطه خاصی‬

‫مانند ورودی یا خروجی کوئل اندازه‌گیری می‌ش��ود‪ ،‬حجم مخصوص‬ ‫متناظر با آن را می‌توان با اس��تفاده از نمودار سایکرومتریک به دست‬

‫آورد‪.‬‬

‫محاس�بات به�ره گرمای�ی ب�ا اس�تفاده از مقادی�ر هوای‬ ‫استاندارد‬ ‫طراحی سیس��تم‌های تهویه مطبوع اغلب مس��تلزم آن است که‬

‫اطالعات زیر در دسترس باشد‪:‬‬

‫‪ .1‬گرمای کل‪4‬؛ بهره گرمایی کل (‪ )qt‬متناظر با تغییر نرخ جریان‬

‫استاندارد (‪ )Qs‬بر مبنای اختالف آنتالپی ‪ Δh‬برابر است با‪:‬‬ ‫)‪ (8‬‬

‫که در این رابطه‪ ،‬ضریب ‪ 60‬برای تبدیل دقیقه به ساعت و ضریب‬

‫ک��ه در این رابطه‪ Ct ،‬ضریب گرمای کل بر حس��ب ‪Btu/h.cfm‬‬

‫ب��ه ازای ه��ر ‪ Btu/lb‬آنتالپی (‪ )h‬اس��ت ک��ه مق��دار آن برابر با ‪4.5‬‬

‫می‌باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬گرمای محس��وس‪5‬؛ به��ره گرمایی محس��وس (‪ )qs‬متناظر با‬

‫تغییر دمای هوای خش��ک (‪ )Δt‬برای مقدار مش��خصی از جریان هوا‬

‫(در شرایط استاندارد) برابر است با‪:‬‬ ‫)‪ (9‬‬ ‫که در این رابطه‪:‬‬

‫‪ = 0.24‬گرمای ویژه هوای خشک؛ ‪Btu/lb.ºF‬‬

‫‪ = W‬نس��بت رطوبت؛ مقدار آب بر حس��ب پوند به مقدار هوای‬

‫خشک بر حسب پوند‬

‫‪ = 0.45‬گرمای ویژه بخار آب؛ ‪Btu/lb.ºF‬‬

‫مقادیر گرمای ویژه برای هوا در دامنه ‪ -100ºF‬تا ‪ 200ºF‬متغیر است‪.‬‬

‫هنگامی که ‪ W=0‬است‪ ،‬مقدار ‪1.08=)0.45W+024(×0.075×60‬‬

‫خواه��د بود‪ .‬هنگامی که ‪ W=0.01‬اس��ت‪ ،‬این مقدار برابر با ‪،1.10‬‬ ‫هنگامی که ‪ W=0.02‬اس��ت‪ ،‬این مقدار برابر با ‪ 1.12‬و هنگامی که‬

‫‪ W=0.03‬این مقدار برابر با ‪ 1.14‬خواهد بود‪ .‬از آنجا که مقدار ‪W=0.01‬‬ ‫تا حد زیادی متناظر با شرایط موجود در بسیاری از کاربردهای تهویه‬

‫مطبوع اس��ت‪ ،‬تغییر گرمای محسوس بر حسب بی‌تی‌یو بر ساعت را‬

‫معموال با استفاده از رابطه زیر محاسبه می‌کنند‪:‬‬

‫)‪ (10‬‬

‫این رابطه را می‌توان به شکل زیر نیز بازنویسی کرد‪:‬‬ ‫ک��ه در ای��ن رابط��ه‪ Cs ،‬ضری��ب گرمای محس��وس بر حس��ب‬

‫‪ Btu/h.cfm.º‬و مقدار آن برابر با ‪ 1.1‬است‪.‬‬

‫‪ .3‬گرمای نهان‪6‬؛ بهره گرمایی نهان (‪ )q1‬متناظر با تغییر نس��بت‬

‫رطوب��ت (‪ )ΔW‬ب��رای مق��دار مش��خصی از جریان هوا (در ش��رایط‬ ‫استاندارد) برابر است با‪:‬‬ ‫)‪ (11‬‬ ‫ک��ه در این رابطه‪ 1076Btu/lb ،‬مق��دار تقریبی محتوای حرارتی‬

‫بخ��ار آب در رطوبت نس��بی ‪ 50%‬در دم��ای ‪ 75ºF‬منهای محتوای‬

‫حرارت��ی آب در دم��ای ‪ 75ºF‬منهای محت��وای حرارتی آب در دمای‬ ‫‪ 50ºF‬اس��ت‪ .‬یکی از ش��رایط متداول طراحی‪ ،‬رطوبت نس��بی ‪50%‬‬ ‫در دم��ای ‪ 75ºF‬و دم��ای ‪ 50ºF‬برای دمای متداول چگالیده بر روی‬ ‫کوئل‌های سرمایی و رطوبت‌گیری است‪.‬‬

‫موانع بخار‪ 9‬استفاده می‌شود‪.‬‬

‫در برخی از کاربردهای صنعتی‪ ،‬پایین نگه داش��تن مقدار رطوبت‬

‫هوا در مکان‌های مطبوع شده الزامی است‪ .‬در چنین مواردی‪ ،‬بهره‬ ‫‪10‬‬

‫گرمایی نهان مربوط به انتقال رطوبت از طریق دیوارها ممکن است از‬ ‫بهره گرمایی نهان ناشی از دیگر منابع بیشتر باشد‪ .‬مقدار بهره گرمایی‬

‫این رابطه را می‌توان به شکل زیر نیز بازنویسی کرد‪:‬‬

‫یاد شده را می‌توان با استفاده از رابطه زیر محاسبه کرد‪:‬‬

‫که در این رابطه‪ C1 ،‬ضریب گرمای نهان هوا بر حس��ب ‪Btu/h.‬‬

‫‪ cfm‬و مقدار آن برابر با ‪ 4840‬است‪.‬‬

‫‪ .4‬ضری��ب تصحی��ح ارتف��اع؛ برای محاس��بات مت��داول تهویه‬ ‫مطبوع‪ ،‬ضرایب تصحیح ‪ 1.10 ،4.5‬و ‪ 4840‬در س��طح دریا (فش��ار‬ ‫‪ )14.696psia‬و برای دماها و نس��بت‌های رطوبت متداول مناس��ب‬ ‫است‪ .‬در سایر شرایط‪ ،‬مقادیر دقیق‌تری باید مورد استفاده قرار گیرد‪.‬‬ ‫در ارتفاع ‪( 5000ft‬فشار ‪ ،)12.2psia‬مقادیر مناسب برای ضرایب یاد‬ ‫شده ‪ 0.92 ،3.73‬و ‪ 4020‬است‪ .‬معادالت (‪ )9‬تا (‪ )11‬را می‌توان با‬ ‫اعمال ضرایب تصحیح در نس��بت فشار در سطح دریا تقسیم بر فشار‬ ‫در ارتفاع موردنظر‪ ،‬برای ارتفاع‌های مختلف غیر از س��طح دریا نیز به‬ ‫کار گرفت‪ .‬با اس��تفاده از معادله (‪ )3‬فصل شش��م از همین راهنما‪،‬‬ ‫خواهیم داشت‪:‬‬

‫)‪ (12‬‬ ‫که در رابطه فوق‪:‬‬

‫‪ = q1m‬بهره گرمایی نهان ناشی از انتشار رطوبت؛ ‪Btu/h‬‬

‫‪ = M‬تراوایی مجموعه دیوار؛ ‪ / ft .h.in.Hg‬مجموعه ذرات‬ ‫‪2‬‬

‫‪ / lb = 7000‬مجموعه ذرات‬

‫‪ = A‬مساحت دیوار؛ ‪ft‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ = Δpv‬اختالف فشار بخار؛ ‪in.Hg‬‬

‫‪ = hg‬آنتالپی در شرایط اتاق؛ ‪Btu/lb‬‬

‫‪ = hf‬آنتالپی بخار آب تقطیر ش��ده روی کوئل سرمایی؛ ‪Btu/lb‬؛‬

‫مقدار آن در دم��ای ‪ 75ºF‬اتاق و دمای تقطیر ‪ 50ºF‬روی کوئل برابر‬

‫با ‪ 1076Btu/lb‬است‪.‬‬

‫سایر بارهای نهان‬

‫مناب��ع تولید رطوبت در یک س��اختمان مانند حمام‪ ،‬اس��تخر یا‬

‫ک��ه در این رابط��ه‪ Cx,0 ،‬بیان‌گر هر ی��ک از مقادیر ضریب ‪ C‬در‬

‫سطح دریا و نسبت به صورت زیر محاسبه می‌شود که در آن ارتفاع بر‬ ‫حسب فوت در نظر گرفته می‌شود‪:‬‬

‫‪ × (6.8754 × 10-6)]5.2559‬ارتفاع – ‪P/P0= [1‬‬

‫بهره گرمایی نهان ناشی از انتشار رطوبت‬

‫انتش��ار رطوبت در داخل س��اختمان یک پدیده طبیعی است که‬

‫همواره با آن س��روکار خواهیم داش��ت‪ .‬در فصل‌های بیست و سوم و‬ ‫بیس��ت و چهارم از همین راهنما‪ ،‬اصول و مبانی مربوط به انتش��ار‬ ‫رطوبت و روش‌های اختصاصی برای کنترل رطوبت مطرح شده است‪.‬‬ ‫انتق��ال رطوبت از طریق دیوارها اغلب در محاس��بات تهویه مطبوع و‬ ‫تامین ش��رایط آس��ایش حرارتی افراد در نظر گرفته نمی‌شود؛ چرا که‬ ‫نرخ واقعی انتقال رطوبت بسیار کم است و بهره گرمایی نهان متناظر‬ ‫ب��ا آن نیز چندان قابل توجه نیس��ت‪ .‬مقادی��ر نفوذ‌پذیری‪ 7‬و تراوایی‬

‫‪8‬‬

‫برای مصالح مختلف مورد اس��تفاده در س��اختمان در فصل بیس��ت‬ ‫و پنجم از همین راهنما ارائه ش��ده اس��ت‪ .‬در س��اختمان‌ها برای به‬ ‫حداقل رس��اندن انتقال رطوبت از طریق اجزای مختلف ساختمان از‬

‫س��الن ورزش‪ ،‬نقش اصلی در بار نهان س��اختمان را دارند‪ .‬برخالف‬

‫بارهای محس��وس که ب��ر تعیین مقدار هوای رفت مورد س��اختمان‬

‫تاثی��ر می‌گذارند‪ ،‬بارهای نهان معموال تنها بر تعیین اندازه کوئل‌های‬ ‫س��رمایی یا بار سرمایشی ساختمان تاثیرگذار است‪ .‬از آنجا که هوای‬

‫حم��ام و اکثر مناطق مول��د رطوبت معموال به ط��ور کامل به خارج‬

‫‪20‬‬

‫جدول (‪ )14‬معادالت مربوط به تابش خورشید‬ ‫معادالت مربوط به زوایای تابش‬

‫تمامی زاویه‌های این بخش بر حس��ب درجه است‪ .‬زاویه سمت‪ 1‬خورشید (‪ )Ф‬و‬

‫زاویه سمت سطحی‪ 2‬که پرتوی خورشید به آن برخورد می‌کند بر حسب درجه و از‬

‫معادالت مربوط به تابش مستقیم‪ ،‬تابش پراکنده و بازتابش کل خورشید‬ ‫بازتابش مستقیم در حالت معمول (‪:)EDN‬‬ ‫اگر ‪ β>0‬باشد‪:‬‬

‫سمت جنوب اندازه‌گیری می‌شود‪ .‬زاویه‌های مربوط به سمت جنوب شرقی مقدار‬

‫منفی دارند و زاویه‌های جنوب غربی‪ ،‬مثبت در نظر گرفته می‌شود‪ .‬برای محاسبه‬

‫در غیر این صورت‪:‬‬

‫زمان ظاهری خورشید (‪ )AST‬بر حسب ساعت‪:‬‬

‫بازتابش مستقیم روی سطح (‪:)ED‬‬ ‫اگر ‪ cos θ > 0‬باشد‪:‬‬

‫زاویه ساعت بر حسب درجه‪:‬‬

‫در غیر این صورت‪:‬‬

‫ارتفاع تابش خورشید‪ ،‬زاویه سمت و زاویه برخورد پرتوی خورشید با سطح می‌توان‬ ‫از روابط زیر استفاده کرد‪:‬‬

‫)‪) = 15(AST – 12‬ساعت پس از ظهر خورشیدی( ‪H = 15‬‬

‫ارتفاع خورشیدی (‪:)β‬‬

‫زاویه سمت خورشید (‪:)Ф‬‬ ‫زاویه سمت خورشید بر روی سطح (‪:)γ‬‬ ‫زاویه برخورد پرتوی خورشید با سطح (‪:)θ‬‬ ‫که در روابط فوق‪:‬‬

‫‪ = ET‬معادله زمان بر حسب دقیقه‬ ‫‪ = L‬عرض جغرافیایی‬

‫‪ = LON‬طول جغرافیایی محل بر حسب درجه‬

‫‪ = LSM‬زمان استاندارد محلی بر حسب درجه‬ ‫زمان استاندارد برای اقیانوس اطلس = ‪60º‬‬

‫زمان استاندارد برای مناطق شرقی = ‪75º‬‬ ‫زمان استاندارد برای بخش مرکزی = ‪90º‬‬

‫زمان استاندارد برای ناحیه کوهستانی = ‪105º‬‬

‫زمان استاندارد برای ناحیه اقیانوس آرام = ‪120º‬‬

‫زمان استاندارد برای آالسکا = ‪135º‬‬

‫زمان استاندارد برای جزایر هاوایی ‪ -‬الویت = ‪150º‬‬

‫‪ = LST‬زمان استاندارد محلی بر حسب ساعت‬

‫‪ = δ‬زاویه میل خورشیدی بر حسب درجه‬

‫‪ = Ψ‬زاویه سمت خورشیدی روی سطح بر حسب درجه‬

‫‪ = Σ‬شیب سطح نسبت به سطح افق؛ ‪ Σ‬برای سطح افق برابر با صفر درجه است‪.‬‬ ‫مقادیر ‪ ET‬و ‪ δ‬در جدول (‪ )7‬از فصل سی و یکم همین راهنما برای روز بیست و‬ ‫یکم هر ماه ارائه شده است‪.‬‬

‫نس��بت ‪ Y‬برای ضریب پخش آسمان‪ 3‬روی سطوح عمودی به ضریب پخش آسمان‬ ‫روی سطح افقی‪:‬‬ ‫اگر ‪ cos θ > -0.2‬باشد‪:‬‬ ‫در غیر این صورت‪:‬‬ ‫مقدار بازتابش پخشی (‪:)Ed‬‬ ‫برای سطوح قائم‪:‬‬ ‫برای سطوحی غیر از سطوح قائم‪:‬‬ ‫برای بازتابش از سطح زمین‪:‬‬ ‫برای بازتابش کل سطح‪:‬‬ ‫که در روابط فوق‪:‬‬ ‫‪ = A‬ضریب ثابت ظاهری برای تابش خورشید‬ ‫‪ = B‬ضریب تضعیف جو‬ ‫‪ = C‬ضریب پخش آسمان‬ ‫‪ = CN‬ضریب وضوح برای مکان‌های تمیز به خش��ک یا غبارآلود به مرطوب؛ برای‬ ‫آگاهی از مقادیر ‪ CN‬می‌توانید به تصویر (‪ )5‬از فصل س��ی و س��وم راهنمای ‪2003‬‬ ‫‪ ASHRAE HVAC Applications‬مراجعه کنید‪.‬‬ ‫‪ = Ed‬بازتابش پخشی آسمان‬ ‫‪ = Er‬بازتابش پخشی زمین‬ ‫‪ = ρg‬قابلیت بازتاب زمین‬ ‫مقادیر ‪ A، B‬و ‪ C‬در جدول (‪ )7‬از فصل سی و یکم همین راهنما برای روز بیست و‬ ‫یکم هر ماه ارائه شده است‪ .‬مقادیر مربوط به قابلیت بازتاب زمین (‪ )ρg‬نیز در جدول‬ ‫(‪ )10‬از فصل سی و یکم همین راهنما آمده است‪.‬‬

‫‪1. Solar azimuth‬‬ ‫‪2. Surface azimuth‬‬ ‫‪3. Sky diffuse‬‬

‫س��اختمان تخلیه می‌ش��ود‪ ،‬باره��ای نهان این بخش از س��اختمان‬

‫اس��ت‪ .‬تاثیر تابش خورشید روی سطوح ماتی که مستقیما در معرض‬

‫رطوبت‪ ،‬نقشی در بار سرمایی نخواهد داشت‪ .‬البته در محاسبات یاد‬

‫خورشیدی و انتقال حرارتی رسانایی از طریق اجزای مختلف پنجره و‬

‫معم��وال از روی کوئل س��رمایی عبور نمی‌کن��د و بنابراین این مقدار‬ ‫شده باید بار سیستم‌های مربوط به هوای تهویه موردنیاز برای جبران‬ ‫هوای تخلیه باید در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫تابش خورش��ید هستند بس��یار بیشتر است‪ .‬محاس��به بهره گرمایی‬

‫چهارچوب مرتبط با آن به همراه سایبان‌ها داخلی یا خارجی در فصل‬ ‫س��ی و یک این کتاب راهنما به طور کامل مورد بررس��ی قرار گرفته‬

‫برای س��الن‌های ورزش‪ ،‬کنترل رطوبت و تامین ش��رایط آسایش‬

‫اس��ت‪ .‬در این فصل‪ ،‬روش استفاده از اطالعات موجود برای ارزیابی‬

‫بس��یاری از ش��رایط‪ ،‬اندازه‪ ،‬موقعیت و الزام��ات محیطی به گونه‌ای‬

‫محاس��به بار سرمایی مناطق مطبوع شده ارائه شده است‪ .‬در جدول‬

‫اف��راد حاض��ر در محل از اهمیت بس��یار باالیی برخوردار اس��ت‪ .‬در‬ ‫اس��ت که استفاده صرف از سیستم‌های تخلیه گران‌قیمت و ناکارآمد‬

‫بهره گرمایی کل و تبدیل مقادیر محاس��به ش��ده به��ره گرمایی برای‬

‫(‪ )14‬نیز معادالت مفیدی برای محاس��به بار سرمایی ناشی از تابش‬

‫خواه��د بود‪ .‬در م��واردی که ب��رای بازچرخانی هوا از سیس��تم‌های‬ ‫س��رمایش مکانیکی استفاده می‌ش��ود‪ ،‬بارهای نهان (تبخیر) بسیار‬

‫خورشید مطرح شده است‪.‬‬

‫زی��اد خواهد بود‪ .‬در فصل چه��ارم از راهنمای ‪ASHRAE HVAC‬‬

‫بهره‌های گرمایی ناشی از انتقال حرارت رسانایی‪ ،‬انتشار‬ ‫نور خورش�ید و بار س�رمایی ناش�ی از تابش مس�تقیم‬ ‫خورشید به بازشوها‬

‫بهره گرمایی بازشوها‬

‫معادالت زیر استفاده کرد‪:‬‬

‫‪ Applications‬اطالعات مفیدی در زمینه محاس��بات بار سالن‌های‬ ‫ورزش ارائه شده است‪.‬‬

‫در برخ��ی از مکان‌ه��ا‪ ،‬اصلی‌ترین متغیر مربوط به ش��رایط آب و‬

‫هوایی که بر بار سرمایی ساختمان نیز تاثیر می‌گذارد‪ ،‬تابش خورشید‬

‫برای محاسبه بهره گرمایی مربوط به بازشوهای ساختمان باید از‬ ‫بهره گرمایی ناشی از تابش مستقیم خورشید (‪:)qb‬‬

‫)‪ (13‬‬

‫‪22‬‬

‫بهره گرمایی ناشی از تابش پراکنده خورشید (‪:)qd‬‬ ‫)‪ (14‬‬

‫بهره گرمایی ناشی از انتقال حرارت رسانایی (‪:)qc‬‬

‫)‪ (15‬‬

‫بهره گرمایی کل ناشی از بازشوهای ساختمان (‪:)Q‬‬

‫)‪ (16‬‬ ‫که در روابط فوق‪:‬‬

‫‪ = A‬سطح پنجره؛ ‪ft2‬‬

‫‪ ED، Ed‬و ‪ = Er‬تابش مس��تقیم نور خورش��ید‪ ،‬تاب��ش پراکنده نور‬

‫خورش��ید و بازتابش نور خورش��ید از س��طح زمین؛ مقادیر این ضرایب‬

‫را می‌توان با اس��تفاده از معادالت ارائه ش��ده در جدول (‪ )14‬محاسبه‬ ‫کرد‪.‬‬

‫)‪ = SHGC(θ‬ضریب بهره گرمایشی ناشی از تابش مستقیم خورشید‬

‫ب��ه عنوان تابع��ی از زاویه تاب��ش (‪)q‬؛ مقدار این ضری��ب را می‌توان با‬ ‫میان‌یابی بین مقادیر ارائه ش��ده در جدول (‪ )13‬فصل س��ی و یکم این‬

‫راهنما به دست آورد‪.‬‬

‫‪ = <SHGC>D‬ضری��ب به��ره گرمایی ناش��ی از تاب��ش پراکنده‬

‫خورشید که گاهی به آن ‪ SHGC‬نیم‌کره‌ای نیز گفته می‌شود؛ مقدار‬

‫این ضریب را می‌توان از جدول (‪ )13‬فصل س��ی و یکم این راهنما به‬

‫دست آورد‪.‬‬

‫‪ = Tin‬دمای داخل؛ ‪ºF‬‬

‫‪ = Tout‬دمای خارج؛ ‪ºF‬‬

‫‪ = U‬مق��دار کل��ی ضری��ب ‪ U‬ش��امل تاثیر جهت‌گی��ری‪ ،‬قاب و‬

‫چهارچ��وب؛ ‪Btu/h.ft2.ºF‬؛ مقدار این ضری��ب را می‌توان از جدول‬

‫(‪ )4‬فصل سی و یکم به دست آورد‪.‬‬

‫‪ = IAC‬ضری��ب تضعی��ف س��ایه‌اندازی داخل؛ در صورت��ی که از‬

‫سایبان‌های داخلی استفاده نشده باشد‪ ،‬مقدار این ضریب برابر با ‪1.0‬‬

‫خواهد بود‪.‬‬

‫در صورت��ی که مقادیر مربوط به ‪ SHGC‬و ضریب ‪ U‬س��ازندگان‬

‫مختلف موجود باش��د‪ ،‬مقدار این ضرایب باید در محاس��بات لحاظ‬

‫ش��ود‪ .‬برای آن دسته از بازش��وهایی که مجهز به سایبان‌های داخلی‬ ‫هستند (سایبان‌ها‪ ،‬پرده‌ها یا کرکره‌ها)‪ ،‬مقدار ‪ IAC‬در جدول (‪)19‬‬

‫فصل بیس��تم و جدول (‪ )22‬از فصل س��ی و یکم همین راهنما ارائه‬ ‫شده اس��ت‪ .‬ضریب تضعیف س��ایبان داخلی برای محاسبه بهره‌های‬

‫گرمایی ناشی از تابش مستقیم و تابش پراکنده خورشید مورد استفاده‬ ‫قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫الزم به یادآوری اس��ت که‪ ،‬مقادیر ‪ U‬و ‪ SHGC‬برای بازش��وهای‬ ‫مختلف ساختمان بر مبنای مساحت کل آن‌ها شامل قاب و چهارچوب‬ ‫مربوطه ارائه می‌ش��ود‪ .‬بنابراین برای محاس��بات بار‪ ،‬مساحت بازشو‬ ‫باید برابر با س��طح کلی از دیوار یا بام که توس��ط بازش��و اشغال شده‬ ‫است در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫سایبان‌های خارجی‬

‫س��ایبان‌های خارجی غیرثابت که معم��وال به همراه آویز روی بام‬

‫ساختمان‪ ،‬پرده‌کرکره یا سایبان‌های روبروی نمای ساختمان در نظر‬ ‫گرفته می‌ش��وند را باید به صورت س��اعتی در محاس��بات مربوط به‬ ‫مناطق مجهز به سایبان و مناطق بدون سایبان در نظر گرفت‪ .‬در این‬ ‫مورد باید مقدار ضریب ‪ SHGC‬مربوط به س��ایبان‌های داخلی را نیز‬ ‫برای تمامی موارد لحاظ کرد‪ .‬مناطق سایه‌دار و بدون سایه‪ ،‬متناسب‬ ‫با موقعیت خط س��ایه‌ای که روی س��طح و در صفحه شیشه ایجاد‬ ‫‪11‬‬

‫می‌شود تعیین می‌گردند‪ .‬در س��ال ‪ Sun ،1968‬الگوریتم مبنا برای‬ ‫تحلیل الگوهای سایه را پیش��نهاد داد‪ .‬مک‌کوئیستون و اسپیلتر نیز‬ ‫در سال ‪ 1992‬برای ساده‌سازی فرآیند محاسبه خط سایه‪ ،‬اطالعات‬ ‫جمع‌آوری شده خود را به صورت تصویری ارائه کردند‪.‬‬ ‫برای تعیین ش��کل و مساحت سایه متحرکی که در طول یک روز‬ ‫طراحی به واس��طه س��ایبان خارجی روی یک پنجره ایجاد می‌ش��ود‬ ‫می‌توان از معادالت (‪ )107‬تا (‪ )110‬مربوط به محاسبه زوایای سایه‬ ‫که در فصل س��ی و یکم این راهنما ارائه ش��ده استفاده کرد‪ .‬به این‬ ‫ترتیب می‌توان الگوی مش��خصی برای بهره گرمایی هر پنجره را تهیه‬ ‫کرد و آن را برمبنای وضعیت تابش خورش��ید و وضعیت سایه‌اندازی‬ ‫در ساعت‌های مختلف روز مورد ارزیابی قرار داد‪.‬‬

‫پی‌نوشت‬ ‫‪1. Infiltration‬‬ ‫‪2. Outdoor air‬‬ ‫‪3. Ventilation air‬‬ ‫‪4. Total heat‬‬ ‫‪5. Sensible heat‬‬ ‫‪6. Latent heat‬‬ ‫‪7. Permeability‬‬ ‫‪8. Permeance‬‬ ‫‪9. Vapor retarders‬‬ ‫‪10. Conditioned spaces‬‬ ‫‪11. Shadow line‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫میکروبیولوژی و نگهداری از مواد غذایی‬ ‫‪ASHRAE Refrigeration Handbook 2002 – IP Edition‬‬

‫● مبانی میکروبیولوژی‬ ‫● معیارهای بحرانی برای رشد میکروب‌ها‬ ‫● طراحی با هدف کنترل میکروارگانیسم‌ها‬ ‫● نقش ‪HACCP‬‬ ‫● سترون کردن مواد غذایی‬ ‫● آیین‌نامه‌ها و استانداردها‬ ‫یک��ی از اصلی‌ترین کاربردهای سردس��ازی‪ ،‬جلوگی��ری یا به تاخیر‬ ‫انداختن تغیی��رات میکروبی‪ ،‬فیزیولوژیکی و ش��یمیایی در مواد غذایی‬

‫به کارگیری روش‌های نامناس��ب برای سترون کردن مواد غذایی است‪.‬‬

‫روش‌های مهندسی با طراحی تجهیزات مختلف با قابلیت نگهداری مواد‬ ‫غذایی و حفظ شرایط محیطی در محدوده متداول‪ ،‬نقش مستقیمی بر‬

‫افزایش ایمنی و پایداری مواد غذایی داش��ته است‪ .‬در این فصل مباحث‬ ‫مرتبط با میکروبیولوژی م��واد غذایی و تاثیر روش‌های طراحی بر تولید‬

‫مواد غذایی سالم و ایمن به صورت مختصر مورد بررسی قرار گرفته است‪.‬‬ ‫در سایر فصل‌های این راهنما نیز روش‌های سردسازی مواد غذایی خاص‬

‫مطرح شده است‪.‬‬

‫است‪ .‬حتا در دماهای نزدیک به دمای انجماد نیز رشد میکروارگانیسم‌ها‬

‫مبانی میکروبیولوژی‬

‫ش��یمیایی ایجاد ش��ده در مواد غذایی به طور کامل متوقف نمی‌ش��ود‪.‬‬

‫غذایی بر جای می‌گذارند‪ .‬میکروارگانیس��م‌ها می‌توانند موجب فس��اد‪،‬‬

‫را کمی کند می‌کند‪ .‬در دماهایی که انجماد مواد غذایی آغاز می‌ش��ود‪،‬‬

‫ظاهری مواد غذایی بشوند‪ .‬برخی از ارگانیسم‌ها در گروه عوامل بیماری‌زا‬

‫به واس��طه تغییرات ایجاد شده توسط آنزیم‌ها یا به واسطه واکنش‌های‬

‫میکروارگانیسم‌ها اثرات مختلفی در تاسیسات تولید و فرآوری مواد‬

‫نگهداری مواد غذاهایی در دماهای پایین‪ ،‬تنها س��رعت ایجاد تغییرات‬

‫ایجاد بوهای ناخوش��ایند‪ ،‬ایجاد طعم نامطلوب و تغییر ساختار یا شکل‬

‫تعداد کمی از ارگانیسم‌های عامل فساد مواد غذایی همچنان به فعالیت‬

‫هس��تند‪ ،‬در حالی که برخ��ی دیگر در گروه ارگانیس��م‌های مفید جای‬

‫خود ادامه می‌دهند‪.‬‬ ‫سردس��ازی مواد غذایی همچنین نقش به سازیی در نگهداری مواد‬ ‫غذایی در شرایط ایمن نیز دارد‪ .‬به طور کلی‪ ،‬اصلی‌ترین عاملی که موجب‬ ‫فساد مواد غذایی و رشد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا در آن‌ها می‌شود‪،‬‬ ‫نگهداری مواد غذایی در دماهای نامناسب است‪ .‬یکی دیگر از این عوامل‪،‬‬

‫می‌گیرند و وجود آن‌ها به واسطه تخمیر برای تولید و فرآوری برخی مواد‬

‫غذایی مانند پنیر‪ ،‬سرکه و برخی مواد غذایی دیگری ضروری هستند‪.‬‬

‫به طور کلی‪ ،‬میکروارگانیسم‌ها در چهار گروه تقسیم‌بندی می‌شوند‪:‬‬

‫‪ .1‬باکتری‌ها‬

‫‪1‬‬

‫‪ .2‬کپک‌ها‬

‫‪2‬‬

‫‪24‬‬

‫‪ .3‬قارچ‌ها‬

‫‪3‬‬

‫‪ .4‬ویروس‌ها‬

‫‪4‬‬

‫باکتری‌ها از جمل��ه متداول‌ترین پاتوژن‌های فع��ال در مواد غذایی‬

‫هستند‪ .‬سرعت رشد باکتری‌ها در شرایط بهینه معموال سریع‌تر از قارچ‌ها‬ ‫و کپک‌هاست؛ به همین دلیل است که باکتری‌ها اصلی‌ترین عامل فساد‬

‫مواد غذایی به ویژه مواد مرطوب و س��رد به شمار می‌روند‪ .‬باکتری‌ها به‬ ‫ش��کل‌های مختلفی موجود هستند از آن جمله می‌توان به باکتری‌های‬

‫کروی‌شکل‪ ،‬باکتری‌های استوانه‌ای یا باکتری‌های مارپیچ اشاره کرد که‬

‫اندازه آن‌ها معموال بین ‪ 0.3μm‬و ‪ 5μm‬تا حداکثر ‪ 10μm‬اس��ت‪ .‬انواع‬ ‫مختلف باکتری‌ها‪ ،‬توانایی رش��د در شرایط محیطی مختلفی را دارند‪.‬‬ ‫برخی از باکتری‌ها به نام دوکسانان‪ 5‬و باسیل‌ها‪ 6‬نیز درون‌هاگ‪ 7‬تشکیل‬

‫می‌دهند که این نوع باکتری‌ها مقاومت باالیی در برابر مواد ش��یمیایی‪،‬‬

‫دماهای باال و محیط‌های خشک دارند‪.‬‬

‫قارچ‌ه��ا و کپک‌ها در مواد اس��یدی یا خش��ک موجب که موجب‬

‫محدود شدن رش��د باکتری‌ها می‌شوند اهمیت پیدا می‌کنند‪ .‬کپک‌ها‬ ‫می‌توانند موجب گازدار شدن آب میوه‌ها و لزج شدن مواد تخمیر شده‬

‫بشوند‪ .‬شکل‌گیری لکه‌های قارچی‪( 8‬کپک سیاه) روی سطوح مرطوب و‬

‫شکل‌گیری کپک‌ها روی سطح مواد غذایی فاسد شده نیز از دیگر مواد‬

‫متداول است‪.‬‬

‫ویروس‌ها نیز میزبانان میان‌یاخته‌ای هس��تند که از بدن موجودات‬

‫زنده به عنوان میزبان استفاده می‌کنند‪ .‬ویروس‌های انسانی مانند ویروس‬ ‫هپاتیت ‪ ،A‬قادر به تکثیر در خارج از بدن انس��ان نیستند‪ .‬بنابراین در‬

‫چنین مواردی برای به حداقل رساندن احتمال آلوده شدن مواد غذایی‪،‬‬ ‫تو‌شوی صحیح‬ ‫اولویت طراحی باید بر آموزش صحیح کارکنان برای شس ‌‬ ‫دس��ت‌ها و روش‌های س��ترون کردن مواد غذایی استوار باشد‪ .‬البته در‬ ‫صورت عدم توجه به روش‌های صحیح بس��ته‌بندی‪ ،‬س��ترون کردن و‬

‫تامین تهویه کافی مواد غذایی‪ ،‬ویروس‌باکتری‌ها‪( 9‬باکتری‌خوارها‪ )10‬نیز‬

‫می‌توانند به عنوان عامل شروع فعالیت باکتری‌های تخمیرکننده نقش‬ ‫داشته باشند‪ .‬به کارگیری روش‌های فرآوری و تولید متمرکز مواد غذایی‬

‫نقش قابل توجهی در کاهش این مشکل داشته است‪.‬‬

‫منابعمیکروارگانیسم‌ها‬

‫فاسدکننده مواد غذایی به شمار می‌روند‪.‬‬

‫رشد میکروب‌ها‬

‫تغیی��ر در تعدا میکروب‌ها بر مبنای منحنی رش��د کلی رخ می‌دهد‬

‫(تصویر ‪ .)1‬طبق این منحنی‪ ،‬با ش��روع رش��د و تکثی��ر میکروب‌ها تا‬ ‫زمان تطبیق یافتن آن‌ها با محیط جدید‪ ،‬کمی تاخیر در این روند ایجاد‬

‫می‌شود‪ .‬این مرحله همراه با تاخیر‪ ،‬اهمیت بسیار زیادی دارد؛ چرا که‬ ‫حداکثر رشد پوسته و زمان رشد مستقیما با زمان این دوره تاخیری در‬

‫باکتری‌ها‪ ،‬کپک‌ها و قارچ‌ها در آب‪ ،‬خاک‪ ،‬هوا‪ ،‬پوشش‌های گیاهی‪،‬‬

‫ارتباط است‪ .‬به محض تطبیق یافتن میکروب‌ها با محیط‪ ،‬رشد گروهی‬

‫هستند‪ .‬تمامی غذاهای فرآوری نشده در معرض آلودگی انواع مختلفی‬

‫لگاریتمی نمودار مطابقت دارد‪ .‬در این مرحله‪ ،‬کنترل رشد میکروب‌ها‬

‫آن دسته از محیط‌های فرآوری مواد غذایی که شامل پسماند مواد غذایی‬

‫نخواهد بود‪ .‬سرعت رشد میکروب‌ها در این مرحله به اندازه‌ای است که‬

‫سطح پوست و داخل روده انسان‌ها و حیوانات به طور گسترده‌ای موجود‬

‫میکروب‌ها سرعت گرفته و به حداکثر مقدار خود می‌رسد که با قسمت‬

‫از میکروارگانیسم‌های فاسدکننده غذا و گاهی اوقات بیما‌ری‌زا هستند‪.‬‬

‫بدون سترون کردن مواد غذایی یا رعایت معیارهای سختگیرانه امکان‌پذیر‬

‫هستند‪ ،‬به طور طبیعی‪ ،‬بستر مناسبی برای فعالیت میکروارگانیسم‌های‬

‫در ش��رایط بهینه‪ ،‬هر بیست الی س��ی دقیقه تعداد میکروب‌ها دو برابر‬

‫می‌شود‪.‬‬

‫شکل‌گیری محصوالت سمی و رشد هاگ‌ها در مرحله پایانی این رشد‬

‫سریع رخ می‌دهد که با ناحیه ثابت نمودار مطابقت دارد‪ .‬در این مرحله‪،‬‬

‫هس��ته مواد غذایی تخریب شده و یا محصوالت جانبی بازدارنده تولید‬ ‫می‌شوند‪ .‬در نهایت‪ ،‬قابلیت رشد گروهی میکروب‌ها کاهش می‌یابد که‬ ‫سرعت آن به نوع ارگانیسم‪ ،‬محیطی رشد و سایر شرایط محیطی بستگی‬

‫خواهد داشت‪ .‬اگرچه نگهداری مواد غذایی در محیط‌ها سرد موجب به‬

‫تاخیر افتادن فرآیند رشد و تکثیر میکروب‌ها می‌شود و فعالیت آنزیم‌ها و‬ ‫محصوالت سمی را کاهش می‌دهد‪ ،‬در اکثر موارد با استفاده از این روش‬ ‫نمی‌توان کیفیت مواد غذایی مانده را به وضعیت پیشین بازگرداند‪.‬‬

‫معیارهای بحرانی برای رشد میکروب‌ها‬

‫روش‌های مهندسی تاثیر کمی بر عوامل یاد شده دارند‪ ،‬اما دست‌یابی به‬

‫درک صحیحی از چگونگی تاثیر این عوامل بر رشد میکروب‌ها می‌تواند‬ ‫نقش موثری در پیش‌بینی نوع میکروارگانیسم‌هایی که ممکن است در‬

‫هر کاربرد با آن سروکار داشته باشیم ایفا نماید‪.‬‬

‫مواد غذایی‬

‫میکروارگانیسم‌های نیز درست مانند تمامی ارگانیسم‌های زنده برای‬

‫رش��د به غذا نیاز دارند‪ .‬منابع انرژی و کربنی معموال به ش��کل شکر و‬ ‫نشاسته هستند‪ .‬نیروژن موردنیاز برای رشد ارگانیسم‌های زنده از پروتئین‬

‫موجود در مواد غذایی تامین می‌ش��ود‪ .‬ویتامین‌ها و مواد معدنی نیز از‬

‫دیگر مواد غذایی الزم برای رشد ارگانیسم‌ها هستند‪ .‬باکتری تولیدکننده‬

‫اس��ید الکتیک نیز برای رشد و تکثیر به تمامی مواد غذایی نیاز دارند‪،‬‬

‫عواملی که رشد میکروب‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد می‌توان به دو‬

‫ولی بسیاری از باکتری‌های هوازی قابلیت‌های آنزیمی بسیار زیادی دارند‬

‫‪ .1‬عوامل ذاتی و درونی که تابعی نوع غذا هستند‪.‬‬

‫قابلیت تمیز شدن‪ ،‬فرآیند تخلیه پسماند مواد غذایی را تسهیل می‌کنند‬

‫دسته کلی تقسیم کرد‪:‬‬

‫‪ .2‬عوام��ل خارجی ک��ه تابعی از محی��ط نگهداری م��اده غذایی‬

‫هستند‪.‬‬

‫عوامل درونی‬

‫که امکان رشد آن‌ها در محیط‌های مختلفی وجود دارد‪ .‬سیستم‌های با‬ ‫که این عمل موجب عدم تامین مواد غذایی موردنیاز میکروارگانیسم‌ها و‬

‫جلوگیری از رشد و تکثیر آن‌ها در محیط می‌شود‪.‬‬

‫مواد بازدارنده‬

‫از جمله عوامل درونی که بر رشد میکروب‌ها تاثیر می‌گذارند می‌توان‬

‫مواد بازدارنده ممکن است به صورت طبیعی یا مصنوعی و در نقش‬

‫آبی‪ pH ،‬و وجود میکروارگانیس��م‌های رقیب در غذا اشاره کرد‪ .‬اگرچه‬

‫را نمی‌توان به عنوان جایگزینی برای س��ترون کردن مواد غذایی به کار‬

‫ب��ه نوع مواد غذایی‪ ،‬م��واد بازدارنده‪ ،‬مش��خصات بیولوژیکی‪ ،‬فعالیت‬

‫جدول (‪ )1‬حداقل مقدار تقریبی فعالیت آبی برای رشد میکروارگانیسم‌ها‬ ‫نوع ارگانیسم‬

‫‪aw‬‬

‫نوع ماده غذایی‬

‫باکتری‌های هوازی‬ ‫تک‌میله‌ای‬

‫‪0.98‬‬

‫میوه‪ ،‬سبزی و گوشت تازه‬

‫سالمونال‪ ،‬ایکوالی‬

‫‪0.95‬‬

‫بسیاری از غذاهای فرآوری شده‬

‫لیستریا مونوسیتوژن‬

‫‪0.93‬‬

‫باسیل سریوس‬

‫‪0.92‬‬

‫کره‬

‫استافیلوکوک‬

‫‪0.86‬‬

‫سس فرآوری شده‬

‫کپک‌ها‬

‫‪0.84‬‬

‫غذاهای نرم و مرطوب برای حیوانات‬

‫‪0.80‬‬

‫مربا‪ ،‬شیرینی‬

‫‪0.70‬‬

‫عصاره ذرت‬

‫قارچ‌های زیروتروف‬

‫‪0.65‬‬

‫کارامل‬

‫کپک‌های آزموفیل‬

‫‪0.62‬‬

‫محدود رشد میکروب‌ها‬

‫‪0.60‬‬

‫آرد گندم‬

‫‪0.40‬‬

‫شیر خشک بدون چربی‬

‫مواد نگهدارنده در محصوالت غذایی وجود داشته باشند‪ .‬مواد نگهدارنده‬ ‫گرفت؛ چرا که به مرور زمان‪ ،‬احتمال افزایش مقاومت میکروارگانیسم‌ها‬ ‫وج��ود دارد‪ .‬بنابراین حتا در این صورت نیز به کارگیری یک سیس��تم‬

‫با قابلیت تمیز کردن برای جلوگیری از رش��د توده میکروب‌ها تاثیرگذار‬ ‫است‪.‬‬

‫‪26‬‬

‫الش��ه‌های گوش��ت آویزان در یک محیط کنترل شده یا سبزیجات قرار‬

‫میکروارگانیسم‌های رقیب‬

‫وج��ود هر یک از انواع میکروارگانیس��م‌ها در م��واد غذایی موجب‬

‫تاثیرگذاری بر مواد غذایی باقیمانده برای س��ایر ارگانیس��م‌ها می‌شود‪.‬‬ ‫برخی از ارگانیسم‌ها ترکیبات بازدارنده‌ای را تولید می‌کنند یا سریع‌تر رشد‬

‫می‌کنند‪ ،‬در حالی که دیگر ارگانیسم‌ها توانایی بیشتری برای استفاده از‬

‫مواد غذایی موجود در زنجیره غذایی را دارند‪.‬‬

‫گرفته در یک ویترین باز اش��اره کرد‪ .‬به همین ترتیب‪ ،‬اگر یک محصول‬

‫خشک مانند نان در یک محیط مرطوب قرار گیرد‪ ،‬رشد کپک‌ها با جذب‬ ‫رطوبت به سطح نان رخ می‌دهد‪ .‬بنابراین‪ ،‬رطوبت نسبی محیط نقش‬ ‫قابل مالحظه‌ای بر زمان نگهداری محصول داشته باشد‪.‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪pH‬‬

‫شرایط رش��د بهینه برای اکثر میکروارگانیسم‌ها در ‪ pH‬خنثا یعنی‬

‫فعالیت آبی‬

‫‪11‬‬

‫تمامی گونه‌های زنده برای ادامه حیات خود نیازمند آب هس��تند‪.‬‬

‫فعالیت آبی (‪ )aw‬برای اش��اره به مقدار موج��ود بودن آب در یک ماده‬

‫غذایی اشاره دارد و در یک دمای ثابت به صورت زیر تعریف می‌شود‪:‬‬ ‫‪ = aw‬فشار بخار محلول (ماده غذایی) ‪ /‬فشار بخار حالل (آب)‬

‫حداقل مقدار فعالیت آبی برای رشد انواع مختلف میکروارگانیسم‌ها‬

‫و برای مواد غذایی مختلف در جدول (‪ )1‬ارائه شده است‪ .‬در این جدول‪،‬‬ ‫حداقل مقادیر مربوطه برای ‪ aw‬ارائه شده است که این مقادیر‪ ،‬ضرایب‬

‫‪ pH‬برابر با ‪ 7.0‬رخ می‌دهد‪ .‬تعداد کمی از ارگانیسم‌ها تحت شرایط بازی‬ ‫رشد می‌کنند‪ ،‬در حالی که برخی از ارگانیسم‌ها مانند کپک‌ها‪ ،‬قارچ‌ها‬ ‫و باکتری اسید الکتیک در محیط اسیدی رشد می‌کنند‪ .‬در تصویر (‪)2‬‬

‫مقادیر ‪ pH‬برای انواع مختلف مواد غذایی و مقادیر محدودکننده ‪ pH‬از‬ ‫دیدگاه رشد میکروارگانیسم‌ها ارائه شده است‪.‬‬

‫تنوع بیولوژیکی‬

‫اکثر باکتری‌ها ش��رایط محیطی مخصوصی را برای رش��د و تکثیر‬

‫کنت��رل رطوبت محیطی ک��ه در بخش عوامل خارجی ب��ه آن خواهیم‬

‫ترجیح می‌دهند‪ ،‬ولی س��ایر آن‌ها به دلیل سیس��تم آنزیمی منحصر به‬

‫هنگام��ی که مواد غذایی در یک بس��ته‌بندی کام�لا هوابند و یا در‬

‫دارند‪ .‬برخی از باکتری‌ها مانند لیستریا مونوسیتوژن‪ 13‬در دماهای پایین‬

‫با مقدار ‪ aw‬مربوط به مواد غذایی می‌ش��ود‪ .‬در چنین شرایطی‪ ،‬مقدار‬

‫دیگر مانند باسیل س��یرکس‪ 14‬قادر به تحمل دماهای باال هستند و در‬

‫پرداخت نیز هستند‪.‬‬

‫محفظه‌ای با جریان هوای محدود قرار می‌گیرند‪ ،‬مقدار ‪ aw‬تعادلی برابر‬

‫‪ aw‬برای م��واد غذایی تعیین‌کننده آن خواهد بود که کدام ارگانیس��م‬ ‫در این ش��رایط قادر به رش��د و تکثیر خواهد بود‪ .‬در صورتی که همین‬

‫فرد خود‪ ،‬قابلیت سازگاری بسیار زیادی با انواع مختلف شرایط محیطی‬

‫در معرض اکسیژن یا بدون نیاز به اکسیژن به خوبی رشد می‌کنند‪ .‬برخی‬ ‫جدول (‪ )2‬حداقل دمای رشد برای برخی از باکتری‌های مواد غذایی‬

‫ماده غذیی در محیطی با رطوبت نس��بی کمتر قرار گیرد‪ ،‬هیدراسیون‬

‫حداقل دمای‬

‫سطحی مواد غذایی درست همانند یک بازدارنده عمل می‌کند و از رشد‬ ‫میکروب‌ه��ا جلوگیری به عمل می‌آورد که به عن��وان نمونه می‌توان به‬

‫ناحیه ثابت‬

‫شد‬ ‫ر‬

‫تعداد یاخته‌ها در‬ ‫مقیاس لگاریتمی‬

‫می‬

‫ریت‬ ‫لگا‬

‫م‬ ‫رگ‬

‫رشد به‬ ‫صورت تقریبی‬ ‫نوع ارگانیسم‬

‫اهمیت‬

‫(‪)ºF‬‬

‫استافیلوکوک‬

‫عامل بیماری‌زای مواد غذایی‬

‫‪50‬‬

‫سالمونال‬

‫عامل بیماری‌زای مواد غذایی‬

‫‪42‬‬

‫دوکسانان بتولینوس‬

‫عامل بیماری‌زای مواد غذایی‬

‫پروتئولیتیک‬

‫‪50‬‬

‫غیرپروتئولیتیک‬

‫‪38‬‬

‫الکتوباسیل و لئوکانوستوک‬ ‫تاخیر‬

‫زمان‬

‫تصویر (‪ )1‬نمودار متداول رشد میکروب‌ها‬

‫عامل فساد گوشت تازه و‬ ‫منجمد‬

‫‪32‬‬

‫لیستریا مونوسیتوژن‬

‫عامل بیماری‌زای مواد غذایی‬

‫‪34‬‬

‫آسینوباکتری‬

‫عامل فساد مواد غذایی آماده‬

‫‪31‬‬

‫باکتری‌های هوازی‬

‫عامل فساد ماهی‪ ،‬گوشت‪،‬‬

‫‪31‬‬

‫تک‌میله‌ای‬

‫مرغ و لبنیات‬

‫به عنوان حد باال برای نگهداری ایمن مواد غذایی در محیط سرد اعالم‬ ‫ش��ده است؛ ضمن آن که دمای ‪ 34ºF‬یا پایین‌تر بسیار مناسب‌تر است‪.‬‬

‫آن دسته از مواد غذایی که بستر مناسبی برای رشد میکروارگانیسم‌های‬ ‫آب لیمو‬ ‫نوشیدنی‌های بدون الکل‬ ‫سرکه‬ ‫هلو‬

‫باکتری بتولینوس‬

‫میکروب‌های روده‬

‫قارچ‌ها‬

‫محصوالت شیری‬

‫کپک‌ها‬

‫گوجه فرنگی‬ ‫پنیر‬ ‫کلم‬ ‫گوشت‌های تازه‬ ‫حبوبات‬ ‫ذرت‬ ‫آب خالص‬ ‫آب دریا‬ ‫سفیده تخم‌مرغ‬ ‫صابون‬ ‫مواد سفیدکننده خانگی‬ ‫بتن‬ ‫سنگ آهک‬

‫بیماری‌زا را فراهم می‌آورند‪ ،‬نباید برای مدت زمان بیش از دو ساعت در‬

‫محدوده دمایی ‪ 41ºF‬تا ‪ 140ºF‬نگاه داشته شوند‪.‬‬

‫دما یکی از شاخص‌هایی است که برای طبقه‌بندی میکروارگانیسم‌ها‬

‫مورد استفاده قرار می‌گیرد‪ .‬آن دسته از میکروارگانیسم‌هایی که قابلیت‬

‫رشد در دمای بیش از ‪ 113ºF‬را دارند و محدوده دمای بهینه برای رشد‬ ‫آن‌ها بین ‪ 130ºF‬تا ‪ 150ºF‬اس��ت را اصطالحا گرمادوست یا ترموفیل‬

‫‪15‬‬

‫می‌گویند‪ .‬رشد باکتری‌های ترموفیل می‌تواند بسیار سریع و در بازه‌های‬ ‫زمانی بین ده الی بیس��ت دقیق��ه‌ای صورت پذیرد‪ .‬ای��ن باکتری‌ها در‬

‫تجهیزات س��فیدکننده و س��ایر تجهیزاتی که غذاها را در دماهای باال و‬

‫برای دوره‌های زمانی طوالنی نگاه می‌دارند می‌توانند مشکل‌ساز باشند‪.‬‬ ‫این ارگانیسم‌ها در دماهای پایین به کلی از بین می‌روند و یا رشد آن‌ها‬ ‫متوقف می‌شود‪.‬‬

‫مزوفیل‌ها ارگانیسم‌هایی هستند که بهترین شرایط رشد خود را در‬ ‫‪16‬‬

‫مح��دوده دمایی ‪ 68ºF‬تا ‪ 113ºF‬دارند‪ .‬اکثر پاتوژن‌ها در این گروه جای‬ ‫می‌گیرند و دمای بهینه برای رش��د آن‌ها ح��دود ‪( 98.6ºF‬یعنی دمای‬

‫معمول بدن انسان) است‪ .‬مزوفیل‌ها نیز شامل تعدادی از ارگانیسم‌های‬ ‫فاس��دکننده غذا می‌شوند‪ .‬رش��د مزوفیل‌ها کامال سریع رخ می‌دهد و‬

‫تصویر (‪ )2‬محدوده ‪ pH‬برای رشد میکروب‌ها به همراه چند مثال‬

‫دمای بدن انسان نیز قادر به ادامه حیات و ایجاد بیماری هستند‪.‬‬

‫عوامل خارجی‬

‫از جمله عوامل خارجی که بر رشد میکروارگانیسم‌ها تاثیر می‌گذارند‬

‫می‌توان به دما‪ ،‬رطوبت نس��بی محیط و مقدار اکس��یژن موجود اشاره‬

‫زمان تکثیر آن‌ها به طور معمولی بین بیس��ت الی سی دقیقه است‪ .‬از‬ ‫آنجا که مزوفیل‌ها بس��یار سریع رشد می‌کنند‪ ،‬برای جلوگیری از فاسد‬

‫شده و احتمال ایجاد مسمومیت‪ ،‬مواد غذایی فاسدشدنی باید در اسرع‬

‫وقت سرد شوند‪ .‬نکته دیگر آن که‪ ،‬هرچه سرعت سرد کردن مواد غذایی‬ ‫کمتر باشد‪ ،‬مزوفیل‌ها بیشتری با محیط مطابقت یافته و توانایی رشد‬ ‫در دماهای را نیز پیدا می‌کنند‪ .‬در دماهای متوس��ط نیز الگوی رش��د‬ ‫مزوفیل‌ها به س��متی س��وق پیدا می‌کند که احتمال فاسد شدن مواد‬

‫کرد‪ .‬سیستم‌های تهویه و سرمایش‪ ،‬نقش به سزایی در کنترل این عوامل‬

‫غذایی و به خطر افتادن سالمت افراد افزایش می‌یابد‪.‬‬

‫دما‬

‫‪ 41ºF‬را دارن��د‪ .‬برخی از این باکتری‌ها قادر به رش��د در دماهای پایین‬

‫دارند‪.‬‬

‫میکروارگانیسم‌ها در دامنه وس��یعی از دماها قادر به رشد و تکثیر‬

‫هستند‪ .‬حداقل دمای موردنیاز برای رشد باکتری‌های عامل فساد مواد‬ ‫غذایی و باکتری‌های بیماری‌زا در جدول (‪ )2‬به صورت خالصه ارائه شده‬

‫اس��ت‪ .‬پیش از این‪ ،‬دمای ‪ 45ºF‬به عنوان دمای مناس��ب برای کنترل‬ ‫رش��د ارگانیسم‌های بیماری‌زا اعالم شده بود‪ .‬ولی با ظهور باکتری‌هایی‬

‫مانند لیس��تریا مونوسیتوژن‪ ،‬مشخص ش��د که این دما باید پایین‌تر از‬ ‫محدوده یاد ش��ده باشد‪ .‬در حال حاضر در ایاالت متحده‪ ،‬دمای ‪41ºF‬‬

‫سایکروتروف‌ها‪ 17‬ارگانیسم‌هایی هس��تند که توانایی رشد در دمای‬

‫در محدوده ‪ 23ºF‬نیز هس��تند که این دس��ته از باکتری‌ها علت اصلی‬

‫فاسد شدن مواد غذایی فاسدشدنی به شمار می‌روند‪ .‬رشد این باکتری‌ها‬ ‫در مقایس��ه با باکتری‌ه��ای مزوفیل و ترموفیل کمتر اس��ت و حداکثر‬ ‫سرعت رشد آن‌ها یک الی دو ساعت و بیشتر است‪ .‬البته‪ ،‬کنترل رشد‬ ‫باکتری‌های س��ایکروتروف یکی از اصلی‌تری��ن چالش‌های موجود برای‬

‫نگهداری طوالنی‌مدت از مواد غذایی است‪ .‬از آنجا که دمای بهینه برای‬

‫رش��د بس��یاری از این باکتری‌ها با دمای بهینه برای رشد باکتری‌های‬

‫‪28‬‬

‫اصلی و بی‌قید و شرط حیات‪ ،‬به عنوان یکی از عوامل خارجی نیز مطرح‬

‫اس��ت‪ .‬آب موجود در محیط به عنوان یک بس��تر مناسب برای انتقال‬

‫میکروارگانیس��م‌ها از یک محل به محل دیگر عمل می‌کند‪ .‬سینی‌های‬ ‫تخلی��ه چگالیده و بخار آب تقطیر ش��ده روی کوئل‌ها به عنوان یکی از‬

‫اصلی‌تری��ن دالیل آلوده ش��دن محصوالت در مکان‌های ف��رآوری مواد‬

‫غذایی مطرح بوده اس��ت‪ .‬آیروسل‌ها‪ 19‬نیز به عنوان عامل ایجاد بیماری‬ ‫لژیونر‪ 20‬مطرح بوده اس��ت‪ .‬رطوبت نس��بی باال در اتاق‌های سرد یکی از‬ ‫مش��کالتی است که منجر به شکل‌گیری کپک‌های مشکی روی دیوارها‬

‫و سقف و رش��د ارگانیسم‌ها در داخل سینی‌های جمع‌آوری چگالیده و‬ ‫مخازن آب می‌ش��ود‪ .‬تقطیر بخار آب روی سقف بستر مناسبی را برای‬

‫رش��د میکروب‌ها به وج��ود می‌آورد و در نهایت ممکن اس��ت منجر به‬

‫ریزش قطرات تقطیر ش��ده روی سطح محصوالت شود‪ .‬عدم استفاده از‬

‫تجهیزات تخلیه مناسب می‌تواند موجب می‌تواند موجب تجمع آب راکد‬

‫مزوفیل یکسان است‪ ،‬به نظر می‌رسد که تغییر جزیی در دماینیز می‌تواند‬

‫و ایجاد محیطی مناس��ب برای رش��د میکروب‌ها شود که با رفت و آمد‬

‫افراد در مس��یر به راحتی در تمام محیط پخش می‌شود‪ .‬در مکان‌هایی‬

‫تاثیر قابل توجهی بر س��رعت رشد این ارگانیسم‌های برجای بگذارد‪ .‬به‬

‫که تولید و فرآوری مواد غذایی صورت می‌گیرد‪ ،‬کنترل رطوبت نس��بی‬

‫می‌ش��ود‪ .‬در عمل‪ ،‬مدت زمان نگهداری گوش��ت تازه در دمای ‪29ºF‬‬

‫این فصل در مبحث «آیین‌نامه‌ها و اس��تانداردها» مورد بحث و بررسی‬

‫ازای هر ‪ 5ºF‬افزایش دما‪ ،‬س��رعت رش��د این باکتری‌ه��ا تقریبا دو برابر‬

‫محیط از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است‪ .‬معیارهای کنترل در ادامه‬

‫به حداکثر و در دمای ‪ 36ºF‬به حداقل می‌رس��د‪ .‬الزم به ذکر اس��ت که‬

‫قرار گرفته است‪.‬‬

‫گوشت در دمای ‪ 28ºF‬منجمد می‌شود‪.‬‬

‫برای تمامی عوامل بحرانی رشد‪ ،‬محدوده‌ای که رشد میکروارگانیسم‌ها‬

‫رخ می‌دهد مش��خصه منحصر به فرد همان ارگانیسم خاص است‪ .‬این‬

‫محدوده رشد‪ ،‬بسیار محدودتر از محدوده‌ای است که ارگانیسم‌ها قادر‬

‫به بقا هستند‪ .‬برای مثال‪ ،‬حداکثر دمای رشد برای یک ارگانیسم کمی‬ ‫بیش��تر از دمای بهینه رش��د آن است و این باکتری در دمایی نزدیک به‬

‫دمای حداکثر از بین می‌رود‪ .‬در حالی که این مساله در محدوده پایین‬

‫دامنه دمایی یاد شده به این شکل رخ نمی‌دهد‪ .‬ادامه حیات باکتری‌های‬ ‫سایکروتروف و اکثر میکروارگانیسم‌های مزوفیل با نگهداری مواد غذایی‬ ‫در دماه��ای پایین بهبود می‌یابد‪ .‬منجمد کردن میکروارگانیس��م‌ها نیز‬

‫تاثی��ر چندان مطلوبی ندارد‪ .‬برخی از ارگانیس��م‌ها به ویژه باکتری‌های‬ ‫گرم‌منفی‪ 18‬با منجمد کردن آس��یب می‌بینند و ممکن است به آرامی از‬

‫بین بروند‪ ،‬ولی سایر باکتری‌ها مقاومت بسیار بیشتری دارند‪ .‬در واقع‪،‬‬ ‫منجمد کردن به عنوان یکی از روش‌های کارآمد برای جلوگیری از رشد‬ ‫گروهی میکروب‌ها در دماهای بس��یار پایین (مانند ‪ )-110ºF‬به ش��مار‬

‫می‌رود‪.‬‬

‫رطوبت نسبی محیط‬

‫آب که پیش از این به تاثیر آن اشاره کردیم‪ ،‬به عنوان یکی از ملزومات‬

‫اکسیژن‬

‫میکروارگانیس��م‌ها اغلب بر اس��اس نی��از یا عدم نیاز به اکس��یژن‬

‫طبقه‌بندی می‌شوند‪ .‬میکروارگانیسم‌های هوازی مانند کپک‌ها برای رشد‬ ‫نیازمند اکسیژن هستند‪ .‬در مقابل‪ ،‬میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی مانند‬

‫دوکسانان در حضور اکسیژن قادر به رشد نیستند‪ .‬میکروارگانیسم‌های‬ ‫بی‌هوازی گزینا‪ 21‬مانند باکتری کلیفرم در حضور اکسیژن یا بدون حضور‬

‫اکس��یژن قادر به رشد هستند و میکروآیروفیل‌ها‪ 22‬مانند الکتوباسیل‬

‫‪23‬‬

‫بهترین رشد خود را در شرایطی با مقدار اکسیژن محدود خواهند داشت‪.‬‬ ‫در محفظه‌های کنترل ش��ده برای ذخیره میوه‌ها نیز سطح اکسیژن در‬

‫حداقل مقدار ممکن نگاه داش��ته می‌ش��ود تا عالوه ب��ر تاثیرگذاری بر‬ ‫فرآیندهای رس��یدن میوه‌ها‪ ،‬امکان نگه��داری طوالنی‌مدت میوه‌ها و‬ ‫جلوگیری از رشد ارگانیسم‌های بیماری‌زا وجود داشته باشد‪ .‬بسته‌بندی‬

‫مواد غذایی در بسته‌های خال نیز بر مبنای همین عامل خارجی (اکسیژن)‬ ‫استوار است و موجب جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌های هوازی مانند‬

‫کپک‌ها می‌شود‪.‬‬

‫طراحی با هدف کنترل میکروارگانیسم‌ها‬

‫میکروارگانیس��م‌ها را می‌توان برمبنای یکی از سه روش زیر کنترل‬

‫کرد‪:‬‬

‫‪ .1‬جلوگیری از آلودگی‬ ‫‪ .2‬جلوگیری از رشد‬

‫‪ .3‬از بین بردن ارگانیسم‌ها‬

‫طراحی سیستم‌های برودتی و سیستم‌های تهویه می‌توان بر تمامی‬

‫موارد یاد شده تاثیرگذار باشد‪.‬‬

‫جلوگیری از آلودگی‬

‫به منظور جلوگیری از ورود میکروارگانیسم‌ها به داخل مناطقی که‬

‫تولی��د و فرآوری مواد غذایی صورت می‌گیرد‪ ،‬سیس��تم‌های تهویه باید‬

‫هوای تمیز را به مقدار کافی در آن محل تامین کنند‪ .‬از آنجا که باکتری‌ها‬ ‫معموال از طریق هوا و توس��ط ذرات معلق منتقل می‌شود‪ ،‬فیلترهای با‬ ‫بازدهی نود و پنج درصد برای تفکیک نمودن اکثر میکروارگانیس��م‌ها از‬

‫هوا کافی خواهد ب��ود‪ .‬بازده نود و پنج درصد برای فیلترها طبق معیار‬

‫اس��تاندارد ‪ ASHRAE 52.1‬تحت عنوان «روش‌های ثقلی و آزمایش‬ ‫نقطه‌ای گرد و غبار آزمایش تجهیزات پاک‌سازی هوا» که در کاربردهای‬

‫تهویه عمومی برای تفکیک نمودن ذرات معلق از هوا به کار گرفته می‌شود‬ ‫اعالم شده است‪ .‬بر همین اساس‪ ،‬فیلترهای هپا‪ 24‬قادر به استریل کردن‬

‫هوا هستند و در اتاق‌های تمیز مورد استفاده قرار می‌گیرند‪.‬‬

‫نکته دیگری که در این زمینه باید رعایت ش��ود آن است که تمامی‬

‫فیلترهای هوا باید خش��ک نگاه داش��ته ش��وند؛ چرا که بستر مرطوب‬ ‫فیلترهای سیس��تم تهویه بس��تر مناس��بی ب��رای رش��د میکروب‌ها و‬ ‫ارگانیسم‌های منتقل شده توسط هوا را ایجاد می‌کند‪ .‬بنابراین به منظور‬

‫جلوگیری از رش��د قارچ‌ها و کپک‌ها‪ ،‬تمامی سیس��تم‌های تهویه باید از‬ ‫پاش��ش آب و جمع‌آوری چگالیده در داخل سیس��تم محافظت شوند‪.‬‬

‫دس��ت‌یابی به این هدف ممکن است مستلزم آن باشد که جریان هوای‬ ‫عبوری از سیستم افزایش یافته و یا از سیستم‌های رطوبت‌گیری استفاده‬

‫ش��ود‪ .‬ایجاد فش��ار مثبت در محیط تولید و فرآوری مواد غذایی نیز از‬

‫س��ایر ورود آالینده‌های هوا از منابعی غیر از مسیر کانال سیستم تهویه‬ ‫جلوگی��ری به عمل می‌آورد‪ .‬دریچه‌ه��ای ورودی هوا مربوط به مناطق‬

‫تولید مواد غذایی نباید در مس��یر مناطقی قرار گیرند که احتمال آلوده‬ ‫شدن آن‌ها زیاد اس��ت که از آن جمله می‌توان به مسیرهای جمع‌آوری‬

‫آب روی بام‪ ،‬النه پرندگان و مانند آن اشاره کرد‪ .‬آلودگی میکروبی ناشی‬

‫از منابع هوایی معموال یکی از دالیل اصلی ایجاد آلودگی در مواد غذایی‬ ‫است اما هنوز ارزیابی‌های دقیق کمی برای تعیین تمامی عوامل تاثیرگذار‬

‫در طراحی از این دیدگاه گردآوری نشده است‪.‬‬

‫س��ینی‌های جمع‌آوری چگالیده در تجهیزات برودتی یکی از منابع‬

‫اصلی آلودگی به لیستریا مونوسیتوژن به شمار می‌رود‪ .‬به منظور جلوگیری‬

‫از آلوده شدن کف و انتقال ارگانیسم‌ها در تمام محیط‪ ،‬لوله‌کشی مرتبط‬

‫با سینی‌های جمع‌آوری چگالیده باید مستقیما با خطوط تخلیه چگالیده‬

‫در ارتباط باش��د‪ .‬س��ینی‌های جمع‌آوری چگالیده باید به سادگی قابل‬ ‫دس��ترس باشد و طبق برنامه‌های زمانی مشخص تمیز شوند که رعایت‬

‫این نکته نقش به سزایی در جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها در آن‌ها‬

‫دارد‪ .‬در مناطق بحرانی نباید از روش برفک‌زدایی هوایی استفاده کرد‪.‬‬ ‫‪25‬‬

‫کوئل‌های تبخیری با پاشش دائمی گلیکول مزایای بسیاری دارد که از آن‬ ‫جمله می‌توان به خاصیت به دام انداختن و میکروب‌کشی گلیکول اشاره‬

‫کرد‪ .‬گليكول جزو مواد نم‌گیر اس��ت و دمای نقطه شبنم هوا را کاهش‬

‫می‌دهد که نتیجه آن دست‌یابی به محیطی با هوای خشک‌تر است‪.‬‬

‫الگوی رف��ت و آمد در نقاط مختلف یک کارخانه تولید مواد غذایی‬

‫باید طوری برنامه‌ریزی ش��ود ک��ه احتمال تماس بین محصوالت خام و‬

‫مواد آماده‌س��ازی شده به حداقل برس��د‪ .‬رعایت این نکته طبق قوانین‬ ‫وزارت کشاورزی ایاالت متحده (‪ )USDA‬برای تولید محصوالت گوشتی‬

‫الزامی اس��ت‪ .‬انتقال مواد خام از یک انتهای کارخانه تا انتهای دیگر آن‬ ‫مانع از انتقال آلودگی‌های بین بخش‌های مختلف می‌ش��ود‪ .‬دیوارهای‬

‫مجزاکننده برای تفکیک نمودن مواد خام از مواد فرآوری شده (یا تفکیک‬

‫مواد تمیز و کثیف از یکدیگر) با ایجاد فشار مثبت در مناطق قرارگیری‬ ‫مواد فرآوری ش��ده یکی از بهتری��ن روش‌های حفاظت از مواد غذایی به‬ ‫ش��مار می‌رود و باید در هنگام طراحی لحاظ ش��ود‪ .‬برای آن که امکان‬

‫تفکیک مواد خام از مواد فرآوری ش��ده وجود داش��ته باشد‪ ،‬به ویژه در‬ ‫کارخانجات آماده‌س��ازی محصوالت گوشتی که احتمال انتقال باکتری‬

‫سالمونال زیاد است‪ ،‬باید محل مناسبی برای ذخیره کردن مواد غذایی در‬

‫‪30‬‬

‫نظر گرفته شود‪ .‬نکته دیگر آن که گوشت خام نباید به همراه محصوالت‬ ‫گوش��تی فرآوری شده و یا س��بزیجات یا محصوالت لبنی در یک محل‬ ‫نگهداری شود‪.‬‬

‫جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌ها‬

‫کنترل محت��وی آب یکی از موثرترین روش‌های جلوگیری از رش��د‬

‫میکروب‌ها به ش��مار می‌رود که در بس��یاری از موارد در طراحی‌ها نیز‬

‫نادیده گرفته می‌شود‪ .‬تمامی سیستم‌های تهویه‪ ،‬سیستم‌های لوله‌کشی‪،‬‬ ‫تجهیزات و قسمت‌های مختلف ساختمان باید طوری طراحی شده باشند‬

‫که امکان تخلیه کامل آب یا بخار آب تقطیر شده در آن‌ها وجود داشته‬

‫باش��د‪ .‬راکد ماندن آب در بخش‌های یاد شده بستر مناسبی برای رشد‬ ‫س��ریع میکروب‌ها فراهم می‌کند و با رفت و آمد افراد به نقاط مختلف‪،‬‬

‫این میکروب‌ها خیلی زود در تمام محل منتشر می‌شوند‪.‬‬

‫تقطی��ر بخار آب روی س��قف‌ها و لوله‌های س��رد نیز یک��ی دیگر از‬

‫مکان‌هایی است که احتمال رشد میکروب‌ها در آن‌ها زیاد است‪ .‬ضمن‬ ‫آن که در این مورد احتمال آن که قطرات چگالیده روی سطح محصوالت‬

‫چکه کند زیاد است‪ .‬در چنین مواردی در نظر گرفتن تمهیدات الزم برای‬ ‫جلوگیری از تقطیر بخار آب روی س��طوح یاد شده بسیار مهم است‪ .‬در‬

‫برخی موارد‪ ،‬عایق‌کاری لوله‌ها و اس��تفاده از سیستم‌های رطوبت‌گیری‬ ‫ضرورت پیدا می‌کند‪ .‬اهمیت این مساله به ویژه در اتاق‌های سرد بیشتر‬

‫اس��ت‪ .‬افزایش حجم هوای ارس��ال به اتاق نیز یکی دیگر از روش‌های‬ ‫کارآمد برای تخلیه مقدار رطوبت اضافی هوا اس��ت‪ .‬ثابت نگاه داش��تن‬ ‫رطوبت نسبی در محدوده هفتاد درصد‪ ،‬به استثنای برخی باکتری‌های‬

‫بسیار مقاوم‪ ،‬مانع از رشد بسیاری از میکروارگانیسم‌ها می‌‌شود‪ .‬رطوبت‬

‫نسبی کمتر از ش��صت درصد نیز مانع از رشد تمامی انواع باکتری‌ها بر‬ ‫روی سطح محصوالت می‌شوند (جدول ‪ 1‬را ببینید)‪.‬‬

‫در روش‌های سترون کردن مواد از مقدار آب زیادی استفاده می‌شود‬

‫و س��طوح مرطوب نگاه داش��ته می‌شود‪ .‬در حین س��ترون کردن مواد‬

‫غذایی و پس از آن باید تمهیدات الزم برای رطوبت‌گیری مطلوب از هوا‬ ‫پیش‌بینی شود‪.‬‬

‫البته محدود کردن رطوبت نس��بیت هوا همواره نیز عملی نیست‪.‬‬

‫برای مثال‪ ،‬برای نگهداری طوالنی‌مدت گوش��ت به منظور جلوگیری از‬

‫خش��ک شدن بافت س��طح آن‪ ،‬رطوبت نس��بی باید در محدوده ‪ 90‬تا‬ ‫‪ 95%‬نگاه داشته شود‪ .‬در چنین مواردی برای جلوگیری از رشد و تکثیر‬ ‫میکروب‌ها‪ ،‬دمای سطح گوشت باید در محدوده ‪ 29ºF‬یعنی کمی باالتر‬

‫از دمای انجماد آن نگاه داشته شود‪ .‬دماهای پایین‌تر از ‪ 41ºF‬نیز مانع‬

‫از آن می‌ش��وند تا اکثر ارگانیسم‌های متداول که عوامل بروز بیماری نیز‬ ‫هستند به رشد و فعالیت خود ادامه دهند‪ .‬البته برای جلوگیری از رشد و‬ ‫تکثیر باکتری‌هایی مانند لیستریا مونوسیتوژن باید محدوده دمایی ‪34ºF‬‬

‫در نظر گرفته ش��ود‪ .‬جریان هوا‪ ،‬رطوبت نس��بی و دما از جمله عواملی‬ ‫هستند که برای دست‌یابی به حداکثر زمان نگهداری مواد غذایی با حفظ‬ ‫کیفیت باید در محدوده مناسب نگاه داشته شوند‪.‬‬

‫منجمدس��ازی مواد غذایی نیز یکی از روش‌های موثر برای کنترل و‬

‫جلوگیری از رش��د میکروب‌هاست‪ .‬در هنگام منجمدسازی مواد غذایی‬ ‫تع��داد کمی از باکتری‌ها به طور کامل از بی��ن می‌روند که این روند به‬

‫ویژه در هنگام منجمدس��ازی آهس��ته مواد غذایی در مورد باکتری‌های‬ ‫گرم منفی برجسته‌تر است‪ .‬البته‪ ،‬منجمدسازی مواد غذایی‪ ،‬روش قابل‬

‫اطمینانی برای غیرفعال کردن میکروارگانیس��م‌ها نیست‪ .‬اما از آنجایی‬

‫که در م��واد غذایی منجمد‪ ،‬هیچ نوع رش��د میکروبی رخ نمی‌دهد‪ ،‬تا‬ ‫زمانی که ماده غذایی در دمایی مناسب منجمد شده و نگهداری شود‪،‬‬

‫مش��کالت مرتبط با فساد ماده غذایی به واسطه میکروب‌ها رخ نخواهد‬ ‫داد‪ .‬به منظور حفظ س�لامت و کیفیت‪ ،‬م��واد غذایی منجمد باید در‬

‫دمایی پایین‌تر از ‪ 0ºF‬نگهداری شوند‪.‬‬

‫از بین بردن ارگانیسم‌ها‬

‫اس��تفاده از دماهای باال یکی از روش‌های موثر برای غیرفعال کردن‬

‫میکروارگانیسم‌ها به شمار می‌رود که از آن جمله می‌توان به روش‌هایی‬

‫مانند پاستوریزه کردن‪ ،‬کنسرو کردن و جوشاندن مواد غذایی اشاره کرد‪.‬‬ ‫گرمای همراه با رطوبت بسیار موثرتر از گرمای خشک است‪ .‬در صورت‬

‫عدم استفاده از مواد شیمیایی‪ ،‬برای سترون کردن مواد غذایی می‌توان‬ ‫از دماهای باال (‪ )170ºF‬استفاده کرد‪ .‬با وجود آن که سترون کردن مواد‬

‫غذایی با استفاده از آب جوش نیز یکی از روش‌های موثر برای جلوگیری‬

‫از رشد باکتری‌های سبزیجات به شمار می‌رود‪ ،‬اما این روش برای از بین‬

‫غذایی در آینده جلوگیری به عمل می‌آید‪ .‬اکثر آلودگی‌های میکروبی مواد‬

‫نقش ‪HACCP‬‬

‫نادرست طراحی آن‌ها نشات می‌گیرد‪ .‬بنابراین اگر تجهیزات و ابزارهای‬

‫بردن هاگ‌ها مناسب نیست‪.‬‬

‫بس��یاری از روش‌های کنترل میکروارگانیس��م‌ها بر مبنای سیستم‬

‫نقطه‌ای کنترل بحرانی و ارزیابی خطر که به اختصار با ‪ HACCP‬نشان‬

‫داده می‌شود مدیریت می‌شود‪ .‬این سیستم که از سال ‪ 1960‬در صنایع‬ ‫غذایی توسعه داده شده است در حال حاضر از سوی تمامی تولیدکنندگان‬

‫مواد غذایی و مراجع قانون‌گذار موردتایید قرار گرفته اس��ت‪HACCP .‬‬

‫یک سیستم پیشگیرانه است که با تعیین معیارهای کنترل ایمنی و به‬ ‫کارگیری آن‌ها در روند تولید مواد غذایی و فرآیندهای تولید مورد استفاده‬ ‫قرار می‌گیرد‪ .‬در این سیس��تم خطرات فیزیکی و شیمیایی و همچنین‬

‫خطرات بیولوژیکی مرتبط با مواد غذایی مورد توجه قرار می‌‌گیرد‪ .‬روشی‬ ‫که در سیستم ‪ HACCP‬به کار گرفته می‌شود مبتنی بر هفت اصلی زیر‬

‫است که در سال ‪ 1998‬از سوی کمیته ‪ NACMCF‬مطرح شده است‪:‬‬ ‫‪ .1‬ارزیابی خطر و تعیین معیارهای کنترل‬

‫‪ .2‬مشخص کردن معیارهای بحرانی کنترل‬ ‫‪ .3‬تعیین محدوده بحرانی‬

‫‪ .4‬روش‌های کنترل و نظارت‬

‫‪ .5‬تعیین رویکرد اصالحی‬

‫‪ .6‬تعیین روش‌های بررسی و صحت‌سنجی‬

‫‪ .7‬تعیین روش ثبت و مستندسازی اطالعات‬

‫بر اس��اس این سیستم‪ ،‬تمامی تولیدکنندگان مواد غذایی باید یک‬

‫تیم تخصصی ‪ HACCP‬داش��ته باشند که برنامه اختصاصی ‪HACCP‬‬

‫را در آن واحد به اجرا درمی‌آورد‪ .‬این تیم در تعامل با اعضای مجرب در‬ ‫زمینه کش��اورزی‪ ،‬تولید محصوالت غذایی‪ ،‬میکروبیولوژی غذاها و ‪...‬‬

‫فعالیت می‌کند‪ .‬از آنجا که دانش تیم ‪ HACCP‬درباره فرآیند تولید مواد‬ ‫غذایی و تجهیزات مورد استفاده است‪ ،‬مهندسان از جمله اعضای اصلی‬

‫این تیم به شمار می‌روند‪ .‬حضور مهندسان در این تیم نقش موثری در‬

‫تش��خیص خطرات احتمالی و تعیین دقیق‌تر معیارهای کنترل‪ ،‬اجرای‬ ‫برنامه ‪ HACCP‬و بررسی کارآیی روش‌ها دارد‪.‬‬

‫سترون کردن مواد غذایی‬

‫تو‌ش��و و سترون کردن مواد غذایی از جمله روش‌های کلیدی‬ ‫شس ‌‬

‫به ش��مار می‌رود که در آن هر س��ه روش اساس��ی یاد شده برای کنترل‬

‫میکروارگانیس��م‌ها وجود دارد‪ .‬مرحله شست‌وش��و با از بین بردن مواد‬

‫پسماند‪ ،‬مانع از رشد میکروب‌ها می‌شود‪ .‬سترون کردن اکثر باکتری‌های‬

‫باقیمانده روی سطح را از بین می‌برد و به این ترتیب از آلوده شدن مواد‬

‫غذایی در مرحله فرآوری از کثیف بودن تجهیزات و گاهی به دلیل روش‬ ‫مورد اس��تفاده با هدف دس��ت‌یابی به حداکثر پاکیزگی طراحی شوند‪،‬‬

‫کارآیی روش‌های کنترل نیز به میزان زیادی افزایش می‌یابد‪.‬‬

‫آن دس��ته از مواد غذایی که پیش از بسته‌بندی منجمد می‌شوند‪،‬‬

‫بیش��تر در معرض آلودگ��ی قرار دارن��د‪ .‬تمیز کردن بس��یاری از معابر‬ ‫منجمدسازی مواد غذایی در کارخانجات تولید و فرآوری مواد غذایی به‬

‫دلیل عدم دسترسی و تخلیه نامطلوب‪ ،‬بسیار دشوار و گاهی غیرممکن‬

‫است‪ .‬اگرچه منجمدسازی مواد غذایی‪ ،‬رشد میکروب‌ها را تا حد زیادی‬ ‫کنترل می‌کند‪ ،‬اما در زمان‌هایی مانند اواخر هفته که تجهیزات خاموش‬

‫است‪ ،‬فرصت مناس��بی برای رشد و تکثیر میکروب‌ها به وجود می‌آید‪.‬‬

‫مالحظاتی که باید برای به حداقل رساندن احتمال بروز مشکل باید در‬

‫مراحل طراحی مورد توجه قرار گیرد عبارتند از‪:‬‬

‫● تامین دسترسی مناس��ب برای تمیز کردن قسمت‌های مختلف‬

‫سیستم‌ها و تجهیزات و تامین روشنایی کافی در حد پنجاه فوت‌کاندل‬

‫برای آن که امکان بازدید از تمامی سطوح امکان‌پذیر باشد‪.‬‬

‫● طراحی تجهیزات و ماش��ین‌آالت به گونه‌ای ک��ه مواد غذایی در‬

‫هیچ قس��متی از سیستم که امکان دسترس��ی به آن وجود دارد تجمع‬ ‫پیدا نکند‪.‬‬

‫● طراح��ی تجهی��زات به گون��ه‌ای که امکان جدا ک��ردن اجزای‬

‫مختلف آن‌ها با حداقل ابزارها وجود داشته باشد‪ .‬رعایت این نکته به‬ ‫ویژه برای مناطقی که تمیز کردن آن‌ها دش��وار است اهمیت بیشتری‬

‫‪32‬‬

‫دارد‪ .‬طراحی ش��بکه کانال واحدهای هوارسان به گونه‌ای که امکان‬

‫ماش��ین‌آالت تولید و فرآوری مواد غذایی تدوین و منتشر شده است‪.‬‬

‫سیس��تم‌ها باید از جنس��ی طراحی و ساخته ش��وند که امکان تمیز‬

‫مانند اس��تانداردهای انجمن ‪ IAMFES‬از جمله استاندارد از جمله‬

‫اس��تفاده از مواد شیمیایی باید با متصدیان سیستم‌ها مشورت شود‪.‬‬

‫انجمن ‪ BISSC‬و اس��تانداردهای ‪ USDA‬برای صنایع گوشت اشاره‬

‫هستند باید با حداکثر دقت انجام گیرد‪ .‬به منظور جلوگیری از اشباع‬

‫آیین‌نامه فدرال بازرس��ی دام و طیور تمامی تولیدکنندگان را موظف‬

‫عایق باید از آب و محیط‌های مرطوب دور نگاه داش��ته شوند‪ .‬یکی از‬

‫کنند‪.‬‬

‫پی‌وی‌سی یا فوالد ضدزنگ است‪ .‬نکته دیگر آن که در تجهیزات تولید‬

‫دارو معیاره��ا و ضوابطی که باید برای تولید‪ ،‬فرآوری‪ ،‬بس��ته‌بندی یا‬

‫تمیز کردن آن‌ها به س��ادگی وجود داش��ته باشد‪ .‬تمامی تجهیزات و‬

‫ب��ه عنوان مثال می‌توان ب��ه برخی از اس��تانداردهای ایاالت متحده‬

‫کردن آن‌ها با مواد ش��یمیایی متداول وجود داشته باشد‪ .‬البته برای‬

‫اس��تاندارد ‪ 3-A‬برای مواد لبنی‪ ،‬استانداردهای آرد و نان مربوط به‬

‫اس��تفاده از مواد عایق که بسیاری از آن‌ها از جمله مواد متخلخل نیز‬

‫کرد‪ USDA .‬با ابالغ آیین‌نامه فدرال بازرس��ی محصوالت گوشتی و‬

‫شدن ماده و ایجاد محیط مناسب برای رشد میکروب‌ها‪ ،‬تمامی مواد‬

‫کرده تا از تجهیزات و ماش��ین‌آالت موردتایید و اس��تاندارد استفاده‬

‫روش‌های موثر در این زمینه اس��تفاده از روکش‌های آب‌بند از جنس‬

‫در ‪ Chapter VII‬از )‪ Section701(A‬آیین‌نام��ه ف��درال غذا و‬

‫مواد غذایی نباید از روکش‌های فایبرگالس استفاده شود‪.‬‬ ‫● تمامی تجهیزات باید به طور کامل تخلیه شوند‪.‬‬

‫● ب��رای آگاهی از اص��ول و مبانی طراحی تجهیزات بهداش��تی‬

‫قابل اس��تفاده برای مواد غذایی باید به مراجع و آیین‌نامه‌های مرتبط‬

‫مراجعه کرد‪.‬‬

‫برای خش��ک کردن مواد غذایی‪ ،‬پس از پایان مرحله شست‌و‌شو‬

‫و تمی��ز کردن باید رویکرد جدیدی در دس��تور کار قرار گیرد‪ .‬در نظر‬ ‫گرفتن س��طوح ش��یب‌دار و خطوط تخلیه کافی ب��رای هدایت کردن‬ ‫آب یکی از مالحظات مهم به ش��مار می‌رود‪ .‬استفاده از سیستم‌های‬ ‫رطوبت‌گیری و یا افزایش جریان هوا در سیستم‌های جدید و قدیمی به‬

‫ویژه برای تمیز کردن محیط‌های سرد می‌تواند تا حد زیادی مشکالت‬

‫مرتبط با آب را برطرف نماید‪.‬‬

‫روش‌های استاندارد شست‌و‌ش��و با آب برای برخی از فرآیندهای‬

‫تولید مواد غذایی مانند اختالط خشک‪ ،‬تولید شکالت‪ ،‬تولید کره یا‬

‫آس��یا کردن گندم مناسب نیست‪ .‬برای تسهیل در فرآیند تمیز کردن‬ ‫ای��ن نوع محصوالت‪ ،‬کاهش تقطیر‪ ،‬محدود کردن آب به یک منطقه‬

‫محدود‪ ،‬سیس��تم‌های تهویه یا سیستم‌های برودتی مورد استفاده در‬ ‫کارخانجاتی باید به کار گرفته شوند‪.‬‬

‫آیین‌نامه‌ها و استانداردها‬

‫تجهیزات و تاسیس��ات مرتبط با تولید و فرآوری مواد غذایی باید‬

‫طوری طراحی و نصب ش��وند که رشد میکروب‌ها به حداقل رسیده و‬ ‫دست‌یابی به ش��رایط بهداشتی به حداکثر برسد‪ .‬به کارگیری موادی‬

‫که مقاومت باالیی در برابر رطوبت و مواد شیمیایی دارند باید با دقت‬ ‫باالیی انجام گیرد‪.‬‬

‫ت��ا ب��ه ام��روز اس��تانداردهای مختلف��ی در زمین��ه تجهیزات و‬

‫نگهداری مواد غذایی مورد استفاده انسان صورت پذیرد تحت عنوان‬

‫روش‌های مطلوب تولید (‪ )GMP‬مورد اش��اره قرار گرفته است‪ .‬این‬ ‫روش‌ها در ‪ Section 21‬از کد فدرال مربوط به بخش ‪ 110‬از آیین‌نامه‬

‫‪ CFR 21‬مطرح شده است‪.‬‬

‫پی‌نوشت‬

‫‪1. Bacteria‬‬ ‫‪2. Yeasts‬‬ ‫‪3. Molds‬‬ ‫‪4. Viruses‬‬ ‫‪5. Clostridium‬‬ ‫‪6. Bacillus‬‬ ‫‪7. Endospore‬‬ ‫‪8. Mildew‬‬ ‫‪9. Bacterial viruses‬‬ ‫‪10. Phages‬‬ ‫‪11. Water activity‬‬

‫‪Shelf life .12‬؛ مدت زمانی که می‌توان محصولی را پیش از آن که خراب‬ ‫بشود‪ ،‬روی طاقچه نگه داشت (مترجم)‪.‬‬

‫‪13. Listeria Monocytogenes‬‬ ‫‪14. Bacillus cercus‬‬ ‫‪15. Thermophile‬‬ ‫‪16. Mesophiles‬‬ ‫‪17. Psychrotrophs‬‬

‫‪Gram-negative bacteria .18‬؛ ای��ن باکتری‌ها در اثر الکل‪ ،‬رنگ بنفش‬ ‫کریستال را از دست داده و رنگ قرمز به خود می‌گیرند (مترجم)‪.‬‬ ‫‪19. Aerosols‬‬ ‫‪20. Legionnaires‬‬ ‫‪21. Faculatative‬‬ ‫‪22. Microaerophiles‬‬ ‫‪23. Lactobacilli‬‬ ‫‪24. High-Efficiency Particulate Air (HEPA) filters‬‬ ‫‪25. Air defrost‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫تازه‌های تولید‬

‫‪ASHRAE NEWSLETTER − 2010‬‬

‫نرم‌افزار طراحی جدید‬

‫‪ GrafiCalc‬نام نرم‌افزار جدیدی اس��ت که ش��رکت ‪ GEOMATE‬طراحی کرده است‪.‬‬

‫این نرم‌افزار امکان تحلیل و حل مس��ایل طراحی را برای کاربر فراهم می‌آورد‪ .‬این نرم‌افزار‬

‫قابلیت اس��تفاده به صورت مس��تقل و یا در کنار نرم‌افزارهایی مانن��د ‪Microsoft Office‬‬

‫و نرم‌افزاره��ای مت��داول ‪ CAD‬را دارد‪ .‬در نس��خه تکمیلی این نرم‌اف��زار‪ ،‬امکاناتی مانند‬ ‫شبیه‌سازی حرکت‪ ،‬تخصیص داده‌های شناور‪ ،‬استفاده از آرایه‌های خاص و تحلیل خودکار‬ ‫تلرانس نیز در نظر گرفته شده است‪.‬‬

‫دمپر دود‪/‬حریق‬

‫شرکت ‪ Ruskin‬به تازگی دمپر کنترل حجمی جدیدی را به نام ‪ FSD60-BAL‬طراحی‬

‫کرده اس��ت که به عنوان دمپر حریق‪/‬دود قابل اس��تفاده اس��ت‪ .‬با اس��تفاده از این دمپر‬

‫همچنین امکان متعادل‌س��ازی جریان هوا در ش��بکه کانال ضمن حفاظت از آن به عنوان‬

‫دمپر حریق‪/‬دود وجود دارد‪ .‬این دمپر مجهز به یک فعال‌کننده حس��اس به گرما اس��ت که‬ ‫امکان کنترل آن با استفاده از تجهیزات راه‌اندازی نیز وجود دارد‪.‬‬

‫کنترل‌کننده تحت شبکه‬

‫ش��رکت ‪ Barix‬به تازگی کنترل‌کنن��ده جدیدی را به نام ‪Barionet 50 IP‬‬

‫طراحی کرده اس��ت که به طور اختصاص��ی برای اندازه‌گیری‪ ،‬کنترل و برقراری‬

‫ارتباط با سیس��تم‌های مدیریت س��اختمان و ش��بکه‌های مبتنی بر سیس��تم‬

‫آدرس‌دهی ‪ IP‬س��اخته ش��ده اس��ت‪ .‬این کنترل‌کننده قابلیت‌ه��ای مختلفی‬ ‫مانند محدود کردن دسترسی کاربران مختلف‪ ،‬جمع‌آوری اطالعات عملکردی‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪34‬‬

‫سیستم‪ ،‬کنترل محیطی‪ ،‬اندازه‌گیری دما و تهیه گزارش را دارد‪.‬‬

‫سیستم بازیابی انرژی‬

‫ش��رکت ‪ Kathabar Dehumidification Systems‬اخیرا سیستم‬

‫بازیابی انرژی ساختمان که مبتنی بر خشک‌کن‌های مایع است را با نام تجاری‬ ‫‪ Twin-Cel‬به بازار عرضه کرده است‪ .‬در این سیستم از انرژی‌های تلف‬ ‫شده محیط استفاده می‌شود و دما و رطوبت بین جریان‌های مختلف هوا‬ ‫منتقل می‌ش��ود‪ .‬به این ترتیب‪ ،‬صرفه‌جویی در مصرف انرژی به حداکثر‬ ‫مقدار خود رس��یده و تنها بازیابی گرمای محس��وس صورت می‌گیرد‪ .‬در‬ ‫این سیس��تم‪ ،‬با پیش‌تهویه هوای تهویه ورودی به س��اختمان‪ ،‬از انرژی موجود در‬ ‫هوای تخلیه اس��تفاده ش��ده و به این ترتیب مصرف انرژی سیس��تم برای گرمایش‪/‬‬ ‫سرمایش و رطوبت‌گیری‪/‬رطوبت‌زنی به میزان قابل مالحظه‌ای کاهش می‌یابد‪.‬‬

‫حسگر‪/‬کنترل‌کننده‬

‫ش��رکت ‪ Alerton‬به تازگی کنترل‌کننده جدیدی را با نام اختصاری‬

‫‪ VLD‬طراحی کرده اس��ت که قابلیت برق��راری ارتباط بر مبنای پروتکل‬ ‫‪ BACnet‬را دارد‪ .‬این حسگر‪/‬کنترل‌کننده ترکیبی مجهز به حسگرهای‬ ‫دما و رطوبتی است که امکان استفاده از آن به همراه واحدهای پشت‌بامی‪،‬‬ ‫واحده��ای فن‌کوئ��ل و پمپ‌های حرارتی وج��ود دارد‪ .‬این کنترل‌کننده‬ ‫همچنین مجهز به یک گیرنده بی‌س��یم اس��ت که در کاربردهایی مانند‬ ‫هتل‌ها‪ ،‬مراکز آموزشی‪ ،‬اتاق‌های کنفرانس و سایر کاربردهایی که طراح به هر دلیل‬ ‫تمایلی به برهم زدن شکل ظاهری محل ندارد‪ ،‬قابل استفاده است‪.‬‬

‫شیرهای باالنس جدید‬

‫شرکت ‪ Bell & Gossett‬شیر باالنس جدیدی را طراحی کرده است‬

‫ک��ه عالوه بر قابلی��ت تنظیم خودکار‪ ،‬به کاربر این ام��کان را می‌دهد تا‬ ‫مقدار دقیق شدت جریان موردنظر را برای کاربرد مورد نظر انتخاب کند‪.‬‬ ‫از دیگر ویژگی‌های این ش��یر می‌توان به محدودکننده جریان مستقل از‬ ‫فشار به همراه صافی با توری فوالدی ضدزنگ اشاره کرد‪.‬‬

‫فن‌های جریان‌محوری جدید‬

‫ش��رکت ‪ Rosenberg USA‬در نظ��ر دارد خط تولید فن‌های جریان‬

‫محوری م��دل ‪ Epsilon‬و ‪ AND‬را راه‌اندازی کند‪ .‬این فن‌ها بر مبنای‬ ‫فش��ار اس��تاتیک پایین و جریان ه��وای باال طراحی ش��ده‌اند و ظرفیت‬ ‫هواده��ی آن‌ها حداکث��ر )‪ 14000cfm (6600L/s‬اس��ت‪ .‬این فن‌ها به‬ ‫طور اختصاصی برای خنک‌کاری کوئل کندانس��ورها طراحی و س��اخته‬ ‫شده‌اند‪.‬‬

ASHRAE NEWS

ASHRAE PUBLICATIONS

HVAC FUNDAMENTALS

ASHRAE JOURNAL

REFRIGERATION

HVAC APPLICATIONS INDUSTRY NEWS

ƱƳ

PRODUCT NEWS SYSTEMS & EQUIPMENT

PRODUCT NEWS

HVAC APPLICATIONS

SYSTEMS & EQUIPMENT

HVAC FUNDAMENTALS

ASHRAE PUBLICATIONS

REFRIGERATION

ASHRAE JOURNAL

INDUSTRY NEWS ASHRAE NEWS

ƱƳ

‫انرژی‬ ‫مصرف‬ ‫‌گذاری‬ ĄV Ŧ ź ` ĄŰŦ ¢ ųűŰŦ ‫ارزش‬ HVAC APPLICATIONS INDUSTRY NEWS

PRODUCT NEWS

SYSTEMS & EQUIPMENT

HVAC FUNDAMENTALS

ASHRAE PUBLICATIONS

REFRIGERATION

ASHRAE JOURNAL

ASHRAE NEWS

ASHRAE APPLICATIONS HANDBOOK 2003 − Chapter 35

ĄV Ŧ ź ` ĄŰŦ ¢ųűŰŦ

‫بنابراین‬ ،‫ اس��ت‬2852 m2 ‫آتالنتا برابر‬ .‫ی‌آورند‬ŰŮ‫م‬ſš EUI ‫مص��رف انرژی‬ ‫ارزش‌گ��ذاری (مقایس��ه‬ ĄV Ŧ ‫مثال‬ ź àà` àà>¡sg ) ĄŰŦ àà¢ųűŰŦ . ŰƁš® ¡Ŧ sk »vàà Ŧ 2852 m2 Ŧ

‫یک‬ĄV Ŧ ‫انرژی‬ ‫مصرف‬ ‫ مقایس��ه‬CUI Ɓ 866 MJ MJ / 866 ‫در س��ال‬Ąs ‫آن‬ſsj8 s

EUI s ſsj8 s

‫ساختمان‌های‬ ‫بهنجار شده یک ساختمان‬ «¡ ƀ ‫ با‬Űs<kl s ‫س��اختمان‬ ſsj8 s «¡ ź ` àà>¡sg àà Ŧ 2004 2004 Žsàà

m2 ‫براب��ر‬ 2 ĄŦ ®7 sk ĄV Ŧ‫مناسبی‬ ® Ůűs Űs©d » gbk ſsj ŰŮ >¡sg s ‫‌های‬ Ąs ‫ن‬ ſsj8 s

ĄŦ së j .vàà Ŧ15.82 15/82 $ m ‫براب��ر‬ Ŧ ſš‫ آن‬CUI ‫در همان‬ ‫مقایس��ه‬ ‫قابل‬ ‫ب��ا س��اختما‬ .‫اس��ت‬ ‫برای‬ ‫¡ (اولیه‬Ů ‫دیگر) معیار بازدهی انرژی‬ ‫ و‬m2 © ƁŦ ĄV Ŧ ź àà` àà>¡sg ) ĄŰŦ àà¢ųűŰŦ . ŰƁš® ŰŮ ſš EUI ¡Ŧ sk »vàà Ŧ 2852 m2 Ŧ k¡š s¡ ſsj8 s

«¡ ſŮ t sk ©©d .v Ŧ ſš ®7> ® Ůűs ® Ű ĄŦ ® ƀŦŰ 2 ®d©7

űs¢ ź àà` »CUI Ɓ EUI 7àà sü ‫خوبی ب��رای بررس��ی بازدهی‬ ‫¡« راه‬ ،‫منطق��ه‬ ‫فرآیند‬ ‫ساختمان یا‬ ‫یک‬ƀ ‫بودن‬ ‫ مصرف‬،CUI ‫محاس��به‬ Ąs ſsj8 s

s ſsj8 s «¡ Űs<kl ‫تعیین مناسب‬ s ſsj8 s

ĄV Ŧ ź ` àà>¡sg 2004‫عموما‬ Žsàà

CUI‫ و‬ƁEUI 866 MJ m àà Ŧ ‫برای‬ 2 ŰŮſšũsàà ´ Ŧ Žsj Ŧ © ƁŦ vl ®àà8dk s ſsj8 s ũs ´ Ŧ ĄŰŦ ¢ųűŰŦ Ąs Ɓ ź ` ĄŦ ¡Ůsë j Ąs .vàà Ŧ v àà

s¡ $ ® Ůűs ĄŦ ®7 sk ĄV Ŧ ® Ůűs Űs©d ( ¡Ů » gbk ſsj ƁŮ ŰŮ >¡sg s k¡ Ąs ſsj8 s

m 15/82 Ŧ ‫ دو مرج��ع ارزش‌گذاری‬.‫نس��بی آن اس��ت‬ ‫صنعتی جهت اعم��ال اصالحات در بازدهی‬ ‫گاز طبیع��ی یا س��وخت‌های دیگر به مصرف‬ k¡š ŽƁŦ 8 s¡ ſsj8 s

«¡ ſŮ t sk ©©d .v Ŧ ſš ®7> ŰŮ ® Ůűs ¹ ® Ű ĄŦ űŦ ® Űs<kl àà s àà¡ .vàà Ŧ ĄV àà Ŧ ũ³s¡Ŧ ®d©7

űs¢ ź àà` »CUI Ɓ EUI 7àà sü ®¡s< š s Ŧ ƀŦŰ . àà ® s Ŧ ¹ ĄV Ŧ ENERGY STAR ® »ƀ ü8 ،‫اطالعات س��اختمان‌ها در ای��االت متحده‬

‫ اما‬.‫و هزینه‌های انرژی کل اضافه می‌ش��وند‬

،‫ متداول‌ترین عامل بهنجارسازی‬.‫انرژی است‬

® Ůűs ŰŮ ¹ ũsàà ´ Ŧ Žsj Ŧ vl ®àà8dk s ſsj8 s ũs ´ Ŧ ĄŰŦ ¢ ƁŮ ® Ąs k¡ Ɓ ź ` ¡Ŧ ¡Ů Ąs v àà

s¡ ſsj8 s

ĄV Ŧ ź ` ) v s> »Ąűs

ũs ´ Ŧ ƀŰŦŮŦ Ɓ (www.energystar.gov) ŰŮ ųűŰŦ Ąűs© »v Ŧ žsj ſsj8 sàà

® »ƀ ü8 ũ³s¡Ŧ ŰŮ Űs<kl àà s ‫(مصرف‬ àà¡ ŽƁŦ 8 .vàà Ŧ ĄV àà Ŧ‫مس��احت کل‬ ¹ ®¡s< š űŦ s Ŧ . àà ® ‫که‬ s Ŧ ¹ ĄV Ŧ ‫به‬ ‫انرژی‬ ‫س��اختمان‬ ،‫است‬ ‫‌برقی‬ ‫م‬ ‫تما‬ ‫ساختمان‬ ‫این‬ ‫آنجایی‬ ‫از‬ )www.energystar.gov( ENERGY STAR ĄŰŦ ¢ųűŰŦ v Ů .v Ŧ (~b ŦƁ ĄŦűŦ DOE/) ƀ ü8 ũ³s¡Ŧ ĄƁ © ũŰŦűƁ ĄV àà Ŧ Ů Ɓ ſš ĄŦ àà Ą ¡Ů v àà 8 ¢ c ũs ´ Ŧ ƀŰŦŮŦ Ɓ (www.energystar.gov)

‫ایاالت‬ ‫وزارت نیروی‬ ‫ان��رژی‬ ‫اطالع��ات‬ Ąs ſsj8 sàà

ũs ´ Ŧ . k8àà> (EIA ‫و اداره‬

ŰŮ Ąűs© »v Ŧ ® žsj ſsj8 sàà ¡Ŧ

ĄV Ŧ ź ` ) ſsj8 s ¹ v s> »Ąűs

‫ش‌گذاری‬ ‫دقت ارز‬ .‫است‬ ‫گرفتن سوخت دیگری برای‬ ‫در نظر‬s Ŧ‫»به‬v Ŧ ‫ نیازی‬8j¹ ® kl ©iü s¡ Ą ©j űŦ )‫ازای واحد س��طح‬ .ŮŰŦ

DOE/) ƀ ü8 ũ³s¡Ŧ ĄƁ © ũŰŦűƁ ĄV àà Ŧ

Ů Ɓ ſš ĄŦ àà Ą ¡Ů v àà 8 ¢ c

ĄŰŦ ¢ųűŰŦ v Ů .v Ŧ (~b ŦƁ ĄŦűŦ

®àà ®i¹ ® s¡ Ą ©j ŰŮ àà sk .‫هس��تند‬ ààj ŰŮ )DOE/EIA( ƀ ààü8 ũ³sàà¡Ŧ űŦ ƀŮŦŮ ƀs ¡s (EIA «¡ ©l .ƀŮŦŮ Ąsàà ƀs ¡s .‫ندارد‬ĄV Ŧ ‫اما‬ ،‫است‬ ‫ کمتر‬àà Ŧ ‫مهندسی‬ ‫تحلیل‬ ‫وجود‬ź ` ‫ آن‬űŦ s Ŧ ‫اطالع��ات‬ ‫متح��ده‬ »v Ŧ 8j¹ ¡ ` ® kl ©iü űŦ ‫از ممیزی یا‬ Ąs ſsj8 sàà

ũs ´ Ŧ . k8àà> .ŮŰŦ » Ů ŦŰŦ ©d ĄV Ŧ ſsj8 s

ĄŦ ®7àà> àà ´ DOE/EIA ĄŦƀŰƁŮ ųŰŦ ¢ Ůs<¡Ŧ‫از‬ŰŮũ³sàà¡Ŧ 8 ¢ ŰŮűŦĄV Ŧ k¡ ź ` ź ` űŦ«¡ ®àà ¡ ` àà Ŧ ŰŮĄsàà àà sk ŰŮ«¡ƀ ààü8 ƀŮŦŮ ©l .ƀŮŦŮ Ąsàà ƀs ¡s ‫انرژی‬ ‫مصرف‬ ‫®از‬i¹ ‫خوب��ی‬ ‫می‌تواند تصویر ®کلی‬ ‫داده‬ ‫پایگاه‬ ‫یک‬ƀs ¡s ‫¡«تهیه‬Ɓ.‫داده‬ ‫‌های‬ ‫پایگاه‬ ‫همه مناطق‬ ‫متحده در‬ ‫ایاالت‬ ‫‌های‬ ‫ ن‬ààj ‫ساختما‬ » ŮĄŦ ŦŰŦ ©d «¡ ĄŦ àà ´ DOE/EIA ĄŦ ƀŰƁŮĄŰs©àà> Ąsàà ųŰŦ ¢ Ɓ ĄV Ŧ ź ` l ®jl ſsj8 s

àà© ƁŦ žs¢ Ɓ ®7àà> DOE/EIA CBECS ũs ´ Ŧ . àà ® Ůs<¡Ŧv¡ ¡ ŰŮ 8 ¢ s ŰŮ ĄV Ŧ k¡ Ɓ ź ` .ŮŰŦŮ v©j Ŧ«¡ ĄV Ŧ

‫ خالصه‬DOE/EIA ‫در گزارش‌های دوره‌ای‬

‫مصرف و هزینه انرژی در گذشته در ایجاد یک‬

،‫نسبی برای یک ساختمان معین ارائه دهد‬

ź ` l ĄŦ ũs ´ Ŧ . àà s ® Ŷ àà .ŮŰŦŮ ĄŰs©àà> .ŮƁŰ® s Űsj ƁſšĄV Ŧ ŰŮ ®¡ Ąs ®jl v©i s àà© ƁŦ žs¢ Ɓ ŦŰŦ ®7©¹ ¥ (3 s 1)DOE/EIA Ąs ŽƁ CBECS ŰŮ ƀŰs ŰŮ Ůsààj8 Ŧ ũs ´ Ŧv©j Ŧ ààj ĄV Ŧ v¡ ¡ ‫انرژی‬ ‫مصرف‬ ‫فهم‬ ‫ب��رای‬ .‫دارد‬ ‫انرژی‬ ‫مدیریت‬ DOE/EIA CBECS ‫اطالعات‬ ‫ی‬ ‫م‬ .ŮƁŰ ® Űsj

ſš ŰŮ ®¡ Ąs ‫مهمی‬ v©i s ‫و گام اولی��ه‬ ŦŰŦ ®7©¹ .‫‌ش��وند‬ ¥ (3 s 1) Ąs ŽƁ ‫بس��یاری‬ ŰŮ ƀŰs ŰŮ ‫اهمیت‬ Ůsààj8 Ŧ s Ŷ àà ũs ´ Ŧ‫برنامه‬ ààj s t> ³ë jd ®7> ĄV Ŧ ź ` Ɓ EUI ĄŮƁŰƁ ũs ´ Ŧ vàà l . Ŧƀ . ® Ű ¡s c ŮŰ Ą làà v ë

s t> ³ jd ®7> ĄV Ŧ ź ` Ɓ‫تا‬EUI ĄŮƁŰƁ‫ل‬ũs ´ Ŧ . Ŧƀ . ® Ű ‫مربوط‬ ¡s c ŮŰ Ą làà v ‫ش��مار‬ ‫ به‬ĄV Ŧ ‫آن‬ ‫در‬ĄŰƁ ‫‌جویی‬ ‫قاب��ل‬ ‫اطالع��ات‬ ‫ترکیبی ارائه‬ ‫به شکل‬ĄŦ )3EUI 1(Ąs ‫‌های‬ ‫در‬vàà l ‫درباره‬ ŦƁ ‫همه‬ ĄV Ŧ ź ` :EUI) ƀ l ‫و قابلیت‌ه��ای صرفه‬ ® Űűs Ąs ſsj8 s

¡ű ‫ ® جدو‬s ´ Ŧ ĄƁs ‫اعتماد‬ ASHRAE 105 ŮŰŦ s8 Ŧ ® Űűs Ąs ſsj8 s ĄŦ EUI Ąs ¡ű

® s ´ Ŧ ĄƁs ASHRAE 105 ŮŰŦ s8 Ŧ

ŦƁ ĄV Ŧ ź ` :EUI) ĄV Ŧ ĄŰƁƀ l

k¡ ĄŰƁƀ l sàà ~b ‫ مصرف انرژی‬.‫می‌رود‬ ƀ àà (3) ŽƁ àà ŰŮ 2003 ŰŮ ƀ àà ‫برحسب‬Ɓ (Žsàà

‫معموال‬ŰŮ‫نسبی‬ ‫بررسی‬ ‫باید‬ ‫ نظر‬¹‫مورد‬ ‫ش��هری‬ ‫خدمت‬ ‫ و‬EUI ŦŰŦ‫ورودی‬ ‫اطالعات‬ ‫فهرس��ت‬ .‫شده‌اند‬ŰŮ 2003.‫شوند‬ ƁŰŮ <àà>k ſs© ſs¥ Ŧ vàà Ŧ k¡ ĄŰƁƀ l sàà Ɓ (Žsàà ŰŮ ~b

ƀ àà ŦŰŦ (3) ŽƁ àà v Ŧ k¥¡ ƀ àà v Ŧ k¥¡ Ɓ <àà>k ſs© ſs¥ Ŧ ¹ vàà Ŧ

ŰŮ ~bàà (Žs

ŦƁ ĄV Ŧ ŦƁ k¡ :CUI) ź ` ŽƁ ŰŮ ¡Ůsg .v Ŧ Ů Ąs ŰŮ ASHRAE ŦŰ ĄV Ŧ ź ` ŰŮ ~bàà

ĄV Ŧ k¡ ź ` EUI vàà l 3 ŽƁ ŰŮſsj8 s

.v Ŧ ‫حاوی‬ Ů Ąs ſsj8 s

ŰŮ105 ŦŰ (Žs

ĄV Ŧ ź ` ‫انرژی‬ ‫مصرف‬ :EUI( ‫انرژی‬:CUI) ‫شاخص بهره‌وری‬ ‫اطالعاتی‬ ‫استاندارد‬ ‫¡ بازرسی‬Ůsg ‫‌های‬vàà l ‫ساختمان‬3 ‫برای‬ ‫‌های‬ ‫توزیع‬ s8 ´ šŰŮŽs9 v s> .Ů ® ſs© s8 ´ š Žs9 ſsj8 s

v s> .Ů ® ſs© ź ` Ą ©¢Űs š 7 ~b

ź ` ŦƁĄ ©¢Űs š Ż 7 Ŧ ~b ĄŮslkàà_© ŦƁ Ż Ąs ſsj8 sàà

ŰŮ Ɓ Ŧ ĄŮslkàà_© Ąs ſsj8 sàà

Ɓ ſsj8 s

‫) ارائه ش��ده‬3( ‫ در ج��دول‬2003 ‫ش��ده در‬

‫اس��ت که امکان بیان منس��جم و یکنواخت‬

‫بر واحد س��طح در سال) و شاخص بهره‌وری‬

‫برق بر واحد سطح بر طبق آمارگیری مصرف‬

‫و هم در س��اختمان‌های پیش��نهادی فراهم‬

‫ مساحت ساختمان‬.‫در س��ال) بیان می‌شود‬

‫ فهرس��ت مقادیر مصرف‬3 ‫ در جدول‬.‫اس��ت‬

‫مصرف انرژی را هم در ساختمان‌های موجود‬

‫ هزینه انرژی بر واحد س��طح‬:CUI( ‫هزین��ه‬

‫‪36‬‬

‫جدول (‪ )1‬مساحت ساختمان‌های بخش تجاری و صدک‌های ‪EUI‬‬ ‫مقادیر شاخص مصرف انرژی (‪ )EUI‬محاسبه شده‪ ،‬اندازه‌گیری شده‬ ‫انرژی سایت‪ ،‬مگاژول بر سال بر متر مربع کل مساحت‬ ‫محاسبه شده‪ ،‬اندازه‌گیری شده‬ ‫کاربری ساختمان‬

‫صدک‌ها‬

‫تعداد ساختمان‪،‬‬ ‫‪100‬‬

‫مساحت‪،‬‬ ‫‪109m2‬‬

‫تعداد واقعی‬ ‫ساختمان‬

‫دهم‬

‫بیست و پنجم‬

‫پنجاهم‬

‫هفتاد‬ ‫و‬ ‫پنجم‬

‫نودم‬

‫میانگین‬

‫دفتر اداری‪ .‬تخصصی‬

‫‪442‬‬

‫‪0.62‬‬

‫‪555‬‬

‫‪286‬‬

‫‪420‬‬

‫‪630‬‬

‫‪947‬‬

‫‪1407‬‬

‫‪761‬‬

‫بانک‪ /‬سایر مراکز مالی‬

‫‪104‬‬

‫‪0.10‬‬

‫‪75‬‬

‫‪568‬‬

‫‪688‬‬

‫‪887‬‬

‫‪1196‬‬

‫‪1873‬‬

‫‪1084‬‬

‫درمانگاه‪ /‬سایر مراکز درمان سرپایی‬

‫‪66‬‬

‫‪0.07‬‬

‫‪100‬‬

‫‪293‬‬

‫‪414‬‬

‫‪678‬‬

‫‪990‬‬

‫‪1787‬‬

‫‪860‬‬

‫آموزشگاه‪ /‬دانشگاه‬

‫‪34‬‬

‫‪0.13‬‬

‫‪88‬‬

‫‪144‬‬

‫‪684‬‬

‫‪1098‬‬

‫‪1815‬‬

‫‪2189‬‬

‫‪1246‬‬

‫خواربارفروشی کوچک‬

‫‪57‬‬

‫‪0.01‬‬

‫‪28‬‬

‫‪699‬‬

‫‪1590‬‬

‫‪2362‬‬

‫‪3591‬‬

‫‪4233‬‬

‫‪2792‬‬

‫خواربارفروشی کوچک با پمپ بنزین‬

‫‪72‬‬

‫‪0.03‬‬

‫‪32‬‬

‫‪838‬‬

‫‪1375‬‬

‫‪2149‬‬

‫‪2836‬‬

‫‪4177‬‬

‫‪2300‬‬

‫مراکز توزیع‪ /‬خرید‬

‫‪155‬‬

‫‪0.49‬‬

‫‪231‬‬

‫‪89‬‬

‫‪169‬‬

‫‪333‬‬

‫‪550‬‬

‫‪927‬‬

‫‪463‬‬

‫خوابگاه‪ /‬باشگاه خصوصی‪ /‬خوابگاه‬ ‫دختران‬

‫‪16‬‬

‫‪0.05‬‬

‫‪37‬‬

‫‪370‬‬

‫‪663‬‬

‫‪754‬‬

‫‪1022‬‬

‫‪1566‬‬

‫‪919‬‬

‫مدرسه ابتدایی‪ /‬متوسطه‬

‫‪177‬‬

‫‪0.44‬‬

‫‪331‬‬

‫‪215‬‬

‫‪355‬‬

‫‪553‬‬

‫‪944‬‬

‫‪1293‬‬

‫‪770‬‬

‫مراکز سرگرمی‪ /‬فرهنگی‬

‫‪27‬‬

‫‪0.05‬‬

‫‪50‬‬

‫‪17‬‬

‫‪300‬‬

‫‪470‬‬

‫‪1369‬‬

‫‪4264‬‬

‫‪972‬‬

‫فست فود‬

‫‪78‬‬

‫‪0.02‬‬

‫‪95‬‬

‫‪1799‬‬

‫‪2737‬‬

‫‪4262‬‬

‫‪8327‬‬

‫‪9514‬‬

‫‪5451‬‬

‫ایستگاه آتش‌نشانی‪ /‬ایستگاه پلیس‬

‫‪53‬‬

‫‪0.04‬‬

‫‪47‬‬

‫‪70‬‬

‫‪249‬‬

‫‪841‬‬

‫‪1146‬‬

‫‪1402‬‬

‫‪795‬‬

‫اداره دولتی‬

‫‪84‬‬

‫‪0.14‬‬

‫‪150‬‬

‫‪321‬‬

‫‪532‬‬

‫‪780‬‬

‫‪1055‬‬

‫‪1525‬‬

‫‪869‬‬

‫بقالی‪ /‬اغذیه‌فروشی‬

‫‪86‬‬

‫‪0.07‬‬

‫‪117‬‬

‫‪1000‬‬

‫‪1407‬‬

‫‪1892‬‬

‫‪2441‬‬

‫‪4457‬‬

‫‪2174‬‬

‫دبیرستان‬

‫‪68‬‬

‫‪0.23‬‬

‫‪126‬‬

‫‪202‬‬

‫‪444‬‬

‫‪662‬‬

‫‪1008‬‬

‫‪1330‬‬

‫‪765‬‬

‫بیمارستان‪ /‬مراکز بستری بیماران‬

‫‪8‬‬

‫‪0.18‬‬

‫‪217‬‬

‫‪1103‬‬

‫‪1728‬‬

‫‪1998‬‬

‫‪2844‬‬

‫‪3619‬‬

‫‪2319‬‬

‫هتل‬

‫‪20‬‬

‫‪0.18‬‬

‫‪86‬‬

‫‪405‬‬

‫‪522‬‬

‫‪745‬‬

‫‪1182‬‬

‫‪1872‬‬

‫‪968‬‬

‫آزمایشگاه‬

‫‪9‬‬

‫‪0.06‬‬

‫‪43‬‬

‫‪999‬‬

‫‪1681‬‬

‫‪2759‬‬

‫‪5152‬‬

‫‪9433‬‬

‫‪3691‬‬

‫کتابخانه‬

‫‪20‬‬

‫‪0.05‬‬

‫‪36‬‬

‫‪357‬‬

‫‪682‬‬

‫‪935‬‬

‫‪1232‬‬

‫‪2008‬‬

‫‪1064‬‬

‫مراکز پزشکی (تشخیصی)‬

‫‪54‬‬

‫‪0.05‬‬

‫‪58‬‬

‫‪143‬‬

‫‪251‬‬

‫‪453‬‬

‫‪1018‬‬

‫‪1402‬‬

‫‪609‬‬

‫مراکز پزشکی (غیر تشخیصی)‬

‫‪37‬‬

‫‪0.02‬‬

‫‪33‬‬

‫‪262‬‬

‫‪407‬‬

‫‪532‬‬

‫‪678‬‬

‫‪1108‬‬

‫‪598‬‬

‫ادارات چندکاربردی‬

‫‪84‬‬

‫‪0.21‬‬

‫‪172‬‬

‫‪204‬‬

‫‪390‬‬

‫‪724‬‬

‫‪1077‬‬

‫‪1614‬‬

‫‪896‬‬

‫متل یا مسافرخانه‬

‫‪70‬‬

‫‪0.10‬‬

‫‪109‬‬

‫‪243‬‬

‫‪373‬‬

‫‪688‬‬

‫‪1041‬‬

‫‪2013‬‬

‫‪885‬‬

‫انبار بی‌سردخانه‬

‫‪229‬‬

‫‪0.28‬‬

‫‪172‬‬

‫‪23‬‬

‫‪63‬‬

‫‪194‬‬

‫‪466‬‬

‫‪888‬‬

‫‪347‬‬

‫آسایشگاه‪ /‬مراکز توان‌بخشی‬

‫‪22‬‬

‫‪0.09‬‬

‫‪73‬‬

‫‪424‬‬

‫‪781‬‬

‫‪1179‬‬

‫‪1876‬‬

‫‪2095‬‬

‫‪1268‬‬

‫سایر موارد‬

‫‪70‬‬

‫‪0.10‬‬

‫‪68‬‬

‫‪56‬‬

‫‪295‬‬

‫‪708‬‬

‫‪975‬‬

‫‪1199‬‬

‫‪759‬‬

‫سایر کالس‌های درس‬

‫‪51‬‬

‫‪0.07‬‬

‫‪60‬‬

‫‪44‬‬

‫‪232‬‬

‫‪404‬‬

‫‪658‬‬

‫‪1098‬‬

‫‪519‬‬

‫سایر اغذیه‌فروشی‌ها‬

‫‪10‬‬

‫‪0.01‬‬

‫‪10‬‬

‫‪321‬‬

‫‪375‬‬

‫‪596‬‬

‫‪1938‬‬

‫‪3504‬‬

‫‪1286‬‬

‫سایر خدمات خوراکی‬

‫‪58‬‬

‫‪0.03‬‬

‫‪56‬‬

‫‪404‬‬

‫‪724‬‬

‫‪1274‬‬

‫‪3154‬‬

‫‪5590‬‬

‫‪2470‬‬

‫سایر خانه‌ها‬

‫‪16‬‬

‫‪0.06‬‬

‫‪28‬‬

‫‪318‬‬

‫‪546‬‬

‫‪722‬‬

‫‪843‬‬

‫‪1492‬‬

‫‪776‬‬

‫سایر ادارات‬

‫‪73‬‬

‫‪0.04‬‬

‫‪52‬‬

‫‪156‬‬

‫‪416‬‬

‫‪578‬‬

‫‪854‬‬

‫‪1494‬‬

‫‪708‬‬

‫سایر اماکن عمومی‬

‫‪32‬‬

‫‪0.04‬‬

‫‪31‬‬

‫‪101‬‬

‫‪307‬‬

‫‪431‬‬

‫‪749‬‬

‫‪1583‬‬

‫‪660‬‬

‫سایر سازمان‌های عمومی و بهداشتی‬

‫‪17‬‬

‫‪0.07‬‬

‫‪38‬‬

‫‪449‬‬

‫‪592‬‬

‫‪951‬‬

‫‪1636‬‬

‫‪3143‬‬

‫‪1297‬‬

‫سایر خرده‌فروشی‌ها‬

‫‪47‬‬

‫‪0.02‬‬

‫‪42‬‬

‫‪334‬‬

‫‪659‬‬

‫‪936‬‬

‫‪1486‬‬

‫‪2092‬‬

‫‪1222‬‬

‫سایر خدمات‬

‫‪139‬‬

‫‪0.04‬‬

‫‪171‬‬

‫‪285‬‬

‫‪506‬‬

‫‪881‬‬

‫‪1671‬‬

‫‪3095‬‬

‫‪1712‬‬

‫ادامه جدول (‪ )1‬مساحت ساختمان‌های بخش تجاری و صدک‌های ‪EUI‬‬ ‫مقادیر شاخص مصرف انرژی (‪ )EUI‬محاسبه شده‪ ،‬اندازه‌گیری شده‬ ‫انرژی سایت‪ ،‬مگاژول بر سال بر متر مربع کل مساحت‬ ‫صدک‌ها‬

‫محاسبه شده‪ ،‬اندازه‌گیری شده‬ ‫کاربری ساختمان‬

‫تعداد ساختمان‪،‬‬ ‫‪100‬‬

‫مساحت‪،‬‬ ‫‪109m2‬‬

‫تعداد واقعی‬ ‫ساختمان‬

‫دهم‬

‫بیست و پنجم‬

‫پنجاهم‬

‫هفتاد‬ ‫و‬ ‫پنجم‬

‫نودم‬

‫میانگین‬

‫اداره پست‪ .‬مرکز پستی‬

‫‪19‬‬

‫‪05.0‬‬

‫‪23‬‬

‫‪73‬‬

‫‪588‬‬

‫‪651‬‬

‫‪771‬‬

‫‪990‬‬

‫‪648‬‬

‫پیش‌دبستانی‪ .‬مهد کودک‬

‫‪56‬‬

‫‪04.0‬‬

‫‪46‬‬

‫‪191‬‬

‫‪360‬‬

‫‪597‬‬

‫‪1138‬‬

‫‪1234‬‬

‫‪765‬‬

‫مراکز تفریحی‬

‫‪96‬‬

‫‪12.0‬‬

‫‪99‬‬

‫‪137‬‬

‫‪245‬‬

‫‪403‬‬

‫‪897‬‬

‫‪1550‬‬

‫‪689‬‬

‫انبار سردخانه‌دار‬

‫‪15‬‬

‫‪05.0‬‬

‫‪20‬‬

‫‪66‬‬

‫‪134‬‬

‫‪1455‬‬

‫‪1939‬‬

‫‪2622‬‬

‫‪1300‬‬

‫مراکز مذهبی‬

‫‪370‬‬

‫‪35.0‬‬

‫‪313‬‬

‫‪95‬‬

‫‪178‬‬

‫‪334‬‬

‫‪648‬‬

‫‪901‬‬

‫‪468‬‬

‫تعمیرگاه‌ها‬

‫‪76‬‬

‫‪06.0‬‬

‫‪51‬‬

‫‪71‬‬

‫‪128‬‬

‫‪304‬‬

‫‪550‬‬

‫‪730‬‬

‫‪379‬‬

‫رستوران‪ .‬کافه‌تریا‬

‫‪161‬‬

‫‪10.0‬‬

‫‪212‬‬

‫‪529‬‬

‫‪1192‬‬

‫‪2107‬‬

‫‪4711‬‬

‫‪6483‬‬

‫‪3077‬‬

‫مغازه‌های خرده‌فروشی‬

‫‪347‬‬

‫‪32.0‬‬

‫‪460‬‬

‫‪145‬‬

‫‪257‬‬

‫‪461‬‬

‫‪945‬‬

‫‪1734‬‬

‫‪737‬‬

‫انبارهای شخصی‬

‫‪198‬‬

‫‪12.0‬‬

‫‪84‬‬

‫‪22‬‬

‫‪43‬‬

‫‪72‬‬

‫‪98‬‬

‫‪155‬‬

‫‪88‬‬

‫مراکز اجتماعی‪ .‬مجالس‬

‫‪101‬‬

‫‪11.0‬‬

‫‪78‬‬

‫‪80‬‬

‫‪149‬‬

‫‪420‬‬

‫‪721‬‬

‫‪949‬‬

‫‪532‬‬

‫زمین‌های بایر‬

‫‪182‬‬

‫‪24.0‬‬

‫‪178‬‬

‫‪14‬‬

‫‪31‬‬

‫‪117‬‬

‫‪313‬‬

‫‪781‬‬

‫‪270‬‬

‫نمایندگی‪ .‬نمایشگاه اتومبیل‬

‫‪50‬‬

‫‪06.0‬‬

‫‪40‬‬

‫‪250‬‬

‫‪408‬‬

‫‪839‬‬

‫‪1118‬‬

‫‪2528‬‬

‫‪1127‬‬

‫خدمات اتومبیل‪ .‬تعمیرگاه‬

‫‪212‬‬

‫‪11.0‬‬

‫‪131‬‬

‫‪103‬‬

‫‪162‬‬

‫‪381‬‬

‫‪879‬‬

‫‪1393‬‬

‫‪592‬‬

‫انبار‪ .‬نگهداری خودرو‬

‫‪176‬‬

‫‪11.0‬‬

‫‪99‬‬

‫‪9‬‬

‫‪44‬‬

‫‪214‬‬

‫‪545‬‬

‫‪1548‬‬

‫‪553‬‬

‫جمع یا میانگین برای بخش‬

‫‪4645‬‬

‫‪02.6‬‬

‫‪5451‬‬

‫‪100‬‬

‫‪267‬‬

‫‪572‬‬

‫‪1105‬‬

‫‪2116‬‬

‫‪991‬‬

‫منبع‪ :‬محاسبه شده بر اساس ریزاطالعات ‪ DOE/EIA‬مقدماتی ‪CBECS 2003‬‬

‫جدول (‪ )2‬صدک‌های شاخص برق با استفاده از آمارگیری تجاری سال ‪2003‬‬ ‫مقادیر شاخص مصرف انرژی (‪ )EUI‬محاسبه شده‪ ،‬اندازه‌گیری شده‬ ‫انرژی سایت‪ ،‬مگاژول بر سال بر متر مربع کل مساحت‬ ‫صدک‌ها‬ ‫کاربری ساختمان‬

‫دهم‬

‫بیست و پنجم‬

‫پنجاهم‬

‫هفتاد و پنجم‬

‫نودم‬

‫میانگین‬

‫دفتر اداری‪ /‬تخصصی‬

‫‪38‬‬

‫‪72‬‬

‫‪119‬‬

‫‪161‬‬

‫‪260‬‬

‫‪137‬‬

‫بانک‪ /‬سایر مراکز مالی‬

‫‪67‬‬

‫‪156‬‬

‫‪239‬‬

‫‪317‬‬

‫‪358‬‬

‫‪243‬‬

‫درمانگاه‪ /‬سایر مراکز درمان سرپایی‬

‫‪53‬‬

‫‪101‬‬

‫‪164‬‬

‫‪222‬‬

‫‪294‬‬

‫‪179‬‬

‫آموزشگاه‪ /‬دانشگاه‬

‫‪44‬‬

‫‪113‬‬

‫‪162‬‬

‫‪259‬‬

‫‪455‬‬

‫‪191‬‬

‫خواربارفروشی کوچک‬

‫‪216‬‬

‫‪466‬‬

‫‪702‬‬

‫‪847‬‬

‫‪1157‬‬

‫‪749‬‬

‫خواربارفروشی کوچک با پمپ بنزین‬

‫‪259‬‬

‫‪406‬‬

‫‪517‬‬

‫‪851‬‬

‫‪1292‬‬

‫‪667‬‬

‫مراکز توزیع‪ /‬خرید‬

‫‪19‬‬

‫‪32‬‬

‫‪49‬‬

‫‪80‬‬

‫‪107‬‬

‫‪61‬‬

‫خوابگاه‪ /‬باشگاه خصوصی‪ /‬خوابگاه دختران‬

‫‪23‬‬

‫‪35‬‬

‫‪55‬‬

‫‪71‬‬

‫‪179‬‬

‫‪72‬‬

‫مدرسه ابتدایی‪ /‬متوسطه‬

‫‪37‬‬

‫‪61‬‬

‫‪100‬‬

‫‪151‬‬

‫‪212‬‬

‫‪130‬‬

‫مراکز سرگرمی‪ /‬فرهنگی‬

‫‪5‬‬

‫‪11‬‬

‫‪80‬‬

‫‪182‬‬

‫‪1319‬‬

‫‪225‬‬

‫فست فود‬

‫‪301‬‬

‫‪516‬‬

‫‪881‬‬

‫‪1412‬‬

‫‪1809‬‬

‫‪1028‬‬

‫ایستگاه آتش‌نشانی‪ /‬ایستگاه پلیس‬

‫‪12‬‬

‫‪41‬‬

‫‪71‬‬

‫‪135‬‬

‫‪236‬‬

‫‪105‬‬

‫اداره دولتی‬

‫‪43‬‬

‫‪87‬‬

‫‪116‬‬

‫‪207‬‬

‫‪279‬‬

‫‪154‬‬

‫بقالی‪ /‬اغذیه‌فروشی‬

‫‪281‬‬

‫‪346‬‬

‫‪456‬‬

‫‪585‬‬

‫‪1083‬‬

‫‪557‬‬

‫‪38‬‬

‫ادامه جدول (‪ )2‬صدک‌های شاخص برق با استفاده از آمارگیری تجاری سال ‪2003‬‬ ‫مقادیر شاخص مصرف انرژی (‪ )EUI‬محاسبه شده‪ ،‬اندازه‌گیری شده‬ ‫انرژی سایت‪ ،‬مگاژول بر سال بر متر مربع کل مساحت‬ ‫صدک‌ها‬ ‫کاربری ساختمان‬

‫دهم‬

‫بیست و پنجم‬

‫پنجاهم‬

‫هفتاد و پنجم‬

‫نودم‬

‫میانگین‬

‫دبیرستان‬

‫‪38‬‬

‫‪48‬‬

‫‪80‬‬

‫‪137‬‬

‫‪208‬‬

‫‪104‬‬

‫بیمارستان‪ /‬مراکز بستری بیماران‬

‫‪164‬‬

‫‪235‬‬

‫‪259‬‬

‫‪383‬‬

‫‪494‬‬

‫‪309‬‬

‫هتل‬

‫‪72‬‬

‫‪125‬‬

‫‪153‬‬

‫‪197‬‬

‫‪295‬‬

‫‪177‬‬

‫آزمایشگاه‬

‫‪123‬‬

‫‪274‬‬

‫‪422‬‬

‫‪587‬‬

‫‪1029‬‬

‫‪474‬‬

‫کتابخانه‬

‫‪68‬‬

‫‪93‬‬

‫‪167‬‬

‫‪250‬‬

‫‪369‬‬

‫‪186‬‬

‫مراکز پزشکی (تشخیصی)‬

‫‪24‬‬

‫‪44‬‬

‫‪82‬‬

‫‪148‬‬

‫‪197‬‬

‫‪103‬‬

‫مراکز پزشکی (غیر تشخیصی)‬

‫‪26‬‬

‫‪48‬‬

‫‪80‬‬

‫‪130‬‬

‫‪165‬‬

‫‪93‬‬

‫ادارات چندکاربردی‬

‫‪37‬‬

‫‪59‬‬

‫‪119‬‬

‫‪194‬‬

‫‪311‬‬

‫‪154‬‬

‫متل یا مسافرخانه‬

‫‪53‬‬

‫‪81‬‬

‫‪116‬‬

‫‪194‬‬

‫‪283‬‬

‫‪147‬‬

‫انبار بی‌سردخانه‬

‫‪4‬‬

‫‪11‬‬

‫‪32‬‬

‫‪64‬‬

‫‪115‬‬

‫‪58‬‬

‫آسایشگاه‪ /‬مراکز توان‌بخشی‬

‫‪68‬‬

‫‪88‬‬

‫‪160‬‬

‫‪226‬‬

‫‪278‬‬

‫‪171‬‬

‫سایر موارد‬

‫‪17‬‬

‫‪32‬‬

‫‪62‬‬

‫‪131‬‬

‫‪266‬‬

‫‪102‬‬

‫سایر کالس‌های درس‬

‫‪14‬‬

‫‪30‬‬

‫‪53‬‬

‫‪99‬‬

‫‪169‬‬

‫‪71‬‬

‫سایر اغذیه فروشی‌ها‬

‫‪99‬‬

‫‪99‬‬

‫‪116‬‬

‫‪136‬‬

‫‪630‬‬

‫‪237‬‬

‫سایر خدمات خوراکی‬

‫‪95‬‬

‫‪166‬‬

‫‪292‬‬

‫‪647‬‬

‫‪963‬‬

‫‪434‬‬

‫سایر خانه‌ها‬

‫‪31‬‬

‫‪39‬‬

‫‪151‬‬

‫‪226‬‬

‫‪244‬‬

‫‪130‬‬

‫سایر ادارات‬

‫‪33‬‬

‫‪48‬‬

‫‪101‬‬

‫‪175‬‬

‫‪197‬‬

‫‪116‬‬

‫سایر اماکن عمومی‬

‫‪12‬‬

‫‪28‬‬

‫‪36‬‬

‫‪132‬‬

‫‪148‬‬

‫‪81‬‬

‫سایر سازمان‌های عمومی و بهداشتی‬

‫‪59‬‬

‫‪154‬‬

‫‪180‬‬

‫‪223‬‬

‫‪453‬‬

‫‪204‬‬

‫سایر خرده‌فروشی‌ها‬

‫‪52‬‬

‫‪72‬‬

‫‪241‬‬

‫‪293‬‬

‫‪412‬‬

‫‪213‬‬

‫سایر خدمات‬

‫‪44‬‬

‫‪81‬‬

‫‪144‬‬

‫‪211‬‬

‫‪308‬‬

‫‪175‬‬

‫اداره پست‪ /‬مرکز پستی‬

‫‪23‬‬

‫‪35‬‬

‫‪77‬‬

‫‪144‬‬

‫‪229‬‬

‫‪106‬‬

‫پیش‌دبستانی‪ /‬مهد کودک‬

‫‪36‬‬

‫‪59‬‬

‫‪95‬‬

‫‪130‬‬

‫‪311‬‬

‫‪124‬‬

‫مراکز تفریحی‬

‫‪17‬‬

‫‪31‬‬

‫‪55‬‬

‫‪116‬‬

‫‪208‬‬

‫‪94‬‬

‫انبار سردخانه‌دار‬

‫‪20‬‬

‫‪41‬‬

‫‪379‬‬

‫‪550‬‬

‫‪600‬‬

‫‪307‬‬

‫مراکز مذهبی‬

‫‪11‬‬

‫‪20‬‬

‫‪38‬‬

‫‪65‬‬

‫‪93‬‬

‫‪49‬‬

‫تعمیرگاه‌ها‬

‫‪20‬‬

‫‪28‬‬

‫‪65‬‬

‫‪82‬‬

‫‪152‬‬

‫‪73‬‬

‫رستوران‪ /‬کافه‌تریا‬

‫‪105‬‬

‫‪164‬‬

‫‪309‬‬

‫‪537‬‬

‫‪949‬‬

‫‪408‬‬

‫مغازه‌های خرده‌فروشی‬

‫‪26‬‬

‫‪42‬‬

‫‪87‬‬

‫‪164‬‬

‫‪294‬‬

‫‪134‬‬

‫انبارهای شخصی‬

‫‪7‬‬

‫‪13‬‬

‫‪22‬‬

‫‪30‬‬

‫‪40‬‬

‫‪24‬‬

‫مراکز اجتماعی‪ /‬مجالس‬

‫‪11‬‬

‫‪19‬‬

‫‪32‬‬

‫‪80‬‬

‫‪138‬‬

‫‪66‬‬

‫زمین‌های بایر‬

‫‪3‬‬

‫‪5‬‬

‫‪19‬‬

‫‪41‬‬

‫‪84‬‬

‫‪35‬‬

‫نمایندگی‪ /‬نمایشگاه اتومبیل‬

‫‪27‬‬

‫‪77‬‬

‫‪148‬‬

‫‪236‬‬

‫‪365‬‬

‫‪168‬‬

‫خدمات اتومبیل‪ /‬تعمیرگاه‬

‫‪21‬‬

‫‪36‬‬

‫‪61‬‬

‫‪106‬‬

‫‪201‬‬

‫‪89‬‬

‫انبار‪ /‬نگهداری خودرو‬

‫‪3‬‬

‫‪13‬‬

‫‪36‬‬

‫‪68‬‬

‫‪112‬‬

‫‪56‬‬

‫جمع یا میانگین برای بخش‬

‫‪17‬‬

‫‪39‬‬

‫‪89‬‬

‫‪184‬‬

‫‪381‬‬

‫‪169‬‬

‫منبع‪ :‬محاسبه شده بر اساس ریزاطالعات ‪ DOE/EIA‬مقدماتی ‪CBECS 2003‬‬

‫جدول (‪ )3‬صدک‌های هزینه انرژی با استفاده از آمارگیری تجاری سال ‪2003‬‬ ‫مقادیر شاخص مصرف برق اندازه‌گیری شده‪ ،‬کیلووات ساعت بر سال بر متر مربع کل مساحت‬ ‫صدک‌ها‬ ‫پنجاهم‬

‫هفتاد و پنجم‬

‫نودم‬

‫میانگین‬

‫کاربری ساختمان‬

‫دهم‬

‫بیست و پنجم‬

‫دفتر اداری‪ /‬تخصصی‬

‫‪5.83‬‬

‫‪8.38‬‬

‫‪41.46‬‬

‫‪02.76‬‬

‫‪72.77‬‬

‫‪61.86‬‬

‫بانک‪ /‬سایر مراکز مالی‬

‫‪11.37‬‬

‫‪41.57‬‬

‫‪12.35‬‬

‫‪13.45‬‬

‫‪84.21‬‬

‫‪52.49‬‬

‫درمانگاه‪ /‬سایر مراکز درمان سرپایی‬

‫‪6.75‬‬

‫‪9.63‬‬

‫‪61.74‬‬

‫‪12.58‬‬

‫‪44.64‬‬

‫‪81.37‬‬

‫آموزشگاه‪ /‬دانشگاه‬

‫‪4.47‬‬

‫‪21.29‬‬

‫‪41.57‬‬

‫‪42.34‬‬

‫‪23.04‬‬

‫‪91.95‬‬

‫خواربارفروشی کوچک‬

‫‪62.07‬‬

‫‪04.83‬‬

‫‪65.26‬‬

‫‪68.33‬‬

‫‪801.39‬‬

‫‪66.24‬‬

‫خواربارفروشی کوچک با پمپ بنزین‬

‫‪12.24‬‬

‫‪92.06‬‬

‫‪94.26‬‬

‫‪37.25‬‬

‫‪49.80‬‬

‫‪55.11‬‬

‫مراکز توزیع‪ /‬خرید‬

‫‪2.85‬‬

‫‪3.55‬‬

‫‪5.18‬‬

‫‪9.74‬‬

‫‪41.57‬‬

‫‪7.79‬‬

‫خوابگاه‪ /‬باشگاه خصوصی‪ /‬خوابگاه دختران‬

‫‪6.42‬‬

‫‪7.34‬‬

‫‪9.63‬‬

‫‪31.98‬‬

‫‪22.39‬‬

‫‪11.25‬‬

‫مدرسه ابتدایی‪ /‬متوسطه‬

‫‪5.18‬‬

‫‪8.04‬‬

‫‪11.37‬‬

‫‪61.09‬‬

‫‪72.99‬‬

‫‪51.39‬‬

‫مراکز سرگرمی‪ /‬فرهنگی‬

‫‪1.15‬‬

‫‪4.25‬‬

‫‪6.30‬‬

‫‪42.22‬‬

‫‪191.28‬‬

‫‪03.64‬‬

‫فست فود‬

‫‪13.45‬‬

‫‪35.16‬‬

‫‪59.84‬‬

‫‪231.92‬‬

‫‪251.12‬‬

‫‪69.20‬‬

‫ایستگاه آتش‌نشانی‪ /‬ایستگاه پلیس‬

‫‪1.80‬‬

‫‪5.17‬‬

‫‪21.83‬‬

‫‪81.26‬‬

‫‪03.64‬‬

‫‪41.01‬‬

‫اداره دولتی‬

‫‪5.06‬‬

‫‪9.96‬‬

‫‪51.70‬‬

‫‪02.42‬‬

‫‪82.36‬‬

‫‪61.63‬‬

‫بقالی‪ /‬اغذیه‌فروشی‬

‫‪72.99‬‬

‫‪33.50‬‬

‫‪64.93‬‬

‫‪65.37‬‬

‫‪37.47‬‬

‫‪25.01‬‬

‫دبیرستان‬

‫‪6.64‬‬

‫‪9.63‬‬

‫‪01.89‬‬

‫‪71.22‬‬

‫‪32.75‬‬

‫‪31.99‬‬

‫بیمارستان‪ /‬مراکز بستری بیماران‬

‫‪41.57‬‬

‫‪32.52‬‬

‫‪62.84‬‬

‫‪43.21‬‬

‫‪83.12‬‬

‫‪92.60‬‬

‫هتل‬

‫‪7.79‬‬

‫‪11.03‬‬

‫‪41.23‬‬

‫‪81.59‬‬

‫‪72.31‬‬

‫‪71.10‬‬

‫آزمایشگاه‬

‫‪41.24‬‬

‫‪33.62‬‬

‫‪84.56‬‬

‫‪28.42‬‬

‫‪611.63‬‬

‫‪55.67‬‬

‫کتابخانه‬

‫‪8.04‬‬

‫‪11.14‬‬

‫‪41.57‬‬

‫‪52.49‬‬

‫‪13.34‬‬

‫‪81.80‬‬

‫مراکز پزشکی (تشخیصی)‬

‫‪3.55‬‬

‫‪7.23‬‬

‫‪01.89‬‬

‫‪22.39‬‬

‫‪72.32‬‬

‫‪41.23‬‬

‫مراکز پزشکی (غیر تشخیصی)‬

‫‪6.42‬‬

‫‪8.05‬‬

‫‪11.14‬‬

‫‪51.05‬‬

‫‪02.76‬‬

‫‪21.83‬‬

‫ادارات چند کاربردی‬

‫‪4.59‬‬

‫‪9.51‬‬

‫‪31.99‬‬

‫‪12.01‬‬

‫‪13.22‬‬

‫‪91.61‬‬

‫متل یا مسافرخانه‬

‫‪5.72‬‬

‫‪8.39‬‬

‫‪31.20‬‬

‫‪91.95‬‬

‫‪82.47‬‬

‫‪51.39‬‬

‫انبار بی‌سردخانه‬

‫‪0.56‬‬

‫‪1.38‬‬

‫‪4.90‬‬

‫‪8.16‬‬

‫‪51.93‬‬

‫‪6.75‬‬

‫آسایشگاه‪ /‬مراکز توان‌بخشی‬

‫‪7.68‬‬

‫‪21.60‬‬

‫‪61.63‬‬

‫‪62.95‬‬

‫‪23.91‬‬

‫‪91.61‬‬

‫سایر موارد‬

‫‪1.16‬‬

‫‪5.94‬‬

‫‪01.10‬‬

‫‪91.84‬‬

‫‪52.49‬‬

‫‪41.35‬‬

‫سایر کالس‌های درس‬

‫‪2.62‬‬

‫‪5.83‬‬

‫‪9.09‬‬

‫‪31.65‬‬

‫‪32.40‬‬

‫‪01.33‬‬

‫سایر اغذیه فروشی‌ها‬

‫‪6.64‬‬

‫‪7.57‬‬

‫‪01.32‬‬

‫‪52.03‬‬

‫‪46.08‬‬

‫‪32.86‬‬

‫سایر خدمات خوراکی‬

‫‪8.05‬‬

‫‪71.22‬‬

‫‪62.62‬‬

‫‪96.79‬‬

‫‪421.34‬‬

‫‪05.18‬‬

‫سایر خانه‌ها‬

‫‪5.29‬‬

‫‪6.30‬‬

‫‪21.61‬‬

‫‪81.14‬‬

‫‪92.17‬‬

‫‪31.99‬‬

‫سایر ادارات‬

‫‪3.89‬‬

‫‪7.46‬‬

‫‪21.18‬‬

‫‪32.52‬‬

‫‪72.65‬‬

‫‪51.28‬‬

‫سایر اماکن عمومی‬

‫‪3.77‬‬

‫‪5.83‬‬

‫‪8.27‬‬

‫‪41.97‬‬

‫‪22.71‬‬

‫‪21.83‬‬

‫سایر سازمان‌های عمومی و بهداشتی‬

‫‪01.67‬‬

‫‪21.61‬‬

‫‪61.97‬‬

‫‪63.83‬‬

‫‪15.20‬‬

‫‪22.71‬‬

‫سایر خرده‌فروشی‌ها‬

‫‪01.44‬‬

‫‪21.18‬‬

‫‪71.21‬‬

‫‪23.80‬‬

‫‪06.82‬‬

‫‪62.61‬‬

‫سایر خدمات‬

‫‪8.81‬‬

‫‪21.61‬‬

‫‪71.10‬‬

‫‪13.34‬‬

‫‪87.74‬‬

‫‪92.71‬‬

‫اداره پست‪ /‬مرکز پستی‬

‫‪3.44‬‬

‫‪8.04‬‬

‫‪11.37‬‬

‫‪51.05‬‬

‫‪02.43‬‬

‫‪11.25‬‬

‫پیش‌دبستانی‪ /‬مهد کودک‬

‫‪4.59‬‬

‫‪8.92‬‬

‫‪11.37‬‬

‫‪61.09‬‬

‫‪82.13‬‬

‫‪31.99‬‬

‫مراکز تفریحی‬

‫‪3.32‬‬

‫‪5.17‬‬

‫‪9.63‬‬

‫‪41.58‬‬

‫‪52.80‬‬

‫‪21.72‬‬

‫‪40‬‬

‫ادامه جدول (‪ )3‬صدک‌های هزینه انرژی با استفاده از آمارگیری تجاری سال ‪2003‬‬ ‫مقادیر شاخص مصرف برق اندازه‌گیری شده‪ ،‬کیلووات ساعت بر سال بر متر مربع کل مساحت‬ ‫صدک‌ها‬ ‫کاربری ساختمان‬

‫دهم‬

‫بیست و پنجم‬

‫پنجاهم‬

‫هفتاد و پنجم‬

‫نودم‬

‫میانگین‬

‫انبار سردخانه‌دار‬

‫‪4.09‬‬

‫‪4.09‬‬

‫‪23.79‬‬

‫‪43.06‬‬

‫‪56.51‬‬

‫‪26.37‬‬

‫مراکز مذهبی‬

‫‪2.69‬‬

‫‪3.98‬‬

‫‪6.46‬‬

‫‪9.04‬‬

‫‪14.21‬‬

‫‪7.75‬‬

‫تعمیرگاه‌ها‬

‫‪2.15‬‬

‫‪3.77‬‬

‫‪6.57‬‬

‫‪12.38‬‬

‫‪15.82‬‬

‫‪8.07‬‬

‫رستوران‪ /‬کافه‌تریا‬

‫‪12.06‬‬

‫‪20.02‬‬

‫‪35.84‬‬

‫‪80.09‬‬

‫‪112.81‬‬

‫‪51.67‬‬

‫مغازه‌های خرده‌فروشی‬

‫‪3.88‬‬

‫‪5.71‬‬

‫‪10.55‬‬

‫‪19.05‬‬

‫‪31.22‬‬

‫‪14.85‬‬

‫انبارهای شخصی‬

‫‪0.54‬‬

‫‪1.08‬‬

‫‪2.15‬‬

‫‪2.91‬‬

‫‪5.60‬‬

‫‪2.48‬‬

‫مراکز اجتماعی‪ /‬مجالس‬

‫‪2.05‬‬

‫‪3.55‬‬

‫‪7.10‬‬

‫‪10.98‬‬

‫‪24.43‬‬

‫‪9.58‬‬

‫زمین‌های بایر‬

‫‪0.43‬‬

‫‪0.86‬‬

‫‪2.91‬‬

‫‪7.53‬‬

‫‪12.81‬‬

‫‪5.17‬‬

‫نمایندگی‪ /‬نمایشگاه اتومبیل‬

‫‪7.21‬‬

‫‪9.58‬‬

‫‪14.75‬‬

‫‪31.97‬‬

‫‪42.84‬‬

‫‪22.28‬‬

‫خدمات اتومبیل‪ /‬تعمیرگاه‬

‫‪3.12‬‬

‫‪5.38‬‬

‫‪8.29‬‬

‫‪14.85‬‬

‫‪22.28‬‬

‫‪11.84‬‬

‫انبار‪ /‬نگهداری خودرو‬

‫‪0.43‬‬

‫‪1.72‬‬

‫‪5.17‬‬

‫‪12.06‬‬

‫‪21.10‬‬

‫‪8.93‬‬

‫جمع یا میانگین برای بخش‬

‫‪2.80‬‬

‫‪5.81‬‬

‫‪11.41‬‬

‫‪21.53‬‬

‫‪42.30‬‬

‫‪19.38‬‬

‫منبع‪ :‬محاسبه شده بر اساس ریزاطالعات ‪ DOE/EIA‬مقدماتی ‪CBECS 2003‬‬

‫جدول (‪ )4‬مصرف کاربردی سالیانه در بخش خانگی در سال ‪1997‬‬ ‫منبع انرژی و کاربرد‪ /‬دستگاه‬

‫خانوار‪ ،‬میلیون‬

‫مصرف هر خانوار‬

‫برق‪ ،‬کل‬

‫‪101.4‬‬

‫‪10219 kWh‬‬

‫گرمایش محیط‬

‫‪42.0‬‬

‫‪2807 kWh‬‬

‫تهویه مطبوع‬

‫‪72.6‬‬

‫‪1677 kWh‬‬

‫گرمایش آب‬

‫‪40.2‬‬

‫‪2835 kWh‬‬

‫دستگاه‌ها‬

‫‪101.4‬‬

‫‪6733 kWh‬‬

‫گاز طبیعی‪ ،‬کل‬

‫‪61.9‬‬

‫‪2350 m‬‬

‫گرمایش محیط‬

‫‪54.5‬‬

‫‪1841 m3‬‬

‫گرمایش آب‬

‫‪52.8‬‬

‫‪680 m3‬‬

‫دستگاه‌ها‬

‫‪40.4‬‬

‫‪255 m‬‬

‫‪10.0‬‬

‫‪3‬‬

‫‪2.76 m‬‬

‫گرمایش محیط‬

‫‪9.8‬‬

‫‪2.37 m3‬‬

‫گرمایش آب‬

‫‪5.2‬‬

‫‪0.83 m3‬‬

‫‪8.1‬‬

‫‪1.85 m‬‬

‫گرمایش محیط‬

‫‪5.6‬‬

‫‪3‬‬

‫‪1.90 m‬‬

‫گرمایش آب‬

‫‪3.3‬‬

‫‪0.98 m3‬‬

‫دستگاه‌ها‬

‫‪4.8‬‬

‫‪0.21 m3‬‬

‫‪3.5‬‬

‫‪0.48 m‬‬

‫نفت سوختنی‪ ،‬کل‬

‫‪ ،LPG‬کل‬

‫نفت معمولی‪ ،‬کل‪ ،‬گرمایش محیط‬ ‫منبع‪ ،www.eia.doe.gov/emeu/recs/recs97 :‬جداول سوخت ‪ 1‬تا ‪5‬‬

‫‪3‬‬

‫‪3‬‬

‫‪3‬‬

‫‪3‬‬

‫جدول (‪ )5‬مصرف انرژی در بخش خانگی در سال ‪1997‬‬ ‫کل خانوارها‬

‫کل خانوارها‪ ،‬میلیون‬

‫مصرف هر خانوار‪GJ ،‬‬

‫‪101.5‬‬

‫‪106.6‬‬

‫فعالیت‌های خانگی روزهای هفته‬ ‫استفاده از خانه برای تجارت‬ ‫بله‬

‫‪7.4‬‬

‫‪120.7‬‬

‫خیر‬

‫‪94.1‬‬

‫‪105.4‬‬

‫فعالیت با مصرف انرژی زیاد‬ ‫بله‬

‫‪2.4‬‬

‫‪128.1‬‬

‫خیر‬

‫‪99.1‬‬

‫‪106.0‬‬

‫حضور افراد در خانه در کل روز‬ ‫بله‬

‫‪51.3‬‬

‫‪112.6‬‬

‫خیر‬

‫‪50.1‬‬

‫‪100.3‬‬

‫تنظیمات دمای زمستانی‬ ‫کمتر هنگام خالی بودن خانه‬ ‫بله‬

‫‪45.5‬‬

‫‪105.4‬‬

‫خیر‬

‫‪56.0‬‬

‫‪107.4‬‬

‫کمتر در طی ساعات خواب‬ ‫بله‬

‫‪47.4‬‬

‫‪107.2‬‬

‫خیر‬

‫‪54.0‬‬

‫‪105.9‬‬

‫استفاده از یک سوخت گرمایشی ثانویه‬ ‫بله‬

‫‪34.3‬‬

‫‪122.4‬‬

‫خیر‬

‫‪66.5‬‬

‫‪99.2‬‬

‫کافی بودن عایق‬ ‫‪38.0‬‬

‫‪104.0‬‬

‫دارای عایق خوب‬ ‫دارای عایق کافی‬

‫‪44.4‬‬

‫‪108.1‬‬

‫دارای عایق ضعیف‬

‫‪18.5‬‬

‫‪108.7‬‬

‫استفاده از تهویه مطبوع مرکزی‬ ‫همه تابستان‬

‫‪24.6‬‬

‫‪103.3‬‬

‫فقط کمی‬

‫‪10.4‬‬

‫‪108.8‬‬

‫تنها چند بار‬

‫‪12.4‬‬

‫‪109.2‬‬

‫بدون سیستم مرکزی‬

‫‪53.7‬‬

‫‪107.2‬‬

‫استفاده از تهویه مطبوع داخلی‬ ‫همه تابستان‬

‫‪5.7‬‬

‫‪101.6‬‬

‫فقط کمی‬

‫‪6.6‬‬

‫‪119.5‬‬

‫تنها چند بار‬

‫‪13.5‬‬

‫‪113.4‬‬

‫بدون واحدهای داخلی‬

‫‪75.0‬‬

‫‪104.4‬‬

‫استفاده از ماشین ظرف‌شویی‬ ‫بله‬

‫‪50.9‬‬

‫‪115.6‬‬

‫‪42‬‬

‫ادامه جدول (‪ )5‬مصرف انرژی در بخش خانگی در سال ‪1997‬ا‬ ‫خیر‬

‫کل خانوارها‪ ،‬میلیون‬

‫مصرف هر خانوار‪GJ ،‬‬

‫‪50.6‬‬

‫‪97.3‬‬

‫استفاده از ماشین لباس‌شویی‬ ‫بله‬

‫‪78.5‬‬

‫‪118.5‬‬

‫خیر‬

‫‪22.9‬‬

‫‪65.6‬‬

‫استفاده از ماشین لباس‌خشک‌کن‬ ‫بله‬

‫‪72.2‬‬

‫‪120.0‬‬

‫خیر‬

‫‪29.3‬‬

‫‪73.3‬‬

‫استفاده از دو یا چند یخچال‬ ‫بله‬

‫‪15.4‬‬

‫‪142.4‬‬

‫خیر‬

‫‪86.1‬‬

‫‪100.1‬‬

‫روشنایی بیرونی در کل شب‬ ‫بله‬

‫‪26.3‬‬

‫‪114.2‬‬

‫خیر‬

‫‪75.2‬‬

‫‪103.8‬‬

‫‪19.7‬‬

‫‪127.2‬‬

‫نیوانگلند‬

‫‪5.3‬‬

‫‪129.7‬‬

‫کرانه میانی اقیانوس اطلس‬

‫‪14.4‬‬

‫‪126.3‬‬

‫‪24.1‬‬

‫‪141.4‬‬

‫مرکز شرق شمال‬

‫‪16.9‬‬

‫‪145.8‬‬

‫مرکز غرب شمال‬

‫‪7.2‬‬

‫‪130.9‬‬

‫ناحیه و بخش سرشماری‬ ‫شمال شرق‬

‫باختر میانه‬

‫‪35.9‬‬

‫‪88.5‬‬

‫جنوب اقیانوس اطلس‬

‫‪18.7‬‬

‫‪79.2‬‬

‫جنوب‬ ‫مرکز شرق جنوب‬

‫‪6.3‬‬

‫‪92.5‬‬

‫مرکز غرب جنوب‬

‫‪10.8‬‬

‫‪102.0‬‬

‫‪21.8‬‬

‫‪79.0‬‬

‫کوهستان‬

‫‪6.2‬‬

‫‪99.2‬‬

‫اقیانوس آرام‬

‫‪15.6‬‬

‫‪71.0‬‬

‫کالیفرنیا‬

‫‪11.5‬‬

‫‪67.4‬‬

‫فلوریدا‬

‫‪5.9‬‬

‫‪57.9‬‬

‫نیویورک‬

‫‪6.8‬‬

‫‪130.2‬‬

‫تگزاس‬

‫‪7.0‬‬

‫‪101.4‬‬

‫غرب‬

‫ایالت‌های پرچمعیت‬

‫مناطق شهری‪ /‬روستایی‬ ‫‪48.2‬‬

‫‪101.1‬‬

‫شهر‬ ‫شهرک‬

‫‪18.2‬‬

‫‪109.9‬‬

‫شهر اقماری‬

‫‪18.6‬‬

‫‪116.5‬‬

‫روستا‬

‫‪16.5‬‬

‫‪107.5‬‬

‫ادامه جدول (‪ )5‬مصرف انرژی در بخش خانگی در سال ‪1997‬ا‬ ‫کل خانوارها‪ ،‬میلیون‬

‫مصرف هر خانوار‪GJ ،‬‬

‫منطقه آب و هوایی‬ ‫‪>7000 HDD <2000 CDD‬‬

‫‪9.3‬‬

‫‪129.9‬‬

‫‪ 5500‬تا ‪7000 HDD‬‬

‫‪28.0‬‬

‫‪134.8‬‬

‫‪ 4000‬تا ‪5499 HDD‬‬

‫‪22.5‬‬

‫‪111.3‬‬

‫کمتر از ‪5000 HDD‬‬

‫‪19.5‬‬

‫‪78.4‬‬

‫‪> 4000 HDD <2000 CDD‬‬

‫‪22.2‬‬

‫‪80.8‬‬

‫نوع واحد مسکونی‬ ‫تک‌خانوار‬

‫‪73.7‬‬

‫‪121.0‬‬

‫چند‌خانوار‬ ‫‪ 2‬تا ‪ 4‬خانواده‬

‫‪5.6‬‬

‫‪96.5‬‬

‫بیش از ‪ 4‬خانواده‬

‫‪15.8‬‬

‫‪51.3‬‬

‫‪6.3‬‬

‫‪83.9‬‬

‫کمتر از ‪600‬‬

‫‪7.9‬‬

‫‪64.5‬‬

‫‪ 600‬تا ‪999‬‬

‫‪21.5‬‬

‫‪81.7‬‬

‫‪ 1000‬تا ‪1599‬‬

‫‪30.4‬‬

‫‪102.8‬‬

‫‪ 1600‬تا ‪1999‬‬

‫‪15.3‬‬

‫‪123.0‬‬

‫‪ 2000‬تا ‪2399‬‬

‫‪7.9‬‬

‫‪131.1‬‬

‫‪ 2400‬تا ‪2999‬‬

‫‪5.3‬‬

‫‪145.3‬‬

‫‪ 3000‬یا بیشتر‬

‫‪4.1‬‬

‫‪184.8‬‬

‫تخمینی وجود ندارد‬

‫‪9.1‬‬

‫‪107.1‬‬

‫خانه متحرک‬ ‫سطح گرم شده (متر مربع)‬

‫سال ساخت‬ ‫‪ 1949‬یا پیش از آن‬

‫‪27.9‬‬

‫‪131.7‬‬

‫‪ 1950‬تا ‪1959‬‬

‫‪12.5‬‬

‫‪111.9‬‬

‫‪ 1960‬تا ‪1969‬‬

‫‪14.4‬‬

‫‪101.3‬‬

‫‪ 1970‬تا ‪1979‬‬

‫‪19.6‬‬

‫‪92.2‬‬

‫‪ 1980‬تا ‪1989‬‬

‫‪17.3‬‬

‫‪86.2‬‬

‫‪9.7‬‬

‫‪99.8‬‬

‫‪ 1990‬تا ‪1997‬‬ ‫پرداخت کل هزینه خدمات شهری توسط خانوار‬ ‫همه سوخت‌های اصلی‬ ‫بله‬

‫‪89.7‬‬

‫‪110.0‬‬

‫خیر‬

‫‪11.8‬‬

‫‪79.4‬‬

‫برق‬ ‫بله‬ ‫خیر‬

‫‪96.2‬‬

‫‪108.7‬‬

‫‪5.3‬‬

‫‪68.6‬‬

‫گاز طبیعی‬ ‫بله‬

‫‪53.3‬‬

‫‪130.3‬‬

‫‪44‬‬

‫ادامه جدول (‪ )5‬مصرف انرژی در بخش خانگی در سال ‪1997‬ا‬ ‫خیر‬

‫کل خانوارها‪ ،‬میلیون‬

‫مصرف هر خانوار‪GJ ،‬‬

‫‪8.6‬‬

‫‪83.1‬‬

‫نفت سوختنی‬ ‫بله‬

‫‪7.6‬‬

‫خیر‬

‫‪2.3‬‬

‫‪LPG‬‬ ‫بله‬

‫‪7.9‬‬

‫‪109.5‬‬

‫خیر‬

‫‪0.2‬‬

‫‪93.4‬‬

‫‪3.5‬‬

‫‪106.0‬‬

‫نفت سفید‬ ‫بله‬ ‫خیر‬ ‫درآمد خانواده در سال ‪1997‬‬ ‫کمتر از ‪ 10000‬دالر‬

‫‪13.3‬‬

‫‪80.6‬‬

‫‪ 10000‬تا ‪ 24999‬دالر‬

‫‪29.1‬‬

‫‪92.1‬‬

‫‪ 25000‬تا ‪ 49999‬دالر‬

‫‪31.1‬‬

‫‪108.2‬‬

‫‪ 50000‬دالر یا بیشتر‬

‫‪27.9‬‬

‫‪132.1‬‬

‫زیر خط فقر‬ ‫‪100%‬‬

‫‪14.6‬‬

‫‪87.6‬‬

‫‪125%‬‬

‫‪19.7‬‬

‫‪87.5‬‬

‫‪150%‬‬

‫‪26.7‬‬

‫‪88.8‬‬

‫مستحق دریافت کمک از دولت‬

‫‪34.1‬‬

‫‪91.5‬‬

‫سن سرپرست خانواده‬ ‫کمتر از ‪ 25‬سال‬

‫‪5.7‬‬

‫‪73.5‬‬

‫‪ 25‬تا ‪ 34‬سال‬

‫‪18.5‬‬

‫‪92.5‬‬

‫‪ 35‬تا ‪ 44‬سال‬

‫‪23.2‬‬

‫‪113.3‬‬

‫‪ 45‬تا ‪ 59‬سال‬

‫‪25.6‬‬

‫‪119.6‬‬

‫‪ 60‬سال و بیشتر‬

‫‪28.5‬‬

‫‪104.9‬‬

‫نژاد سرپرست خانواده‬ ‫سفید‬

‫‪78.5‬‬

‫‪109.6‬‬

‫سیاه‬

‫‪12.7‬‬

‫‪111.1‬‬

‫‪10.3‬‬

‫‪76.8‬‬

‫‪...‬‬ ‫سرپرست خانواده از تبار آمریکای التین‬ ‫بله‬

‫‪9.4‬‬

‫‪80.1‬‬

‫خیر‬

‫‪92.1‬‬

‫‪109.2‬‬

‫تعداد نفرات خانوار‬ ‫‪ 1‬نفر‬

‫‪25.6‬‬

‫‪78.8‬‬

‫‪ 2‬نفر‬

‫‪33.0‬‬

‫‪106.8‬‬

‫‪ 3‬نفر‬

‫‪17.4‬‬

‫‪115.5‬‬

‫ادامه جدول (‪ )5‬مصرف انرژی در بخش خانگی در سال ‪1997‬ا‬ ‫کل خانوارها‪ ،‬میلیون‬

‫مصرف هر خانوار‪GJ ،‬‬

‫‪ 4‬نفر‬

‫‪15.2‬‬

‫‪124.2‬‬

‫‪ 5‬نفر‬ ‫‪ 6‬نفر یا بیشتر‬

‫‪6.4‬‬ ‫‪3.9‬‬

‫‪130.7‬‬ ‫‪136.7‬‬

‫منبع‪ www.eia.doe.gov/emeu/recs/recs97 :‬جداول ‪CDD‬‬

‫‪ :CE1‬درجه ـ روز سرمایشی (با مبنای ‪)18.3 OC‬؛ ‪ :HDD‬درجه ـ روز گرمایشی (با مبنای ‪)18.3 OC‬‬

‫انرژی ساختمان‌های تجاری (‪ )CBECS‬در‬

‫از گزارش‌ه��ای مفصل الگوه��ای مصرف در‬

‫مصرف انرژی برای خانه‌ها وس��اختمان‌های‬

‫(‪ )3‬توزیع‌ه��ای ‪ CUI‬را نش��ان می‌دهد‪ .‬در‬

‫استفاده از آن‌ها دانستن نحوه استنتاجشان‬

‫‪gc.ca/corporate/statistics/neud/dpa/‬‬

‫انرژی خانگی در جدول (‪ )5‬مقادیر میانگین‬

‫آمارگیری و ممیزی‬

‫یا انتخاب س��وخت را برای س��اختمان‌های‬

‫آمادگ��ی و انجام آمارگیری‌های س��اختمانی‬

‫اس��تفاده از این اطالعات‪ ،‬مصرف صحیح را‬

‫‪ ECM‬در یک ساختمان تشریح شده‌اند‪.‬‬

‫سال ‪ 2003‬نشان داده شده است‪ ،‬و جدول‬ ‫جدول‌ه��ای (‪ 4‬و ‪ )5‬اطالعات��ی از آمارگیری‬

‫مص��رف ان��رژی س��اختمان‌های مس��کونی‬ ‫(‪ )RECS‬در س��ال ‪ 1997‬ارائه شده است‪.‬‬ ‫جدول (‪ )4‬پوش��ش جمعیتی را برحسب نوع‬

‫س��وخت و مصارف نهایی نش��ان می‌دهد‪ ،‬و‬

‫ج��دول (‪ )5‬پوش��ش جمعیتی را برحس��ب‬ ‫ویژگی‌های خانه‌ها ارائه می‌کند‪.‬‬

‫س��اختمان‌ها گرفته ش��ده‌اند‪ .‬اما‪ ،‬پیش از‬

‫مهم است‪ .‬برای مثال‪ ،‬کلیه اطالعات مصرف‬ ‫هس��تند‪ ،‬و تغیی��ر ابزارهای برق��ی خانگی‬ ‫مختلف نشان نمی‌دهند‪ .‬بنابراین‪ ،‬در هنگام‬

‫ارائ��ه ش��ده و س��طوح بررس��ی فرصت‌های‬

‫بر اساس اسناد اصلی ‪ EIA‬وارسی کنید‪.‬‬

‫اطالعات کامل‌تر و به‌روزتر درباره ‪CBECS‬‬

‫‪ RECS‬در ‪www.eia.doe.gov/emeu/recs‬‬

‫اطالعات محاس��به قبض خدمات شهری را‬

‫ساعات کاری یا اشغال شده ساختمان خاص و‬

‫س��اختمان مثل انجمن بین‌المللی مالکان و‬

‫موجودند‪ .‬در هن��گام مراجعه به این جداول‪،‬‬ ‫آخرین نرخ‌های برق را در نظر داشته باشید‪.‬‬

‫اطالعاتی مفید برای بهنجارسازی و مقایسه‬

‫ارائه کرده است‪ .‬انجمن‌های بازرگانی مالکان‬

‫مدیران ساختمان (‪ ،)BOMA‬اتحادیه ملی‬

‫هنگام تدوی��ن یک برنامه مدیریت انرژی‬

‫صاحبان رس��توران (‪ ،)NRA‬و انجمن هتل‬

‫مص��رف ان��رژی ممکن اس��ت فقط ش��امل‬

‫مرب��وط به مصرف و هزینه انرژی اندازه‌گیری‬

‫برای ی��ک س��اختمان جدید‪ ،‬پای��گاه داده‬ ‫اطالعات نوعی ساختمان‌های مشابه باشد‪،‬‬ ‫مث��ل جدول ‪ .2‬این اطالع��ات را می‌توان با‬ ‫اطالعات مدل‌س��ازی انرژی برای ساختمان‬ ‫خ��اص‪ ،‬در صورت وجود چنین اطالعاتی در‬

‫طی طراح��ی‪ ،‬تکمیل کرد‪ .‬ب��ه عالوه‪ ،‬یک‬

‫ساختمان جدید و همه سیستم‌هایش باید به‬ ‫طور مناسبی تکمیل شوند تا کارکرد مناسب‬ ‫همه سیس��تم‌ها‪ ،‬ش��امل هم��ه جنبه‌های‬ ‫صرفه‌جویی در مصرف انرژی‪ ،‬تضمین ش��ود‬

‫(راهنم��ای ‪ ASHRAE 1‬و فص��ل ‪ 42‬را‬ ‫ببینید)‪.‬‬

‫همه اطالعات ارائه ش��ده در این جداول‬

‫‪ data_e/publications.cfm‬ارائه داده است‪.‬‬

‫در این بخش رهنمودهایی برای کس��ب‬

‫)‪ Mazzucchi (1992‬فهرس��ت اجزای‬

‫در ‪ ،www.eia.doe.gov/emeu/cbecs‬و درباره‬

‫تج��اری را در ‪http://www.oee.nrcan.‬‬

‫و مس��کن آمریکا (‪ )AH&LA‬هم اطالعات‬ ‫شده را جمع‌آوری و منتشر می‌کنند‪.‬‬

‫کیفیت اطالعات مصرف انرژی منتش��ر‬

‫شده برای س��اختمان‌ها متفاوت است‪ ،‬زیرا‬

‫این اطالعات به منظورهای مختلف و توسط‬ ‫افرادی با س��طح دانش فنی متفاوت درباره‬ ‫س��اختمان جمع‌آوری می‌ش��وند‪ .‬اطالعات‬

‫ارائه ش��ده در اینجا عمدتا ملی هستند‪ .‬در‬

‫برخ��ی موارد ممکن اس��ت که ش��رکت‌های‬ ‫محلی ارائه‌دهنده خدمات ش��هری یا ادارات‬

‫انرژی استانی یا شهرستانی‪ ،‬اطالعات مصرف‬ ‫انرژی محلی را ارائه دهند‪.‬‬

‫اداره بازدهی انرژی کانادا اطالعات اضافی‬

‫ممیزی انرژی‬

‫هدف تحلیل یا ممیزی انرژی‪ ،‬شناسایی‬

‫و گس��ترش اصالحاتی ب��رای کاهش مصرف‬ ‫و‪ /‬یا هزینه انرژی در یک س��اختمان اس��ت‪.‬‬ ‫نتایج باید به صورتی ارائه شوند که اطالعات‬

‫الزم ب��رای تصمیم‌گی��ری در م��ورد اعمال‬ ‫چن��د مورد یا همه اصالحات پیش��نهادی را‬ ‫در اختیار مالک‪ /‬مدیر س��اختمان بگذارند‪.‬‬ ‫ممیزی انرژی شامل چند مورد یا همه موارد‬

‫زیر است‪:‬‬

‫‪ .1‬جم��ع‌آوری و تحلیل س��ابقه مصرف‬

‫انرژی‬

‫‪ -‬مرور بیش از یک س��ال (ترجیحا س��ه‬

‫‪46‬‬

‫سال) قبوض انرژی‬

‫‪ -‬م��رور گزینه‌ه��ای نرخ‌گذاری ش��رکت‬

‫ارائه‌دهنده خدمات شهری‬

‫‪ -‬مرور الگوهای ماهانه برای یافتن موارد‬

‫غیرطبیعی‬

‫‪ -‬مقایسه ‪ EUI‬ساختمان با شاخص‌های‬

‫عمومی موجود ساختمان‌های مشابه‬

‫‪ -‬استنتاج شاخص‌های انرژی‪ ،‬تقاضا‪ ،‬و‬

‫هزینه برای ساختمانی با ویژگی‌های مشابه‬

‫‪ .2‬مطالع��ه س��اختمان و ویژگی‌ه��ای‬

‫عملکردی آن‬

‫‪ -‬فراگی��ری مبان��ی کار سیس��تم‌های‬

‫مکانیکی و الکتریکی‬

‫‪ -‬بررس��ی کلی ساختمان برای آشنایی با‬

‫ساختار‪ ،‬تجهیزات‪ ،‬کارکرد‪ ،‬و نگهداری آن‬

‫‪ -‬مالق��ات با مال��ک‪ /‬مدیر و س��اکنان‬

‫برای آشنایی با مش��کالت و یا نیازهای ویژه‬ ‫ساختمان‬

‫‪ -‬تش��خیص تعمی��رات مورد نی��از برای‬

‫سیستم‌ها و تجهیزات موجود‬

‫‪ .3‬تش��خیص اصالح��ات بالق��وه برای‬

‫کاهش مصرف و‪ /‬یا هزینه انرژی‬

‫‪ -‬تش��خیص تغییرات کم‌هزینه‪ /‬بی‌هزینه‬

‫در س��اختمان ی��ا در ش��یوه‌های عملکرد و‬ ‫نگهداری‬

‫‪ -‬تش��خیص فرصت‌های بالق��وه بازبینی‬

‫کامل تجهیزات‬

‫‪ -‬تهیه خالصه‌ای از تاثیر اقدامات انجام‬

‫شده بر نیازهای انرژی ساکنان‬

‫‪ -‬تش��خیص آموزش‌های مورد نیاز برای‬

‫کارکنان جهت انجام اقدامات الزم‬

‫‪ -‬انجام ی��ک ارزیابی کلی ب��رای تعیین‬

‫کاهش تقریبی مصرف انرژی در ش��اخه‌های‬

‫اصلی مصرف‬

‫‪ .4‬انجام تحلیل مهندسی و اقتصادی در‬

‫مورد اصالحات بالقوه‬

‫‪ -‬تعیی��ن صرفه‌جویی حاصل از هریک از‬

‫اقدامات عملی‬

‫‪ -‬تخمین تاثیرات اصالحات بر کارکردها‬

‫در صدر اقدامات‬

‫‪ -‬بررس��ی تاثیر اصالح��ات بر هزینه‌های‬

‫صرفه‌جویی‌های حاصل‬

‫‪ -‬ب��رآورد اقتصادی کل س��رمایه‌گذاری‬

‫فرآیند و نتایج تحلیل‬

‫و هزینه‌های نگهداری ساختمان‬ ‫عملیاتی غیرانرژی‬

‫بالق��وه تخمینی با اس��تفاده از روش‌های و‬

‫معیارهای مناسب‬

‫‪ .5‬تهیه فهرست اولویت‌بندی شده‌ای از‬

‫اصالحات مناسب‬

‫ تخمی��ن اولیه هزینه‌ه��ای عملیاتی و‬‫‪ .6‬تهی��ه گزارش��ی برای مستندس��ازی‬

‫‪ -‬تهیه شرحی از ساختمان و نیازهایش‪،‬‬

‫و فهرس��ت تجهی��زات اصل��ی مصرف‌کننده‬ ‫انرژی‬

‫‪ -‬تعیی��ن واضح صرفه‌جوی��ی حاصل از‬

‫‪ -‬تهیه فهرس��ت کلیه اصالحات ممکن‬

‫هریک از اصالحات و فرضیات در نظر گرفته‬

‫‪ -‬انتخ��اب اصالحات��ی که ب��رای مالک‬

‫‪ -‬بحث درباره وضعی��ت موجود و دلیل‬

‫برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی‬ ‫ساختمان عملی هستند‬

‫‪ -‬قرار دادن اصالحات دارای بیش��ترین‬

‫اولویت عملیاتی و‪ /‬یا بهترین بازگشت سرمایه‬

‫شده برای آن‌ها‬

‫مصرف انرژی اضافی‬

‫‪ -‬بررس��ی فهرس��ت اصالحات عملی با‬

‫مال��ک‪ ،‬و انتخ��اب آنهایی ک��ه باید پیگیری‬

‫شوند‬

‫‪ -‬اولویت‌بندی اصالحات برای انجام‬

‫‪ -‬در ص��ورت لزوم‪ ،‬پیش��نهاد روش‌های‬

‫اندازه‌گی��ری و اعتبارس��نجی ب��رای تعیین‬

‫کارآیی اقدامات انجام شده‬

‫اقدامات عملی ک��ه محدودیت‌های مالک و‬

‫می‌دهد‪ .‬این روش به صورت ش��روع از پایان‬

‫و ارائ��ه می‌ش��وند‪ ،‬و درباره تاثی��ر هریک بر‬

‫مث��ال‪ ،‬کارخان��ه‌ای دارای بویلره��ای بخار‬

‫معیارهای اقتصادی را ارضا می‌کنند‪ ،‬مشخص‬ ‫کارکرد و شیوه‌های نگهداری بحث می‌شود‪.‬‬

‫در این س��طح همچنین فهرست اصالحات‬

‫س��طوح ممیزی یا تحلی��ل انرژی تعریف‬

‫بالق��وه پرهزین��ه‌ای که نیاز ب��ه جمع‌آوری و‬

‫ب��ه ویژگی‌ه��ای فیزیک��ی و مص��رف انرژی‬

‫برآورد اولیه هزینه‌ها و صرفه‌جویی‌های بالقوه‬

‫ش��ده‌اند (‪ .)Mazzucchi 1992‬بس��ته‬

‫ساختمان‪ ،‬و نیازها و منابع مالک‪ ،‬می‌توان‬ ‫از یک یا چند مورد از سطوح مختلف فعالیت‬ ‫استفاده کرد‪.‬‬

‫تحلی��ل جامع‌تر اطالعات دارن��د‪ ،‬به همراه‬

‫به جای ش��روع از آغاز تشریح می‌شود‪ .‬برای‬

‫ب��ا کارک��رد م��داوم را در نظ��ر بگیرید‪ .‬یک‬ ‫روش مدبران��ه (و اغلب مق��رون به صرفه)‪،‬‬ ‫اندازه‌گیری بازدهی احتراق بویلرها و اصالح‬

‫کارآیی بویلر اس��ت‪ .‬در روش شروع از پایان‪،‬‬ ‫همه یا بیشتر مصارف نهایی بخار در کارخانه‬

‫تهیه می‌شود‪ .‬این سطح تحلیل برای بیشتر‬

‫مش��خص می‌شوند‪ .‬با انجام این کار‪ ،‬ممکن‬

‫س�طح ‪ :3‬تحلی��ل مفص��ل اصالح��ات‬

‫بخار با تخلیه به اتمسفر‪ ،‬یا از طریق تله‌های‬

‫ساختمان‌ها و اقدامات مناسب است‪.‬‬

‫اس��ت معلوم ش��ود که مقادیر چشمگیری از‬

‫س�طح ‪ :1‬ارزیابی کلی‪ .‬این سطح شامل‬

‫پرهزینه‪ .‬در این س��طح تحلیل به پروژه‌های‬

‫بخار معی��وب‪ ،‬لوله‌ه��ای عایق نش��ده‪ ،‬یا‬

‫ب��ا تحلیل قب��وض انرژی و بررس��ی مختصر‬

‫داده ش��ده‌اند‪ ،‬توجه می‌ش��ود و جمع‌آوری‬

‫تلف می‌ش��ود‪ .‬صرفه‌جوی��ی حاصل از حذف‬

‫ارزیاب��ی کارآی��ی و هزینه انرژی س��اختمان‬ ‫س��اختمان ب��ه هم��راه مدیر آن اس��ت‪ .‬در‬

‫تحلیل سطح ‪ 1‬اقدامات کم‌هزینه‪ /‬بی‌هزینه‬

‫تشخیص داده می‌شوند و هزینه و صرفه‌جویی‬ ‫حاصل از آن‌ها بررسی می‌شود‪ .‬همچنین در‬ ‫ط��ی این تحلیل‪ ،‬فهرس��ت اصالحات بالقوه‬

‫س��رمایه‌گذاری ک��ه در خور توجه بیش��تری‬

‫هس��تند‪ ،‬همراه ب��ا برآورد اولی��ه هزینه‌ها و‬ ‫صرفه‌جوی��ی بالق��وه تهیه می‌ش��ود‪ .‬میزان‬

‫بالقوه پرهزینه‌ای که در س��طح ‪ 2‬تش��خیص‬ ‫اطالع��ات میدان��ی و تحلیل مهندس��ی به‬ ‫ط��ور دقیق‌ت��ر انج��ام می‌ش��وند‪ .‬اطالعات‬

‫مفصل هزین��ه و صرفه‌جویی حاصل از پروژه‬ ‫با اعتمادپذیری باالیی برای تصمیم‌گیری در‬

‫مورد سرمایه‌گذاری اولیه ارائه می‌شوند‪.‬‬

‫س��طوح ممیزی انرژی مرزهای آشکاری‬

‫ندارن��د‪ .‬این س��طوح دس��ته‌بندی‌های کلی‬ ‫برای تش��خیص ن��وع اطالعات ارائه ش��ده‬

‫پرداخت��ن به جزئیات به تجربه حس��ابرس یا‬

‫احتمالی و نش��انه سطح اعتمادپذیری نتایج‬

‫ممیزی س��طح ‪ 1‬بیش��تر زمانی به درد‬

‫یک ساختمان خاص‪ ،‬ممکن است اقدامات‬

‫انرژی در یک س��اختمان تردید وجود داشته‬

‫قرار بگیرند‪ .‬در توس��عه کامل برنامه مدیریت‬

‫ویژگی‌های مشتری بستگی دارد‪.‬‬

‫می‌خ��ورد ک��ه درب��اره ام��کان صرفه‌جویی‬ ‫باش��د‪ ،‬یا زمانی که مال��ک می‌خواهد بداند‬ ‫کدام س��اختمان‌ها در یک مجتمع بیشترین‬ ‫قابلیت صرفه‌جویی ان��رژی را دارند‪ .‬از نتایج‬

‫این سطح ممیزی می‌توان برای اولویت‌بندی‬ ‫ساختمان‌های پیشنهادی برای انجام ممیزی‬ ‫سطح ‪ 2‬یا ‪ 3‬استفاده کرد‪.‬‬

‫س�طح ‪ :2‬آمارگیری و تحلیل انرژی‪ .‬این‬

‫هس��تند؛ بدین ترتیب‪ ،‬در طی تحلیل انرژی‬

‫مختل��ف در معرض س��طوح مختلف تحلیل‬ ‫ان��رژی‪ ،‬ممیزی‌ه��ای س��طح ‪ 2‬بای��د برای‬ ‫تمام س��اختمان‌ها انجام شوند‪ ،‬هرچند که‬ ‫ممیزی‌های س��طح ‪ 1‬برای اس��تقرار برنامه‬

‫مفیدن��د‪ .‬اطالع��ات جمع‌آوری ش��ده برای‬

‫محاسبه پروفیل مصرف انرژی به کار می‌روند‬ ‫که همه شاخه‌های مصرف را در بر می‌گیرد‪ .‬با‬

‫استفاده از پروفیل‌های مصرف انرژی‪ ،‬امکان‬

‫گذش��تن از مبادله‌کن‌های گرمای بی‌مصرف‬

‫ای��ن اتالفات می‌تواند بیش��تر از صرفه‌جویی‬ ‫آسان و سریع ناش��ی از اصالح بازدهی بویلر‬

‫باشد‪ .‬در این روش باید به استفاده اقتصادی‬

‫از زمان توجه ش��ود‪ .‬ممکن است که بررسی‬ ‫دقی��ق همه مصارف نهای��ی مقرون به صرفه‬

‫نباشد‪.‬‬

‫آشنایی با شیوه‌های عملکرد و تعمیرات‬

‫و نگه��داری و کارکن��ان آن در ط��ی انجام‬

‫ممی��زی ان��رژی اهمیت دارد‪ .‬س��پس مدیر‬ ‫انرژی می‌تواند ش��یوه‌های کاری و نگهداری‬

‫صرفه‌جوی��ی در مص��رف ان��رژی را از طریق‬

‫کانال‌های اداری مناسب پیشنهاد کند‪ .‬مدیر‬

‫انرژی باید کارآیی این پیشنهادها را با نظارت‬

‫شخصی مداوم تعیین کند‪.‬‬

‫‪ Stewart‬و دس��تیاران (‪139 )1984‬‬

‫ش��یوه و شکل مختلف ممیزی انرژی را برای‬

‫‪ 10‬نوع س��اختمان مختلف با استفاده از ‪62‬‬ ‫عامل برای هر کدام جدول‌بندی کردند‪ .‬آن‌ها‬

‫ویژگی‌های اش��کال ممیزی انتخاب شده را‬

‫مورد بحث قرار دادن��د که می‌تواند به ایجاد‬

‫س��طح ش��امل آمارگیری و تحلیل مفصل‌تر‬

‫توس��عه و ارزیابی فرصت‌های صرفه‌جویی در‬

‫یک شیوه ممیزی کمک کند‪ .‬خالصه فرآیند‬

‫انرژی ساختمان مشخص می‌شود‪ .‬در تحلیل‬

‫در انج��ام ممی��زی ان��رژی‪ ،‬روش‬

‫انرژی س��اختمان‌های تجاری (‪ASHRAE‬‬

‫انرژی ساختمان است‪ .‬میزان کاهش مصرف‬ ‫س��طح ‪ 2‬هزینه و صرفه‌جویی حاصل از همه‬

‫مصرف انرژی فراهم می‌شود‪.‬‬

‫سیستم‌های جامع بهترین نتایج را به دست‬

‫مفصل انجام ممیزی‌ها در شیوه‌های ممیزی‬

‫‪ )2004‬ارائه شده است‪.‬‬

‫‪48‬‬

‫مخفف‪ ،‬شکل اختصاری ‪abbreviation............................................................................................................‬‬ ‫ش��کل مختصر یا کوتاه‌ش��ده‌ای از یک لغت یا عبارت که برای بیان کل آن مفهوم به صورت خالصه مورد اس��تفاده قرار‬

‫می‌گیرد‪.‬‬

‫جذب‌شده‪absorbate........................................................................................................................................‬‬ ‫ماده‌ای که توسط یک ماده جاذب جذب می‌شود‪.‬‬

‫جاذب‪absorbent...............................................................................................................................................‬‬ ‫ماده‌ای که به دلیل میل ترکیبی زیادی که با برخی از مواد دارد‪ ،‬در هنگام تماس با محیط‌های مایع یا گازی‌شکل‪ ،‬این مواد‬

‫را به خود جذب می‌کند که فرآیند یاد شده می‌تواند فیزیکی‪ ،‬شیمیایی و یا به صورت ترکیبی از یک فرآیند فیزیکی و شیمیایی‬

‫باشد‪ .‬برای مثال‪ ،‬کلرید کلسیم یک نمک جاذب است که در دمای معمول به صورت جامد است‪ .‬از جمله مواد جاذب مایع‬ ‫نیز می‌توان به محلول لیتیم بروماید‪ ،‬لیتیم کلراید و اتیلن گلیکول اشاره کرد‪.‬‬

‫واژگان تاسیسات ‪ASHRAE‬‬

‫جذب‌کننده ‪absorber.......................................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬وسیله‌ای که در برگیرنده سیال یا مواد دیگری است که برای جذب بخار مبرد و یا سایر بخارات ایجاد شده در یک فرآیند‬

‫خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫‪ .2‬بخش خنک‌کننده کلکتورهای خورش��یدی که انرژی تشعشعی دریافتی را به انرژی گرمایی تبدیل می‌کند‪ .‬این بخش‬

‫ممکن است از سطحی تشکیل شده باشد که در آن انرژی به سیال عامل منتقل شود که در چنین مواقعی سیال عامل خود‬ ‫می‌تواند به عنوان جذب‌کننده عمل کند‪.‬‬

‫سطح جذب‌کننده (در کلکتورهای خورشیدی)‪absorber area.....................................................................‬‬ ‫‪ .1‬مجموع سطحی که برای انتقال حرارت از پرتوهای جذب شده خورشیدی به سیال عامل مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫‪ .2‬س��طح محیط واس��طه جذب‌کننده در مواقعی که سیال عامل و س��طوح جامد هر دو برای عمل جذب حرارت مورد‬

‫اس��تفاده قرار می‌گیرند‪ .‬در چنین مواقعی س��طح جذب‌کننده عبارت است از مجموع سطحی که پرتوهای خورشید را جذب‬ ‫می‌کند‪.‬‬

‫‪ .3‬مجموع سطحی که پرتوهای تابیده شده خورشید توسط آن‌ها جذب می‌شود‪.‬‬

‫ضریب جذب‪absorptance (α)........................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬سهمی از انرژی تشعشعی که در برخورد با یک سطح به آن جذب می‌شود‪.‬‬

‫‪ .2‬نسبت شار تشعشعی جذب شده توسط یک جسم به مقدار کل تشعشع دریافت شده توسط آن‪.‬‬

‫جذب ‪absorption.............................................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬فرآیندی که طی آن یک یا چند ماده از هوای جو‪ ،‬ترکیبی از گازها یا مخلوطی از مایعات مختلف با استفاده از یک ماده‬

‫متخلخل استخراج می‌شوند‪.‬‬

‫‪ .2‬تبدیل انرژی تشعشعی به شکل دیگری از انرژی به واسطه تعامل به وجود آمده با یک ماده‪.‬‬

‫‪ .3‬جذب انرژی صوتی توسط هوا و مواد جاذب صوت‪.‬‬

‫قابلیت جذب‪absorptivity..............................................................................................................................‬‬ ‫سهمی از انرژی تشعشعی که در برخورد با یک جسم توسط واحد سطح آن جذب می‌شود‪.‬‬

‫جریان متناوب‪AC...............................................................................................................................................‬‬

‫شتاب جاذبه‪ ،‬شتاب ثقل‪acceleration due to gravity (gravity acceleration).................................‬‬ ‫نرخ افزایش سرعت یک جسم در هنگام سقوط آزاد در محیط خال؛ مقدار شتاب جاذبه متناسب با ارتفاع و عرض جغرافیایی‬

‫متفاوت خواهد بود‪ .‬اس��تاندارد بین‌المللی برای تعیین مقدار شتاب جاذبه‪ ،‬سطح دریا و عرض جغرافیایی چهل و پنج درجه‬ ‫است که تحت این شرایط مقدار شتاب جاذبه برابر با ‪ 9.80665‬متر بر مجذور ثانیه یا ‪ 32.174‬فوت بر مجذور ثانیه است‪.‬‬

‫زاویه دریافت‪acceptance angle.....................................................................................................................‬‬ ‫زاویه منطقه‌ای که تشعشع از طریق آن توسط جمع‌کننده بخش تغلیظ‌کننده دریافت می‌شود‪ .‬در چنین مواقعی تشعشع‬

‫در صورتی قابل قبول است که مقدار تابش دریافت شده در این زاویه پس از عبور از روزنه به جذب‌کننده برسد‪.‬‬

‫در دسترسی (دریچه بازدید)‪access door (access hatch)..........................................................................‬‬ ‫صفحه متحرکی که به منظور بازدید قسمت‌های داخلی یک محفظه یا فضای بسته بر روی آن نصب می‌شود‪.‬‬ ‫تجهیزات و سیستم‌ها در مواقعی در دسترس تلقی می‌شوند که دسترسی به آن‌ها مستلزم عبور از در‌های بسته‪ ،‬آسانسور‬

‫یا سایر موانعی از این قبیل نباشد‪.‬‬

‫با قابلیت دسترسی آسان ‪readily accessible................................................................................................‬‬ ‫سیستم‌های و تجهیزات هنگامی در گروه تجهیزات با قابلیت دسترسی آسان قرار می‌گیرند که دسترسی به آن‌ها به منظور‬

‫راه‌اندازی‪ ،‬بازدید و تعمیر بدون نیاز به باال رفتن از نردبان‪ ،‬جابه‌جا کردن پله‌های متحرک یا گذشتن از موانع پیش رو (مانند‬

‫درب‌های بسته‪ ،‬آسانسور و ‪ )...‬امکان‌پذیر باشد‪.‬‬

‫لوازم جانبی‪accessorry....................................................................................................................................‬‬ ‫لوازم یا قطعاتی که بدون تغییر در عملکرد تجهیزات‪ ،‬کارآیی آن‌ها را افزایش می‌دهند‪.‬‬

‫انباره‪ ،‬باتری‪accumulator...............................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬مخزنی که برای ذخیره مبرد مایع فشار پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد که در این کاربرد با نام‌های دیگری از جمله‬

‫مخزن جمع‌آوری فشار پایین‪ ،‬مخزن فشارشکن یا مخزن ضربه‌گیر نیز به کار می‌رود‪.‬‬

‫‪ .2‬مخزن تحت فشاری که در مدارهای مبرد برای کاهش ضربه‌های وارد شده به سیستم از حجم آن استفاده می‌شود‪.‬‬

‫‪ .3‬مخزن تحت فشاری که در سیستم‌های پنوماتیکی به منظور دست‌یابی به فشار متوسط مدارهای مرتبط با یکدیگر به‬

‫بیش از یک مدار متصل می‌شود‪.‬‬

‫‪ .4‬وسیله‌ای که با انباشتن یخ بر روی یک کوئل به عنوان منبعی برای ذخیره سرما مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫تعداد دفعات تعویض هوا در ساعت‪ACH (ACPH)........................................................................................‬‬ ‫آکوستیک‪ ،‬صوت‌شناسی‪acoustics ................................................................................................................‬‬ ‫‪ .1‬شاخه‌ای از علم فیزیک که با تولید‪ ،‬انتقال و اثرات متقابل امواج صوتی سر و کار دارد‪.‬‬

‫‪ .2‬از ویژگی‌های یک اتاق که مشخص می‌کند مقدار صوتی که در آن ایجاد می‌شود نسبت به مقدار صوتی که توسط افراد‬

‫داخل آن اتاق شنیده می‌شود چقدر است‪.‬‬

‫مخفف ‪acronym . ............................................................................................................................................‬‬ ‫واژه‌ای که از کنار هم قرار گرفتن حروف اول چند واژه دیگر و یا گروهی از واژگان ساخته می‌شود‪.‬‬

‫واژگان تاسیسات ‪ASHRAE‬‬

‫در دسترس‪ ،‬قابل دسترسی (در مورد تجهیزات و سیستم‌ها)‪accessible......................................................‬‬

‫‪50‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫محرک‌های توربینی‪ ،‬موتورها و سیستم‌های تولید هم‌زمان‪5 -‬‬

‫راندمان حرارتی و بازیابی گرما‬ ‫‪ASHRAE SYSTEMS AND EQUIPMENT HANDBOOK - Chapter 7‬‬ ‫برگردان‪ :‬مهندس رامین تابان∗‬

‫راندمان حرارتی‬

‫انرژی س��وخت‌های فسیلی در سیس��تم‌های تولید هم‌زمان توسط‬

‫پروژه است‪.‬‬

‫موتورهای سیلندر پیستونی‬

‫محرک اصلی سیستم به انرژی محوری تبدیل نمی‌شود‪ .‬در صورتی امکان‬

‫در تمامی مورتورهای احتراق داخلی س��یلندر پیستونی به استثنای‬

‫محرک اصلی محدود خواهد ش��د‪ .‬هرچند که اگ��ر امکان تامین بهینه‬

‫سیستم خنک‌کاری موتور‪ ،‬سیستم روغنکاری‪ ،‬توربوشارژر‪ ،‬سیستم تخلیه‬

‫اصلی سیس��تم وجود داشته باشد‪ ،‬گرمای بازیابی شده‪ ،‬مصرف سوخت‬

‫اضافی سیس��تم که در زنجیره تولید توان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و‬

‫اصلی را می‌توان در موارد زیر خالصه کرد‪:‬‬

‫اس��تفاده می‌ش��ود‪ .‬در این سیس��تم‌ها برای دفع گرمای تولید شده در‬

‫اس��تفاده بهینه از گرما وجود نداشته باشد‪ ،‬راندمان نیروگاه به راندمان‬

‫واحدهای کوچک هوایی‪ ،‬گرمای مورد نیاز سیستم تولید هم‌زمان از مدار‬

‫الزامات انرژی حرارتی س��ایت با اس��تفاده از گرمای تلف شده از محرک‬

‫دود و خنک‌کن هوا بازیابی می‌ش��ود‪ .‬در ای��ن موتورها برای دفع گرمای‬

‫سیستم را کاهش و راندمان نیروگاه را افزایش خواهد داد‪ .‬وظیفه محرک‬

‫گرمای ناش��ی از اصطکاک معموال از سیستم‌های دفع گرمای مستقلی‬

‫‪ .1‬تامین انرژی مکانیکی مورد نیاز محور‬

‫داخل موتور‪ ،‬س��یال عامل و روغن روان‌کاری در مدار سیستم به گردش‬

‫‪ .2‬اس��تفاده از انرژی گرمایی اضاف��ی باقیمانده پس از پایان احتراق‬

‫درمی‌آیند‪ .‬در برخی از موتورهای احتراق داخلی‪ ،‬دمای سیال عامل مورد‬

‫بارهای محور ش��امل ژنراتورها‪ ،‬چیلرهای گریز از مرکز‪ ،‬کمپرسورها‬

‫بیرون فشردن بخار فشار پایین (با فشار نسبی ‪ )100kPa‬پس از خروج از‬

‫سوخت و یا مصرف شدن بخار برای به حرکت در آوردن محور‬

‫استفاده در خنک‌کاری سیستم در فشار جو به ‪ 120ºC‬می‌رسد که امکان‬

‫و تجهیزات وابس��ته به فرآیندهای مختلفی نیازمند مقدار مش��خصی از‬

‫سیستم خنک‌کاری موتور را فراهم می‌آورد‪ .‬سرمایش جوشان در ادامه این‬

‫توان خروجی مورد نیاز محور‪ ،‬بس��ته به نوع س��وخت مورد استفاده در‬

‫گرمای تلف شده به شکل آب گرم یا بخار فشار پایین در چندراهه‌ها و‬

‫انرژی مکانیکی دورانی است‪ .‬به محض انتخاب محرک اصلی برای تامین‬

‫فصل در بخش سیستم‌های بازیابی گرمای مورد بررسی قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫مح��رک اصلی و منحنی تعادل گرمایی آن‪ ،‬رابطه مش��خصی بین انرژی‬

‫دریچه‌های تخلیه سیستم بازیابی می‌شود و گرمای اضافی را نیز می‌توان از‬

‫اصلی در به کارگیری گرمای تلف شده در چرخه‪ ،‬راندمان کلی سیستم را‬

‫در صورتی که برای تامین گرمای مورد نیاز چرخه‪ ،‬گرمایش کمکی نیز‬

‫گرمایی موجود و راندمان سیس��تم وجود خواهد داشت‪ .‬قابلیت محرک‬

‫سیستم روان‌کاری دریافت کرد (شکل‌های ‪ 32‬تا ‪ 36‬را ببینید)‪.‬‬

‫مش��خص می‌کند و یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در مالحظات اقتصادی‬

‫مورد نیاز باشد‪ ،‬باید همان الزامات توربین‌های گازی دقیقا رعایت شود به‬

‫استثنای آن که دریچه تخلیه دود موتور به دلیل عدم وجود اکسیژن کافی‬

‫به ندرت به یک بوستر تجهیز می‌شود‪ .‬در صورتی که گرمای اضافی مورد‬

‫نیاز با اس��تفاده از تجهیزات الکتریکی تامین شود‪ ،‬بار الکتریکی اضافی‬

‫باید توسط محرک اصلی سیستم تامین شود که آن هم نسبت به گرمای‬ ‫اضافی تولید ش��ده عکس‌العمل نش��ان می‌دهد‪ .‬بدین ترتیب یک تاثیر‬

‫آب سیستم‬ ‫خنک‌کاری‬

‫بازخوردی در این موتورهای ایجاد می‌شود که تحت شرایط کارکرد خاص‪،‬‬

‫سیستم‬ ‫تخلیه‬

‫موجب پایدار شدن عملکرد سیستم می‌شود‪ .‬توزیع تقریبی انرژی سوخت‬ ‫‪33%‬‬

‫توان مورد نیاز محو ر‬

‫ی‬ ‫انتقال حرارت جابه‌جایی و تشعشع ‬

‫توان ورودی‬

‫‪7%‬‬

‫ی‬ ‫گرمای دفع شده به واسطه سیستم خنک‌کاری آب ‬

‫انتقال حرارت‬ ‫تشعشعی‬

‫‪30%‬‬

‫گرمای دفع شده توسط سیستم تخلیه دو د‬

‫سوخت ورودی‬

‫مصرف شده در سیستم تحت شرایط کنترل شده به شرح زیر است‪:‬‬

‫‪30%‬‬

‫البته مقادیر فوق بس��ته به ب��ار و نوع طراحی موتور متفاوت خواهد‬

‫بود‪ .‬در تصویر (‪ )29‬نمودار تعادل گرمایی و چگونگی توزیع انرژی گرمایی‬ ‫موتورهای چهارزمانه تنفس طبیعی‪ ،‬و در تصویر (‪ )30‬نمودار موتورهای‬

‫روغن گریس‬

‫توربوش��ارژ شده گازسوز نشان داده شده است‪ .‬دمای گاز خروجی از این‬

‫موتوره��ا تح��ت بار کامل تقریب��ا ‪ 650ºC‬و در بار ‪ 60%‬براب��ر با ‪540ºC‬‬ ‫است‪.‬‬

‫تصویر (‪ )30‬نمودار تعادل گرمایی برای موتورهای توربوشارژ شده‬

‫در موتورهای دوزمانه با سرعت پایین‌تر (‪ 900rpm‬و پایین‌تر)‪ ،‬دمای‬

‫دود خروجی از موتور نیز به ویژه در بارهای کم‪ ،‬پایین‌تر است‪ .‬چرا که در‬ ‫این موتورهای هوایی که حجم داخل س��یلندر را جارو می‌کند‪ ،‬در تمام‬

‫محدوده ظرفیت مقدار باالیی دارد‪ .‬حجم باال و دمای پایین محصوالت‬

‫آب سیستم‬ ‫خنک‌کاری‬

‫احت��راق خروجی از این موتورها موجب کاهش راندمان سیس��تم تولید‬ ‫هم‌زمان و کاهش قابلیت بازیابی گرما در این سیستم‌ها می‌شود‪ .‬دمای‬

‫سوخت ورودی‬

‫توان‬ ‫ورودی‬ ‫سیستم‬ ‫تخلیه‬

‫محص��والت احتراق خروجی از این سیس��تم‌ها تحت بار کامل در حدود‬ ‫‪ 370ºC‬و در بار جزیی به حتا پایین‌تر از ‪ 260ºC‬اس��ت‪ .‬امکان سرمایش‬

‫جوش��ان موتورهای س��رعت پایین اغلب به دلیل آن ک��ه دمای کارکرد‬ ‫سیستم خنک‌کاری آن‌ها ‪ 75ºC‬و پایین‌تر است وجود ندارد‪.‬‬

‫انتقال حرارت‬ ‫تشعشعی‬

‫توربین‌های گازی‬

‫در چرخه توربین‌های گازی‪ ،‬راندمان متوس��ط سوخت مصرفی به‬

‫روغن گریس‬

‫ت��وان الکتریکی محور در محدوده ‪ 12%‬ت��ا ‪ 35%‬قرار می‌گیرد‪ .‬در این‬

‫توربین‌ها‪ ،‬بقیه انرژی گرمایی از طریق سیس��تم تخلیه‪ ،‬انتقال حرارت‬

‫تشعش��عی یا در توربین‌های بزرگ توسط س��یال عامل مورد استفاده‬ ‫تصویر (‪ )29‬نمودار تعادل گرمایی برای موتورهای تنفس طبیعی‬

‫در سیس��تم خنک‌کاری به محیط خارج دفع می‌ش��ود‪ .‬حداقل دمای‬

‫دودکش��ی این موتورها ‪ 150ºC‬اس��ت که این دما ب��رای جلوگیری از‬

‫‪52‬‬

‫توربین‌های بخار‬

‫در توربین‌های بخار یا توربین‌های استخراج بخار‪ ،‬فشار و دمای بخار‬

‫با تولید توان محوری در محرک اصلی سیس��تم دچار کاهش می‌ش��ود‪.‬‬

‫این بخار همچنین ممکن است در مبدل‌های حرارتی‪ ،‬چیلرهای جذبی‪،‬‬

‫تجهیزات محرک توربینی مانند چیلرها‪ ،‬پمپ‌ها یا ‪ ...‬مورد استفاده قرار‬

‫گی��رد‪ .‬ارزش انرژی گرمایی بازیابی ش��ده دقیقا همانند انرژی گرمایی به‬ ‫دس��ت آمده از سوخت‌های فسیلی اس��ت‪ .‬به طوری که در صورت عدم‬

‫تولید بخار مورد نیاز توس��ط سیستم بازیابی گرما‪ ،‬این بخار باید در یک‬ ‫دیگ مستقل تولید گردد‪.‬‬

‫نسبت گرما ‪ /‬توان و کیفیت گرمایش‬

‫در سیستم‌های تولید هم‌زمان‪ ،‬انتخاب محرک اولیه به عواملی مانند‬

‫الگوی انرژی گرمایی و الگوی توان خروجی مورد نیاز مصرف‌کننده نهایی‬ ‫و رابط��ه متقابل آن‌ها با یکدیگر بس��تگی دارد‪ .‬به ط��ور ایده‌آل‪ ،‬گرمای‬

‫قابل بازیابی کامال در محرک اصلی سیستم مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬ ‫ولی این ش��رایط ایده‌آل هرگز در عمل برای دوره‌های زمانی طوالنی رخ‬

‫تقطیر بخارات در داخل توربین الزامی است‪ .‬از آنجا که راندمان حرارتی‬

‫نمی‌دهد‪.‬‬

‫تولید شده برای توربین‌های گازی از موتورهای احتراق داخلی سیلندر‬

‫رس��اندن تلفات انرژی‪ ،‬برای تولید توان الکتریکی و حرارتی مورد نیاز در‬

‫احت��راق خارجی قابلیت اس��تحصال خواهد بود‪ .‬نتیج��ه خالص این‬

‫● نسبت گرما به توان خروجی محرک اصلی باید با الگوی بار ساعتی‬

‫این توربین‌ها پایین‌تر اس��ت‪ ،‬مقدار گرمای قابل بازیابی در واحد توان‬ ‫پیس��تونی بیش��تر اس��ت‪ .‬این گرما معموال در دمای باالتر محصوالت‬ ‫توربین‌ه��ا‪ ،‬راندم��ان حرارتی ‪ 50%‬و باالتر خواهد ب��ود‪ .‬از آنجا که در‬ ‫محص��والت احت��راق توربین‌های گازی درصد زیادی ه��وای اضافی با‬

‫برای حداکثر بهره‌برداری از انرژی گرمایی بازیابی ش��ده و به حداقل‬

‫سایت تنها باید از روش‌های زیر استفاده شود‪:‬‬ ‫مصرف‌کننده مطابقت داشته باشد‪.‬‬

‫● در مواقعی که ظرفیت گرمایی مورد نیاز از توان الکتریکی هم‌زمان‬

‫غلظت باالی اکس��یژن وجود دارد‪ ،‬در مسیر تخلیه محصوالت احتراق‬ ‫می‌توان از تجهیزات پس‌س��وزی یا بوسترهای مشعل استفاده کرد و از‬

‫صدا خفه‌کن‬

‫آن ب��ه عنوان یک دیگ کمکی یا چیل��ر جذبی با کارکرد هم‌زمان بهره‬ ‫گرفت‪.‬‬ ‫در این سیستم‌ها می‌توان بخار اضافی یا ظرفیت سرمایشی مورد نیاز‬ ‫سیس��تم را در هنگامی که توربین تحت بار جزیی قرار دارد تامین نمود‪.‬‬ ‫چیلرهای جذبی را می‌توان مس��تقیما با استفاده از محصوالت احتراق‬

‫بخار کمکی در فشار نسبی‬ ‫‪ 100kPA‬مورد نیاز برای‬ ‫گرمایش یا سایر فرآیندها‬

‫بخار اضافی مورد نیاز برای‬ ‫تامین آب گرم مصرفی‬

‫خروجی از این توربین‌ها با ضریب عملکرد ‪ 1.14‬یا بیشتر راه‌اندازی کرد‪.‬‬ ‫ضریب عملکرد عبارت است از ظرفیت سرمایشی خروجی تقسیم بر انرژی‬ ‫ورودی‪ .‬روش متداولی که در سیستم‌های تولید هم‌زمان تحت بار جزیی‬ ‫برای کنترل تولید بخار یا آب گرم مورد استفاده قرار می‌گیرد‪ ،‬عبور دادن‬

‫ژنراتور‬ ‫کندانسور‬ ‫آب سرد‬

‫ابزوربر‬ ‫چیلر جذبی‬

‫نسبی‬

‫دیگ‬

‫نسبی‬ ‫خط‬ ‫تامین آب‬ ‫جبرانی‬

‫شیر میان‌بر محصوالت احتراق‬ ‫محفظه احتراق‬ ‫ژنراتور‬

‫توربین‬

‫کمپرسور‬

‫بخشی از محصوالت احتراق از مسیر میان‌بر دیگ و تخلیه آن‌ها از طریق‬ ‫دودکش به محیط پیرامون است‪ .‬چگونگی اجرای مسیر میان‌بر و نحوه‬ ‫نصب شیرهای مربوطه در تصویر (‪ )31‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫تصویر (‪ )31‬چرخه متداول توربین‌های گازی مجهز به سیستم بازیابی گرما‬

‫تجاوز می‌کند‪ ،‬توان اضافی تولید ش��ده مانند آب سرد یا یخ باید ذخیره‬ ‫گردد‪.‬‬

‫● در مواقع��ی که توان الکتریکی مورد نیاز از مقدار گرمای مورد نیاز‬

‫تجاوز می‌کند‪ ،‬توان حرارتی اضافی باید ذخیره شود‪ .‬با استفاده از هر دوی‬

‫مخازن ذخیره انرژی گرم یا س��رد می‌توان بخش عمده انرژی را پیش از‬ ‫منتشر شدن در محیط و اتالف‪ ،‬به طرز بهینه مورد استفاده قرار داد‪.‬‬

‫● توان الکتریکی یا ظرفیت گرمایی اضافی تولید شده را می‌توان به‬

‫مصرف‌کنن��دگان خارجی فروخت‪ .‬البته خریدار معموال باید در محدوده‬

‫تاسیسات محلی مستقر باشد‪ ،‬هر چند که گاهی در فواصل کمی دورتر‬ ‫نیز می‌توان از این توان اضافی استفاده کرد‪.‬‬

‫کیفیت انرژی بازیابی شده از دیگر عوامل مهمی است که پس از موارد‬

‫یاد شده‪ ،‬در انتخاب محرک اصلی سیستم تاثیرگذار است‪ .‬در صورتی که‬ ‫مقدار گرمای قابل بازیابی (بخ��ار با دمای بیش از ‪ )125ºC‬خیلی کمتر‬ ‫از مقدار انرژی مورد نیاز توس��ط مصرف‌کنندگان باشد‪ ،‬به کارگیری یک‬

‫توربین بخار یا توربین گازی ارجحیت دارد‪.‬‬

‫در صورتی که نسبت انرژی گرمایی به توان الکتریکی بین ‪ 0.3kW‬تا‬

‫به کار انداختن تجهیزات جانبی مانند فن‌ها و پمپ‌های مورد استفاده در‬ ‫بازیابی و استفاده از گرمای محصوالت احتراق) ‪ 66%‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪ 0.9kW‬بخار در هر کیلووات توان خروجی محرک اصلی باشد‪ ،‬به منزله‬

‫مقادیر باالی نس��بت انرژی گرمایی ب��ه توان الکتریکی بین ‪2.3kW‬‬

‫ش��ود‪ .‬راندمان محور به صورت نس��بت انرژی محور به سوخت ورودی‬

‫است‪ ،‬موجب می‌ش��ود تا محرک اصلی سیستم در مقابل مقادیر باالی‬

‫مقدار مناس��بی به ش��مار می‌رود‪ ،‬چرا که گرمای خروجی آن به صورت‬

‫سیستم‌ها طراح می‌توان شرایط اختناق‪ ،‬تخلیه و استخراج بخار را بسته‬

‫نسبت‌های باالتر دما به فشار نیز با استفاده از سیستم‌های مجزای بازیابی‬

‫مقدار مورد نظر در نسبت‌های متغیر انرژی گرمایی به توان خروجی تعیین‬

‫آن اس��ت که باید از یک محور با راندمان باال بین ‪ 30%‬تا ‪ 45%‬اس��تفاده‬

‫تا ‪ 11.4kW‬که توس��ط آرایش‌های مختلف توربین‌های بخار قابل تامین‬

‫بر حس��ب معیار ‪ LHV‬تعریف می‌ش��ود‪ .‬راندمان یاد شده برای موتورها‬

‫ظرفیت گرمایی مورد نیاز انعطاف‌پذیری بیش��تری داشته باشد‪ .‬در این‬

‫بخار با فش��ار نس��بی ‪ 100kPa‬یا آب با دمای ‪ 120ºC‬است‪ .‬دسیابی به‬

‫به ش��رایط تغییر دهد و راندمان توربین را برای دس��ت‌یابی به بیشتری‬

‫گرمای محصوالت احتراق امکان‌پذیر است‪ .‬البته در کاربردهای متداول‬

‫کند‪.‬‬

‫که ‪ 30%‬از انرژی گرمایی تولید شده سوخت از طریق محصوالت احتراق‬ ‫تلف می‌ش��ود‪ ،‬اگر دمای نهایی دود خروجی از سیستم حداقل ‪150ºC‬‬

‫باش��د‪ ،‬حدود ‪ 50%‬از این انرژی قابل بازیابی است‪ .‬در دمای پایین‌تر نیز‬ ‫اگر فشار بخار باال باشد‪ ،‬بخشی از این گرما قابل بازیابی خواهد بود‪.‬‬

‫مقادیر متوسط نس��بت انرژی گرمایی به توان الکتریکی بین ‪1kW‬‬

‫تا ‪ 3kW‬بخار در هر کیلووات توان تولید ش��ده توسط توربین‌های گازی‬

‫است که به طور ذاتی راندمان محوری پایینی دارند‪ .‬برای مثال‪ ،‬راندمان‬ ‫توربین‌ه��ای کوچکتر تنها بین ‪ 20%‬تا ‪ 25%‬اس��ت که بین ‪ 75%‬تا ‪80%‬‬

‫انرژی گرمایی سوخت از طریق محصوالت احتراق به محیط پیرامون دفع‬ ‫می‌ش��ود‪ .‬در کاربردهای متداول‪ 75% ،‬از انرژی گرمایی سوخت از طریق‬ ‫محصوالت احتراق تلف می‌شود‪ .‬با فرض آن که دمای نهایی محصوالت‬ ‫احتراق خروجی بی��ش از ‪ 150º‬بوده و ‪ 55%‬از انرژی محصوالت احتراق‬

‫قابل بازیابی باشد‪ ،‬راندمان حرارتی کل (به استثنای توان مورد نیاز برای‬

‫بازیابی گرما‬ ‫موتورهای سیلندر پیستونی‬ ‫بازیابی گرمای سیستم خنک‌کاری موتور‬

‫مدارهای سیس��تم خنک‌کاری موتورهای س��یلندر پیستونی شامل‬

‫مدارهای گردش آب‪ ،‬سر سیلندر و چندراهه‌های تخلیه باید حدود ‪30%‬‬ ‫از گرم��ای ورودی ب��ه موتور را از داخل آن به محیط خارج انتقال دهند‪.‬‬

‫در صورت��ی که موتور در دمای باالتر از ‪ 82ºC‬کار کند‪ ،‬تقطیر محصوالت‬

‫احت��راق در داخل موتور هیچ تاثیر مخربی را در اجزای مختلف موتور بر‬ ‫جای نخواهد گذاش��ت‪ .‬برخی از موتورهای س��یلندر پیستونی مجهز به‬

‫واش��ر سر سیلندرهای هستند که س��یلندرها را به طور کامل آب‌بندی‬ ‫می‌کند و بدین ترتیب دمای کارکرد موتور در فش��ار ‪ 200kPa‬به ‪120ºC‬‬

‫‪54‬‬

‫خواهد رس��ید‪ .‬به منظرو جلوگیری از ایجاد تنش‌های حرارتی‪ ،‬افزایش‬

‫موتور باید به قسمت‌های مورد نیاز محدود گردد‪.‬‬

‫که در مدار سیس��تم خنک‌کاری گردش می‌کند‪ ،‬باید در محدوده تعیین‬

‫هر یک از موتورها با اس��تفاده از یک مبدل حرارتی اس��ت‪ .‬بدین صورت‬

‫دمای سیستم خنک کاری موتور نباید از ‪ 8K‬تجاوز کند‪ .‬شدت جریان آبی‬

‫شده توسط سازنده قرار داشته باشد‪ .‬چرا که افزایش بیش از حد جریان‬

‫یکی از روش‌های حل این مش��کل‪ ،‬مجزای کردن مدار خنک‌کاری‬

‫که گرمای تولید ش��ده در هر موتور با استفاده از این مبدل به مدار دیگر‬

‫موجب بروز مش��کالتی مانند س��اییدگی اجزای موتور یا توزیع نامناسب‬

‫مرتبط با س��ایر موتورها منتقل شود‪ .‬گرمای کلی تمامی موتورها سپس‬

‫پمپ‌های گردش آب موتور با استفاده از محوری کمکی کار می‌کنند‬

‫در این روش‪ ،‬برای دفع گرمای موتورها در مواقعی که تمام گرمای تولید‬

‫باید از کاسه‌نمدها مناسب استفاده شود‪ .‬آن دسته از موتورهایی که مجهز‬

‫حرارتی اضافی نیز باید در نظر گرفته ش��ود (تصویر ‪ .)32‬هر چند که این‬

‫دارند‪ .‬چ��را که در صورت از کار افتادن یکی از پمپ‌ها‪ ،‬امکان ادامه کار‬

‫کمتر از دمای کارکرد موتور داشته باشد‪ ،‬برای دفع حرارت یاد شده باید‬

‫روشی دیگر می‌توان برای توزیع آب در مدار موتورهای مختلف از یک پمپ‬

‫ش��ود که با افزایش چشمگیر هزینه سیستم همراه خواهد بود‪ .‬از سوی‬

‫در نظر گرفت تا در صورت از کار افتادن پمپ اصلی‪ ،‬کارکرد بدون وقفه‬

‫پایین سیستم‪ ،‬راندمان به شدت افت می‌کند‪.‬‬

‫جریان در مدار می‌شود‪.‬‬

‫با اس��تفاده از یک سیستم توزیع بزرگ به محیط پیرامون دفع می‌شود‪.‬‬

‫که به منظور افزایش عمر مفید آن‌ها در دماهای باال برای محور و یاتاقان‌ها‬

‫شده در موتور توسط سیستم بازیابی گرما استفاده نمی‌شود‪ ،‬یک مبدل‬

‫به یک پمپ گردش آب برای هر موتور هس��تند قابلیت اطمینان باالتری‬

‫روش قابلیت اطمینان باالیی دارد‪ ،‬ولی از آنجا که مدار اضافی باید دمای‬

‫سیستم با استفاده از پمپ‌های باقیمانده وجود خواهد داشت‪ .‬به عنوان‬

‫از مبدل‌های حرارتی‪ ،‬سیستم‌های لوله‌کشی و پمپ‌ها بزرگ‌تری استفاده‬

‫الکتریکی مجهز به باتری استفاده کرد و در کنار آن یک پمپ کمکی نیز‬

‫دیگر‪ ،‬در صورت عدم به کارگیری تجهیزات یاد ش��ده‪ ،‬به دلیل دماهای‬

‫سیستم با استفاده از پمپ کمکی امکان‌پذیر باشد‪.‬‬

‫با گردش اجباری آب گرم در دمای ‪ 120ºC‬و فش��ار نسبی ‪200kPa‬‬

‫بازیابی انرژی گرمایی تلف ش��ده از موتورهای سیلندر پیستونی و به‬

‫کارگیری ان برای تامین آب گرم یا بخار فشار پایین مورد نیاز در چلیرهای‬

‫می‌توان از انرژی گرمایی موجود در بسیاری از فرآیندها شامل سیستم‌های‬

‫جذبی مس��تلزم آن است که الزامات طراحی سیستم دقیقا رعایت شود‪.‬‬

‫گرم مورد نیاز چیلرهای جذبی‪ ،‬تجهیزات رطوبت‌گیری جذبی و آب گرم‬

‫با دمای ‪ 120‬تا ‪ 125ºC‬یا بخار با فشار ‪ 200kPa‬بستگی دارد‪ .‬دست‌یابی‬

‫آلوده شدن یا مشکالتی مانند آن در تجهیزات پایین‌دست که می‌توانند از‬

‫موتور‪ ،‬حتا در صورتی که تمامی مش��کالتی بالقوه سیس��تم خنک‌کاری‬

‫گرمایش��ی‪ ،‬تامین آب گرم مورد نی��از در فرآیندهای مختلف‪ ،‬تامین آب‬

‫عملکرد اقتصادی چیلرهای جذبی تک اثره تا حد زیادی به تامین آب گرم‬

‫مصرفی به طور بهینه استفاده کرد‪ .‬برای به حداقل رساندن خطر نشتی‪،‬‬

‫به محدوده دما و فشار یاد شده به ویژه با تغییر بارهای اعمالی بر ژنراتور‬

‫خنک‌کاری موتور جلوگیری کنند‪ ،‬توزیع سیال عامل سیستم خنک‌کاری‬

‫برطرف گردد‪ ،‬بسیار دشوار است‪ .‬برای بررسی احتمال استفاده مجزا از‬

‫گرمای بازیابی شده از محصوالت احتراق موتور و راندمان چیلرها جذبی‬ ‫مرتبط با آن باید بررسی‌های دقیقی انجام شود‪.‬‬

‫بار سرمایش��ی سیستم تهویه مطبوع را می‌توان با استفاده از گرمای‬

‫محصوالت احتراق موتور نیز تامین نمود‪ .‬در چنین مواردی‪ ،‬به کارگیری‬ ‫چیلر جذبی تک‌اثره مقرون به صرفه خواهد بود‪ .‬سطح انتقال حرارتی دو‬

‫چیلر جذبی ه��م ظرفیت‪ ،‬در صورتی که چیلر با آب گرم ‪ 88ºC‬کار کند‬ ‫حدودا ‪ 40%‬از شرایطی که چیلر با آب داغ ‪ 120ºC‬کار کند بیشتر خواهد‬

‫بود‪ .‬یکی دیگر از مزایای افزایش دمای آب گرم ‪ ،‬آن است که برای تامین‬ ‫ظرفیت مورد نیاز می‌توان افت دمای مجاز در مدار ژنراتور چیلر جذبی را‬

‫افزایش داد و بدین ترتیب امکان کاهش شدت جریان آب چیلر و به دنبال‬ ‫آن اندازه لوله‌ها‪ ،‬پمپ‌ها و سایر تجهیزات مرتبط وجود خواهد داشت‪.‬‬

‫در صورتی که ظرفیت سرمایش��ی قابل استحصال از گرمای بازیابی‬

‫ش��ده از محصوالت احتراق موتور کافی نباشد‪ ،‬گرمای اضافی مورد نیاز‬ ‫برای جبران ظرفیت باقیمانده را می‌توان از سیس��تم خنک‌کاری موتور‬

‫تامین کرد‪ .‬به طور کلی‪ ،‬هر چه دمای آب گرم کمتر باش��د‪ ،‬اندازه چیلر‬

‫پمپ آب سیستم خنک‌کاری می‌شوند‪ .‬در بسیاری از سیستم‌های بازیابی‬

‫مزایای بازیابی گرمای سیس��تم خنک‌کاری موتور‪ ،‬صرفه‌جویی‌های قابل‬

‫گرمای موتور به محیط پیرامون معموال از مبدل‌های آب به مایع استفاده‬

‫م��ورد نیاز برای یک ظرفیت یکس��ان افزایش خواهد یافت‪ .‬یکی دیگر از‬

‫توجهی است که در توان موتور ایجاد می‌شود‪ .‬چرا که در شرایط معموال‬ ‫برای خنک‌کاری آب موجود در رادیاتور معموال از یک فن جریان محوری‬

‫استفاده می‌شود که در مناطق گرمسیر حدود ‪ 6%‬از توان تولیدی موتور را‬

‫مصرف می‌کند‪ .‬بنابراین در صورت بازیابی این گرما و استفاده از آن برای‬ ‫راه‌ان��دازی چیلر جذبی‪ ،‬دیگر نیازی به کارکرد فن نخواهد بود که نتیجه‬

‫آن افزایش توان خروجی موتور است‪ .‬نکته دیگری که باید مورد توجه قرار‬ ‫گیرد آن اس��ت که با کاهش دمای کارکرد چیلر‪ ،‬جنس لوله‌ها و سطوح‬

‫انتق��ال حرارت آن نیز از وضعیت بحرانی دور می‌ش��ود و آن هم موجب‬ ‫کاهش هزینه ساخت چیلر خواهد شد‪.‬‬

‫در این سیستم‌ها‪ ،‬کنترل‌کننده‌های حدی دما پایین با جلوگیری از‬

‫کاهش شدید دمای کارکرد چیلر‪ ،‬از اعمال گرمای بیش از حد به موتور‬ ‫جلوگیری می‌کنند‪ .‬چرا که در صورت سرد شدن ناگهانی موتور به واسطه‬ ‫افزایش ش��دید گرم��ای مورد نیاز چیلر تحت ب��ار اضافی‪ ،‬احتمال ترک‬ ‫خوردن پوسته موتور بسیار زیاد خواهد بود‪ .‬یکی از روش‌های تامین انرژی‬ ‫گرمایی مورد نیاز در چنین مواقعی به کارگیری یک مخزن ذخیره انرژی‬

‫گرمایی اس��ت که قابلیت تامین انرژی گرمایی بسیار زیاد در مدت زمان‬

‫کوتاهی را دارد‪ .‬ب��ا این روش از اعمال بارهای گرمای ناگهانی به اجزای‬ ‫مختلف موتوری جلوگیری به عم��ل می‌آید‪ .‬گرمای مورد نیاز چیلرهای‬

‫جذبی را می‌توان با استفاده از منابع گرمایی جانبی مانند دیگ‌های کمکی‬ ‫نیز تامین نمود‪.‬‬

‫یکی دیگر از روش‌های محافظت از سیستم بازیابی گرمای موتور در‬

‫باره��ای لحظه‌ای‪ ،‬انتقال ناگهانی گرمای بازیابی ش��ده به بخار یا همان‬

‫گرما‪ ،‬هنگامی که دمای کارکرد موتور پایین‌تر از ‪ 82ºC‬است‪ ،‬برای دفع‬

‫می‌شود‪ .‬چرا که در محدوده دمایی یاد شده‪ ،‬گرمای مورد نیاز در چرخه‬ ‫تولید هم‌زمان از سیس��تم خنک‌کاری موتور قابل بازیابی است‪ .‬طراحی‬

‫این سیس��تم‌ها نسبت به سیستم‌های متداول ساده‌تر است و مشکالت‬

‫به وجود آمده در سیس��تم‌های مجهز به سیستم‌های سرمایش جوشان‬ ‫بسیار کمتر است‪.‬‬

‫در سیستم‌های جوش��ان‪ ،‬از بخار به عنوان سیال عامل برای توزیع‬

‫گرما استفاده می‌شود (تصویر ‪ .)33‬با استفاده از تنظیم‌کننده‌های فشار‬

‫پش��ت‪ ،‬فشار بخار موتور را می‌توان در مقدار یکنواختی ثابت نگه داشت‬ ‫و از دیگ‌های بخار کمکی برای تامین بخار مورد نیاز باقیمانده استفاده‬

‫کرد‪ .‬در سیس��تم خنک‌کاری این موتورها نیز می‌ت��وان از آب با گردش‬ ‫اجباری با دمای ورودی ‪ 112ºC‬و دمای خروجی ‪ 120ºC‬استفاده کرد و‬

‫از آن در فش��ار نسبی ‪ ،55kPa‬بخار ‪ 112ºC‬تولید کرد‪ .‬مدار خنک‌کاری‬ ‫موتور درس��ت همانند سایر سیس��تم‌های آب دما باال‪ ،‬عالوه بر محدود‬

‫کردن جریان ورودی به محفظه ذخیره بخار‪ ،‬فش��ار استاتیک مورد نیاز‬ ‫در ورودی پم��پ برای جلوگیری از بروز پدیده کاویتاس��یون را نیز تامین‬ ‫می‌کند‪ .‬محدود کردن جریان بخار از تبخیر آنی که موجب صدمه دیدن‬ ‫موتور می‌شود نیز جلوگیری به عمل می‌آورد‪.‬‬

‫سیستم‌های توزیع محدود شده‌ای که بخار را در مبدل‌های حرارتی‬

‫مج��اور توزیع می‌کنند‪ ،‬قابلیت توزیع گرما بدون انتقال آن به سیس��تم‬ ‫اصلی خنک‌کاری موتور را دارند‪ .‬دمای کارکرد سیستم برای تامین گرمای‬ ‫بازیابی ش��ده به اندازه‌ای باال نگه داش��ته می‌ش��ود که سیستم در اکثر‬

‫شرایط‪ ،‬قابلیت تامین بار موجود با استفاده از بخار فشار پایین را داشته‬

‫سیس��تم‌های سرمایش جوشان است‪ .‬سیستم‌های سرمایش جوشان از‬

‫جمله سیس��تم‌های سرمایشی بازیابی گرما هس��تند که تحت فشار کار‬

‫مخزن انبساط‬

‫می‌کنند‪ .‬این سیس��تم‌ها کار در دمای بی��ن ‪ 100‬تا ‪ 120ºC‬با اختالف‬ ‫دمای چند کلوین‪ ،‬سیستم‌های دما باال نیز نامیده می‌شوند‪.‬‬

‫سازندگان موتورهای س��یلندر پیستونی تاکنون مدل‌های مختلفی‬

‫از سیس��تم‌های سرمایش جوشان را مورد اس��تفاده قرار داده‌اند‪ .‬در این‬

‫مافلر بازیابی‬ ‫گرما‬

‫بار ناشی از‬ ‫فرآیندها‬ ‫حداقل دما‬

‫سیستم‌ها به منظور کسب اطمینان از عدم تغییر ترکیب ماده خنک‌کاری‬ ‫در حین فرآیند جوش��ش‪ ،‬باید از محلول‌های ضد یخ آزئوتروپ استفاده‬

‫ش��ود‪ .‬البته‪ ،‬توان خروجی موتورها در هنگام اس��تفاده از سیستم‌های‬ ‫سرمایش جوشان باید مجددا مورد ارزیابی قرار گیرد‪.‬‬

‫در این دس��ته از سیس��تم‌ها معموال تجهیزات سرمایشی آب گرم یا‬

‫تجهیزات سرمایشی جوش��ان جایگزین رادیاتور‪ ،‬فن محرک تسمه‌ای و‬

‫آب خنک‌کاری‬ ‫حداکثر دما‬

‫موتور‬

‫پمپ گردش آب‬

‫تصویر (‪ )32‬ساختار کلی سیستم بازیابی گرمای آب گرم‬

‫‪56‬‬

‫موتور هدایت می‌شود‪ .‬در این قسمت‪ ،‬این آب تحت تاثیر گرمای موتور با‬

‫تنظیم‌کننده فشار‬ ‫پشت‬

‫شکل‌گیری حباب‌های ریز تبخیر می‌شود (تصویر ‪ .)34‬این انتقال حرارت‬

‫فشار بخار ‪ 35kPa‬برای خط‬ ‫اصلی تامین بار فرآیندها و‬ ‫واحد دفع حرارت‬

‫با کاهش چگالی س��یال و جریان یافتن آن به محفظه تفکیک یا فالش‬

‫تانک همراه است که در آن بخار رها شده و آب باقیمانده مجددا در موتور‬

‫مافلر بازیابی گرما و‬ ‫تفکیک‌کننده بخار‬

‫به گردش درمی‌آید‪.‬‬

‫اریفیس‬

‫ثابت نگه داشتن فشار استاتیک فالش تانک کمی باالتر از بیشترین‬

‫فش��ار اجزای موتو موجب می‌شود با سیال عامل سیستم خنک‌کاری به‬

‫س��رعت در مدار خنک‌کاری موتور به گردش درآید‪ .‬بدین ترتیب می‌توان‬

‫خط برگشت چگالیده‬ ‫حداکثر دما‬

‫اختالف دمای ورودی و خروجی را به حداقل مقدار ممکن کاهش داد‪ .‬در‬

‫موتور‬

‫مقطع خروجی محفظه فالش تانک به منظور جلوگیری از کاهش ناگهانی‬

‫پمپ گردش آب‬

‫فشار کارکرد سیستم‪ ،‬فشار پشت باید ثابت نگه داشته شود‪ .‬در صورتی‬

‫که تغییرات فشار کارکرد سریع باشد‪ ،‬حباب‌های بخار ایجاد شده در موتور‬ ‫تصویر (‪ )33‬خنک‌کاری آب گرم موتور با استفاده از سیستم بازیابی گرمای‬ ‫بخار‬

‫دیگ کمکی‬

‫فشار بخار ‪ 80kPa‬برای خط اصلی تامین‬ ‫بار فرآیندها و واحد دفع حرارت‬

‫می‌ش��ود که آن هم به نوبه خود منجر به گرم شدن بیش از حد موتور تا‬

‫نقاط بحرانی می‌گردد‪ .‬این روش سرمایش موتور برای موتورهای با دمای‬ ‫کارکرد حداکثر ‪ 120ºC‬در فش��ار بخار نس��بی ‪100kPa‬مناسب است‪.‬‬

‫تنظیم‌کننده فشار پشت‬ ‫سایر‬ ‫موتورها‬

‫به سرعت منبسط می‌شوند و در فرآیند انتقال حرارت موتور اختالل ایجاد‬

‫اجزای مختلف ای��ن موتورها باید بر مبنای ‪ Section VIII‬کد دیگ‌ها و‬

‫مخازن تحت فشار انجمن ‪ ASME‬طراحی و ساخته شوند‪.‬‬

‫شیر اطمینان‬ ‫مافلر بازیابی گرما و‬ ‫تفکیک‌کننده بخار‬

‫خط برگشت‬ ‫چگالیده‬

‫مدار خنک‌کاری این دسته از موتورها باید به صورت ثقلی و به منظور‬

‫جلوگیری از ایجاد حباب‌های آزاد در حین تبخیر طراحی شود‪ .‬چگونگی‬ ‫جریان یافتن آب رادیاتور از سرس��یلندر و چندراهه‌ها تخلیه یکی دیگر از‬

‫مسایل مهمی اس��ت که باید در هنگام طراحی سیستم مورد توجه قرار‬ ‫گیرد‪ .‬به منظور تسهیل در جریان ثقلی سیال در مدار خنک‌کاری و رها‬

‫شدن آزادانه بخار در محفظه تفکیک بخار‪ ،‬هر یک از مدارهای خنک‌کاری‬

‫کوئل دفع گرما و فن تخلیه‬ ‫موتور‬

‫تصویر (‪ )34‬خنک‌کاری موتور با استفاده از مدار گردش آب ثقلی و سیستم‬ ‫بازیابی گرمای بخار‬

‫باش��د‪ .‬البته در چنین کاربردهایی به منظور جلوگیری از اکس��ید شدن‬

‫مخزن انبساط‬

‫اجزای مختلف موتور‪ ،‬چگالیده بازگش��تی به موتور باید به نحوی تصفیه‬ ‫ش��ود‪ .‬بدین منظور می‌توان برای ذخیره رس��وبات ناشی از تصفیه مواد‬

‫پس‌خنک‌کن‬

‫شیمیایی از یک فالش تانک استفاده کرد‪.‬‬ ‫در برخی از موتورها می‌توان از سیس��تم‌های س��رمایش جوشان با‬ ‫جابه‌جایی طبیعی اس��تفاده کرد که در آن‌ها آب سیستم خنک‌کاری به‬ ‫صورت ثقلی در مدار خنک‌کاری به گردش در می‌آید و تا قس��مت زیرین‬

‫خنک‌کن روغن گریس‬

‫موتور‬

‫شیر میان‌بر‬ ‫آبگرمکن‬ ‫پمپ گردش آب‬

‫تصویر (‪ )35‬ساختار کلی سیستم روان‌کاری و پس‌خنک‌کن‬

‫بای��د مجهز به یک لوله تهویه رو به باال باش��ند‪ .‬دف��ع گرمای موتور در‬

‫بخار‬

‫مواقعی به بهترین شکل انجام خواهد گرفت که برای خنک‌کاری موتور از‬

‫تفکیک‌کننده بخار‬

‫مدارهای یاد ش��ده استفاده شود‪ ،‬چرا که در این سیستم‌ها دمای سیال‬ ‫در سرتاسر مدار یکنواخت است‪ .‬سیستم‌های خنک‌کاری جابه‌جایی آزاد‬

‫وابستگی کمتری به تجهیزات مکانیکی دارند و آرایش آن‌ها بر مبنای مدار‬ ‫مستقل به همراه سیستم خنک‌کاری مجزا از سایر موتورها در نظر گرفته‬

‫صدا خفه‌کن با قابلیت‬ ‫بازیابی گرما‬ ‫خط آب جبرانی‬

‫می‌شود‪.‬‬

‫به طور کلی‪ ،‬تمامی سیس��تم‌هایی که بخار مورد نیاز خود را از یک‬

‫موتور دیزلی یا‬ ‫گازسوز‬

‫موتور دریافت می‌کند‪ ،‬به طور ذاتی سیس��تم‌های خطرناکی هس��تند‪.‬‬ ‫بنابراین در مواقعی که با توجه به الگوی حرارتی تاسیس��ات پایین‌دست‬

‫و آرایش سیس��تم امکان آن وجود داش��ته باشد‪ ،‬از سیستم‌های بازیابی‬ ‫گرمای متداول مانند آنچه که در تصویر (‪ )32‬نش��ان داده شده استفاده‬

‫تصویر (‪ )36‬بازیابی گرما از محصوالت احتراق با استفاده از تفکیک‌کننده‬ ‫بخار‬

‫می‌شود‪.‬‬

‫مبدل‌های حرارتی مورد استفاده در سیستم‌های روان‌کاری باید دمای‬

‫روغن را در ‪ 88ºC‬نگه دارند و بیشترین دمای آب سیستم خنک‌کاری در‬ ‫آن‌ها باید به گونه‌ای باش��د که امکان بهره‌برداری اقتصادی از گرمای آن‬ ‫وجود داشته باشد‪ .‬س��ازندگان موتورهای احتراق داخلی معموال اندازه‬ ‫سطح انتقال حرارت خنک‌کن روغن را بر مبنای دمای آب ورودی ‪54ºC‬‬

‫انتخاب می‌کنند‪ .‬در این مرحله بهره‌های گرمایی اضافی روغن در دماهای‬

‫کارکرد باال در نظر گرفته نمی‌شود‪ .‬در مراحل اولیه طراحی‪ ،‬هزینه تامین‬ ‫آب سیس��تم خنک‌کاری با دم��ای پایین‌تر باید با هزین��ه افزایش اندازه‬ ‫مبدل حرارتی خنک‌کن روغن بر مبنای دمای ‪ 74ºC‬برای آب سیس��تم‬

‫خنک‌کاری مقایسه شود‪ .‬در کاربردهایی که دمای آب سیستم خنک‌کاری‬

‫تعداد روز‌های پس از تمیز کردن دوده‬

‫تصوی�ر (‪ )37‬تاثی�ر تجمع دوده در سیس�تم بازیابی گرم�ا از واحد بازیابی‬ ‫محصوالت احتراق‬ ‫مجرای خروج دود‬

‫شیر هواگیری‬ ‫سه راهه‬

‫کنترل‌کننده‬ ‫سطح مایع‬

‫بهره‌وری مناسبی بازیابی نمود‪.‬‬

‫صدا خفه‌کن با‬ ‫قابلیت بازیابی گرما‬

‫داشت‪ .‬در سیستم‌های مدار بس��ته می‌توان از آبگرمکن‌های خانگی به‬

‫عنوان مبدل حرارتی کمکی بهره گرفت در صورت نیاز از آن برای بازیابی‬

‫بخشی از گرمای مفید چرخه اس��تفاده کرد‪ .‬در موتورهای دیزلی دمای‬

‫شیر تخلیه‬ ‫فشار‬

‫شیر تخلیه‬ ‫سریع‬

‫از آالینده‌هایی مانند گل و الی‪ ،‬کربنات کلسیم‪ ،‬شن و ذرات معلق باشد‪.‬‬ ‫انتقال حرارت هوایی و محلول ضد یخ بهترین نتیجه را به همراه خواهد‬

‫شیشه‬ ‫اندازه‌گیری‬

‫شیر تغذیه‬

‫هرگز نباید از آب تصفیه نشده استفاده شود‪ .‬مگر در مواردی که آب عاری‬

‫در سیس��تم‌های مدار بسته‪ ،‬استفاده از آب تصفیه شده به همراه کوئل‬

‫شیر‬ ‫اطمینان‬

‫شعله راهنمای‬ ‫فشار‬

‫استفاده قرار می‌گیرد‪ ،‬گرمای سیستم روغن‌کاری موتور از نیز می‌توان با‬

‫حرارتی سرمایش روغن رسوب کند‪ .‬در سیستم خنک‌کاری این موتورها‬

‫به سمت خط‬ ‫اصلی بخار‬

‫شعله راهنمای دما‬

‫موتور بیش از ‪ 105ºC‬اس��ت و گرمای در دمای بی��ن ‪ 68‬تا ‪ 74ºF‬مورد‬

‫سیال عامل مورد استفاده در سیستم خنک‌کاری موتور نباید در مبدل‬

‫بازیابی گرمای محصوالت احتراق‬

‫بازیابی گرمای روغن‬

‫به سمت‬ ‫مخزن‬

‫از خط تغذیه‬ ‫آب دیگ‬ ‫مجرای ورودی محصوالت احتراق‬

‫تصویر (‪ )38‬س�اختار کلی دیگ خودکار ب�ه همراه کنترل‌کننده‌های دمای‬ ‫محصوالت احتراق‬

‫‪58‬‬

‫شیر میان‌بر‬

‫پمپ گردش آب‬ ‫سیستم خنک‌کاری آبی‬

‫موتور دیزلی یا‬ ‫گازسوز‬

‫پمپ آب سیستم خنک‌کاری‬

‫تصویر (‪ )39‬سیس�تم ترکیبی بازیابی گرمای محصوالت احتراق و سیستم‬ ‫خنک‌کاری‬

‫هوای ورودی در مقایس��ه با موتورهای توبو ش��اررژ شده گازسوز چندان‬

‫افزایش هزینه اولیه پروژه می‌شود‪ .‬همچنین برج‌های خنک‌کننده مذکور‬

‫مهم نیس��ت‪ .‬ضمن آن که مدار خنک‌کاری موتورهای دیزلی را می‌توان‬

‫باید مجهز به سیستم حفاظت زمستانی و کنترل‌کننده‌های کیفیت آب‬

‫با خنک‌کن روغن این موتورها سری کرد (تصویر ‪ .)35‬برای جلوگیری از‬

‫نیز باشند‪ .‬در صورت استفاده از برج خنک‌کننده‪ ،‬بار سرمایشی سیستم‬

‫رس��وب کردن آالینده‌ها و ایجاد نشتی در لوله‌ها‪ ،‬می‌توان از مبدل‌های‬

‫روان‌کاری موتور در مواردی که گرمای سیستم روان‌کاری بازیابی نمی‌شود‬

‫حرارتی دولوله‌ای نیز استفاده کرد‪.‬‬

‫نیز باید در محاسبات در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫بازیابی گرمای توربوشارژر‬

‫بازیابی گرمای محصوالت احتراق‬

‫به منظور دس��ت‌یابی به نس��بت تراکم‌های باال و بیشترین بهره‌وری‬

‫تقریبا همه گرمای منتقل ش��ده به سیس��تم خن��ک‌کاری موتور را‬

‫اقتصادی‪ ،‬فش��ار گاز مورد استفاده در توربوشارژرهای موتورهای گازسوز‬

‫می‌توان در یک فرآیند خنک‌کاری اس��تاندارد یا به همراه سیس��تم‌های‬

‫باید در حد متوس��ط (بین ‪ 80‬تا ‪ )140kPa‬و دمای آب خنک‌کن نهایی‬

‫بازیابی محصوالت احتراق بازیابی کرد‪ .‬هر چند که به دلیل محدودیت‌های‬

‫آن‌ها تا حد امکان پایین (‪ 32ºF‬و پایین‌تر) باش��د‪ .‬دمای ‪ 32ºC‬برای آب‬

‫موجود در تجهیزات انتقال حرارت و ضرورت جلوگیری از تقطیر محصوالت‬

‫پس‌سردکن در بسیاری از کاربردها کافی است چرا که منابع آب متداول‬

‫احتراق در داخل موتور‪ ،‬تنها بخش��ی از گرمای محصوالت احتراق قابل‬

‫مورد استفاده در این خنک‌کن‌ها معموال آب لوله‌کشی و آب سیستم‌های‬

‫بازیابی است (تصویر ‪ .)36‬تعادل انرژی گرمایی این موتورها اغلب بر مبنای‬

‫سرمایشی تبخیری مانند برج خنک‌کننده است‪ .‬در پس‌سردکن موتور از‬

‫هوای استاندارد ‪ 15ºC‬در نظر گرفته می‌شود‪ ،‬هر چند که در عمل‪ ،‬دمای‬

‫آب ‪ 57ºC‬نیز می‌توان استفاده کرد‪ ،‬هر چند که در این حالت توان خروجی‬

‫محصوالت احتراق خروجی از این موتورها را نمی‌توان به این دما کاهش‬

‫موتور کاهش پیدا می‌کند‪ .‬در این کاربردها اس��تفاده از آب لوله‌کشی به‬

‫داد‪.‬‬

‫دالیل زیر از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست‪:‬‬

‫انجمن ‪ DEMA‬حداقل دمای محصوالت احتراق را ‪ 120ºC‬تعیین‬

‫‪ .1‬ماده خنک‌کاری در هنگام کارکرد موتور دائما مورد نیاز است‪.‬‬

‫کرده است‪ .‬البته به منظور جلوگیری از بروز مشکالتی مانند تقطیر و یا‬

‫‪ .2‬طراحی مبدل حرارتی این سیستم‌ها به گونه‌ای است که حتا در‬

‫شکل‌گیری اسیدها در داخل مدار تخلیه دود‪ ،‬بسیاری از دیگ‌های بازیابی‬

‫ش��رایطی که بار اعمالی بر سیس��تم کمتر از ‪)280kJ/kWh( 80W/W‬‬

‫گرما بر مبنای حداقل دمای ‪ 150ºC‬طراحی و س��اخته می‌شوند‪ .‬دمای‬

‫است نیز حجم آب زیادی مورد نیاز است‪.‬‬

‫نهایی محصوالت احتراق تحت بار جزیی به ویژه برای ژنراتورهایی که اکثر‬

‫به عنوان روشی دیگر برای تامین آب سرد مورد نیاز سیستم می‌توان‬

‫اوقات تحت بار جزیی کار می‌کنند از اهمیت بسیار باالیی برخوردار است‪.‬‬

‫از برج خنک‌کننده نیز استفاده کرد‪ .‬البته این روش به استثنای مواردی‬

‫بس��ته به دمای اولیه محصوالت احتراق‪ ،‬در حدود ‪ 50‬تا ‪ 60%‬از گرمای‬

‫که به کارگیری برج خنک‌کننده در س��ایر فرآیندها الزامی است‪ ،‬موجب‬

‫آن‌ها قابل بازیابی خواهد بود‪.‬‬

‫با اس��تفاده از یک سیس��تم بازیابی گرمای کامل ش��امل سیستم‬

‫گرمایی موجود‪ ،‬می‌توان از شیر میان‌بر مجهز به کنترل‌کننده دما استفاده‬

‫می‌توان راندمان حرارتی سیس��تم را از ‪ 30%‬برای موتورهای ژنراتوری به‬

‫خروجی از سیس��تم را دارد (تصویر ‪ .)39‬در صورت منحرف ش��دن آب‬

‫خنک‌کاری آبی‪ ،‬سیس��تم روغنکاری‪ ،‬توربوشارژر و سیستم تخلیه دود‬

‫حدود ‪ 75%‬افزایش داد‪ .‬تجهیزات بازیابی گرمای محصوالت احتراق نیز‬ ‫در دو گروه دیگ‌های استاندارد لوله‌آب و لوله‌آتش موجود هستند‪.‬‬

‫سایر دیگ‌ها و صدا خفه‌کن‌های مورد استفاده در سیستم‌های بازیابی‬

‫گرما شامل آبگرمکن‌های کوئلی مجهز به صدا خفه‌کن یکپارچه‪ ،‬دیگ‌های‬ ‫لوله آب مجهز به تفکیک‌کننده‌های بخار توربین‌های گازی و سیستم‌های‬

‫تخلیه دود موتور و تفکیک‌کننده‌های بخار سیستم‌های خنک‌کاری دما‬

‫باال می‌شوند‪ .‬دیگ‌های بازیابی گرما باید طوری طراحی شوند که امکان‬

‫بازدید و تمیز کردن سطوح انتقال حرارت‪ ،‬سمت آب و سمت تخلیه دود‬ ‫آن‌ها وجود داش��ته باشد‪ .‬موتورهای دیزلی باید مجهز به وسیله‌ای برای‬

‫تخلیه دوده نیز باش��ند‪ ،‬چرا که رس��وب کردن آن در داخل سیستم به‬ ‫سرعت موجب کاهش راندمان مبدل‌های حرارتی می‌شود (تصویر ‪.)37‬‬

‫دیگ‌های بازیابی گرمای یاد ش��ده را می‌توان برای تامین س��ایر الزامات‬ ‫سیس��تم‌های بازیابی گرما مانند مخازن ضربه‌گیر‪ ،‬تفکیک‌کننده بخار و‬

‫تنظیم‌کننده سطح سیال نیز به کار گرفت‪.‬‬

‫در بسیاری از کاربردهای تجهیزات بازیابی گرما‪ ،‬برای تامین گرمای‬

‫مورد نیاز باید از سیستم‌های کنترل نیز استفاده شود‪ .‬در دیگ‌های بازیابی‬ ‫گرمای عمودی‪ ،‬کنترل عملکرد سیس��تم با تغییر سطح آب دیگ انجام‬

‫می‌ش��ود‪ .‬در تصویر (‪ )38‬یک سیستم کنترل با استفاده از کنترل‌کننده‬

‫فشار هوایی به همراه دیافراگم مربوطه یا شیرهای کنترل آن نشان داده‬ ‫ش��ده است‪ .‬با شروع تولید بخار‪ ،‬اگر بخار تولید شده از مقدار مورد نیاز‬

‫تجاوز کند‪ ،‬شیر کنترل آب ورودی به دیگ بسته می‌شود‪ .‬برعکس‪ ،‬اگر‬

‫کرد‪ .‬این ش��یر قابلیت منحرف‌کردن جریان آب ی��ا محصوالت احتراق‬ ‫از مدار اصلی‪ ،‬برای محدود کردن افزایش دمای جریان آب در سیس��تم‬ ‫بازیابی گرما باید مالحظات ایمنی رعایت شود‪ .‬چرا که در غیر انی صورت‬

‫آب موجود در سیس��تم تحت تاثیر گرمای یاد ش��ده تبخیر خواهد شد‪.‬‬ ‫سیستم‌های بازیابی گرما نباید تاثیر نامطلوبی بر عملکرد اولیه موتور و توان‬

‫خروجی تولیدش آن بر جای بگذارند‪ .‬بنابراین‪ ،‬طراحی دیگ‌های بازیابی‬ ‫گرما باید با تعیین فش��ار پشت اعمال شده بر جریان محصوالت احتراق‬ ‫موتور آغاز شود‪ .‬محدوده فش��ار پشت محصوالت احتراق در موتورهای‬

‫مختلف متغیر اس��ت‪ ،‬ولی مقدار آن معموال ‪ 1.5kPa‬اس��ت‪ .‬گام بعدی‬ ‫در طراحی این دیگ‌ها‪ ،‬محاس��به س��طح انتقال حرارت مورد نیاز برای‬ ‫دست‌یابی به بیشترین بازیابی گرما بدون کاهش دمای نهایی محصوالت‬

‫احتراق به زیر ‪ 150ºC‬ضمن رعایت مالحظات اقتصادی است‪.‬‬

‫صدا خفه‌کن‌های با قابلیت بازیابی گرما معموال طوری طراحی می‌شوند‬

‫که امکان استفاده از آن‌ها در تمامی موتورهای وجود داشته باشد‪ .‬کارآیی‬

‫بازیابی گرما به میزان زیادی به دمای اولیه محصوالت احتراق بس��تگی‬ ‫دارد‪ .‬در اکثر طراحی‌ها با اضافه یا کم کردن سطح انتقال حرارت‪ ،‬شرایط‬

‫اولیه محصوالت احتراق برای به حداکثر رساندن بازیابی گرما بدون کاهش‬ ‫دمای محصوالت احتراق به زیر ‪ 150ºC‬تنظیم می‌شود‪.‬‬

‫در تصویر (‪ )40‬تاثیر کاهش دمای محصوالت احتراق به زیر ‪150ºC‬‬

‫نش��ان داده ش��ده اس��ت‪ .‬این منحنی برای یک صدا خفه‌کن با قابلیت‬

‫بازیابی گرما با دمای اولیه محصوالت احتراق ‪ 540ºC‬ترسیم شده است‪.‬‬ ‫با کاهش دمای محصوالت احت��راق از ‪ 150ºC‬به ‪ 94ºC‬با ‪ 14%‬افزایش‬

‫بخار تولید شده از مقدار مورد نیاز کمتر باشد‪ ،‬شیر تخلیه سریع باز شده‬ ‫و تمامی شیرهای تعبیه شده در مدار به گونه‌ای متعادل می‌شوند تا آب‬

‫مورد نیاز دیگ تامین شود‪.‬‬

‫دمای نهایی محصوالت احتراق‬

‫این سیستم را می‌توان به همراه یک کنترل‌کننده دمای محصوالت‬

‫احتراق نیز مجهز کرد‪ .‬این کنترل‌کننده توان خروجی دیگ را به گونه‌ای‬ ‫تنظی��م می‌کند که دم��ای محصوالت احتراق خروج��ی از دیگ در یک‬

‫محدوده مشخص ثابت بماند‪ .‬به کارگیری این نوع سیستم کنترل خودکار‬ ‫تنها به دیگ‌های عمودی محدود می‌ش��ود‪ .‬چرا ک��ه بر مبنای الزامات‬

‫استاندارد دیگ‌ها و مخازن تحت فشار انجمن ‪ ،ASME‬کنترل دیگ‌های‬

‫افقی با تغییر س��طح آب موجود در دیگ مجاز نیست‪ .‬در عوض در این‬ ‫دیگ‌ها برای جذب گرمای بخار اضافی تولید شده در سیستم می‌توان از‬

‫یک کندانسور‪ ،‬رادیاتور یا وسیله ذخیره انرژی گرمایی استفاده کرد‪.‬‬

‫در سیس��تم‌های آب گرم‪ ،‬برای تنظیم خودکار سیستم بر مبنای بار‬

‫درصد افزایش سطح انتقال حرارت‬

‫تصویر (‪ )40‬تاثیر کاهش دمای محصوالت احتراق به زیر ‪150ºC‬‬

‫‪60‬‬

‫گرمای بازیابی ش��ده همراه خواهد بود‪ .‬هر چند که برای دس��ت‌یابی به‬

‫مقدار یاد شده‪ ،‬سطح انتقال حرارت باید به اندازه ‪ 28%‬افزایش یابد‪ .‬به‬ ‫طور مش��ابه‪ ،‬کاهش دما از ‪ 150ºC‬تا ‪ 40ºC‬موجب افزایش بازیابی گرما‬

‫به اندازه ‪ 29%‬می‌ش��ود‪ ،‬ولی س��طح انتقال حرارت باید به اندازه ‪120%‬‬

‫افزایش یابد‪ .‬بنابراین هزینه سطح انتقال حرارت نیز باید در هنگام تعیین‬

‫دمای نهایی محصوالت احتراق و طراحی سیس��تم بازیابی گرما در نظر‬

‫‪ = )cp( e‬گرمای ویژه محصوالت احتراق = (‪1.05kJ /)kg.K‬‬

‫معادل��ه (‪ )4‬هم برای واحدهای بخ��ار و هم برای واحدهای آب گرم‬

‫قابل استفاده است‪ .‬برای ارزیابی مقدار بخار قابل استحصال‪ ،‬مقدار کل‬

‫گرمای بازیابی شده ‪ q‬باید بر گرمای نهان بخار در فشار مورد نظر تقسیم‬

‫شود‪ .‬در مقدار گرمای نهان باید ضریب اطمینانی برای دمای آب برگشتی‬ ‫از دیگ نیز در نظر گرفته شود‪ .‬معادله اصلی آن به شکل زیر خواهد بود‪:‬‬

‫گرفته شود‪.‬‬

‫یک��ی دیگر از عوامل موثر بر طراحی‪ ،‬تقطیر بخار آب و ش��کل‌گیری‬

‫که در رابطه فوق‪:‬‬

‫اس��ید در شرایطی است که دمای محصوالت احتراق خروجی پایین‌تر از‬

‫‪ =m s‬دبی جرمی بخار (‪)kg/s‬‬

‫استفاده و شرایط جوی متغیر است‪ ،‬معموال در محدوده ‪ 50ºC‬تا ‪65ºC‬‬

‫‪ = hf‬آنتالپی آب ورودی به دیگ (‪)kJ/kg‬‬

‫دمای نقطه شبنم می‌رسد‪ .‬دمای نقطه شبنم بسته به نوع سوخت مورد‬

‫‪ = hs‬آنتالپی بخار (‪)kJ/kg‬‬

‫قرار دارد‪ .‬بدین ترتیب محدوده اطمینان مناس��بی برای دمای ‪120ºC‬‬

‫به طور مش��ابه برای آب گرم نیز می‌توان معادله (‪ )5‬را به صورت زیر‬

‫توصیه ش��ده توس��ط انجمن ‪ DEMA‬ایجاد می‌شود‪ .‬همچنین‪ ،‬بدین‬ ‫ترتیب ش��رایط دیگری که موجب تقطیر می‌شوند‪ ،‬مانند عدم عایقکاری‬

‫پوسته دیگ یا سایر سطوح سرد سیستم تخلیه یا بار جزیی موتور نیز در‬ ‫نظر گرفته می‌شود‪.‬‬

‫مقدار بخار آب بس��ته به نوع سوخت و رطوبت هوای ورودی متغیر‬

‫بازنویسی کرد‪:‬‬

‫که در رابطه فوق‪:‬‬

‫‪ =m w‬دبی جرمی آب گرم (‪)kg/s‬‬

‫‪ = (cp)w‬گرمای ویژه آب گرم = (‪4.8kJ /)kg.K‬‬

‫اس��ت‪ .‬هر کیلوگرم گاز متان در ش��رایط ایده‌آل و مقدار مناس��ب هوای‬

‫‪ = to‬دمای آب خروجی (‪)ºC‬‬

‫مشابه‪ ،‬هر کیلوگرم س��وخت‌های دیزلی پس از احتراق کامل‪1.38kg ،‬‬

‫در صورتی که مقدار توان محوری معلوم ولی اطالعات کارکرد موتور‬

‫دلی��ل هوای احتراق اضافی واقعا رخ نمی‌دهد‪ .‬بخار آب تولید ش��ده در‬

‫وات ساعت توان خروجی باید ‪ 400J‬در نظر گرفته شود‪ .‬معادالت بازیابی‬

‫سولفوریک تولید شده از سوخت‌های دیزلی و اسید کربنیک تولید شده از‬

‫اس��ت‪ .‬اگرچه ش��دت جریان محصوالت احتراق در این توربین‌ها بسیار‬

‫بازیابی گرما‪ ،‬مسیر تخلیه دود را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند‪.‬‬

‫به ازای هر کیلووات ساعت توان خروجی بین ‪ 3‬تا ‪ 4kJ‬است‪ .‬مقادیر یاد‬

‫احتراق‪ ،‬پس از س��وختن کامل ‪ 2.25kg‬بخار آب تولید می‌کند‪ .‬به طور‬

‫‪ = ti‬دمای آب ورودی (‪)ºC‬‬

‫بخار آب تولید می‌کند‪ .‬در چرخه توربین‌های گازی‪ ،‬مقادیر یاد ش��ده به‬

‫مجهول باشد‪ ،‬گرمای قابل بازیابی از محصوالت احتراق به ازای هر کیلو‬

‫دمای پایین محصوالت احتراق ممکن اس��ت کامال اسیدی باشد‪ .‬اسید‬

‫گرما محصوالت احتراق همچنین برای توربین‌های گازی نیز قابل استفاده‬

‫سوخت‌های گازی بسیار خورنده هستند و عالوه بر مقاطع سرد تجهیزات‬

‫بیشتر است‪ .‬مقدار گرمای بازیابی شده توسط دیگ‌های توربین‌های گاز‬

‫در صورت موجود بودن ش��دت جری��ان و دمای محصوالت احتراق‬

‫شده برای فش��ار بخار نس��بی بین ‪ 100kPa‬تا ‪ 1000kPa‬با دقت قابل‬

‫خروجی از موتور‪ ،‬اگر حداکث��ر بازیابی گرما تا دمای نهایی ‪ 150ºC‬برای‬

‫محصوالت احتراق مدنظر باشد‪ ،‬معادله بازیابی گرما محصوالت احتراق را‬ ‫می‌توان به صورت زیر نوشت‪:‬‬ ‫که در رابطه فوق‪:‬‬

‫‪ = q‬گرمای بازیابی شده (‪)kW‬‬

‫‪ =m e‬دبی جرمی محصوالت احتراق خروجی (‪)kg/s‬‬ ‫‪ = te‬دمای محصوالت احتراق (‪)ºC‬‬

‫‪ = tf‬دمای نهایی محصوالت احتراق (‪)ºC‬‬

‫جدول (‪ )5‬محدوده متداول دما در کاربردهای مختلف‬ ‫کاربرد‬

‫محدوده دما (‪)ºC‬‬

‫سیستم‌های سرمایشی جذبی‬

‫‪9-120‬‬

‫گرمایش ساختمان‬

‫‪50-120‬‬

‫گرمایش آب مصرفی‬

‫‪50-93‬‬

‫تامین گرمای فرآیندها‬

‫‪66-120‬‬

‫تبخیر (آب)‬

‫‪90-120‬‬

‫گرمایش سوخت‌های پسماند‬

‫‪100-165‬‬

‫راه‌اندازی تجهیزات کمکی تولید توان‪ ،‬به همراه توربین‌های‬ ‫بخار یا منبسط‌کننده‌های دوگانه‬

‫‪90-175‬‬

‫جدول (‪ )6‬دبی جرمی محصوالت احتراق تحت بار کامل و دمای کارکرد موتورهای مختلف‬

‫گرمایی که توسط سیستم خنک‌کاری موتور به محیط اطراف دفع می‌شود‬

‫دبی جرمی‬ ‫(‪)g/kW.s‬‬

‫دمای کارکرد‬ ‫(‪)ºC‬‬

‫بیش��تر اس��ت‪ .‬همان‌طور که در جدول (‪ )6‬نیز ارائه شده است‪ ،‬دمای‬

‫موتورهای گازسوز مجهز به دمنده‬

‫‪2.7‬‬

‫‪370‬‬

‫موتورهای گازسوز توربوشارژ شده‬

‫‪2.4‬‬

‫‪430‬‬

‫است‪ .‬بین ‪ 50‬تا ‪ 75%‬از گرمای محسوس موجود در محصوالت احتراق‬

‫موتورهای دیزلی مجهز به دمنده‬

‫‪3.0‬‬

‫‪320‬‬

‫موتورهای دیزلی توربوشارژ شده‬

‫‪2.7‬‬

‫‪340‬‬

‫موتورهای گازسوز با تنفس طبیعی‬

‫‪1.5‬‬

‫‪650‬‬

‫موتورهای گازسوز توربوشارژ شده‬

‫‪1.7‬‬

‫‪650‬‬

‫می‌ش��ود‪ .‬بنابراین‪ ،‬در دیگ‌های بخار فشار پایین‪ ،‬دمای گاز را می‌توان‬

‫موتورهای دیزلی تنفس طبیعی‬

‫‪2.0‬‬

‫‪400‬‬

‫موتورهای دیزلی توربوشارژ شده‬

‫‪2.2‬‬

‫‪450‬‬

‫دمای نهایی محصوالت احتراق در دیگ‌های بخار فش��ار باال بین ‪ 200‬تا‬

‫توربین‌های گازی‪ ،‬بدون قابلیت بازیابی گرما‬

‫‪* 3.0-8.1‬‬

‫‪* 430-570‬‬

‫نوع موتور‬

‫موتورهای دوزمانه‪:‬‬

‫موتورهای چهارزمانه‪:‬‬

‫* هرچه دبی جرمی پایین‌تر باشد‪ ،‬راندمان توربین بیشتر است‪.‬‬

‫قبولی قابل استفاده است‪.‬‬

‫روش متداول طراحی و س��اخت دیگ‌ه��ای بازیابی گرما باید دقیقا‬

‫مطابق با الزاماتی باشد که در ‪ Section VIII‬استاندارد دیگ‌ها و مخازن‬

‫تحت فش��ار انجمن ‪ ASME‬مطرح شده اس��ت‪ .‬از آنجا که دمای اکثر‬ ‫سیستم‌های تخلیه دود بیش از حد مجاز نیست‪ ،‬برای اجزای تحت فشار‬

‫معم��وال از از فلنج یا قطعات فوالدی و برای اجزایی دیگر از فوالد کربنی‬ ‫درصد پایین اس��تفاده می‌شود‪ .‬در این سیس��تم‌ها برای بهبود ظرفیت‬

‫انتقال حرارت سطوح انتقال حرارت فین‌خورده می‌توان از قطعات ساخته‬ ‫شده از مس یا آهن کوبیده نیز استفاده کرد‪.‬‬

‫در کاربردهای خاص‪ ،‬مانند موتورهایی که با گاز فاضالب کار می‌کنند‪،‬‬

‫محصوالت احتراق خروجی از موتور بسیار خورنده است‪ .‬بنابراین در این‬

‫موتورها برای بهبود مقاومت سیس��تم در برابر خوردگی معموال از اجزای‬ ‫مس��ی یا آهن کوبیده اس��تفاده می‌ش��ود‪ .‬از گرمای محصوالت احتراق‬ ‫می‌توان برای تولید بخار استفاده و یا مستقیما از آن برای فرآیندهایی مانند‬

‫خشک کردن یا ‪ ...‬بهره گرفت‪ .‬از این بخار برای تامین گرمایش مورد نیاز‬

‫محص��والت احتراق خروج��ی از موتور معموال بی��ن ‪ 370ºC‬تا ‪650ºC‬‬

‫را می‌ت��وان بازیابی کرد‪ .‬مالحظات اقتصادی اغل��ب طراحی دیگ‌های‬ ‫بازیاب��ی گرما را طوری محدود می‌کند که اختالف دمای بین محصوالت‬

‫احتراق و بخار تولید شده به حداقل مقدار ممکن (‪ )55K‬در نظر گرفته‬ ‫ت��ا محدوده ‪ 150‬ت��ا ‪ 175ºC‬نیز کاهش داد‪ .‬ضمن آن که مقدار متناظر‬ ‫‪ 260ºC‬است‪.‬‬

‫در موتوره��ای دو زمانه به دلیل حجم بیش��تر هوای مورد نیاز برای‬

‫تخلیه سیلندر‪ ،‬دمای کارکرد موتور نسبت به موتورهای چهار زمانه کمتر‬ ‫اس��ت‪ .‬بنابراین موتورهای دو زمانه قابلیت‌های کمتری در سیستم‌های‬ ‫تولی��د هم‌زمان دارند‪ .‬حجم هوای مورد نیاز در توربین‌های گازی حتا از‬

‫موتورهای دو زمانه نیز بیشتر است‪ .‬ولی در این توربین‌ها دمای محصوالت‬ ‫احتراق خروجی از توربین به اندازه‌ای باال است که بازیابی گرمای آن از نظر‬ ‫اقتصادی مقرون به صرفه است‪.‬‬

‫توربین‌های گازی‬ ‫تمامی مطالبی که در بخش سیس��تم‌های بازیابی گرما توربین‌های‬ ‫تخلیه مطرح شد برای توربین‌های گازی نیز صادق است‪.‬‬ ‫توربین‌های بخار‬ ‫توربین‌های غیر تقطیری‬

‫توربین‌های غیر تقطیری یا توریبن‌های فش��ار پشت‪ ،‬ساده‌ترین نوع‬

‫توربین‌ه��ای بخار هس��تند‪ .‬این توربین‌ها متش��کل از یک توربین بخار‬

‫هس��تند که بخار خروجی از آن در فشار جو یا فشاری باالتر از آن تخلیه‬ ‫می‌شود‪ .‬این توربین‌ها معموال در مواقعی مورد استفاده قرار می‌گیرد که‬

‫س��اختمان‪ ،‬آب گرم مصرفی و بخار م��ورد نیاز برای راه‌اندازی چیلرهای‬

‫جذبی استفاده کرد‪ .‬سیستم‌های بازیابی گرما عموما متشکل از تجهیزات‬

‫بخار‬

‫ویژه‌ای هستند که بسته به کاربرد مورد نظر متفاوت خواهد بود‪ .‬اگرچه در‬

‫این سیستم‌ها گاهی از دیگ‌های لوله آتش نیز استفاده می‌شود‪ .‬گرمای‬

‫محصوالت احتراق خروجی از موتورهای س��یلندر پیستونی را می‌توان با‬

‫بخار‬ ‫کار محوری‬

‫اس��تفاده از یک واحد بازیابی گرمای نوع مافلری بازیابی کرد‪ .‬در جدول‬ ‫(‪ )5‬محدوده متداول دمای مورد نیاز در کاربردهای مختلف بازیابی گرما‬ ‫ارائه شده است‪.‬‬

‫در برخی از موتورها‪ ،‬گرمای دفع شده از طریق محصوالت احتراق از‬

‫بخار‬

‫تصویر (‪ )41‬ساختار کلی توربین‌های فشار پشت‬

‫‪62‬‬

‫کلکتور فشار باال‬

‫بخار فشار باال مورد نیاز است و تقطیر بخار‪ ،‬تماما در پایین‌دست توربین‬ ‫اتفاق می‌افتد‪ .‬در تصویر (‪ )41‬مس��یر جریان بخار برای یک توربین غیر‬

‫توربین‬

‫کار محوری‬ ‫بار فرآیند‬

‫تقطیری نشان داده شده است‪ .‬این توربین‌ها بر مبنای اختالف آنتالپی‬

‫بین بخار ورودی و چگالیده خروجی از توربین کار می‌کنند‪.‬‬

‫راندمان توربین‌های غیر تقطیری در چرخه کارنو در مقایسه با سایر‬

‫کلکتور فشار‬ ‫پایین‬

‫توربین‌های گازی پایین‌تر اس��ت‪ .‬چرا که اخت�لاف دمای بخار ورودی و‬ ‫خروجی از این توربین‌ها کمتر است‪ .‬از آنجا که توربین‌های غیر تقطیری‬

‫‪ .A‬ساختار کلی‬

‫بخش عمده گرمای بخار شامل گرمای نهان تبخیر‪ ،‬به خارج تخلیه شده‬

‫و س��پس در یک فرآیند گرماگیر مورد اس��تفاده ق��رار می‌گیرد‪ ،‬راندمان‬ ‫سیستم تولید هم‌زمان یا راندمان حرارتی کل معموال بسیار باالست‪ .‬یکی‬

‫توربین‬

‫کار محوری‬

‫بار فرآیند‬

‫از کاربردهای توربین‌های فشار پشت به عنوان جایگزین شیرهای تقلیل‬

‫شیر تقلیل فشار‬

‫کلکتور فشار‬ ‫پایین‬

‫هم‌زمان آن است که بار فرآیند به عنوان یک مصرف‌کننده انرژی گرمایی‬

‫کلکتور فشار باال‬

‫بار فرآیند‬

‫تقلیل فشار‪ ،‬عالوه بر تنظیم فشار‪ ،‬توان مفید نیز تولید خواهد شد‪.‬‬

‫یکی از بزرگ‌ترین معایب توربین‌های فشار پشت در سیستم‌های تولید‬

‫‪ .B‬چگونگی نصب شیر تقلیل فشار‬

‫کار محوری‬

‫فش��ار است‪ .‬ضمن آن که در صورت جایگزینی این توربین‌ها با شیرهای‬

‫بخار مطرح است‪ .‬بنابراین مقدار بخاری که از توربین عبور می‌کند به بار‬ ‫گرمایی س��ایت بستگی خواهد داشت‪ .‬بنابراین‪ ،‬توربین‌های فشار پشت‬ ‫برای تامین مستقیم توان الکتریکی مورد نیاز انعطاف‌پذیری کمتر دارند‪.‬‬

‫توربین‬

‫چرا که در این توربین‌ها‪ ،‬توان الکتریکی خروجی وابس��ته به بار حرارتی‬

‫اعمالی بر فرآیند است‪ .‬ارتباط مستقیم بخار و توان الکتریکی مورد نیاز‬

‫کلکتور فشار‬ ‫پایین‬

‫سایت موجب می‌شود تا برای افزایش انعطاف‌پذیری سیستم‪ ،‬به کارگیری‬

‫تجهیزات کمکی تولید توان ضرورت داشته باشد‪.‬‬

‫کندانسور‬

‫در تصویر (‪ )42‬روش‌های مختلف عملکرد انعطاف‌پذیر این توربین‌ها‬

‫‪ .C‬چگونگی نصب کندانسور‬

‫تصویر (‪ )42‬چگونگی استقرار توربین‌های فشار پشت در کنار سایر تاسیسات‬

‫در مواقعی که بارهای گرمایی و الکتریکی با یکدیگر مطابقت ندارند نشان‬ ‫داده ش��ده اس��ت‪ .‬در تصویر (‪ )42A‬آرایش کلی توربین‌های بخاری غیر‬

‫تقطیری و رابطه آن با سایر تاسیسات موجود در سایت نشان داده شده‬

‫دریچه‌های ورودی‬

‫دریچه‌های کنترل بخار خروجی‬

‫اس��ت‪ .‬در تصویر (‪ )42B‬نیز نحوه قرارگیری شیر تقلیل فشار برای عبور‬

‫دادن بخشی یا تمام بخار از مسیر کنارگذر توربین نشان داده شده است‪.‬‬ ‫بنابرای��ن اگر بخار مورد نیاز فرآیند از ظرفیت تولید بخار توربین بیش��تر‬

‫باش��د‪ ،‬بخار اضافی مورد نیاز را می‌توان از مسیر کنارگذر تامین کرد‪ .‬در‬ ‫تصویر (‪ )42C‬چگونگی استفاده از بار کندانسور برای تولید توان الکتریکی‬ ‫حتا در شرایطی که ظرفیت حرارتی مورد نیاز به صفر می‌رسد نشان داده‬ ‫شده است‪ .‬البته روش‌های یاد شده برای مطابقت دادن بارهای حرارتی‬

‫دریچه تخلیه بخار‬

‫دریچه‌های بخار‬ ‫استخراج شده‬

‫تصویر (‪ )43‬توربین‌های استخراجی خودکار تقطیری‬

‫و الکتریکی با یکدیگر کارآیی بسیار پایینی دارند و زمان کارکرد سیستم در‬

‫ش��رایطی غیر از محدوده طراحی سیستم باید با تحلیل دقیق زمان‌های‬ ‫هم‌زمان ش��دن بارهای گرمایی و الکتریکی‪ ،‬فرآیندهای متغیر با زمان و‬

‫الگوی مصرف توان الکتریکی مجموعه به حداقل برسد‪.‬‬

‫با معلوم بودن دبی جرمی بخار‪ ،‬ش��رایط بخار ورودی‪ ،‬فش��ار بخار‬

‫کلکتور فشار باال‬

‫خروج��ی و راندمان آیزنتروپیک توربین می‌توان گرمای بازیابی ش��ده از‬ ‫توربین غیر تقطیری را به سادگی با استفاده از جداول ترمودینامیکی بخار‬

‫به دست آورد‪.‬‬

‫توربین‬

‫کار محوری‬

‫توربین‌هایاستخراجی‬

‫کندانسور‬

‫در تصویر (‪ )43‬ساختار داخلی توربین‌های استخراجی خودکار که در‬

‫بار فرآیند‬

‫آن‌ها بخار در یک یا چند مقطع در راستای توربین به خارج تخلیه می‌شود‬

‫نشان داده شده است‪ .‬به لحاط مفهومی‪ ،‬توربین‌های استخراجی در واقع‬

‫ترکیبی از توربین‌های تقطیری و توربین‌های غیر تقطیری هستند‪ .‬مزیت‬ ‫این توربین‌ها آن است که مقدار بخار استخراج شده دقیقا بر مبنای دما‬

‫کلکتور فشار پایین‬

‫تصویر (‪ )44‬نحوه به کارگیری توربین‌های استخراجی خودکار در سیستم‌های‬ ‫تولید هم‌زمان‬ ‫حداکثر جریان اختناق‬

‫ریان‬ ‫سبت ج جی‬ ‫خرو‬ ‫داکثر ن بخار‬ ‫ح ی به‬ ‫ورود‬

‫خروجی توربین‌های استخراجی را می‌توان بر مبنای شرایط توربین‌های‬ ‫دیافراگمی که در توربین‌های استخراج خودکار تعبیه می‌شود‪ ،‬مقاطع‬

‫فشار باال عبور می‌کند‪ .‬جریان بخار در سیستم توزیع بخار در مقطع فشار‬ ‫پایین نیز با کنترل فشار اختناق تنظیم می‌شود‪ .‬در صورتی که افت فشار‬

‫ایجاد شود‪ ،‬شیر اختناق بسته می‌شود و بدین ترتیب بخار بیشتری وارد‬ ‫توربین می‌شود‪ .‬اگر فشار افزایش پیدا کند‪ ،‬شیر اختناق باز می‌شود و با‬

‫حداکثر توان خروجی ژنراتور‬ ‫در ضریب توان ‪1.0‬‬

‫بخار عبوری از توربین درست مانند توربین‌های فشار پشت مجزا از مقطع‬

‫هدایت بخار به مقطع فشار پایین‪ ،‬توان تولیدی را افزایش می‌دهد‪.‬‬

‫در تصویر (‪ )44‬س��اختار کلی توربین‌های استخراجی خودکار نشان‬

‫داده ش��ده اس��ت‪ .‬این توربین‌ها منحصرا برای تامین توان الکتریکی و‬

‫حداکثر توان خروجی ژنراتور در ضریب‬ ‫توان ‪0.9‬‬

‫فشار باال و فشار پایین توربین را از یکدیگر مجزا می‌کند‪ .‬بدین ترتیب تمام‬

‫جریان اختناق‬

‫تقطیری یا توربین‌های فشار پشت تنظیم کرد‪.‬‬

‫جی‬ ‫خرو‬

‫استفاده قرار داد‪ .‬بسته به محدودیت‌های چرخه و الزامات فرآیند‪ ،‬شرایط‬

‫خار‬ ‫ب‬

‫چرخه تولید توان برای گرمایش آب یا راه‌اندازی پمپ‌های آب نیروگاه مورد‬

‫اقل‬ ‫حد‬

‫حرارتی مورد نیاز را افزایش می‌دهد‪ .‬بخار اس��تخراج شده را می‌توان در‬

‫‪W‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪15‬‬ ‫توا‬ ‫نت‬ ‫ولی‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫‪W‬‬ ‫تو‬ ‫‪M‬‬ ‫ان‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫توا تول‬ ‫ی‬ ‫ن ت دی‬ ‫ولید ‪W‬‬ ‫ی‬ ‫‪9M‬‬ ‫توا‬ ‫‪W‬‬ ‫نت‬ ‫‪6M‬‬ ‫ولی‬ ‫د‬ ‫ی‬ ‫تو‬ ‫‪W‬‬ ‫ان‬ ‫تول‬ ‫‪3M‬‬ ‫ی‬ ‫دی‬ ‫‪W‬‬ ‫‪0M‬‬

‫ی به‬ ‫رود‬ ‫نو‬ ‫جریا‬

‫استخراج بخار‪ ،‬انعطاف‌پذیری سیستم تولید هم‌زمان برای تامین ظرفیت‬

‫بت‬ ‫نس‬

‫و فشار فرآیند صنعتی مورد نیاز تنظیم خواهد شد‪ .‬دریچه‌های چندگانه‬

‫تو‬ ‫ان‬

‫تول‬

‫ی‬ ‫دی‬

‫تصویر (‪ )45‬منحنی عملکرد توربین‌های استخراجی خودکار‬

‫ظرفیت گرمایی در سایت‌های خاص طراحی و ساخته می‌شوند‪ .‬بنابرای‬

‫هیچ رابطه مشخصی بین ظرفیت گرمایی و توان الکتریکی تولید شده در‬ ‫آن‌ها وجود ندارد‪ .‬برای تحلیل اولیه سیستم و ارزیابی عملکرد آن می‌توان‬

‫دود خروجی از سیستم‬

‫از روش��ی که در س��ال ‪ 1945‬توسط ‪ Newman‬ارائه شد استفاده نمود‪.‬‬

‫آب سیستم‬ ‫خنک‌کاری‬

‫نتیجه این تحلیل‪ ،‬یک منحنی عملکرد مشابه با تصویر (‪ )45‬خواهد بود‬ ‫که از روی آن می‌توان دبی جرمی بخار توربین را به صورت تابعی از توان‬

‫خروجی ژنراتور و مقدار جریان بخار استخراج شده تعیین کرد‪.‬‬

‫چیلرهای گرمایی‬

‫از گرم��ای تلف ش��ده در فرآیندهای مختلف می‌ت��وان با روش‌های‬

‫ژنراتور‬

‫مخلوط‬ ‫سوخت‬ ‫و هوای‬ ‫ورودی‬

‫آب سرد‬ ‫آب گرم‬

‫تصویر (‪ )46‬سیستم دو منظوره سرمایشی گرمایشی گاز خروجی‬

‫‪64‬‬

‫محاسبه کرد‪:‬‬ ‫که در رابطه فوق‪:‬‬

‫‪ =mw‬دبی جرمی آب (‪)kg/s‬‬

‫‪ = (cp)w‬گرمای ویژه آب = ‪4.18kJ/kg.K‬‬

‫‪ = t1‬دمای آب خروجی از موتور (‪)ºC‬‬

‫‪ = t2‬دمای آب برگشتی به موتور (‪)ºC‬‬

‫اخت�لاف دمای آب خروجی از موتور و آب برگش��تی به معموال ‪8K‬‬

‫است‪.‬‬

‫‪COP = 0.7‬‬

‫مقدار انرژی گرمایی بازیابی شده اساسا به دمای گازهای خروجی از‬

‫مختلف برای تولید آب س��رد استفاده کرد‪ .‬متداول‌ترین روشی که برای‬ ‫تولید آب س��رد مورد اس��تفاده قرار می‌گیرد‪ ،‬آب گرم (با دمای بیش از‬ ‫‪ )93ºC‬یا بخار فشار پایین (با فشار نسبی کمتر از ‪ )100kPa‬در چیلرهای‬ ‫جذبی تک‌اثره اس��ت‪ .‬ضریب عملکرد این چیلرها ‪ 0.7‬یا پایین‌تر است‪.‬‬

‫بدی��ن معنی که در این چیلرها با ‪ 1.7kW‬گرمای بازیابی ش��ده می‌توان‬

‫‪ 1kW‬ظرفیت سرمایش تولید نمود‪.‬‬

‫در ص��ورت به کارگیری چیلره��ای جذبی دو اثره یا چیلرهای جذبی‬

‫شعله مس��تقیم‪ ،‬می‌توان از معادله زیر برای تخمین ظرفیت سرمایشی‬

‫تولید شده در چرخه بازیابی گرما استفاده کرد‪:‬‬ ‫که در رابطه فوق‪:‬‬

‫موتورها و توربین‌های گازی فش��ار باال بستگی دارد‪ .‬مقدار متداول فشار‬ ‫بخار نسبی در این سیستم‌ها بین ‪ 100kPa‬تا ‪ 1400kPa‬است‪ .‬در صورتی‬

‫که فشار بخار نسبی بیش از ‪ 300kPa‬باشد‪ ،‬امکان استفاده از چیلرهای‬

‫جذبی دو اثره نیز وجود خواهد داشت‪ .‬ضریب عملکرد چیلرهای جذبی دو‬ ‫اثره ‪ 1.14‬یا بیشتر است‪ .‬ورودی بخار مورد نیاز در این سیستم‌ها نیز بین‬

‫‪ 1.2-1.25kg/kWh‬است در حالی که این رقم برای چیلرهای جذبی تک‬ ‫اثره با فشار بخار ‪ 100kPa‬برابر با ‪ 2.3kg.kWh‬است‪ .‬به همراه چیلرهای‬ ‫جذبی دو اثره امکان بهره‌برداری دو دمایی از محصوالت احتراق موتور و‬

‫آب سیستم خنک‌کاری وجود خواهد داشت‪.‬‬

‫چگونگی تولید ظرفیت سرمایش��ی با استفاده از محصوالت احتراق‬

‫موتور در بخش‌های قبل مورد بررسی قرار گرفت‪ .‬برخی از چیلرهای جذبی‬ ‫به طور خاص برای اس��تفاده از گرمای بازیابی ش��ده سیستم‌های تولید‬

‫هم‌زمان طراحی و ساخته می‌شوند‪ .‬در این واحدها از گرمای بازیابی شده‬

‫‪ = q‬ظرفیت سرمایشی تولید شده (‪)kW‬‬

‫از محصوالت احتراق و سیستم خنک‌کاری موتور‪ ،‬مستقیما برای تولید‬

‫‪ = cp‬گرمای ویژه گاز = ‪1.12kJ/kg.K‬‬

‫دیگر نیازی به سرمایش جوشان موتور نخواهد بود (تصویر ‪ .)46‬ظرفیت‬

‫‪ =m e‬دبی جرمی گاز خروجی (‪)kg/s‬‬

‫‪ = t1‬دمای بخار ورودی به توربین (‪)ºC‬‬

‫‪ = t2‬دمای بخار خروجی از توربین (‪)ºC‬‬ ‫‪ = 1.14‬ضریب عملکرد‬

‫‪ = 0.97‬راندمان سیستم کانال مرتبط‬

‫در ص��ورت امکان بای��د مقدار نامی ضریب عملکرد اعالم ش��ده در‬

‫سیستم با مقدار فرضی آن جایگزین شود‪.‬‬

‫آب گرم با دمای ‪ 82ºC‬تا ‪ 99ºC‬بازیابی ش��ده از گرمای محصوالت‬

‫احتراق خروجی از محرک اصلی برای تولید آب سرد در چیلرهای جذبی‬ ‫تک اثره یا چیلرهای جذبی ش��عله مستقیم مورد استفاده قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫ظرفیت سرمایش��ی تولید ش��ده را نیز می‌توان با اس��تفاده از رابطه زیر‬

‫ظرفیت سرمایش��ی مورد نیاز استفاده می‌‌شود‪ .‬به همراه این سیستم‌ها‬

‫این چیلرها بین ‪ 175kW‬تا ‪ 4200kW‬متغیر است‪.‬‬

‫نوع دیگری از چیلرهای جذبی که در آن‌ها مستقیما از گرمای بازیابی‬

‫ش��ده محصوالت احتراق یا بخار خروجی از توربین‌ها استفاده می‌شود‪،‬‬ ‫چیلرهای جذبی ش��عله مستقیم هس��تند‪ .‬این چیلرها در ظرفیت‌های‬ ‫‪ 70kW‬تا ‪ 5275kW‬موجودند‪ .‬در چیلرهای جذبی ش��عله مستقیم به‬

‫کارگی��ری محصوالت احتراق و گازهای خروج��ی از موتورهای دیزلی به‬ ‫دلیل رس��وب‌گرفتگی و خوردگی ش��دید اجزای داخلی سیستم چندان‬

‫موفقیت‌آمیز نبوده است‪.‬‬

‫∗ از این نویسنده تاکنون بیست عنوان کتاب در قالب ترجمه و تالیف توسط نشر یزدا (ماهنامه‬ ‫تهویه و تبرید) منتشر شد‌ه است‪.‬‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫نیما تهویه‬

‫مهکوه تهویه‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫اخبار صنعت‬

‫‪ASHRAE NEWSLETTER − 2010‬‬

‫ش�روع کالس‌ه�ای آم�وزش تاسیس�ات مکانیک�ی و برق�ی در «خان�ه‬ ‫تاسیسات»‬ ‫«خانه تاسیس��ات» با بهره‌گیری از دانش اس��اتید و متخصصان کارآزموده این صنعت‪ ،‬در‬

‫دو بخش تاسیس��ات مکانیکی و تاسیس��ات برقی اقدام به برگزاری دوره‌های آموزش��ی نموده‬

‫اس��ت‪ .‬از جمله دوره‌های آموزش��ی خانه تاسیس��ات می‌توان به «نقشه‌کش��ی تاسیس��ات»‪،‬‬

‫«طراحی موتورخانه»‪« ،‬طراحی سردخانه»‪« ،‬طراحی استخر»‪« ،‬آموزش نرم‌افزار ‪AutoCAD‬‬ ‫‪« ،»MEP2010‬آموزش نرم‌افزار ‪« ،»Carrier HAP‬دوره جامع طراحی تاسیس��ات مکانیکی‬

‫س��اختمان»‪« ،‬طراحی سیس��تم‌های مدیریت س��اختمان (‪ »)BMS‬و «طراحی آسانس��ور و‬

‫پله‌برقی» اشاره کرد‪ .‬الزم به ذکر است که طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته‪ ،‬تمامی دوره‌های‬

‫آموزشی در دو بخش به صورت بلندمدت و فشرده برگزار می‌شوند‪.‬‬

‫افزایش ده درصدی قیمت ‪R-134a‬‬

‫ش��رکت ‪ DuPont Fluroproducts‬از ابتدای دس��امبر س��ال ‪ ،2009‬قیمت فروش مبرد‬

‫‪ R-134a‬را به اندازه ده درصد افزایش داد‪ .‬این افزایش قیمت برای مبردهای مورد اس��تفاده‬

‫در سیس��تم تهویه مطبوع خودروها‪ ،‬سیس��تم‌های تهویه مطبوع ثابت و صنایع تولید اس��فنج‬ ‫اعمال شده است‪ .‬این شرکت علت افزایش قیمت خود را افزایش بهای مواد خام اولیه عنوان‬

‫کرده است‪.‬‬

‫اهمیت صرفه‌جویی در مصرف انرژی‬

‫طبق گزارش��ی که اخیرا توسط واحد تحقیق و توسعه شرکت ‪ ExxonMobil‬منتشر شده‬

‫اس��ت‪ ،‬مقدار انرژی مورد نیاز کشورهای جهان تا س��ال ‪ 2030‬میالدی در مقایسه با نیازهای‬ ‫نيروگاه حرارتي‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫گرمايش تابشي‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫‪66‬‬

‫س��ال ‪ 2005‬به اندازه سی و پنج درصد افزایش خواهد داشت‪ .‬در گزارش این شرکت که تحت‬ ‫عنوان «چشم‌انداز انرژی در سال ‪ »2030‬منتشر گردیده‪ ،‬آمده است که تامین انرژی مورد نیاز‬ ‫کش��ورها در سال ‪ 2030‬مستلزم سرمایه‌گذاری چند تریلیون دالری و به کارگیری منابع جدید‬ ‫انرژی اس��ت‪ .‬در این گزارش همچنین آمده اس��ت که افزایش سرسام‌آور مصرف انرژی باید با‬ ‫تکیه بر اهرم‌هایی مانند معیارهای محدودکننده مصرف و اصالح الگوی مصرف کنترل ش��ود‪.‬‬ ‫در انتهای این گزارش به این نکته اش��اره ش��ده اس��ت که در صورت عدم توجه به راهکارهای‬ ‫صرفه‌جویی در مصرف انرژی‪ ،‬نیاز انرژی کش��ورهای جهان در چش��م‌انداز تعیین ش��ده ممکن‬ ‫است به بیش از سه برابر رقم پیش‌بینی شده افزایش یابد‪.‬‬

‫خطرات ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای‬

‫طبق گزارش��ی که اخیرا توس��ط آژانس حفاظت از محیط زیس��ت (‪ )EPA‬منتش��ر شده‪،‬‬

‫تداوم انتش��ار گازهای گلخانه‌ای (‪ )GHG‬سالمت عمومی شهروندان را به طور جدی به خطر‬ ‫می‌اندازد‪ .‬در این گزارش به طور خاص به ایاالت متحده اش��اره ش��ده اس��ت که میزان انتشار‬ ‫گازهای گلخانه‌ای آن از محدوده مجاز تجاوز نموده اس��ت‪ .‬الزم به ذکر اس��ت که اصلی‌ترین‬ ‫گازهای گلخانه‌ای ش��امل دی‌اکس��یدکربن‪ ،‬متان‪ ،‬اکس��ید نیتروژن‪ ،‬هیدروکلروفلوروکربن‌ها‬ ‫(‪ ،)HCFC‬پرفلوروکربن‌ها و هگزافلورید گوگرد هستند‪ .‬پیش از این نیز طبق الیحه هوای پاک‬ ‫‪ ،1970‬آژانس حفاظت از محیط زیس��ت موظف ش��د تا میزان آالینده‌های موجود در هوا را به‬ ‫صورت مداوم اندازه‌گیری نموده و در گزارش‌های خود آن را منتشر کند‪.‬‬

‫اهمیت کنترل آالینده‌ها در بیمارستان‌ها‬

‫گزارش��ی که اخیرا توس��ط محققان دانش��گاه دوک منتشر ش��ده حاکی از آن است که در‬

‫صورت عدم رعایت موارد فنی در بیمارس��تان‌ها و جلوگیری از انتش��ار آالینده‌ها ممکن است‬ ‫صدمات جبران‌ناپذیری به بیماران وارد ش��ود‪ .‬در این گزارش آمده اس��ت که در صورت ابتالی‬ ‫یک بیمار به ویروس ‪ ،MRSA‬مجموعه بیمارستان متحمل هزینه‌ای بالغ بر شصت هزار دالر‬ ‫می‌ش��ود‪ .‬بررسی هفت بیمارس��تان و مرکز درمانی مختلف بیان‌گر آن بوده است که مقابله با‬ ‫آلودگی‌ه��ا و جلوگیری از انتش��ار آن‌ها یکی از بهترین روش‌ه��ای جلوگیری از صدمات آتی به‬ ‫بیماران و ایجاد خس��ارت‌های مالی اس��ت‪ .‬در پایان این گزارش‪ ،‬افزایش ضریب دقت کنترل‬ ‫آالینده‌ها در بیمارستان‌ها به عنوان یک پیشنهاد کارآمد مطرح شده است‪.‬‬

‫تاثیر دمای هوا بر تمرکز افراد‬

‫در نظرس��نجی جدیدی که بین کارمندان آمریکایی صورت گرفته اس��ت‪ ،‬سی و سه درصد‬

‫از کارمندان اظهار داش��ته‌اند که در صورتی که دمای هوای محل کار آن‌ها بیش از حد گرم یا‬ ‫سرد باشد‪ ،‬تمرکز آن‌ها به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد‪ .‬تعداد زیادی از این افراد بر این‬ ‫عقی��ده بودند ک��ه دمای هوا در محل کار آن‌ها اغلب در مح��دوده متعادلی قرار ندارد‪ .‬حدود‬ ‫بیس��ت درصد از افرادی که در این نظرس��نجی شرکت داش��تند دمای هوای محل کار خود را‬ ‫خیلی سرد و بیست و هفت درصد دمای آن را خیلی گرم می‌دانستند‪ .‬در این گزارش همچنین‬ ‫به این نکته اش��اره شده است که اختالف نظر کارمندان درباره میزان گرم یا سرد بودن دمای‬ ‫هوا همواره یکی از موارد اختالف در مراکز اداری بوده است‪.‬‬

‫‪HVAC APPLICATIONS‬‬ ‫‪INDUSTRY NEWS‬‬

‫‪PRODUCT NEWS‬‬ ‫‪SYSTEMS & EQUIPMENT‬‬

‫‪HVAC FUNDAMENTALS‬‬

‫‪ASHRAE PUBLICATIONS‬‬

‫‪REFRIGERATION‬‬

‫‪ASHRAE JOURNAL‬‬

‫‪ASHRAE NEWS‬‬

‫تبرید خورشیدی‬ ‫‪By Mark MacCracken, P.E., Member ASHRAE , ASHRAE Journal, September 2004‬‬

‫سیس��تم‌های تبریدی ک��ه از مبردهای س��ازگار با محیط‬

‫زیس��ت استفاده می‌کنند‪ ،‬در مقایس��ه با سیستم‌های دیگر از‬

‫دوام بیشتری برخوردارند‪ .‬اما مصرف انرژی مربوط به عملکرد‬ ‫سیستم تبرید و تاثیرات زیست‌محیطی مربوط به تولید و توزیع‬

‫آن اغلب مهم‌تر از انتخاب مبرد هستند‪ .‬برای به حداقل رساندن‬

‫تاثیرات زیست‌محیطی مربوط به عملکرد سیستم تبرید‪ ،‬ارزیابی‬

‫دورنمای استفاده از منابع انرژی پاک عاقالنه است‪.‬‬

‫استفاده مستقیم از خورشید به عنوان منبع اصلی انرژی‪،‬‬

‫به خاطر دسترس‌پذیری جهانی‪ ،‬تاثیر زیست‌محیطی اندک‪ ،‬و‬

‫هزینه مداوم س��وخت اندک یا صفر‪ ،‬از نظر دوام‌پذیری جذاب‬ ‫اس��ت‪ .‬تحقیقات نش��ان داده‌اند که انرژی خورش��یدی منبع‬ ‫ایده‌آلی برای کاربردهای گرمایش کم‌دما مثل گرمایش فضا و آب‬

‫گرم مصرفی بهداشتی است‪ .‬کاربردهای گرمایش خورشیدی به‬

‫طور ش��هودی قابل درکند‪ ،‬چرا که هنگامی که سطحی انرژی‬ ‫خورش��یدی را جذب می‌کند‪ ،‬دمایش زیاد می‌شود‪ ،‬در نتیجه‬

‫قابلیت گرمایش��ی پیدا می‌کند‪ .‬کاربرد انرژی خورشیدی برای‬ ‫تبرید از نظر شهودی کمتر قابل درک است‪.‬‬

‫در این مقاله س��ه رهیافت استفاده از انرژی خورشیدی را‬

‫برای تبرید در دمای کمتر از )‪ 0OC (32 OF‬بررس��ی می‌کنیم‪.‬‬

‫عالوه بر بررسی فن‌آوری‌های بالقوه‪ ،‬ویژگی‌های عملکردی آن‌ها‬

‫را با هم مقایس��ه می‌کنیم‪ .‬به این نتیجه می‌رسیم که در حال‬ ‫حاضر تنها یکی از این س��ه فن‌آوری‪ ،‬تراکم تبخیری بر مبنای‬

‫قدرت‌زایی نوری‪ ،‬فن‌آوری تبرید خورشیدی دوام‌پذیر است‪.‬‬

‫تبرید تراکمی تبخیری‬

‫پیش از بحث درباره قابلیت انرژی خورشیدی برای تامین‬

‫تبرید‪ ،‬خوب است مبانی اصلی عملکرد سیکل‌های تبرید تراکمی‬ ‫تبخی��ری را که تقریبا پایه همه سیس��تم‌های تبرید معمول را‬ ‫تشکیل می‌دهند‪ ،‬بررسی کنیم‪ .‬طرح ترسیمی سیکل تراکمی‬

‫تبخیری در تصویر (‪ 1‬الف) و نمودار آنتالپی ـ فشار متناظر مبرد‬

‫در تصویر (‪ 1‬ب) نشان داده شده‌اند‪.‬‬

‫در س��یکل تراکمی تبخیری‪ ،‬س��رمایش در اواپراتور انجام‬

‫می‌شود؛ مبرد کم‌دمای ورودی به اواپراتور که مخلوطی از مایع‬

‫و بخار در حالت ‪ 4‬اس��ت‪ ،‬توس��ط گرمای ورودی از بار تبخیر‬ ‫می‌شود‪ .‬بقیه تجهیزات سیستم‪ ،‬مبرد را احیا می‌کنند و آن را‬ ‫به وضعیتی بازمی‌گردانند که دوباره بتوان برای تامین سرمایش‬

‫از آن اس��تفاده ک��رد‪ .‬بخار خروجی از اواپرات��ور در حالت ‪ 1‬در‬ ‫وضعیت اش��باع (‪ )a1‬یا اندکی فوق اش��باع (‪ )b1‬به کمپرسور‬

‫وارد می‌شود‪ .‬در کمپرسور فشار و در نتیجه دمای مبرد افزایش‬ ‫می‌یاب��د‪ .‬مبرد داغ پرفش��ار در حالت ‪ 2‬ب��ه مبادله‌کن گرمای‬ ‫کندانسور وارد می‌شود‪ .‬در کندانسور از هوای محیط یا آب برای‬

‫خنک کردن مبرد تا دمای اشباعش استفاده می‌شود‪ ،‬و مبرد به‬ ‫طور کامل تقطیر و به مایعی در حالت ‪ 3‬تبدیل می‌شود‪ .‬سپس‬

‫فشار مایع پرفشار کاهش داده می‌شود‪ ،‬این امر باعث می‌شود‬

‫پارس‌نسیم‌صحرا‬

‫بوران تهویه‬

‫تلفن‪22921800 :‬‬

‫تلفن‪88847796 :‬‬

‫‪ASHRAE‬‬ ‫شمار ‌ه ‪ −63‬دی ‪1388‬‬

‫‪68‬‬

‫رويال بوران‬

‫هواسپاس‬

‫تلفن‪88848027 :‬‬

‫تلفن‪88444209 :‬‬

‫کندانسور‬ ‫‪ģƳ‬‬

‫قدرت‬

‫کمپرسور‬

‫اواپراتور‬

‫‪Ű > Ŧ k¹‬‬

‫انتالپی‬

‫ ‪ũŰ‬‬

‫شیرخفه‌‌کن‬

‫‪Ű ¤j¹‬‬

‫ © ‪ ¹ f‬‬

‫تبخیری‪ .‬تصویر (‪ B )1‬نمودار فشار ـ آنتالپی سیکل‬ ‫تصویر (‪ A )1‬طرح ترسیمی سیستم تبرید تراکمی‬ ‫‪Ű Ŧ ŦƁŦ‬‬

‫که با کاهش دمای مبرد بخشی از آن تبخیر شود‪ .‬مایع کم‌دمای باقیمانده‬

‫مستقیم (‪ )dc‬با استفاده از مواد نیمه‌هادی را در بر می‌گیرد‪ .‬از لحاظ مفهومی‪،‬‬

‫انرژی ورودی اصلی به سیس��تم تبرید تراکمی تبخیری‪ ،‬قدرت مکانیکی‬

‫نوری خورشیدی توان الکتریکی ‪ dc‬تولید می‌کنند که می‌تواند یک موتور ‪dc‬‬

‫تبرید مفید در دسترس است‪.‬‬ ‫برای ایجاد‬ ‫‪®¤ s8 Ŧ‬‬

‫عملکرد سیکل تبرید خورشیدی مجهز به ‪ PV‬ساده است‪ .‬صفحات قدرت‌زای‬

‫ ‪ ¥© ®¤ s8 š à Űs_ ŰŦŮ j :ŧ 1 ¥ .Ą ©=7 ®j¹Ŧ ¡ 7 8>© ®j© Ŭ : Ŧ 1 ¥‬‬

‫مورد نیاز برای تحریک کمپرسور است‪ .‬حداقل توان کمپرسور در معادله (‪)1‬‬

‫ارائه ش��ده است‪ .‬قدرت مورد نیاز کمپرسور زیاد است‪ ،‬زیرا حجم مخصوص‬

‫‪ŮŰŦƁ Ű ¤j¹ (b1) Ÿs7 Ŧ Ż ®¹ Ŧ s¡ (a1) Ÿs7àà Ŧ v©d Ɓ‬‬

‫متصل به کمپرس��ور سیس��تم تبرید تراکمی تبخیری را به کار اندازد‪ .‬مساله‬

‫اصلی در طراحی س��یکل تبرید ‪ PV‬س��ازگاری مناسب ویژگی‌های الکتریکی‬

‫‪Ŧ ¡ű »v Ŧ Ůs¡ű Ű ¤j¹ űs© ŮŰ ũŰ .v Ŧ ƀ ŦŰŦ (1) Ğ Ůsd ŰŮ‬‬

‫موتور محرک کمپرسور با جریان و ولتاژ تولید شده توسط آرایه ‪ PV‬است‪.‬‬

‫ =‪ Űs‬یا پم‬ ‫ =` ‪Ŵ‬فن‌ها‬ ‫برای کارکرد‬ ‫ ‪Ů 7‬بزرگی‬ ‫مقدار‬ ‫ ‪،v <©8‬‬ ‫بخار‪ŰŮ‬مبرد‪،‬‬ ‫‌ها ‪ĄŦ Ą 8_© ſŦ .vàà Ŧ ®¢Ű ŰŦ g‬‬ ‫ ‪»Ů 7‬پ‪»v‬‬ ‫بیشتری < ‬ ‫توان ‪Ů 7‬‬ ‫است‪. s¡.‬‬ ‫‪® ¡Ŧ Ŧ‬‬ ‫‪Ąs Ů‬‬ ‫ ‪Ɓ Űs_ Ű ¤j¹ ŰŮ .Ů‬‬ ‫‌های ‪ PV‬نوعا میزان توان الکتریکی تولید شده توسط‬ ‫ل‬ ‫مدو‬ ‫س��ازندگان‬ ‫است‪.‬‬ ‫الزم‬ ‫خارجی‬ ‫‌های‬ ‫ل‬ ‫سیا‬ ‫انتقال‬ ‫جهت‬ ‫‪.v Ŧ žű³ ® Űs Ąs Žs© Žsg8 Ŧ vl s ªj s¡ s Ů ¹Űs¹‬‬ ‫ _‪ŰŮ .Ů ® ŮŰŦƁ Ű > Ŧ k¹ Ąs ¢ ¹ Ůs7 2 v s ŰŮ Űs‬‬ ‫‪P2‬‬

‫> ‪ s7 Ŧ Ąs Ů s Ů 7 ſŮ ¹ «k ĄŦ ŧš s¡ ©ü ĄŦ űŦ Ű‬‬ ‫)‪ ³ v)dP (1‬‬ ‫‪m‬‬

‫‪3 v s ŰŮ ®d¡s Ɓ ©bg s¹ Ű Ů 7 Ɓ »Ů àà ® ƀŮsf‬‬

‫‪P1‬‬

‫ ‬ ‫‪W‬‬ ‫‪comp,min‬‬

‫عدد شایستگی سیستم تبرید تراکمی تبخیری‪ ،‬ضریب عملکرد آن (‪)COP‬‬

‫ ® ‪ Ŧ ¡Ŧ »Ů ® ƀŮŦŮ s¹ Űs_ ¡s Űs_ ¤ .Ů àà‬‬

‫سیس��تم ‪ PV‬را برای شرایط‪(1‬اسمی استاندارد‪ ،‬یعنی تابش خورشید ‪W/m2‬‬

‫‪ )10800 W/ Ft2( 1000‬و دم��ای م��دول ‪ )77 OF (25 oC‬ارائ��ه می‌کنند‪.‬‬

‫ ‪®j¹Ŧ ¡ 7 8àà>© ® 8àà>¡s Ů‬‬ ‫ ‪Ů ¥ij‬گستره شرایط وس��یعی که به ندرت به خوبی‬ ‫ ¡‪ PVt‬در‬ ‫ ‪»Ą ©=7‬ل‌های‬ ‫متاس��فانه مدو‬

‫مورد نیاز‬ ‫الکتریکی‬ ‫سرمایشی به‪ſš‬کل توان‬ ‫ظرفیت‬ ‫صورت‬ ‫‪ Ąs Ů‬به‬ ‫است که‬ ‫ ‪ ¡s .Ů‬‬ ‫نسبت ‪ ©=7‬‬ ‫ =_® ‪ſš űŦ‬‬ ‫ ‪Ů 7‬‬ ‫ ® ‪ s¹ s ¹ Ů àà‬‬ ‫ ‪ſŦ ¹ ®_¡s v© v7àà> ũŰ‬‬ ‫‪ ¹‬‬ ‫)‪vàà Ŧ (COP‬‬ ‫شرایط اسمی هستند‪ ،‬کار می‌کنند‪ .‬به عالوه‪ ،‬توان تولید شده توسط آرایه ‪PV‬‬ ‫‪O‬‬ ‫‪O‬‬ ‫ ® را‬ ‫ ‪-10 ¡ d‬‬ ‫‪C (14‬‬ ‫‪®¥¡ 8¥ Ŧ‬از )‪F‬‬ ‫سیس��تمی که تبرید در دمای‬ ‫‌ش��ود‪COP .‬‬ ‫تعریف م‬ ‫‪.v Ŧ Ų 8 Ů‬‬ ‫ ‪ ¡ 7‬ی ‪ŰŮ ©f‬‬ ‫‪Ůs<¡Ŧ ĄŦ ƀ sj© s Ąs‬‬ ‫ ‪űŦ Ąs Ů ŰŮ ¡ 7 ¹ ®j8>© COP .Ů‬‬ ‫ ‪űs© ŮŰ‬‬ ‫‌اش متغیر است‪ .‬عملکرد مدول ‪ ،PV‬که برحسب‬ ‫به اندازه منبع خورشیدی‬ ‫ ‪ »Ą àà©=7‬با ‪ũŰ‬‬ ‫ ©>‪ 8àà‬‬ ‫‪ ®i Ŧ ĄŮƁŰƁ ĄV àà‬‬ ‫‪30OC űŦ Ąs Ů s ®b©ü ŰŮ ŦŰ s ¢ Ɓ k¹‬‬ ‫ ‪ © o‬ی ®‬ ‫‪-10OOCC(86‬‬ ‫)‪(14 OOF‬‬ ‫دمای از )‪F‬‬ ‫‌کند‪،‬‬ ‫‪ŦŰ 30‬آزاد م‬ ‫ ‪®j¹Ŧ‬در محیطی‬ ‫ ‪ ¡ 7‬گرما را‬ ‫‌کند و‬ ‫تامین می‬ ‫ ‪ ſŦ‬ـ ولتاژ بیان می‌شود‪ ،‬بیشتر به تابش دریافتی‬ ‫‪ſŮŰƁš‬توان‬ ‫ >‪ŧsàà‬ولتاژ و‬ ‫‌های جریان ـ‬ ‫ی‬ ‫ویژگ‬ ‫‪O‬‬ ‫‪ë‬‬ ‫‪Ű ¤j¹‬‬ ‫ ‪ſŦ‬‬ ‫‪.v Ŧ‬به ‪ Ŧ‬‬ ‫‪Ű ¤j¹‬‬ ‫حرکت ‪s .vàà Ŧ 3 Ŧ‬‬ ‫به ‪s7¡ g‬‬ ‫‪» ààk¹‬‬ ‫الکتریکی‪(86‬‬ ‫)‪F‬‬ ‫ ®برای‬ ‫مورد‪ŮŦűš‬نیاز‬ ‫آوردن توان‬ ‫حساب‬ ‫است‪ .‬با‬ ‫ ‪ «¡ ü‬برابر ‪3‬‬ ‫‪ ĄŦ űs© ŮŰ ®¥‬تقریبا‬ ‫بستگی دارد‪ .‬در تصویر (‪ )2‬شدت جریان (خطوط‬ ‫مدول‬ ‫ ©‪ ũ³s‬دمای‬ ‫خورشید و‬ ‫‪ ŰŮ v¹ ĄŦ űs© ŮŰ ®¥¡ 8¥ Ŧ‬از‬ ‫ ‪Ğ7 sü‬‬ ‫ ‪ŰŮ ® Űs‬‬ ‫‪ſŮŰƁš‬‬ ‫در آوردن سیاالت خارجی در محاسبه ضریب عملکرد‪ COP ،‬سیستم از این‬ ‫(خطوط گسسته) یک مدول ‪ PV‬تک‌بلوری ‪Ft2( 1/m2 32‬‬ ‫توان‬ ‫پیوس��ته)‬ ‫ ‪.Ů‬‬ ‫‪ 8j¹‬و ®‬ ‫ ¡‪ſŦ © ¡Ŧ űŦ 8>© COP »Ů ¥ij t‬‬ ‫میزان کمتر می‌شود‪.‬‬ ‫ ‪® Ű‬در ® »‬ ‫‪s<k¡Ŧ ŰŮ ¹ )14‬‬ ‫‪Ą © Ű ¡ 7 Ąs 8>© űŦ s ƁŮ‬‬ ‫وضعیت مبنا و چهار وضعیت کاری نشان داده شده‬ ‫برحس��ب ولتاژ‬ ‫‌شوند‪ ،‬به‬ ‫اینجا بررسی م‬ ‫است‪ © ŰŮ . k8> 8> ŦƁ.‬‬ ‫ ‪Ą ©=7 ®j¹Ŧ‬‬ ‫ ©>‪ 8‬ی ‪ ¡ 7‬‬ ‫دو نوع از سیستم‌های تبرید خورشیدی که در ‪®i¥‬‬ ‫ ‪ ¡ 7‬سومین‬ ‫هستند‪ .‬در‬ ‫سیستم ‪ ®i Ŧ ĄŮƁŰƁ ſŦ k ®¡s ¢ ĄV Ŧ‬‬ ‫ ‪űŦ Ą ©àà Ű‬‬ ‫شکلی به سیستم تبرید تراکمی تبخیری وابسته ©>‪ 8àà‬‬ ‫در هر میزان تابش خورشید و دمای مدول‪ ،‬یک ولتاژ کاری منفرد بیشترین‬ ‫ ©>‪ŧš űŦ s ſš ŰŮ ¹ űs ¥©àà Ąs 8‬‬ ‫سیکل ‪űŦ .Ů‬‬ ‫‪® ƀŮsf8 Ŧ‬‬ ‫ ‪ ¥©àà‬‬ ‫استفاده‬ ‫اصلی به‬ ‫تبرید خورش��یدی از انرژی گرمایی به عنوان ورودی‬ ‫تولید توان الکتریکی از مدول را باعث خواهد شد‪ .‬مدول ارائه شده در تصویر‬ ‫ ‪»Ą © Ű űs «_ ¥© 9 »Ů‬‬ ‫‪® ƀŮsf8àà Ŧ‬‬ ‫ ‪Ů 7 ſŦ k‬‬ ‫استفاده‬ ‫عنوان مبرد‬ ‫ آب به‬ ‫می‌شود‪ .‬از سیستم‌های سیکل باز که در آن‌ها از‬ ‫‪ s Ŧ‬بیشترین گستره‌های توان بین ‪ 30‬و ‪ 35‬ولت‬ ‫‪ »Ů ¹‬که‬ ‫ی‌دهد‬ ‫‪Ůsj< Ŧ‬نشان م‬ ‫ولتاژی را‬ ‫‪ƀŮsf8 Ŧ‬‬ ‫(‪Ą³s )2‬‬ ‫ ® ‪Ąs s Ů ŰŮ ¡s © o ĄŦ ſŦ‬‬ ‫می‌ش��ود‪ ،‬مثل سیکل خشک‌ساز خورشیدی‪ ،‬می‌توان برای تامین سرمایش‬ ‫‪. ®j ® Ű s<k¡Ŧ ŰŮ s k¡ ¢ ¡Ŧ‬را برای این آرایه ‪ PV‬موجب می‌شود‪.‬‬ ‫در دماه��ای باالی انجماد اس��تفاده کرد‪ ،‬اما این گزینه‌ها در اینجا بررس��ی‬ ‫ ‪ĄŰ‬صفحات خورشیدی آرایه ‪ PV‬نشان داده شده در تصویر (‪ ،)2‬که‬ ‫ ©>‪ĄŦűũŰ Ů ¥ij s ¡ 7 8‬بازدهی‬ ‫نمی‌شوند‪.‬‬ ‫الکتریکی تولید شده به تابش دریافتی تعریف می‌شود‪،‬‬ ‫ ‪ s‬نسبت‬ ‫صورت‬ ‫ ‪ ¡ 7 (PV) ĄŰ ®¡ŦűũŰ‬به‬ ‫توان ¡‪Ż ſs‬‬ ‫ ‪ © Ű‬‬ ‫ >‪ ©g8‬‬ ‫‪űŦ .Ů ©¢‬‬ ‫توان ®‬ ‫شرایط ‪ ŰŮ‬‬ ‫در ‪ŦŰ ĄŮs‬‬ ‫ >‪ j© ŮŦ űŦ ƀŮsf8 Ŧ s (dc) ©g8àà‬‬ ‫سیستم تبرید با عملکرد قدرت‌زای نوری‬ ‫ ‪ 10% ŷsü‬است‪ .‬برای کارکرد سیستم تبرید ‪ PV‬با‬ ‫بین ‪ 8‬تا‬ ‫بیشینه‬

‫قدرت‌زایی نوری (‪ )PV‬تبدیل مس��تقیم تابش خورش��ید به جریان برق‬

‫تهويه مطبوع مراكز آموزشي‬

‫مرجع جيبي لوله‌كشي‬

‫فيلتراسيون و آماده‌سازي هوا‬

‫آكوستيك‬

‫اتاق تميز‬

‫مرجع جيبي گرمايش و تهويه مطبوع‬

‫بازدهی زیاد‪ ،‬باید ولتاژ اعمال شده به آرایه ‪ PV‬به ولتاژی که توان بیشینه را‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬ ‫‪22885647-50‬‬

‫تهويه مطبوع استوكر‬

‫چيلر جذبي‬

‫تجهيزات تبريد‬

‫اخالق مهندسي و مهندسي اخالق‬

‫راهنماي جيبي ‪ASHRAE‬‬

‫طراحي تاسيسات ‪AutoCAD MEP‬‬

‫یکتا تهویه اروند‬

‫سبالن هیدروشیمی‬

‫تلفن‪88739880 :‬‬

‫تلفن‪88614798-9 :‬‬

‫نوع سلول تک‌بلوری‬

‫خانه‬ ‫تاسیسات‬

‫دوره‌های آموزشی‬

‫نیما تهویه‬

‫مهکوه تهویه‬

‫تلفن‪021-22881962 :‬‬

‫تلفن‪66903533 :‬‬

‫موتور با تحریک جداگانه‬

‫مبنا‬

‫مبنا‬

‫توان (‪)W‬‬

‫جریان (آمپر)‬

‫جریان (آمپر)‬

‫موتور سری ‪DC‬‬

‫ولتاژ (‪)V‬‬ ‫ولتاژ (‪)V‬‬

‫تصویر (‪ )2‬شدت جریان (خطوط پیوسته) و توان (خطوط گسسته)‬

‫تصویر (‪ )3‬ویژگی‌های جریان ـ ولتاژ ‪A‬برای یک مدول ‪ PV‬و دو نوع موتور ‪dc‬‬

‫تامین می‌کند‪ ،‬نزدیک باشد‪.‬‬

‫این نی��از را از چند راه می‌ت��وان برطرف کرد‪ .‬نخس��ت‪ ،‬می‌توان از یک‬

‫دنبال‌کننده توان بیشینه استفاده کرد که در واقع‪ ،‬ولتاژ مورد نیاز بار را به طور‬ ‫پیوسته به ولتاژ توان بیشینه تبدیل می‌کند‪ .‬اگر یک باتری در سیستم وجود‬

‫داشته باش��د‪ ،‬ولتاژ آن ولتاژ عملکردی مدول ‪ PV‬را کنترل می‌کند‪ .‬در این‬

‫صورت‪ ،‬صفحات ‪ PV‬را می‌توان به گونه‌ای انتخاب کرد که ولتاژ توان بیشینه‬ ‫آن‌ها به ولتاژ سیستم باتری نزدیک باشد‪.‬‬

‫این باتری کار ذخیره‌سازی برق را هم انجام می‌دهد تا سیستم بتواند در‬

‫زمان‌هایی که تابش خورشید وجود ندارد‪ ،‬کار کند‪ .‬اما افزودن یک باتری وزن‬

‫سیستم را افزایش و بازدهی حالت ـ پایدار آن را کاهش می‌دهد‪ .‬ذخیره‌سازی‬ ‫الکتریکی در سیستم تبرید خورش��یدی الزم نمی‌شود‪ ،‬چرا که ذخیره‌سازی‬

‫حرارتی‪ ،‬مثال با استفاده از یخ یا محیط‌های ذخیره‌سازی فازی کم‌دمای دیگر‪،‬‬ ‫مؤثرتر و ارزان‌تر است‪.‬‬

‫گزینه نهایی برای سیستم‌هایی که در آن‌ها از دنبال‌کننده توان بیشینه یا‬

‫باتری استفاده نمی‌شود‪ ،‬انتخاب یک موتور الکتریکی دارای ویژگی‌های جریان‬

‫ـ ولتاژ سازگار با توان خروجی بیشینه مدول است‪.‬‬

‫ویژگی‌های ولتاژ ـ جریان یک موتور ‪ dc‬سری و موتور با تحریک جداگانه‬

‫مدول قدرت‌زای نوری در تصویر (‪ )3‬بر هم منطبق ش��ده‌اند‪ .‬در این حالت‪،‬‬

‫موتور با تحریک جداگانه کارکرد مؤثرتری خواهد داشت‪ ،‬زیرا سازگاری بیشتری‬

‫با منحنی توان بیش��ینه مدول قدرت‌زای نوری دارد‪ .‬اما هیچ کدام از دو نوع‬

‫موتور نش��ان داده ش��ده در تصویر (‪ )3‬در کل گستره تابش خورشید دریافتی‬

‫سازگاری مناسبی با ویژگی‌های مدول ‪ PV‬ندارند‪ .‬مطالعات انجام شده درباره‬

‫موتورهای خورشیدی نشان داده‌اند که در سیستم‌های دارای اتصال مستقیم‬

‫که به دنبال‌کننده توان بیشینه مجهز نیستند‪ ،‬موتورهای با تحریک جداگانه‬

‫یا آهن‌ربای دائمی همواره در مقایس��ه با موتورهای ‪ dc‬با تحریک سری گزینه‬ ‫بهتریهستند‪.‬‬

‫تبرید مکانیکی خورشیدی‬

‫در تبرید مکانیکی خورش��یدی از یک سیستم تراکمی تبخیری معمولی‬

‫استفاده می‌شود که با توان مکانیکی تولید شده توسط یک سیکل توان حرارتی‬ ‫با محرک خورشیدی به حرکت درمی‌آید‪ .‬سیکل توان حرارتی که معموال برای‬

‫این کاربرد در نظر گرفته می‌ش��ود‪ ،‬سیکل رانکین است که در آن سیالی در‬ ‫فشار باال از طریق تبادل گرما با سیالی که توسط گیرنده‌های خورشیدی گرم‬

‫می‌شود‪ ،‬تبخیر می‌گردد‪ .‬برای تامین ذخیره‌سازی حرارتی در دمای باال می‌توان‬ ‫از یک مخزن ذخیره‌س��ازی استفاده کرد‪ .‬همان طور که در تصویر (‪ )4‬نشان‬ ‫داه شده است‪ ،‬بخار برای تولید توان مکانیکی از یک توربین یا منبسط‌کننده‬

‫پیستونی عبور می‌کند‪ .‬سیال خروجی منبسط‌کننده تقطیر می‌شود و توسط‬ ‫پمپ به مولد بخار بازگردانده می‌شود و در آنجا دوباره تبخیر می‌گردد‪.‬‬

‫همان‌‍طور که در تصویر (‪ )5‬با خط درشت نشان داده شده است‪ ،‬بازدهی‬

‫سیکل رانکین با افزایش دمای سیال تبخیر شده ورودی به منبسط‌کننده زیاد‬

‫می‌ش��ود‪ .‬بازدهی س��یکل رانکین در تصویر (‪ )5‬برای یک سیال آلی با دمای‬ ‫زیاد تخمین زده شده است‪ ،‬با این فرض که بخار اشباع به منبسط‌کننده‌ای با‬ ‫بازدهی ‪ 70%‬وارد می‌شود و تقطیر در دمای ‪ )95 F( 35 C‬رخ می‌دهد‪ .‬اما‬ ‫‪o‬‬

‫‪O‬‬

‫بازدهی گیرنده‌های خورشیدی با افزایش دمای انرژی تحویلی کاهش می‌یابد‪.‬‬

‫با متمرکز کردن گیرنده‌های خورشیدی که موقعیت خورشید را در یک یا دو‬

‫ُبعد ردیابی می‌کنند‪ ،‬می‌توان به دماهای باال دست یافت‪ .‬سیستم‌های ردیاب‬

‫به هزینه‪ ،‬وزن‪ ،‬و پیچیدگی سیستم می‌افزایند‪ .‬در صورت استفاده نکردن از‬

‫سیستم‌های ردیاب‪ ،‬می‌توان از گیرنده‌های دارای لوله خال‪ ،‬شلجمی مرکب‪،‬‬

‫نيروگاه حرارتي‬

‫مهندسي شبكه‌هاي آب‌رساني‬

‫دستنامه تاسيسات‬

‫دستيار مهندس تاسيسات‬

‫گرمايش تابشي‬

‫نانوسيال و مهندسي انتقال گرما‬

‫مبدل‌هاي حرارتي صفحه‌اي‬

‫مراجعات سريع (ويرايش جديد)‬

‫راهنماي طراحي استخر‬

‫فن‌ها و كمپرسورهاي جريان‌محوري‬

‫‪22885647-50‬‬

‫بازرسي و ارزيابي شبكه‌هاي لوله‌كشي محاسبات سرانگشتي تهويه مطبوع‬

‫‪70‬‬

‫منبسط‌کننده‬

‫خفه‌کن‪ ،‬و اواپراتور دقیقا مشابه سیستم تراکمی تبخیری عمل می‌کنند‪ .‬اما‬

‫مبادله‌کن گرما‬

‫گی‬

‫توان مکانیکی‬

‫آب‬ ‫خنک‌کننده‬

‫دی‬ ‫شی‬ ‫خور‬ ‫ای‬ ‫‌هه‬ ‫رند‬

‫مخزن‬ ‫ذخیره‬ ‫کندانسور‬ ‫پمپ‬

‫تصویر (‪ )4‬سیکل توان مکانیکی خورشیدی‬

‫در سیستم جذبی به جای کمپرسور از مجموعه سه مبادله‌کن گرما (جاذب‪،‬‬

‫مبادله‌ک��ن گرمای میانی بازیاب‪ ،‬و یک مولد) و یک پمپ محلول کوچک‬ ‫استفاده می‌شود‪ .‬بخار آمونیاک خروجی اواپراتور (حالت ‪ )6‬در یک محلول‬

‫مایع آب ـ آمونیاک در جاذب جذب می‌شود‪ .‬جذب بخار آمونیاک در محلول‬ ‫آب ـ آمونیاک قابل مقایسه با فرآیند تقطیر است‪ .‬این فرآیند گرمازاست و‬ ‫بنابراین برای خارج‌سازی گرمای ناشی از جذب‪ ،‬آب خنک‌کاری مورد نیاز‬ ‫است‪ .‬اصل حاکم بر این مرحله عملکرد این است که جذب یک بخار در یک‬

‫یا دارای صفحه صاف چندپوششی پیشرفته برای رساندن دمای سیال به ‪100‬‬

‫محلول مایع با کاهش دمای محلول مایع آسان‌تر انجام می‌شود‪.‬‬

‫خال (خطوط نازک) در دمای محیط ‪ )86 OF( 30 oC‬و مقادیر‬ ‫مختلف تابش خورشید‬

‫می‌شود‪ ،‬از یک مبادله‌کن گرما عبور می‌کند و به مولد وارد می‌شود (حالت‬

‫تا ‪ 212( 200 oC‬تا ‪ )392 OF‬استفاده کرد‪.‬‬

‫بازدهی گیرنده‌های خورش��یدی به دو عامل تابش خورشید و اختالف‬

‫دمای محیط و سیال ورودی بستگی دارد‪ .‬بازدهی تقریبی گیرنده خورشیدی‬

‫به صورت تابعی از دمای تحویل سیال برای گستره‌ای از مقادیر تابش خورشید‬

‫در تصویر (‪ )5‬نشان داده شده است‪ .‬بازدهی کلی تبرید مکانیکی خورشیدی‪،‬‬ ‫که به صورت نسبت انرژی مکانیکی تولید شده به تابش دریافتی از خورشید‬

‫تعریف می‌شود‪ ،‬برابر حاصلضرب مقادیر بازدهی گیرنده خورشیدی و سیکل‬ ‫توان اس��ت‪ .‬به خاطر تاثیرات متضاد بر دما‪ ،‬در هر میزان تابش خورشید‪،‬‬

‫مقدار بهینه‌ای برای بازدهی وجود دارد‪ .‬اما بیشترین مقدار بازدهی بهینه در‬ ‫شرایط فرض شده در تصویر (‪ )5‬برابر ‪ 4%/5‬است‪.‬‬

‫این بازدهی به میزان زیادی از بازدهی قابل دس��ت‌یابی با اس��تفاده از‬

‫مدول‌های ‪ PV‬غیرتمرکزی کمتر است‪ .‬سیستم‌های مکانیکی خورشیدی‬ ‫تنه��ا در دماهای باال که اس��تفاده از گیرنده‌های خورش��یدی ردیاب الزم‬

‫می‌شود‪ ،‬مقرون به صرفه‌اند‪ .‬به خاطر کاهش هزینه در نتیجه افزایش اندازه‪،‬‬

‫محلول مایع پرآمونیاک خروجی جاذب (حالت ‪ )7‬به فشار باالتری پمپ‬

‫‪ .)1‬حداقل توان مکانیکی مورد نیاز برای کار پمپ از معادله ‪ 1‬به دس��ت‬ ‫می‌آید‪ ،‬همان معادله‌ای که برای محاسبه حداقل توان مورد نیاز کمپرسور‬

‫به کار رفت‪ .‬اما توان مورد نیاز برای پمپ از توان مورد نیاز کمپرسور بسیار‬ ‫کمتر است‪ ،‬زیرا ‪ ،v‬حجم مخصوص محلول مایع‪ ،‬از حجم مخصوص بخار‬ ‫یک مبرد خیلی کمتر است‪ .‬در واقع‪ ،‬می‌توان یک سیستم جذبی طراحی‬

‫کرد که هیچ نیازی به توان مکانیکی ورودی نداش��ته باشد و در عوض‪ ،‬به‬ ‫گرانش متکی باشد‪ .‬اما سیستم‌های متصل به شبکه معموال به استفاده از‬

‫یک پمپ کوچک متکی هستند‪.‬‬

‫در مول��د‪ ،‬محلول مایع گرم می‌ش��ود و به ای��ن ترتیب‪ ،‬واجذبی مبرد‬

‫(آمونیاک) از محلول افزایش می‌یابد‪ .‬متاس��فانه مقداری آب هم به همراه‬ ‫آمونیاک از محلول خارج می‌ش��ود و باید با اس��تفاده از دستگاه تقطیر از‬ ‫آمونیاک جدا گردد‪ .‬بدون استفاده از دستگاه تقطیر‪ ،‬آب همراه با آمونیاک‬

‫در حالت ‪ 2‬خارج می‌شود و به اواپراتور می‌رود‪ ،‬و در آنجا دمای تبرید فراهم‬

‫شده را افزایش می‌دهد‪.‬‬

‫این گزینه تنها برای سیس��تم‌های تبرید بزرگ (مث��ل ‪ 1000‬تن یا ‪KWT‬‬

‫‪ )3517‬عملی خواهد بود‪.‬‬

‫تبرید جذبی‬

‫دمای محیط‬

‫درک شهودی تبرید جذبی از گزینه‌های دیگر تبرید خورشیدی مشکل‌تر‬

‫است‪ .‬بر خالف گزینه‌های تبرید مکانیکی خورشیدی و ‪ ،PV‬سیستم تبرید‬

‫مکانیکی برای فرآیند تراکم اس��ت‪ .‬در این سیستم‪ ،‬تراکم با مصرف باالی‬

‫سیکل رانکین‬

‫بازدهی‬

‫جذبی یک سیستم «گرمایی» در نظر گرفته می‌شود که نیازمند حداقل توان‬ ‫انرژی در سیستم تراکمی تبخیری با «سیستم تراکم حرارتی» فعال شونده‬

‫با گرما جایگزین می‌شود‪ .‬طرح ترسیمی یک سیستم جذبی تک‌مرحله‌ای‬

‫با اس��تفاده از آمونیاک به عنوان مبرد و آمونیاک ـ آب به عنوان جاذب در‬

‫تصویر (‪ )6‬نش��ان داده ش��ده است‪ .‬از سیستم‌های سرمایش جذبی که در‬

‫آن‌ها از سیال‌های عامل جاذب ـ مبرد لیتیم برومید ـ آب استفاده می‌شود‪،‬‬

‫نمی‌توان در دمای کمتر از ‪ )32 OF( 0 oC‬اس��تفاده کرد‪ .‬کندانس��ور‪ ،‬شیر‬

‫دما (‪)OC‬‬

‫تصویر (‪ )5‬بازدهی تقریبی سیکل رانکین (خط درشت) و گیرنده‌های خورشیدی‬

‫دمای محل��ول مورد نیاز برای هدایت فرآیند واجذبی با آمونیاک ـ آب‬

‫در گس��تره ‪ 120‬تا ‪ 248( 130 oC‬تا ‪ )266 OF‬اس��ت‪ .‬این گستره دمایی با‬

‫استفاده از گیرنده‌های خورشیدی ارزان بدون ردیاب قابل دست‌یابی است‪.‬‬

‫کندانسور‬

‫در ای��ن دماها گیرنده‌های دارای لوله خ�لا از گیرنده‌های صفحه‌ای صاف‬

‫ژنراتور‬

‫مناسب‌ترند‪ ،‬چرا که بازدهی آن‌ها به دمای کاری حساسیت کمتری دارد‪.‬‬

‫گرما‬

‫بازدهی کلی سیستم تبرید خورشیدی برابر حاصلضرب بازدهی گیرنده‬

‫خورشیدی در ضریب عملکرد سیس��تم جذبی است‪ .‬بازدهی یک گیرنده‬

‫دارای لوله خال برای سطوح مختلف تابش خورشید و دمای تحویل انرژی در‬

‫تصویر (‪ )5‬ارائه شده است‪.‬‬

‫‪ COP‬سیستم آمونیاک ـ آب تک‌مرحله‌ای به دمای اواپراتور و کندانسور‬

‫بس��تگی دارد‪ COP .‬تامین سرمایش در ‪ )14 OF( -10 oC‬با دمای تقطیر‬

‫پمپ‬

‫اواپراتور‬ ‫جاذب‬

‫‪ )95 OF( 35 oC‬حدود ‪ 0.5‬اس��ت‪ .‬ساختارهای سیکل جذبی پیشرفته‌ای‬

‫ابداع شده‌اند که می‌توانند به مقادیر ‪ COP‬بیشتری دست پیدا کنند‪ .‬سیکل‬ ‫جذب��ی با دمای کمتر انرژی حرارتی حاصل از گیرنده‌های خورش��یدی کار‬

‫می‌کند‪ ،‬و این امر باعث کاهش اندک ‪ COP‬می‌شود‪ ،‬اما ظرفیت به میزان‬

‫زیادی کاهش می‌یابد‪.‬‬

‫نتایج‬

‫ضریب عملکرد کلی سیس��تم (‪ )COPSYS‬را می‌توان به صورت نسبت‬

‫ظرفیت تبرید به انرژی خورشیدی ورودی تعریف کرد‪ COPSYS .‬هر سه نوع‬ ‫سیستم تبرید بررسی شده پایین است‪ .‬اما این تعریف بازدهی‪ ،‬مناسب‌ترین‬ ‫معیار برای ارزیابی سیس��تم تبرید خورشیدی نیست‪ ،‬زیرا سوخت محرک‬

‫این سیستم‪ ،‬انرژی خورشیدی‪ ،‬رایگان است‪ .‬معیارهای دیگر سیستم که‬

‫مهم‌ترند‪ ،‬عبارتند از اندازه ویژه‪ ،‬وزن‪ ،‬و البته قیمت‪.‬‬

‫وجود چند مانع از گس��ترش کاربرد سیس��تم‌های تبرید خورش��یدی‬

‫جلوگیری کرده‌اند‪.‬‬

‫اول این که سیس��تم‌های تبرید خورشیدی به خاطر لزوم تولید محلی‬

‫توان مورد نیاز برای کار سیکل تبرید‪ ،‬الزاما پیچیده‌تر‪ ،‬گران‌تر‪ ،‬و حجیم‌تر از‬

‫سیستم‌های تراکمی تبخیری معمولی هستند‪.‬‬

‫دوم این که کارکرد سیستم تبرید خورشیدی به دسترس‌پذیری تابش‬

‫خورشید وابسته است‪ .‬از آنجایی که این منبع انرژی متغیر است‪ ،‬شکلی از‬

‫افزونگی یا ذخیره‌سازی انرژی (الکتریکی یا حرارتی) در بیشتر کاربردها الزم‬

‫می‌ش��ود‪ ،‬که اندازه و هزینه سیستم را بیشتر می‌کند‪ .‬مزیت سیستم‌های‬ ‫تبرید خورش��یدی آن است که همه یا بخش��ی از مصرف سوخت معمول‬

‫را ح��ذف می‌کنند‪ .‬هزینه‌های عملکردی سیس��تم تبرید خورش��یدی از‬ ‫سیس��تم‌های معمولی کمتر است‪ ،‬اما با توجه به هزینه‌های سوخت فعلی‬

‫و پیش‌بینی ش��ده برای آینده‪ ،‬این صرفه‌جویی در هزینه عملکردی‪ ،‬هزینه‬ ‫س��رمایه‌گذاری اولیه بیش��تر آن‌ها را حتا در تحلیل چرخه عمر درازمدت‪،‬‬

‫جبران نمی‌کند‪.‬‬

‫تصویر ‪ :6‬سیستم تبرید جذبی آمونیاک ـ آب‬

‫مزیت اصلی تبرید خورش��یدی این اس��ت که می‌توان آن را مستقل از‬

‫ش��بکه خدمات ش��هری طراحی کرد‪ .‬این قابلیت در برخی کاربردها مثل‬

‫نگهداری داروها در نواحی دورافتاده ضروری است‪ .‬از میان سه مفهوم تبرید‬ ‫خورشیدی معرفی شده‪ ،‬سیستم قدرت‌زایی نوری برای سیستم‌های قابل‬ ‫حمل با ظرفیت کم واقع در جاهای دور از منابع معمول انرژی (برق و گاز)‬

‫مناسب‌ترین گزینه است‪ .‬سیستم‌های مکانیکی خورشیدی و جذبی الزاما‬ ‫بزرگ‌تر و حجیم‌ترند و به لوله‌کشی گسترده و نیز‪ ،‬اتصاالت الکتریکی نیاز‬

‫دارند‪ .‬در صورت باال بودن هزینه انرژی حرارتی‪ ،‬اس��تفاده از سیستم‌های‬ ‫جذبی برای سیستم‌های تبرید ساکن بزرگ ممکن است موفقیت‌آمیز باشد‪.‬‬ ‫سیس��تم‌های تبرید مکانیکی خورشیدی برای دس��ت‌یابی به دماهای باال‬

‫که در آن‌ها بازدهی س��یکل توان حرارتی قابل رقابت باشد‪ ،‬به گیرنده‌های‬ ‫خورشیدی مجهز به ردیاب نیاز دارند‪.‬‬

‫اگر بتوان هزینه سرمایه‌گذاری اولیه و بازدهی گیرنده‌های خورشیدی‬

‫مجهز به ردیاب را به میزان زیادی کاهش داد‪ ،‬این گزینه سیس��تم تبرید‬ ‫می‌تواند در کاربردهای تبرید با مقیاس بزرگ‌تر نتیجه‌بخش باشد‪.‬‬

‫مطالعهبیشتر‬ ‫‪2001 ASHRAE Handbook—Fundamentals, Chapter 1.‬‬ ‫‪Duffi e, J.A. and W.A. Beckman. 1991. Solar Engineering of‬‬ ‫‪Thermal Processes, 2nd ed. Wiley nd Interscience.‬‬ ‫‪Herold, K.E., R. Radermacher and S.A. Klein. 1996. Absorption‬‬ ‫‪Chillers and Heat Pumps, CRC Press.‬‬ ‫‪Al-Ibrahim, A.M. 1997. “Optimum Selection of Direct-Coupled‬‬ ‫”‪Photovoltaic Pumping System in Solar Domestic Hot Water Systems.‬‬ ‫‪Ph.D. Thesis, University of Wisconsin-Madison.‬‬

‫نظرخواهی‬

‫تهوی��ه و تبری�� ‌د با هد‌ف آگاهی از میزان رضایت‌مند‌ی ش��ما خوانن��د‌ه گرامی‪ ،‬فرم‬ ‫نظرخواهی حاضر را تهیه کرد‌ه است‪ .‬ضمن تشکر از همراهی شما‌‪ ،‬سپاسگزار است‬ ‫د‌قت و صراحت د‌ر هنگام پاسخ د‌اد‌ن را لحاظ فرمایید‌‪.‬‬ ‫نام و نام خانواد‌گی‪............................................................................................................................. :‬‬ ‫‪ -1‬جنس‪ -2 ...................... :‬سن‪ -3 .................... :‬تحصیالت‪................................................. :‬‬ ‫‪ -4‬شغل‪............................................................................................................................................... :‬‬ ‫‪ -5‬آیا رویکرد جد‌ید نشریه مبنی بر استفاد‌ه از مطالب ‪ ASHRAE‬را می‌پسند‌ید؟‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -6‬برای مطالعه این نشریه به طور متوسط چه مد‌ت زمانی صرف کر ‌ده‌اید‌؟‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -7‬آیا بین تعد‌ا ‌د صفحات مجله و تعد‌ا ‌د آگهی‌ها تناسب وجو ‌د د‌ارد‌؟‬ ‫بله‬ ‫ ‬ ‫تا حد‌ود‌ی‬ ‫ ‬ ‫خیر‬ ‫‪ -8‬آیا عکس‌ها و طرح‌های تزیینی با مطالب نشریه هم‌خوانی د‌ارد‌؟‬ ‫بله‬ ‫ ‬ ‫تا حد‌ود‌ی‬ ‫ ‬ ‫خیر‬ ‫‪ -9‬وضعیت صفحه‌آرایی و گرافیک مجله چگونه است؟‬ ‫خوب‬ ‫ ‬ ‫متوسط‬ ‫ ‬ ‫ضعیف‬ ‫‪ -10‬اثرگذارترین مطلب این شماره کد‌ام است؟ لطفا نام ببرید‌‪.‬‬ ‫‪.................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -11‬کد‌امی��ک از روش‌ه��ای زیر د‌ر مطالب نش��ریه برای ش��ما از اولویت برخورد‌ار‬ ‫است؟‬ ‫تحقیقاتی‬ ‫ی‬ ‫کاربر ‌د ‬ ‫ ‬ ‫آموزشی‬ ‫اطالع‌رسانی‬ ‫‪ -12‬میزان رضایت‌مند‌ی خو ‌د را از مطالب نشریه بیان فرمایید‌‪.‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -13‬مهم‌ترین مس��اله‌ای که توصیه می‌کنی ‌د نش��ریه به آن بپرد‌از ‌د و یا از آن د‌وری‬ ‫کن ‌د را بیان فرمایید‌‪.‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪ -14‬پیشنهاد‌ها و انتقاد‌های خو ‌د را د‌ر مور ‌د نشریه بیان فرمایید‌‪.‬‬ ‫‪...................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬

‫‪63‬‬ ‫اشتراک (انتخاب کتاب د‌رخواستی فراموش نشود)‬

‫نام و نام خانواد‌گی‪/‬شرکت‪.............................................................................................................. :‬‬ ‫نشانی‪.................................................................................................................................................... :‬‬ ‫‪..................................................................................................................................................................‬‬ ‫تلفن و د‌ورنگار‪ ....................................................... :‬ک ‌د پستی‪...................................................... :‬‬ ‫صند‌وق پستـی‪ .............................................. :‬پست الکترونیک‪................................................ :‬‬

‫‪ 12‬شماره ‪ 180.000‬ریال‬

‫با ارس��ال (فکس و یا پس��ت) فیش بانکی ش��ماره ‪ .........................‬مورخ ‪.........................‬‬ ‫به مبلغ ‪ .........................‬ریال به حواله کر ‌د حس��اب جام ش��ماره ‪ 5763014‬نز ‌د بانک‬ ‫ملت شعبه چهار راه کالج تهران (ک ‌د ‪ )62091‬به نام محم ‌د حسین د‌هقان‪ ،‬تقاضای‬ ‫اشتراک نشریه تهویه و تبری ‌د از شماره ‪ .........‬تا شماره ‪ .........‬را د‌ارم‪.‬‬ ‫نشانی‪ :‬تهران ‪ -‬صند‌وق پستی ‪14335-536‬‬ ‫تلفن‪ 22885647-50 :‬د‌ورنگار‪22885651 :‬‬ ‫امور مشترکین‪22885649 :‬‬

‫نظرخواهی‬ ‫اشتراک‬

‫با پرد‌اخ�ت کامل حق اش�تراک یک�ی از کتاب‌های زیر‬ ‫را انتخاب تا به صورت رایگان برای شما ارسال گر ‌دد‌‪:‬‬ ‫مرجع جیبی گرمایش و تهویه مطبوع‬ ‫مرجع جیبی لوله‌کشی‬ ‫مرجع جیبی تهویه و تبرید‬ ‫مرجع جیبی برق‬ ‫مرجع جیبی موتورهای الکتریکی‬ ‫گذر برگ از برگا (مجموعه شعر)‬ ‫‪ASHRAE Pocket Guide‬‬