Cimrdc04 046 771335

Page 1

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﻭ ﮐﺎﺭﺍﺋﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻭ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺁﻥ‬ ‫ﻣﺎﺯﻳﺎﺭ ﺭﺳﺘﻢ ﻧﮋﺍﺩ‪ ، ¹‬ﻋﻠﻲ ﻣﻮﻣﻨﻲ‪ ، ²‬ﻧﺎﺩﺭ ﺁﻝ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ‬

‫‪Rostamnezhad@tkcco.com‬‬

‫‪3‬‬

‫ﺧﻼﺻﻪ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪:‬‬

‫ﺍﺯ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺩﻫﻪ ﻫﺎﻱ ﻗﺮﻥ ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﻣﻴﺎﻥ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻫﻮﺍ ﻭ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﭘﻴﺸـﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﻨﺘﺮﻝ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻀﺮ ﺭﺍﺁﻏﺎﺯ ﻧﻤﻮﺩﻧﺪ ‪ .‬ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﻫـﺎﻱ ﭘـﺎﮎ ﺩﺭ ﺳـﻮﺧﺖ ﻫـﺎﻱ ﻣﺘـﺪﺍﻭﻝ‬

‫ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎ ﻭ ﻣﺮﺍﮐﺰ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﮐﻤﮏ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﮐﺎﻫﺶ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻫﻮﺍ ﻭ ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﹰﺎ ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻫﺎﻱ ﺑﻬﺪﺍﺷﺘﻲ ﻭ ﻏﻴﺮ ﺑﻬﺪﺍﺷﺘﻲ‬ ‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻛﻢ ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻭ ﭘﺮﻭﭘـﺎﻥ ﺑﺼـﻮﺭﺕ ﺭﻭﺯﺍﻓـﺰﻭﻥ ﺩﺭ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﺩﻧﻴﺎ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺩﻻﻳﻞ ﺍﺻﻠﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪ ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﺑﻪ ﻫﻤـﺮﺍﻩ ﺍﻃﻤﻴﻨـﺎﻥ‬

‫ﺍﺯ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﺪﺕ ﻣﺼﺮﻑ ﻭ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺁﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﻬﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﺑـﻪ‬

‫ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎﻁ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻣﻴـﺰﺍﻥ ﺁﻻﻳﻨـﺪﮔﻲ ﺧـﻮﺩﺭﻭ ﻫـﺎﻱ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴـﻞ ﺳـﻮﺯ ﺑـﻪ‬ ‫ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻌﻲ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺑﺎ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺩﺭ ﺣﺪ ﺍﺳـﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﻫـﺎﻱ‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭ ﻏﺎﻟﺒﹰﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺁﺭﺍﻡ ﺳﻮﺯﻱ ﺑﺎﻻﻱ ﮔﺎﺯ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻛـﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﺟﺮﻗـﻪ ﺍﻱ‬

‫ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ‪،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ‪ ،‬ﺑﻜﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﮔـﺎﺯ‬

‫ﺭﻭﻱ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﺩﻭﺩ ﺍﮔﺰﻭﺯ ﻭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﻮﺛﺮ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ‪ ISO‬ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﺨـﺎﺯﻥ ﻓﺸـﺎﺭ ﺑـﺎﻻﻱ ﺫﺧﻴـﺮﻩ ﮔـﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ )‪ (١٩٩٦‬ﺩﺭ‬ ‫ﻣــــــــــــﻮﺭﺩ ﻣﻘــــــــــــﺪﺍﺭ ﺳــــــــــــﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴــــــــــــﺪﺭﻭﮊﻥ ) ‪ ، ( H2S‬ﺳــــــــــــﻮﻟﻔﻮﺭ ‪ ،‬ﺩﻱ ﺍﻛﺴــــــــــــﻴﺪ ﻛــــــــــــﺮﺑﻦ‬ ‫) ‪ (CO2‬ﻭ ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺍﻱ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﺍﺛﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﺭﻭﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺩﻭﻣﺸﺨﺼﻪ ‪ Wobbe index‬ﻭﻋﺪﺩ ﺳﺘﺎﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲ‬ ‫ﺷﻮﺩ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺒﺎﺕ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﻓﻮﻕ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ‪ H2O,CO2,H2S‬ﻭ ﺗﺮﮐﻴﺒﺎﺕ ﻫﻴﺪﺭﺍﺗﻪ ﻭ ﺳﻮﻟﻔﻮﺭ ﺑـﻪ ﻫﻤـﺮﺍﻩ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﻴﻦ ﺁﻧﻬـﺎ ﻭ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻠﻞ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮔﺎﺯ ‪ CNG‬ﻭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺁﻥ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﻗﺒﻠﻲ ﺍﺯ ﺟﻤﻠـﻪ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴـﻞ ‪ ،‬ﺍﺭﺍﺋـﻪ ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺍﻳـﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎﺕ ) ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨـﻪ ﻣﻨـﺎﻓﻊ‬

‫ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺍﺯ ﻟﺤﺎﻅ ﮐﺎﻫﺶ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﻭ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ (ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﮐﻼﻥ ﮐﺸﻮﺭﻱ ﻭ ﻋﻠﻲ ﺍﻟﺨﺼـﻮﺹ ﺍﺳـﺘﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳـﺎﻥ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘـﻪ ﺷـﺪﻩ‬ ‫ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻛﺎﺭﺁﻳﻲ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﻟـﻮﺩﮔﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﺑـﺎ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺟﺮﻗـﻪ ﺍﻱ ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓـﻲ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮﻫـﺎﻱ ﻭﺍﺑﺴـﺘﻪ ﻭ ﺍﺛـﺮ ﺁﻧﻬـﺎ ﺑﺮﻣﻴـﺰﺍﻥ‬ ‫ﺁﻻﻳﻨﺪﮔﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻭ ﺗﺎﺛﻴﺮﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﮔﺎﺯﻫﺎ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﻲ ﭘﺮﺩﺍﺯﻳﻢ ‪ .‬ﺩﺭ ﻫﻤـﻴﻦ ﺭﺍﺑﻄـﻪ ﺩﺭ‬

‫ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺍﺹ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻭ ﻓﺮﻣﻮﻝ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﺧﻮﺍﺹ ﺍﺣﺘﺮﺍﻗـﻲ ﺁﻧﻬـﺎ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘـﻪ ﺷـﺪﻩ ﺍﺳـﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻧﻬﺎﻳـﺖ ﺑـﻪ ﺷـﻨﺎﺧﺖ ﮔﺎﺯﻫـﺎﻱ‬ ‫ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ‪ CO,HC,NOx,CO2‬ﺍﺷﺎﺭﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﮐﻠﻴﺪ ﻭﺍﮊﻩ‪ :‬ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻗﻲ ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ‪ ،‬ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫‪ -۱‬ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺱ ﻣﮑﺎﻧﻴﮏ ‪ -‬ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﻧﺮﮊﻱ‬

‫‪ -۲‬ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺱ ﺍﺭﺷﺪ ﺷﻴﻤﻲ ‪ -‬ﮐﺎﺭﺷﻨﺎﺱ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺍﻧﺮﮊﻱ‬ ‫‪ -۳‬ﻣﻌﺎﻭﻧﺖ ﻓﻨﻲ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‬

‫‪١‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬

‫ﺩﺭ ﻳﮑﻲ ﺩﻭ ﻗﺮﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ ،‬ﻭﺍﺑﺴﺘﮕﻲ ﺟﻮﺍﻣﻊ ﺑﺸﺮﻱ ﺑﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﻭ ﻳﮑـﻲ‬

‫ﺍﺯ ﻣﻼﮐﻬﺎﻱ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ‪ ،‬ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﺑﻴﻦ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ‬

‫ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮕﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﻫﺮﻳﮏ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻲ ﺳﺎﺯﺩ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻋﻤﺮ ﺫﺧﺎﻳﺮ ﻫﻢ ﻣﺤـﺪﻭﺩ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﻓﺴﻴﻠﻲ ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺸﺮ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮐﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺍﻗﺘﺼـﺎﺩﻱ ﻭ ﺍﺟﺘﻤـﺎﻋﻲ‬

‫ﻭﺳﻴﻌﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺁﺏ ﻭ ﻫﻮﺍ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺗﺠﻤﻊ ﺑﻲ ﺭﻭﻳﻪ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﮐﺴﻴﺪ ﻫﺎﻱ ﺍﺯﺕ ‪ ،‬ﺩﻱ ﺍﮐﺴﻴﺪ ﮐﺮﺑﻦ ‪ ،‬ﻣﺘﺎﻥ‬

‫‪ ،‬ﺍﺯﻥ ﻭ ﻓﺮﻳﻮﻥ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﺳﺘﻪ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﻱ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻧﻴﺎﺯﺩﺍﺭﺩ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻴﺪ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺑـﺮ ﻣﻨـﺎﺑﻊ‬

‫ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻭ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺭﺗﺒﻪ ﺷﺎﺧﺺ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﻭ ﺩﺭﺻﺪ ﺳﻬﻢ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺭ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺩﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺭﺗﺒﻪ ‪ ٢٤‬ﻭ ﺩﺭﺻـﺪ‬

‫ﺳﻬﻢ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ‪ ٢٠٠‬ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﺗـﻦ ﺩﻱ ﺍﮐﺴـﻴﺪ ﮐـﺮﺑﻦ ‪ ،‬ﺭﺗﺒـﻪ ‪ ١٨‬ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺍ ﺑـﻮﺩﻩ ﺍﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﮐﻪ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺳﻮﻡ ﮐﻞ ﺗﻘﺎﺿﺎﻱ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺧﺘﺼﺎﺹ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ‪ ،‬ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ‬ ‫ﻫﻮﺍﻱ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺍﻳﻔﺎ ﻣﻲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮔﺎﺯﺩﻱ ﺍﮐﺴﻴﺪ ﮐﺮﺑﻦ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ‪ %٢٨‬ﻭﺩﺭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮔﺎﺯ ﺳﻤﻲ ﻣﻮﻧﻮﺍﮐﺴﻴﺪ ﮐﺮﺑﻦ ‪ % ٩٨/٢‬ﻭ ﺍﮐﺴﻴﺪﻫﺎﻱ ﺍﺯﺕ ‪ %٤٠‬ﻭ ﻣﺘﺎﻥ ﺑﺎ ‪ %٦٧‬ﺭﺍ ﺑﺮﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﺭﻗﺎﻡ ﻓﻮﻕ ﻭ ﺍﻳﻨﮑﻪ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺣﺪﻭﺩﺍﹰ ‪ ۲۰‬ﺩﺭﺻﺪ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺸﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻭ ﺍﺯ ﻧﻈـﺮ ﻣﺼـﺮﻑ ﺍﻧـﺮﮊﻱ ﻭ‬

‫ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺩﺭ ﺭﺩﻩ ﺩﻭﻡ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺁﺷﮑﺎﺭ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ‪.‬‬

‫ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ‪ PM‬ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮﻥ ﻣﻮﻧﻮﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻧﻴﺰ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻭ‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺑﺮﺭﻭﻱ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﻮﺍ ﻣﻮﺛﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﻣﺜﺒﺘﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺩﺭ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺭﺍﺳﺘﺎ ﻭ ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺳﺘﺮﺍﺗﮋﻳﮏ ﮐﺸﻮﺭ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﮐﺮﺩﻥ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧـﺮﮊﻱ ‪ ،‬ﺍﻳـﺮﺍﻥ‬

‫ﺧﻮﺩﺭﻭ ﺩﻳﺰﻝ ﻧﻴﺰ ﻃﺮﺣﻬﺎ ﻭ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﺭﺍ ﻃﺮﺡ ﻭ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺍﺟﺮﺍ ﺩﺭﺁﻭﺭﺩﻩ ﺗﺎ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺧﻮﺩﺭﻭﻳﻲ ﺭﺍ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮﮊﻱ‬ ‫ﻭ ﻧﻴﺎﺯ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺑﺎ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﭘﺮﻭﮊﻩ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻛﺮﺩﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎ ﺑﺎ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﮔﺎﺯﺳـﻮﺯ ﻛـﺮﺩﻥ‬

‫ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﻱ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺍﺯ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻭ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﻣﻠﻲ ﻭ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻛﺸـﻮﺭ ﻭ ﺍﺳـﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﻬﻴﻨـﻪ ﺍﺯ ﻣﻨـﺎﺑﻊ ﻭ ﺫﺧـﺎﻳﺮ ﻣﻮﺟـﻮﺩ‬ ‫ﻛﺸﻮﺭ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﺷﺮﻛﺖ ﺍﻳـﺮﺍﻥ ﺧـﻮﺩﺭﻭ ﺩﻳـﺰﻝ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮﺍﻥ ﺑﺰﺭﮔﺘـﺮﻳﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﻛﻨﻨـﺪﻩ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫـﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟـﻲ ﺩﺭ ﺧﺎﻭﺭﻣﻴﺎﻧـﻪ ﺟﻬـﺖ‬ ‫ﻫﻤﻜﺎﺭﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﻠﻲ ﺗﺎﻛﻨﻮﻥ ﮔﺎﻣﻬﺎﻱ ﻣﻮﺛﺮﻱ ﺭﺍ ﺑﺮﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭﻣﺼﻤﻢ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻘﺶ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻃـﺮﺡ ﻣﻠـﻲ ﺑﺨـﻮﺑﻲ ﺍﻳﻔـﺎﺀ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﻱ ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺍﻫﺪﺍﻑ ﻣﻠﻲ ﺫﮐﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭ ﺩﻳﺰﻝ ‪ ،‬ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮﺩﺭﻭﮐﺎﺭ‬ ‫ﺗﺎﺳﻴﺲ ﮔﺮﺩﻳﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺿﻮﻉ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻛﺮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﻧﻴﺴﺖ ﻭ ﺍﺯ ﺑﺪﻭ ﺍﺧﺘﺮﺍﻉ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ ﺟﺮﻗـﻪ ﺍﻱ )‬

‫‪ ( Spark ignition‬ﻭ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ )‪ ( Compression ignition‬ﻣـﺪ ﻧﻈـﺮ ﺑـﻮﺩﻩ ﺍﺳـﺖ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﻫـﺮ ﺩﻭﻱ‬

‫ﻣﺨﺘﺮﻋﻴﻦ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺍﺗﻮ )‪ (۱۸۶۷‬ﻭ ﺭﻭﺩﻟﻒ ﺩﻳﺰﻝ )‪ (۱۸۹۳‬ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮﺍﻥ ﺳـﻮﺧﺖ ﺍﺻـﻠﻲ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ‬ ‫ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩﻧﺪ ‪ .‬ﺍﺯ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۶۶‬ﺳﺎﻝ ﭘﻴﺶ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮﺭﺕ‬

‫ﺟﺪﻱ ﺗﺮﻱ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮﺍﺭﮔﺮﻓﺖ ﻭ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۳۰‬ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ‬ ‫ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪٢‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﺑﺮﺁﻭﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﺍﺧﻴﺮﺍ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻫﻢ ﺍﻛﻨﻮﻥ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ﻳﻚ ﻣﻴﻠﻴﻮﻥ ﻭ ﺩﻭﻳﺴﺖ ﻫﺰﺍﺭ ﺧﻮﺩﺭﻭ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬

‫ﺩﺭ ﺳﺮﺍﺳﺮ ﺟﻬﺎﻥ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻛﻞ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺭﻗﻢ ﻧﺎﭼﻴﺰﻱ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫـﺪ ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫـﺎﻱ‬

‫ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ﺩﺭ ﭼﻨﺪ ﻛﺸﻮﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻧﺮﺥ ﻣﺼﺮﻑ ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ‪ ،‬ﺣﺪﺍﻗﻞ ﺑﺘﻮﺍﻥ ﺗﺎ ‪ ۱۷۰‬ﺳﺎﻝ ﺩﻳﮕﺮ ﺍﺯ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺘﻲ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻬﺮﻩ ﺟﺴﺖ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻧﮕﺮﺍﻧﻲ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﺖ ﺍﺗﻤﺎﻡ ﺍﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮﺷﺎﺭ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬

‫ﻓﺮﺍﻧﺴﻪ ﻭﺳﻮﺋﺪ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﺑﻪ ﺗﻬﻴﻪ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺯ ﺿﺎﻳﻌﺎﺕ ﺷﻬﺮﻱ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ)ﺑﻴﻮﮔﺎﺯ( ﻭ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﺍﻩ ﻣﻮﻓﻘﻴﺘﻬﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﻛﺴـﺐ ﻛـﺮﺩﻩ ﺍﻧـﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﺮ ﻛﺸﻮﺭﻱ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻼﺣﻈﺎﺕ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺭﻳﺰﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻳﻦ ﮔﺎﺯ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ‪ .‬ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﻛـﻪ‬

‫ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺫﺧﺎﻳﺮ ﮔﺎﺯ ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺍﻭﻟﻮﻳﺖ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻭﻣﻴﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺫﺧﺎﻳﺮ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫ﺩﺭ ﺩﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺏ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ﻭ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ) ‪ ( Compressed Natural Gas‬ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﻮﺩﻥ ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ ﺁﻥ‬

‫ﻛﻪ ﺣﺪﻭﺩ ‪ ۱۳۰‬ﺍﺳﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻗﻲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻻﺯﻡ ﺑﻪ ﺫﻛﺮ ﺍﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻋـﺪﺩ ﺍﻛﺘـﺎﻥ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ‬

‫ﺗﻮﺍﻧﺎﻳﻲ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺸﺎﺭ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺍﺯ ﻣﺘﺎﻥ ‪ ،‬ﺍﺗـﺎﻥ ‪ ،‬ﺩﻱ‬ ‫ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻭ ﻧﻴﺘﺮﻭﮊﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﺻﺪ ﺑﺎﻻﻱ ﻣﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ‪ ۸۵‬ﺗﺎ ‪ ۹۹‬ﺩﺭﺻﺪ) ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﻭﻧﺎﺣﻴﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ (‬ ‫ﻛﻞ ﺣﺠﻢ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻴﺪﻫﺪ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺭﺍ ﻫﻤﺎﻥ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻣﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻧﮕﺮﺷﻲ ﺑﺮ ﺗﺎﺭﻳﺨﭽﻪ ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﭘﻲ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻏﻨﻲ ﺑﻮﺩﻥ ﻛﺸﻮﺭ ﻣـﺎ ﺍﺯ‬

‫ﻧﻈﺮ ﺫﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ ﻭﮔﺎﺯ ‪ ،‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﻼﺷﻬﺎﻱ ﻣﺨﺘﺼﺮﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻲ ﻭ ﺍﺭﺯﺍﻧﻲ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﻣﺎﻳﻊ‬ ‫ﻭ ﺍﺣﻴﺎﻧﺎ ﻛﻤﺒﻮﺩ ﺩﺍﻧﺶ ﻓﻨﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﺍﻳﻦ ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺑﻘﻪ ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺩﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﺣﺪﻭﺩ ﺳﺎﻝ ‪ ۱۳۴۵‬ﺑـﺮ ﻣﻴﮕـﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ ﺳـﺎﻝ ﺟﻬـﺖ ﮔـﺎﺯ ﺳـﻮﺯ‬ ‫ﻧﻤﻮﺩﻥ )ﺩﻭ ﮔﺎﻧﻪ ﺳﻮﺯ (ﺍﺗﻮﺑﻮﺳﻬﺎﻱ ﺷﺮﻛﺖ ﻭﺍﺣﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﺳﻔﺎﺭﺵ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻠﻲ ﮔﺎﺯ ﺗﻌﺪﺍﺩ ‪ ۱۰۰۰‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﻛﻴﺖ ﻣﺨﺼـﻮﺹ ﮔـﺎﺯ‬

‫ﺳﻮﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺧﺮﻳﺪﺍﺭﻱ ﻭﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﻬﻴﻪ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﮔﺎﺯ ﺍﺯ ﺩﺍﺧﻞ ﻛﺸﻮﺭ ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ‬ ‫ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ‪ ۹۹۶‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺍﺗﻮﺑﻮﺳﻬﺎﻱ ﻳﻚ ﻃﺒﻘﻪ ﻭﺩﻭ ﻃﺒﻘﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻭﺍﺣﺪ ﻧﺼﺐ ﮔﺮﺩﻳﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ‪ ۱۳۵۲‬ﻭ ‪ ۱۳۵۶‬ﭼﻨـﺪ ﺩﺳـﺘﮕﺎﻩ‬

‫ﺍﺗﻮﺑﻮﺱ ﺑﻨﺰ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺗﻤﺎﻡ ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ﺩﺭ ﺷﺮﻛﺖ ﻭﺍﺣﺪ ﺍﺗﻮﺑﻮﺳﺮﺍﻧﻲ ﻣﺸﻐﻮﻝ ﺑﻜﺎﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﻧﺪ ﻭﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﺪﺗﻲ ﺑـﻪ ﺩﻟﻴـﻞ ﻣﺴـﺎﻳﻞ‬

‫ﻭﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﺷﺪ ﻃﺮﺡ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮔﺮﺩﻳﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺫﮐﺮ ﺷﺪ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻭﻣﻴﻦ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﭘﺮ ﺗﺮﺍﻓﻴﮏ ﺍﺯﻟﺤﺎﻅ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺧﻮﺩﺭﻭ ﻭ ﮔﺴـﺘﺮﺩﮔﻲ ﺩﺭ ﺭﺍﺳـﺘﺎﻱ‬

‫ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺎﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺍﺳﺘﺎﻧﻬﺎﻱ ﻣﻬﻢ ﻭ ﺣﺎﺋﺰ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺍﺯ ﻃﺮﺡ ﻫﺎﻱ ﺩﺭ ﺩﺳﺖ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﻃﺮﺡ ﮔـﺎﺯ‬ ‫ﺳﻮﺯ ﻛﺮﺩﻥ ‪ ۲۰۰۰‬ﺩﺳﺘﮕﺎﻩ ﺗﺎﻛﺴﻲ ﺩﺭﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ ﺭﺍ ﻧﺎﻡ ﺑﺮﺩ ﻛﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺮﺷﺎﺭ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ) ‪ ( CNG‬ﻣﻨﻄﻘﻪ‬

‫ﺳﺮﺧﺲ ﺩﺭ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﻲ ﺑﺮ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﻣﻮﺟـﻮﺩ ﺑـﺮﺍﻱ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫـﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟـﻲ ﻭ ﮔﺎﺯﺳـﻮﺯ ﺑـﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺁﻧﻬـﺎ‬

‫ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻪ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺤﻮﻩ ﮐﺎﺭ ﻭ ﻋﻤﻠﮑﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ‪ CNG‬ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﻃﺮﺡ ﻧﻴﺰ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﻴﺮﺩ‪.‬‬

‫‪٣‬‬


‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ -١‬ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺧﻮﺍﺹ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻭ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺁﻥ ﺑﺎ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ‬ ‫‪ - ١-١‬ﺳﺎﺧﺘﺎﺭ ﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ‬

‫ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﺍﺯ ﻣﺘﺎﻥ )ﺣﺪﺍﻗﻞ ‪%۸۲‬ﺣﺠﻢ ( ‪ ،‬ﺍﺗﺎﻥ )ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ‪ ( %۱۲‬ﭘﺮﻭﭘﺎﻥ )ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ‪ ، ( %۴‬ﺑﻮﺗﺎﻥ ﻭ ﻫﻴﺪﺭﻭﻛﺮﺑﻦ‬

‫ﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ )ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ‪ ( %۱/۴‬ﻭﺑﻘﻴﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮ ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺍﺯﺕ ﻭ ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛـﺮﺑﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘـﻪ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺍﻃﻼﻋـﺎﺕ‬

‫ﻭﺍﺻﻠﻪ ﺍﺯ ﺷﺮﻛﺖ ﮔﺎﺯ ‪ ،‬ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ) ‪ ( H2S‬ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﻭ ‪۵‬ﻣﻴﻠـﻲ ﮔـﺮﻡ ﺑـﺮ ﻣﺘـﺮ ﻣﻜﻌـﺐ ﺩﺭ ﺷـﺮﺍﻳﻂ ﺍﺳـﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ‬ ‫ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺩﻳﮕﺮ ﻭ ﺍﺯ ﻳﻚ ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ‬

‫ﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻐﻴﻴﺮﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺑﻲ ﺭﻧﮓ ﻭ ﺑﻲ ﺑﻮ ﺑﻮﺩﻥ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻧﺸـﺖ ﻭﺟﻠـﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯ ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ‬

‫ﺧﻄﺮ ﺍﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻥ ‪ %۲‬ﭘﻨﺘﺎﻥ ) ‪ ( C5H12‬ﻭﻳﺎ ﻣﻘﺪﺍﺭﻱ ﺍﺗﻴﻞ ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﺑﻮﺋﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺳﻴﺮ ﺩﺍﺭﺩ ﻣﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺒﻚ‬ ‫ﺑﻮﺩﻥ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮﺍ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﺸﺖ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﻱ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺟﻤﻊ ﻧﺸـﺪﻩ ﻭﺧﻄـﺮ ﺁﻓـﺮﻳﻦ ﻧﻴﺴـﺖ ‪ .‬ﺩﻣـﺎﻱ ﺗﺒﺨﻴـﺮ ﻣﺘـﺎﻥ‬ ‫ﻭﺍﺗﺎﻥ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ -۱۶۲‬ﻭ ‪ -۱۰۲‬ﺩﺭﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮﺍﺩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ) ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ( ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﺍﺯ ﻫﻴﺪﺭﻭﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻛﺮﺑﻦ ﻭ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﻬﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﮔﻮﮔﺮﺩ‬

‫ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎﻁ ﺟﻬﺎﻥ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻧﻤﻮﻧﻪ‬ ‫ﺩﺭﺻﺪ ﻭﺯﻧﻲ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺩﺭ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ‪ ۰/۲‬ﮔﺮﻡ ﻭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺍﺧﻞ ‪ ۱‬ﮔﺮﻡ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲ ﺷـﻮﺩ ﻛـﻪ ﻣﻴـﺰﺍﻥ‬

‫ﺍﻛﺴﻴﺪﻫﺎﻱ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ ﺍﺯ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﻟﻬﺎﻱ ﺍﺧﻴﺮ ﭘﺎﻻﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺳﻌﻲ ﻓﺮﺍﻭﺍﻥ‬ ‫ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺑﺎ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺩﺭ ﺣﺪ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﻫﺎﻱ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺍﻗﺪﺍﻡ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻧﺪ‪ ،‬ﻭ ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻧﻴﺰ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻃـﻮﺭ ﻣﺘﻮﺳـﻂ ‪ ۹۱۰۰‬ﻛﻴﻠـﻮ ﻛـﺎﻟﺮﻱ ﺑـﺮ ﻣﺘـﺮ ﻣﻜﻌـﺐ ﺍﺳـﺖ ‪ .‬ﺧـﻮﺍﺹ ﮔـﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺑـﺎ ﻋـﺪﺩ ﻭﺏ‬

‫)‪ (Wobbe Number‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻋﺪﺩ ﻭﺏ ﺗﺎﺑﻌﻲ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﮔﺎﺯ ﻛﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻳﻚ ﮔﺎﺯ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜـﺎﻝ‬ ‫ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ ﻳﻚ ﮔﺎﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻧﻈﻴﺮ ﭘﺮﻭﭘﺎﻥ ‪ -‬ﻫﻮﺍ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﺩﻭ ﮔﺎﺯ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻋﺪﺩ ﻭﺏ ﻳﻜﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺩﻭ‬ ‫ﮔﺎﺯ ﻳﻚ ﺣﺠﻢ ﻣﺴﺎﻭﻱ ﺍﺯ ﻫﻮﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﮔﺮﻣﺎﻱ ﺣﺎﺻـﻠﻪ ﺍﺯ ﺍﺣﺘـﺮﺍﻕ ﻭ ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﻣﺤﺼـﻮﻻﺕ‬

‫ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﺮ ﺩﻭ ﮔﺎﺯ ﻳﻜﺴﺎﻥ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻋﺪﺩ ﻭﺏ ﺍﺯ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﺣﺠﻤـﻲ ﺑـﺎﻻﻱ ﮔـﺎﺯ ﺑـﻪ ﺭﻳﺸـﻪ ﺩﻭﻡ ﭼﮕـﺎﻟﻲ‬

‫ﻣﺨﺼﻮﺹ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ )ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮﺍ ( ﺑﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ]‪ [1‬ﻭ ﻭﺍﺣﺪ ﺁﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﺍﺳﺖ ‪:‬‬

‫) ‪Wobbe Number = Gross Heating Value / ( Square root of NG‬‬ ‫‪Specific Gravity‬‬ ‫ﻋﺪﺩ ﻭﺏ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺳﻬﻢ ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺎﻧﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑـﻮﺩﻥ ﺩﺍﻧﺴـﻴﺘﻪ‬ ‫ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎﻱ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻛﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﻭﺳﻬﻢ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﺑﻲ ﺍﺛﺮ ﺩﺭ ﮔـﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺍﻓـﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﺑـﺪ ﻋـﺪﺩ ﻭﺏ ﺁﻥ‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﻮﺩﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺭﻗﻢ ﻫﺎﻱ ﻫﻴـﺪﺭﻭﮊﻥ ﺑـﻪ ﺍﺗـﻢ ﻫـﺎﻱ ﻛـﺮﺑﻦ‪ H/C‬ﺩﺭ ﮔـﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻳﻚ ﺑﺎﺯﺩﻩ ﻳﻜﺴﺎﻥ‪ ،‬ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻳﺎ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴـﻞ ‪۲۵ ،‬ﺩﺭﺻـﺪ ﺩﻱ ﺍﻛﺴـﻴﺪ ﻛـﺮﺑﻦ )‬ ‫‪ ( CO2‬ﻛﻤﺘﺮﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻭﺷﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﺩﺭ ﺟﺪﻭﻝ )‪ (۱‬ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻈﺮ ‪ /‬ﻧﻮﻉ‬

‫ﺟﺪﻭﻝ –‪ ١‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻭ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ‬ ‫ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺘﺮﺍﻛﻢ )‪(CNG‬‬ ‫‪٤‬‬

‫ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ) ‪( Full Diesel‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ‬

‫ﺗﺮ ﻛﻴﺒﺎﺕ‬

‫ﻋﻤﺪﺗﺎ ‪CH4‬‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫‪CxHy‬‬

‫ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺳﺎﺯﻱ‬

‫ﮔﺎﺯﻱ ﺷﻜﻞ ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻱ ﻣﺤﻴﻂ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ‬

‫ﻣﺎﻳﻊ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺤﻴﻂ‬

‫ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ) ‪( M j / Kg‬‬

‫‪٣٨-٥٠‬‬

‫‪٤٢/٧-٤٣‬‬

‫ﺟﺮﻡ ﻣﺨﺼﻮﺹ )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺁﺏ (‬

‫‪٠/٤١‬‬

‫ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ‬

‫‪١١٠-١٢٥‬‬

‫ﺣﺪ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ‬

‫ﺟﺮﻡ ﻣﺨﺼﻮﺹ )ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮﺍ (‬ ‫ﻋﺪﺩ ﺳﺘﺎﻥ‬

‫‪ ٢٢٠‬ﺑﺎﺭ‬ ‫‪٥-١٥‬‬

‫‪٠/٥-٦/٥‬‬

‫‪٠/٨٣-٠/٨٥‬‬

‫‪٠/٥٨-٠/٧٩‬‬

‫‪-‬‬

‫ﻧﺎﭼﻴﺰ‬

‫‪٤٥-٥٥‬‬

‫‪٠-١٢‬‬

‫‪ -۱-۲‬ﺧﻮﺍﺹ ﺍﺣﺘﺮﺍﻗﻲ‬

‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺁﺭﺍﻡ ﺳﻮﺯﻱ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎ ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﻣﻘﻴﺎﺱ ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ ﻣﺎﺑﻴﻦ ﻋﺪﺩ ﺻﻔﺮ ) ﻫﭙﺘﺎﻥ ﻧﺮﻣﺎﻝ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﭘﺎﻳﻴﻦ‬

‫ﺗﺮﻳﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻭ ﻋﺪﺩ ‪ ) ۱۰۰‬ﺁﺭﺍﻡ ﺳﻮﺯﻱ ﺍﻳﺰﻭ ﺍﻛﺘﺎﻥ ﺧﺎﻟﺺ ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺁﺭﺍﻡ ﺳﻮﺯﻱ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻋـﺪﺩ‬

‫ﺍﻛﺘﺎﻥ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺳﻮﺧﺖ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺟﻠـﻮﮔﻴﺮﻱ ﺍﺯﭘﺪﻳـﺪﻩ ﻛـﻮﺑﺶ ) ‪ ( Knocking‬ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﺍﻳـﻦ ﻋـﺪﺩ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬

‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺷﺪﺕ ﮐﻮﺑﺶ ﺑﻴﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﺁﺯﻣﻮﻥ ﻭ ﻳﮏ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺮﺟﻊ ﺑﺎ ﻋﺪﺩ ﺍﮐﺘﺎﻥ ﻣﻌﻠﻮﻡ ﭼﻘﺪﺭ ﺍﺳﺖ‪.‬ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﻪ ﮐـﻮﺑﺶ ﮔـﺎﺯ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺁﻥ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺘﺎﻥ ﺟﺰﺀ ﺍﺻﻠﻲ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﺍﺳـﺖ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﻘﺎﻭﻣـﺖ ﺑـﻪ ﮐـﻮﺑﺶ ﺑـﺎﻻﺋﻲ ﺍﺳـﺖ ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻘﺎﺩﻳﺮ ﻫﻴﺪﺭﻭﮐﺮﺑﻨﻬﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺍﺗﺎﻥ ﻭ ﭘﺮﻭﭘﺎﻥ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﻪ ﮐﻮﺑﺶ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑـﺪ‪ .‬ﺍﻳـﻦ ﻣﻮﺿـﻮﻉ ﺑﺎﻋـﺚ ﺑﻮﺟـﻮﺩ‬ ‫ﺁﻣﺪﻥ ﻣﻌﻴﺎﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﺧﻮﺍﻧﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺍﺯ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺩﺭﺻﺪ ﮔﺎﺯ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺍﺳﺖ‪[4].‬‬

‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺧﻮﺩﺍﺷﺘﻌﺎﻟﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻳﻜﻨﻮﺍﺧﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺮﺍﻛﻢ ‪ ،‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮﺵ ﺳﻮﺯﻱ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻭﺑﺎ ﻋﺪﺩ ﺳـﺘﺎﻥ‬ ‫ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ‪ .‬ﻣﻘﻴﺎﺱ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮﺵ ﺳﻮﺯﻱ ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ ﻳﺎ ﻋﺪﺩ ﺳﺘﺎﻥ ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ ۱۰۰‬ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﻫﺮ ﭼﻪ ﺍﻳـﻦ ﻋـﺪﺩ ﺑـﺎﻻﺗﺮ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ ﺑﺎ ﺗﺎﺧﻴﺮ ﻛﻤﺘﺮ ﻭ ﻳﻜﻨﻮﺍﺧﺖ ﺗﺮ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﺩ ‪.‬‬

‫ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻋﺪﺩ ﺁﺭﺍﻡ ﺳﻮﺯﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺎﻻﻳﻲ ) ﺑﻴﻦ ‪ ۱۱۰‬ﺍﻟﻲ ‪ ( ۱۲۵‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ ،‬ﺑﻄﻮﺭﻳﻜـﻪ ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻋـﺪﺩ ﺁﺭﺍﻡ ﺳـﻮﺯﻱ ﺁﻥ ﺩﺭ‬

‫ﻣﻘﻴﺎﺱ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﮔﻴﺮﻱ ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻲ ﻧﺎﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺁﺭﺍﻡ ﺳﻮﺯﻱ ﺑـﺎﻻ ﺍﺟـﺎﺯﻩ ﻣـﻲ ﺩﻫـﺪ ﻛـﻪ ﺩﺭ‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺟﺮﻗﻪ ﺍﻱ ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ‪،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ‪ ،‬ﺑﻜـﺎﺭ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪﻩ ﻭ ﺭﺍﻧـﺪﻣﺎﻥ ﺑـﺎﻻﺗﺮﻱ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮﺩ‪.‬ﻋﺪﺩ ﺁﺭﺍﻡ ﺳﻮﺯﻱ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﺣﺪﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﺎﻳﻴﻦ )ﺑﻴﻦ ‪ ۵‬ﺍﻟﻲ ‪( ۱۵‬ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻋﻨـﻮﺍﻥ ﻣﻨﺎﺳـﺐ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﺩﺭﻭﻥ‬ ‫ﺳﻮﺯ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ ‪ -‬ﺟﺮﻗﻪ ﺍﻱ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪[1,4].‬‬

‫ﻋﺪﺩ ﺧﻮﺵ ﺳﻮﺯﻱ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻴﻦ ‪ ۵‬ﺍﻟﻲ ‪ ۱۰‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻭﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻥ ﺳﻮﺯ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ‪ -‬ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ ﺭﺍ‬

‫ﻧﺪﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺣﺎﻝ ﺁﻧﻜﻪ ﻋﺪﺩ ﺧﻮﺵ ﺳﻮﺯﻱ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺑﻴﻦ ‪۴۰‬ﺗﺎ ‪ ۶۰‬ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻥ ﺳﻮﺯ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ‪ -‬ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﺣﺎﺿﺮ ﺣﺪﺍﻗﻞ ﻋﺪﺩ ﺳﺘﺎﻥ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻳﺮﺍﻥ ‪ ۵۰‬ﻭ ﻧﻔﺖ ﮔﺎﺯ ﻭﺍﺭﺩﺍﺗﻲ ‪ ۴۷‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﺪﻭﻝ )‪ (۱‬ﻭﻣﻄﺎﻟﺐ ﺫﻛﺮ ﺷﺪﻩ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ﻛﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﺭﻭﻥ ﺳـﻮﺯ ﺍﺷـﺘﻌﺎﻝ‪-‬‬

‫ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ ﻧﺒﻮﺩﻩ ﻭ ﺟﻬﺖ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎ ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺟﻤﻠﻪ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻬﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﺯ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ‪ -‬ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ‪ -‬ﺟﺮﻗﻪ ﺍﻱ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬ ‫‪٥‬‬


‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬ ‫‪ -۱-۳‬ﻣﺸﻜﻼﺕ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﮔﺎﺯ‬

‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﮔﺎﺯ ﺭﻭﻱ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﺩﻭﺩ ﺍﮔﺰﻭﺯ ﻭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﻮﺛﺮ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﻻﺯﻣﻪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻭ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺳﺎﺯﻱ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺻـﻮﺭﺕ ﮔـﺎﺯ‬

‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ )‪ (CNG‬ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻠﻲ ﺍﮔﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻖ ﺿﻮﺍﺑﻂ ﺧﺎﺻﻲ ﺩﺭ ﺧﻄـﻮﻁ ﻟﻮﻟـﻪ‬

‫ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻳﺎﺑﺪ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺳﺎﺯﻱ ﺁﻥ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ‪.‬‬

‫ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ‪ ISO‬ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﻫﺎﻱ ﻓﺸﺎﺭ ﺑﺎﻻﻱ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ )‪ (۱۹۹۶‬ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ )‪(H2S‬‬

‫‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﻮﺭ ‪ ،‬ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ) ‪ (CO2‬ﻭ ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺍﻱ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺟﺪﻭﻝ)‪ (۲‬ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺟﺪﻭﻝ‪ ٢-‬ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ) ‪ ، ( H2S‬ﺳﻮﻟﻔﻮﺭ ‪ ،‬ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ) ‪ (CO2‬ﻭ ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ‪ISO‬‬ ‫‪23 mg/m3‬‬

‫)‪(١٩٩٦‬‬

‫‪) H2S‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺮ ﻛﺎﭘﺘﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ(‬

‫‪460 mg/m3‬‬

‫ﺳﻮﻟﻔﻮﺭ‬

‫‪ 1%‬ﺣﺠﻤﻲ‬

‫‪O2‬‬

‫‪CO2‬‬

‫‪ 3%‬ﺣﺠﻤﻲ‬

‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﻓﻮﻕ ﻭﺩﻳﮕﺮ ﮔﺎﺯﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻭ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺳﺎﺯﻱ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬ ‫ﺁﺏ ‪:‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ‪ ،‬ﺑﺠﺰ ﻣﻮﺍﺭﺩﻱ ﻛﻪ ﮔﺎﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﺸﻚ ﺍﺳﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺒﻨﻢ ﮔﺎﺯ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺁﺏ ﺩﺭ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﻭ ﻣﺨﺎﺯﻧﻬﺎﻱ ‪ CNG‬ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﻓﺼﻞ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻭﻗﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬ ‫ﻭﺟﻮﺩ ﺁﺏ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮﺭﺩﮔﻲ ﻭ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﺁﻣﺪﻥ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﺑﺎﺯﻱ ﺷﻮﺩ ‪.‬‬

‫ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ‪:‬‬

‫ﻭﺟﻮﺩ ‪ CO2‬ﺩﺭ ﮔﺎﺯ ﺩﺍﺧﻞ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﻫﺎﻱ ﻓﻮﻻﺩﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﺁﺏ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺸﻜﻴﻞ ‪)FeCO3‬ﻛﺮﺑﻨﺎﺕ ﺁﻫﻦ‬ ‫)‪ ( (II‬ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮﺭﺩﮔﻲ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻓﺸﺎﺭ ‪ ،‬ﺩﻣﺎ ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻻﻳﻪ ﻫﺎ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺧﻮﺭﺩﮔﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺻﺮﻓﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﺑﻪ‬

‫ﻧﻘﺎﻃﻲ ﺷﻮﺩﻛﻪ ﺁﺏ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻃﺒﻖ ﺁﻣﺎﺭ ﻣﻮﺟﻮﺩ‪ %٢٢ ،‬ﺍﺯ ﮔﺎﺯﻛﺮﺑﻨﻴﻚ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ ﺩﺭ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻟﺬﺍ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺍﻳﻦ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻛﻤﻚ ﺷﺎﻳﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺍﺯ ﺳﻮﻱ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻬﻢ ﺑﺨﺶ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ‬

‫ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺍﺯ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﺨﺸﻬﺎﻱ ﺣﻤﻞ ﻭ ﻧﻘﻞ ﺩﺭ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺣﺪﻭﺩ ‪ %٣٠‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﺬﺍ ﺑﻄﻮﺭﻛﻠﻲ ﺍﻣﺮﻭﺯﻩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﮔﺎﺯ‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎ ﭼﻬﺎﺭ ﺷﺎﺧﺺ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬ﻛﺎﺭﺍﻳﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻝ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺩﺭ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ ﻣﺰﺍﻳﺎﻱ ﺯﻳﺴﺖ‬

‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺎﻝ ﮔﺴﺘﺮﺵ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪﻭﻝ ﺷﻤﺎﺭﻩ )‪ ، (٣‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﻻﻳﻨﺪﮔﻲ ﮔﺎﺯﻛﺮﺑﻨﻴﻚ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ‪ ١٠‬ﻧﻮﻉ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ‪[1] .‬‬

‫ﺟﺪﻭﻝ ﺷﻤﺎﺭﻩ ‪ -۳‬ﻣﺎﺧﺬ‪ – (WEC,1995) :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﮔﺎﺯﻛﺮﺑﻨﻴﻚ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﮔﺎﺯﻛﺮﺑﻨﻴﻚ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ‬ ‫ﺩﺭﺧﻮﺩﺭﻭ ﺳﻮﺍﺭﻱ‪ -‬ﮔﺮﻡ‪ /‬ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻌﺎﺩﻝ ﻫﺮ ﻟﻴﺘﺮ‬ ‫ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ) ﺩﻻﺭ(‬ ‫‪0.26‬‬

‫‪220-300‬‬

‫‪0.26‬‬

‫‪170-260‬‬ ‫‪٦‬‬

‫ﻧﻮﻉ ﺳﻮﺧﺖ‬ ‫‪Gasoline‬‬ ‫‪Diesel‬‬


١٣٨٢‫ ﺁﺫﺭ‬١٨-١٩

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

CNG

0.18-0.24

160-250

Methanol (from NG)

0.25-0.35

250

LPG

Methanol (from wood) Ethanol (sugar cane)

Ethanol (maize) Ethanol (wood)

Liquid hydrogen

0.19-0.26

175-200

0.68-0.82

65-75

0.25-0.28

70-115

0.94-1.03

190-260

0.68-0.82

0.38-1.44

٧

25-85

65-75


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﻫﻴﺪﺭﺍﺗﻪ ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻓﺸﺎﺭ ﺩﺭﻭﻥ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﻫﻴﺪﺭﺍﺗﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﻨﺪ ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻫﺎﻱ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ﺻﻔﺮ ﺩﺭﺟﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﻣﺴﺪﻭﺩ ﺷﺪﻥ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻫﺎ ‪ ،‬ﺭﮔﻮﻻﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﻓﺸﺎﺭ ﻭﺷﻴﺮﻫﺎﻱ ﺍﻳﻤﻨﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺩﻟﻴﻞ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﻳﻚ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻣﺠﺎﺯ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺁﺏ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﻏﻠﻈﺖ ﺁﺏ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻗﺪﺭﻱ ﻛﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻧﺠﻤﺎﺩ ﺩﺭ ﻓﺸﺎﺭ ‪٢٠٠bar‬‬ ‫)‪ ٥ ، ( ٠/٩٨٦atm =١bar‬ﺩﺭﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮﺍﺩ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯﺣﺪﺍﻗﻞ ﺩﻣﺎﻱ ﻣﺤﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﻋﻤﻞ ﺍﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺠﺎﺯ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺁﺏ‬ ‫ﺗﺎ ‪ ١٠-٥٠‬ﻣﻴﻠﻴﮕﺮﻡ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ) ‪:( H2S‬‬

‫ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﺟﻮﺩ ﺁﺏ ‪ ،‬ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ) ‪ ( H2S‬ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﺍﺳﻴﺪﻱ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ‬

‫ﺧﻮﺭﺩﮔﻲ ﻭ ﺗﺮﺩﻱ ﻓﻠﺰ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﻓﻠﺰ ﻧﻔﻮﺫ ﻛﻨﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺭﺩﮔﻲ ﻭ‪ PH‬ﻣﺤﻴﻂ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﻬﺎ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻛﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ) ‪ ( H2S‬ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ‪ ٢٣‬ﻣﻴﻠﻴﮕﺮﻡ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻭ ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻤﺘﺮ‬ ‫ﺍﺯ ‪%٣‬ﺣﺠﻤﻲ ﻫﻴﭻ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺍﻱ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﻓﻮﻻﺩﻫﺎﻱ ﺳﺨﺖ ﻛﺎﺭﻱ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺳﺨﺘﻲ ﺑﺮﻧﻴﻞ ) ‪ ( Brinell hardness‬ﻣﻌﺎﺩﻝ ‪٣٣‬‬

‫ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ ‪.‬‬

‫ﺳﻮﻟﻔﻮﺭ ‪ :‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺣﻞ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺳﻮﻟﻔﻮﺭ ﺩﺭ ﺁﺏ ‪ ،‬ﺧﻮﺭﺩﮔﻲ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﻮﺭﺩ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ‪.‬‬

‫ﻣﺮﻛﺎﭘﺘﺎﻥ‪ :‬ﺍﻳﻦ ﻣﺎﺩﻩ ﺑﻮﺩﺍﺭ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻛﻢ ﺩﺭ ﺁﺏ ﺣﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮﺭﺩﮔﻲ ﺯﻳﺎﺩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ -۱-۴‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﻭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ‬

‫ﻛﺎﺭﺁﻳﻲ ﻭ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺟﺮﻗﻪ ﺍﻱ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺟﺮﻗﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ‪ ،‬ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﻬﻴﻨﻪ ‪ ،‬ﻋﺪﻡ ﻛﻮﺑﺶ ﻭ ﺫﺧﻴﺮﻩ‬

‫ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻫﻮﺍ ﻭﺳﻮﺧﺖ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ‪ [1].‬ﺑﻌﻀﻲ‬ ‫ﺍﺯ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺕ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﻛﺎﺭﺍﻳﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩﻛﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ ‪:‬‬ ‫‪x‬‬

‫ﺩﺍﻧﺴﻴﺘﻪ‬

‫‪x‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺍﺳﺘﻴﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮﻱ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ‬

‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬

‫ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻝ ﻋﺪﺩ ‪(Wobbe‬‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﻮﺑﺶ‬

‫‪ -١-٤-١‬ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭﺁﻳﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ‬

‫ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﻼﺻﻪ ﺍﻱ ﺍﺯ ﺍﺛﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﺭﻭﻱ ﻛﺎﺭﺁﻳﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﺭﺍﺋﻪ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﻣﺤﺘﻮﻱ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻫﻮﺍ ﻭ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎ‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺩﺍﺭﺩ ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺎ ‪ O‬ﻧﺸﺎﻥ ﺩﺍﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ‪ ،‬ﻛﺎﺭﺁﻳﻲ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﻭ‬

‫ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ ‪ O‬ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺑﺎﻻ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎ‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛﻮﺑﺶ ﺑﺎﻻ ﺩﺍﺭﺩ ‪.‬‬

‫ﺍﺛﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﺭﻭﻱ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺑﺎ ﺩﻭﻣﺸﺨﺼﻪ ‪ Wobbe index‬ﻭﻋﺪﺩ ﺳﺘﺎﻥ ﺑﻴﺎﻥ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪.‬ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﻋﺪﺩ‬

‫‪ Wobbe‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﮔﺎﺯ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﻭ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎﹰ ﻣﻘﺪﺍﺭ‬

‫ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺣﺠﻤﻲ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﻭ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﻮﺑﺶ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺭﺍ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ‪.‬‬ ‫‪ ۱-٤-۲‬ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭ‬

‫ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ ﺩﺭ ﺳﻮﺧﺖ ﻛﻪ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻴﺪﻫﺪ ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺁﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺩﺍﺭﺍﻱ‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛﻮﺑﺶ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﻳﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﻮﺗﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻃﺮﺍﺣﻲ ﺷﻮﺩ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺑﺎﻻﺗﺮﻱ ﺩﺍﺭﺩ ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬﺍﺭ ﺩﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺑﺎﻻ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺩﺭ ‪ O‬ﻣﻌﺎﺩﻝ ‪ ١/٠٥‬ﺗﺎ ‪١/٣٠‬‬ ‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻣﺤﺪﻭﺩﻩ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﻛﺴﻴﺪﻫﺎﻱ ﻧﻴﺘﺮﻭﮊﻥ ) ‪ ( NOx‬ﺑﺎﻻ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ‪.‬‬ ‫‪٨‬‬


‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬ ‫‪ -۱-٤-۳‬ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ‬

‫ﻣﺨﻠﻮﻃﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﻭﻱ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ ‪ O<1‬ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺣﺪﺍﻛﺜﺮ ﺗﻮﺍﻥ‬

‫ﺧﺮﻭﺟﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ ‪ O‬ﺗﺎﺛﻴﺮﺍﺕ ﺷﺪﻳﺪﺗﺮﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﺍﺭﺩ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﺍﺭ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ ‪ O‬ﺑﺎ ﻫﻮﺍﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺍﺳﺖ ﻭﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺁﻥ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﻤﺘﺮ ﺷﺪﻥ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﺨﻠﻮﻁ‬

‫ﻣﻴﺸﻮﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ‪ O‬ﺍﺯ ‪ ١‬ﺑﻪ ‪ ١/٥‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ %٥٠‬ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ‪٣٠‬ﺩﺭﺻﺪﻱ ﺩﺭ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﺮﻭﺟﻲ‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺗﻮﺭﺑﻮﺷﺎﺭﮊﻱ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﭘﺮﺧﻮﺭﺍﻧﻲ ﻫﻮﺍ ﺍﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﺍﻥ ﺭﺍ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ‪.‬‬ ‫‪ -۱-٤-۴‬ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ‬

‫ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺟﺮﻗﻪ ﺍﻱ ) ﺳﻴﻜﻞ ﺍﺗﻮ (ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻫﻮﺍ ﻭ ﺁﻧﺎﻟﻴﺰ ﮔﺎﺯ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺩﺍﺭﺩ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪ O‬ﺑﻴﻦ‬

‫‪ ٠/٩‬ﺗﺎ ‪ ١/٥‬ﺩﺭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺸﻜﻠﻲ ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺁﻭﺭﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﺎﺯ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺑﺎ ‪O‬‬

‫ﺑﺮﺍﺑﺮ‪ ١/٦٥‬ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﻭ ﺭﻭﺵ ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ NOx‬ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪.‬‬ ‫‪ -۱-٤-۵‬ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ‬

‫ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺟﺮﻗﻪ ﺍﻱ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻗﻪ ﺩﺭ ﻃﻮﻝ ﺩﻳﻮﺍﺭﻩ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺁﻏﺎﺯ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ‪ .‬ﺑﺮﺍﻱ ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺷﺘﻦ ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺖ ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺧﺎﺻﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻭ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺳﺮ ﻭﺻﺪﺍ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺳﻮﺧﺖ ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮﺍﺭ‬

‫ﻣﻴﺪﻫﺪ ‪ .‬ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ ‪ O‬ﺍﺯ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺍﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺯﻣﺎﻥ ﻓﺮﺁﻳﻨﺪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺑﺮﺍﻱ‬ ‫ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺍﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﻨﺪﻱ ﻭ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺗﺎﻳﻤﻴﻨﮓ ﻣﻲ ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻫﺎﻱ ﻓﻘﻴﺮ ‪ ،‬ﺁﻭﺍﻧﺲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺍﻓﺰﻭﺩﻥ‬

‫ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﺧﻨﺜﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﻴﺘﺮﻭﮊﻥ ﻭ ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻧﻴﺎﺯ ﺑﻪ ﺁﻭﺍﻧﺲ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺗﺎﻳﻤﻴﻨﮓ ﺟﺮﻗﻪ‬

‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ‪ .‬ﺗﻮﺭﺑﻮﺷﺎﺭﮊﻱ ﻛﺮﺩﻥ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺭﺍﻩ ﺣﻠﻲ ﺩﺭﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﻳﻦ ﺍﺛﺮ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺷﻮﺩ ‪.‬‬ ‫‪ -۱-٤-۶‬ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﻛﻮﺑﺶ ﻣﻮﺗﻮﺭ‬

‫ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ‪ ،‬ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻧﻔﻮﺫﻱ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻛﻮﺑﺶ ﺩﺭ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﻮﺟﻮﺩ‬

‫ﻧﻴﺎﻳﺪ ‪ .‬ﻛﻮﺑﺶ ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﻳﻚ ﺿﺮﺑﻪ ﻓﺸﺎﺭ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﺩﺭ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺧﻮﺩ ﺑﻪ ﺧﻮﺩﻱ ﻗﺴﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻫﻮﺍ ﻭﺳﻮﺧﺖ‬

‫ﺑﻮﺟﻮﺩ ﻣﻴﺂﻳﺪ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺩﺭ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﻛﻪ ﺩﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻮﺩ ﺍﺷﺘﻌﺎﻟﻲ ﻣﻴﺮﺳﺪ ‪ ،‬ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪.‬‬

‫ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻛﻮﺑﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮﺍﺑﻲ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﻳﻨﮓ ﻭﭘﻴﺴﺘﻮﻥ ﻣﻴﺸﻮﺩ ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺩﻣﺎﻱ ﺧﻮﺩ ﺍﺷﺘﻌﺎﻟﻲ ﺑﺎﻻ ﺩﺍﺭﺍﻱ‬

‫ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﻮﺑﺶ ﺑﺎﻻ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﺧﻮﺏ ﺍﺯ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺳﻮﺧﺖ ﻭﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛﻮﺑﺶ ‪ ،‬ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺘﺎﻥ‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﺑﺎﻻﺋﻲ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻛﻮﺑﺶ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ‪ ١٠٠‬ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ‬ ‫ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ﻛﻪ ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺿﻌﻴﻒ ﺩﺭ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻛﻮﺑﺶ ﺍﺳﺖ ﺑﺎ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﺻﻔﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻏﻠﻈﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﻫﻴﺪﺭﻭﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻛﻮﺑﺶ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫ﺍﻓﺰﻭﺩﻥ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺍﺛﺮ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻱ ﺑﺮ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻝ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﮔﺮﺍﻧﻴﻨﮕﻦ )‬ ‫‪ ( Groningen‬ﺑﺎ ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ‪ ١٠/٣‬ﻛﻴﻠﻮ ﻭﺍﺕ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ‪ %٣٠‬ﭘﺮﻭﭘﺎﻥ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺍﻓﺰﻭﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﺍﺯ ‪٨٦‬‬

‫ﺑﻪ ‪ ٨٥‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﺟﺪﻭﻝ )‪ (٣‬ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ ﻭ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﺎﺯ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺟﺪﻭﻝ‪ ٣-‬ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ )‪ ( MN‬ﻭ ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ ) ‪ (MON‬ﺑﺮﺍﻱ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯﻱ ) ‪( IGU/ NGV–1994‬‬ ‫‪FUEL GAS‬‬ ‫ﻣﺘﺎﻥ‬

‫‪MN‬‬ ‫‪١٠٠‬‬

‫‪MON‬‬ ‫‪١٢٢‬‬

‫ﭘﺮﻭﭘﺎﻥ‬

‫‪٣٢‬‬

‫‪٩٧‬‬

‫ﺍﺗﺎﻥ‬

‫‪٤٤‬‬

‫‪٩‬‬

‫‪١٠١‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬ ‫ﺑﻮﺗﺎﻥ‬

‫‪٨‬‬

‫ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬ ‫‪٨٩‬‬ ‫‪٦٣‬‬

‫‪٠‬‬

‫ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ‪ ،‬ﺩﻣﺎﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﻘﺎﻭﻣﺖ ﻛـﻮﺑﺶ ﻣـﻮﺛﺮ ﺍﺳـﺖ ‪ .‬ﺍﮔـﺮ ﺩﻣـﺎﻱ ﮔﺎﺯﻫـﺎﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ ‪ ١١‬ﺍﻟـﻲ ‪ ١٤‬ﺩﺭﺟـﻪ‬

‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮﺍﺩ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮﻱ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ١٠‬ﻭﺍﺣﺪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺩﺭ ﻋﺪﺩ ﻣﺘﺎﻥ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ‪ .‬ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ‪ ٣٠‬ﺩﺭﺟـﻪ ﺳـﺎﻧﺘﻴﮕﺮﺍﺩ ﺩﻣـﺎ ﺩﺭ‬ ‫ﻣﻴﻨﻔﻮﻟﺪ ﻭﺭﻭﺩﻱ ) ﻣﺠﺮﺍﻱ ﻋﺒﻮﺭ ﻫﻮﺍﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺯﻥ ( ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻭﺍﺣﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺟﺪﻭﻝ )‪ (٤‬ﻭ )‪ (٥‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻫﺎﻱ ﻛﻴﻔﻲ ﮔﺎﺯ ﺑﺮ ﻣﺒﻨـﺎﻱ ) ‪ ( ISO / TC 58 /SC 3 Date 1999-03-08‬ﺭﺍ ﻧﺸـﺎﻥ ﻣـﻲ‬ ‫ﺩﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺟﺪﻭﻝ –‪ ٤‬ﮔﺎﺯ ﺧﺸﻚ )ﺑﺨﺎﺭ ﺁﺏ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ‪ ٣٢‬ﻣﻴﻠﻴﮕﺮﻡ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻓﺸﺎﺭ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺒﻨﻢ ﺩﺭ ﺩﻣﺎﻱ ‪-٩‬‬ ‫ﺩﺭﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮﺍﺩ ﺩﺭ ﻓﺸﺎﺭ ‪ ٢٠٠bar‬ﺑﺎﺷﺪ (‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪٢٣‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮﻡ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫ﺍ ﺩﺭﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪ ٢‬ﺩﺭﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ‬

‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ﻭﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎﻱ‬ ‫ﮔﻮﮔﺮﺩﻱ‬ ‫ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ‬

‫ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ‬

‫ﺟﺪﻭﻝ –‪ ٥‬ﮔﺎﺯ ﻣﺮﻃﻮﺏ) ﮔﺎﺯﻱ ﻛﻪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺩﺭﺻﺪ ﺁﺑﻲ ﺑﻴﺶ ﺍﺯ ﻣﻘﺪﺍﺭ ‪ ٣٢‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮﻡ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫ﺗﺤﺖ ﺍﻳﻦ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻭﺟﻮﺩ ﺣﺪﺍﻗﻞ ‪ ١‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮﻡ ﺍﺯ ﺭﻭﻏﻦ ﻛﻤﭙﺮﺳﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﺯﺍﻱ ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮ ﮔﺮﻡ ﮔﺎﺯ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺍﺯ ﻣﺨﺎﺯﻥ ﺿﺮﻭﺭﻱ‬ ‫ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪٢٣‬ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮﻡ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ‬

‫ﺳﻮﻟﻔﻴﺪ ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ ﻭﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎﻱ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫ﺍ ﺩﺭﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ‬

‫ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪٤‬ﺩﺭﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬

‫‪ ٠/١‬ﺩﺭﺻﺪ ﺣﺠﻤﻲ‬

‫ﮔﻮﮔﺮﺩﻱ‬ ‫ﻫﻴﺪﺭﻭﮊﻥ‬

‫ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ‬

‫‪ -۱-۵‬ﺁﻟﻮﺩﮔﻴﻬﺎ ‪ -‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ‬

‫ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺯ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺷﺎﻣﻞ ‪ CO2، HC , CO,NOx‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ NOx .‬ﺩﺭ ﺍﺣﺘـﺮﺍﻕ ﺩﻣـﺎﻱ ﺑـﺎﻻ‬

‫ﺑﻌﻠﺖ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ ﺍﺿﺎﻓﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ ‪ ،‬ﺗﺸـﻜﻴﻞ ‪ NOx‬ﺻـﺮﻓﺎ ﺗـﺎﺑﻊ ﺗﻐﻴﻴـﺮﺍﺕ ﻣـﺎﻛﺰﻳﻤﻢ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﻣﺎ ﻭ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺍﺳﺖ ‪ CO .‬ﺑﻮﺍﺳﻄﻪ ﻛﻤﺒﻮﺩ ﻫﻮﺍ ) ‪ O‬ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ‪ ( ١‬ﻭ ﺧﻨﻚ ﺷﺪﻥ ﺷﻌﻠﻪ ﺩﺭ ﺍﺛﺮ ﺳـﺮﺩﻱ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﻴﻜﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ CO‬ﻛﻤﺘﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔـﺎﺯ ﺧﻮﺍﻫـﺪ ﺑـﻮﺩ ‪ .‬ﻣﻨﺒـﻊ‬

‫ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪) HC‬ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎ ( ﺣﺠﻢ ﻣﺮﺩﻩ ﺑﺎﻻﻱ ﭘﻴﺴﺘﻮﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ HC .‬ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑﻮﺍﺳـﻄﻪ ﻛﻤﺘـﺮ ﺷـﺪﻥ ﺩﻣﺎﻫـﺎ‬

‫ﻭﺳﺮﻋﺖ ﺷﻌﻠﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﻣـﻮﺛﺮ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﺍﺛـﺮ ﺍﻭﻟﻴـﻪ ﺑـﺪﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺩﺭ ﺷـﺎﺧﺺ ‪Wobbe‬‬

‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻧﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻫﺎ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻟـﻮﺩﮔﻲ ﻫـﺎﻱ ﻧﺎﺷـﻲ ﺍﺯ ﺗﻐﻴﻴـﺮﺍﺕ ﺧـﻮﺍﺹ ﮔـﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ‪ ،‬ﺳـﺎﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎﺯﻳـﺎﺑﻲ ﻫـﺎ ﺩﺭ‬

‫ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ ﻣﺤﺪﻭﺩﻳﺘﻬﺎﻳﻲ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎ ﻭﺿﻊ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺍﺧﻴﺮﺍ ﺍﻳﻦ ﺳـﺎﺯﻣﺎﻥ ﻭ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ‪ ( Environmental Protection Agency ) EPA‬ﺍﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﮔـﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ ﻭﺗﺴـﺖ‬ ‫ﺁﻥ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ -۱-۶‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﻣﺮﺟﻊ‬

‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻻﻳﻨـﺪﻩ ﻫـﺎ ﻛـﻪ ﺑﺎﻳﺴـﺘﻲ ﻣﺴـﺘﻘﻞ ﺍﺯ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺳـﻮﺧﺖ ﻣﺼـﺮﻓﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﮔﺎﺯﻫـﺎﻱ‬

‫ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻱ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮﺭ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﻭﺗﺎﺋﻴﺪ ﺭﺳﻤﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ‪ .‬ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﺭﺍ ﺑـﺮ ﺳـﻄﺢ ﺁﻟﻮﺩﮔﻴﻬـﺎ ﻭ‬ ‫ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻋﺒﺎﺭﺗﻨﺪ ﺍﺯ ‪ :‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗـﻲ ‪ ،‬ﭼﮕـﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺍﺳـﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮﻱ ﻧﺴـﺒﺖ ﻫـﻮﺍ ﺑـﻪ ﺳـﻮﺧﺖ ﻭ ﺷـﺎﺧﺺ‬ ‫‪. Wobbe‬‬

‫ﺣﺪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩﻱ ﺍﻳﻦ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﻭ ﻣﻨﻔﻲ ﻳﻚ ﺩﺭﺻﺪ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ‬ ‫ﻃﻮﺭ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺮﺭﺳـﻲ ﻣﻴﮕـﺮﺩﺩ ‪ .‬ﺍﺭﺯﺵ ﺣﺮﺍﺭﺗـﻲ ﭘـﺎﻳﻴﻨﻲ ‪ (Low Heating Value ) LHV‬ﺑـﺪﻟﻴﻞ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ ﺑـﺮ‬

‫ﻗﺪﺭﺕ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﻧﺴﺒﺖ ﺍﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮﻱ ﺣﺠﻤﻲ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﭘﺎﺭﺍﻣﺘﺮ ﻣﻬﻢ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﺍﺳـﺖ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬﺍﺭ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﮔﺎﺯ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳـﻚ ﺧﺎﺻـﻴﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﻋﻤﻠﻜـﺮﺩ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺗﺎﺛﻴﺮﮔـﺬﺍﺭ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺍﻫﻤﻴـﺖ ﺍﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎﺧﺺ‬

‫‪Wobbe‬ﻳﻚ ﺷﺎﺧﺺ ﻋﺎﻟﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺍﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭﺗﺮﻛﻴﺐ ﮔﺎﺯ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻱ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﻭ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫـﺎﻱ‬

‫ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭﻱ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﮔﺎﺯ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﺍﺟﺰﺍﺀ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺩﻫﻨﺪﻩ ﺁﻥ ﺩﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ‬ ‫ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮﻭﮊﻥ ‪ ،‬ﻣﺘﺎﻥ ‪ ،‬ﺍﺗﺎﻥ ‪ ،‬ﭘﺮﻭﭘﺎﻥ ﻣﺤﺪﻭﺩ ﮔﺮﺩﺩ ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﺗﺪﻭﻳﻦ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﺩﻭ ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻋﺪﺍﺩ ‪ Wobbe‬ﻭﺟـﻮﺩ‬ ‫ﺩﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﺍﻋﺪﺍﺩ ‪ Wobbe‬ﭘﺎﻳﻴﻦ) ﮔﺮﻭﻩ‪ (L‬ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﻱ ‪ ٣٤/١‬ﺗﺎ ‪ ٤٤/٨‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻭ ﺍﻋﺪﺍﺩ ‪ Wobbe‬ﺑﺎﻻ )ﮔﺮﻭﻩ‪ (H‬ﻛﻪ ﺑـﺮ ﻣﺒﻨـﺎﻱ‬ ‫‪ ٤٥/٦‬ﺗﺎ ‪ ٥٤/٧‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ -۲‬ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻓﻨﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﺧﻮﺩﺭﻭ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺿﻌﻴﻒ ﺟﺮﻗﻪ ) ﻋﺪﺩ ﺳﺘﺎﻥ ﭘـﺎﻳﻴﻦ ( ﺗﻤـﺎﻳﻠﻲ ﺑـﻪ ﻋﻤﻠﻜـﺮﺩ ﻭ ﺍﺣﺘـﺮﺍﻕ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ‬

‫ﺩﻳﺰﻟﻲ )‪ (C.I‬ﻧﺪﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﻴﻜﻦ ﺭﻭﺷﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﻭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ ﺩﺭﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟـﻲ ﻭﺟـﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ‪.‬ﮔﺮﭼـﻪ ﺩﺭ ﺍﻳـﻦ‬ ‫ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺩﻳﮕﺮ ﻫﻤﭽﻮﻥ ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﻳﺰﻟﻲ) ‪ ( C.I‬ﻛﺎﺭ ﻧﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﻛﺎﻫﺶ ﺍﻧﺘﺸـﺎﺭ ﮔﺎﺯﻫـﺎﻱ‬

‫ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﺷﺪﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﺍﻣﺎ ﺭﻋﺎﻳـﺖ ﻧﻜـﺎﺗﻲ ﺩﺭ ﺧﺼـﻮﺹ ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﺗﻜﻨﻮﻟـﻮﮊﻱ ‪ ،‬ﺻـﺪﺍﻱ ﻣﻮﺗـﻮﺭ‬ ‫ﻭﻗﻄﻌﺎﺕ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺭﻋﺎﻳﺖ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﮔﺮ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮﻟﻲ ﺁﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﻃﺮﺍﺣﻲ ﻧﺸـﺪﻩ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭﻳﺎ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻫﺎ ﻭ ﻛﺎﻟﻴﺒﺮﺍﺳﻴﻮﻥ ﻫﺎﻱ ﻻﺯﻡ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ‬ ‫ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺩﺍﺷﺖ ‪ .‬ﺗﻮﺍﻥ ﻭﮔﺸﺘﺎﻭﺭ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻭﮔﺎﻧﻪ ﺳﻮﺯ ﺭﺍ ﻣﻴﺘﻮﺍﻥ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ‬

‫ﺧﺎﻟﺺ ﻧﮕﻪ ﺩﺍﺷﺖ ‪ .‬ﺑﺎﺯﺩﻩ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ﺧﺎﻟﺺ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺍﻱ ﻧﻤﻲ‬ ‫ﻳﺎﺑﺪ ‪[2].‬‬

‫‪ -۲-۱‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﺭ ﺩﻭ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻭ ﺩﻳﺰﻝ‬

‫‪١١‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺑﻄﻮﺭ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ ﺩﺭ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎﻣﻴﻮﻧﻬﺎ ﻭ ﺍﺗﻮﺑﻮﺳﻬﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻴﮕـﺮﺩﺩ ﺯﻳـﺮﺍ ﺍﻳـﻦ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ‪ ،‬ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺖ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﺗﺮ ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺗﺮ ﻭ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻄﻠﻮﺑﺘﺮﻱ ﺩﺍﺭﻧـﺪ ‪ .‬ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨـﻲ‬

‫ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻫﻤﮕﻨﻲ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﻭﻫﻮﺍ ﺭﺍ ﻣﺘﺮﺍﻛﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻣﺨﻠﻮﻁ )ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺍﺯ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺳـﻮﺧﺖ ﻭﻫـﻮﺍ ( ﺩﺭ ﺩﺍﺧـﻞ‬ ‫ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻗﻪ ﺷﻤﻊ ﺷﺮﻭﻉ ﺑﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﻓﻘـﻂ ﻫـﻮﺍ ﺩﺭ ﺩﺍﺧـﻞ ﺳـﻴﻠﻨﺪﺭ ﻣﺘـﺮﺍﻛﻢ ﺷـﺪﻩ ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﺍﻳﻦ ﻫﻮﺍﻱ ﻣﺘﺮﺍﻛﻢ ﻭ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎﺭ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ ،‬ﻟﺬﺍ ﺩﺍﺧﻞ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺣﺎﻭﻱ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻧﺎﻫﻤﮕﻨﻲ ﺍﺯ ﻫﻮﺍ ﻭ‬ ‫ﻗﻄﺮﺍﺕ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﺎﺻـﻴﺖ ﺧـﻮﺩ ﺍﺷـﺘﻌﺎﻟﻲ ﺳـﻮﺧﺖ ﺩﻳﺰﻟـﻲ ﺷـﺮﻭﻉ ﻣﻴﮕـﺮﺩﺩ‪ .‬ﺍﺧـﺘﻼﻁ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﻭﻫﻮﺍ ﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎﺱ ﻗﻄﺮﺍﺕ ﺳﻮﺧﺖ ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﻭ ﻫـﻮﺍﻱ ﻣﺘـﺮﺍﻛﻢ ﺩﺭ ﺩﺍﺧـﻞ ﺳـﻴﻠﻨﺪﺭ ﺻـﻮﺭﺕ ﻣـﻲ ﮔﻴـﺮﺩ ‪ .‬ﻧﺴـﺒﺖ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻱ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻮﺿﻌﻲ ﻭﺩﺭ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﺮﺍﺕ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺍﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮﻳﻚ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻟﺬﺍ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻲ‬ ‫ﺳﻮﺯﺩ ‪ .‬ﺍﻣﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﻱ ﻛﻠﻲ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺧﻴﻠﻲ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻭﺍﻗﻊ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺭﻗﻴـﻖ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﻣﺨﻠﻮﻃﻬـﺎﻱ‬ ‫ﺭﻗﻴﻖ ﺣﺎﻭﻱ ﺍﻛﺴﻴﮋﻥ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻋﻤﻞ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺭ ﺩﺍﺧﻞ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﻮﺍﻱ ﺍﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺩﻣﺎﻱ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺭﺍ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﻣﻴﺂﻭﺭﺩ ‪ ،‬ﻟﺬﺍ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﺍﻛﺴـﻴﺪﻫﺎﻱ ﺍﺯﺕ)‪(Nox‬ﻛـﺎﻫﺶ ﻣـﻲ ﻳﺎﺑـﺪ‪.‬‬

‫ﺩﻣﺎﻱ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﺣﺎﺻﻞ ﺍﺯ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﻱ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﺗﻨﺶ ﻫﺎﻱ ﺣﺮﺍﺭﺗﻲ ﻭ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﻛﻤﺘـﺮ ﺩﺭ ﺳـﻴﻠﻨﺪﺭﻫﺎ ﻭ ﻗﻄﻌـﺎﺕ ﺳﻴﺴـﺘﻢ‬

‫ﺍﮔﺰﻭﺯ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺳﻮﺧﺖ ﻭ ﻫﻮﺍ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﭘﺎﺷﺶ ﺳﻮﺧﺖ ﺑـﺪﺍﺧﻞ ﻫـﻮﺍ ‪ ،‬ﻧـﻪ ﺗﻮﺳـﻂ‬

‫ﺟﺮﻗﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮﻕ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﻣﺬﻛﻮﺭ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻲ ﺑﺎ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮﺩﺍﺷﺘﻌﺎﻟﻲ ﺧﻮﺏ ﻭﻳﺎ ﺩﺭ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻪ ﻋـﺪﺩ‬ ‫ﺳﺘﺎﻥ ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺩﺍﺭﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺑﻴﻦ ‪ ٥‬ﺗﺎ ‪ ١٥‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺍﺯ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ‪٨‬ﺗﺎ‪ ١٠‬ﺍﺳﺖ ﺑﻤﺮﺍﺗﺐ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬

‫ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻓﻘﺪﺍﻥ ﺩﺭﻳﭽﻪ ﺗﺮﺍﻭﺗﻞ ‪ ،‬ﺭﻗﻴﻖ ﺳﻮﺯﻱ ﻭ ﺑﺎﻻ ﺑﻮﺩﻥ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ‪ ،‬ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﺑﺎﺯﺩﻫﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟـﻲ ) ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ ﺑـﺎ‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ( ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺩﺍﺭﺩ ‪[2].‬‬

‫ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤﻲ ﻫﺮ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﻬﻢ ﺁﻥ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ‪ .‬ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﺭﺍﻧـﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤـﻲ‪ ،‬ﻗـﺪﺭﺕ ﺧﺮﻭﺟـﻲ‬

‫ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﺑﻄﻮﺭ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺎﻳﻊ ﻫﻨﮕﺎﻣﻴﻜﻪ ﺍﺗﻤﻴﺰﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻓﻀﺎﻱ ﻛﻤﻲ ﺭﺍﺩﺭ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﻣﻮﺗـﻮﺭ‬

‫ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ ﺑﺮ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤﻲ ﺑﻄﻮﺭ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺍﻱ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻤﻲ ﮔﺬﺍﺭﻧﺪ ‪ .‬ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔـﺎﺯﻱ ‪%٤‬‬ ‫ﺍﻟﻲ ‪ %١٥‬ﺩﺭﻳﭽﻪ ﺗﺮﺍﻭﺗﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺭﺍ ﺍﺷﻐﺎﻝ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻫﻮﺍﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺑﺮﺍﻳﻦ‬

‫ﻗﺪﺭﺕ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﺻﻠﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ﺑﻮﺩﻩ ﻭﺑﻪ ﺭﺍﺣﺘﻲ ﻧﻤﻴﺘـﻮﺍﻥ‬ ‫ﺑﺮ ﺁﻥ ﻓﺎﺋﻖ ﺁﻣﺪ ‪ .‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﻨﻴﻔﻮﻟﺪ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺩﻗﻴﻖ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺪﺭﺕ ﺭﺍ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﻛﻨـﺪ ‪ .‬ﺍﺯ‬

‫ﻧﻈﺮ ﺗﺌﻮﺭﻱ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﭼﻬﺎﺭ ﺩﺭﺻﺪﻱ ﻭ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ‪٩/٥‬ﺩﺭﺻـﺪﻱ ﺩﺭ ﻗـﺪﺭﺕ ﻣﻮﺗـﻮﺭ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪.‬‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺎﻳﻊ ﺩﺭ ﻣﻨﻴﻔﻮﻟﺪ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﺑﺎ ﻫﻮﺍ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪﻩ ﻭﺳﭙﺲ ﻭﺍﺭﺩ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛـﻪ ﺍﻳـﻦ ﺗﺒﺨﻴـﺮ ‪ ،‬ﺍﻧـﺮﮊﻱ ﺭﺍ ﺟـﺬﺏ‬

‫ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺧﻨﻚ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺧﻨﻚ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﺘﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪.‬‬ ‫ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺩﻳﮕﺮ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ﺧﻮﺩ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺷﺪﻩ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻨﻜﻲ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ‬

‫ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﺧﻨﻚ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺳﻮﭘﺮ ﺷﺎﺭﮊ ﻛﺮﺩﻥ ﻳﺎ ﺗﻮﺭﺑﻮﺷﺎﺭﮊ ﻛـﺮﺩﻥ ﻣـﻲ‬ ‫ﺗﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﺭﺍﻩ ﺣﻞ ﺟﻬﺖ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺪﺭﺕ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻣﻄﺮﺡ ﺷﻮﺩ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻄـﻮﺭ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﺭﻭﻥ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭﻫﺎﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﺪﺭﺕ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤﻲ ﺭﺍ ﺧﻨﺜﻲ ﻣﻲ ﺳﺎﺯﺩ ‪ .‬ﮔﺮﭼﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﻣﺴـﺘﻘﻴﻤﻲ‬

‫ﺑﺮﺍﻱ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﺪﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺑﺎ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﻛـﺎﻫﺶ ﺭﺍﻧـﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤـﻲ ﻭ ﻗـﺪﺭﺕ ﺧﺮﻭﺟـﻲ ﻧﺎﺷـﻲ‬

‫ﺍﺯﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ﺭﺍ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻧﻤﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺑﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﻣﺤﻔﻈـﻪ ﺍﺣﺘـﺮﺍﻕ ﺻـﻮﺭﺕ ﻣـﻲ ﭘـﺬﻳﺮﺩ ‪ ،‬ﺍﻟﺒﺘـﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ‪ NOx‬ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺩﺍﺷﺖ ‪.‬‬

‫‪١٢‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﺩﻳﮕﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤﻲ ﻭ ﻗﺪﺭﺕ ﻣﻮﺗﻮﺭ ‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺍﻏﻠﺐ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬

‫ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ‪ %١٠‬ﺍﻟﻲ ‪ %٢٠‬ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﮔﺮﻓﺘﮕﻲ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻫﻮﺍ ﺑﻪ ﻭﺍﺳﻄﻪ ﻭﺟﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺗﺠﻬﻴﺰﺍﺕ ﻣﻮﺍﺟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻳﻦ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻉ ﻛﺎﻫﺶ ﺭﺍﻧﺪﻣﺎﻥ ﺣﺠﻤـﻲ ﻭ ﻗـﺪﺭﺕ ﺑﻮﺍﺳـﻄﻪ ﺗﺒـﺪﻳﻞ ﺗﺠﻬﻴـﺰﺍﺕ ﻭ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﺳـﻮﺧﺖ ﮔـﺎﺯﻱ ﻣﻤﻜـﻦ ﺍﺳـﺖ ﺩﺭ ﺳـﻮﺧﺖ‬

‫ﮔﺎﺯﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﺑﻪ ‪ %٣٠‬ﺑﺮﺳﺪ‪.‬ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﻋﻤﺮ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻛﻤﻲ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﻭﻟﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻛﺎﺭ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺗﻲ ﻛﻪ ﺳﺮﻭﻳﺲ ﻫﺎﻱ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﻃﺮﻑ ﺳﺎﺯﻧﺪﻩ‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺭﻭﻏﻦ ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺘﺮ ﻫﻮﺍ ﻭ ﺧﻮﺩ ﺭﻭﻏﻦ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻧﻬﺎﻱ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﮔﻴﺮﺩ ‪ ،‬ﻃﻮﻝ ﻋﻤﺮ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﺑـﻪ ﭘـﻨﺞ‬ ‫ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻣﻲ ﺭﺳﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ ﺗﺮﺍﻛﻤﻲ ) ﺩﻳﺰﻝ ( ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻣﻮﺩﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩﻱ ﻣﺘﻔﺎﻭﺗﻲ ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ‪ .‬ﺍﺧﺘﻼﻑ ﺩﺭ‬

‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻭ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩﻱ ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ‪ ،‬ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﺪﺕ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ‬

‫ﺩﻫﺪ ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻗﺒﻼ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ‪ ،‬ﺧﻮﺍﺹ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔﺎﻭﺕ ﺍﺯ ﺧﻮﺍﺹ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﻳﺰﻝ ) ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ( ﻣﻲ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﮔﺎﺯﻧﻔﺘﻲ ﻣﺎﻳﻊ ) ‪ ( LPG‬ﻭ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ) ‪ ( CNG‬ﻋﺪﺩ ﺍﻛﺘﺎﻥ ﺑﺎﻻﺋﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭﻟﻲ ﻋﺪﺩ ﺳﺘﺎﻥ ﺧﻴﻠﻲ ﭘﺎﻳﻴﻨﻲ ﺩﺍﺭﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺩﻗﻴﻘﺎ ﻋﻜﺲ ﺁﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮﺏ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺍﺣﺘﻴﺎﺝ ﺩﺍﺭﺩ ‪ .‬ﻟﺬﺍ ﺿﺮﻭﺭﻱ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮﺍﺕ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﺮ‬

‫ﺭﻭﻱ ﺳﺨﺖ ﺍﻓﺰﺍﺭﻫﺎ ﻭ ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﮔﺮﺩﺩ ﺗﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻣﺼﺮﻑ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻣﻘﺪﺍﺭ‬

‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﺩ ‪.‬‬

‫‪ -٢-۲‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺟﻬﺖ ﻛﺎﺭﺑﺮﺩ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ) ‪( CNG‬‬

‫ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ﻗﺎﺑﻞ ﺍﺟﺮﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺰﺍﻳﺎ ﻭ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺩﻳﺪﮔﺎﻫﻬﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﺗﺒﺪﻳﻠﻬﺎﻱ‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﻣﻄﻠﻮﺏ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻭﻟﻲ ﺍﺯ‬ ‫ﻟﺤﺎﻅ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ ،‬ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭘﺎﺋﻴﻨﻲ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺩﺭ ﺗﺒﺪﻳﻠﻬﺎﻱ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺮ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﻱ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻜﻲ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ‬

‫ﻣﻴﺸﻮﺩ ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺁﻥ ‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭﻟﻲ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﺗﺒﺪﻳﻠﻬﺎ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺎﻻ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﺍﺟﺮﺍﻱ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ‪[2] .‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼﻑ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﻛﻪ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻛﺮﺩﻥ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺼﻮﺭﺕ ﺍﻣﺮﻱ ﻣﺘﺪﺍﻭﻝ ﻭ ﻣﺪﻭﻥ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻧﻤﻮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ‬

‫ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﻣﺘﻨﻮﻉ ﻭﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺩﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻫﺮ ﺭﻭﺷﻲ ‪ ،‬ﻣﺰﺍﻳﺎ ﻭﻣﻌﺎﻳﺐ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺩﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﺫﻳﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪﻱ ﺍﻧﻮﺍﻉ‬

‫ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻛﺮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ‪ ،‬ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺭﻭﺵ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻛﺮﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ‪:‬‬

‫ﺍﻟﻒ( ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺎﺷﺶ ﺩﺭ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻭ ﭘﺎﺷﺶ ﺩﺭ ﻣﻨﻴﻔﻮﻟﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﭘﺎﺷﺶ ﺩﺭ ﻣﻨﻴﻔﻮﻟﺪ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ‬

‫ﻛﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺍﺳﺖ ﺍﺯ ﺗﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻱ ﻭ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻱ‪.‬‬

‫ﺏ( ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﻣﻴﮕﻴﺮﺩ ‪:‬‬ ‫‪ o‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﺳﻴﻜﻞ ﺍﺗﻮ‪.‬‬ ‫‪ o‬ﺳﻮﺧﺖ ﺁﺗﺶ ﺯﺍ‬ ‫‪ o‬ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺨﻠﻮﻁ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻬﺎ ﺑﻪ ﺩﻭ ﺑﺨﺶ ﻛﻠﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﻧﺨﺴﺖ ‪ ،‬ﮔﺎﺯ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎﺭ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬

‫ﻭ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺯﻳﺎﺩ ﻭﺍﺭﺩ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﻪ ﺁﻥ ﭘﺎﺷﺶ ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭﻱ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻡ ﻛﻪ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ‬

‫ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ ،‬ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﺁﺭﺍﻣﻲ ﺑﺎ ﻫﻮﺍﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻣﺨﻠـﻮﻁ ﺷـﺪﻩ ﻭ ﺍﺯﺁﻥ ﻃﺮﻳـﻖ ﻭﺍﺭﺩ ﺳـﻴﻠﻨﺪﺭ ﻣﻴﮕـﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﭘﺎﺷـﺶ ﺩﺭ‬ ‫‪١٣‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻛﻪ ﺭﻭﺵ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﮔﺎﺯ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻭ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﺑﺨـﺶ ﻋﻤـﺪﻩ ﺍﻧـﺮﮊﻱ ﻣﻮﺗـﻮﺭ ﺑﻜـﺎﺭ‬ ‫ﻣﻴﺮﻭﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﺑﻪ ﻭﺳﻴﻠﻪ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﺋﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ ﻛـﺎﺭ ﻣـﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ) ‪ ( H.S.V‬ﻭ ﻗـﺎﺩﺭ ﺑـﻪ ﻋﻤـﻞ ﻗﻄـﻊ ﻭ ﻭﺻـﻞ ﺩﺭ‬

‫ﺳﺮﻋﺘﻬﺎﻱ ﺑﺎﻻ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮔﺎﺯ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﻬﺎﻱ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ﻭ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺧﺖ ﺁﺗﺶ ﺯﺍ ﻭ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺷﻌﻠﻪ ﺑﻪ ﺩﺍﺧﻞ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﺩﺭﺻـﺪ ﮔـﺎﺯ ﺩﺭ ﺗـﺎﻣﻴﻦ ﺍﻧـﺮﮊﻱ ﻣﻮﺗـﻮﺭ ﺑﺴـﻴﺎﺭ ﺑـﺎﻻ ﺑـﻮﺩﻩ ﻭ‬

‫ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﻧﻘﺶ ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﻜﺎﺭ ﻣﻲ ﺭﻭﺩ ‪.‬‬

‫ﺭﻭﺵ ﭘﺎﺷﺶ ﺩﺭ ﻣﻨﻴﻔﻮﻟﺪ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺣﺪﻱ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺭﻭﺵ ﭘﺎﺷﺶ ﺩﺭ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﺗﻔﺎﻭﺕ ﻛﻪ ﻣﺤﻞ ﭘﺎﺷﺶ ﮔﺎﺯ ﻗﺒﻞ‬

‫ﺍﺯ ﻭﺭﻭﺩ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻭﺩﺭﻣﺠﺮﺍﻱ ﻋﺒﻮﺭ ﻫﻮﺍﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﻛﻪ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎ ﻣﻨﻴﻔﻮﻟﺪ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲ ﺷـﻮﺩ ‪ ،‬ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﻭ ﭼـﻮﻥ ﺍﻳـﻦ‬

‫ﻣﺠﺮﺍ ﺩﺭ ﺑﻴﻦ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭﻫﺎ ﻣﺸﺘﺮﻙ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺗﺰﺭﻳﻖ ﮔﺎﺯ ﻣﻴﺘﻮﺍﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺗﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻱ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺍﻱ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺩﺭ ﻫـﺮﺩﻭﻱ‬ ‫ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺷﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺍﺯ ﻳﻚ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﮔﺎﺯ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﺗﺰﺭﻳﻖ ﺁﻥ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻛﺮﺩ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺎﺩﺭ ﺧﻮﺍﻫـﺪ ﺑـﻮﺩ‬ ‫ﺯﻣﺎﻥ ﻋﻤﻞ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺍﺯ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎﻱ ﭘﺎﺷﺶ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺪﺕ ﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎﺯ ﺑﻮﺩﻥ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﻛـﺎﺭﻛﺮﺩ ﻣﻮﺗـﻮﺭ ﺑـﺮ‬ ‫ﺍﺳﺎﺱ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻭ ﺑﻪ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﺟﺮﺍ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ‪ .‬ﺑـﺪﻳﻬﻲ ﺍﺳـﺖ ﺑـﺮﺍﻱ ﺍﺳـﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻳـﻦ ﺭﻭﺵ ﻻﺯﻡ ﺍﺳـﺖ ﻭﺳـﺎﻳﻞ‬

‫ﺟﺎﻧﺒﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻜﻲ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﻱ ﭘﺎﺷﺶ ﮔﺎﺯ ﻭ ﻧﻴﺰ ﺧﻮﺩ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﻱ ﭘﺎﺷﺶ ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﻣﻮﺗـﻮﺭ ﺍﺿـﺎﻓﻪ‬ ‫ﺷﻮﺩ ‪.‬‬

‫ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ ﺁﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﺟﻨﺒﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻭ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭ ﻣﺤﻠﻬﺎﻱ ﻣﺠﻬﺰ ﺻﻮﺭﺕ ﮔﻴﺮﺩ ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺻﻮﺭﺕ ﺍﺯ ﻛﺎﺭ ﺍﻓﺘﺎﺩﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭ ‪ ،‬ﺧﻮﺩﺭﻭ ﻗﺎﺩﺭ ﺑﻪ ﺭﺳﻴﺪﻥ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮﮔﺎﻩ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﺯﻳﺮﺍ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮﺩﻥ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﺩﺭ‬

‫ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ‪ ،‬ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺩﺭﻳﺎﻓﺘﻲ ﺍﺯ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﺍﻳـﻦ ﺭﻭﺵ ﺩﺍﺷـﺘﻦ ﻛﻨﺘـﺮﻝ ﺩﻗﻴـﻖ ﺑـﺮ ﺭﻭﻱ ﻣﻘـﺪﺍﺭ‬

‫ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺰﺭﻳﻘﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻭ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻱ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﻜﺮﻭﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ ﺁﻥ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺩﻭﻡ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻫﺎ ﻛﻪ ﺍﺻﻄﻼﺣﺎ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ ،‬ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺳﺎﺩﻩ ﻛﻪ ﺍﺻﻮﻻ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﺁﻥ ﺷﺒﻴﻪ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮﺩ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﺍﺳﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﺸﻮﺩ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍ ﮔﺎﺯ ﺭﺍ ﺑﺎ ﻫﻮﺍﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺑﻪ ﺧـﻮﺑﻲ ﻣﺨﻠـﻮﻁ‬

‫ﻧﻤﻮﺩﻩ ﻭﺳﭙﺲ ﻣﺨﻠﻮﻁ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺷﺪﻩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺍﺭﺳﺎﻝ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ .‬ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﻛـﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﻣﺴـﺘﻠﺰﻡ ﻛﻤﺘـﺮﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴـﺮﺍﺕ ﺩﺭ ﻣﻮﺗـﻮﺭ‬ ‫ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺟﺎﻧﺒﻲ ﻛﻤﻲ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺭﻭﺷﻬﺎﻱ ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭﻱ ﻓﻘﻂ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭ‬

‫ﮔﺎﺯﻱ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺯﻳﺮﺍ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺩﻳﮕﺮﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺪﺍﺭ ﺳﻮﺧﺖ ﺭﺳﺎﻧﻲ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﺍﺳﺖ ﻧﻈﻴﺮ ﺭﮔﻼﺗﻮﺭ‪ ،‬ﺷﻴﺮﻫﺎﻱ ﻛﻨﺘـﺮﻝ ﮔـﺎﺯ ﻭ‬ ‫ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎﻱ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺩﻭ ﺭﻭﺵ ﻣﻮﺭﺩ ﻧﻴﺎﺯ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻋﻴﺐ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ﻧﺪﺍﺷﺘﻦ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺩﻗﻴﻖ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺳﻮﺧﺖ‬

‫ﺍﺭﺳﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﻠﻨﺪﺭ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﺯﻳﺮﺍ ﺍﺳﺎﺳﺎ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭ ﺑﺮﺍﻱ ﻳﻚ ﺩﻭﺭ ﻣﻌﻴﻨـﻲ ﻃﺮﺍﺣـﻲ ﺷـﺪﻩ ﻭ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎﺕ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﮕﺮ ‪ ،‬ﻃﺮﺍﺡ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺰﺭﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﻭﺵ ‪ ،‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻛﻢ ‪ ،‬ﺍﺟﺮﺍﻱ ﺭﺍﺣﺖ ‪ ،‬ﻭ ﺗﻌﻤﻴﺮﺍﺕ‬ ‫ﺁﺳﺎﻥ ﺁﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﻛﺎﺭﺑﺮﺍﺗﻮﺭﻱ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺍﺯ ﺩﺭﻳﭽﻪ ﮔﺎﺯ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﻛﻨﺘﺮﻝ ﺩﺭﻳﭽـﻪ ﮔـﺎﺯ‬ ‫ﺑﻪ ﺩﻭ ﺭﻭﺵ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﺩ ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺭﻭﺵ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬

‫‪ -٢‬ﺭﻭﺵ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬

‫ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﻫﺮﻡ ﺑﻨﺪﻱ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺩﺭﻳﭽﻪ ﮔﺎﺯ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺪﺍﻝ ﮔﺎﺯ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎﺩﻱ ﺷـﺎﻧﻪ ﭘﻤـﭗ ﺍﻧﮋﻛﺘـﻮﺭ ﺭﺍ‬

‫ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺍﻫﺮﻡ ﺑﻨﺪﻱ ﺟﺪﺍﮔﺎﻧـﻪ ﺍﻱ ﻧﺼـﺐ ﺷـﺪﻩ ﻭ ﻫﻤﺰﻣـﺎﻥ ﺑـﺎ ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ ﺷـﺎﻧﻪ ﭘﻤـﭗ‬ ‫ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭ ‪،‬ﺯﺍﻭﻳﻪ ﺑﺎﺯ ﺑﻮﺩﻥ ﺩﺭﻳﭽﻪ ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻴﻜﻨﺪ ﻭ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮﺭ ﻛﻪ ﭘﻤﭗ ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺎﻭﺭﻧﺮ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ‪ ،‬ﺩﺭﻳﭽﻪ‬ ‫ﮔﺎﺯ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺳﻂ ﺁﻥ ﻛﻨﺘﺮﻝ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺑﺎ ﺣﺬﻑ ﮔﺎﻭﺭﻧﺮ ﭘﻤﭗ ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭ ﻭﻧﺼﺐ ﻳـﻚ ﺳﻴﺴـﺘﻢ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ‬

‫ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻧﻴﻜﻲ ﻭ ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺍﺑﺰﺍﺭ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺩﺭﻳﭽﻪ ﮔﺎﺯ ﻭ ﺷﺎﻧﻪ ﭘﻤﭗ ﺍﻧﮋﻛﺘﻮﺭ ﺗﻮﺳﻂ ﺍﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻓﺮﻣـﺎﻥ ﺍﺯ ﭘـﺪﺍﻝ‬ ‫‪١٤‬‬


‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫ﮔﺎﺯ ﻛﺎﺭ ﻣﻴﻜﻨﻨﺪ ﻭ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺁﻧﺮﺍ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﻮﺗـﻮﺭ ﻭ ﺩﻭﺭ ﺁﻥ ﻭ ﻓﺮﻣـﺎﻥ ﺭﺳـﻴﺪﻩ ﺍﺯ ﭘـﺪﺍﻝ ﺑـﻪ ﻧﺤـﻮ ﻣﻄﻠـﻮﺑﻲ ﻛﻨﺘـﺮﻝ‬

‫ﻛﺮﺩ‪.‬ﺭﻭﺵ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺭﻭﺵ ﺍﻟﻜﺘﺮﻭﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻛﻢ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﺮ ﻭ ﺳﺎﺩﻩ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﺪ ﺍﻣـﺎ ﺭﻭﺵ ﺩﻭﻡ ﻛﻨﺘـﺮﻝ ﺭﺍ ﺩﻗﻴـﻖ ﺗـﺮ‬

‫ﻛﺮﺩﻩ ﻭ ﻛﺎﺭﻛﺮﺩ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻴﻜﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ -۳‬ﺑﺮﺭﺳﻲ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎﻱ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ‬

‫ﻳﻜﻲ ﺍﺯ ﺩﻻﻳﻞ ﻣﻬﻢ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻛﺮﺩﻥ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ )‪ (CNG‬ﺩﺭ ﻭﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻱ ﺑﺠﺎﻱ ﻧﻔﺖ ﮔـﺎﺯ ) ﮔﺎﺯﻭﺋﻴـﻞ ( ﺍﻳﺠـﺎﺩ‬

‫ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺩﺭ ﻭﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻱ ﺑﺠﺎﻱ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻣﻮﺟﺐ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻣﻘـﺪﺍﺭ ﻛﻤﺘـﺮﻱ ﺍﺯ ﺁﻻﻳﻨـﺪﻩ ﻫـﺎﻱ ﻣﻨﺘﺸـﺮﻩ ﺍﺯ‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺯﻳﺴﺖ ﻣﻲ ﮔـﺮﺩﺩ‪ .‬ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﺍﺣﺘـﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠـﻲ ﺻـﺮﻓﻨﻈﺮ ﺍﺯ ﻧـﻮﻉ ﺳـﻮﺧﺘﻲ ﻛـﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‬ ‫ﻣﺼﺮﻑ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ ،‬ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﺎﺯﻫﺎﻱ ﻣﻀﺮ ﻣﻮﻧﻮﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ‪ ،‬ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻦ ﻫﺎﻱ ﻧﺴﻮﺧﺘﻪ ) ‪ ( HC‬ﻭ ﺍﻛﺴﻴﺪﻫﺎﻱ‬ ‫ﺍﺯﺕ ) ‪ ( NOx‬ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ﻛﻪ ﻫﻤﮕﻲ ﺗﻬﺪﻳﺪﻱ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻼﻣﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺁﻳﺪ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﺎﺯ ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛـﺮﺑﻦ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺩﺭ ﻃﻲ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎﻱ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ‪ .‬ﺍﮔﺮﭼﻪ ﺍﻳﻦ ﮔﺎﺯ ﺳﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﺍﻣﺎ ﺗﺮﺍﻛﻢ ﺁﻥ ﺩﺭ ﺍﺗﻤﺴﻔﺮ ‪ ،‬ﺑـﺎ ﺍﻳﺠـﺎﺩ ﺍﺛـﺮ‬

‫ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺍﻱ ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺟﻮﻱ ﻛﺮﻩ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺻﻼﺡ ﺧﻮﺍﺹ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑﻨﺰﻳﻦ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺁﻥ ﺗﺘﺮﺍ ﺍﺗﻴﻞ ﺳﺮﺏ ﻭ ﺑﺮﻭﻣﻴﺪ ﺍﺗﻴﻠﻦ ﻣﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﻨﺪ ‪ ،‬ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺍﻣـﺮ ﺳـﺒﺐ ﻣـﻲ ﮔـﺮﺩﺩ ﻛـﻪ‬

‫ﺳﺮﺏ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺑﺮﻭﻣﻴﺪ ﺳﺮﺏ )‪ (PbBr4‬ﺩﺭ ﻓﻀﺎ ﭘﺨﺶ ﺷﻮﺩ ﻛﻪ ﺑـﺮﺍﻱ ﺳـﻼﻣﺘﻲ ﺑﺴـﻴﺎﺭ ﺧﻄﺮﻧـﺎﻙ ﺍﺳـﺖ ‪ .‬ﺳـﻮﺧﺖ ﺩﻳـﺰﻝ‬ ‫ﺍﮔﺮﭼﻪ ﻣﺸﻜﻞ ﺍﻣﻼﺡ ﺳﺮﺏ ﺭﺍ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭﻟﻴﻜﻦ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻣﺸﻜﻞ ﺧﺎﺹ ﺧﻮﺩ ﻳﻌﻨﻲ‪ ،‬ﺩﻭﺩﻩ ﻭ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺫﺭﺍﺕ ﻣﻌﻠﻖ ﺩﺭ ﻫـﻮﺍ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺎ‬

‫ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ) ‪CNG‬ﻭ ‪ ( LPG‬ﺑﻪ ﺟـﺎﻱ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴـﻞ ﺑﺎﻋـﺚ ﻛـﺎﻫﺶ ﮔﺎﺯﻫـﺎﻱ ﺁﻻﻳﻨـﺪﻩ ‪ HC ،CO‬ﻭ‬ ‫‪) NOx‬ﻣﺸﺮﻭﻁ ﺑﺮ ﺍﻳﻨﻜﻪ ‪ ،‬ﺍﻳﻦ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﺑﺎ ﺩﻗﺖ ﻋﻤﻞ ﺩﺭ ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻭ ﻧﺼﺐ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺳﻮﺧﺖ ﺩﺭ ﺧﻮﺩﺭﻭ ﺑﺎﺷﺪ ‪(.‬‬

‫ﻭ ﺣﺬﻑ ﻛﺎﻣﻞ ﺫﺭﺍﺕ ﻣﻌﻠﻖ ﻭ ﺩﻭﺩﻩ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ ﺍﺯ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ ‪ .‬ﺩﺭ ﺷـﻜﻞ )‪ ، (١‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ﻏﻠﻈـﺖ ﮔﺎﺯﻫـﺎﻱ ﺁﻻﻳﻨـﺪﻩ ‪،CO‬‬ ‫‪ HC‬ﻭ ‪ NOx‬ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ ﺍﺯ ﺍﮔﺰﻭﺯ ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻭ ﻫﻤﺎﻥ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑـﺮﺍﻱ ﻛـﺎﺭ ﺑـﺎ‬

‫‪ LPG‬ﻭ ‪ ، CNG‬ﺩﺭ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺎﺭﻫﺎﻱ ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ ‪[3] .‬‬

‫‪2500‬‬

‫‪Series2‬‬

‫‪2000‬‬

‫‪Series3‬‬

‫‪1000‬‬ ‫‪500‬‬

‫‪120‬‬

‫‪100‬‬

‫‪80‬‬

‫‪40‬‬

‫‪60‬‬

‫‪20‬‬

‫‪0‬‬

‫‪0‬‬

‫ش‬ ‫ش ‪CO (ppm‬‬ ‫‪00‬‬

‫‪1500‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -١‬ﺍﻟﻒ ‪ :‬ﻣﻨﻮ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ‬ ‫ﺍﺯ ﺷﻜﻞ ﺍ‪-‬ﺍﻟﻒ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻣﻲ ﺑﺎﺭﻫﺎ ‪ ،‬ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻣﻮﻧﻮﺍﻛﺴـﻴﺪ ﻛـﺮﺑﻦ ) ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﻭﺟـﻮﺩ ﻫـﻮﺍﻱ ﺍﺿـﺎﻓﻲ ( ﺍﺯ‬

‫ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ‪ LPG ،‬ﻭ ‪ CNG‬ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻮﺩﻩ ﺍﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪١٥‬‬


‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪2500‬‬

‫‪Series1‬‬

‫‪2000‬‬

‫‪Series2‬‬

‫‪1500‬‬ ‫‪500‬‬

‫‪120‬‬

‫‪80‬‬

‫‪100‬‬

‫‪40‬‬

‫‪60‬‬

‫‪0‬‬

‫‪20‬‬

‫‪0‬‬

‫‪HC (ppm‬‬

‫‪Series3‬‬

‫‪1000‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ ١ -‬ﺏ ‪ :‬ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻨﻬﺎﻱ ﻧﺴﻮﺧﺘﻪ‬

‫ﻣﻴﺰﺍﻥ ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻨﻬﺎﻱ ﻧﺴﻮﺧﺘﻪ )‪ ( HC‬ﺩﺭ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﺍﮔﺰﻭﺯﻫﺎﻱ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ‪ ،‬ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺿـﺮﻳﺐ ﺑـﺎﺭ ﺑـﺎﻻﺗﺮ ﺍﺯ ‪، %٥٠‬‬ ‫ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺍﺳﺎﺳﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ﺧﺎﻟﺺ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺎﺭ ﺑﻪ ﺗﺪﺭﻳﺞ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ ﺩﺭ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺎﺭ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺯ ‪%٢٥‬‬ ‫‪ ،‬ﻧﺰﺩﻳﻚ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ) ﺷﻜﻞ ‪-١‬ﺏ ( ‪.‬‬

‫ﺍﻟﺒﺘﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻋﻤﺪﻩ ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻨﻬﺎﻱ ﻧﺴﻮﺧﺘﻪ ﺩﺭ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮﺹ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻳﻲ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ﮔـﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌـﻲ‬

‫ﻛﺎﺭ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ‪ ،‬ﻣﺘﺎﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻣﺘﺎﻥ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻫﻴﺪﺭﻭﻛﺮﺑﻨﻬﺎﻱ ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮ ﺧﻄﺮ ﻛﻤﺘﺮﻱ ﺩﺍﺭﺩ ‪ ،‬ﺍﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻳﻚ ﮔﺎﺯ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﺍﻱ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﻧﻔﺘﻲ ﻣﺎﻳﻊ ‪ ،‬ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﻛﻤﺘﺮﻱ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬

‫ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫‪6000‬‬

‫‪Series1‬‬

‫‪5000‬‬

‫‪Series2‬‬

‫‪4000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1000‬‬

‫‪120‬‬

‫‪100‬‬

‫‪60‬‬

‫‪80‬‬

‫‪40‬‬

‫‪20‬‬

‫‪0‬‬

‫‪0‬‬

‫‪NOx(ppm‬‬

‫‪Series3‬‬

‫‪3000‬‬

‫ﺷﻜﻞ‪ ١ -‬ﺝ ‪ :‬ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻫﺎﻱ ﺍﺯﺕ‬ ‫ﺍﻛﺴﻴﺪﻫﺎﻱ ﺍﺯﺕ ﻣﻨﺘﺸﺮﻩ ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯ ﺳﻮﺯ ) ﺗﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺑﺎﺭ ‪ ( %٧٥‬ﺑﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳـﺰﻝ ﺧـﺎﻟﺺ ﻛﻤﺘـﺮ ﺑـﻮﺩﻩ ﺍﻣـﺎ‬ ‫ﺩﺭﺣﺎﻟﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺑﺎﺭ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺁﻥ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ) ﺷﻜﻞ ‪-١‬ﺝ(‪.‬‬

‫ﻳﻚ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﺩﻳﮕﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﻭﺟﻮﺩ ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺩﺭﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﮔﻮﮔﺮﺩ ﺩﺭ ﻃﻲ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺑـﻪ ﺩﻱ ﺍﻛﺴـﻴﺪ‬

‫ﮔﻮﮔﺮﺩ ) ‪ (SO2‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ ‪ .‬ﺍﻳﻦ ﮔﺎﺯ ﺑﺎ ﺭﻃﻮﺑﺖ ﻫﻮﺍ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﺪﻩ ﻭﺑﺎﻋﺚ ﭘﻴﺪﺍﻳﺶ ﺑﺎﺭﺍﻧﻬﺎﻱ ﺍﺳﻴﺪﻱ ﻣﻲ ﮔـﺮﺩﺩ ‪ .‬ﻭﺍﺿـﺢ‬ ‫ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻋﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ ‪.‬‬

‫ﺍﻣﺘﻴﺎﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺠﺎﻱ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﺻﺪﺍ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﻭﺳـﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴـﻪ ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﺍﺳـﺖ ‪ .‬ﺁﻟـﻮﺩﮔﻲ‬

‫ﺻﻮﺗﻲ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﺎ ‪٣‬ﺩﺳﻲ ﺑﻞ ‪ ،‬ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ‪ .‬ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺁﻻﻳﻨـﺪﻩ ﻗﺎﺑـﻞ ﺫﻛـﺮ‬ ‫ﺑﻮﻱ ﻧﺎﻣﻄﺒﻮﻉ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻔﺘﻲ ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻮﻱ ﻧﺎﻣﻄﺒﻮﻉ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻛـﺎﺭﺑﺮﺩ ﺳـﻮﺧﺖ ﻫـﺎﻱ‬

‫ﮔﺎﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﻮﺗﻮﺭ ﺍﺣﺘﺮﺍﻕ ﺩﺍﺧﻠﻲ ) ﺑﻪ ﻭﻳﮋﻩ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ( ﺑﻄﻮﺭ ﻛﻠﻲ ﺑﺮﻃﺮﻑ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺩ‪.‬‬ ‫‪١٦‬‬


‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫ﺩﺭ ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ‪ West Viriginia‬ﺑﺮ ﺭﻭﻱ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﺍﺯ ﻭﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻭ ‪ CNG‬ﻛﺎﺭ ﻣﻲ ﻛﺮﺩﻧﺪ ‪،‬‬

‫ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻫﺎﻳﻲ ﺍﻧﺠﺎﻡ ﺷﺪ ‪ .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﺮﻭﺟﻲ ﻫﺎﻱ ﺍﻳﻦ ﻭﺳﺎﻳﻂ ‪ CNG‬ﺳﻮﺯ ﺑﺎ ﻭﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺑﺎﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻲ ﺩﻫﺪ ﻛـﻪ‬ ‫ﺩﺭ ﻭﺳـــــــــــــــــــﺎﻳﻂ ‪ CNG‬ﺳـــــــــــــــــــﻮﺯ ﺍﻧﺘﺸـــــــــــــــــــﺎﺭ‪ NOx ، CO‬ﻭ ‪ CO2‬ﻛﻤﺘـــــــــــــــــــﺮ ﻭ‬ ‫‪ )PM‬ﺫﺭﺍﺕ ﻣﻌﻠﻖ ( ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ ﻣﻴﺰﺍﻥ ‪ )HC‬ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺘﺎﻥ ﻛﻪ ﻳﻚ ﻫﻴﺪﺭﻭ ﻛﺮﺑﻦ ﺑـﺎ ﻭﺍﻛـﻨﺶ‬

‫ﭘﺬﻳﺮﻱ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻛﻢ ﺍﺳﺖ ( ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺳﺖ ‪ .‬ﺷﻜﻞ‪ ٢‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺁﺯﻣﺎﻳﺶ ﻫﺎﻱ ﻣﻜﺮﺭ ﺩﺭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪ ﻫﺪ‪[3].‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪18 .28‬‬ ‫‪11 .6‬‬

‫‪CNG‬‬

‫‪Diesel‬‬

‫‪15‬‬

‫‪13 .11‬‬

‫‪10‬‬

‫‪5.52‬‬

‫‪0.965‬‬ ‫‪0.027‬‬

‫‪4‬‬

‫‪1.51‬‬

‫‪2‬‬

‫‪3‬‬

‫‪0.8‬‬

‫‪1‬‬

‫‪g /Km‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬

‫ﺷﻜﻞ –‪ ٢‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﻴﻦ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎ ﺩﺭ ﻭﺳﺎﻳﻂ ﻧﻘﻠﻴﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻞ ﻭ‪CNG‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﻛﺮﺩ ﻛﻪ ﻫﻴﺪﺭﻭﻛﺮﺑﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺘﺎﻥ ﻭ ‪(Non Methane Hydrocarbo ) NMHC‬‬

‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ‪ NMHC‬ﺩﺭ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﻱ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﻲ ﻣﻴﺰﺍﻥ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺘﺎﻥ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﻓﻮﻕ ﻭ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﺘﺎﻥ ‪٦‬ﺑﺮﺍﺑﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺍﺯ ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺩﺭ ﭘﺪﻳﺪﻩ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺍﻱ ﻭ‬ ‫ﮔﺮﻡ ﺷﺪﻥ ﺯﻣﻴﻦ ﻣﻮﺛﺮ ﺍﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺍﻳﻦ ﻭﺟﻮﺩ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻﻱ ﺩﻱ ﺍﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ ﺗﻮﻟﻴﺪﻱ ﺍﺯ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻟﻲ ﻭ ﺑﻨﺰﻳﻨﻲ ﺩﺭ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺎﻳﺮ ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺎ ﺍﻳﺠﺎﺩ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﺍﺛﺮ ﻣﺘﺎﻥ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻛﺮﺩﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯﻱ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮﺍﻱ ﺳﻮﺧﺖ ﮔﺎﺯﻭﺋﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺁﻟﻮﺩﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﻴﺮﻱ‪:‬‬

‫ﺑﺎ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺍﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺩﺭ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻭﻓﻮﺭ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺩﻭﻣﻴﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺩﺍﺭﻧﺪﻩ ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ‬

‫ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ ﻣﻄﺮﺡ ﺍﺳﺖ ﻣﻲ ﺗﻮﺍﻥ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻧﻤﻮﺩ‪ .‬ﺗﻮﺯﻳﻊ ﻓﺮﺍﻭﺍﻧـﻲ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫـﺎ ﺩﺭ ﺳـﻄﺢ‬

‫ﮐﺸﻮﺭ ﺑﻪ ﺍﻧﺪﺍﺯﻩ ﺍﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻬﻢ ﺑﺴﺰﺍﺋﻲ ﺩﺭ ﺁﻻﻳﻨﺪﮔﻲ ﻫﻮﺍ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺑﺎﺑﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻫـﺪﺭ‬

‫ﻣﻴﺪﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺁﻣﺎﺭ ﺍﺳﺘﺎﻥ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺍﺯ ﺟﻬﺖ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺗﻮﺯﻳﻊ ﺧﻮﺩﺭﻭ ﻭ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺩﺭ ﺭﺩﻩ ﺩﻭﻡ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺗﻬﺮﺍﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ‬ ‫ﻭ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﺷﺪﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺷﺪﻥ ﻣﺼﺮﻑ ﺍﻧﺮﮊﻱ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﺍﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﺁﻻﻳﻨﺪﮔﻲ‬

‫ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻣﺜﻤﺮ ﺛﻤﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺭﺳﻴﻬﺎﻱ ﺑﻌﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ ﻧﺸﺎﻥ ﻣﻴﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﮔﺎﺯﺳﻮﺯ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫـﺎﻱ ﺩﻳـﺰﻝ ﺍﺯ ﺟﻬـﺖ‬

‫ﺗﻮﺍﻥ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺍﻓﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺪﺍﺑﻴﺮﻱ ﮐﻪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻴﺸﻮﺩ ﺍﻳﻦ ﺍﻓﺖ ﺟﺒﺮﺍﻥ ﻣﻴﮕﺮﺩﺩ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻃﻮﻝ ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺰ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﻃﻮﻝ‬

‫ﻋﻤﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮﻱ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻱ ﺩﻳﺰﻝ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺍﺟﻊ ‪:‬‬

‫‪ .۱‬ﻋﻠﻲ ﻣﻮﻣﻨﻲ ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻌﺎﻟﻲ ﻭ ﻋﻠﻲ ﺻﺎﻟﺢ ﺯﺍﺩﻩ " ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺟـﺎﻣﻊ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻨـﻪ ﮔﺎﺯﺳـﻮﺯ ﻛـﺮﺩﻥ ﺧـﻮﺩﺭﻭ ﺩﺭ ﺍﻳـﺮﺍﻥ "‬ ‫ﺁﺭﺷﻴﻮ ﻣﻌﺎﻭﻧﺖ ﺍﺟﺮﺍﺋﻲ ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮﺩﺭﻭﮐﺎﺭ ‪ ،‬ﺁﺫﺭ ﻣﺎﻩ ‪.۱۳۸۰‬‬

‫‪١٧‬‬


‫ﭼﻬﺎﺭﻣﻴﻦ ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻭ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻭ ﻣﻌﺎﺩﻥ‬

‫‪ ١٨-١٩‬ﺁﺫﺭ‪١٣٨٢‬‬

‫‪ .۲‬ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻮﻳﻦ ﺻﻨﻌﺖ ﺑﻬﻨﮕﺎﻡ " ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﺟﺎﻣﻊ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ‪ CNG‬ﻧﻤﻮﺩﻥ ﺍﺗﻮﺑﻮﺳﻬﺎﻱ ﺷﺮﮐﺖ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺧﻮﺩﺭﻭﺩﻳﺰﻝ"‬ ‫‪.‬‬

‫‪ .۳‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺁﺯﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻬﺎ ﻭﻣﺮﺍﮐﺰ ﺗﺴﺖ " ﮔﺰﺍﺭﺵ ﺗﺴﺖ ﺁﻻﻳﻨﺪﮔﻲ ﺍﺗﻮﺑﻮﺱ ‪ " MAN‬ﺁﺭﺷﻴﻮ ﻣﻌﺎﻭﻧﺖ ﺍﺟﺮﺍﺋـﻲ‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮﺩﺭﻭﮐﺎﺭ ‪ ،‬ﻣﻬﺮﻣﺎﻩ ‪.۱۳۸۱‬‬

‫‪ .۴‬ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩﻫﺎﻱ ﻣﻠﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪-‬ﻣﺸﺨﺼﺎﺕ ﮐﻴﻔﻲ" ﮔﺎﺯ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﻓﺸﺮﺩﻩ ﺑﻌﻨﻮﺍﻥ ﺳﻮﺧﺖ ﺧﻮﺩﺭﻭ" ‪ ،‬ﻣﺆﺳﺴﻪ ﺍﺳﺘﺎﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺕ ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺍﻳﺮﺍﻥ‪.First edition 2003 ، ISIRI ،‬‬

‫‪١٨‬‬


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.