ﻣﻮﺳﻮﻋﺔ ﺍﻟﻌﺮﻭﺽﻭﺍﻟﻘﺎﻓﻴﺔ
ﺳﻌﺪﺑﻦﻋﺒﺪﺍﷲ ﺍﻟﻮﺍﺻﻞ
[]1 مىسىعة العروض والقافية إعداد األستاذ /سعد به عبد هللا الىاصل
المبحث الثاوي المبحث الرابع
المبحث األول
المبحث الثالث
المبحث األول :مقدمة عامة في علم العروض ومصطلحاته علم العروض :
رعزَفه /واضعه /فبئذره . أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه الحفرٌك ثٍه المصطلحبت :
انشعز /انُثز /انشعز انًُثىر /انُظى . أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . َروضٍب : الجٍث الشعري ع
رعزَف انجُذ ان ِّشعْزٌ ّ: أنقبة األثُبد :أوال :يٍ حُث انعذد /ثبَُب :يٍ حُث األجزاء /ثبنثب :يٍ حُث رسًُخ أجزاء انجُذ /راثعب :يٍ حُث رسًُخ شطزٌ انجُذ . أنقاابة أجاازاء األثُاابد :أوال -يااٍ حُااث انز ُُااز :ثبَُااب -يااٍ حُااث عااذو وتااى انز ُااز :أساائهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . الحفعٍلة :
رعزَفهب /عذد انزفبعُم /أَىاعهب /أجزاؤهب . أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . َروضٍة الحغٍٍرات الع
:
رعزَف انزحبف /أَىاعه /يٍ يزعهقبد انزحبف . رعزَف انعهخ /أَىاعهب /انعهم انجبرَخ يجزي انزحبف . يقبرَخ ثٍُ انزحبف وانعهخ . أهااى انز ُُاازاد انزااٍ رهفااي انزفبعُاام ان َعزوضااُخ /أساائهخ ورااذرَجبد عهااً يبسااجقذ دراسزه .
الكحبثة العروضٍة
:
[]2
أوال :األحزف انزٍ رزاد عُذ انكزبثخ انعزوضُخ . ثبَُب :األحزف انزٍ رفذف . أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . المبحث الثاوي :بحىر الشعر العربي جمطٍع الشعر :
فبئذره /طزَقزه /رىضاُح انخطاىاد :انخطاىح األوناً /انخطاىح انثبَُاخ /انخطاىح انثبنثخ /انخطىح انزاثعخ /انخطىح انخبيساخ /انخطاىح انسبدساخ /انخطاىح انسابثعخ / انخطىح انثبيُخ /انخطىح انزبسعخ . الجحىر وجفعٍالجهب ٌل الطَّى ِْ ِل الكبم
:
ٌِذ المذْ َ الهسج
المىسرح السرٌع َث مجْح َت َض ْح المم اْ لُ ُ جشبثه الجحىر :
ٍِْط لجَس اْ َّجس الر الخفٍف َة المحمبر
ِر الىاف الرمل المضبرع َن ذار المح ََ
) 1انصىرح األونً ) 2 /انصاىرح انثبَُاخ ) 3 /انصاىرح انثبنثاخ ) 4 /انصاىرح انزاثعخ ) 5 /انصىرح انخبيسخ ) 6 /انصىرح انسبدسخ ) 7 /انصىرح انسبثعخ . أسئلة وجذرٌجبت على الجحىر الشعرٌة
المبحث الثالث :القافية وحروفها علم المبفٍة :
رعزَفهااب ن ااخ /رعزَفهااب االااط حب /حااذودهب /الااىرهب /فبئااذح دراسااخ هااذا انفااٍ / أهًُخ انقبفُخ /أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . حروف المبفٍة :
حاازوف انهجاابء ثبنُسااجخ نهاازوٌ )1( :يبَجاات أٌ َكااىٌ روَااب )2( /يبَصااهح أٌ َكىٌ روَب أو وال )3( /يبال َصاهح أٌ َكاىٌ روَاب /أسائهخ وراذرَجبد عهاً ياب سجقذ دراسزه :رًزٍَ يفهىل /رذرَجبد . حركبت حروف المبفٍة :
أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . أوىاع المبفٍة مه حٍث اإلطالق والحمٍٍذ أسمبء المبفٍة مه حٍث حركبت مبثٍه سبكىٍهب
:
[]3 أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . عٍىة المبفٍة
:
أتساابو انعُااىة :أوال -انعُااىة انً زفاازح نه ًَّ َىنْااذٍَْ :ثبَُااب -انعُااىة انزااٍ الر زفااز نهًىنذٍَ /أسئهخ وراذرَجبد عهاً يبساجقذ دراسازه :أوال :رًازٍَ يفهاىل /ثبَُاب : أسئهخ ورذرَجبد . الضرورات الشعرٌة :
أوال :ضزوراد انزَبدح /ثبَُب :ضزوراد انُقص /ثبنثب :ضزوراد انز ُُز / أسئهخ ورذرَجبد عهً يبسجقذ دراسزه . المبحث الرابع :ما أحدثه المىلدون في أوزان الشعر وقىافيه مب أحذثه المىلذون فً أوزان الشعر ولىافٍه :
أوال :انجفىر انًسزُجطخ /ثبَُب :انفُىٌ انًسزفذثخ . محبولة اإلفالت مه لٍىد الىزن العروضً والمبفٍة ثبسم الشعر الحر :
أوال :انشعز انًزدوج /ثبَُب :انًسًط-انًسًطبد /ثبنثب :انًخًس -انًخًسبد / أسئهخ عهً يب سجقذ دراسزه . مراجع الكحبة
[]4
ادلجسث األول :يمذيخ ػبيخ يف ػهى انؼشوض ويصطهسبرّ ػهى انؼشوض رؼشَفّ : ٲ زرً خڀ٭َُو٬ : ٞځً وِن ٴَ ُ٭ىپ ،ټځمص ڄاوؽص ،ظ٭ين خڀٹىخ ً٬خڀيت ظًپ ٬ځً خؼبُّخن خڀًٸُٷ خڀٌٍ َُ٭رُ ُ ٜمُك ؤوِخن خڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب ڄه ٴدًٌٔد . وٸً خوعځٳ ٬ځمدء خڀ٭ُزُص ُب ڄ٭ىن ټځمص (خڀ َ٭ُُو ، )ٞؤسر ظٕمُص ٌٍخ خڀ٭ځڃ ٜد ٬ځً طبٕص ؤٸىخپ : ( )1ٴٹُٿ ٌٍ :ڄٙعٹص ڄه خڀ٭َ ُِ ٞ؛ ْن خڀٙ٭ُ َُ٭ُ ُٞوَٹدْ ٬ځً ڄُّخوً .وبىل ٌٍخ خڀُؤٌ ٌٌر خٔڄردڂ خعبىٌٌُ .وَ٭ٌٍّ ِٚخ خڀٹىپَ ڄدـدء ُب خڀځٱص خڀ٭ُزُص ڄه ٸىؽبڃ ٌٍ (( :ي خؼبٕإڀص َُ٬وٌ ٞرٍي )) ؤٌ وً٩نٌد . ( )2وٸُٿ :بن خػبځُٿ ؤَخي ٜد (ڄٽص) ،خڀيت ڄه ؤظبدجهد (خڀ َ٭ُُو ، )ٞظّّټد ؛ ْوً وٌٍ ٫٠خ خڀ٭ځڃ ٴُهد . ( )3وٸُٿ :بن ڄ٭دين خڀ٭َُو ٞخڀَُ٥ٷ ُب خعبسٿ ،وخڀسمىَ ُ٤ٶ بىل خڀى٩ڃ . ( )4وٸُٿ :بهند ڄٕع٭دَش ڄه خڀ٭َُو ٞدب٭ىن خڀىدلُص ؛ ْن خڀٙ٭ُ ودلُص ڄه وىخلٍ ٬ځىڂ خڀ٭ُزُص وآيخٜد . ( )5وٸُٿ :بن خڀعٕمُص ـدءض ظَىَٔٗ٭ّد ڄه خعبّء خْوًن ڄه ًَٜخڀسُط خڀٌٍ َٕمً (َُ٬و٠د) . وؤٸُذ ٌٍي خْٸىخپ بىل خڀٝىخذ ( وخهلل ؤ٬ځڃ ) خڀُؤٌ خْوپ ،ٴدڀٽځمص ڄٙعٹص ڄه خڀ٭َر ُِ ٞ؛ ْن خڀٙر٭ُ َُ٭َُ ٞوَٹدُْ ٬ځً ڄُّخوً . واظؼّ : ٌى خػبځُٿ زه ؤضبً خڀٵُخًٌٌُ خِْيٌ خڀسٌ100( ٌُٝرٌ 175 -ر) ،وخػبځُٿ ڄه ؤټّّ ٩٬مدء ؤڄعىرد وؤـٿ ٬ځمدجهد خڀ٭سدٸُش ؛ ٴهى ؤوپ ڄه ٴٽَُّ ُب ٜىن ڀٱعىد ،ٴإڀٳ ڄ٭فمًَ خؼبٕمًٖ زٽعدذ (خڀ٭ٌن) ټمد َٹردپ ، وٌى ؤوپ ڄه ٔدَ ٪ڀ١س ٣ؤڀٵد٨هد زدوعُخ ٪خڀىٹ ٣وخڀٙٽٿ . وڀځىځُٿ ټعر وٵُٕص ،ڄىهد :ټعدذ خڀ٭َُو ، ٞوټعدذ خڀىٱڃ ،وټعدذ خَٔٹد ، ٪وټعدذ خڀىٹ ٣وخڀٙٽٿ . وڄ٭٩ڃ ڄد ُب (خڀٽعدذ) خڀٌٍ صب٭ً ظځمٍُي ُٔسىًَ ڄىٹىپ ٬ىً زإڀٵد. ً٨ خٔعٹُي خػبځُٿ خڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب ،ٴىـً ؤوِخوً خؼبٕع٭مځص ؤو حبىَي طبٕص ُٙ٬حبُخ ٍ ،ب ـدء خْوٵٗ خْؤر٣ ٴّخي ٬ځًُ حبَُ (خؼبعًخَٺ) .
فبئذرّ :
[]5
ڀ٭ځڃ خڀ٭َُو ٞويَخٔعً ؤنبُص زدڀٱص ٖ ٰىن ٬ىهد ؼبه ڀً ٜځص زدڀ٭ُزُص ،وآيخٜد وڄه ٴىخجًي : (ٜ )1ٹٿِ ڄىٌسص خڀٙد ، ُ٬وهتٍَسهد ،وذبىُسهد خػب٥إَ وخٖكبُخٲَ ُب ٸىپ خڀٚٙ٭ُ . ( )2ؤڄهُ ٸدجٿ خڀٙ٭ُ ٬ځً ٘٭ُي ڄه خڀعٱًُنْ خڀٌٍ ٖ هبىِ يوىڀً ٴًُ ،ؤو ڄد هبىِ وٸى٬رً ُب ڄرى٤ه يون آوُ . ( )3خڀعإټً ڄه ڄ٭ُٴص ؤن خڀٹُآن خڀٽُمي ،وخغبًَػ خڀىسىٌ خڀَُٙٳ ڀُٕد زٙ٭ُ ڄ٭ُٴصَ يَخٔصٕ ٖ ظٹځُرً ؛ بٌ خڀٙ٭ُ :ڄد خُ٤يض ٴًُ ولًظً خَٔٹدُ٬ص خڀعّخڄد .ؤٌ (ټٗڂْ ڄىِون ٸًٝخ زىِن ُ٬يب) .وزٍخ ًََٺ ؤن ڄد وَي ڄىهمد ٬ځً و٩دڂ خڀٙ٭ُ وِود ٖ وبٽڃ ٬ځًُ زٽىوً ٘٭ُخ ؛ ڀ٭ًڂ ٸًٝي ؛ َٹىپ خزره َ٘رُٷ : ((ْوً مل َٹ ًٝزً خڀٙ٭ُ وٖ وُعً ،ٴځٍڀٻ ٖ َ٭ً ٘٭ُخ ،وبن ټدن ټٗڄد ُڄعّْٖود )) . ( )4خڀعمٽٌنُ ڄه خؼب٭ُدَ خڀًٸُٷ ڀځىٹً ؛ ٴًخَْ خڀ٭َُوٌ ٞى ڄدڀٻ خغبٽڃ خڀٝدجر ڀځعٹىمي خڀٙ٭ٌُ وٌى خؼبمُّ خڀٵ٥ه زٌن خڀٙ٭ُ و خڀىؽُ خڀٌٍ ٸً وبمٿ ز٭ ٟظبدض خڀٙ٭ُ . ( )5ڄ٭ُٴصِ ڄد َُي ُب خڀعُخغ خڀٙ٭ٌُ ڄه ڄ٥ٝځمدض َُ٬وُ٠ص ٖ َ٭ُهد بٖ ڄه ڀً بؼبدڂ زدڀ٭َُو ٞوڄٹدًَُٕ . ( )6خڀىٸىٲُ ٬ځً ڄد َعٕڃ زً خڀٙ٭ُ ڄه خظٕدٶ خڀىِن ،وظأڀٳ خڀىٱڃ ،وڀٍڀٻ ؤؼُ ُب ُْٰ خڀٍوٶ خڀٵرين ، وهتٍَسً . ( )7خڀعمٽٌنُ ڄه ٸُخءش خڀٙ٭ُ ٸُخءشً ٔځُمص ،وظىٸٍِّ خْو٥دء خؼبمٽىص زٕسر ً٬ڂ خٔؼبدڂ ٍٜخ خڀ٭ځڃ . أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ ط : 1ڄد خؼبُخي زٽځمص خڀ٭ُو ٞ؟ ،وڄد ڄ٭ىدٌد ؟ ،وڄدٔسر ظٕمُص ٌٍخ خڀ٭ځڃ ٜد ؟ . ط : 2ڄه وخ٬ ٫٠ځڃ خڀ٭ُو ٞ؟ ،وڄد ڄىّڀعً زٌن ٬ځمدء خڀ٭ُزُص ؟ ،خٌټُ ؼٗؼص ڄه ټعسً . ط : 3ټڃ ً٬ي خڀسمىَ خڀيت ظىٜٿ بڀُهد خػبځُٿ زه ؤضبً خڀٵُخًٌٌُ زدٖٔرعٹُخء ؟ ،وڄره خڀرٌٍ ِخي ٬ځُهرد حبُخ ؟ . ْ : 4خٌټُ ؤَز٭د ڄه ٴىخجً يَخٔص ٬ځڃ خڀ٭ُو. ٞ رجىع
[]6
انزفشَك ثني ادلصطهسبد ٌىدٺ ؾبمى٬ص ڄه خؼب٥ٝځمدض وبٕه ز٥دڀر ٬ځڃ خڀ٭ُو ٞؤن ًََٺ خڀٵُٶ زُىهد ؛ ْهند سبٓ خڀ٭ځرڃ خڀرٌٍ ًًََٔ وڄه ظځٻ خؼب٥ٝځمدض ڄد َځٍ : انشؼش : ٸدپ خزه وځًون ((:خڀٙ٭ُ ٌىټٗڂ خڀسځُٯ خؼبسين ٬ځً خٖٔع٭دَش وخْوٜدٲ ،خؼبٵٝٿ زإـّخء ڄعٵٹص ُب خڀىِن وخڀُوٌٓ ،ڄٕعٹٿ ټٿ ـّء ڄىهد ُب ُٰ ً٠وڄٹًٝي ٬مد ٸسځً وز٭ًي ،خعبدٌَ ٬ځً ؤٔدڀُر خڀ٭ُذ خؼبىٝىٜرص زً )) .وفبد َ٭ً ڄه خڀٙ٭ُ ٸىپ ؤيب ٴُخْ خغب ِمًخين :
انُثش :
رُمعُٻ رًڄ٘ ْ٫ر ؤَخٺَ ٝ٬رٍٖ خڀر
ؤڄد ڀځهىي هنرٍْ ٬ځُرٻَ وٖ
خڀٝررررررررررررسُُِ ڀى٬رص زځً ؤود ڄٙعدٶٌٌْ و٬ىرًٌَ رر ڀٝرررررررررررَرًَ بٌخ خڀځُٿِ ؤ٠ىخينْ زٕر٥طُ َُخؽبررررررررررررىي
ؤڄرررررررررررر ٔرُُٗ وڀٽهٖ ڄؽځٍِ ٖ ٍَخ ُ٪ڀً وؤٌڀځطُ يڄ٭ّد ڄره وٗجٹٔرً خڀٽٔسِرررررررررررُُ
خڀٽٗڂ خعبًُ وى٬دن :وؽُ و٘٭ُ .ؤڄد خڀىؽُ ٴهى خڀٽٗڂ خڀٌٍ هبرٌُ ٬ځرً خڀٕرځُٹص ڄره ٰرًن خڀعرّخڂ وِن ،وٸً ًَوٿ خڀٕفَُُ٫وخؼبىخِوصِ وخڀعٽځٳُ خڀٽٗڂَ ٍب َسٹً وؽُخ بٌخ زٹٍ ؾبُيخ ڄه خڀىِن . وخڀىؽُ ؤٔسٷ ؤوىخ ٪خڀٽٗڂ ُب خڀىـىي ڀٹُذ ظىدوڀرً ،و٬رًڂ ظٹُُرًي ،و٠رُوَش خٔرع٭مدڀً .وٌرى وى٬دن :ڄٕف ٫بن خڀعُّْڂَ ُب ټٿ ٴٹُظٌن ؤو ؤټؽُ ٸدٴُص ،وڄُٔٿ بن ټدن ًٰن ٌڀٻ .وٸً ټدن خڀ٭ُذ َى٥ٹىن زً ڄ٭ُزد ًٰنَ ڄَ ْځمُىنٕ ؛ ڀٹىش خڀٕځُٹص ،وٴ٭ٿ خڀىَخؼص ،وٸځص خٖوعٗ ٢زدْ٬دـڃ . انشؼش ادلُثىس : خڀٙ٭ُ خؼبىؽىَ ،ؤو خڀْ َّ٥ځٷ ؤو خؼبى٥ځٔٷ ؤو خحملََُٖ ؤو ٸًُٝش خڀىؽُ -ظٕمُدضْ ـبعځٵص ڀىى ٪ڄه خڀٽعدزص خڀىؽَُص ظٙعُٺ ڄ ٫خڀٙ٭ُ ُب خڀٝىَ خػبُدڀُص ،وخَٔٹد ٪خؼبىُٔٹٍ لُىد ،وزبعځٳ ٬ىً ُب ؤو٩مص خڀىِن ،وخڀٹدٴُص ،وخڀىلًخض . وٸُٿ ٌ :ى خڀٽعدزص خڀيت ٖظعٹًُ زىِن ؤوٸدٴُص ؛ وبمبد ظ٭عمً خَٔٹد ٪خڀًخوځٍ ،وخڀٽځمص خؼبىلُص ،وخڀٝرىَش خڀٙ٭َُص .وٰدڀسد ڄدظٽىن خعبمٿ ٸًٝنش ،ؿبٽمص خڀسىدء ،ڄٽؽٵص خػبُدپ . وٸً ټدوط زًخَص ٌٍخ خڀىىُ ٪ب خڀُز ٫خْوپ ڄه ٌٍخ خڀٹُن ٬ىًڄد خ٬عمً ـّّخن وخڀُوبدين ٴىد ؤيزُد هب٭ٿ خڀىؽرُ خڀٵين ؤٔځىزد ،بٖ ؤوً َعمُّ ز٭د٤ٵص ٘٭َُص ،ووُدپ ؾبىك .
[]7
انُظى :
ٌى خڀٽٗڂ خؼبىِون خؼبٹٵً يون ٘٭ىَ ؤو ٬د٤ٵص ؤو وُدپ ؤو ٜىَش ،وڄ٭٩ڃ خڀىٹدي هب٭ٿ خڀى٩ڃ يون ڄُظسص خڀٙ٭ُ ُب خعبىيش ڄه لُػ خؼب١مىن ،وخػبُدپ ،وخڀ٭د٤ٵص وًٰنٌد ڄه ٬ىد ُٜخڀٙ٭ُ ،يون خڀىِن .ٴدڀٙر٭ُ ، ٬ديش ٥َ ،ٵك زدڀٙ٭ىَ خغبٍٓ ،وخڀ٭د٤ٵص خڀٝديٸص ،ٴُاؼُ ُب ڄٙدُ٬ود .ؤڄد خڀى٩ڃ ٴُټر زَُ٥ٹص ٖ َٹٜ ًٝرد بٖ خحملدٴ٩ص ٬ځً خڀىِن ،وخَٔٹد ٪ټدوع٩دڂ لسدض خڀ٭ٹً ُب خڀٕځٻ ،يون ؤن َٽىن ٴًُ َوق ؤو لُدش . وخؼبٹُدْ ُب خڀعٵَُٷ زٌن خڀٙ٭ُ و خڀى٩ڃ َ٭ىي زدڀًَـص خْوىل بىل خڀٍوٶ خْييب .وٌٍخ خڀٍوٶ َعُىب زٽؽرُش ڄ٥دڀ٭ص خڀٙ٭ُ خعبمُٿ . ٌٍخ ،وبن مل َٽه شبص لًوي يٸُٹص ٴدٜځص زٌن خڀٙ٭ُ و خڀى٩ڃ ،ٴةوً يبٽىىد خڀعمُُّ زُىهمد زٕهىڀص ُب ټرؽًن ڄه خْلُدن ،ٴممد َ٭ً و٩مد ٖ٘٭ُخ ٬ىً خڀٍَه َٵُٸىن زٌن خؼب٥ٝځمٌن ڄد و٩مً خڀٵٹهدء وخڀىمدش ،وټؽًن ڄره ٘٭ُخء ُٝ٬خٖكب٥د، ٢و فبد َ٭ً ڄىً ؤَ١د خڀٙ٭ُ خڀع٭ځُمٍ . وڄه خڀى٩ڃ ٌٍخن خڀسُعدن ( ڄه خڀُـّ ) : ٸً و٩ڃ خزه ڄدڀٻ ؤڀٵًُِ
ؤـديٌد كبىَصً ٜرُٴًُِ
وٸً ظس٭ط بؼُي ُب خؽبمّشٔ
ٔهٖځط ٴًُ لٵ٩هد ڀځٵعُصٔ
أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ ط : 1ڄدٌخ ٸدپ خزه وځًون ُب ظ٭َُٳ خڀٙ٭ُ ؟ ،وڄد خؼبٹُدْ ُب خڀعٵَُٷ زٌن خڀٙ٭ُ وخڀى٩ڃ ؟ . ط : 2ڄد خڀىؽُ ؟ ،وڄد خڀٕدزٷ ُب خڀىـىي خڀٙ٭ُُ ؤڂ خڀىؽُ ؟ وڄد ٬ځص ٌڀٻ ؟ . ط : 3خٌټُ خڀٵُٶ زٌن خڀٙ٭ُ ،وخڀٙ٭ُ خؼبىؽىَ . ط : 4ڄد ظ٭َُٳ خڀى٩ڃ ؟ ،وڄه خڀٍَه َ٭ً ټٗڄهڃ و٩مد ؟ خٌټُ ڄؽدٖ ڀً ُب زُعٌن . رجىع
[]8
انجُذ انشؼشٌ ػَشوظُب انشؼِشٌ ّ: رؼشَف انجُذ ِّ خڀسُط ٌىؾبمى٬ص ټځمدض ٜمُمص خڀعُټُر ،ڄىِووص لٕر ٬ځڃ خڀٹىخ ً٬وخڀ٭َُو ، ٞظٽىٚن ُب ٌخهتد وَلًش ڄىُٔٹُص ظٹدزځهد ظٵ٭ُٗض ڄ٭ُىص . وظبٍ خڀسُط ٍٜخ خٖٔڃ ظٙسُهد ڀً زدڀسُط خؼب٭ُوٲ ،وٌىزُط خڀِ ٖٙ٭ُ ؛ ْوً َ١ڃ خڀٽٗڂ ټمد َ١ڃ خڀسُط ؤٌځً ؛ وڀٍڀٻ ظبىخ ڄٹدٔ٤٭َ ًُ ؤٔسدزد وؤوظديخ ظٙسُهد ؽبد زإٔسدذ خڀسُىض وؤوظديٌد ،وخعبم ٫ؤزُدض . أنمبة األثُبد : أوال :يٍ زُث انؼذد : ؤ -انُزُى ٌ :ى زُط خڀٙ٭ُ خڀىخلً خڀٌٍ َى٩مً خڀٙد ُ٬ڄٵُيخ ولًُخ . ذ -انُُّ ِزفَخ ٌٍ :خڀسُعدن َى٩مهمد خڀٙد.ُ٬ ؾ -انمطؼخ ٌٍ :ڄد ِخي ٬ځً خؼىٌن بىل ٔعص ڄه ؤزُدض خڀٙ٭ُ . ي -انمصُذح ٌٍ :ؾبمى٬ص ڄه خْزُدض خڀٙ٭َُص ظعٽىن ڄه ٔس٭ص ؤزُدض ٴإټؽُ . ثبَُب :يٍ زُث األخضاء: ؤ -انزبو ٌ :ىټٿ زُط خٔعىَب صبُ ٫ظٵ٭ُٗظً ټمد ٌٍ ُب يخجُظً ،وبن ؤٜدٜد ِلدٲ ؤو٬ځص . وٌڀٻ ټٹىپ خڀٙد:ُ٬
وملْ ؤََ زًَّخ ٸ ُّ٣يب٬ ٍٙځً خَْْٞ
َؤَطُ ٜد زرًَّخ ٬ځاردَْٞ ر ڄد٘ررررررررررر ټٿُّد٘ ُ٥ؤَز. ٫ ٴهى ڄه خڀسمُ خڀ٥ىَٿ وظٵدُ٬ځً شبدن ُب
ذ -اجملضوء ٌ :ىټٿ زُط لٍٴطِ َُ٬و ً٠وُ٠زًُ وٌٍخ وخـر ُب ټٿ ڄره :خؼبًَرً وخؼب١ردَ ٪وخؽبرّؾ
[]9 وخؼبٹع١ر وخٛعػ ،وـدجّ ُب ټٿ ڄه خڀسُٕ ٣وخڀىخٴُ وخڀٽدڄٿ وخػبٵُٳ وخڀُـّ وخؼبعًخَٺ وخؼبعٹردَذ . وفبعىُ ٫ب ټٿ ڄه :خڀ٥ىَٿ وخؼبىُٕق وخڀَُٕ. ٫ ټٹىپ خڀٙد ُ٬ڄه خڀىخٴُ خّٛوء : ؤود خزهُ خعبً ُب خڀ٭َمٿْ
وٸ ًٌِِٝخڀٵىُِ ُب خْڄٿْ
ؾ -ادلشطىس ٌ :ىخڀسُط خڀٌٍ لٍٲ ُ٘٥ي ؤوڄُٝخ ، ً٬وظٽىن ٴًُ خڀ٭َُو ٌٍ ٞخڀُ١ذ وَٽىن ُب خڀُـرّ وخڀَُٕ. ٫ ټٹىپ خڀٙد ُ٬ڄه خڀُـّ : ربُٖص ټردڀىَئ ُب خْټمردڂْ ؤًٌِِ ڄه خڀٝمص ُب خْـٕدڂْ
ي -ادلُهىن ٌ :ىخڀسُط خڀٌٍ ٌٌر ؼځؽدي وزٹٍ ؼځؽً وَٹُ ٫ب ټٿ ڄه خڀُـّ وخؼبىُٕق . وڄىً ٸىپ وَٸص زه وىٴٿ ڄه ڄىهىٺ خڀُـّ:
َدڀُعين ٴُهد ـٍِ٪
ؤ ُورٗ ٴُهد وؤَِ٫٠
ي -ادلذوَّس ٌ :ى خڀسُط خڀٌٍ ظٽىن َُ٬و ً٠وخڀعٵ٭ُځص خْوىل ڄٙعُټعٌن ُب ټځمص وخلًش ،وخڀرس٭َٕ ٟرمًُ خؼبًِخوَٿ ؤوخؼبِ ًِڄَؿ ؤوخؼبعٖٔٝٿ .وٰدڀسد ڄد َُڄّ ؽبٍخ خڀىى ٪حبُٲ (ڂ) زٌن خڀَُ٥ٙه ڀًُپ ٬ځرً ؤورً ڄرًوَ ؤوڄعٝٿ . ټٹىپ خڀٙد: ُ٬ وڄد ٨هٌُِ ڀسدٍٰ خڀُْٖ١ـ
رڃْ زدڀ٩هُْ خڀٍَّڀىپْ
ط َُ٬و٬ ً٠ه ُ٠زً ُب خڀٹدٴُص . و -ادلشعم أوادلصًذ ٌ :ىخڀسُط ڄه خڀٙ٭ُ خڀٌٍ خوعځٵ ِ ټٹىپ ٌٌ خڀُڄص : ظُ٭ُُُٚود ؤوٖد ٸځُٿ ًًََُ٬ود
ٴٹځطُ ؽبد :بن خڀٽُخڂَ ٸځُٿِ
ادلُخَهَّغ ٌ :ىُ٠ذ ڄه خڀسُٕ٬ ٣ىًڄد َٽىن ؾبّوءخ ،وخڀ٭ُو ٞوخڀُ١ذ ـبسىودن ڄٹ٥ى٬دن ٴعٝسك ڄُِٕرَع ْٵ٭ِٔځهِ ( ڄَُع ْٵ ٔ٭ٿْ ) .
[]10 وڄىً ٸىپ خڀٙد: ُ٬
ٴٗ ؤِزديل بٌخ ـٵدينْ
ڄَهِ ټىطُ ٬ه زدزرً
٘ررررررررد ادلصشع ٌ :ى خڀسُط خڀٌٍ ؤِغبٹط َٰىُْ َِديش ؤووٹٝدن ،وٖ َځعّڂ .وٰدڀسد ڄد َٽىن ُب خڀسُط خْوپ ُ٬و ً٠زُ١زً ُب
؛ وٌڀٻ ڀًُپ ٬ځً ؤن ٜدلسً ڄسعًت بڄد ٸٝصً ؤوٸًُٝش . ٴمه خڀَّديش ٸىپ خڀٙد: ُ٬ ؤٖ ٔ٬ڃِ ٜسدلد ؤَهد خڀ٥ځٿِ خڀسديلْ
وڄه خڀىٹ ٛٸىپ خڀٙد: ُ٬
ؤَـدَظَىد بن خػب٥ىذَ ظىىذُ
وٌٿ َ٭ٔمَ ِه ڄه ټدن ُب خڀ٭ُ ُْٝخػبديلْ وبينْ ڄٹُڃْ ڄد ؤٸدڂَ ُٕ٬رُ
ادلُمَفًَّ ٌ :ى خڀسُط خڀٌٍ وخٴٹط ُ٬وُ٠ ًُ٠زًَ ُب خڀىِن وخڀُوٌ يون عبىء بىل ظٱًُن ُب خڀ٭َُو. ٞ وڄه ؤڄؽځعً ٸىپ خڀٙد: ُ٬
خڀُٕٳُ ؤًٜٶ ؤَوسدءً ڄه خڀٽعرْ
وخڀځ ٔ٭رْ ُب ل ًٚئ خغبًٗ زٌن خعبًَّٔ ٚ
ثبنثب :يٍ زُث رغًُخ أخضاء انجُذ : ؤ -احلشىٌ :ىټٿ ـّء ُب خڀسُط خڀٙ٭ٌُ ڄد ً٬خ خڀ٭َُو ٞوخڀُ١ذ . ذ -انؼَشوض :آوُ ظٵ٭ُځص ُب خڀ ُ٥ٙخْوپ (خؼبُٝخ ٪خْوپ ،ؤو خڀ .) ًَٝوصب٭هد ؤ٬دََ( ٟب٠دٴص بىل ڄ٭ىدٌد خِوُ خڀٌٍ ٌىخٔڃ ٌٍخ خڀ٭ځڃ) .وٸً ظبُط َُ٬و٠د ؛ ْهند ظٹُ ٫ب ؤر ٣خڀسُرط ،ظٙرسُهد زدڀ٭دَ٠ص خڀيت ظٹُ ٫ب ؤ ٣خػبُمص .
ؾ -انعشة ٌ :ىآوُ ظٵ٭ُځص ُب خڀ ُ٥ٙخڀؽدين (خؼبُٝخ ٪خڀؽدين ،ؤو خڀ٭فّ ) .وصب٭ً :ؤ٠رُذ و٠رُوذ وؤُ٠خذ .وظبٍ ُ٠زد ْن خڀسُط خْوپ ڄه خڀٹًُٝش بٌخ زين ٬ځً وى ٪ڄه خڀُ١ذ ټدن ٔدجُ خڀٹًُٝش ٬ځًُ ،ٴٝدَض ؤوخوُ خڀٹًُٝش ڄعمدؼځص ٴٕمٍ ُ٠زد ،ټإوً ؤوٍ ڄه ٸىؽبڃ :ؤُ٠خذ :ؤٌ ؤڄؽدپ . وخڀُٔڃ خڀسُدين خڀعديل َ ،ى٠ك ڀىد ؤـّخء خڀسُط خڀٙ٭ٌُ . ٸدپ خڀٙد: ُ٬ ٖ َٵُلىن بٌخ ودڀط َڄدلهڃ
ٸىڄد وڀُٕىخ ؾبدَِ٭د بٌخ وُځىخ
ټعدزعً َُ٬وُ٠د : َٖٵُلى ن بٌخ ودڀط َڄد
لهمى
ٸىڄه ويل
5//5/5/ 5/// 5//5/5/
5///
5//5/5/
ٔى ؾبد 5/ؾبد5//
َِ٭ه بٌخ
وُځى
5/5/ 5//5/5/
[]11 ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ٭ِٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ِٔځِهِ
خغبٙررررررررررى خڀ٭َُوٞ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ٿْ
ڄُِٕعَ ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
خغبٙرررررررررررى
خڀُ١ذ
ساثؼب :يٍ زُث رغًُخ شطشٌ انجُذ : ؤ -انشطش ٌ :ىؤلً ُُ٤ب خڀسُط خڀٙ٭ٌُ ؛ بٌ بن ټٿ زُط ڄه خڀٙ٭ُ َعإڀٳ ڄه َُ٘٥ه .صب٭ً ؤ٘رُ٥ و٘٥ىَ .
ذ -ادلِصِشَاع ٌ :ىوٝٳ خڀسُط ،ٸُٿ :بن خ٘عٹدٶ ٌڀٻ ظٙسُ ًْ دبُٝخ ٍ٬خڀسدذ .صب٭ً ڄٝدََ. ٫ ؾ -انصذسٌ :ىخڀ ُ٥ٙخْوپ ؤوخؼبُٝخ ٪خْوپ ڄه خڀسُط(.وخڀ:ًَٝؤ٬ځً ڄٹًڂ ټٿ ٍ٘ء وؤوڀً). دض ٌ :ىخڀ ُ٥ٙخڀؽدين ؤوخؼبُٝخ ٪خڀؽدين ڄه خڀسُط وٵًٕ (.وخڀ٭فّ :ڄاوُ خڀٍٙء) . ي -انؼَ ُ وخڀُٔڃ خڀسُدين خڀعديل َ ،ى٠ك ڀىد ٌٍخ . ٸدپ ټ٭ر زه ًٌِن :
ظ٭ځررڃ خڀ٭ځررڃ وخـځررٓ ُب ؾبدڀٕررً
ڄد ودذ ٸ ٣ڀسُرر ـردڀٓ خڀ٭ځمرد
خڀ ًَٝؤو خڀ ُ٥ٙخْوپ ؤو خؼبُٝخ ٪خْوپ
ٍخڀ٭فّ ؤو خڀ ُ٥ٙخڀؽدين ؤو خؼبُٝخ ٪خڀؽدين
أنمبة أخضاء األثُبد : أوال -يٍ زُث انزغُري : ؤ -االثزذاء ٌ :ىخٔڃ ڀٽٿ ـّء َ٭عٿ ُب ؤوپ خڀسُط ز٭ځص ٖ ظٽىن ُب ٍ٘ء ڄه خغبٙى .ټدػبُڂ ( خٔڃ َ٥ځٷ زدؼب٭ىن خڀ٭دڂ ٬ځً لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمىُ ٪ب ؤوپ ٘ ُ٥ڄه خڀسُط ) ْوً َإٌب ؤوپ خڀسُط ودٜص .وٰدڀسد ڄد َٽىن ُب خڀ٥ىَٿ وخؼبعٹدَذ وخڀىخٴُ وخؽبّؾ وخؼب١دَ .٪ؤڄد خڀىٝٳ خڀؽدين ٴةن ټدن خڀسُط ڄ٬ُٝد ټدن ٔسُځً ؤوپ خڀىٝٳ خْوپ ،وبن ټدن ًٰن ڄ ٪ُٝٴةن ز٭١هڃ هبُّ خػبُڂ ُب ؤوپ خڀىٝٳ خڀؽدين . وڄه ؤڄؽځص خػبُڂ ُب خڀسمُ خڀ٥ىَٿ ٸىپ خڀٙد: ُ٬ ٌَٿْ َ ُِ ْـ٭َهِ ڀٍِٔ ڀٔمٖعٍِٔ بْنْ َوَ١سِعُهَد
١دِزُهَد ْبڀًَ َ٬هِ ًٌَٔد ٸَسِٿَ خڀْمَُِٔٙرْ ٔو َ
ٴٹىڀً ٌَ (:ٿْ َُِ ) ظٕدوٌ (ُ٬ىِِڀهِ) ،وخْٜٿ ُب خڀسمُ خڀ٥ىَٿ ؤن َسًؤ زر (َٴ٭ُىِِڀهِ ) .
ذ -االػزًبد ٌ :ىخٔڃ ڀٓٔسدذ خڀيت ظَُّخلَٳ خ٬عمديخ ٬ځً خڀىظً ٸسځهد ،ؤوز٭ًٌد . وڄه ؤڄؽځعً ُب خڀ٥ىَٿ ٸىپ خڀٙد: ُ٬
وڄد ټٿُّ ٌٌ ڀرٍّ دباظُٻَ وُٝرمًَ
وڄد ټٿُّ ڄاضٕ وُٝرمًَ زځسُررْ
[]12
ٴ٭ىڀه ڄٵدُ٬ځه ٴ٭ىڀه ڄٵد٬ځه
ٴ٭ىڀه ڄٵدُ٬ځه ٴ٭ىپِ ڄٵدٍِ٬
ؾ -انفصم ُ ٌٍ :ب خڀ٭َُو ٞټدڀٱدَص ُب خڀُ١ذ .ؤٌ بٌخ ودڀٵط خڀ٭َُؤ ٞدجُ ؤـّخء خڀسُرط زىٹٝردن ؤوَِديش ِٖڄص ظبٍ ٴ . ٗٝوبٌخ مل ًَوځهد ٌڀٻ خڀعٱًُن ظبُط ٜمُمص ټمد ٌىخغبدپ زدڀىٕسص بىل (ٴد٬ځه = ٴ٭ځه) خڀ٭َُوُ ٞب خڀسُٕ ٣لُػ يوځهد خػبّْ ،وزً َځّڂ .وڀىوٸُ ٫ب خغبٙى ٴةوً َٖځّڂ .
ي -انغبَخ ُ ٌٍ :ب خڀُ١ذ ټدڀٵٝٿ ُب خڀ٭َُو . ٞؤٌ بٌخ ودڀٳ خڀُ١ذ ٔدجُ ؤـّخء خڀسُط زىٹٝدن ؤوَِديش ِٖڄص ظبُط ٰدَص .ټمد ٌىخغبدپ ُب (ٴد٬ځه = ٴ٭ځه) خڀُ١ذ خْوپ ڄه خڀسُٕ ، ٣لُػ يوځً خػبرّْ وزً َځّڂ ُ .ب لٌن ؤن خػبّْ بٌخ يوٿ خغبٙىَ ٖ َځّڂ .
ي -ادلضازف :ټٿ ـّء يوځً خڀّلدٲ . وڄىً ٸىپ خڀٙد: ُ٬
َُٖ ِ٭فْرررسَهٖ ُڄٔ١رررُمّد لُِٕرررهُ زّْٓظرررًٔ
ٶ يَٴُىّررد ـَررىِ َي ِش خڀ َٽٵَررهْ َوٌَررٿْ ََررُُو ُ
َُٖ ِ٭فْسَىْـ ر َه ُڄُٔ١ر رمَِىمُِٕهُ زِّْ َِظٔهٍِْ
َوٌَٿْ َُُو ٶُ يَٴٔرُْـ وَهِ ـَىِ َيشِ ڀْـ ر َٽٵَىٍِْ
5//5/5/
5///
زِّْ 5//5/5/
5///
5//5//
5///
5//5/5/
5///
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ڄّخلٳ
ڄّخلٳ
ٴٝٿ
ٰدَص
ثبَُب -يٍ زُث ػذو ولىع انزغري : ؤ -انغبمل :ټٿ ـّء ٔځڃ ڄه خڀّلدٲ . ذ -انصسُر :خڀ٭َُو ٞوخڀُ١ذ بٌخ ٔځمد ڄه خٖوعٹد ٚوٌىخغبٍٲ خڀِٗڂ . ڄؽدؽبمد ٸىپ خڀٙد: ُ٬
ره و رًّي رُ ٬ر ٝر رد ؤِٸ ٚ رمىضُ ٴمر وبٌخ ٜر
وټمررد ٬ځمررطٔ يرردجځٍ وظٽُٗڄررٍِ
وَ بْ ٌَ خْ َٜمَىْ ضُ ٴَمَدْ ؤِٸَِٝر رَ٬ ُُٔٝهِ وًََنْ
وَټَمَدْ َ٬ځٔمِرر ر طٔ َ٘ مَدْ جٔ ځٍْٔ وَ ظَ ٽَ ُِ َُ ڄٔ ٍْ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِه ْ ٔدمل
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ٔدمل
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِه ْ ٜمُمص
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِه ْ ٔدمل
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُعَ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ٔدمل
ٜمُك
ؾ -ادلُؼَشَّي ٌ :ىټٿ ُ٠ذ ـدِ ؤن ظًوځً َِديش (ټدڀعٍَُٿ وخڀعٕسُٯ وخڀعُٴُٿ ) ،ؤځڃ ڄه ٌرٍي خڀ٭ځرٿ ؤوخڀَّديش .
[]13 ڄؽدڀً ٸىپ خڀٙد: ُ٬
َؤٌَٽٍََخ َزد٬ ٗٔ٤ردٸَسِعَىٍِْ
َٖ ر ُِلَڃُ خڀِځ رًُ َڄ رهِ َٖ ر ُِلَڃُ
َؤٌَدټٍََخ زدٔ٤ځَهِ ٬دٸَسِعَىٍِْ
َٖ ُِلَڃُ ْڀر رٗيُ ڄَهِ َٖ ُِلَمُى
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄ٭ررُٖي
ي -ادلىفىس ٌ :ىټٿ ـّء ـدِ ؤن ًَوځً خػبُڂ ؤځڃ ڄىً .ټمد ٌىخغبدپ ُب خڀ٥ىَٿ وخڀىخٴُ وخؼبعٹدَذ وخؽبّؾ وخؼب١دَ. ٪ ٴمه خڀ٥ىَٿ ٸىپ خڀٙد: ُ٬ ْن خؼبَرردپَ َٰررد ٕي َوََخجٔرركْ َؤڄَررد ْوٌٖ ب َّ
وََِسٹًَ ڄٔرهَ خؼبَردپْ خْلَدئَِرػِ وَخڀرٍٔټُُْ
َؤڄَدوَِْ ٍَ بْوِ َه ْڀمَردپَ َٰردئ ْن َوََخٔجمُر ِه
وََِسٹًَ ڄٔرهَ ڀْمَردپْ ْلَدئَِرػِ َؤٌٌْټْرُُ ِو
َؤڄَدوَِْر ر ٍَ بْوِهَ ڀْمَد َپ َٰدئنْ َوََخٔجمُهِ
وََِسٹًَ ڄٔهَ ڀْمَدپْ ڀْـ َؤلَدئَْـ رػِ ؤٌٌَْټُُْوِ
َٴ٭ُ ِىڀِه َڄٵَرردُِٔ٬ځِه َٴ٭ُ ِىڀِه َڄٵَدٔ٬ځِه
َٴ٭ُ ِىڀِه َڄٵَررردُِٔ٬ځِه َٴ٭ُ ِىڀِه َڄٵَررردُِٔ٬ځِه
ْڄىٴىَ ْ
ْ
ْ
ْ
ْ
ْ
ْ
أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ ط : 1ڄد خڀسُطُ خڀٙ٭ٌُٓ ،ومل ُٔمٍ ٍٜخ خٖٔڃ ؟ طَ : 2ىٹٕڃ خڀسُط خڀٙ٭ٌُ ڄه لُػ خڀ٭ًيُ بىل ؤَز٭ص ؤٸٕدڂ .خٌټٌُد ڄى٠مد ؽبد . ط : 3خٌټُ خؼبٹٝىي دب٥ٝځمدض خڀسُط خِظُص ( :خڀعدڂ ،خّٛوء ،خؼبًوَٖ ) .
ط : 4ڄد خؼبٹٝىي زدڀسُط خؼب ٪ُٝ؟ ،وڄدلٽڃ خڀعّخڂ خڀع ٫َُٝ؟ ،وڄىت وبٕه خڀع ٫َُٝ؟ ،ڄؽٿ ڀىى. ًُ٬ ط : 5مب ظٕمًٖ خڀعٵ٭ُځص خْوًنش ڄه خڀ ُ٥ٙخْوپ ؟ ،ومب ظٕمً خڀعٵ٭ُځص خْوًنش ڄه خڀ ُ٥ٙخڀؽردين ؟ ، َٕمً ڄدً٬خنبد ڄه خڀعٵ٭ُٗض ؟.
طُ٬ : 6ٲ خؼب٥ٝځمدض خِظُص :
( خٖزعًخء ،خٖ٬عمدي ،خڀٱدَص ،خؼبّخلٳ ) ط : 7مب َُٕمًٖ ڄدَځٍ ؟ : ( )1ټٿ ـّء ( ظٵ٭ُځص ) ٔځڃ ڄه خڀّلدٲ .
ومب
[]14 ( )2خڀ٭ُو ٞبٌخ ٔځڃ ڄه خٖوعٹد ٚخڀِٗڂ . ( )3ټٿ ُ٠ذ ـدِ ؤن ظًوځً َِديش ،ؤځڃ ڄىهد . ( )4ټٿ ـّء ـدِ ؤن ًَوځً خػبُڂ ؤځڃ ڄىً . رجىع
انزفؼُهخ رؼشَفهب : ڀًي ربځُٿ خڀىِن خڀٙ٭ٌُ ڄىُٔٹُد (ٜىظُد) َع١ك ڀىد ؤوً َعٽىن ڄه ؾبمى٬دض ټٿ ؾبمى٬ص ظعُټر ڄه ً٬ي ڄه خغبُټدض وخڀٕٽىدض ،وٸً خِ٥ٜځٔكَ ٬ځً ظٕمُص ٌٍي خٛمى٬دض (ظٵدُ٬ٿ ) ؛ ْهنڃ خ٘عٹىخ ؽبد ڄره ټځمرص (َٴ َ٭ٿَ). و ٌٍي خڀعٵدُ٬ٿ ظعُټر ڄه ُٙ٬ش ؤلُٲ ظٕمً ؤلُٲ خڀعٹ ٫ُ٥ذبم٭هد ٬سدَش ( ُٔىٴىد ؼب٭ط ) وظبُرط زٍڀٻ ؛ ْهنڃ بٌخ ؤَخيوخ ظٹ ٫ُ٥زُط ٸ٥٭ىي زىخٔ٥ص ظځٻ خْلُٲ . ػذد انزفبػُم : خڀعٵدُ٬ٿ خڀ٭َُوُ٠ص :ُٙ٬خؼىعدن طبدُٔعدن نبد َ :ٴ٭ُىِِڀهِ ،وٴَ ْدِٔ٬ځهِ ،وشبدن ٔسدُ٬ص وٌٍ َ :ڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ُ ،ڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ،ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ ،ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ،ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ،ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ،ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ َ ،ڄ ْٵ٭ُىِٖضُ .. أَىاػهب : ظىٹٕڃ خڀعٵدُ٬ٿ بىل ٸٕمٌن :ؤٜىپ وٴُو ، ٪ٴدْٜىپ ؤَز ، ٫وٌٍ ټٿ ظٵ٭ُځص زًجط زىظً ؾبمى٬د ټردن ؤوڄٵُوٸد ،وٌٍ َ:ٴ٭ُىِِڀهِ َ ،ڄٵَدُِِْٔ٬ځهِ ُ ،ڄٵَ ْدَ٬ځُعهِ ،ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ . وخڀٵُؤ ٪ط ،وٌٍ ټٿ ظٵ٭ُځص زًجط زٕسر وٵُٵد ټدن ؤوؼٹُٗ ،وٌٍ :ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ،ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ،ٴَر ْدُٗٔ٬ظهِ، ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ َ ،ڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ،ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ . وخڀٵُٶ زٌن ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) و (ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ ) ؤن خْوىل ظعإڀٳ ڄه ٔسسٌن وٵُٵٌن (ٴَدُْ +ظهِ) زُىرهمد وظرًؾبمى٪ (ُ ، )ٗٔ٬ب لٌن ؤن خڀؽدوُص ظعإڀٳ ڄه وظً ڄٵُوٶ (ٴَدْ )ْ٪ٴٕسسٌن وٵُٵٌن ( ٖ ُ +ظهِ ) . وخڀٵُٶ زٌن ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ )و( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) ؤن خْوىل ظعإڀٳ ڄه ٔسسٌن وٵُٵٌن ( ُڄِٓ ُ +ڀِهِ ) زُىرهمد وظرً
[]15 ڄٵُوٶ (َظٵْ ، ) ْ٫وؤن خڀؽدوُص ظعإڀٳ ڄه ٔسسٌن وٵُٵٌن ( ُڄِٓ +ظَٳِ) ز٭ًنبد وظً ؾبمىِٔ٬ ( ٪ځهِ ) .وٌٍخ خڀٵُٶ َٕععس ٫ٴُٸد آوُ ،ٴدڀٵدء خڀيت ٌٍ خغبُٲ خڀُخزُ ٫ب (ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) ڄؽٗ ظ٭ً ؼدين ٔسر وڀٍڀٻ ـدِ ؤن ًَوځهد خڀٍَّٓ٥ ټمد ُٔإٌب ،ٴعٝسك (ڄَُِٕع٭ٔځِ ِه ) ،ڀٽىهد ظ٭عّّ ظ٭ً ؤ َ٣وظً ڄٵُوٶ ُب (ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ) ٖؼدين ٔرسر ،وڀرٍڀٻ ٖهبىِ ُٗ٤هد ؛ ْن خڀِ ٍ٥لدٲ ،وخڀّلدٲ ود ٚزدْٔسدذ وًَٖوٿ خْوظدي ټمد ُٔإٌب زُدوً بن ٘دء خهلل . أخضاؤْب : ٌٍي خڀعٵ٭ُٗض خڀ٭ ُٙظعإڀٳ ڄه ؤٔسدذ وؤوظدي وٴىخٜٿ ټمد َځٍ : ( ) 1خڀٕسر ڄٹٜ ٫٥ىٌب َعإڀٳ ڄه لُٴٌن ،وٌى وى٬دن : ؤ ٔ -سر وٵُٳ :وَعإڀٳ ڄه لُٴٌن :ڄعمُٺ ٴٕدټه ،وَُڄّ ڀً زدڀُڄّ ( ، )5/كبىٌَ :ٿْ َ ،ڄهِ ،ڄَد ، و( ُڄِٓ ،ظَٳِ ) ڄه (ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) ڄؽٗ . ذ ٔ -سر ؼٹُٿ :وَعإڀٳ ڄه لُٴٌن ڄعمُټٌن ،وَُڄّڀً زدڀُڄّ ( )//كبى :ڀَٻَ ،زْرٻَ ،و(ڄُرطَ ) ڄره (ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) ڄؽٗ. ( ) 2وخڀىظً ڄٹٜ ٫٥ىٌب َعإڀٳ ڄه ؼٗؼص ؤلُٲ ،وٌىوى٬دن : ؤ -وظً ؾبمى: ٪وٌى خـعمد ٪ڄعمُټٌن ٴٕدټه وَُڄّ ڀً زدڀُڄّ (، )5//كبى َ :و٭َڃِ َ٬ ،ځًَ ،و(ِٔ٬ځهِ) ڄره (ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) ڄؽٗ . ذ -وظً ڄٵُوٶ :وٌى خـعمد ٪ڄعمُټٌن زُىهمد ٔدټه ،وَُڄّڀً زدڀُڄّ ( ، )/5/كبى :ڀَُِطَ ،لَُِرػِ ، ٸَ ْدڂَ و(ٴَدْ )ْ٪ڄه (ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ ) ڄؽٗ . ( ) 3وخڀٵدٜځص ڄٹٜ ٫٥ىٌب َعإڀٳ ڄه ؤَز٭ص ؤلُٲ ؤوطبٕص ،وٌٍ وى٬دن : َُ٠زَد ، ؤ -ٴدٜځص ٜٱُي :وٌٍ خـعمد ٪ؼٗؼص ڄعمُټدض ٴٕدټه ،وَُڄّ ؽبد زدڀُڄّ( ،)5///كبى :ـَسَٿ َ ، وكبى (ڄَُعٵَ ْد) ڄه (ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) ،وكبى ( َ٬ځَُعهِ ) ڄه ( ُڄٵَ ْدَ٬ځُعهِ ) ڄؽٗ . ذ -ٴدٜځص ټّّي :وٌٍ خـعمد ٪ؤَز٭ص ڄعمُټدض ٴٕدټه ،وَُڄّ ؽبد زدڀُڄّ ( ، )5////كبى َ٬ :مَځِٽِرڃِ ، ظبٽص ،وكبى ( ڄَُع٭ِٔځهِ ) ڄه (ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) وٸً ـُ ٔم َ٭طِ ٌٍي خؼب٥ٝځمدض ُب ٌٍي خڀ٭سدَش ( :ڀَڃِ ؤَ ََ َ٬ځًَ ِ َ٨هُْ ـََسٿٍ َٔمَٽَصً ) . َٔمَٽَصً ـََسٿٍ ِ َ٨هُْ َعهًَ َؤ ََ َڀ ِڃ 5//// 5/// /5/ 5// // 5/ ٔسر وٵُٳ
ٔسر ؼٹُٿ
وظً ؾبمى٪
وظً ڄٵُوٶ
ٴدٜځص ٜٱُي
ٴدٜځص ټّّي
[]16
خذول حتهُم انزفبػُم إىل يمبطؼهب : ڂ
خڀعٵ٭ُځص
ٜىَهتد
1
َٴ٭ُ ِىڀِهِ
5/5//
2
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
5//5/
3
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
5/5/5//
4
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
5///5//
5
ڄَُعٵَ ْدٔ٬ځِهِ
5//5///
6
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ /5/5/5/
7
5//5/5/
ڄٹد٤٭هد َٴ٭ُىِ =5//
ڀِهِ = 5/
وظً ؾبمى٪
ٔسر وٵُٳ
َٴدْ = 5/
ٔ٬ځِهِ =5//
ٔسر وٵُٳ
وظً ؾبمى٪
َڄٵَدْ =5//
ُِٔ٬ر = 5/
ڀِهِ = 5/
وظً ؾبمىٔ ٪سر وٵُٳ ٔسر وٵُٳ ُڄٵَدْ =5//
َ٬ځَعُهِ =5///
وظً ؾبمى٪
ٴدٜځص ٜٱُي
ڄَُع َٵدْ =5///
ٔ٬ځِهِ =5//
ٴدٜځص ٜٱُي
وظً ؾبمى٪
ڄَٵْر = 5/
ر٭ُىِ = 5/
ٖضُ =/5/
ٔسر وٵُٳ ٔسر وٵُٳ وظً ڄٵُوٶ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄُِْٓ = 5/
ظَٵْـ = 5/
ر٭ٔځِهِ=5//
ٔسر وٵُٳ ٔسر وٵُٳ وظً ؾبمى٪ 8ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ 5/ /5/ 5/ڄُْٕـ = 5/ 9
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
5/5//5/
َ 10ٴدْٖ ْ٪ظُهِ 5/5/ /5/
َظٵْ/5/= ْ٫
ڀِهِ = 5/
ٔسر وٵُٳ وظً ڄٵُوٶ
ٔسر وٵُٳ
5//= ْٗٔ٬
ظُهِ = 5/
ٔسر وٵُٳ وظً ؾبمى٪
ٔسر وٵُٳ
ٖ = 5/
ظُهِ = 5/
َٴدْ = 5/ َٴدْ/5/= ْ٪
[]17 وظً ڄٵُوٶ
ٔسر وٵُٳ ٔسر وٵُٳ
أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ ط : 1ڄد خؼبٹٝىي زدڀعٵ٭ُځص ؟ ،وڄڃ ظعُټر ؟ ،ومل ظبُط ٍٜخٖٔڃ ؟ . ط : 2ڄدً٬ي خڀعٵدُ٬ٿ ؟ ،خٌټٌُد . ط : 3ظىٹٕڃ خڀعٵدُ٬ٿ بىل ٸٕمٌن ؤٜىپ وٴُو . ٪خٌټُ خڀٵُٶ زُىهمد ،ڄ٭ًيخ ظٵدُ٬ٿ ټٿ ٸٕڃ . ط : 4ڄد خڀٵُٶ زٌن خڀعٵ٭ُځعٌن ( :ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) و (ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ ) ؟ . ط : 5ڄڃ ظعإڀٳ ټٿ ظٵ٭ُځص ڄه لُػ ڄٹد٤٭هد ؟ ،ڄؽٿ ؼبدظٹىپ . طُ٬ : 6ٲ خؼب٥ٝځمدض خڀ٭ُوُ٠ص خِظُص ڄ ٫خڀعمؽُٿ ؽبد زإـّخء ظٵ٭ُځص : ( خڀٕسر خػبٵُٳ ،خڀىظً خٛمى ، ٪خڀىظً خؼبٵُوٶ ،خڀٵدٜځص خڀٝٱُي ) . ط : 7لځٿ خڀعٵدُ٬ٿ خِظُص بىل ڄٹد٤٭هد : ( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ،ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ،ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) رجىع
انزغُرياد انؼَشوظُخ ظٵ٭ُٗض خڀٙ٭ُ ڀُٓ ُ٠وََد ؤن ظايي زٝىَهتد خڀٕدزٹص ؛ ٴٹً ًَوځهد ظٱًُن ُب ٌُحعهد ؤو لُوٴهد ټعٕٽٌن ڄعمُٺ ،ؤولٍٴً ،ؤولٍٲ ٔدټه ،ؤوَِديظً ،ؤولٍٲ ؤټؽُ ڄه لُٲ ،ؤوَِديظً .وٌٍخ ڄد َُٕمًٖ ٬ىرً ٬ځمدء خڀ٭َُو( ٞزردڀّلدٲ وخڀ٭ځص) .وٌٍي خڀعٱًُنخض ڄىهد ڄد ٌى ـدجّ ،وڄىهد ڄد ٌى ِٖڂ . ٕرُ ٌڀٻ خڀعٱًُنُ خؼبٹد َ٫٤خڀٝىظُصَ لُِٕىّد ُب خَٔٹدَٖ ٪عمٹٷ ڄه ؤيخء خڀعٵ٭ُځص زٝىَهتد خْٜځُص ،ټمد وَدبد َُٽ ِ ؤن ٌٍي خڀعٱًُنخضٔ ُب خڀعٵدُ٬ٿ خڀ٭ ُْٙسبىك خڀٙد َُ٬لَُصً ُب خڀعځىَه خَٔٹد ٍ٬دبد َعىدٔر ڄ ٫ڄى٠رى ، ً٬ولدڀعرً خڀىٵُٕص وخڀځٱىَص ،وٌٍي خڀعٱًُنخض – ؤَ١د – ٌٍ خڀٕسر خڀُجُٓ ُب خڀع٭ًي خڀٵين ُب ؤ٬دََ ٟوؤُ٠ذ خڀسمىَ ُب خڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب ،لىت زځٱط ؼٗؼص ؤعٌن وى٬د ؤوظًَّ .وٖ٘ٻ ؤن ُب ٌڀٻ ٴٕمصً ڀځٙ٭ُخء ،وسبٽُىد ؽبڃ ڄه ٜىٮ ذبدَٜڃ زدڀٙٽٿ خڀىٱمٍ خؼباؼُ .
[]18
رؼشَف انضزبف :
خڀّلدٲ ڀٱص :خُٔٔخ ، ٪وڄىً ٸىڀً ظ٭دىل (( :بٌخ ڀٹُعڃ خڀٍَه ټٵُوخ ِلٵد )) ؤٌ ڄٌُٕ٬ن بىل ٸعدڀٽڃ. وُب خٖٗ٥ٜق :ظٱًُن ـبع ٛزؽىخين خْٔسدذ ًَ ،وٿ خڀ٭َُو ٞوخڀُ١ذ وخغبٙى ،بٌخ لٿ مل َځّڂ ظَٽُخَي ُب زٹُص خڀٹًُٝش بٖ بٌخ ـُي ؾبُي خڀ٭ځص ،ټٹس ٟخڀ٥ىَٿ ووّْ خڀسُٕ. ٣ وخڀّلدٲ َىمُ ُٝب ظٕٽٌن خؼبعمُٺ ،ؤولٍٴً ،ؤولٍٲ خڀٕدټه . أَىاػّ : خڀّلدٲ وى٬دن : ( )1ڄٵُي (زُٕ ، )٣وٌڀٻ ٬ىًڄد َُٖٝر خڀعٵ٭ُځص ٔىي ظٱًُن وخلً ٴٹ. ٣وٌى شبدوُص ؤوىخ٪ خعبًوپ خٌِب :
ڂ خٔڃ خڀّلدٲ
ظ٭َُٵً
1
خَِٔ ِ٠مدَْ
ظٕٽٌن خڀؽدين خؼبعمُٺ
2
خػبَسِه
لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه
َى٠مهد
ڄدًَوځً ڄه خڀعٵدُ٬ٿ ٜىَش خڀعٵ٭ُځص ز٭ً يوىڀً وِهند ز٭ً يوىڀً ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
5//5/5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
5//5//
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
5//5//
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
5///
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔٗظُهِ
5/5///
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َڄ٭ُىِٖضُ
/5 /5 //
3
خڀىَٸْٛ
لٍٲ خڀؽدين خؼبعمُٺ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ُڄ َٵدْٔ٬ځِهِ
5//5//
4
خڀٍَّٓ٥
لٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
5///5/
[]19 َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َڄ ْٵ٭ُٗضُ
/5//5/
5
خْڀ َ٭ِٝر
ظٕٽٌن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځْعُهِ
5/5/5//
6
خْڀ َ٭ٹْٿ
لٍٲ خػبدڄٓ خؼبعمُٺ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵ ْدَ٬عُهِ
5//5//
7
خْڀٹَسِٟ
لٍٲ خػبدڄٓ خڀٕدټه
َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َٴ٭ُىِپِ
/5//
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵدْٔ٬ځِهِ
5//5//
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ضُ
/5//5/
8
خڀْ َٽٳٓ
لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه
َٴدْٖ ْ٪ظُهِ
َٴدْٖ ْ٪ضُ
/5//5/
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ٿِ
/5 /5 //
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ
ڄَُِٕعٵْ ْ٫پِ
//5/5/
( )2ڄّيوؾ (ڄُټر) ،وٌڀٻ ٬ىًڄد َُٝر خڀعٵ٭ُځص ِلدٴدن خؼىدن ؤٌ ظٱًُنخن .وٌى ؤَز٭ص ؤورىخَ ٪ى٠رمهد خعبًوپ خٌِب :
ڂ
خٔڃ خڀّلدٲ
1
خْڀىَسِٿ
2
خْڀىَِّپ
3
خڀٖٙٽْٿ
4
خڀٖىٹْٛ
ظ٭َُٵً
ڄدًَوځً ڄه خڀعٵدُ٬ٿ
ٜىَش خڀعٵ٭ُځص ز٭ً يوىڀً
وِهند ز٭ً يوىڀً
لٍٲ خڀؽدين وخڀُخز ٫خڀٕدټىٌن
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع٭ٔځِهِ
5////
خػبَسِه +خڀٍَّٓ٥
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َڄ٭ُٗضُ
/5///
ظٕٽٌن خڀؽدين خؼبعمُٺ ولٍٲ خڀُخز٫ خڀٕدټه خَِٔ ِ٠مدَْ +خڀٍَّٓ٥
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ٭ٔځِهِ
5///5/
لٍٲ خڀؽدين وخڀٕدز ٫خڀٕدټىٌن
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔٗضُ
/5///
خػبَسِه +خڀْٽَٳٓ
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ
ڄَُعٵْ ْ٫پِ
//5//
ظٕٽٌن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ ولٍٲ خڀٕدز٫
ڄُ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځْطُ
/5 /5 //
[]20 خڀٕدټه خْڀ َ٭ِٝر +خڀْٽَٳٓ
يٍ يزؼهمبد انضزبف : َع٭ځٷ زدڀّلدٲ ؼٗؼص ڄ٥ٝځمدض ظعُيي ُب ټعر خڀ٭ُو ، ٞوسُىهد ٴُمد َځٍ : ( ) 1خؼبُخٸسص زٌن خغبُٴٌن ٌٍ:ؤن َعفدوَ ُب ظٵ٭ُځص وخلًش ٔسسدن وٵُٵدن ،ؤلًنبد هبر ؤن َځمٹً خڀّلردٲ ، وخِوررُ هبررر ؤن َٕررځڃ ؛ ٴمٽمهمررد ؤٖ َٝررُسهمد خڀّلرردٲ ڄ٭ررد ،وؤٖ َٕررځمد ڄ٭ررد . وٌٍخ هبٌُ ٬ځً ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) ُب خڀسمُ خؼب١دَ ٪؛ ٴهىدٺ ڄُخٸسص زٌن خڀُدء وخڀىىن ؛ ٴٗ زً ؤن وبٍٲ ؤلًنبد وَسٹً خِوُ .وٌٍخ خغبٽڃ وٵًُٕ ـدٍَ ٬ځً ( َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ) ُب خڀسمُ خؼبٹع١ر . ( ) 2خؼب٭دٸسص زٌن خغبُٴٌن ٌٍ:ؤن َعفدوَ ُب ظٵ٭ُځص وخلًش ؤوظٵ٭ُځعٌن ڄعفدوَظٌن ٔسسدن وٵُٵدن ،ؤلًنبد هبىِ ؤن َځمٹً خڀّلدٲ ،وخِوُ هبر ؤن َٕځڃ ؛ ٴمٽمهمد ؤٖ َُٝسهمد خڀّلدٲ ڄ٭د ،وَٝرك ؤن َٕرځمد ڄ٭د . وخؼب٭دٸسص ُب ظٵ٭ُځص وخلًش ظٽىن ُب طبٕص ؤحبُ ُ :ب ( َڄٵَدُِِْٔ٬ځهِ ) ڄه خڀ٥ىَٿ ،وخؽبّؾ ،وخڀىخٴُ ز٭ً ٝ٬ر ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) .وُب ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) ڄه خؼبىُٕق وخڀٽدڄٿ ز٭ً ب٠مدَ ( ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) ،وخؼب٭دٸسص ُب ظٵ٭ُځعٌن ظٽىن ُب خؼبًًَ وخڀُڄٿ وخػبٵُٳ وخٛعػ ،وؽبد ؼٗغ ٜىَ : ؤ -ؤن َّخلٳ ؤوپ خڀعٵ٭ُځص ڀعٕځڃ خڀعٵ٭ُځص خڀيت ٸسځهد ؛ ٴعٕمً خڀعٵ٭ُځص خؼبّخلٵص ( ًَٜخ ) . ذ -ؤن َّخلٳ آوُ خڀعٵ٭ُځص ڀعٕځڃ خڀعٵ٭ُځص خڀيت ز٭ًٌد ؛ ٴعٕمً خڀعٵ٭ُځص خؼبّخلٵص ( ٬فّخ ) . ؾ -ؤن َّخلٳ ؤوپ خڀعٵ٭ُځص وآوٌُد ڀعٕځڃ خڀعٵ٭ُځص خڀيت ٸسځهد وخڀيت ز٭رًٌد ؛ ٴعٕرمً خڀعٵ٭ُځرص خؼبّخلٵرص ( خڀُ٥ٴٌن ) ،وخؼب٭دٸسص زٝىٌَد خڀؽٗغ ذبٌُ ُب ؤَز٭ص حبىَ ٌٍ خؼبًًَ وخڀُڄٿ وخػبٵُٳ وخٛعػ. ( ) 3خؼبٽدوٵص زٌن خغبُٴٌن ٌٍ :ؤن َعفدوَ ُب ظٵ٭ُځص وخلًش ٔسسدن وٵُٵدن ،هبىِ ٴُهمد ؤن َّخلٵد ڄ٭د ؤوَٕځمد ڄ٭د ،ؤوَّخلٳ ؤلًنبد وَٕځڃ خِوُ .وذبٌُ خؼبٽدوٵص ُب ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) ڄه خڀُـّ وخڀَُٕ ٫وخڀسٕرُ، ٣ وخڀعٵ٭ُځص خْوىل ڄه خؼبىُٕق . رؼشَف انؼهخ : خڀ٭ځص ڀٱص :خؼبُ ٞوخڀٕسر . وُب خٖٗ٥ٜق :ظٱًُن َُ٥ؤ ٬ځً خْٔسدذ وخْوظدي ڄه خڀ٭َُو ٞؤو خڀُ١ذ ،بٌخ لځط ڀّڄط ،دب٭ىن ؤهنرد بٌخ
[]21 وَيض ُب ؤوپ زُط ڄه خڀٹًُٝش خڀُْع ّْ َڄطِ ُب صبُ ٫ؤزُدهتد ،بٖ بٌخ ـُض ؾبُي خڀّلدٲ ،ټدڀعٙر٭ُػ ُب خڀسمرُ خػبٵُٳ . أَىاػهب : خڀ٭ځٿ وى٬دن : (٬ )1ځٿ زدڀَّديش :وٌٍ ٖظًوٿ ًٰن خڀُ١ذ خّٛوء ،وظٽىن زَّديش لُٲ ؤولُٴٌن ُب آوُ خڀعٵ٭ُځرص ، وٌٍ ؼٗغ ٬ځٿ َى٠مهد خعبًوپ خٌِب:
ڂ خٔڃ خڀ٭ځص 1 2
خڀعُٓٴُِٔٿ
ظ٭َُٵهد َِديش ٔسر وٵُٳ ٬ځً ڄد آوُي وظً ؾبمى٪
خڀعٍَُِْْٖٿ (خٌٔخڀص)
َِديش لُٲ ٔدټه ٬ځً ڄد آوُي وظً ؾبمى٪
3خڀعِٖٕسُِْٯ (خٔٔسدٮ)
َِديش لُٲ ٔدټه ٬ځً ڄد آوُي ٔسر وٵُٳ
ڄدظًوځً ڄه
ٜىَش خڀعٵ٭ُځص ز٭ً
وِهند ز٭ً
خڀعٵدُ٬ٿ
يوىؽبد
يوىؽبد
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ظُهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ ظُهِ
5/5//5/// 5/5//5/
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ نْ
55//5///
َٴ ْدٔ٬ځِ ِه ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ ْن ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ نْ
55//5/ 55//5/5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ نْ
55/5//5/
(٬ )2ځٿ زدڀىٹ: ٛوٌٍ ظًوٿ خڀ٭َُو ٞوخڀُ١ذ خّٛوء وخڀىخُب ٬ځً خڀٕىخء ،وظٽىن زىٹٝردن لرُٲ ؤوؤټؽُ ڄه خڀ٭َُو ٞوخڀُ١ذ ؤو ؤلًنبد ،وؤلُدود َُٖي خڀسمُ بٍٖٜخ خڀىٹٝدن ټمد ُب خڀسمُ خڀىخٴُ. و٬ځٿ خڀىٹ ٛظٕ٭صِ ؤوىخَ ٪ى٠مهد خعبًوپ خٌِب : ڂ
خٔڃ خڀ٭ځص
1خغبٍَْٲ
ظ٭َُٵهد
ڄدظًوځً ڄه خڀعٵدُ٬ٿ
ٜىَش خڀعٵ٭ُځص ز٭ً يوىؽبد
وِهند ز٭ً يوىؽبد
ٌٌدذ خڀٕسر خػبٵُٳ ڄه آوُ خڀعٵ٭ُځص
َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َٴ٭ُىِ
5 //
[]22
2
خڀٹَ٫ْ٥
3
خڀْسَعُِ
4
خْڀ َٹُِٝ
لٍٲ ٔدټه خڀىظً خٛمى٪ آوُ خڀعٵ٭ُځص وظٕٽٌن ڄد ٸسځً ٌٌدذ خڀٕسر خػبٵُٳ ڄه آوُ خڀعٵ٭ُځص ٍ ،ب لٍٲ ٔدټه خڀىظً خٛمى ٪وظٕٽٌن ڄد ٸسځً
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِ ِه َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َڄ َٵ ْدٍِٔ٬ َٴ ْدٗٔ٬
5/5// 5//5/
َٴ ْدٔ٬ځِ ِه ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدْ ٔ٬ٿ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ٿْ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
5/5/ 5/5/// 5/5/5/
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ٴَ ِ٫ َٴ ْدٔ٬ٿْ
5/ 5/5/
خغبٍٲ +خڀٹ٫٥
5خْڀٹَْ٥ٳ
لٍٲ ٔدټه خڀٕسر خػبٵُٳ آوُ خڀعٵ٭ُځص وظٕٽٌن ڄد ٸسځً لٍٲ خڀٕسر خػبٵُٳ ڄه آوُ خڀعٵ٭ُځص ،ڄ ٫ظٕٽٌن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ُىِ ْپ َٴ ْدٗٔ٬ضِ
55// 55//5/
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ
ڄَُِٕعٵْ ْ٫پْ
5/5/5/
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ٿْ
5/5//
خغبٍٲ +خْڀ٭َِٝر 6
خْڀمٌٍََ
لٍٲ خڀىظً خٛمى ٪آوُ خڀعٵ٭ُځص
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُعٵَدْ
5///
7
خڀٖٝځْڃ
لٍٲ خڀىظً خؼبٵُوٶ آوُ خڀعٵ٭ُځص
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َڄ ْٵ٭ُىِ
5/5/
8خڀْٽَِٙٳ 9خڀْىَٸْٳ
لٍٲ خڀٕدز ٫خؼبعمُٺ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َڄ ْٵ٭ُىِٖ
5/5/5/
بٔٽدن خڀٕدز ٫خؼبعمُٺ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضِ
55/5/5/
انؼهم اجلبسَخ رلشي انضزبف : وٌىدٺ وى ٪ڄه خڀ٭ځٿ هبٌُ ؾبُي خڀّلدٲ ُب ً٬ڂ خڀعّخڄً ،ٴةٌخ ُٞ٬ڀځٙد ُ٬مل هبر ٬ځًُ خڀعّخڄً زٿ ـدِ ظُټً وخڀ٭ىي بىل خْٜٿ ،وٌٍي خڀ٭ځٿ ؤَز ٫وى٠مهد ٴُمد َځٍ : ٙ٭ُِٔػِ :وٌى لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ، ٪وٌڀٻ ٬ىًڄد ًَوٿ (ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ) ُب ُ٠ذ خػبٵُٳ وخٛعػ ( )1خڀعٖ ِ ټٹىپ خڀٙد ُ٬ڄه خػبٵُٳ : ڀََُِٓ ڄَهِ ڄدضَ ٴَدِٔعََُخقَ زْمَُِطٕ
بْوٖمد خڀْمَُِطُ ڄَُٚطُ خ َْلَُِدءِ
بْوٖمد خڀْمَُِطُ ڄَهِ َ٭ُُِٔٗ ټَحُِٔسّرد
ټد ٔٔٵًد زدڀًُِ ٸَځُِٔٿَ خڀُٖـدءِ
ٴٹىڀً (:ؤَلُِدجٍِٔ) ٬ځً وِن (ٴَدُْٖظهِ) = ( ) 5/5/5/وٸً يوځهد خڀعٙ٭ُػ ،ومل َځعّڄً ُب ُ٠ذ خڀسُط
[]23 خڀؽدين (رٿَ َََِـَدْجٍِٔ ) = (. ) 5/5//5/ ( )2خْڀمٍَْٲُ :وٌى ٌٌدذ خڀٕسر خػبٵُٳ ڄه آوُ خڀعٵ٭ُځص ،وٌڀٻ ُب (َٴ٭ُىِِڀهِ ) ُب خڀ٭َرُو ٞخْوىل ڄره حبُخؼبعٹدَذ ټٹىپ خڀٙد ُ٬ڄه خؼبعٹدَذ : زْهد وَسَ ٍْٔ٥ڄٔ َه خٌِٿْ خڀٕٖىخئ
َُ ًََ ُْٚؤَوِٕدذَ َؤٌِٿْ خْڀٵَٗ
ٙٵَ ُُيُ ْوِٝرٵًُِ َوؤَِٔىَيُ ڄٔ ِ
َُٹدپِ ڀًَُ :ؤَِوطَ زَ ًَُِ خڀًٗـًَ
ٴٹىڀً (:ٴِهُىِ) ٬ځً وِن (َٴ٭ُىِ) =( ) 5//وٸً يوځهد خْڀمٍَْٲُ ،ومل َځعّڄً ُب َُ٬و ٞخڀسُط خْوپ . ( )3خػبّڂ َِ:ديش لُٲ ؤوؤټؽُ ُب ؤوپ ًَٜخڀسُط ،ؤو ؤوپ ٬فّي ُب ز٭ ٟخڀسمىَ ،وٌى ٖىبځرى ڄره وٵُش :وڄىً ٸىپ خٔڄدڂ ٬ځٍ َ ٍ٠خهلل ٬ىً : خًُِِ٘يِ لََُدِْيبَٻ ڀٔځْمَىِضٔ
َٴةْنَّ خْڀمَىِضَ ٖٸُِٔٽَد
لُػ ِخي ټځمص (خً٘ي) . ( )4خػبُڂ :خٔڃ َ٥ځٷ زدؼب٭ىن خڀ٭دڂ ٬ځً لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمىُ ٪ب ؤوپ ٘ ُ٥ڄه خڀسُط ،وڄىٸ٭ً خڀعٵدُ٬ٿ خڀؽٗغ خؼبسًوءش زىظً ؾبمى ٪وٌٍ َ :ٴ٭ُىِِڀهِ ُ ،ڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ َ ،ڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ،وٸً ًَوځهد ولًي ،ؤوهبعم ٫ڄر٫ ًٰني ،وڀً ُب ټٿ لدڀص خٔڃ ؛ ٴإظبدئي زبعځٳ لٕر خڀعٵ٭ُځص ،وخوعٗٴهد ڄه لُػ ٔٗڄعهد ،وِلدٴهد ووىٌٍ ٪خ خڀّلدٲ : ( َ ) 1ٴ٭ُىِِڀهِ :وڀً ڄ٭هد ٜىَظدن : ؤ -ٸً ًَوٿ ولًي (لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى )٪ٴعًٝن( َٴ٭ُىِڀِه ) ُ٬( :ىِِڀهِ) ،ٴُٕرمً خڀرؽَّځْڃَ ،وَرًوٿ خڀ٥ىَٿ ،وخؼبعٹدَذ . ذ -ٸً هبعم ٫ڄ ٫خْڀٹَسِ( ٟلٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمرى ، ٪ولرٍٲ خػبردڄٓ خڀٕردټه) ٴعٝرًن َٴ٭ُرىِِڀهِ ِ ُ٬( :ىپِ) ،ٴُٕمً َّخڀؽ ُِڂَ ،وًَوٿ خڀسمُ خڀ٥ىَٿ ،وخؼبعٹدَذ . ( َ ) 2ڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ :وڀً ڄ٭هد ؼٗغ ٜىَ : ى ُِڂَ ،وَرًوٿ ؤ -ٸً ًَوٿ ولًي (لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى )٪ٴعًٝن ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) ( :ٴَ ْدُِِٔ٬ځهِ) ،ٴُٕمً خْڀ َ حبُ خؽبّؾ ،وخؼب١دَ. ٪ ذ -ٸًهبعم ٫ڄر ٫خْڀٹَرسِ( ٟلرٍٲ ؤوپ خڀىظرً خٛمرى ، ٪ولرٍٲ خػبردڄٓ خڀٕردټه) ٴعٝرًن ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ )(:ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) ،ٴُٕمً خڀِٖٙعَُ ،وًَوٿ حبُ خؽبّؾ ،وخؼب١دَ. ٪ ؾ -ٸً هبعم ٫ڄ ٫خڀْٽَٳٓ (لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ، ٪ولرٍٲ خڀٕردز ٫خڀٕردټه) ٴعٝرًن ( َڄٵَر ْدُِِٔ٬ځهِ )
[]24 ىُِذَ ،وًَوٿ حبٌُ خؽبّؾ ،وخؼب١دَ. ٪ (:ٴَ ْدُِٔ٬ٿِ ) ،ٴُٕمً خْڀ َ ( ُ ) 3ڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ :وڀً ڄ٭هد ؤَزٜ ٫ىَ : ١رَ ،وًَوٿ ؤ -ٸً ًَوٿ ولًي (لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى )٪ٴعًٝن ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) ( :ٴَ ْدَ٬ځَُعهِ) ،ٴُٕمً خْڀ َ٭ ِ خڀسمُ خڀىخٴُ. ذ -ٸً هبعم ٫ڄ ٫خْڀ َ٭ِٝر (لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى، ٪وبٔٽدن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ) ٴعٝرًن ( ُڄٵَر ْدَ٬ځَُعهِ ) : (ٴَ ْدَ٬ځُْعهِ) ،ٴُٕمً خْڀ َٹِٝڃَ ،وًَوٿ خڀسمُخڀىخٴُ. ؾ -ٸً هبعم ٫ڄ ٫خڀىٹ(ٛلٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى، ٪وبٔٽدن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ،ولٍٲ خڀٕردز ٫خڀٕردټه) ٴعًٝن ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) ( :ٴَ ْدْ َ٬ځطُ) ،ٴُٕمً خْڀ َ٭ ْٹ ، َٛوًَوٿ خڀسمُخڀىخٴُ. ي -ٸً هبعمر ٫ڄر ٫خْڀ َ٭ٹْرٿ(لرٍٲ ؤوپ خڀىظرً خٛمرى ، ٪ولرٍٲ خػبردڄٓ خؼبعمرُٺ) ٴعٝرًن ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) ( :ٴَ ْدَُ٬عهِ ) ،ٴُٕمً خْڀفَمَڃَ ،وًَوٿ خڀسمُخڀىخٴُ. ى ُِڂُ) َٕمً ـبُوڄّد ،وڄد مل ًَوځً َٕمً ڄَىِٴىَّخ . ٴمد يوځً (خْڀ َ وڄه ؤڄؽځص خػبُڂ ُب خڀسمُ خڀ٥ىَٿ ٸىپ خؼبُٸِّٗ خْټّّ : ٌَٿْ َ ُِ ْـ٭َهِ ڀٍِٔ ڀٔمٖعٍِٔ بْنْ َوَ١سِعُهَد
ْبڀًَ َ٬هِ ًٌَٔد ٸَسِٿَ خڀْمَُِٔٙرْ ٔوَ١دزُهد
ٴٹىڀً ٌَ (:ٿْ َُِ ) ظٕدوٌ (ُ٬ىِِڀهِ) = ( ، ) 5/5/وخْٜٿ ُب خڀسمُ خڀ٥ىَرٿ ؤن َسرًؤ زرر (َٴ٭ُرىِِڀهِ ) = ( ) 5/5//وڀى ٸدپ(:وٌٿ ) ...ڄد ټدن ُب خڀسُط وُڂ . وڄه ؤڄؽځص خػبُڂ ُب خڀسمُ خڀىخٴُ ٸىپ خغبُ٥حص : بن وّپ خڀٙعدءُ زًخَ ٸىڂٍ
ذبٖىرَ ـدََ زُعهْڃُ خڀٙعدءُ
ٴٹىڀً (:بْنْ َو َّپَ ِٖ) ظٕدوٌ (ٴَ ْدَ٬ځَُعهِ ) = ( ، ) 5///5/وخْٜٿ ُب خڀسمُ خڀىخٴُ ؤن َسًؤ زر ( ُڄٵَر ْدَ٬ځَُعهِ)= () 5///5//وڀىٸدپ(:وبْنْ ) ...ڄد ټدن ُب خڀسُط وُڂ . وڄه ؤڄؽځص خػبُڂ ُب خڀسمُ خؼب١دَ ٪ٸىپ خڀٙد:ُ٬
َٔ ِىٲَ ِؤٌِ ًٌِٔ ڀَٕٔځْمًَ ؼَىَدءً َ٬ځًَ ؼَىَدء ٴٹىڀًٔ(:ىٲ ؤٌِر ) ظٕدوٌ ( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) = ( ِ، ) 5//5/وخْٜٿ ُب خڀسمُ خؼب١دَ ٪ؤن َسًؤ زر ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ )
= ( ) 5/5/5//وڀى ٸدپ(:ٴٕىٲ ؤو ؤىٲ ) ...ڄد ټدن ُب خڀسُط وُڂ . وڄه ؤڄؽځص خػبُڂ ُب حبُ خؽبّؾ ٸىپ خڀٙد:ُ٬ ڀىِ ټدن ؤزى َ٬مٍُِو
ؤڄًنّخ ڄد َُ٠ىدي
[]25 ٴٹىڀً(:ڀَىِ ټَدنَ ) ظٕدوٌ ( ٴَدُِْ٬ٿِ ) = ( ، ) /5/5/وخْٜٿ ُب حبُ خؽبّؾ ؤن َسًؤ زرر ( َڄٵَر ْدُِِٔ٬ځهِ ) = ( ) 5/5/5//وڀى ٸدپ(:ٴَځَىِ ؤو وڀَىِ ) ...ؼبد ټدن ُب خڀسُط وُڂ . وٸً ـدء وديَّخ ُب ؤوپ خڀ٭فّ وڄىً ٸىپ خڄُت خڀٹُٓ ُب خڀسمُ خؼبعٹدَذ : َوَُِ٬هْ ڀَهَد لَ ًََِش زَ ًََِش
٘ َُّٹطِ ڄأٸُٔهْمَد ڄٔهِ ِؤوَُِ
ٴٹىڀً ْ ٘(:ٹ َٹطِ ) ظٕدوٌ ( ُ٬رىِِڀهِ ) = ( ، ) 5/5/وخْٜرٿ ُب خڀسمرُ خؼبعٹردَذ ؤن َسرًؤ ٘رُ٥ي زر (َٴ٭ُىِِڀهِ) = ( ) 5/5//وڀى ٸدپ (:و٘ َُّٹطِ ) ...ؼبد ټدن ُب خڀسُط وُڂ . وؤټؽُ ڄد وبٍٲ ڀځىُڂ لُٲ خڀ٭٥ٳ ،ټدڀىخو ،ؤو خڀٵدء ُب ڄ٥دڀ ٫خڀٹٝدجً ،وٸً ربد٘دي خڀٙ٭ُخء ز٭ً خڀ٭ٝىَ خْوىل .وبڀُٻ ڄځىٝد ؼبد ٔسٷ ُب ٌٍخ خعبًوپ : خڀعٵ٭ُځص خڀيت ًَوځهد َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ظُټُر خػبُڂ ڄًٰ ٫ني خْڀىَُِڂ رررررررر
ڄد َٕمً زً
ٜىَش خڀعٵ٭ُځص ز٭ً يوىڀً
خڀؽَّځْڃَ
ِ ُ٬ىڀِهِ
خْڀىَُِڂ
خْڀٹَسِٟ
خڀؽَّ ُِڂَ
ُ٬ىِپِ
خْڀىَُِڂ
رررررر
خْڀىَُِڂَ
َٴ ْدُِٔ٬ځِهِ
خْڀىَُِڂ
خْڀٹَسِٟ
خڀٖٙعَُِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
خْڀىَُِڂ
خڀْ َٽٳٓ
خْڀىَُِذَ
َٴ ْدُِٔ٬ٿِ
خْڀىَُِڂ
رررررر
خْڀ َ٭ِ١رَ
َٴ ْدَ٬ځَعُهِ
خْڀىَُِڂ
خْڀ َ٭ِٝر
خْڀ َٹِٝڃَ
َٴ ْدَ٬ځْتُِ
خْڀىَُِڂ
خڀىٹٛ
خْڀ َ٭ٹَْٛ
َٴ ْدَ٬ځْطُ
خْڀىَُِڂ
خْڀ َ٭ٹْٿ
خْڀفَمَڃَ
َٴ ْدَ٬عُهِ
يمبسَخ ثني انضزبف وانؼهخ : َعٵٷ خڀّلدٲ وخڀ٭ځص ُب ؼٗؼص ؤڄىَ ٌٍ : ( )1ڄ٥ځٷ خغبٍٲ )2( .خڀًوىپ ٬ځً خْ٬دََ ٟوخُْ٠ذ )3( .خڀًوىپ ٬ځً ؼىخين خْٔسدذ . وىبعځٵدن ُب ؤَز٭ص ؤڄىَ ٌٍ : ( )1ؤن خڀّلدٲ َٖٽىن بٖ زدڀىٹ ، ٛؤڄد خڀ٭ځص ٴعٽىن زدڀَّديش وخڀىٹ. ٛ
[]26 ( )2ؤن خڀّلدٲ ىبع ٛزؽىخين خْٔسدذ ،ؤڄد خڀ٭ځص ٴعًوٿ خْٔسدذ وخْوظدي . ( )3ؤن خڀّلدٲ ًَوٿ خغبٙى ،وخڀ٭َُو ، ٞوخڀُ١ذ ،ؤڄد خڀ٭ځص ٴٗ ظًوٿ بٖ خڀ٭َُو ٞوخڀُ١ذ . ( )4ؤن خڀّلدٲ بٌخ َٖ ُٞ٬ځّڂ ٰدڀسّد ،وبٌخ ڀّڂ ُٔمٍٓ (ِلدٴد ـدََّد ؾبُي خڀ٭ځص ) ،ؤڄد خڀ٭ځص ٴةٌخ ٠ُ٬رط ڀّڄط ٰدڀسد ،وبٌخ مل ظځّڂ ُٔمُٚطِ (٬ځصً ـدََص ؾبُي خڀّلدٲ ) . أْى انزغُرياد انيت رهسك انزفبػُم انؼَشوظُخ ٍْ : َ -2ٴ ْدٔ٬ځِهِ
َ - 1ٴ٭ُ ِىڀِهِ وى ٪خڀعٱًُن ڄدظًٝن بڀًُ وى ٪خڀعٱًُن 1خڀعٍَُٿ 1خڀسَعُِ ٴَِ٫ 2خڀعُٴُٿ 2خغبٍَْٲ َٴ٭ُ ِى ِ ُ٬ىڀِهِ
3خػبَُِڂ 4خْڀٹَسِ ٟٴ٭ىپِ 5خڀ َٹ ُِٝٴ٭ىپْ
َ -3ڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
ڄدظًٝن بڀًُ َٴ ْدٔ٬ځِ ِه نْ ( َٴ ْدٗٔ٬نْ) َٴ ْدٔ٬ځِهِ ظُهِ (َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ)
3خڀعٙ٭ُػ َٴ ْدڀِهِ َٴ٭ٔځِهِ 4خػبَسِه 5خڀٹَ٫ْ٥
َٴ ْدٔ٬ٿْ
ُ -4ڄ َٵ ْدَ٬ځعُهِ
1خغبٍَْٲ َڄ َٵ ْد 1 ٍِ ٔ٬خْڀ َ٭ِٝر ُڄ َٵ ْدَ٬ځْعُهِ 2خػبَُِڂ َٴ ْدُِٔ٬ځِهِ 2خْڀ َ٭ٹْٿ ُڄ َٵ ْدَ٬عُهِ 3خْڀٹَسَِ ٟڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ 3خڀٹَ٥ٳِ ڄُ َٵ ْدْ َ٬ٿ 4خڀْ َٽٳٓ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ٿِ 4خڀىٹُْ ٛڄ َٵ ْدْ َ٬ځطُ -5ڄُعَ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
-6ڄُِٕعَ ْٵ٭ٔځِهِ ،ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ 1خڀعٍَُٿ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ْن (ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٗ نْ ) 2خػبَسِٿ ڄَُع٭ٔځِهِ
1خٔ٠مدَ ڄُعِ َٵ ْدٔ٬ځِهِ 2خڀعٍَُٿ ڄَُع َٵدْ٬ځِهِ ْن (ڄَُع َٵدْ ٗ٬نْ ) 3خڀعُٴُٿ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ظُهِ (ڄَُع َٵ ْد ٗٔ٬ظُهِ ) 3خػبَسِه ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ /ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ 4خڀٙٽْٿ ڄَُعٵْ ْ٫پِ 4خغبٌٍََ ڄَُع َٵدْ 5خڀ ٍٓ٥ڄَُِٕع٭ٔځِهِ 5خػبَِّپ ڄُِع َٵ٭ٔځِهِ 6خڀ َٹ ُِٝڄَُِٕعٵْ ْ٫پْ 6خڀٹَ ٫ْ٥ڄَُع َٵ ْدٔ٬ٿْ
[]27 7خڀىَٸْٛ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
7خڀٹَ٫ْ٥ 8خڀْ َٽٳٓ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿِ
ُڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
َ -8ڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َ -7ٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
1خػبَسِٿ َٴ ْدٔ٬ٿْ 1خڀسَعُِ 2خڀعٕسُٯ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ نْ (َٴ ْدٗٔ٬ظدْ نْ ) 2خػبَسِه 3خڀٝځْڃ 3خڀعٙ٭ُػ َٴدْٖظُهِ 4خغبٍَْٲ 5خػبَسِه
َٴ ْدْٗٔ٬
َڄ٭ُٗضُ َڄ٭ُىِٖضُ َڄ ْٵ٭ُىِ
َٴ٭ٔٗظُهِ
4خڀٍٓ٥ 5خڀٽَِٕٳ
َڄ ْٵ٭ُىَِْٖ
َٴ٭ٔٗضِ
6خڀىَٸْٳ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضِ
6خڀٙٽْٿ 7خڀ َٹُِٝ
َٴ ْدٗٔ٬ضِ
8خڀْ َٽٳٓ
َٴ ْدٗٔ٬ضُ
َڄ ْٵ٭ُٗضُ
أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ ط : 1ټُٳ خٔع٭مٿ خڀٙ٭ُخء خڀعٵ٭ُٗض خڀ٭ُوُ٠ص ؟ ،وڄدوىٌٍ ٪ي خڀعٱًُنخض ؟ ،ومب ظٕمً ٌٍي خڀعٱًُنخض ؟ ،وڄد ٴدجًهتد ؟ .
ط : 2ڄد خڀّلدٲ ڀٱص وخٗ٥ٜلد ؟ ،وڄد ؤوىخ ٪خڀعٱًُنخض خڀيت ذبٌُ زٕسر خڀّلدٲ ؟ . ط : 3خڀّلدٲ وى٬دن .خٌټُنبد ٍ ،ب ُ٬ٲ ټٗ ڄىهمد فبؽٗ ڀً . ط : 4ڄد خڀٵُٶ زٌن خڀّلدٲ خؼبٵُي وخؼبُټر ؟ ،ڄؽٿ ڀٽٿ ڄىهمد دبؽدڀٌن . ط : 5ڄد خؼبُخٸسص ُب خٗ٥ٜق خڀ٭ُوٌُ٠ن ؟ ،وُب ؤٌ حبُ ربًغ ؟ ،ڄؽٿ ؽبد ڄ ٫ظىُ٠ك خؼبؽدپ . ط : 6ڄه خؼب٥ٝځمدض خڀ٭ُوُ٠ص ( خؼب٭دٸسص ) .ڄد ظ٭َُٵهد ؟ ،وڄدلٽڃ ڄد ظًوځً ڄه خڀعٵدُ٬ٿ ؟ . ط : 7بٌخ ـُض خؼب٭دٸسص ُب ظٵ٭ُځُعٌن ٴځهد ؼٗغ ٜىَ .خٌټٌُد ٍ ،ب خٌټُ ظٕمُص خڀعٵ٭ُځص خؼبّخلٵص ٬ىً خڀ٭ُوٌُ٠ن . ط : 8ڄد خؼبٽدوٵص زٌن خغبُٴٌن ؟ ،وُب ؤٌ خڀعٵدُ٬ٿ ذبٌُ ؟ ،و٠ك ٌڀٻ زدؼبؽدپ .
[]28
ط : 9ڄد خڀ٭ځص ُب خڀځٱص وُب خٗ٥ٜق خڀ٭ُوٌُ٠ن ؟ ،وڄدلٽمهد ؟ ڄؽٿ ؽبد دبؽدڀٌن . ط : 11خڀ٭ځٿ وى٬دن .خٌټُنبد ڄى٠مد ټٿ وى ٪ڄىهمد ،ڄ ٫خڀعمؽُٿ ڀً دبؽدپ وخلً . ط : 11ڄد خڀ٭ځٿ خعبدََص ؾبُي خڀّلدٲ ؟ ،ڄؽٿ ؽبد دبؽدپ . ط : 12ڄد خػبّڂ ؟ وڄد ڄى٠٭ً ؟ ،ڄؽٿ ڀً . ط : 13ڄد خػبُڂ ٬ىً ٬ځمدء خڀ٭ُو ٞ؟ ،وڄد ڄىٸ٭ً ؟ ،ڄؽٿ ڀً زعٵ٭ُځص وخلًش . ط : 14ٴُڃ َعٵٷ خڀّلدٲ وخڀ٭ځص ؟ ،وٴُڃ ىبعځٵدن ؟ ،و٠ك ٌڀٻ . طُ٬ : 15ٲ خؼب٥ٝځمدض خڀ٭ُوُ٠ص خِظُص : ( خػبّْ ،خڀ٭ٝر ،خڀٽٳ ،خػبّپ ،خڀعُٴُٿ ،خغبٍٲ ،خغبٌٍ ،خڀٽٙٳ ) .
ط : 16ڄؽٿ ؼبد َځٍ :
( خٔ٠مدَ ،خڀ ، ٍ٥خڀٹس ، ٟخڀٙٽٿ ،خڀعٍَُٿ ،خڀٹ. ) ٫٥
ط : 17زٌن ؤٜىپ خڀعٵدُ٬ٿ خِظُص ڄى٠مد ڄد يوٿ ٬ځُهد ڄه ظٱًُن : ( ٴََ ، ِ٫ڄٵَ ْدٔ٬ځِهِ َ ،ڄ ْٵ٭ُىِ ،ٴَ ْدَ٬ځْعُهِ ) . ط : 18خٌټُ خڀٵُٶ زٌن خؼب٥ٝځمدض خِظُص ڄ ٫خڀعمؽُٿ ڀٽٿ ڄىهد : ؤ -خِِٔ٠مَدَْ و خْڀ َ٭ِٝر . ذ – خڀعُٓٴُِٔٿ و خڀعٍَُِْْٖٿ . ؾ – خغبٍَْٲ و خْڀمٌٍََ . ي -خڀٹ ٫٥وخڀٹ. ُٝ
ط : 19خٌټُ ؼٗؼص ظٱًُنخض َٝك يوىؽبد ٬ځً ټٿ ظٵ٭ُځص ڄه خڀعٵدُ٬ٿ خِظُص ڄ ٫ظ٭َُٳ ټٿ ظٱًُن ٜىَش خڀعٵ٭ُځص ز٭ً يوىڀً ٬ځُهد :
( ڄُِٕعَ ْٵ٭ٔځِهِ َ ،ڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ) .
ط : 21مب ظٕمً خڀعٱًنخض خِظُص ؟ ،ڄؽٿ ؽبد : - 一لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه . ذ -لٍٲ خڀٕدز ٫خؼبعمُٺ . ؾ -لٍٲ خڀىظً خٛمى ٪ڄه آوُ خڀعٵ٭ُځص .
وٌټُ
[]29 ي -لٍٲ خڀىظً خؼبٵُوٶ ڄه آوُ خڀعٵ٭ُځص .
ط : 21مب َٕمً خـعمد ٪خڀعٱًنخض خِظُص ؟ ،ڄؽٿ ڀً : ؤ -خػبَسِه ڄ ٫خڀ. ٍَّٓ٥ ذ -خغبٍٲ ڄ ٫خڀٹ. ٫٥ ؾ -خػبُڂ ڄ ٫خڀٹسُ ٟب (َٴ٭ُىِڀِهِ ) . ي -خغبٍٲ ڄ ٫خڀ٭ٝر .
ط : 22خٌټُ خڀّلدٴدض خڀيت ظًوٿ خغبُٲ خڀؽدين ،وخغبُٲ خػبدڄٓ ڄه خڀعٵ٭ُځص. ط٬ : 23ځٿ ؼبد َإٌب : ؤ -يوىپ خڀ٬ ٍ٥ځً ( ڄَُِٕعٵْ٭ٔځِهِ ) وً٬ڂ يوىڀً ٬ځً ( ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ ) . ذ -يوىپ خػبّْ ٬ځً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) وً٬ڂ يوىڀً ٬ځً ( ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ ) .
رجىع
انكزبثخ انؼشوظُخ زبعځٳ خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص ٬ه خڀٽعدزص خٔڄٗجُص خڀيت ظٹىڂ ٬ځً لٕر ٸىخ ً٬خٔڄٗء خؼب٭ُوٴص ،لُرػ ظٹرىڂ خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص ٬ځً ڄسًؤ خڀځٵٖ ٧ڄسًؤ خػب ، ٣ؤٌ ؤن خڀٽعدزص خڀ٭ُو٠رُص ظٹرىڂ ٬ځرً ڄسرًؤَه ؤٔدٔرٌُن نبد : ( ) 1ټٿ ڄدَى٥ٷ زً َٽعر وڀى مل َٽه ڄٽعىزد ،ڄؽٿ ٌٍ (:خ ) ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ( ٌدٌخ ) . ( ) 2ټٿ ڄد ٖ َى٥ٷ زً َٖٽعر وڀى ټدن ڄٽعىزّد بڄٗجُد ،ڄؽٿ ( :ٴهمىخ ) ظٽعر ُ٬وُ٠د ( ٴهمى ) . وَعُظر ٬ځً ٌٍي خڀٹدً٬ش َِديش ز٭ ٟخغبُوٲ ؤولٍٴهد ٬ىً خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص ټمد َځٍ : أوال :األزشف انيت رضاد ػُذ انكزبثخ انؼشوظُخ : ( ) 1خڀعىىَه :جبمُٜ ٫ىَي َٽعر وىوّد ٔدټىص ،ڄؽٿ ٔ٬( :ځْڃْ ٬ ،ځمّد ٬ ،ځڃٍ ) ،ظٽعرر ُ٬و٠رُد ٌٽرٍخ : ٔ٬ځْ ُمهِ ٔ٬ ،ځْ َمهِ ٔ٬ ،ځْ ٔمهِ . ( ) 2خغبُٲ خؼبًٙي َ :ٽعر حبُٴٌن ٔ :دټه ٴمعمُٺ ،ڄؽٿ ( :ڄُٖ ،ٴَهٖڃَ ) َ ،ٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ڄَرََُِ ،
[] 30 ٴَهِهَڃَ ،وبٌخ وٸ ٫خغبُٲ خؼبًٙي آوُ خڀُوٌ خؼبٹًُ ( خڀٕدټه ) ًُٖ٬لُٴد وخلًخ ٔدټىد ٬ىً ٬ځمدء خڀ٭ُوٞ وخڀٹدٴُص ،ڄؽٿ ( خٔعمُْٓ ) بٌخ وٸ ٫هندَص خڀ ُ٥ٙخڀؽدين ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :خٔعمُِ . يالزظخ :خغبُٲ خؼبًٙي ُب آوُ خڀ ُ٥ٙخْوپ َٵٻ وَٙس،٫خبٗٲ ٠مًن صب ٫خؼباوػ خڀٱدجر (ٌهٖ). ( َِ ) 3ديش لُٲ خڀىخو ُب ز٭ ٟخْظبدء ،ڄؽٿ ٤( :دوْ ،يَخوي ) ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :يَخوُوِي َ٤ ،دوُوِْ . ( َِ ) 4ديش خْڀٳ ُب خؼبىخ ٫٠خِظُص : ؤ ُ-ب ز٭ ٟؤظبدء خٔ٘دَش ،ڄؽٿ ٌٍ( :خ ٌٍ ،ي ٌٍ ،خن ٌٍَ ،ه ٌ ،ڀٻ ٌ ،ڀٽمد ٌ ،ڀٽڃ) ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ ٌ:دٌخ ٌ ،دٌي ٌ ،دٌخن ٌ ،دٌَه ٌ ،خڀٻ ٌ ،خڀٽمد ٌ ،خڀٽڃ . ... ذ ُ-ب ڀٵ ٧خعبٗڀص (خهلل ،خڀُضبه ،بڀً ) ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :خڀٗي ،خَََِضبدن ،بٖي . ؾ ُ-ب (ڀٽهِ ) خؼبىٵٵص ،وخؼبًٙيش (ڀٽهٖ ) ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ ٖ :ټهِ ٖ ،ټِىهَ . ي ُ-ب ڀٵ ، ) ً٤ ( ٧ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ ٤ :دٌد . ( ) 5ؤوڀحٻ ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ؤٖجٻ . ( ) 6ب٘سد ٪لُټص لُٲ خڀُوٌ حبُػ َىٙإ ٬ه خٔ٘سد ٪لُٲُ ڄًٍّ ؾبدوْٓ غبُټص لُٲ خڀرُوٌ ،ڄؽرٿ ؤن َٽىن آوُ خڀ ( ُ٥ٙخغبٽڃُ ،ټعدزد ،خڀٹمُْ ) ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :خغبٽمى ،ټعدزد ،خڀٹَ َمٌُِْ ) . ( ) 7ظٙس ٫لُټص ٌدء خڀ١مًن خڀٱدجر ڀځمٵُي خؼبٍټُ ،وڄُڃ خعبم ٫بن مل َعُظر ٬ځً ٌڀرٻ ټٕرُ خڀسُرط خڀٙ٭ٌُ ،ؤو خڀعٹدء ٔدټىٌن ،ڄؽٿ :ڀًُ ،زًٔ ،ڀٽڃُ ،زٽڃُ ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ؽبِىِ ، ٍٜٔ ،ڀٽمُىِ ، زٽِمُىِ . ( ) 8ټدٲ خؼبىد٤ر ؤو خؼبىد٤سص ،ووىن خڀُٴُ ٫ب خڀٵ٭ٿ خؼب١دَ ، ٪ووىن صب ٫خؼبٍټُ خڀٕدمل ،وظردء ٠رمًن خڀعٽځڃ ؤو خؼبىد٤ر ڀځمٍټُ ؤو خؼباوػ ظٙس ٫لُټعهد بٌخ وٸ٭ط بلًخٌد هندَص ؤلرً خڀٙرَُ٥ه ،ڄؽرٿ : ټٗڄٻَ ،ټٗڄُٻٔ َٕ ،م٭دنٔ َٕ ،م٭ىنَ ،ظٕم٭ٌنَ ،ڄٕځمىنَ ،ڄٕځمٌنَ ،ٸِ ِمطَ ،ٸمرطُ ،ٸمرطٔ ، ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ټٗڄٽَدْ ،ټٗڄٽٍِٔ َٕ ،م٭دينِْ َٕ ،م٭ىوَدْ ،ظٕم٭ُىَد ،ڄٕځمىوَد ،ڄٕرځمُىَد ، ، ٸِمِعَدْ ،ٸمعُىِ ،ٸمعٍِٔ . ( ) 9خؽبمّش خؼبمًويش ظٽعر نبّش ڄٵعىلص ز٭ًٌد ؤڀٳ ،ڄؽٿ ،آڄه ،ٸُآن ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ؤَْخڄَرهَ ، ٸ ُِؤَخْن . ثبَُب :األزشف انيت حتزف : ( ) 1نبّش خڀىٜٿ بٌخ وٸ٭ط ُب يَؾ خڀٽٗڂ ٔ ،ىخءٌٌ ؤټدوط خڀٽځمص خڀيت ٌٍ ٴُهد ظبدُ٬ص ؤڂ ٸُدٔرُص ،ڄؽرٿ :
[] 31 ٴدٔعم ، َ٫وخٴهڃِ ،وخٔعمد ، ْ٪وخزهْ ،وخؼىدن ،وخٔڃْ ،ظٽعر ُ٬و٠رُد ٌٽرٍخ :ٴَِٕرعَمََ ، َ٫وٴْهَرڃِ ، ؤَِعٔمد ُ٬هِ ،وَزُِىهِ ،وَؼْىدنٔ ،ؤَِ ُمهِ .ٴةن وٸ٭ط ُب ؤوپ خڀٽٗڂ ؼسعط ڀٵ٩د وو٥د ،ڄؽٿ :خٔعم ، َ٫خٴهڃِ ، خٔعمد ، ْ٪خزهْ ،خؼىدن ،خٔڃ ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :خِٔٔعمٔ ، َ٫خٴْهڃِ ،خِٔٔعمد ُ٬هِ ،خٔزُِىهِ ،خٔؼىدنٔ ،خِٔٔ ُمهِ. ( ) 2ؤڀٳ خڀىٜٿ ڄَ( ٫ؤپْ) خؼب٭ُٴص بٌخ وٸ٭ط ُب يَؾ خڀٽٗڂ ،ٴةن ټدوط (ؤپ) ٸمَُص لٍٴط خؽبمرّش ٴٹر٣ وزٹُط خڀٗڂ ٔدټىص ،ڄؽٿ :وخڀٽعردذ ،ٴردڀ٭ځڃ ،ظٽعرر ُ٬و٠رُد ٌٽرٍخ :وَڀْٽعردذ ،وَْڀ٭ٔځْرڃ . وبن ټدوط يُٕص لٍٴط خْڀٳ وً٘ي خغبُٲ خڀٌٍ ز٭ًٌد ،وخڀًِٚٝٶ ،وخڀٖٙمٓ ،ظٽعرر ُ٬و٠رُد ًِٜٔٝٶ ،وََِ٘ٙمِٓ . ٌٽٍخ :و ِ ( ) 3ربٍٲ ؤڀٳ خڀىٜٿ ڄه ٖڂ خڀع٭َُٳ بٌخ وٸ٭ط ز٭ً ٖڂ خٖزعًخء ؤوز٭ً ٖڂ خعبُ ،ڄؽٿ :ڀَ ْځ٭ٔځْڃُ ،ڀٔ ْځ٭ٔځْرڃْ ، ًِٔٝٝٶْ. ًِٔٝٝٶُ ٔ ،ڀ ِ ڀَځًِٚٝٶُ ،ڀٔځًِٚٝٶْ ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ڀَ ْځ٭ٔځْڃُ ،ڀٔ ْځ٭ٔځْڃْ َ ،ڀ ِ ( ) 4ربٍٲ وخو ( ٬مُو ) ُب خڀُٴ ٫وخعبُ ،ڄؽٿ :لِ َ٬ ُ١مُْو ٌٌ ،سط بىل ِ َ٬مٍُو ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ : لِ َ٬ ُ١مُُنْ ٌٌ ،سػ بىل ِ َ٬مُْنْ . ( ) 5ربٍٲ خْڀٳ وخڀىخو وخڀُدء خڀٕدټىعٌن ڄه ؤوخوُ خْظبدء وخْٴ٭دپ وخغبُوٲ بٌخ وڀُهد ٔدټه ،ڄؽٿ :ؤظً بپَ ڀْٹد ٍ٠ٴإوٝرٵً خؼب٩ځىڂ بىل خڀٹد ٍ٠ٴإوٝٵً ٸد ٍ٠خڀ٭ًپ ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ؤضَ ڀْم٩ځىڂ ٸد ْٞڀْ٭ًپ .ٴةن وڀُهد ڄعمُٺ مل وبٍٲ ٍ٘ء ڄىهد ،ڄؽٿ :ؤظً ڄ٩ځىڂ بىل ٸدً٬ ٍ٠پ ٴإوٝٵً ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ :ؤظً ڄ٩ځى ُڄهِ بىل ٸدًٔ٬ ٍِ٠ڀهِ ٴإوٝٵً . ( ) 6ربٍٲ خْڀٳ خڀٵدَٸص ڄه ؤوخوُ خْٴ٭دپ ز٭ً وخو خعبمد٬ص ُب خڀٵ٭ٿ خؼبد ، ٍ٠وخْڄُ ،وخؼب١دَ ٪خؼبىٝىذ وخّٛوڂ ،ڄؽٿ َ :ـ٭ىخ ،خَـ٭ىخ ،ڀه َُـ٭ىخ ،مل َُـ٭ىخ ،ظٽعر ُ٬وُ٠د ٌٽٍخ َ :ـ٭ى ،خَـ٭رى ، ڀه َُـ٭ى ،مل َُـ٭ى . ( ) 7ربٍٲ خْڀٳ ،وخڀىخو خڀّخجًظٌن ڄه :ڄدجص ،ؤود ،ؤوڀى ،ؤوٖض ،ؤوڀحٻ . ( ) 8ربٍٲ خْڀٳ خْوًنش ڄه خْيوخض وخغبُوٲ وخْظبدء خِظُص بٌخ وڀُهد ٔدټه :بٌخ ،ؼبدٌخ ٌٍ ،خ ،ټٍخ ، بٖ ،ڄد ،بٌڄد ،لد٘د ،وٗ ً٬ ،خ ،ټٗ ،ؼبد . أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ ط : 1ظٹىڂ خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص ٬ځً ڄسًؤَه .و٠مهمد ٍ ،ب خٌټُ ڄدَعُظر ٬ځً ٌٍي خڀٹدً٬ش . ط : 2ټُٳ َٽعر ُ٬وُ٠د ڄد َځٍ : ؤ -خڀعىىَه .ذ -خغبُٲ خؼبًٙي .ؾ -خؽبمّش خؼبمًويش .
[] 32
ط : 3خٌټُ ڄى٠٭ٌن ظّخي ٴُهمد خْڀٳ ،ڄؽٿ ؽبمد .
ط : 4ڄدلٽڃ نبّش خڀىٜٿ بٌخ وٸط ُب ؤوپ خڀٽٗڂ ؟ ،وڄرد لٽمهرد بٌخ وٸ٭رط ُب وٜرځً ؟ ،ڄؽرٿ ڀٍڀٻ.
ط : 5خټعر ڄد َځٍ ُ٬وُ٠د : ( يخوي ،ظٹًٖڂ ،ٴَد٬ځڃِ ِ ٬ ،مٍُو ،خظب٭ىخ ،ڄدجص ،ؤوڀحٻ )
ط : 6ؤيوٿ ٖڂ خٖزعًخء ڄُش ،وٖڂ خعبُ ڄُش ؤوُي ٬ځً خڀٽځمدض خِظُص ٍب خټعسهد ټعدزص ُ٬وُ٠ص : ( خڀ٭ٕٿ ،خڀٙٵدء ،خڀځّْ ،خؼبدء ،خڀځُٿ ) .
ط : 7خټعر خڀسُط خٌِب ټعدزص ُ٬وُ٠ص :
وڄد ڄه ًَٕ بٖ ًَ خهلل ٴىٸهد
وٖ٨دمل بٖ ُٔسځً زإ٨ځڃْ
ط : 8خټعر خڀسُط خٌِب ټعدزص ُ٬وُ٠ص ٍ ،ب زٌن ڄدٴًُ ڄه خڀٽځمدض خڀيت ظٱرًنض ټعدزعرهد ،ڄسُىرد ٸىخًٌ٬د : بٌخ ظ١دَٷ ؤڄُْ ٴدوع ُِ٩ٴُـّد
وؤُ٠ٷ خْڄُ ؤيودي بىل خڀٵُؾْ
رجىع
ادلجسث انثبين :حبىس انشؼش انؼشيب انجسىس ورفؼُالهتب: خڀسمىٌٍَ خْوِخن خڀٙ٭َُص ؤو خَٔٹد٬دض خؼبىُٔٹُص خؼبىعځٵص ڀځٙ٭ُ خڀ٭ُيب ،وظبٍ خڀسمُ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ ْورً ؤ٘سً خڀسمُ خڀٌٍ َٖعىدًٌ دبد َُٱعُٲ ڄىً ُب ټىوً َىِن زً ڄدَٖعىدًٌ ڄه خڀٙ٭ُ . وٌٍي خَٔٹد٬دض خؼبىُٔٹُص خڀٙ٭َُص خ٬عمًٌد خڀٙ٭ُخء ،ٴإڀٵعهد خٌِخن ،وُ٤زط ؽبد خڀىٵرىْ ،ٴد٬عمرًٌد خڀٙ٭ُخء ٤ىخپ ٸُون ً٬ش .لىت ـدء خػبځُٿ زه ؤضبً خڀٵُخًٌٌُ خِْيٌ ،ٴدٔعىُؾ ٜىٌَد خؼبىُٔٹُص ؤرٽسهد ُب ٸىخڀر ظبدٌد حبىَخ ،وؤ ً٥٬ټٿ حبُ ڄىهد خظبد ودٜد ڄدِخپ َ٭ُٲ زً لىت َىڄىد ٌٍخ .
[] 33 وخڀسمىَ خڀيت خٔعىُـهد خػبځُٿ طبٕص ُٙ٬وِود ٌٍ ڀٽٿ خڀسمىَ خؼب٭ُوٴص خڀُىڂ ڄد ً٬خ حبُ خؼبعًخَٺ خڀٌٍ و٠٭ً ظځمٍُي خْوٵٗ . وخڀىهؿ خڀٌٍ خوعهفً خػبځُٿ ُب و ٫٠حبىَي َى٥ځٷ ڄه ټىن خڀٽځمدض ُب خڀ٭ُزُص ڄاڀٵص ڄه ڄعمُټردض ٴٕدټىدض ،وٌٍي ربٕر وٴٷ خڀى٥ٷ ٜد ٖ لٕر ټعدزعهد ،ٴٽٿ ڄد ٖ َى٥ٷ زً َٕٹُ ٣ب خڀىِن وڀى ټردن ڄٽعىزد وخڀ٭ٽٓ زدڀ٭ٽٓ ټمد ُ٬ٴىد ٌڀٻ ُب خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص . وٌٍي خؼبعمُټدض وخڀٕدټىدض ذبعمِ ٫ڄُخ ُب ؾبمى٬دض ظبدٌد ظٵدُ٬ٿ وٌٍ ُٙ٬ټمد ٬ځمىد .وخڀسمرىَ خڀٙ٭َُص زبعځٳ ُب ً٬ي ظٵ٭ُٗهتد ٬ځً ؼٗؼص ؤٸٕدڂ : ( )1ڄىهد ڄدَعٽىن ڄه ؤَز ٫ظٵ٭ُٗض ُب ټٿ ٘ ُ٥وٌٍ :خڀَّ٥ىَِْٿ ،خڀسُٕ ، ٣خؼبعٹدَذ ،خؼبعًخَٺ . ( )2ڄىهد ڄدَعٽىن ڄه ؼٗغ ظٵ٭ُٗض ُب ټٿ ٘ ُ٥وٌٍ :خؼبًًَ ،خڀىخٴُ ،خڀٽدڄٿ ،خڀُـّ ،خڀُڄٿ خڀَُٕ، ٫ خؼبىُٕق ،خػبٵُٳ . ( )3ڄىهد ڄدَعٽىن ڄه ظٵ٭ُځعٌن ُب ټٿ ٘ ُ٥وٌٍ :خؽبّؾ ،خؼب١دَ ، ٪خؼبٹع١ر ،خٛعػ .
رمطُغ انشؼش: ظٹ ٫ُ٥خڀٙ٭ُ ٌى وِن ټځمدض زُط خڀٙ٭ُ دبد َٹدزځهد ڄه ظٵ٭ُٗض ؛ ؼب٭ُٴص ٜمص خڀىِن ؤو خوٽٕردَي ، وَُخُ ً٬ب خڀعٹ ٫ُ٥خڀځٵ ٧يون خػب . ٣ٴدڀعٹ ٫ُ٥ظٵٽُٻ خڀسُط ڄه خڀٙ٭ُ بىل ؤـّخء وو ٫٠ربط ټرٿ ـرّء ڄدَىدٔسً ڄه خڀعٵ٭ُٗض خڀ٭ُوُ٠ص .وخڀعٹ ٫ُ٥خڀ٭ُوَُ ٍ٠ظٽّ ٬ځً خظٹدن خَٔٹد ٪خڀٝىٌب ڀځعٵ٭ُٗض ؛ بٌ ڀٽٿ ظٵ٭ُځص بَٹد٬هد خؼبىُٔٹٍ خػبد ، ٚٴځځعٵ٭ُځص ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) بَٹد٬هد ،ٴځځعٵ٭ُځص ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) بَٹد٬هد ...وڄىت ؤظٹره خڀًخَْ خَٔٹد ٪خؼبىُٔٹٍ ڀځعٵ٭ُٗض ٔهٿ ٬ځًُ خڀعٹ ٫ُ٥خڀ٭ُو ٍ٠ڀځسُط . فبئذرّ : ( )1ب٬دوص خڀًخَْ ٬ځً ڄ٭ُٴص وى ٪خڀسمُ خڀٌٍ َىعمٍ بڀًُ خڀسُط . ( )2خڀع٭ُٲ ٬ځً وِن خڀٹًُٝش وڄًي ڄ٥دزٹص ٌٍخ خڀىِن ڀٓوِخن خڀ٭ُزُص . طشَمزّ : بٌخ ؤَيض ظٹ ٫ُ٥زُط ڄه خڀٙ٭ُ ٴ٭ځُٻ ؤن ظعسٌٍ ٫ي خػب٥ىخض خؼبعس٭ص ُب ظٹ ٫ُ٥خڀسُط خٌِب لىت ظٝرٿ بىل خٔـدزص خڀٝمُمص : رد ٌَرٿْ َڄ رهِ َُ٭ُِٔرُُ ـَىد َل رًُ َڀ٭َځٍِّ ْبڀًَ ڄَرهِ ٸَرًِ ٌَىَِْرطُ ؤَُِٔ٤رُُ 1ؤَ ٔٔرُِذَ خڀٹَ٥ر 2 3 4
[] 34
ؤَُِٔٔذَ ْڀٹَ٥رد ٌَرٿْ ڄَرهِ َُ٭ُِٔرُُ ـَىردلَهُىِ
َڀ٭َځْځٍِٔ ْبڀًَ ڄَرهِ ٸَرًِ ٌَىَِْرطُ َُِٔ٤رُُوِ
ؤَُِٔٔذَ ڀْـ 5 /5 //
رٹَ٥د ٌَٿْ ڄَهِ َُ٭ُُُِٔ ـَىدلَهُ ِى 5//5// /5// 5 /5 /5 //
َڀ٭َځْځٍِٔ ْبڀًَ ڄَهِ ٸًَِ ٌَىَِْطُ ؤَِ ُُُِٔ٤و 5 /5 // /5 // 5 /5 /5 // 5 /5 //
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه حبُي : ُ٬و: ً٠
َٴ٭ُىِپِ َڄٵَدٔ٬ځِهِ
َٴ٭ُىِپِ َڄٵَدٍِٔ٬
َڄٵَدُِٔ٬ځِ ِه خڀ٥ىَٿ ظدڄص ڄٹسى٠ص
َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ
ُ٠زررً :ؿبٍوٲ ڄ٭عمً يوٿ خڀعٵ٭ُځص خڀؽدڀؽص وخڀٕدز٭ص خڀٹسٟ لٙىي :
رىظُر اخلطىاد : اخلطىح األوىل : وٹٿ خڀسُط بىل ټُخٔص خٔـدزص ،ڄ ٫ڄٗل٩ص ڄدٴًُ ڄه ٠س ٣ڀځٙٽٿ ٍ ،ب ٸُخءش خڀسُط ٸُخءش وخُ٬ص ڄعإوُرص ؛ ڀُع١ك ڄه وٗؽبد خغبُوٲ خڀيت ظى٥ٷ وخڀيت ٖظى٥ٷ ،وخغبُوٲ خؼبًٙيش ،وخڀٽځمدض خؼبىىوص ،وڄد وبٍٲ ؤو وبُٺ ٖڀعٹدء خڀٕدټىٌن .وؿبدوڀص خڀع٭ُٲ ؤؼىدء ٌٍي خڀٹُخءش ٬ځً حبُ ٌٍخ خڀسُط ڄه وٗپ وٱمص ظٵدُ٬ځً ،وفبد َٕردً٬ ٬ځً خټعٙدٲ خڀسمُ ڄٕدً٬ش وخ٠مص لٵ٠ ِ٧ىخز ٣خڀسمىَ وظُيًٌَد ٴهٍ ظ٭ً خؼبٵعدق ڀٽٿ حبُ . اخلطىح انثبَُخ : ټعدزص خڀسُط ټعدزص ُ٬وُ٠ص ،وٌٍخ َٕعځّڂ خٔؼبدڂ زٹىخ ً٬خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص ويَخٔعهد يَخٔرص يٸُٹرص ؛ْن خػب٥إ ُب ٌٍي خػب٥ىش َعٕسر ٬ىً َُٔدن خػب٥إ بىل خػب٥ىخض خڀٗلٹص . اخلطىح انثبنثخ : ؤوٍ ٸ٥٭ص ڄه خڀسُط ٍب ظُيًٌَد ڄىٱمص ٬ځً ڄىُٔٹد ظٵ٭ُځص ڄه خڀعٵ٭ُٗض خْوىل خڀيت ظسعًت ٜد خڀسمرىَ ، وڄ٥دزٹعهد ٬ځً وٱمص ٌٍي خڀعٵ٭ُځص ،ٴةٌخ ًب خڀع٥دزٷ ُب خڀىٱمص خؼبىُٔٹُص زٌن ټٗڂ خڀٙد ُ٬وخڀعٵ٭ُځص خْوىل ڀسمُ ڄه خڀسمىَ ټدوط ٌٍي خػب٥ىش ٜمُمص ٍ ،ب خوعُدَ ٸ٥٭ص ؤوُي وخڀ٭مٿ ڄ٭هد ڄؽځمد ُ٬مٿَ ڄ ٫خڀٹ٥٭ص خڀٕردزٹص ڄر٫ ڄٗل٩ص و ٫٠ٴدٜٿ زٌن ظځٻ خڀٹ ٫٥لىت ٖظعًخوٿ .ٴةٌخ ًب ٌڀٻ ټدن خڀعٹٜ ٫ُ٥مُمد ،وزرٍڀٻ خوٽٙرٳ خڀسمُ خڀٌٍ ـدء خڀسُط ٬ځً وِوً ٍ .ب بټمدپ خڀسُط ٬ځً ٌٍي خڀَُ٥ٹص .
اخلطىح انشاثؼخ :
[] 35
و ٫٠خڀُڄىِ ربط ټٿ ٸ٥٭ص ،حبُػ َُف٭ٿِ ربط خغبُٲ خؼبعمُٺ ( ڄ١مىڄد ټدن ؤوڄٵعىلد ؤو ڄٽٕرىَخ) ٌٍخ خڀُڄّ [ ، ] /وَُف٭ٿ ربط خغبُٲ خڀٕدټه خڀٝمُك ؤو لُٲ خؼبً ؤو ؤوپْ َل ُِٴٍَِ خؼبًٙي ٌٍخ خڀُڄّ [ . ] 5 ڄ ٫ڄٗل٩ص ؤن خڀسُط ٖ َُسعًؤِ زٕدټه وَٖىٸٳ ٬ځً ڄعمُٺ ،وڄٗل٩ص ؤوً َٖعىخىل ُب خڀسُط طبٕص ڄعمُټدض ٌٽٍخ [ ، ] /////وڄ ٫ڄٗل٩ص ؤوً َٖځعٹٍ ٔدټىدن ُب لٙى خڀسُط ،وبٌخ وٸٌ ٫ڀٻ ٴةوً ٖزً ڄه خڀعىځ ٛڄه ٌڀٻ بڄد زدڀعمَُٻ ؤو خغبٍٲ . اخلطىح اخلبيغخ : خوعُدَ خڀعٵ٭ُځص خؼبىدٔسص ڀٽٿ ٸ٥٭ص ،خؼبعمُٙص ڄ ٫خڀىٱمص خؼبىُٔٹُص ڀځسُط ،ڄ ٫ڄٗل٩ص ؤن خڀعٵ٭ُځص خؼبىعدَش ٸً ٖظإٌب ٔځُمص ،ڄؽٿ خڀعٵ٭ُځص ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) ؤو ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) زٿ ٸً َ٭عَُهد ِلدٲ بن ټدوط لٙىخ ؤو َ٭ًنَهد ِلردٲ ؤو٬ځص بن ټدوط ُ٬و٠د ؤوُ٠زد .وٌٍخ َىـر ٬ځً خڀ٥دڀر خٔلد٤ص زدڀّلدٴدض وخڀ٭ځٿ ولٵ٩هد و٠س٥هد لىت َٖٹُ ٫ب لًنش ڄه ؤڄُي . اخلطىح انغبدعخ : ټعدزص خٔڃ خڀسمُ ز٭ً ؤن ظسٌن ڀٻ ڄه وٗپ خػب٥ىخض خڀٕدزٹص ،ٴةن ټدن خڀسمُ ڀُٓ ڀً بٖ خٔع٭مدپ وخلً ٴٹ ٣ټإن َٕع٭مٿ ظدڄد ٴٹ ٣ؤوؾبّوءخ ٴٹ ٣ٴةوً َٽٵٍ ؤن َٹدپ ٌٍ :خ خڀسُط ڄه خڀسمُ خڀ٥ىَٿ ،ؤو ڄره خڀسمرُ خؼبًًَ .وبن ټدن ڀً ؤټؽُ ڄه خٔع٭مدپ وـر ؤن وسٌن وى ٪خٔع٭مدڀً ٌىد ،ٴُٹدپ ٌٍ :خ خڀسُط ڄه حبرُ خڀُـرّ خّٛوء وٌٽٍخ . اخلطىح انغبثؼخ : ٌټُ ُ٬و ٞخڀسُط ڄى٠مد ٴًُ خٔع٭مدؽبد وٌټُ ڄد ٴُهد ڄه ٬ځص ؤوِلدٲ ِٖڂ بن وـًخ ،ٴةن مل َىـرً ٍ٘ء ڄه ٌڀٻ ؤو وـً ٴُهد ِلدٲ ًٰن ِٖڂ وٜٵط زدڀٝمص ڄؽدپ ٌڀٻ : ؤ -بٌخ ټدن خڀسُط ڄه خڀسمُ خڀٽدڄٿ وټدن ظدڄد ويوٿ خڀ٭ُو ٞخْڀمَ ٌٍَِ ٸُٿ ُ٬ :و ً٠ظدڄص لرٍخء . ذ -بٌخ مل َٝر خڀعٵ٭ُځص ِلدٲ ؤو٬ځص ٸُٿ :ظدڄص ٜمُمص . ڄؽٗ، ؾ -بٌخ ؤٜدذ خڀعٵ٭ُځص ِلدٲ ًٰن ـدَ ؾبُي خڀ٭ځص ،ؤو٬ځص ـدََص ؾبُي خڀّلدٲ ټدٔ٠مدَ ٸُٿ :ظدڄص ٜمُمص يوځهد خٔ٠مدَ ڄه ًٰن ڀّوڂ. ي -بن ټدوط ڄ١مُش ڄ ٫خغبٌٍ مل َ ُٙبىل ٌڀٻ ؛ ْورً ِلردٲ ٰرًن ِٖڂ ،وڄؽځرً خڀ٭ځصخعبدََرص
[] 36 ؾبُي خڀّلدٲ ُب ً٬ڂ خڀځّوڂ ،زٿ َٽٵٍ ؤن َٹدپ :يوځهد خٔ٠مدَ ڄه ًٰن ڀّوڂ . اخلطىح انثبيُخ : ٌټُ ُ٠ذ خڀسُط وَ٭مٿ ڄ٭ً ڄؽٿِ ڄدُ٬مٿ ڄ ٫خڀ٭ُو ٞبٖ ؤوً ٍَٖټُ ڄ٭ً سبدڂ ؤوـّء ...ڄ ٫ڄٗل٩رص ؤن خڀُ١ذ ڄٍټُ ،وخڀ٭ُو ٞڄاوؽص ٴځُىعسً ڀٍڀٻ ٬ىً خڀع٭سًن ٬ىهمد . اخلطىح انزبعؼخ : ٌټُ ڄديوٿ خغبٙى ڄه ظٱًُن ،ٴُٹدپ يوٿ خڀعٵ٭ُځص خْوىل خػبّْ ڄؽٗ ،ويوٿ خڀعٵ٭ُځص خػبدڄٕرص خڀ٭ٝرر وٌٽٍخ ،ٴةن مل َٝر خغبٙى ظٱًُن ٸُٿ :خغبٙى ٔځُڃ .ٴعٵدُ٬ٿ خغبٙى ظىٜٳ زدڀٕٗڄص ،وخڀ٭ُو ٞوخڀُ١ذ َىٜٵدن زدڀٝمص . رجىع
1ـ انجسش انطَّىَِِم انطىَِِم : دائشح انجسش َّ ٌى ڄه يخجُش خڀِ ُمىِعَځٔٳ خڀيت ظ١ڃ ؼٗؼص ؤحبُ ڄٕع٭مځص وٌٍ :خڀَّ٥ىَِْٿ وخؼبًًََِٔ وخڀْسَُِِٕ ، ٣وحبَُه ڄهمځرٌن نبد :خؼبٕعُ٥ٿ ؤو خڀىُٔ ، ٣وخؼبمعً ؤوخڀىُٔڃ ،ؤُمَُٚط ٌٍي خڀًخجُش ٍٜخ خٖٔڃ ٖوعٗٲ ؤـّخجهد زٌن طبدُٔص ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) ،و( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) ،و ٔسدُ٬ص ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) ،و ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) . انطىَِِم حبغت انذائشح انؼشوظُخ : وصٌ انجسش َّ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
انطىَِِم: اعزؼًبل انجسش َّ َٖٕع٭مٿ ٌٍخ خڀسمُ بٖ ظدڄد وـىزد .
َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
[]37
انطىَِِم : ظبثط انجسش َّ
َ٤ىَٿ ڀًَُ يُونَ خڀسُمىَِْ ٴ١دجٿ
انطىَِِم هبزا االعى : عجت رغًُخ انجسش َّ
َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄ َٵ ْدٔ٬ٿِ ْ
ُٔمٌٍَ ٍٚخ خڀسمُ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ْوً ٤دپ زعمدڂ ؤـّخجً ؛ ٴهى َٖٕع٭مٿ ؾبّوءًخ وٖڄٙر٥ىَخ وٖڄىرهىټد ، وٸُٿ ْ :ن ً٬ي لُوٴً َسځٯ شبدوُص وؤَز٭ٌن لُٴد ُب لدڀص خڀع ، ٫َُٝؤٌ ُب لدپ ټىن خڀ٭ُو ٞوخڀُ١ذ ڄره خڀىِن وخڀٹدٴُص وٵٕهد ،وڀُٓ زٌن خڀسمىَ خْوُي وخلً ٬ځً ٌٍخ خڀىم. ٣ انطىَِِم وأظشثّ يغ انزًثُم : أػبسَط انجسش َّ ڀځسمُ خڀَّ٥ىَِْٿ ُ٬و ٞوخلًشُ وؼٗؼص ؤُ٠ذ : َُُ٬وِ ً٠ظدڄص َڄٹْسُىَ٠ص [ ٸس١هد وخـر ،وٌى ِلدٲ ـدٍَ ؾبُي خڀ٭ځص ] وؽبد ؼٗؼص ؤُ٠ذ : ؤٜ-مُك ،ڄؽٿ : ْن خؼبَرردپَ َٰررد ٕي َوََخجٔرركْ َؤڄَررد ْوٌٖ ب َّ
ػ وَخڀررٍٔټُُْ وََِسٹَررً ڄٔرر َه خؼبَرردپْ خْلَدئَِرر ِ
َؤڄَدوٌِْ ٌَ بْوِهَ ڀْمَد پَ َٰدئنْ َوََخٔجمُ ِه 5//5// 5/5// 5/5/5// 5/5// َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄٵَدٔ٬ځِهِ َٔدڀٔمَص َٔدڀٔمَص َٔدڀٔمَص َڄٹْسُىَ٠ص
ػ ؤٌٌَْټُُْوِ وََِسٹًَ ڄٔهَ ڀْمَدپْ ڀْـ َؤلَدئَْـ ر ِ 5/5/5// 5/5// 5/5/5// 5/5// َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ ٜمُك َٔدڀٔمَص َٔدڀٔمَص َٔدڀٔمَص
ذ-ڄٔؽْځِهَد :ڄؽٿ :
ٌ خؼبَُٙررى ََشَ ٴَدٔررَع٭ٔهِ بٌَْخ زَځَررٯَ خڀررُْٓخ ُ
زْررر َُْؤٌْ َؤٝرررُِكٍ ؤَوِ َؤٝرررُِمَصٔ لرررد ِْڂْ
ذ ڀَٯَ َََِْؤٌُ ڀْـ َڄُٙى ََ شَ ٴََِٕع٭ٔ ِه بٌَْخ َ 5//5// /5// 5/5/5// /5//
زْ َُْؤٌْ َؤُِٝمٔهِ ؤَوِ َؤُٝررمُ رصٔ لد ِْڄٔ ٍِ 5//5// /5// 5/5/5// /5//
َٴ٭ُىپِ َڄٵَدٔ٬ځِ ِه َڄٹْسُىَ٠ص َڄٹْسُىَ٠ص
َڄٵَدٔ٬ځِ ِه ڄٹسىٞ
َٴ٭ُى ِپ َڄٹْسُىَ٠ص
َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُى ِپ َڄٹْسُىَ٠ص
َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ ٔدؼبص
َٴ٭ُى ِپ َڄٹْسُىَ٠ص
ؾ-ؿبٍوٲ ڄ٭عمً ( وَٕعمٕه ٸسَ [ ٟٴ٭ُىِِڀهِ ] خڀىخٸ٭ص ٸسٿ ٌٍخ خڀُ١ذ ) ،ڄؽٿ : ؤَُِٔٔذَ خڀٹَ٥د ٌَرٿْ ڄَرهِ َُ٭ُِٔرُُ ـَىدلَرًُ
َڀ٭َځٍِّ ْبڀَرً ڄَرهِ ٸَرًِ ٌَىَِْرطُ ؤَُِٔ٤رُُ
ؤَُِٔٔذَ پْ ٸَ٥د ٌَٿْ ڄَهِ
َُ٭ُُُِٔ
ـَىدلَهُىِ
َڀ٭َځْځٍِٔ ْبڀًَ ڄَهِ ٸًَِ ٌَىَِْطُ
ؤَُُُِٔ٤وِ
5/5/5//
/5//
5//5//
/5 //
5 /5 //
5/5//
5/5/5// 5/5//
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ َٔدڀٔمَص
[]38
َٴ٭ُىِپِ َڄٵَدٔ٬ځِ ِه َڄٹْسُىَ٠ص َڄٹْسُىَ٠ص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه ٔدؼبص
َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُىِپِ َڄٵَدٍِ ٔ٬ َڄٹْسُىَ٠ص ؿبٍوٲ
انطىَِِم : يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش َّ انطىَِِم : جيىص يف زشى َّ ( )1خڀْٽَٳٓ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) َ ( :ڄٵَ ْدُِٔ٬ٿِ ) . ( )2خْڀٹَسِ ( ٟلٍٲ خػبدڄٓ خڀٕدټه ) ٴعٝرسك زرً ( َڄٵَر ْدُِِٔ٬ځهِ ) َ ( :ڄٵَر ْدِٔ٬ځهِ ) ،وظٝرسك ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) َ (:ٴ٭ُ ِىپِ ) .وٖهبىِ خـعمد ٪خڀٽٳ وخڀٹسُ ٟب ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) .و خڀْٽَٳٓ وخْڀٹَسِ ٟبن وٸ٭د ُب ـّء ؤو ـّؤَه ٸِسْٗ ،ٴةن ِخيخ ٬ه ٌڀٻ مل َعٹسځهمد خڀٍوٶ . ىُِڂ ( لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ٪ؤوپ خڀعٵ٭ُځص ) وٌڀٻ ُب ظٵ٭ُځعً خْوىل ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) ٴةن ټدورط ( )3خْڀ َ ردَض رص ٜر رط َڄٹْسُىَ٠ر رد ،وبن ټدور رٍخ ؼَځْمّر رمًٖ ٌر رىِِڀهِ ) وََُٕر رسمط ( ُ٬ر ردؼبص ؤٜر ٔر ( ِ ُ٬ىپِ ) وََُٕمًٖ َؼ ُِڄّد .
أيب انؼشوض وانعشة :ٴدْڀٹَسِ ٟوخـر ُب َُُ٬وِ ً٠وٌى ِلدٲ ـدٍَ ؾبُي خڀ٭ځص ُب ڀّوڄً ،ويبعى ٫خڀْٽَٳٓ ُب
( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) وُب ( َڄٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) ،ويبعى ٫خْڀٹَسُِ ٟب ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) بٌخ وٸ٭ه ُ٠وزد ربدُ٘د ڀځىٸىٲ ٬ځرً لُټرص ٸًٝنش . رُجُّ ٖ :ظإٌب ُ٬و ٞخڀ٥ىَٿ ٔدؼبص ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) بٖ ٬ىً خڀع ٫َُٝٴعٽىن ٔدؼبص ڄ ٫خڀع ٫َُٝوڄٹسى٠رص لُرػ
ٖظ. ٫َُٝ
يب انزصشَغ ؟ ٌ :ى بغبدٶ خڀ٭ُو ٞزدڀُ١ذ ُب َِديش ؤووٹٝدن ،وٖ َځعّڂ .وٰدڀسد ڄد َٽىن ُب خڀسُط خْوپ ؛ وٌڀٻ ڀًُپ ٬ځً ؤن ٜدلسً ڄسعًت بڄد ٸٝصً ؤوٸًُٝش ،وخڀعَ ٫َُٝٹُ ٫ب صبُ ٫خڀسمىَ ،وَسعًؤ زرً ُب ڄ٥ځر٫ خڀٹًُٝش ،وٖ َځعّڂ بٖ بٌخ ٸٕٖڃ خڀٙد ُ٬ٸًُٝظً بىل ڄى٠ى٬دض وؤٴٽدَ ،ٴُفىِڀً ٬ىً ٌڀٻ ؤن َسًؤ ټٿ ٴٽُش ربعىٌ ٬ځً ؾبمى٬ص ڄه خْزُدض زسُط ڄ٥َُ٘ ٪ُٝص ؤن ظٽىن خڀٹًُٝش ڄعمًش خڀسمُ وخڀُوٌ ،
يبعججّ :ؤسسً ٌى ڄسديَش خڀٙد ُ٬خڀٹدٴُص ؛ ڀُ٭ځڃ ڄه ؤوپ وٌځص ؤوً آوٍ ُب ټٗڂ ڄىِون ًٰن ڄىؽىَ وڀٍڀٻ وٸر٫ ُب ؤوپ خڀٙ٭ُ .
يثبنّ :ڄه خڀَّديش ٸىپ ؤيب ٴُخْ خغبمًِخين[ ڄه خڀسمُ خڀ٥ىَٿ ]: ؤَٔخٺَ َ ٍٖٔٝ٬خڀًڄُ٘ ٫معُٻَ خڀُّّٝ
ؤڄد ڀځهىي هنٍْ ٬ځُٻ وٖ ؤڄُُ
وڄه خڀىٹ ٛٸىپ خڄُت خڀٹُٓ [ڄه خڀسمُ خڀ٥ىَٿ ] :
[]39
وبين ڄٹُڃ ڄد ؤٸدڂ ُٕ٬رُ
ؤَـدَظىد بن خػب٥ىذ ظىىذُ
انطىَِِم : خذول رهخُصٍ نهجسش َّ خڀ٥ىَِْٿ َّ
خڀ٭ُوٞ
َٖٕع٭مٿ بٖ ظدڄد
وى٬هد
ٜىَهتد
ڄَٹْسُىَ٠ص
ڄَٵد ٔ٬ځِهِ
خڀُ١ذ وىً٬
خڀعمؽُٿ
ٜىَظً
ٜمُك ڄَٵَدُِِْٔ٬ځهِ ؤَڄَد ْوٌٖ بْنَّ خؼبَدپَ َٰرديٕ َوََخجٔركْ وََسِٹًَ ٔڄهَ خؼبَدپْ خْلَدئَِػِ وَخڀ ٍٔټُُْ ڄٹسى ٞڄَٵد ٔ٬ځِهِ بٌَْخ َزځَٯَ خڀُْٓخٌُ خؼبَُٙىََشَ ٴَدٔرعَ ٔ٭هِ زَُْْؤٌْ وٍَ ُِٔٝك َؤوِ ؤَٝرُِمَ ٔص لردِْڂْ ؿبٍوٲ
ڄَٵَدٍِْٔ٬
ذ خڀٹَ٥د ٌَٿْ َڄهِ َُ٭ُُُِٔ ـَىدلًَُ ڀَ٭َځٍِّ بْڀًَ َڄهِ ٸًَِ ٌَىَِْرطُ ؤَُِٔ٤رُُ ؤَُِٔٔ َ
انطىَِِم : رذسَجبد ػهً حبش َّ ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن :
َٔعُسِ ًٌِٔ ڀَٻَ خَْٖدڂُ ڄد ټِِىطَ ـدٌٔٗ
وََإْظُِٔٻَ زْدْوِسدَْ ڄَهِ ڀَڃِ ظَُّوٚئ
خغبٿ
خڀسُط َٔ :عُسِ ًٌِٔ ڀَرٻَ خَْٖردڂُ ڄرد ټِىِرطَ ـردٌٔٗ
وََإْظُِٔررٻَ زْدْوِسرردَْ ڄَررهِ ڀَررڃِ ظُررَّوٚئ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص َٔ :عُسِ ًٌِٔ ڀَٻَ ََُِْرد ڂُ ڄرد ټِىِرطَ ـردٌٔځَهِ
وََإْظُِٔٻَ زْٓوِسردَْ ڄَرهِ ڀَرڃِ ظُرَّوِوْ ٔيٌِ
ظٹُ٥٭ً َٔ :عُسِ ًٌِٔ ڀَٻَ ََُِْد ُڂ ڄد ټِىْـ رطَ ـدٌٔځَهِ
رٻَ
َْ ڄَهِ ڀَڃِ ظَُّوِوْئٌِ
زْٓوِسد 5/5/5// 5/5// َڄٵَدُِٔ٬ځِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
5//5// 5/5// َٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄٵَدٔ٬ځِهِ
خڀُڄىِ 5/5//، 5/5/5// 5/5// : َٴ٭ُ ِىڀِهِ خڀعٵدُ٬ٿ َ :ٴ٭ُ ِىڀِهِ َڄٵَدُِِٔ٬ځهِ حبُي :خڀَّ٥ىَِْٿ
5//5// َڄٵَدٔ٬ځِهِ
وََإْظُْٔـ
َُُ٬وِ : ً٠ظدڄص ڄٹسى٠ص ُ٠زً :ڄٔؽْځِهَد لٙىي ٔ :ځُڃ
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : بٌخ خؼبُءُ مل ًَِوَِٓ ڄه خڀځاڂ ً٠ُ٬
ٴٽررٿ َيخء َُظًَررً صبُررٿ
يبىض خڀٵىت ڄه ٬ؽرُش زځٕردوً
وڀُٓ يبىض خؼبُء ڄه ٬ؽُش خڀُـٿ
ڄٝديبِ ـځُٿ وخڀ٭رّخء صبُرٿِ
و٨ى ٍِٚزإن خهللَ ٔرىٲ َُرًَٔٿِ
[]40
2ـ انجسش ادلَذَِِذ دائشح انجسش ادلذَذ : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀَّ٥ىَِْٿ . وصٌ انجسش ادلذَذ حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ
اعزؼًبل انجسش ادلذَذ : َٕع٭مٿ خڀسمُ خؼبًًََِٔ ؾبّوءخ وـىزد ،ووًَ ؾبُحً ڄ٥ٙىَخ . ظبثط انجسش ادلذَذ : ٙ٭ُِ ٔ٬ىًٌِ ٜٔٵدضُ ڀٔمًًََٔٔ خڀ ٚ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٗٔ٬ضُ
عجت رغًُخ انجسش ادلذَذ هبزا االعى : ُٔم ٍَٚڄًًَخ ؛ْن خْٔسدذ خڄعًض ُب ؤـّخجً خڀٕسدُ٬ص ،ٴٝدَ ؤلًنبد ُب ؤوپ خعبّء ،وخِوُ ُب آورُي . ٴځمد خڄعًض خْٔسدذ ُب ؤـّخجً ُٔم ٍَٚڄًًَخ . أػبسَط انجسش ادلذَذ وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځمًًَ ؤَز ٫ؤ٬دََ ٟؤس٭ص ؤُ٠ذ : ٜمُٔمَص ( وهبىِ ُب ٌٍي خڀ٭ُو ٞخْڀىَسِه ،وخڀٽٳ ،وخڀٙرٽٿ ) وؽبرد (ُُ٬َ )1وِ ً٠خْوڀامفّوءش َ ُ٠ذ ڄٔؽْځِهَد ( ويبعى ٫ٴًُ خڀٽٳ وخڀٙٽٿ لىت ٖوٹٳ ٬ځً لُټص ٸًٝنش ) ڄؽٿ : ر خْڀ ٔ٭ رّٖ َ ر ًِؤٔذِ بڀَُِ رًٔ مر ٖ َڄ رهِ َُ ٔ
وَټٍََخ ڄَهِ ََ٤ځرَ خڀر ًَٖٗ َٰدَٜرد
ڄَهِ َُمِٔسرَ ڀْـ ر٭َِِّٔ ًَِ ؤٔذِ بڀَُِهٍِْ
وَټٍََخ ڄَهِ َ٤ځَرَ يِ ُي َِ َََٰدَٜد
5/5//5/
5/5//5/ 5//5/
5/5///
5/5//5/ 5///
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔٗظُهِ
َٴ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
ـبسىوص
ـبسىوص
ٜمُك
[]41 (ُُ٬َ )2وِ ً٠خڀؽدوُص ؾبّوءش ؿبٍوٴص وؽبد ؼٗؼص ؤُ٠ذ : ؤ-ڄٔؽْځِهَد ( ويبعى ٫خْڀىَسِه ُب ٌٍخ خڀُ١ذ ) :ڄؽٿ : ٴَدڀْهَىي ڀٍِٔ ٸَر ًََْ َٰدڀررْ
ټَُِررٳَ َؤ ِٔٝ٬رر ٍِ خْڀٹَرر ًَ ََ خْڀٱَدڀٔسررد
ٴَځْهَىي ڀٍِٔ ٸَ ًََُنْ َٰدڀسُهِ
ټَُِٳَ َؤ ِْٛ٬ڀْـ رٹًََََ ڀْـ رٱَدڀٔ
5//5/ 5/// 5/5//5/
5/5//5/
5///
5/زد5//
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔځِهِ
َٴ ْدْٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٗٔ٬
َٔدڀٔمَص
ـبسىوص ؿبٍو
َٔدڀٔمَص
ـبسىوص
ؿبٍوٲ
ٴص
ذ-ڄٹٝىَ :ڄؽٿ :
رُؤً َُُِٙ٬ر رًُ ٖن خڄرر َٖٱُر رُ َّ
ردجُْٔ ڀٔځرّٖوَخْپْ ٜر ٗ َ رٿُّ َ٬رُِ ٍ ِټر
ُ َٖٱُ ََُِوْـ رهَ ڄَُِؤَنْ َُُِٙ٬هُىِ
ڀٔ َِِّوَخْپْ
ټِځْٿِ َُِٔٙ٬هِ َٜدجُُٔنْ
5/5//5/
5//5/
5//5/
55//5/ 5//5/ 5/5//5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدْٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ٴدَْٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ضِ
َٔدڀٔمَص
ٔدؼبص
ڄٹٝىَ
َٔدڀٔمَص ؿبٍو َٔدڀٔمَص ؾ-ؤزعُ ( ويبعى ٫خْڀىَسِه ُب ٌٍي خڀ٭ُو ٞ؛ٴص لىت ٖظځعسٓ زدڀ٭ُو ٞخڀؽدڀؽص ) :ڄؽٿ : ْن َٜرر ُِٲَ خڀرر ًٌِٖ ُْ ٌِوِ ََِْسَررصٕ ب َّ
َُزٖمَررد َإْظُِٔررٻَ زْرردڀْهَىِپْ
ٲ يِ َيٌِ ُْ ٌِوِ بْوِ َه َ ُِ َٜ
ََِْسَعٔهِ
َُزِسَ َمدْ َإْ
5/5//5/
5//5/
5//5/
5//5/ 5/5//5/
5/5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدْٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ٿْ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص ؿبٍوٴص ـبر
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ؤزعُ
( )3ؾبّوءش ؿبٍوٴص ـبسىوص وؽبد ُ٠زدن : ؤ-ڄٔؽْځِهَد :ڄؽٿ :
وَررٿِّ َ٬ٹْځٔررٍِ َررد ڄَُٕررٵِّهًَُ
ظُِٔٻَ زْځْـ رهَ ِىڀٍِٔ
بْنَّ َ٬ٹْځٔرررٍِ ڀَِٕرررطُ ؤَظٖهْمُرررًِ
وَځْٿْ َ٬ٹْځٍِٔ َد ڄَُٕٵْـ
رٵٔهَهُىِ
ٕطُ ؤَظْـ ْ ْبوِهَ َ٬ٹْځٍِٔ ڀَ ِ
رعَهْمًُِ
5/5//5/
5//5/
5///
5/5//5/
5//5/
5///
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ٭ْٔٗ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ٭ْٔٗ
َٔدڀٔمَص
ٔدؼبص
ؿبٍوٴص ـبسىوص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ؿبٍوٲ ـبسىن
[]42 ذ-ؤزعُ :ڄؽٿ : ِررٿ َ٘ررىِ ٍٛڀَِٕررطَ َظ٭ُِْٴِررًُ ټ ُّ
ٕ رطَ ٸَدََِْ رًٔ ردذٍ ڀَ ِ ټَٽَٔعر
ٕطَ ظَ٭ْـ ىٔٝهِ ڀَ ِ ټِځْٿِ َ٘ ِ
رُْٴِهُىِ
ټَٽٔعَدزْهِ
5/5//5/
5//5/
5///
5/ 5/5///ٸَد5/5/ 5//
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ٭ْٔٗ
َٴ٭ٔٗظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ٿْ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ؿبٍوٴص ـبسىوص
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص
ؤزعُ
ٜمُٔمَص ،وُٜ٠د ڄٔؽْځِهَد : ( )4ڄ٥ٙىَش َ
ٕطَ ڀَ ِ
َؤڄََُِْ ْٟڀَڃِ ُظ٭َرًِ
رٻِ رًُو ٙوَعَځَر َؤڂِ َ٬ر
َؤڄََُُِْ١هِ ڀَڃِ ُظ٭ًَِ
َؤڂِ ًَُ٬وِوُنْ وَعَځَٻِ
5//5/ 5/5///
5/// 5/5//5/
َٴ٭ٔٗظُهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ـبسىوص
ٜمُٔمَص َ
ـبسىوص
ٜمُك
ََِْهٍِْ
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش ادلذَذ : جيىص يف زشى ادلذَذ : ( )1خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽردين خڀٕردټه ) ٴعٝرسك زرً ( ٴَر ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ ( :ٴ٭ٔٗظُرهِ ) ،وظٝرسك ( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) َ (:ٴ٭ِٔځهِ ) . ( )2خڀْٽَٳٓ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ،و زً ظٝسك ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) (:ٴَ ْدٗٔ٬ضُ ) . ( )3خڀٖٙٽْٿ ( لٍٲ خڀؽدين وخڀٕدز ٫خڀٕدټىٌن ) و زً ظٝسك ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ (:ٴ٭ٔٗضُ ) . وذبٌُ ٌٍي خڀّلدٴدض وٴٷ ٸدً٬ش خؼب٭دٸسص ٴةٌخ يوٿ خْڀىَسِه ظٵ٭ُځص ڄىً ٔ ،ځمط خڀيت ٸسځهد ڄه خڀْٽَرٳٓ ،وبٌخ يوځهد خڀْٽَٳٓ ٔځمط خڀيت ز٭ًٌد ڄه خْڀىَسِه ،وبٌخ يوځهد خڀٖٙٽْٿ ٔځمط خڀعٵ٭ُځص خڀيت ٸسځهد ڄه خڀْٽَرٳٓ ،وخڀريت ز٭ًٌد ڄه خْڀىَسِه . خذول رهخُصٍ نهجسش ادلذَذ : خؼبًًََِٔ ؾبّوء
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ
خڀعمؽُٿ
وى٬هد
ٜىَهتد
وىً٬
ٜىَظً
َٜمُٔمَص
ٴَدُْٗٔ٬ظهِ
ڄْٔؽِځهَد
مرٖ خڀْ٭ٔرّٖ ََرًِؤٔذِ بڀَُِرً َوټٍََخ َڄهِ ََ٤ځرَ خڀر ًَٖٗ َٰدَٜرد ٴَدُْٗٔ٬ظهِ َڄهِ َُ ٔ
[]43 ڄْٔؽِځهَد
ڄ٥ٙىَ
ؿبٍوٴص
ٴَدْٗٔ٬
ؿبٍوٴص ـبسىوص
ٴَ٭ٔٗ
َٜمُٔمَص
ٴَدْٗٔ٬ظُهِ
ٴَدْٗٔ٬
رر ټَُِٳَ ؤَِٔٝ٬رٍِ خڀْٹَر ًَََ خڀْٱَدڀٔسرد ر ًَ َْ َٰدڀر ردْڀهَىي ڀٔ رٍِ ٸَر ٴَر
ردجُْٔ ڀٔځ ر ّٖوَْخپْ ٗ َٜر رٿ َ٬رُِ ٍ رًُ ټِر ُّ رًُؤ َُُِٙ٬رر ٖن خڄرر ڄٹٝىَ ٴَدْٗٔ٬ضِ ٌٌَٖٱُر رُ َّ ؤزعُ
ٴَدْ ٔ٬ٿْ
ٲ خڀررًٌُِْٖ ٌِوِ ََِْسَررصٕ َُزٖمَررد َإْظُِٔررٻَ زْرردْڀ َه ِىپْ ْن َٜررُِ َ ب َّ
ڄْٔؽِځهَد
ٴَ٭ٔٗ
ط ؤَٖظهْمُررًِ ْن ْ َ٬ٹځٔررٍِ ڀَِٕرر ُ رٵهًَُ ب َّ رٿ ْ َ٬ٹځٔررٍِ َررد ڄَُٕر ِّ وَر ِّ
ؤزعُ
ٴَدْ ٔ٬ٿْ
ط ٸَدََِْررًٔ ټِٿُّ َ٘رىِ ٍٛڀَِٕرطَ ظَ٭ِ ُْٴِرً ټَٽٔعَرردذٍ ڀَِٕرر َ
ڄْٔؽِځهَد
ٴَدْٗٔ٬ظُهِ ؤَڄَرررَُِْ ْٟڀَرررڃِ ظُ٭َرررًِ ؤَ ِڂ َ٬رررر ًُ ٙو وَعَځَررررٻِ
رذسَجبد ػهً حبش ادلَذَِِذ: ؤوٖ ِ :ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : َ٘ ْدًٌّٔخ ڄَردْ ِٙٔ٬رطُ ؤَ ِو ٔخِ٬ځَمُىِخ ؤَو ٍِٚڀَٽِڃِ َلدْٴٔ٧ خغبٿَٰدْجٔسَررررررررردْ
خڀسُط ٔ :خِ٬ځَ ُم رىِخ ؤَٚو رٍِ ڀَ ِٽ رڃِ َل ردْٴٔ٧ خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص ٌٌٔ :خِ٬ځَمُىِ ؤَوِىْرٍِ ڀَٽِرڃِ لَردْٴِٔ٩هِ
ظٹُ٥٭ً ٔ :خِ٬ځَمُىِ ؤَوْـ رىٍِْ ڀَٽِڃِ َلدْٴِٔ ِ٩ه خڀُڄىِ 5//5/ 5//5/ 5/5//5/ : َٴ ْدٗٔ٬ َٴ ْدٔ٬ځِهِ خڀعٵدُ٬ٿ َ :ٴ ْدٗٔ٬ظُهِ حبُي :خؼبًًَ خّٛوء
َ٘ ْدًٌّٔخ َڄدْ ِٙٔ٬رطُ ؤَوِ َٰدْجٔسَردْ َ٘ ْدًٌَٔنْ َڄدْ ِٙٔ٬رطُ ؤَوِ َٰدْجٔسَردْ
ٙطُ ؤَوِ َٰدْجَٔس ْد َ٘ ْدًٌَٔنْ ڄَدْ ِ ٔ٬ 5//5/ 5//5/ 5/5//5/ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٗٔ٬ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ؿبٍوٴص ُ٠زً :ڄٔؽْځِهَد لٙىي ٔ :ځُڃ
ؼدوُد ِ :ن خڀسُعٌن خِظٌُن ڄسُىد حبُنبد وڄديوځهمد ڄه ظٱًُن : ؤود ڄه ٸىڂ بٌخ لّوىخ
ڀځٵىت ٬ٹٿ َ٭ُٗ زرً
رًوخ ُب لررّهنڃ وـر رد ُ٤زرررررررڄًُِ لُػ هتًٌ ٔدٸًَُ ٸً
[]44
غُِط 3ـ انجسش اْنجَ ِ دائشح انجسش انجغُط : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀَّ٥ىَِْٿ . وصٌ انجسش انجغُط حبغت انذائشح انؼشوظُخ : ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ
اعزؼًبل انجسش انجغُط : َٕع٭مٿ ظدڄد وؾبّوءخ . ظبثط انجسش انجغُط : ٕ ِ٣خَْڄٿِ بْنَّ خڀْسَُِِٕ ٣ڀًًَََٔ َُسِ َ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ٭ٔٿِ
عجت رغًُخ انجسش انجغُط هبزا االعى : ٸُٿ ُٔ :م ٍَٚخڀْسٍَُِِٕٜ ٣خ خٖٔڃ ٖوسٕد ٢ؤٔسدزً ،ؤٌ ظىخڀُهد ُب ڄٕعهٿ ظٵ٭ُٗظً خڀٕسدُ٬ص ،وٸُٿ ٖ :وسٕد٢ خغبُټدض ُب َُُ٬وِ ً٠وُ٠زً ُب لدڀص وسىهمد ؛ بٌ ظعىخىل ٴُهمد ؼٗغ لُټدض . أػبسَط انجسش انجغُط وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسُٕ ٣ؤَز ٫ؤ٬دََ ٟؤس٭ص ؤُ٠ذ : ( )1خڀ٭ُو ٞخْوىل ظدڄص ـبسىوص وؽبد ُ٠زدن : ؤ -ڄٔؽْځِهَد :ڄؽٿ :
َُٖ ِ٭فْرررسَهٖ ُڄٔ١رررُمّد لُِٕرررهُ زّْٓظرررًٔ
ٶ يَٴُىّررد ـَررىِ َي ِش خڀْ َٽٵٔررهْ َوٌَررٿْ ََررُُو ُ
َُٖ ِ٭فْسَىْـ ر َه ُڄُٔ١ر رمَهِ لُِٕهُ زِّْ
َِظٔهٍِْ
َوٌَٿْ َُُو ٶُ يَٴُِٔر رىَهِ ـَىِيَشِ ڀْـ خڀر ر َٽٵَىٍِْ
5//5/5/
5///
زِّْ 5//5/5/
5///
5//5//
5///
5//5/5/
5///
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ
َٔدڀٔمَص
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص
ـبسىوص
ـبسىوص
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص
ـبسىن
[]45 ذ -ڄٹ٥ى: ٪ڄؽٿ :
ڄَهِ َ ْٵ٭َرٿْ خػبَُِرَُ ٖ َ٭ِر ًَڂِ ـَىَخََِْرًُ
ٖ ََرر ٍْ ٌَرُ خڀ٭ُرر ُِٲُ زَررُِهَ خهلل وَخڀىٓرردْ
ڄَهِ َ ْٵ٭َٿْ ڀْـ رىََُُِ ٖ َ٭ًَِڂِ ـَىَخ َِْهُى
ِٖ َ ٌٍَْرُ ڀْر ر٭ُُِٲُ زَُْـ ر َه ڀٗئ وَوْـ رىَدٍِٔٔ
5/// 5//5/5/ 5//5/ 5//5/5/
5//5/5/
5//5/
5//5/5/
/5 / 5
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ٿْ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص ـبسىوص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ڄٹ٥ى٪
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص ( وهبىِ ٴُهد خْڀىَسِه ،وخڀ ) ٍ٥وؽبد ؼٗؼص ؤُ٠ذ : ( )2خڀ٭ُو ٞخڀؽدوُص ؾبّوءش َ ؤٜ -مُك ( وهبىِ ٴًُ خْڀىَسِه ،وخڀ : ) ٍ٥ڄؽٿ : َؤٌَٽَررٍَخ زررد٬ ٗٔ٤رردٸَسِعَىٍِْ
ََٖرر ُِلَ ُڃ خهللُ ڄَررهِ ََٖرر ُِلَڃُ
٬دٸَسِعَىٍِْ
َٖ ُِلَڃُ ڀْـ رٗيُ ڄَهِ َٖ ُِلَمُى
5//5/5/ 5//5/ 5//5//
5//5/5/
5//5/5/ 5//5/
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص ٜمُمص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
َؤٌَدټٍََخ
زدٔ٤ځَهِ
ذ -ڄٍََُٖٿ ( وهبىِ ٴًُ خْڀىَسِه ،وخڀ ، ٍ٥وخػبسٿ ) :ڄؽٿ : ٖ ظَځْعَمِٔٓ وَِٜځَصً ڄٔرهِ ُڄىِځٔرٳٕ
وَٖ ظَٽِهِ ٤دڀٔسّرد ڄرد ٖ َُىردپْ
ٖ ظَځْعَمِٔٓ وَِٜځَعَهِ ڄٔهِ ُڄىِٔځٵٔهِ
وَٖ ظَٽِهِ ٤دڀٔسَهِ
ڄد ٖ َُىدپْ
5//5/5/ 5//5/ 5//5/5/
55//5/5/ 5//5/ 5//5//
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِ ِه
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٗنْ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُمص
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص
ڄٍََُٖٿ
ؾَ -ڄٹْ٥ى : ٪ڄؽٿ :
ڄررد ؤََُْ٤رررَ خڀ٭َررَُِٗ بٖ ؤَوٖررً
َ ٬رهِ ٬د ْـ رٿٍ ټُِّځ رًُ ڄَِع رُُوٺُ
ڄد ؤََُْ٤رَ ْپ ر٭ََُِٗ بڀْـ رٗ ؤَوِىَهُى
َ٬هِ ٬دـْځٔه ټِځْځِهُىِ ڄَعُُِوټِى
5//5/5/
5//5/
5//5/5/
5/5/5/ 5//5/ 5//5/5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُمص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
َڄٹْ٥ى٪
[]46 ( )3خڀ٭ُو ٞخڀؽدڀؽص ڄٹ٥ى٬ص ( وهبىِ ُب ٌٍي خڀ٭ُو ٞوُب ُٜ٠د خْڀىَسِه ،وٖهبىِ ُب ظٵدُ٬ځً خڀ ٍ٥بٖ ٍ٘وٌخ ) وؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ : رىُْ رٿ ٌٌِٔ ْو٭ِ َم رصٕ َڄىِِځر ٴَ ِٽر ُّ
وَټِٿُّ ٌٌِٔ َؤڄَرٿٍ ڄَٽْرٍِوذُ
ٴَٽِځْ ِٿ ٌٌِٔ ْو٭ِمَعٔهِ َڄىِځِىُٔى
وَټِځْ ِٿ ٌٌِٔ َؤڄَځٔهِ
ڄَٽٍِْوزُى
5/5/5/ 5//5/ 5//5//
5/5/5/ 5/// 5//5//
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص َڄٹْ٥ى٬ص
ـبسىوص
ـبسىوص َڄٹْ٥ى٪
( )4خڀ٭ُو ٞخڀُخز٭ص ؿبسىوص ڄٹ٥ى٬ص وؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد ( وَٕمًٖ ـبځ ٫خڀسُٕ :) ٣ڄؽٿ : ڄَرررهِ ټِىِرررطُ َ٬رررهِ زدزْرررًٔ َٰىُْ٘رررد
ٴَررررٗ ؤِزرررردڀٍِٔ بٌْخ ـَٵرررردوٍِْ
ڄَهِ ټِىِطُ َ٬هِ َ٬هِ زدزْهٍِْ
َٰىَُُِْ ِه
ٴَّ ؤِزد
ڀٍِٔ بٌْخ
ـَٵدْوٍِ
5//5/5/
5//5/
5 /5 / /
5//5/ 5//5/ /
5 /5 / /
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔٿْ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔٿْ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص ـبسىوص ڄٹ٥ى٬ص ڄٹ٥ى٬ص
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص ـبسىن ڄٹ٥ى ٪ڄٹ٥ى٪
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش انجغُط : جيىص يف زشى انجسش انْجَغُِِط : ( )1خْڀىَرررسِه ( لرررٍٲ خڀؽررردين خڀٕررردټه ) ٴعٝرررسك زرررً ( ڄُِٕرررَع ْٵ٭ِٔځهِ ) : ( ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ ) وظٝسك زً ( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) َ (:ٴ٭ِٔځهِ ) ،وٌى ِلدٲ لٕه ٔدجٯ . ( )2خڀ (ٍَّٓ٥لٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄُِٕعَ٭ِٔځهِ ) ،وٌى ؤَُٕ خلعمدٖ ڄه خْڀىَسِٿ بٖ ؤوً َٖسځٯ وٵص خْڀىَسِه . ( )3خْڀىَسِٿ( لٍٲ خڀؽدين وخڀُخز ٫خڀٕدټىٌن ) ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُع٭ِٔځهِ ) .
ىِّڂ (َِديش لُٲ ؤوؤټؽُ ُب ؤوپ ًَٜخڀسُط ،ؤو ؤوپ ٬فّي ُب ز٭ ٟخڀسمىَ ،وٌى ٖىبځى ڄه وٵُش) ( )4خڀْ َ . أيب ػَ ُشوِظّ وظشثّ :
( )1ٴُفىِ ُب ُ٠زً خؼبٍََِٖٿ ( َِديش لُٲ ٔدټه ٬ځً ڄد آوُي وظً ؾبمى ( ) ٪ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ نْ ) خْڀىَسِه ٴُٝسك ( ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ نْ ) ،و خڀ ٍَّٓ٥ٴُٝسك ( ڄَُِٕع٭ِٔځهِ نْ ) ،وخْڀىَسِٿ( ڄَُع٭ِٔځهِ نْ ) .
[]47 ( )2وهبىِ ُب َُُ٬وِ ً٠خّٛوءش خڀٝمُمص ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) خْڀىَسِه ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ ) ،وخڀٍَّٓ٥ ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُِٕع٭ِٔځهِ ) .وټٍڀٻ هبىِ ُب ُٜ٠د خّٛوء خڀٝمُك . ( )3وهبىِ ُب َُُ٬وِ ً٠خّٛوءش خؼبٹ٥ى٬ص ( ڄَُِٕع ْٵ ٔ٭ٿْ ) خْڀىَسِه ،ٴعٝسك زً ( ڄُِٕعَ ْٵ ٔ٭ٿْ ) (:ڄَُع ْٵ ٔ٭ٿْ ) ،وټرٍڀٻ هبىِ ُب ُٜ٠د خّٛوء خؼبٹ٥ى ( ٪لٍٲ ٔدټه خڀىظً خٛمى ٪آوُ خڀعٵ٭ُځص وظٕٽٌن ڄد ٸسځً ) . خذول رهخُصٍ نهجسش انجغُط: خڀْسَُِِٕ٣ ظدڂ
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
ـبسىوص
ٴَ ٔ٭ِځهِ
َٜمُٔمَص
ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ
وىً٬
خڀعمؽُٿ
ٜىَظً
ڄْٔؽِځهَد
ٴَ ٔ٭ِځهِ
ٕهُ زّْٓظرًٔ وَ ٌَٿْ َُُوٶُ يَٴُىّد َـىِيَشِ خڀْٽَ ٔٵهْ َُٖ٭ِفَْسهٖ ڄُُٔ١مّد لُ ِ
ڄٹ٥ى٪
ٴَدْ ٔ٬ٿْ
ر خڀ٭ُُِٲُ زَُِهَ خهلل وَخڀىٓدْْ َڄهِ َٵْ َ٭ٿْ خػبََُُِ ٖ َ٭ًَِڂِ َـىَخًَُِْ ٖ ٍَْ ٌَ ُ
ڄْٔؽِځهَد ڄٍََُٖٿ
ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځ ِه ؤٌََٽَررٍَخ زررد٬ ٗٔ٤رردٸَسِعَىٍْ ََٖررُِلَ ُڃ خهللُ ڄَررهِ ََٖررُِلَڃُ ىځٔرٳٕ وَٖ ظَ ِٽهِ ٤دڀٔسّد ڄرد ٖ َُىردپْ ٜځَصً ٔڄهِ ڄُ ِ ڄُِٕعَٵْ٭ٔٗنْ ْٖ َظځْعَمِٔٓ وَ ِ
ڄَٹْ٥ى٪
ڄُِٕعَٵْ٭ٔٿْ
ر خڀ٭َرَُِٗ بٖ ؤَوٖرًُ َ٬ر ِه ٬دـْرٿٍ ټِځُّرًُ ڄَعِرُُوٺُ ڄد ؤََُْ٤ر َ
ڄٹ٥ى٬ص
ڄُِٕعَٵْ٭ٔٿْ
ڄَٹْ٥ى٪
ڄُِٕعَٵْ٭ٔٿْ
رٍِوذُ رٿٍ ڄَٽْر رٿُّ ٌٌِٔ ؤَڄَر ىځِرىُْ َوټِر ٴَٽِٿُّ ٌٌِٔ وْ٭ِمَرصٕ ڄَ ِ
ـبسىوص ڄٹ٥ى٬ص
ڄُعَٵْ ٔ٭ٿْ
ـبسىن ڄٹ٥ى٪
ڄُعَٵْ ٔ٭ٿْ
َڄهِ ټِِىطُ َ٬رهِ زدزْرًٔ َٰىُْ٘رد ٴَررٗ ؤِزرردڀٔ ٍِ بٌْخ ـَٵرردوٍِْ
ؾبّوء
رذسَجبد ػهً انجسش انجغُط: ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : َٕإڀٍِٔ خڀٖىدَْْ َڄدْ َڄ ْدڀٍِٔ وَټَؽَُْظًُُ ٖظَ ِ
وَ َٔدْجٔځٍٔ خْڀٹَ ِىڂَ َڄدْ َڄفِ ًٌِٔ َو َڄدْ وُِځٹٍِٔ
خغبٿ رً خڀسُط ٖ :ظَِٕرَإڀٍِٔ خڀٖىردَْْ ڄَردْ َڄر ْدڀٔ ٍِ وَټَؽَُُْظر ٕإَپْ وِىَردَْْ ڄَردْ ڄَر ْدڀٍِٔ وَټَؽَُْظُهُرىِ خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص ُٖ :ظَ ِ ٕإَپْ وْـ َودَْْ ڄَدْ َڄ ْدڀٔ ٍِ وَټَؽْـ رَُظُهُىِ ظٹُ٥٭ً ٖ :ظَ ِ خڀُڄىِ 5/// 5//5/5/ 5//5/ 5//5/5/ : خڀعٵدُ٬ٿ :ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ٭ٔځِهِ حبُي :خڀسُٕ٣ َُُ٬وِ : ً٠ظدڄص ـبسىوص ُ٠زً :ڄؽځهد لٙىي :يوٿ خػبّْ خڀعٵ٭ُځص خػبدڄٕص
وَ َٔدْجٔځٍٔ خْڀٹَ ِىڂَ َڄدْ َڄفِ ًٌِٔ َوڄَردْ وُِځٹٔرٍِ وَ َٔدْجٔٿْ ْڀٹَ ِىڂَ َڄدْ َڄفِر ًٌِٔ َوڄَردْ وُِځٹٔرٍِ ْوَ َٔدْجٔٿْ ڀْـ رٹَىِڂَ ڄَدْ ڄَفِ ًٌِٔ َوڄَدْ وُِځٹٔ ٍِ 5/// 5//5/5/ 5//5/ 5//5// ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َٴ٭ٔځِهِ
[]48 ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : زدوط ٔ٭ديُ ٴٹځيب خڀُىڂ ڄعسىپِ
ڄعُٖڃْ بؼٌُرد مل َُٵْرًَ ڄٽسرىپِ
ڄدٌخ وٸىُبْ ٬ځً َز٬ ٍ٫ٵرد
ـبځَىِڀرررٷٍ يخَْ ڄٕرررع٭فڃْ
َُٔطَ ڄه لُڂٍ ڀُٗ بىل لُڂْ
ټمد ُٔي خڀسًَ ُب يخؾ ڄه خڀ٩ځڃْ
4ـ انجسش انىافِش
َُٔط
دائشح انجسش انىافش : ٌى ڄه يخجُش خؼبِاِظَځٔٳ خڀيت ظ١ڃ حبَُه ڄٕع٭مځٌن نبد :خڀىخٴُٔ وخڀٽدڄٔٿ ،وحبُخ ڄهمٗ ٌى:خؼبعىٴُ ،ؤُرمَُٚط ٌٍي خڀًخجُش ٍٜخ خٖٔڃ ؛ ٖظٗٲ ؤـّخجهد خڀٕسدُ٬ص ،ؤٌ ؤهند ظعإڀٳ ڄه ظٵ٭ُٗض ٔسدُ٬ص ڄاظځٵص ڄعٽرَُش ٌرٍ ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) ( ،ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهَ ) . وصٌ انجسش انىافش حبغت انذائشح انؼشوظُخ : اعزؼًبل انجسش انىافش :
ُڄٵَرر ْدَ٬ځَعُهِ ُڄٵَرر ْدَ٬ځَعُ ِه ُڄٵَرررررررر ْدَ٬ځَعُهِ
ُڄٵَرر ْدَ٬ځَعُهِ ُڄٵَرر ْدَ٬ځَعُ ِه ُڄٵَرررررررر ْدَ٬ځَعُهِ
َٕع٭مٿ ظدڄد وؾبّوءخ . ظبثط انجسش انىافش : ٙ٭ُِْ وَخٴٔ ٌَُُد ـَمُِٔٿِ ُزمُىَُ خڀ ٚ
ُڄ َٵ ْدَ٬ځَعُهِ ُڄ َٵ ْدَ٬ځَعُهِ َٴ٭ُىِپِ
عجت رغًُخ انجسش انىافش هبزا االعى : ُٔمٌٍ ٍَٚخ خڀسمُ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ ڀىٴىَ ؤوظدي ظٵ٭ُٗظً ،وٸُٿ :ڀىٴىَ لُټدظً ؛ ْورً ڀرُٓ ُب ظٵ٭رُٗض خڀسمىَخؼبىعځٵص لُټدض ؤټؽُ فبد ُب ظٵ٭ُٗظً . أػبسَط انجسش انىافش وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خڀىخٴُُٔ٬و٠دن وؼٗؼص ؤُ٠ذ : (ُُ٬َ )1وِ ً٠خْوىل ظدڄص ڄٹ٥ىٴص و ؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد ( وؤـدِ ز٭١هڃ خڀٹسُ ٟب ٌٍي خڀ٭ُو ، ٞؤڄد ُٜ٠د
[]49 ٴُفىِ ٴًُ خْڀ َٹ ، ) ُِٝڄؽدپ ٌٍخ خڀُ١ذ :
بٌَْخ ڀَررڃِ َظىِررَٗ َ٬دٸٔسَرر َص خڀځَُّرردڀٍٔ
َوڀَررڃِ ظَِٕررَعمٍِْ ٴَدِٜررىَ ِ٫ڄَررد ظََٙرردء
بٌَْخ ڀَڃِ ظَىِر رَٗ َ٬دٸٔسَصَ ڀْـ رځَُدڀٍِٔ
ُ َوڀَڃِ ظَِٕعَمْـ رٍْ َٴِٝىَ ِ٫ڄَد
ظََٙدءُوِ
5/5/5//
5///5//
5/5//
5/5/5//
5 /5 /5 //
5/5//
ُڄ َٵدَْ٬ځْعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ٿْ
ُڄ َٵدَْ٬ځْعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځْعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ٿْ
ڄ٭ٝىزص
َٔدڀٔمَص
ڄٹ٥ىٴص
ڄ٭ٝىزص
ڄ٭ٝىزص
ڄٹ٥ىٲ
ٜمُٔمَص ( وهبىِ خْڀ َ٭ٴصِٝر ُب ٌٍي خڀ٭ُو ) ٞوؽبد ُ٠زدن (ٴصوٖهبىِ يورىپ ؤٌ (ُُ٬َ )2وِ ً٠خڀؽدوُص ؾبّوءش َ ِلدٲ ٬ځُهمد ) : ؤ-ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ : ټَعَِسطُ ْبڀَُِرٻٔ ڄٔرهِ زَځَرًٌٔ
ټٔعَرردذَ ڄُىَڀَّررًٕ ټٔمٔررًٔ
ْټَعَِسطُ ْبڀَُِر رٻٔ ڄٔهِ زَځًٌَِٔ
ټٔعَدذَ ڄُىَڀْـ رځَهْهِ ټٔمًٌِٔٔ
5///5//
5///5//
5///5//
5///5//
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
َٔدڀٔمَص
ٜمُمص
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
ذ-ڄ٭ٝىذ ،ڄؽٿ : ِؤَ٬دظٔسُهَررد وَآڄُ ٌَُُررد
ٴَُع ِٱٔ١سُىٍِْ وََظ ِ٭ٔٝرُِىٍِْ
وَؤخڄُ ٌَُُد
ٴَُع ِٱٔ١سُىٍِْ وََظ ِ٭ُِٔٝىٍِْ
5///5// 5///5//
5/5/5// 5///5//
ِؤَ٬دظٔسُهَد ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځْعُهِ
َٔدڀٔمَص
ٜمُمص
َٔدڀٔمَص
ڄ٭ٝىذ
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش انىافش : صزبفبرّ وػههّ :هبىِ ُب لٙى ٌٍخ خڀسمُ : ( )1خْڀ َ٭ِٝر ( ظٕٽٌن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ ) ٴعٝسك زً ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) ُ (:ڄٵَ ْدَ٬ځُْعهِ ) ،وٌى ٔدجٯ ټؽًن وَٹُزً ڄه خؽبّؾ ،و٬ىًڄد ظ٭ٝر صبُ ٫ؤـّخء خڀىخٴُ خّٛوء َٙعسً زدؽبّؾ .وُب ( ُڄٵَ ْدَ٬ځُْعهِ ) خؼب٭ٝىزص ذبٌُ خؼب٭دٸسرص
[]50 زٌن ٖڄهد خڀٕدټىص ووىهند ،ٴُفىِ لٍٲ ؤلًنبد ؤو ٔٗڄعهمد .وخْڀ َ٭ِٝر ُب خڀىخٴُ لٕه . ( )2خڀ٭ٹٿ ( لٍٲ خػبدڄٓ خؼبعمُٺ ) ٴعٝسك زً ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) ُ (:ڄٵَ ْدَُ٬عهِ ) وخڀ٭ٹٿ ُب خڀىخٴُ ٸسُك. ( )3خڀىٹ ( ٛظٕٽٌن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ ولٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) ُ ( :ڄٵَ ْدَ٬ځْرطُ ) ، وخڀىٹُ ٛب خڀىخٴُ ٜدحل . ( )4خڀ٭١ر ( لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ٪ڄه ( ُڄٵَ ْدَ٬ځَُعهِ ) خْوىل خڀٕردؼبص ) ٴعٝرسك زرً ( ُڄٵَر ْدَ٬ځَُعهِ ) : ( ٴَ ْدَ٬ځَُعهِ ) . ( )5خڀ٭ٹ ( ٛلٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ٪ڄه ( ُڄٵَ ْدْ َ٬ځطُ ) خْوىل خؼبىٹىٜص ) ٴعٝرسك زرً ( ُڄٵَ ْدَ٬ځْرطُ ) : ( ٴَ ْدْ َ٬ځطُ ) . ( )6خڀٹٝڃ ( لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ٪ڄه ( ُڄٵَ ْدَ٬ځُْعهِ ) خْوىل خؼب٭ٝىزص ) ٴعٝرسك زرً ( ُڄٵَر ْدَ٬ځُْعهِ ) : ( ٴَ ْدَ٬ځُْعهِ ) . ( )7خعبمڃ ( لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ٪ڄه ( ُڄٵَر ْدَُ٬عهِ ) خْوىل خؼب٭ٹىڀرص ) ٴعٝرسك زرً ( ُڄٵَردَُْ٬عهِ ) : ( ٴَ ْدَُ٬عهِ ) . وخڀ٭١ر وڄدز٭ًي ټځهد َو ُِڂْ وٸً خوعځٵط ؤظبدئٌد ٖوعٗٲ خڀعٵ٭ُځص خڀيت يوځعهد ڄه لُػ خڀٕٗڄص وورى٪ خڀّلدٲ خڀٌٍ ٴُهد وخػبُڂ ڄه خڀ٭ځٿ خعبدََص ؾبُي خڀّلدٲ . خذول رهخُصٍ نهجسش انىافش: خڀىخٴُ
خڀ٭ُوٞ
خڀُ١ذ
خڀعمؽُٿ
وؾبّوءخ
َٕع٭مٿ ظدڄد
وى٬هد
ٜىَهتد
وىً٬
ٜىَظً
ڄٹ٥ى
ڄُٵَدَْ٬ٿْ
ڄٹ٥ىٲ
ڄُٵَدَْ٬ٿْ
ڄُٵَدَْ٬ځَُعهِ
ٜمُك
ط بْڀَُِررٻٔ ڄٔررهِ َزځَرر ًٌِٔ ټٔعرَررررررردذَ ُڄىَڀًَّٕ ټٔمًٔٔ ڄُٵَدَْ٬ځَُعهِ ټَعَسِرر ُ
ٴص َٜمُٔمَص
ٗ َ٬دٸٔسَرر َص خڀځَُّرردڀٍِٔ وَڀَڃِ ظَِٕعَمٍِْ ٴَدِٜرىَ ِ٫ڄَرد ظََٙردءُ بٌَْخ ڀَررڃِ ظَىِرر َ
ڄُٵَدَْ٬ځَُعهِ ڄ٭ٝىذ ڄُٵَدَْ٬ځُْعهِ ؤَِ٬دظُٔسهَد وَآڄُررررررررررٌَُُد ٴَعُٱِٔ١ررررسُىٍِْ وَظَ٭ِٔٝررررُِىٍِْ
رذسَجبد ػهً انجسش انىافِش : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : بٌَْخ َ٤مََ ْ٫مٔٿُّ ْزٹَ ْځرْ َ٬سًِٕ
َ٬ځَعًُِ ڄَ َهدْوَص َوَٗ٬ي ٌُُىِنِ
خغبٿ
خڀسُط :بٌَْخ َ٤مَررَ ْ٫مٔررٿُّ ْزٹَځْرررْ َ٬سِررًٕ
َ٬ځَعًُِ ڄَ َهدْوَرص َوَ٬رٗي ٌُُرىِنِ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :بٌَْخ َ َ٤م٭ُهِ َمٔځْرٿِ ْزٹَځْررْ َ٬سِرًٔنْ
َ٬ځَعًُِ ڄَ َهدْوَعُهِ َوَ٬رٗي ٌُُىِوُرىِ
[]51
ظٹُ٥٭ً :بٌَْخ َ َ٤م٭ُهِ َمٔځْٿِ ْزٹَځْـ ررْ َ٬سًِٔنْ 5/5// خڀُڄىِ 5///5// 5///5// :
َ٬ځَعًُِ ڄَهَدْ وَعُ ِه َو َٗ٬ي ٌُُىِوُ ِى 5/5// 5///5// 5///5//
ُڄ َٵدَْ٬ٿْ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ ُڄ َٵدَْ٬ٿْ
خڀعٵدُ٬ٿ ُ :ڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ حبُي :خڀىخٴُ َُُ٬وِ : ً٠ظدڄص ڄٹ٥ىٴص
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُڄ َٵدَْ٬ځَعُهِ
ُ٠زً :ڄؽځهد لٙىي ٔ :ځُڃ
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : وټه َـٗ ٬ځً خٌْىخپ ـځًخ
وُ٘معٻ خڀٕمدلص وخڀىٴدءُ
ٌررٍ خَْررد ُڂ وخڀ٭ٔسَررُُ
وؤڄرررُ خهلل َىع٩رررُُ
ومل ؤََ ُب ُ٬ىذ خڀىدْ ٘رُحًد
ټىٹ ٛخڀٹديََه ٬ځً خڀعمدڂْ
5ـ انجسش انكبيِم دائشح انجسش انكبيم : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀىخٴُ . وصٌ انجسش انكبيم حبغت انذائشح انؼشوظُخ : ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِ ِه ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
اعزؼًبل انجسش انكبيم : َٕعمٿ خڀسمُ خڀٽدڄٔٿ ظدڄد وؾبّوءخ . ظبثط انجسش انكبيم : ټَمَٿَ خْڀفَمَدپَ ڄٔهَ خڀُْسمُ ِىَْ خڀٽدڄٔٿِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ٿِ
عجت رغًُخ انجسش انكبيم هبزا االعى : خِوِعُځٔٳَ ُب ٔسر ظٕمُعً ،ٴٹُٿ :ڀٽمدڀً ُب خغبُټدض ؛ ٴهى ؤټؽُ خڀسمىَ لُټدض بٌ َٙعمٿ ٬ځً ؼٗؼرٌن لُټص ،وٸُٿ ْ:وً ټمُٿ ٬ه خڀىخٴُٔخڀٌٍ ٌى خْٜٿ ُب خڀًخجُش ،وٌڀٻ زدٔع٭مدڀً ظدڄد ،وٸُٿ ْ :ن ؤُ٠زً ؤټؽُ
[]52 ڄه ؤُ٠ذ ًٰني ڄه خڀسمىَ ،ٴځُٓ زٌن خڀسمىَ حبُ ڀً ظٕ٭ص ؤُ٠ذ ٔىي خڀٽدڄٔٿ . أػبسَط انجسش انكبيم وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ ؼٗؼص ؤ٬دََ ٟوظٕ٭ص ؤُ٠ذ . ٜمُٔمَص ( هبىِ ٴُهد خِِٔ٠مدَوخڀىٸ ٛوخػبّپ ) وؽبد ؼٗؼص ؤُ٠ذ : (ُُ٬َ )1وِ ً٠خْوىل ظدڄص َ ؤ -ڄٔؽْځِهَد ( هبىِ ٴًُ ڄدهبىِ ُب َُ٬وُ ، ) ً٠ڄؽٿ : ٜمَىِضُ ٴَمَرد ؤَِٸٚٝرُُ َ٬رهِ وَرًّي َوبٌَْخ َ
ط َ٘ رمَدجٔځٔ ٍِ وَظَٽَ ُٗ ٔڄ رٍِ رد َ٬ځٔ ِم ر ٔ وَټَمر
ٜمَىِ ضُ ٴَمَد ؤِٸَْٝـ رَ٬ ُُٔٝهِ وًََنْ َوبٌَْخ َ
ط َ٘مَدجٔځٍِٔ وَظَٽَ ُِ َُڄٍِٔ وَټَمد َ٬ځٔمْـ ر ٔ
5//5///
5//5///
5//5///
5//5///
5//5///
5//5///
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
ذ -ڄٹ٥ى ( ٪وٖهبىِ ُب ٌٍخ خڀُ١ذ ٔىي خِِٔ٠مدَ ) ،ڄؽٿ : َوبٌَْخ َؤََخ َي خهللُ وَِٙرررَُ َٴٔ١رررُِځَصٕ
ِ٤ىَْطِ ؤَظدقَ ڀَهَرد ڀَٕٔردنَ لَُٕرىئ
َوبٌَْخ َؤََخ يَ ڀْٗيُ وَْٙـ رَُ َٴُِٔ١ځَعٔهِ 5//5/5/ 5//5///
5//5///
قَ ڀَهَد ِ٤ىَْطِ ///ؤَ5ظد/// 5//ڀَٕٔ5د5//
5/5///
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ٿْ
َٔدڀٔمَص
ڄ١مُش
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ڄٹ٥ى٪
ؾ -ؤلٍ ڄ١مُ ،ڄؽدڀً:
نَ لَُٕى ٔيٌِ
ََرردَُذٖ زَُِررطٕ َُِِظُررًُ ٴَٽَإوٖمَررد
٠رُِٹٔ ًٔ ٔٔ رفِهُ ٠رمٖىٍِْ ٔڄر ِه ٔ َٸر ًِ َ
ََدَُِزرَ زَُْـ رعٔهِ َُِِظُهُىِ ٴَٽَإوْٓىَمَد
ٸَ ًِ َ٠مِمَىٍِْ ڄٔ ِه ُِٔ٠ٹٔهٍِ
ٔٔفِىُىِ
5//5/5/
5//5/// 5//5/5/
5//5/5/ 5//5/5/
5/5/
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِعٵَدْ
ڄ١مُش
ڄ١مُش
ٜمُٔمَص َ
ڄ١مُش
ڄ١مُش
ؤلٍ ڄ١مُ
(ُُ٬َ )2وِ ً٠خڀؽدوُص ظدڄص لٍخء وؽبد ُ٠زدن: ؤ-ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽدڀً:
[]53
ڀَڃِ َىِٿِ ڄٔهِ ٌَرڃٍّ َوڄٔرهِ ټَمَرًٔ
ڄَررهِ ټَرردنَ ـَمِرر ُ ٫خڀْمَرردپْ ٌٔمٖعَررًُ
ڄَهِ ټَدنَ ـَمِر ر ُ٫ڀْمدپْ ٌٔمْـ رمَعَهُىِ
ڀَڃِ َىِٿِ ڄٔهِ ٌَمِمٔ ِه َوڄٔهِ ټَمًٌَِٔ
5//5/5/
5//5/5/
5///
5//5/5/
5//5/5/
5///
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُعٵَدْ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُعٵَدْ
ڄ١مُش
ڄ١مُش
لٍخء
ڄ١مُش
ڄ١مُش
ؤلٍ
ذ -ؤلٍ ڄ١مُ ،ڄؽدڀً: َُِ٬ىٍِْ ـََىطِ ڄٔرهِ ُ٘ر ِاڂْ وََُْ٩ظٔهَرد
ڄَررد ٖ يَوَخءَ ڀَررًُ َ٬ځَررً ٸَځْسْررٍِ
َُِ٬ىٍِْ ـَىَطِ ڄٔ ِه ُ٘اِڂْ وَ ْ٧رَُظٔهَد
ڄَد ٖ يَوَخ ءَ ڀَهُىِ َٗ٬
ٸَځْسٍِْ
5//5/5/
5//5/5/
5///
5//5/// 5//5/5/
5/5/
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُعٵَدْ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِعٵَدْ
ڄ١مُش
ڄ١مُش
لٍخء
ڄ١مُش
ٔدؼبص
ؤلٍ ڄ١مُ
ٜمُٔمَص ( هبىِ ٴُهد خِِٔ٠مدَوخڀىٸ ٛوخػبّپ ) وؽبد ؤَز٭ص ؤُ٠ذ : (ُُ٬َ )3وِ ً٠خڀؽدڀؽص ؾبّوءش َ ؤ-ڄٔؽْځِهَد ( هبىِ ٴًُ خِِٔ٠مدَوخڀىٸ ٛوخػبّپ ) ،ڄؽدڀً: خِٜٔسُِْ َ٬ځًَ َڄ َْٟ١خْڀمَُٕىِ
ٜرسَُِٺَ ٸَدظِٔځ رًِ ْن َ ئ َٴ رة َّ
خِٜٔسُِْ َ َٗ٬ڄْ َْٟ١ڀمَُٕىِ
ئ َٴةْوِ َه َٜسِر رَُ َٺ /// 5//5///ٸَدظٔ5ځًِِ5//
5//5/5/
5//5///
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄ١مُش
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
ذ-ڄٍََُٖٿ( هبىِ ٴًُ خِِٔ٠مدَوخڀىٸ ٛوخػبّپ ) ،ڄؽدڀً: رً بٌَْخ رُٗ َٖىَِٙر خْڀمُر
ٗڂِ مٹُِٔٹَصَ ڄٔرهِ ڄَر ْ ٸَدپَ خْڀ َ
َىِ ًَٙبٌَْخ
مٹُِٔر رٹَصَ ڄٔهِ ڄَْٗڂِ ٸَدپَ ڀْ َ
5//5/5/ 5//5/5/
5//5/5/
55//5///
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ نْ
ڄ١مُش
ٜمُمص
ڄ١مُش
ڄٍَٖٿ
خْڀمُ َُُِٖ
ؾ-ڄَُٴَّٿ( هبىِ ٴًُ خِِٔ٠مدَوخڀىٸ ٛوخػبّپ ) ،ڄؽدڀً :
[]54
َوِؤلٔسٗهَررد وَُظمٔسٗىْررٍِ
مرٗ وَدٸَعَهَرد َز٭ُِٔر ٌُِْ وََُ ٔ
وَُظمٔسِسُىٍِْ
ٸَعَهَد َز٭ُِٔ ٌُِْ
َوِؤلٔسِسُهَد
وََُمِٔسرُ
5//5/// 5//5///
///وَ5د5/5//5/// 5//
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ظُهِ
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
ڄُٴَّٿ
ي -ڄٹ٥ى ( ٪وٖهبىِ ُب ٌٍخ خڀُ١ذ ٔىي خِِٔ٠مدَ ) ،ڄؽدڀً : َوبٌَْخ ٌُڃُ ٌَټَُُوخ خَِٔٔد
َء َشؤَټْؽَررُُوخ خْڀمََٕررىَدضٔ
َوبٌَْخ ٌُمُىِ ٌَټَُُو َِٔٔد
ءَش َؤَټْؽَُُ ڀْـ رمََٕىَد /// 5//5///ظٔ5/ٍِ5
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵ ْدٔ٬ٿْ
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
ڄٹ٥ى٪
5//5/// 5//5///
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش انكبيم : جيىص يف زشى انكبيم : ( )1خِِٔ٠مدَ( ظٕٽٌن خڀؽدين خؼبعمُٺ ) ٴعٝسك زً ( ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) (:ڄُِعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) ،وٌى لٕه وَدبد يوٿ صبُر٫ خڀعٵ٭ُٗض ٴد٘عسً زسمُ خڀُـّ ،وڄ ٫خِِٔ٠مدَذبىِ خؼب٭دٸسص . ( )2خڀىٸ ( ٛلٍٲ خڀؽدين خؼبعمُٺ ) وٌى ؼٹُٿ ودذٍ . ( )3خػبّپ ( ظٕٽٌن خڀؽدين خؼبعمُٺ ولٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه ) وَدبد يوٿ صبُ ٫خڀعٵ٭ُٗض ٴد٘عسً زسمُ خڀُـّ . وخڀؽٗؼص ـدجّش ُب ( ڄَُعٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) بٌخ وٸ٭ط ُ٬و٠د ؤوُ٠زد ،وټرٍڀٻ ُب خڀ١رُذ خؼبرٍَٿ وخؼبُٴرٿ ، وخٔ٠مدَ ٔدجٯ خبٗٲ خڀىٸ ٛوخػبّپ .وخڀُ١ذ خؼبٹ٥ىٖ ٪هبىِ ٴًُ بٖ خِِٔ٠مدَ. (ًَ )4وٿ ٌٍخ خڀسمُ خػبّڂ ؤلُدود . خذول رهخُصٍ نهجسش انكبيم: خڀٽدڄٔٿ
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ
ظدڂ
وى٬هد
ٜىَهتد
ظدڄص َٜمُٔمَص
ڄُعَٵَدْ ِٔ٬ځهِ
خڀعمؽُٿ
وىً٬
ٜىَظً
ڄْٔؽِځهَد
ڄُعَٵَدْ ِٔ٬ځهِ
ط َ٘مَدٔجځٍِٔ وَظَٽَُٗڄٍِٔ مىِضُ ٴَمَد ِؤٸَ٬َ ُُ ٚٝهِ وًَّي َوټَمد َ٬ځٔ ِم ٔ وَبٌَْخ َ َٜ
ڄٹ٥ى٪
ڄُعَٵَدْٔ٬ٿْ
هلل وَِٙررَُ ٴَٔ١ررُِځَصٕ ِ٤ىَْطِ ؤَظدقَ َڀهَد ڀَٕٔدنَ لَُٕىئ وَبٌَْخ َؤََخ َي خ ُ
[]55 ظدڄص لٍخء
ڄُعَٵَدْ
ؾبّوء
ؤلٍ ڄ١مُ
ڄُعِٵد
ََدَُذٖ زَُِرطٕ َُِِظُرًُ ٴَٽَإوٖمَرد ٸًَِ َ٠مٖىٍِْ ٔڄهِ ُِٔ٠ٹًٔٔ ٔٔرفِه
ڄْٔؽِځهَد
ڄُعَٵَدْ
ىٿِ ٔڄهِ ٌَڃٍّ وَ ٔڄهِ ټَمَرًٔ َڄهِ ټَدنَ ـَمِ ُ٫خڀْمَردپْ ٌٔمٖعَرً ڀَڃِ َ ِ
ؤلٍ ڄ١مُ
ڄُعِٵد
َُِ٬ىٍِْ ـََىطِ ٔڄ ِه ُ٘راِڂْ َؤَُْ٩ظهَرد ڄَد ٖ َيوَخءَ ڀَرًُ َ٬ځَرً َٸځْسْرٍِ
ڄْٔؽِځهَد
ڄُعَٵَدْ ِٔ٬ځهِ
ْن َٜررسَُِٺَ ٸَدٔظځِررًِ خِٜٔسُِْ َ٬ځَرً ڄََ١ر ْٟخڀْمَُٕرىِ ئ ٴَررة َّ
ڄٍَٿ
ڄُعَٵَدْ ِٔ٬ځهِ نْ
رً بٌَْخ ٸَدپَ خڀْمَٹُِٔٹَرصَ ڄٔرهِ ڄَرْٗڂِ خڀْمُرر ر ُٗ َٖىَِٙررر
ڄُٴٿ
ڄُعَٵَدْ ِٔ٬ځهِ ُظهِ وَؤِلٔٗسهَررررد وَظُمٔسٗىْررررٍِ وََُمٔرررٗ وَدٸََعهَررد زَ٭ُِٔرر ٌُِْ
ڄٹ٥ى٪
وَبٌَْخ ٌُررڃُ ٌَټَررُُوخ خَِٔٔررد ءَشََؤټْؽَرررُُوخ خڀْمََٕرررىَدضٔ
ؾبّوءش َٜمُٔمَص ڄُعَٵَدْ ِٔ٬ځهِ
ڄُعَٵَدْٔ٬ٿْ
رذسَجبد ػهً انجسش انكبيِم : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : ٙ٭ّد وََظفَمٖٿْ ڄَُعىَ ٚ
َوبٌَْخ خٴَْعٹَُِضَ ٴَٗ ظَٽِهِ
خغبٿ
خڀسُط َ :وبٌَْخ خٴَْعٹَُِضَ ٴَٗ ظَٽِرهِ
ڄَُعىَٚٙرر٭ّد وََظفَمٖځٔررٍِ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص َ :وبٌَْ ٴَْعٹَُِضَ ٴَٗ ظَٽِرهِ
ٙ٭َهِ وََظفَمِمَځٍِٔ ڄَُعىَٔ ِٙ
ظٹُ٥٭ً َ :وبٌَْ ٴَْعٹَُِ ضَ ٴَٗ ظَٽِهِ خڀُڄىِ 5//5/// 5//5/// : خڀعٵدُ٬ٿ :ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ حبُي :خڀٽدڄٿ خّٛوء
ٙ٭َهِ وََظفَمِمَځٔ ٍِ ڄَُعىَٔ ِٙ 5//5/// 5//5/// ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ ڄَُع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ٜمُمص ُ٠زً :ڄؽځهد لٙىي ٔ :ځُڃ
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : خؼبىض زٌن خػبځٷ ڄٙعُٺ
ٖٔىٸص ظسٹرً وٖڄځرٻ
رٍ ؤَ زُىررُٖيت ٖذبّ٬رر
ټٿُّ خْوردڂ بىل ٌٌردْذِ
زٽَُضِ ُٔمُٖصِ زُٽُشً ٴَعَمَعْٖ٫
وًٰضِ ًُِٰوٖ ڄُٵدَٶٍ مل َُِزَْ٫
[]56
6ـ انجسش اذلضج دائشح انجسش اذلضج : ٌى ڄه يخجُش خ ِؼبفِعَځَر خڀيت ظ١ڃ ؼٗؼص ؤحبُ ڄٕع٭مځص ٌٍ :خؽبّؾ وخڀُـّ وخڀُڄٿ ،ؤُمَُٚط ٌٍي خڀرًخجُش ٍٜخ خٖٔڃ ؛ ْن ظٵدُ٬ځهد خـعځسط ڄه خڀًخجُش خْوىل ،وظٵدُ٬ځهد ٔسدُ٬ص ٬ځً خڀىمى خڀعرديل َ (:ڄٵَر ْدُِِٔ٬ځهِ ، ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ،ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) . وصٌ انجسش اذلضج حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِ ِه َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِ ِه
اعزؼًبل انجسش اذلضج : َٕع٭مٿ ؾبّوءخ وـىزد . ظبثط انجسش اذلضج : َ٬ځًَ خٌَِّْخؾْ ظَِٕهُِْٿِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ٿِ
عجت رغًُخ انجسش اذلضج هبزا االعى : ُٔمٌٍ ٍَٚخ خڀسمُ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ْن خڀ٭ُذ هتّؾ زً ،ؤٌ :ظٱين .وخؽبّؾ ڀىن ڄه خْٰدين ،وٸُٿ :زرٿ ُٔم ٍَٚزٍڀٻ ؛ ْوً َٙسً ٌّؾ خڀٝىض ،ؤٌ ظُييي وًٜخي ،وٌڀٻ ڀىـىي ٔسسّْ وٵُٵٌن َ٭ٹسدن ؤوخجٿ ؤـّخجً خڀيت ٌٍ ؤوظدي . أػبسَط انجسش اذلضج وأظشثّ يغ انزًثُم : ٜمُٔمَص ( هبىِ ٴُهد خڀٽٳ ،ويبعى ٫خڀٹس ) ٟوؽبد ُ٠زدن : ڀځسمُ خؽبّؾ ُ٬و ٞوخلًش ؾبّوءش َ ؤ-ڄٔؽْځِهَد ( يبعى ٫ٴًُ خڀٹس ٟوخڀٽٳ ) ،ڄؽٿ : ٴَهُسٗىِخ ََد زَىْرٍِ ِؤڄٚرٍِ
ْبڀًَ خْڀ٭َځَُْردءِ زردْڀ٭ٔځْڃْ
زَىٍِْ ِؤڄِمٍِٔ
ءِ ز ْځ٭ٔځْمٍِٔ
ٴَهُسِسُىِ ََد
بپَ ْڀ٭َځَُْد
5/5/5// 5/5/5//
5/5/5// 5/5/5//
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِ ِه
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
[]57
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
ذ -ؿبٍوٲ :ڄؽٿ : َوڄَد َ٨هِ ٌُِْ ڀٔسَدٍٰٔ خڀُِٖ١ر
خڀرٍڀِىِپْ َّ ڂْ زْدڀَّ٩هُِْ
َُْ١٠ـ ٮ ِ َوڄَد َ٨هٌُِِْ ڀٔسَد ْ
ڂْ زَ٩ْ٩هٌُِْْ ٌَڀِ ِىڀٍِٔ
5 /5 /5 //
5 /5 /5 //
5/5// 5/5/5//
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدٍِٔ٬
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
ؿبٍوٲ
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش اذلضج : صزبفبرّ وػههّ : ؤ -هبىِ ُب لٙى خؽبّؾ : ( )1خڀٹس ( ٟلٍٲ خػبدڄٓ خڀٕردټه ) ،ٴعٝرسك زرً ( َڄٵَر ْدُِِٔ٬ځهِ ) َ (:ڄٵَر ْدِٔ٬ځهِ ) وٌرى ٸسرُك ، وٸُٿ ٖ:هبىِ بٖ ُب خْوىل . ( )2خڀٽٳ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ،ٴعٝسك زً ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) َ (:ڄٵَ ْدُِٔ٬ٿِ ) ،وٌى ټؽًن لٕه . ذ -هبىِ ُب خڀعٵ٭ُځص خْوىل : ( )1خػبُڂ وٌى لٍٲ خؼبُڃ ڄه ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) خڀٕدؼبص ٴعٝسك ( ٴَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) . ( )2خػبُذ وٌى لٍٲ خؼبُڃ ڄه ( َڄٵَ ْدُِٔ٬ٿِ ) خؼبٽٵىٴص ٴعٝسك ( ٴَ ْدُِٔ٬ٿِ ) . ( )3خڀٙعُ وٌى لٍٲ خؼبُڃ ڄه ( َڄٵَ ْدِٔ٬ځهِ ) خؼبٹسى٠ص ٴعٝسك ( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) . وٌٍي خڀؽٗؼص ؤوىخ ْ٪ڄه خػبُڂ وٌٍ ٬ځص ـدََص ؾبُي خڀّلدٲ ُب ً٬ڂ خڀځّوڂ وخڀٙ٭ُخء َعمد٘ىهند ڀؽٹځهد . أيب ػَ ُشوِظّ وظشثّ :
( )1خڀٽٳ :يبعىُ ٫ب ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) خڀىخٸ٭ص ُ٠زد ربدُ٘د ڀځىٸىٲ ٬ځً لُټص ٸًٝنش ،ڀٽىً َٕىٮ ُب خڀ٭ُوٞ وخغبٙى . ( )2خڀٹس : ٟيبعىُ ٫ب َُُ٬وِ ً٠وُ٠زً خڀٝمُك ڀٹسمً ٴُهمد ،ټمد يبعىُ ٫ب ُ٠زً خحملٍوٲ ( َڄٵَ ْد ) ٍِٔ٬ربدُ٘د ڀځىٸىٲ ٬ځً لُټص ٸًٝنش .
[]58
خذول رهخُصٍ نهجسش اذلضج : خڀ٭ُوٞ
خؽبّؾ
وى٬هد
خڀُ١ذ
ٜىَهتد
ؾبّوءخ
َٕع٭مٿ
َٜمُٔمَص ڄَٵَدُِِْٔ٬ځهِ
خڀعمؽُٿ
وىً٬
ٜىَظً
ڄْٔؽِځهَد
ڄَٵَدُِِْٔ٬ځهِ َٴهُٗسىِخ ََرد زَىْرٍِ ؤِڄٚرٍِ بْڀًَ خڀْ َ٭ځَُْدءِ زدڀْ ٔ٭ځْڃْ
ؿبٍوٲ
ْدڀ٩هُِْ خڀٍَِّڀ ِىپْ وَڄَد َ٨هِ ٌُِْ ڀٔسَدٍٰٔ خڀُِٖ١ر رڃْ ز َّ
ڄَٵَدٍِْٔ٬
رذسَجبد ػهً انجسش اذلضج : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن :
ڄَعًَ ؤَ ِ٘ٵٍِٔ َٰځُِٔځٍِٔ
زْىَُِٿٍ ڄٔهِ َزىُِٔٿْ
خغبٿ
خڀسُط :ڄَعًَ ؤَ ِ٘ٵٍِٔ َٰځُِٔځٔرٍِ
زْىَُِٿٍ ڄٔرهِ َزىُِٔرٿْ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :ڄَعًَ ؤَ ِ٘ٵٍِٔ َٰځُِٔځٔرٍِ
زْىَُِځٔهِ ڄٔهِ َزىُِٔځٔرٍِ
ظٹُ٥٭ً :ڄَعًَ ؤَ ِ٘ٵٍِٔ َٰځُِٔځٔ ٍِ خڀُڄىِ 5/5// 5/5/5// : خڀعٵدُ٬ٿ َ :ڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َڄ َٵ ْدٍِٔ٬
زْىَُِځٔهِ ڄٔهِ َزىُِٔځٔ ٍِ 5/5// 5/5/5// َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َڄ َٵ ْدٍِٔ٬
حبُي :خؽبّؾ خّٛوء َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ؿبٍوٴص ڀځع٫َُٝ ُ٠زً :ؿبٍوٲ لٙىي ٔ :ځُڃ
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : ومل َسٷَ ٔىي خڀ٭ًُِوخ
نٔ ئوٖدٌڃِ ټمد يخوُىِخ
ټٵً ڄدټدن ڄه ٌفٍُِ
وٸً ٌٸْعڃ وٸً ٌٸىد
ٜٵمىد ٬ه زين ٌٌٿٍ وٸځىد خڀٹىڂ بوىخن
وٸځىد خڀٹىڂُ بوىخنِ
[]59
7ـ انجسش انشَّخض دائشح انجسش انشخض : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خؽبّؾ . وصٌ انجسش انشخض حبغت انذائشح انؼشوظُخ : ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
اعزؼًبل انجسش انشخض : َٕع٭مٿ حبُ خڀُـّ ظدڄد وڄ٥ٙىَخ وؾبّوءخ وڄىهىټد . ظبثط انجسش انشخض : ٴٍِٔ ؤَِزمُُْ خَِْـدِْ َزمُِْ َِٕهُٿِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿِ
عجت رغًُخ انجسش انشخض هبزا االعى : خوعځٳ ُب ٔسر ظٕمُص ٌٍخ خڀسمُ ٍٜخ خٖٔڃ ،ٴٹُٿ ُ٥٠ٖ :خزً وٌى ڄإوىٌ ڄه خڀىدٸص خڀريت َرُظ٭ٗ ٴىٍخٌد ،ؤسر خُ٥٠خزً ـىخِ لٍٲ لُٴٌن ڄه ټٿ ظٵ٭ُځص ڄه ظٵ٭ُٗظً ،وټؽرُش بٜردزعً زدڀّلدٴردض وخڀ٭ځٿ ،وخڀ ُ٥ٙوخعبّء وخڀىهٻ ؛ ٴهرى ؤټؽرُ خڀسمرىَ ظٹځسرد ٴرٗ َسٹرً ٬ځرً لردپ وخلرًش ، وٸُٿ :ڀعٹدَذ ؤـّخجً وٸځص لُوٴً ،وٸُٿ ْ :ن خڀٙدج ٫ڄىً خؼب٥ٙىَ ٌو خڀؽٗؼص خْـّخء ٴهى ٍٜخ ٘سًُ زدڀُخـّ ڄه خٔزٿ وٌى ڄد ً٘ بلًي ًًََ وزٹٍ ٸدجمد ٬ځً ؼٗؼص ٸىخجڃ . أػبسَط انجسش انشخض وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خڀُـّ ؤَز ٫ؤ٬دََ ٟوطبٕص ؤُ٠ذ : ٜمُٔمَص وؽبد ُ٠زدن : (ُُ٬َ )1وِ ً٠خْوىل ظدڄص َ ؤ -ڄٔؽْځِهَد :ڄؽٿ : ٖوَُِررَُ ٴٔررُِمَهِ ټَررٳٖ َ٬ىٖررد َ٘رر ُٖيُ
بْنْ ټَردنَ َُٖ ُِـَرً ڀَُٔر ِىڂٍ وَُِر ُُيُ
ٖوََُُِ ٴٍِٔ ڄَهِ َټٵْٳَ َ٬ىْـ رىد َ٘ ُِ ٌََُىِ
بْنْ ټَدنَ ٖ َُ ُِـًَ ڀَُٔىِ ڄٔهِ وٌَُُُِىِ
5//5/5/
5//5/5/ 5//5/5/ 5//5/5/
5//5/5/
5//5/5/
[]60
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
ذ -ڄٹ٥ى ( ٪وٌٍخ خڀىى ٪بٌخ َٙ ٪ُٜعسً زىى ٪ڄه ؤوىخ ٪خڀسمُ خڀَُٕ : ) ٫ڄؽٿ : خْڀٹَځْرررُ ڄٔىِهَررد ڄُِٕررعََُِْ ْك َٔرردڀٔڃْ
وَخْڀٹَځْرررُ ڄٔىٚررٍِ ـَدٌٔررًْ َڄفِهُررىِيُ
خْڀٹَځْرُ ڄٔىْـ رهَد ڄُِٕعََُْْـ رمُ ِه َٔدڀٔمُهِ
َوْڀٹَځْرُ ڄٔىْـ رىٍِْ ـَدًٌُٔنْ َڄفِهُىِيُوِ
5//5/5/
5//5/5/
5//5/5/
5//5/5/
5//5/5/
5/5/5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ڄٹ٥ى٪
ٜمُٔمَص وؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ : ( )2ؾبّوءش َ ردنٕ َؤََِظ ٔٹ رٍِ َؤٌٖ ڄَ َٽر
َؤٌٖ ٔ٩َ٬ر رُِڃٍ ؤَٖظٹٔر رٍِ
ؤٍَََِ ڄَٽَد وْهِ َؤََِظٹٍِٔ
ؤٍَََِ ُْٔ٩َ٬ـ رمٔهِ ؤَظَْٓعٹٍِٔ
5//5/5/ 5///5/
5///5/
5//5/5/
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ٜمُٔمَص َ
ڄ٥ىَص
ٜمُك
ڄ٥ىَص
( )3ڄ٥ٙىَش وٌٍ خڀُ١ذ ،ڄؽٿ :
َظ٭َځَّمٍِٔ َرد َټ٭ِررُ وَخڄِٔٙر ٍِ ڄُِسٔٝر َُيِ ر وَڄْـ ر ٍِٔٙڄُ ِسَُٔٝيِ َظ٭َځْځَمٍِٔ َد َټ٭ِ ُ 5//5//
5//5/5/
5//5/5/
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ـبسىوص
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
ٜمُٔمَص وٌٍ خڀُ١ذ ،ڄؽٿ : ( )4ڄىهىټص َ
َد ڀَُِعَىٍِْ ٴُِٔهد ـَرٍَِ٪ َد ڀَُِعَىٍِْ
ٴُِٔهد ـٍََِ٪
5//5/5/ 5//5/5/
[]61
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
٠رِ٫ رد َوؤَ َ َؤ ُو ررٗ ٴُِٔهر َؤوُسِرُ ٴُْٔـ رهد َوؤَِ٫َ٠ 5//5//
5///5/
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
ـبسىوص
ٜمُك
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش انشخض : هبىِ ُب خڀُـّ خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ،وخڀ ( ٍ٥لٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه ) ،وخػبسٿ ( لرٍٲ خڀؽدين وخڀُخز ٫خڀٕدټىٌن ) ،وٌٍي خڀّلدٴدض ذبىِ ُب لٙىي و َُُ٬وِ ً٠وُ٠زً بٖ خڀُ١ذ خؼبٹ٥رى ( ٪لرٍٲ ٔدټه خڀىظً خٛمى ٪آوُ خڀعٵ٭ُځص وظٕٽٌن ڄد ٸسځً ) ( ڄَُِٕع ْٵ ٔ٭ٿْ ) ٴةوً ٖهبىِ ٴًُ خْڀىَسِه .وظٝسك ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) زدْڀىَسِه ( :ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ ) ،وزدڀ ( : ٍ٥ڄَُِٕع٭ِٔځهِ ) ،وزدػبسٿ ( :ڄَُع٭ِٔځهِ ) وَٝسك خڀُ١ذ خؼبٹ٥رى ( ٪ڄُِٕرَع ْٵ ٔ٭ٿْ ) زدْڀىَسِه ( :ڄَُع ْٵ ٔ٭ٿْ ) وََُٕمًٖ لُىحٍ ڄٽسىٖ ؤو ـبځ٭د . وٌٍي خڀّلدٴدض ٔدجٱص ُب خڀُـّ ًٰن ودزُص ٬ه خڀٍوٶ ،وٸً ذبعم ٫صبُ٭د ُب زُط وخلً يون ؼٹٿ ؤووٙىِ ،وٸً َٕعٱين خڀٙد٬ ُ٬ه ولًش خڀٹدٴُص ُب ؤزُدض خڀٹًُٝش ڄه خڀُـّ زدڀعُ ٫َُٝب ټٿ زُط وزىلًش خڀٹدٴُص زٌن ٘. ًَُ٥ وََُٕمًٖ ٌٍخ خڀىى ٪ڄه خڀُـّ ( خؼبّيوؾَ ) ،وٴًُ هبىِ ڀځٙد ُ٬خعبم ٫زٌن خڀُ١ذ خڀعدڂ ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) وخڀ١رُذ خؼبٹ٥ى ( ٪ڄَُِٕع ْٵ ٔ٭ٿْ ) ُب ٸًُٝش وخلًش ټمد ُب ؤَـىِش ؤيب خڀ٭عدٌُص خؼبٕمدش ٌخض خْڄؽدپ . خذول رهخُصٍ نهجسش انشخض : خڀُـّ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
ظدڂ
َٜمُٔمَص ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ
ؾبّوء
َٜمُٔمَص ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ
خڀُ١ذ
خڀعمؽُٿ
وىً٬
ٜىَظً
ٜمُك
ٳ َ٬ىٖد َُٖ٘يُ بْنْ ټَدنَ َُُِٖـًَ ڀَُٔىِ ٍڂ وَُُُِيُ ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ ٖوََُُِ ٴُِٔ َمهِ ټَ ٖ
ڄٹ٥ى٪
ف ُهىِيُ خڀْ َٹ ْځرُ ڄِٔىهَد ڄُِٕعََُِْكْ َٔدڀٔڃْ وَخڀْ َٹ ْځرُ ڄٔى ٍِ ٚـَدًٌْٔ ڄَ ِ
ٜمُك
ڄُِٕعَٵْ٭ٔٿْ
ٌ َٔ٩٬رررُِ ٍڃ ؤَظٖٹٔرررٍِ رد ٕن َؤَِظَٹٔر رٍِ َؤ ٖ ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ ٌٌَؤٌٖ ڄَٽَرر
ڄ٥ٙىَ َٜمُٔمَص ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ خڀ٭ُو ٌٍ ٞخڀُ١ذ
ظَ َ٭ځَّمٍِٔ َد ټَ ِ٭رُ وَخڄِ ٍِٔٙڄُسَُِٔٝيِ
[]62 ڄىهىٺ
َد ڀَُِعَىٍِْ ٴُِٔهد ـٍََِ٪
َٜمُٔمَص ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ خڀ٭ُو ٌٍ ٞخڀُ١ذ
رذسَجبد ػهً حبش انشخض :
ْ
ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : َڄدْ ؤَْ٤ىَپَ خڀَّځُِٿَ َ٬ځًَ ڄَهِ ڀَڃِ َىَڃِ
ڀٔٽِٿِّ َڄدْ َُاِ ٌٌِٔ َوبْنْ ٸَٿَّ َؤڀَڃِ
خغبٿ
خڀسُط :ڀٔٽِٿِّ َڄدْ َُاِ ٌٌِٔ َوبْنْ ٸَرٿَّ َؤڀَرڃِ
َڄدْ ؤَْ٤ىَپَ خڀَّځُِٿَ َ٬ځًَ ڄَرهِ ڀَرڃِ ََرىَڃِ
ٌ َوبْنْ ٸَځْرٿَ َؤڀَرڃِ خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :ڀٔٽِځْٿْ َڄدْ َُاِ ٌٔ ِ
َڄدْ ؤَْ٤ىَپَ ڀْځَُِٿَ َ٬ځَرً ڄَرهِ ڀَرڃِ ََرىَڃِ
ٌ َوبْنْ ٸَځْٿَ ؤَڀَ ِڃ ظٹُ٥٭ً :ڀٔٽِځْٿْ ڄَدْ َُاِ ٌٔ ِ خڀُڄىِ 5///5/ 5//5/5/ 5//5// : خڀعٵدُ٬ٿ :ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ حبُي :خڀُـّ
َڄدْ ؤَْ٤ىَپَ ڀْـ رځَُِٿَ َٗ٬ڄَهِ ڀَڃِ َىَ ِڃ 5//5/5/ 5///5/ 5//5/5/ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ٜمُمص ؛ ُ٤هد ًٰن ِٖڂ . ُ٠زً ٜ :مُك لٙىي :يوٿ خػبّْ خڀعٵ٭ُځص خْوىل ،وخڀ ٍ٥خڀعٵ٭ُځص خػبدڄٕص .
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن :
ڄد ٌدؾَ ؤلّخوّد و َ٘فِىّخ ٸًَِ َ٘فَد
ٸًِ ٌردؾ ٸځريبِ ڄىرّپ
ره ؤڂ٬ ٚمرٍُو ڄٹٵرُُ ڄر
يخَْ ڀَٕٔځْمًَ بٌْ ُٔځَُِمًَ ـدَش
ٸَٵُّخ ظُُي آَدظُهد ڄٔؽْٿَ خڀّٗزُُِ
8ـ انجسش انشيم دائشح انجسش انشيم: خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خؽبّؾ . وصٌ انجسش انشيم حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
[]63
اعزؼًبل انجسش انشيم : َٕع٭مٿ ظدڄد وؾبّوءخ . ظبثط انجسش انشيم :
ََڄَٿِ خِْزمُُْ َُِؤًَِْ ِّخڀؽٹَدضُ
َٴ ْدٗٔ٬ظُ ِه َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ضُ
عجت رغًُخ انجسش انشيم هبزا االعى : ُٔمٌٍ ٍَٚخ خڀسمُ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ ڀُٕ٬ص خڀى٥ٷ زً ،وٌٍي خڀُٕ٬ص ڄعإظُٚص زٕسر ظعدز ٫خڀعٵ٭ُځص ( ٴَر ْدُٗٔ٬ظهِ ) ٴًُ ،وخڀُڄٿ ُب خڀځٱص خؽبُوڀص وٌٍ ٴىٶ خؼب ٍٙويون خڀ٭ًو ،وٸُٿ ُٔ :م ٍَٚزٍڀٻ ڀعٙسُهً ز َُ ِڄٿْ خغبًٝن ڀ١ڃ ز٭ ً١بىل ز٭. ٟ أػبسَط انجسش انشيم وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀسمُ خڀُڄٿ ُ٬و٠دن ؤعص ؤُ٠ذ : (ُُ٬َ )1وِ ً٠خْوىل ظدڄص ؿبٍوٴص وؽبد ؼٗؼص ؤُ٠ذ : ؤٜ-مُك ،ڄؽٿ : ٸَديَوٍِْ َُِ٤ٴٍِٔ وَٸَځْسٍِْ ڀٔځْهَرىَي
ټَُِٳَ ڄٔهِ ٸَځْسٍِْ َوڄٔهِ َُِ٤ٴٔرٍِ لَرٍَخ ٌَِْ
ٸَديَوٍِْ َُِ٤ٴٔ ٍِ وَٸَځْسٍِْ ڀٔځْهَىَي
ټَُِٳَ ڄٔهِ ٸَځْـ رسْ ٍِ َوڄٔهِ َُِ٤ٴٍِٔ لٍََخٌَِْ
5//5/ 5/5//5/ 5/5//5/
5/5//5/
5/5//5/ 5/5//5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ؿبٍو
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ٴص
ذ -ؿبٍوٲ ،ڄؽٿ :
ٖ َظٹِررٿْ ؤَِٜررځٔ ٍِ وََٴِٝررځٍِٔ ؤَزَررًّخ
بْوٖ َمدْ ؤَِٜٿِ خْڀٵَعًَ ڄَرد ٸَرًِ َلَٝرٿْ
ٖ َظٹِٿْ ؤَِٜر رځٔ ٍِ وََٴِٝځٍِٔ ؤَزًََنْ
بْوِىَ َمدْ ؤَِٜر رٿِ ْڀٵَعًَ ڄَد ٸًَِ َلَٝٿْ
5/5//5/
5/5//5/
5//5/
5/5//5/
5/5//5/
5//5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ؿبٍو ٴص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ؿبٍوٲ
[]64 ؾ-ڄٹٝىَ ،ڄؽٿ :
ٖ َٽِرر ِه َوِ٬ررًُٺَ زَُِٸًررد وُځَّسّررد
َٔد ٔ٤٭ّد َ ْځمَر ُ٫ٴٔرٍِ َ٬ر ُِ ْٞخْڀٱَمَر ْدڂِ
ٖ َٽِ ِه وَْ٬ـ رًُٺَ زَُِٸَهِ وُځْځَسَهِ
َٔد ٔ٤٭َهِ َځْر رمَ ُ٫ٴٍِٔ ْٞ َُِ٬ڀْٱَ َمدْڂِ
5/5//5/
5/5///
5//5/
5/5//5/
5/5///
55//5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔٗظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ٭ٔٗظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ضِ
َٔدڀٔمَص
ـبسىوص
ؿبٍو
َٔدڀٔمَص
ـبسىوص
ڄٹٝىَ
ٜمُٔمَص وؽبد ؼٗؼص ؤُ٠ذ : ( )2ؾبّوءش َ ؤٜ-مُك :
ٴص
َُذٖ َؤڄِر رٍُ ظَٖعٹُِٔر رًٔ
َـ رُٖ َؤ ِڄ رُّخ ظََُِظفُِْ رًٔ
ظَعَِعٹُِٔهٍِْ
ـَ ََُِ َؤڄَُِنْ ظََُِظفُِْهٍِْ
5/5//5/ 5/5//5/
5/5//5/ 5/5//5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
ٜمُك
َُِزرَ َؤڄُِْنْ
ذُ -ڄَٕسٖٯ ،ڄؽٿ :
ٖنَ لَعًٖ ڀَىِ ڄََٙرً خڀرٍَّ َٗ َ٬ځَُِرًٔ ټَرديَ َُ ًِڄُِٔرًِ َُ َ٬ځَُِهٍِْ ټَديَ َُ ًِڄًُِِٔ
ٗ ٌٌَْ َِ ٖنَ لَعِعًَ ڀَىِ ڄَ َ رر 55/5//5/ 5/5/// 5/5//5/ 5/5//5/ رديَ َُ ًِڄُِٔرررر رًِ َٗ َ٬ځَُِرررر رًٔ ټَررررر َٴ٭ٔٗظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ نْ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٔدڀٔمَص
ؾ-ؿبٍوٲ ،ڄؽٿ :
ٜمُٔمَص َ
ـبسىوص
ڄَُٕسٖٯ
بْوٖمَررد خڀْٽَٖٙرردٲُ لُررُْ
َُ ِولًُُ َُ ِوقُ خْڀ٭َمَرٿْ
بْوِىَڃَ ڀْٽَِٙر َ٘دٲُ ل َُُِنْ
َُ ِولُهُىِ َُوِ قُ ْڀ٭َمَٿْ
5/5//5/
5/5//5/
5//5/ 5/5//5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬
َٔدڀٔمَص
ٜمُٔمَص َ
َٔدڀٔمَص
ؿبٍوٲ
[]65
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش انشيم : جيىص يف زشى انجسش انشيم :
( )1خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ،وٌى ټؽًن خڀىٸى ٪ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ (:ٴ٭ُٔٗظهِ ) . ( )2خڀْٽَٳٓ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ،ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) (:ٴَ ْدٗٔ٬ضُ ) . ( )3خڀٖٙٽْٿ( لٍٲ خڀؽدين وخڀٕدز ٫خڀٕدټىٌن ) ،ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ (:ٴ٭ٔٗضُ ) ،وٌى ِلدٲ ٸسرُك . وذبٌُ ٌٍي خڀّلدٴدض وٴٷ ٸدً٬ش خؼب٭دٸسص ٴةٌخ يوٿ خْڀىَسِه ظٵ٭ُځص ڄىً ٔ ،ځمط خڀيت ٸسځهد ڄه خڀْٽَٳٓ ،وبٌخ يوځهد خڀْٽَٳٓ ٔځمط خڀيت ز٭ًٌد ڄه خْڀىَسِه ،وبٌخ يوځهد خڀٖٙٽْٿ ٔځمط خڀعٵ٭ُځص خڀيت ٸسځهد ڄه خڀْٽَرٳٓ ، وڄد ز٭ًٌد ڄه خْڀىَسِه .
أيب ػشوظبِ وأظشثّ :
يبعى ٫خڀٽٳ وخڀٙٽٿ ُب خڀُ١ذ خڀٕدمل ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) ربدُ٘د ڀځىٸىٲ ٬ځامُټص ٸًٝنش .وؤڄد خػبّْ ٴفدجّ ُب ُ٠وٜد صبُ٭هد ،وهبىِ ُب ُ٬و ٞخڀُڄٿ ڄدـدِ ُب لٙىي ڄه وّْ ,وټٳ ،و٘ٽٿ . خذول رهخُصٍ نهجسش انشيم : خڀُڄٿ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
ؿبٍوٴص
ٴَدْٗٔ٬
ؾبّوء َٜمُٔمَص
ٴَدْٗٔ٬ظُهِ
ظدڂ
خڀُ١ذ
خڀعمؽُٿ
وىً٬
ٜىَظً
ٜمُك
ٴَدْٗٔ٬ظُهِ
ٸَديَوٍِْ ُِ َ٤ٴٍِٔ َوَٸځْسٍِْ ٔڀ ْځ َهىَي ټَُِٳَ ٔڄهِ َٸځْسٍِْ وَ ٔڄهِ ُِ َ٤ٴٔ ٍِ لٍََخ ٌَِْ
ؿبٍوٲ
ٴَدْٗٔ٬
ٜٿِ خڀْٵَعًَ ڄَد ٸَرًِ لََٝرٿْ ٝځٍِٔ ؤَزًَّخ بْوٖمَدْ ؤَ ِ ٜځٍِٔ َوٴَ ِ ٖ ظَ ِٹٿْ ؤَ ِ
ڄٹٝىَ
ٴَدْٗٔ٬ضِ
ٖ َ ِٽهِ وًَُِ٬ٺَ زَ ُِٸًد وُځَّسّد َٔدٔ٤٭ّد َځْمَ ُ٫ٴٍِٔ َ٬رُِ ْٞخڀْٱَمَردْڂِ
ٜمُك
ٴَدْٗٔ٬ظُهِ
ذ ؤَڄِرررٍُ ظَعٖٹُِٔرررًٔ ـَررر ُٖ ؤَڄِرررُّخ ظَُِظَفُِْرررًٔ َُ ٖ
ڄَُٕسٖٯ
ٴَدُْٗٔ٬ظهِ نْ
ٖ َن لَعًٖ َڀىِ ڄَ ًَٙخڀٍَّ َٗ َ٬ځًَُِٔ ټَديَ ًَُِڄًُِِٔ
ؿبٍوٲ
ٴَدْٗٔ٬
ق خڀْ٭َمَررررٿ ٲ لُ ر ُْ َُوِلُررررًُ َُوِ ُ رد ُ رد خڀْٽَٖٙر بْوٖمَر ْ
رذسَجبد ػهً انجسش انشيم: ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن :
َؤلِمًَُ خهللَ ٴَٗ وًْٖ ڀًَُ
زًًَََُِْٔ خْڀىَُُُِ ڄَد َ٘دْءَ َٴ٭َٿْ
خغبٿ
رٗ ْو رًٖ َڀ رًُ خڀسُط َ :ؤلِ َم ر ًُ خهللَ َٴر
زًًَََُِْٔ خْڀىَُُُِ ڄَرد َ٘ردْءَ َٴ٭َرٿْ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص َ :ؤلِمًَُ ڀْٗيَ ٴَٗ وْرًِيَ ڀَهُرىِ
زًًَََُِْٔ ْڀىَُِرُُ ڄَرد َ٘ردْءَ َٴ٭َرٿْ
[]66
ظٹُ٥٭ً َ :ؤلِمًَُ ڀْٗ يَ ٴَٗ وًِْ يَ ڀَهُ ِى خڀُڄىِ 5/// 5/5/// 5/5//5/ :
زًًَََُِْٔ ڀْـ رىَُُُِ ڄَد َ٘دْ َء َٴ٭َ ْٿ 5/// 5/5//5/ 5/5///
َٴ٭ٔٗ
َٴ٭ٔٗ
َٴ٭ٔٗظُهِ
خڀعٵدُ٬ٿ َ :ٴ ْدٗٔ٬ظُهِ حبُي :خڀُڄٿ َُُ٬وِ : ً٠ظدڄص ؿبٍوٴص وسىهد ًٰن ِٖڂ .
َٴ٭ٔٗظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ُ٠زً :ڄؽځهد لٙىي :يوٿ خڀعٵ٭ُځص خڀؽدوُص وخڀُخز٭ص خػبّْ .
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : ٸځسررًُ ٬ىررًَ خڀؽَُُّٖررد
زرردجهْ ٬ررهِ ـٕرر ًٔيِ
ٔدجٿْ خڀ٭ځُدءَ ٬ىٖد وخڀّٖڄدود
ٌٿْ وٵُِود ٌڄصً ڄٍْ ََُ٬ٴَدوَد
ڀُٓ ڄه َٹُِ٤ ُ٫٥ٸد زٗ٥
بوٖمد ڄهِ َعٹٍ خهللَ خڀْسََ٥ٿْ
9ـ انجسش انغشَغ دائشح انجسش انغشَغ : ٌٍخ خڀسمُ ڄه يخجُش خڀْمُِٙعَسًْ خڀيت ظ١ڃ ٔعص ؤحبُ ڄٕع٭مځص ٌٍ :خڀٕرَُ ، ٫وخؼبىٕرُق ،وخػبٵُرٳ ، وخؼب١دَ ، ٪وخؼبٹع١ر ،وخٛعػ ،وؼٗؼص ؤحبُ ڄهمځص ٌٍ :خؼبعحً ،وخؼبىُٕي ،وخؼبُ٥ي .ؤُمَُٚط ٌٍي خڀًخجُش ٍٜخ خٖٔڃ ٖ٘عسدي ظٵدُ٬ځهد ؛ بٌ ظٙعسً ڄؽٗ ظٵ٭ُځص ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) زر ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) و ( ٴَر ْدُٗٔ٬ظهِ ) زرر ( ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ ) ٬ځً خڀُٰڃ ڄه خوعٗٲ ً٬ي خْٔسدذ وخْوظدي ٴُهد ،وظٵدُ٬ځهد ٔسدُ٬ص ٌٍ : ڄَُِٕعٵْ٭ِٔځهِ ،ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ،ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ،ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ َ ،ڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ َ ،ڄ ْٵ٭ُىِٖضُ . وصٌ انجسش انغشَغ حبغت انذائشح انؼشوظُخ : ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
اعزؼًبل انجسش انغشَغ : َٕع٭مٿ خڀسمُ خڀَُٕ ٫ظدڄد وڄ٥ٙىَخ .
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
[]67
ظبثط انجسش انغشَغ :
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َڄ ْٵ٭ُٗ
َزمُِْ ََُِْٔ ْ٫ڄَد ڀًَُ َٔ ْدلٔٿِ
عجت رغًُخ انجسش انغشَغ هبزا االعى : ُٔم ٍَٚخڀسمُ خڀٍَُٕٜ ٫خ خٖٔڃ ڀُٕ٬ص خڀى٥ٷ زً ،وٌٍي خڀُٕ٬ص ڄعإظُص ڄه ټؽُش خْٔسدذ خػبٵُٵرص ٴُرً ، وخْٔسدذ ؤُٔ ٪ڄه خْوظدي ُب خڀى٥ٷ ٜد . أػبسَط انجسش انغشَغ وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خڀَُٕ ٫ؼٗغ ؤ٬دََ ٟؤعص ؤُ٠ذ : ( )1خڀ٭ُو ٞخْوىل ڄ٥ىَص ڄٽٙىٴص وؤُٜ٠د ؼٗؼص ( يبعى ٫ٴُهد وُب ؤُٜ٠د خڀؽٗؼص خػبّْ ) : ؤ -ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ :
ٌَڄٗررر ِىيُ زْررردْڀمَٷ ٚوزْدڀْسَدٔ٤ررر ْٿ
َوڄَرر ِه َيَ٬ررد خڀىٖرردَْ ْبڀَررً ٌَڄٚررًٔ
َوڄَ ِه يَ َ٪وْـ رىَدَْ ْبڀًَ
ٌَڄِمٔهًِْ
مٹْٷْ وزْځْـ ٌَڄِمُىِيُ زْځْـ ر َ
رسَدٔ٤ځٍِٔ
5//5//
5///5/
5//5/
5//5/5/
5///5/
5//5/
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗ
ـبسىوص
ڄ٥ىَص
ڄ٥ىَص ڄٽٙىٴص
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ىَص
ڄ٥ىٌ ڄٽٙىٲ
ذ -ڄ٥ىٌ ڄىٸىٲ :
ِٰٚ١ررٍِ ُـٵِررىِنَ خڀٕٚررمُِْ ؤَوِ ٴَررد َِلَمٍِٔ
رىِنْ فٵِرر رَّخ َپ خْڀ ُ رً وْرر رد َىَِٙرر ڄُعَُٖمّرر
ٍِٔ١١ ِٰ ِ ُ/5/ـٵِ5ىِ5//
ٕمُِْ ؤَوِ َن ِٔ ِ
ٴَ ُِلَمٍِٔ
ڄُعََُُِمَهِ َىِ ًَٙوَّْخ
فٵِىِ ْن پَ ڀْ ُ
5//5/5/
5//5/
5//5/5/ 5//5//
55//5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗضِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ىَص ڄٽٙىٴص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ىٌ ڄىٸىٲ ڄىٸىٲ
ؾ -ؤٜځڃ ،ڄؽٿ :
َؤ ِ٬ٹٔررٿِ ٴٔررٍِ ٸَرر ِىڀٔ ٍِ وَڀَٽٔىٖىْررٍِ َؤ ِ٬ٹٔٿِ
ڄٔهِ َز٭ِ ًٔئ َؤـِهَٿِ ٴٔرٍِ ٔٴ٭ِځٔرٍِ َؤـِهَٿِ
ٔٴ٭ِځٍِٔ
ٸَ ِىڀٔ ٍِ وَٖ
ټٔىِىَىٍِْ
ڄٔهِ زَ٭ِ ًٌٍِٔٔ
5/ٴٍِٔ 5//5/5/ 5///
5//5/
5/ 5//5/5/ٴٍِٔ 5/5/ 5///
[]68
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗ
ڄ٥ىَص
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ىَص
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِ
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ىَص
ؤٜځڃ
ڄٽٙىٴص ( )2خڀ٭ُو ٞخڀؽدوُص ـبسىڀص ڄٽٙىٴص ،وؽبد ُ٠زدن :
ؤ -ڄٔؽْځِهَد ( وٌٍخ خڀىىَٙ ٪عسً زىى ٪ڄه ؤوىخ ٪خڀٽدڄٿ ) ،ڄؽٿ : َ٠رردَْٸطِ َ٬ځَررٍٖ خْ َِ ُٞڄُرر ٍْ َٜرر َُ َڄطِ
لَسِځٔررٍِ ٴَمَرردْ ټَرردْنَ ڄَٽَرردْنَ ٸَرر ًَڂِ
٠دَْٸطِ َ٬ځَُْـ رٍَ ڀْإَِ ُٞڄٍُْ َ
َُ َٜڄَطِ
لَسِځٍِٔ ٴَمَدْ ټَدْنَ ڄَٽَدْ
نَ ٸًََ ِڂ
5//5/5/
5//5/5/
َڄ٭ُٗ
5///5/ 5//5/5/
َڄ٭ُٗ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
5///
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
5///
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ـبسىڀص ڄٽٙىٴص
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ىَص
ـبسىپ ڄٽٙىٲ
ذ -ؤٜځڃ ،ڄؽٿ :
َڄردْ َزردْپِ ٸَځْْسرٍِ ٌَردْجٔڃْ ُڄ ِٱر َُڂِ
َٸ ْدڀَررررطِ ظََٕررررځَُِّطُ َٴٹِځْررررطُ ڀَهَرررردْ َٸ ْدَڀطِ ظََٕځْـ رځَُِطُ َٴٹِځْـ
رطُ ڀَهَدْ
َڄدْ َزدْپِ ٸَځْر رسٍِْ ٌَدْجٔمُهِ ُڄٱَُِڂِ
5//5/5/
5///5/
َڄ٭ُٗ
5//5/5/
5/5/ 5//5/5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
5///
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ؤٜځڃ
ـبسىڀص ڄٽٙىٴص ڄ٥ىَص َٔدڀٔمَص ( )3ڄ٥ٙىَش ڄىٸىٴص ( هبىِ ٴُهد خػبّْ ) وٌٍڄٽٙىٴص وٵٕهد خڀُ١ذ :
ض خْڀىَرردْپْ ٌ ٌَخْ ٔ وَځَُِّررطُ ٸَځْسْررٍِ ٴٔررٍِ ََرر ًَ ِ
وَځَُِّطُ ٸَځْر رسٍِْ ٴٍِٔ ًٌََِ
ىدْپْ ٌَخْضٔ ْڀ َ
5//5/5/
5//5/5/
55/5/5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ض َڄ ْٵ٭ُىِٖ ِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ٙىَش ڄىٸىٴص
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش انغشَغ : جيىص يف زشى انجسش انغشَغ :
( )1خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ٴعٝسك زرً ( ٴَر ْدِٔ٬ځهِ ) َ (:ٴ٭ٔځِرهِ ) ،وظٝرسك ( ڄُِٕرَع ْٵ٭ِٔځهِ ) :
[]69 ( ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ ) وٌى لٕه . ( )2خڀ (ٍَّٓ٥لٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُِٕع٭ِٔځهِ ) ،وٌى ٜدحل . ( )3خْڀىَسِٿ( لٍٲ خڀؽدين وخڀُخز ٫خڀٕدټىٌن ) ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُع٭ِٔځهِ ) وٌى ٸسُك .
أيب ثبنُغجخ إىل أػبسَعّ وأظشثّ :
ٴةن خػبّْ يبعىُ ٫ب َُُ٬وِ ً٠خْوىل ( َڄ ْٵ٭ُٗ ) وټٍڀٻ ُب ُ٠وٜد خڀؽٗؼص ،وهبىِ ُب َُُ٬وِ٠رً خؼبٙر٥ىَش خؼبىٸىٴص ( َڄ ْٵ٭ُىِٖضِ ) خػبّْ . خذول رهخُصٍ نهجسش انغشَغ : خڀَُٕ٫
ظدڂ
ڄ٥ٙىَ
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
ڄ٥ىَص ڄٽٙىٴص
ڄَٵْ٭ُٗ
ـبسىڀص ڄٽٙىٴص
ڄَ٭ُٗ
ڄ٥ٙىَش ڄىٸىٴص
ڄَٵْ ُ٭ىِٖضِ
وىً٬
ٜىَظً
ڄْٔؽِځهَد
ڄَٵْ٭ُٗ
خڀعمؽُٿ
ڄ٥ىٌ ڄىٸىٲ ڄَٵْ٭ُٗضِ
مٷ ٚوزْدڀْسَدٔ٤رٿ وَ َڄهِ يََ٬د خڀىٖردَْ بْڀَرً ٌَڄٚر ًٔ ٌَ ٗڄىِيُ زْردڀْ َ ِٰ ٍِ ٚ١ـُ ِٵىِ َن خڀٕٚمِ ُْ َؤوِ ٴَدَِلَمٍِٔ ِڄُعَُٖمّد َىِ ًَٙوَّْخپَ خڀْفُ ِٵىِنْ
ؤٜځڃ
ڄَٵْ٭ُىِ
ؤَِ٬ٹٔرٿِ ٴٔرٍِ ٸَرىِڀٍِٔ وَڀَٽٔىٖىْرٍِ ٔڄهِ زَ٭ًِٔئ ؤَ ِـ َهٿِ ٴٍِٔ ٴٔ ِ٭ځٍِٔ
ڄْٔؽِځهَد
ڄَ٭ُٗ
ْ َ٠دَٸطِ َ٬ځٍَٖ خَِْ ُٞڄٍُْ َ ََُٜڄطِ لَِسځٍِٔ ٴَمَدْ ټَدْنَ ڄَٽَدْنَ ٸًََڂِ
ؤٜځڃ
ڄَٵْ٭ُىِ
ٸَدَْڀطِ ظََٕرځَُِّطُ ٴَ ِٹځْرطُ َڀهَرد ڄَدْ زَ ْدپِ َٸځْسٍِْ ٌَدْجٔڃْ ڄُٱِرَُڂِ ْ
وٌٍ خڀُ١ذ
ض خڀْىَ ْدپْ وَځَُِّطُ َٸځْسٍِْ ٴٍِٔ ًٌََِ ٌَخْ ٔ
رذسَجبد ػهً انجسش انغشَغ : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : خڀٍڂََُِْ٘ ٚٻْ ڀًَُ خڀٕٖدڄَّٔ ُ٫
َوڄُ ْ٥٭ٔڃُ خڀْ َمإْټِىِپْ ټَدِټٔٿْ
خغبٿ
رٍ ٚڂ َ٘ررَُِْٻْ ڀَررًُ خڀسُط :خڀٕٖرردڄٔ ُ٫خڀر َّ
َوڄُ ْ٥٭ٔرر ُڃ خڀْمَر رإْټِىِپْ ټَدِټٔر رٿْ
ردڄٔ ُِ ٌَ ٌْ ٫ڄ ر ْڃ َ٘ رَُِْٽِهِ ڀَ ُه رىِ ٕر خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :خَِٔ َ
َوڄُ ْ٥٭ٔررڃُ ڀْمَررإْټِىِپْ ټَررٓخْ ټٔځٔررٍِ
ظٹُ٥٭ً :خََِٕٔدڄٌَٔ ٌْ ُ٫ڄِ ْڃ ََُْ٘ر رٽِهِ ڀَهُىِ
َوڄُ ْ٥٭ٔڃُ ڀْـ رمَإْ ټِىِپْ ټَځْـ ؤخْ ټٔځٍِٔ
5//5/ َڄ ْٵ٭ُٗ
5//5/ َڄ ْٵ٭ُٗ
خڀُڄىِ 5///5/ 5//5/5/ : خڀعٵدُ٬ٿ :ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ حبُي :خڀَُٕ٫ َُُ٬وِ : ً٠ڄ٥ىَص ڄٽٙىٴص
5//5// ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
5//5/5/ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
[]70
ُ٠زً :ڄؽځهد لٙىي :يوٿ خڀ ٍ٥خڀعٵ٭ُځص خڀؽدوُص ،وخػبّْ خڀعٵ٭ُځص خڀُخز٭ص .
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : ټإنَّ ٌٍََخ خڀَّځُِٿَ ٸًَِ ڄځَّىٍْ
ْخڀى ُُِٙڄٕٻْ وخڀىُـرى ُي رد يوررررررررر ؤٌځرهد ڄٹدڀص خڀٕىء بىل
ؤو ؤوًٖ خ٘عدٶَ ڀىـًٔ خڀٖٝسدقِ وًنْ وؤُ٤خٲُ خْټٳَ٬ ٚىَڃِ ؤُٔ ٪ڄه ڄُِىمَ ًٍَٔ ٔردجٿْ
11ـ انجسش ادلُغشذ دائشح انجسش ادلُغشذ : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀَُٕ. ٫ وصٌ انجسش ادلُغشذ حبغت انذائشح انؼشوظُخ : ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
اعزؼًبل انجسش ادلُغشذ : َٕع٭مٿ خڀسمُ خؼبىُٕق ظدڄد وڄىهىټد . ظبثط انجسش ادلُغشذ : ذ خڀْمَؽَٿِ ڄُىَِٕ ُْقْ ٴًُِٔٔ َُُ َُِ١
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِ ِه َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ڄَُِٕع٭ٔٿِ
عجت رغًُخ انجسش ادلُغشذ هبزا االعى : ُٔم ٍَٚحبُ خؼبىُٕق ٍٜخ خٖٔڃ ؛ ٖوُٕخلً ،ؤٌ ڀٕهىڀعً ٬ځً خڀځٕدن ،وٸُٿ ٖ :وُٕخلً ؤٌ ؼبٵدَٸعً ڄد وبٝٿ زإڄؽدڀً ،بٌ ٖڄدو ٫ڄه ؾبٍء ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) ٌخض خڀىظً خٛمىَٔ ٪دڀٔمَص ُب خڀُ١ذ بٖ ُب خؼبىُٕق ٴةهنرد ٖظإٌب ُب ُ٠زً بٖ ڄ٥ىَص . أػبسَط انجسش ادلُغشذ وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خؼبىُٕق ؼٗغ ؤ٬دََ ٟوؤَز٭ص ؤُ٠ذ :
[]71 (ُُ٬َ )1وِ ً٠خْوىل ظدڄص ٜمُمص وؽبد ُ٠زدن : ؤ -ڄ٥ىٌ ،ڄؽٿ : بْنَّ خزِررهَ ََِِررًٕ َِٖخْپَ ڄُِٕررَع٭ِمٔٗ
ڀٔ ْځىَُُِْ َُٵْٔٙرٍِ ٴٔرٍِ ٔڄِٝر ُْئ خْڀ٭ُُُٴَردْ
بْوِهَ زِهَ ََِْـ ئنْ َِٖخْپَ ڄَُِٕع٭ِمٔځَهِ
ڀٔ ْځىَُُِْ َُٵْـ ر ٍِٔٙٴٍِٔ ٔڄ ُِْٝئ ْڀ٭َُُُٴدْ
5//5/5/ /5/5/5/ 5//5/5/
5//5/5/
/5/5/5/
5///5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
َٔدڀٔمَص
ٜمُمص
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ڄ٥ىٌ
َٔدڀٔمَص
ذ -ڄٹ٥ى ، ٪ڄؽٿ :
َٹِررىِپِ ڀٔځررَُِٚكْ ټِځَّمَرردْ ََٝ٬رر َٵطِ
ٌَٿْ ڀَٻٔ َرد ََِْركُ ٴٔرٍِ ڄُسَردََخظٍِٔ
َٹِىِپِ ڀٔځُِ ََِْكْ ټِځْځُ رمَدْ ََٝ٬ٵَطِ
ٌَٿْ ڀَٻٔ
ََِْكُ ٴٍِٔ ڄُر رسَدََخظٍِٔ
5//5//
/5//5/
5///5/
َ 5/د5///
/5//5/
5/5/5/
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗضُ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗضُ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
ـبسىوص
ڄ٥ىَص
ڄ٥ىَص
ڄ٥ىَص
ڄ٥ىَص
ڄٹ٥ى٪
(ُُ٬َ )2وِ ً٠خڀؽدوُص ڄىهىټص ڄىٸىٴص وٌٍ خڀُ١ذ ،ڄؽٿ :
لَعٖررد ڂَ َؤلَُِررد ََُِْٰرررِ لَعِعَد ڂَ ؤَلِر
رَُد ََُِْٰرِ
5//5/5/
55//5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗضِ
َٔدڀٔمَص
ڄىهىټص
(ُُ٬َ )3وِ ً٠خڀؽدڀؽص ڄىهىټص ڄٽٙىٴص وٌٍ خڀُ١ذ ،ڄؽٿ :ڄىٸىٴص
وََِر ر ِٿ خ ٚڂ َٔر ر٭ِ ًٕ َٔر ر٭ًَِخ
وََِٿِ ڄِ ْڃ َٔ٭ِر
رًٔنْ َٔ٭ًَِخ
5//5/5/
5/5/5/
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِٖ
َٔدڀٔمَص
ڄىهىټص ڄٽٙىٴص
[]72
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش ادلُغشذ : جيىص يف زشى انجسش ادلُغشذ :
( )1خْڀىَسِه( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) ( :ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ ) وٌى ِلدٲ لٕه . ( )2خڀ (ٍَّٓ٥لٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( ُڄَِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُِٕع٭ِٔځهِ ) ،وٌى ٜدحل . ( )3خْڀىَسِٿ( لٍٲ خڀؽدين وخڀُخز ٫خڀٕدټىٌن ) ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُع٭ِٔځهِ ) وٌى ٸسُك . أيب أػبسَعّ وأظشثّ :
ٴُفىِ ُب ُ٬و ً٠خْوىل ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) خػبّْ وٌى ٸځُٿ ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ ) ،وخڀَّ٥رٍٓ
وٌى ټؽًن ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) (:ڄَُِٕع٭ِٔځهِ ) ،وذبٌُ ادلؼبلجخ زٌن وّْ ( ڄَُِٕع ْٵ٭ِٔځهِ ) وُ٤هد ٴَٗٹ٭دن ڄ٭د ٴٗ َٝك ( ڄَُع٭ِٔځهِ ) وبٖ خـعم ٫ٴُهد ڄ ٫خڀعدء خؼبعمُټص ُب ( َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ) خڀيت ٸسځهد طبٕص ڄعمُټدض وٌٍخ ًٰن ـدجّ ُب خڀٙ٭ُ . ويبعى ٫خػبّْ ُب ُ٠زً خْوپ ( ڄَُع ْٵ٭ِٔځهِ ) وبٖ ؤٜسك( ڄَُع٭ِٔځهِ ) ٴُفعمر ٫ٴُهرد ڄر ٫خڀعردء خؼبعمُټرص ُب ( َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ) خڀيت ٸسځهد طبٕص ڄعمُټدض وٌٍخ ًٰن ـدجّ ُب خڀٙ٭ُ . ويبعى ٫خڀُ ٍ٥ب خڀ٭ُو ٞخؼبىهىټص ؤو خڀُ١ذ خؼبىرهىٺ ٔ ،رىخء ؤټدورط ڄىٸىٴرص ( بٔرٽدن خڀٕردز٫ خؼبعمُٺ ) ( َڄ ْٵ٭ُىِٖضِ ) ،ؤڂ ڄٽٙىٴص ( لٍٲ خڀٕدز ٫خؼبعمُٺ ) ( َڄ ْٵ٭ُرىِٖ ) ،وهبرىِ ٴُهمرد خػبرّْ ، ( َڄ٭ُىِٖضِ ) َ ( ،ڄ٭ُىِٖ ) . خذول رهخُصٍ نهجسش ادلُغشذ : خؼبىُٕق ظدڂ ڄىهىٺ
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
ٜمُمص
ڄُِٕعَٵْ ٔ٭ِځهِ
خڀعمؽُٿ
وىً٬
ٜىَظً
ڄ٥ىٌ
ٙهًَُ خڀَّ٥٭َدڂَ ڄَ٭ٍِٔ َڄهِ ََُٖٕد ْوٌِ خڀْىُسِ َّ خڀَّ ٌٍِٔ َؤ َټځًَِ ڄُِٕعَ ٔ٭ِځهِ َوَُزٖمَد َ ِ
ڄٹ٥ى ٪ڄُِٕعَٵْ٭ٔٿْ َ ِٹ ِىپِ ڀٔځَُِٚكْ ِټځَّمَد َ ََٝ٬ٵطِ ٌَٿْ ڀَٻٔ َد ََِْكُ ٴٍِٔ ڄُسَردََخظٍِٔ
ڄىهىټص ڄىٸىٴص
ڄَٵْ ُ٭ىِٖضِ
وٌٍ خڀُ١ذ
لَعًٖ َڂ ؤَلَُِد ََُِْٰرِ
ڄىهىټص ڄٽٙىٴص
ڄَٵْ ُ٭ىِٖ
وٌٍ خڀُ١ذ
وََِ ِٿ خ ٚڂ َٔ٭ِ ًٕ َٔ٭ًَِخ
رذسَجبد ػهً انجسش ادلُغشذ : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن :
َڄدْ ٌَُٖؿَ خڀٖٙىِٶَ ڄٔهِ ڄَُ٥ىٖٸَصٕ
ط َ٬ځَرً َزدْوَر ٕص َٸ ْد َڄ ِ ُظٱَىُِٚىَررررررردْ
[]73 خغبٿ
خڀسُط :ڄَرردْ ٌَررُٖؿَ خڀٖٙررىِٶَ ڄٔررهِ ڄَُ٥ىٖٸَررصٕ
َٸ ْدڄَررطِ َ٬ځَررً َزدْوَررصٕ ُظٱَىُِٚىَرردْ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :ڄَرردْ ٌَُِررَُ َؿ َِ٘ٙررىِٶَ ڄٔررهِ ڄَُ٥ررىِوَٸَعٔهِ
رً َز ردْوَعٔهِ ُظٱَىِىَُِْى ردْ َٸ ْد َڄ رطِ ََ٬ځر
ظٹُ٥٭ً َ :ڄدْ ٌََُُِ َؿ ْ٘ـ رَٙىِٶَ ڄٔهِ ڄّ رَ٥ىِوََٸ ظٔهِ 5///5/ خڀُڄىِ /5//5/ 5//5/5/ :
َٸ ْدڄَطِ َ٬ځًَ َزدْوَعٔهِ ظّ رٱَىِىَُِْىدْ 5/5/5/ /5//5/ 5//5/5/
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗضُ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
َڄ ْٵ٭ُٗضُ
خڀعٵدُ٬ٿ :ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ حبُي :خؼبىُٕق . َُُ٬وِ : ً٠ظدڄص ٜمُمص يوځهد خڀ ٍ٥ڄه ًٰنڀّوڂ .
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ُ٠زً :ڄٹ٥ى. ٪ لٙىي :يوٿ خڀعٵ٭ُځص خڀؽدوُص خڀ. ٍ٥
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : ؤِٔځَمَىَد ٸَ ِىڄُىرد بىل ورىذٍ
ڄه مل َٽه زدڀٽٵدٲ ڄٹعى٭ّد
ؤٌَُٕد ُب خڀٹځىذ ؤٸعځرهد مل ظٽٵٔ ًٔ خَْ ُٞټځهد ٌٌرُ
ّّٜخ زين ٬سً خڀًخَِ
11ـ انجسش اخلفُف دائشح انجسش اخلفُف : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀَُٕ. ٫ وصٌ انجسش اخلفُف حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
اعزؼًبل انجسش اخلفُف : َٕع٭مٿ خڀسمُ خػبٵُٳ ظدڄد وؾبّوءخ .
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
[]74
ظبثط انجسش اخلفُف :
ََد وٵُٵد و ََّٵطِ زًْٔ خْڀمََُټَدضُ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ َٴ ْدٗٔ٬ضُ
عجت رغًُخ انجسش اخلفُف هبزا االعى : ظبٍ خڀسمُ خػبٵُٳ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ػبٵعً وٌٍي خػبٵص ڄُعَإَظَُٚص ڄه ټؽُش ؤٔسدزً خػبٵُٵص ،وخْٔسدذ ؤوٳ ڄه خْوظدي . أػبسَط انجسش اخلفُف وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خػبٵُٳ ؼٗؼص ؤ٬دََ ٟوطبٕص ؤُ٠ذ : ( )1خڀ٭ُو ٞخْوىل ظدڄص ٜمُمص وؽبد ُ٠زدن : ؤٜ -مُك ( ًَوځً خڀعٙ٭ُػ ڄه ًٰن ڀّوڂ ) ،ڄؽٿ : ڄَد َڄَ١رً ٴَردضَ وَخڀْمُ َاڄٖرٿِ َُِٰررْ
َوڀَٻَ خڀٕٖدَ٬صِ خڀَّعٔرٍِ ؤَوِرطَ ٴُِٔهَرد
ڄَد َڄًَ١ 5/ٴ َ//د5/5
ض َوڀْمُ َاڄِر َ 5//5//
رمَ ِٿ َُِٰ///سُ/5هِ5
َوڀَ َ ٻ َ/ٕ5ِٔ///د5/5//5/ 5//5// 5
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ٭ٔٗظُهِ
َٴ٭ٔٗظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ٔدؼبص
ـبسىوص
ٜمُمص
ـبسىوص
ـبسىوص
ٜمُك
ذ -ؿبٍوٲ ،ڄؽٿ :
َ٬صِ ڀْځَعٍِٔ َؤِوطَ ٴُِٔهَد
وَٿِّ َ٬ىِرٻَ خَْٔرً َؤ٬رِٗ ڄُْ٥مَحٔىّرد
ٴٍِٔ ٔ٨رٗپْ خڀْمُىَرً وَ ٔيٲِءِ خڀْهَرىَي
وَځْٿْ َ٬ىِٻَ ڀْر ؤًَٔ َو ِٗٔ٬ڄُْ٥مَحٔىِىَهِ
ٴٍِٔ ٗٔ٨پْ ڀْـ رمُىًَ وَئٲِ ءِ ڀْهَىَي
5/5//5/
5//5//
5/5//5/
5/5//5/
5//5//
5//5/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ ْدٗٔ٬
ٔدؼبص
ـبسىوص
ٜمُمص
ٔدؼبص
ـبسىوص
ؿبٍوٲ
( )2خڀ٭ُو ٞخڀؽدوُص ظدڄص ؿبٍوٴص وؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد : ڀَُِطَ ٔ٘٭ِ ٌُِْ ڄدٌَخ ظََُوِخ ٴٍِٔ ٌَرىّي
ٸَديَټِڃِ َ٬ردـْٗ ْبڀَرً َْڄِِٕرًٔ
ط ٔ٘٭ٌُِِْ ڄدٌَخ ظََُوِ ٴٍِٔ ٌَىَنْ ڀَُِ َ
ٸَديَټِڃِ َ٬د ـْځَهِ بْٖ َْڄِِٕهٍِْ
5//5/ 5//5/5/ 5/5//5/
5//5/ 5//5// 5/5//5/
َٴ ْدٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
ٔدؼبص
[]75
ؿبٍوٲ
ٔدؼبص
ٔدؼبص
ـبسىوص
ؿبٍوٲ
( )3خڀ٭ُو ٞخڀؽدڀؽص ؾبّوءش ٜمُمص ( ًَوځهد خْڀىَسِه ڄه ًٰن ڀّوڂ ) وؽبد ُ٠زدن : ؤ -ڄٔؽْځِهَد ( ًَوځً خْڀىَسِه ڄه ًٰن ڀّوڂ ) ،ڄؽٿ : ٴَدوُُُِٙوخ خْڀ٭ٔځْرڃَ بْوٖمَرد
َٔديَ زْدْڀ٭ٔځْڃْ ڄَرهِ َ٨ٵَرُِ
ٴَدوِْ ُُُٙڀ٭ٔځْـ رڃَ بْوِىَمَد 5/5//5/
5//5//
َٔديَ ز ْځ٭ٔځْـ ررڃْ َڄرهِ ٨َ 5/5//5/ٵَ5//5/ُِ/
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُ ِه
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
ٔدؼبص
ٜمُمص
ٔدؼبص
ٜمُك
ذ -ـبسىن ڄٹٝىَ ،ڄؽٿ :
ټِٿُّ وَ ْ٥رٍ بْنْ ڀَڃِ ظَٽِى ټِځْ ِٿ 5/وَْ٥//سْ5هِ5//5/5/ 5/
وُررىخ َٰٔ١ررسِعُڃِ َِٕررُُُِ َُُُِِٕوِ
بْنْ ڀَڃِ ظَٽِى
وُى ٔ١سِعُ/5ڃِ5 //َٰ5/
5/5//
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴدْٗٔ٬ظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫پْ
ٔدؼبص
ٜمُمص
ٔدؼبص
ـبسىن ڄٹٝىَ
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش اخلفُف : جيىص يف زشى اخلفُف : ؤوٖ :هبىِ ُب ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) : ( )1خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ ( :ٴ٭ُٔٗظهِ ) . ( )2خڀْٽَٳٓ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ،و زً ظٝسك ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) (:ٴَ ْدٗٔ٬ضُ ) . ( )3خڀٖٙٽْٿ ( لٍٲ خڀؽدين وخڀٕدز ٫خڀٕدټىٌن ) و زً ظٝسك ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ (:ٴ٭ٔٗضُ ) . ؼدوُد :هبىِ ُب ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ: ( )1خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) (:ڄَُعٵِْ ْ٫ڀهِ ) . ( )2خڀْٽَٳٓ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) (:ڄَُِٕعٵْ ْ٫پِ ) . ( )3خڀٖٙٽْٿ ( لٍٲ خڀؽدين وخڀٕدز ٫خڀٕدټىٌن ) ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) (:ڄَُعٵْ ْ٫پِ )
[]76
وذبٌُ ٌٍي خڀّلدٴدض وٴٷ ٸدً٬ش ادلؼبلجخ ٴةٌخ يوٿ خْڀىَسِه ظٵ٭ُځص ڄىً ٔ ،ځمط خڀيت ٸسځهد ڄه خڀْٽَرٳٓ ،وبٌخ يوځهد خڀْٽَٳٓ ٔځمط خڀيت ز٭ًٌد ڄه خْڀىَسِه ،وبٌخ يوځهد خڀٖٙٽْٿ ٔځمط خڀعٵ٭ُځص خڀيت ٸسځهد ڄه خڀْٽَرٳٓ ،وخڀريت ز٭ًٌد ڄه خْڀىَسِه .وخػبّْ ٴًُ لٕه ،وخڀٽٳ ٜدحل ،وخڀٙٽٿ ٸسُك . خذول رهخُصٍ نهجسش اخلفُف : خػبٵُٳ
ظدڂ
ؾبّوء
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
ٜمُمص
ٴَدُْٗٔ٬ظهِ
ؿبٍوٴص
ٴَدْٗٔ٬
ٜمُمص ڄُِٕعَٵِْ ْ٫ڀهِ
خڀعمؽُٿ
وىً٬
ٜىَظً
ٜمُك
ٴَدُْٗٔ٬ظهِ
ڄَد ڄَ ًَ١ٴَدضَ وَخڀْ ُماَ ٖڄٿِ َُِٰرْ وَڀَٻَ خڀٕٖدَ٬صِ خڀَّعٍِٔ ؤَِوطَ ٴُِٔهَرد
ؿبٍوٲ
ٴَدْٗٔ٬
ؿبٍوٲ
ٴَدْٗٔ٬
ٗ ٴٍِٔ ْ ٗٔ٨پ خڀْمُىًَ وَئٲِ ِء خْڀ َهىَي وَٿِّ َ٬ىِرٻَ خَْٔرً ؤَ٬ر ِ ّررررررررررد ٸَد َيټِڃِ َ٬دـْٗ بْڀَرً َْڄِِٕرًٔ ڀَُڄُِْ٥طَمَحٔى٘ٔ٭ِ ٌُِْ ڄدٌَخ ظَ َُوِخ ٴٔ ٍِ ٌَىّي
ٜمُك
ردڀْ ٔ٭ځْڃْ ڄَ رهِ َ٨ٵَ رُِ رديَ زْر ڄُِٕعَٵِْ ْ٫ڀهِ ٴَدوُِٙررُُوخ خڀْ ٔ٭ځْرر َڃ بْوٖمَررد َٔر
ـبسىن ڄٹٝىَ
ټِٿُّ َوْ٥ررٍ بْنْ ڀَرڃِ ظَٽِرى وُررىخ َٰٔ١ررسِعُ ِڃ َِٕررُُُِ
ڄُعَٵْ ْ٫پْ
رذسَجبد ػهً انجسش اخلفُف : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن :
ََِّّّْ٬ ِٗٔ٬خ ؤَوِ ُڄطِ َوؤَِوطَ ټََُِْڃْ
ٌٌ
زَُِهَ َ٤٭ِهْ خْڀٹََىدْ َو َوٵْ ْٷ خڀْسىُىِئ
خغبٿ
خڀسُط ََِّّّْ٬ ِٗٔ٬ :خ ؤَوِ ڄُرطِ َوؤَوِرطَ ټَرَُِْڃْ
زَُِهَ َ٤٭ِرهْ خڀْٹَىَردْ َو َوٵْرٷْ خڀْسىُرىِئ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص َََِّّْ٬ ِٗٔ٬ :نْ ؤَوِ ُڄطِ َوؤَوِرطَ ټَرَُِْمُهِ
زَُِهَ َ٤٭ِرهْ ْڀٹَىَردْ َو َوٵْر ْٷ ڀْسىُرىِ ٔيٌِ
ظٹُ٥٭ً َََِّّْ٬ ِٗٔ٬ :نْ ؤَوِ ُڄطِ َوؤَوِر رطَ ټََُِْمُهِ خڀُڄىِ 5/5/// 5//5/5/ 5/5//5/ : َٴ٭ٔٗظُهِ خڀعٵدُ٬ٿ َ :ٴ ْدٗٔ٬ظُهِ ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ
زَُِهَ َ٤٭ِهْ ڀْـ رٹَىَ ْد َووَٵْـ رٷْ ڀْسىُىِئٌِ 5/5//5/ 5//5// 5/5//5/ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
حبُي :خػبٵُٳ َُُ٬وِ : ً٠ظدڄص ٜمُمص وسىهد ًٰن ِٖڂ . ُ٠زً ٜ :مُك . لٙىي :يوٿ خػبّْ خڀعٵ٭ُځص خػبدڄٕص .
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : ڀىِ ڀّڄىَد لًويَود ڄد َؤَِىد
ڄه ََُُىد ز٩ځمًٔ ُِ٬ىٵِىخوًَِ
[]77
ٜس ُٚخڀىٵٓ ٬ىً ټٿ ڄځڃٍ
بن ُب خڀ ّّٝلُځص خحملعدپْ
ورردڂ ٜررميب ومل ؤًلْ
رد ؤملْٔ ردپ زىر ره وُر ڄر ْ
12ـ انجسش ادلعبسع دائشح انجسش ادلعبسع : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀَُٕ. ٫ وصٌ انجسش ادلعبسع حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َٴدْٖ ْ٪ظُهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِ ِه َٴدْٖ ْ٪ظُهِ َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
اعزؼًبل انجسش ادلعبسع : َٖٕع٭مٿ بٖ ؾبّوءخ . ظبثط انجسش ادلعبسع : ُظ٭ًَٗ خڀْ ُمَ١د ََْ٬دضُ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ َٴدْٖ ْ٪ضُ
عجت رغًُخ انجسش ادلعبسع هبزا االعى : خوعُځٔٳ ُب ٔسر ظٕمُعً ٍٜخ خٖٔڃ ٴٹدپ خػبځُٿ ُٔ :م ٍَٚزٍڀٻ ؼب١دَ٬عً ؤٌ ؼبمدؼځعً حبُ خػبٵُٳ ؛ وٌڀرٻ ْن ؤلً ـّؤًَ ؾبمى ٪خڀىظً وخِوُ ڄٵُوٶ خڀىظً . أػبسَط انجسش ادلعبسع وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خؼب١دَُ٬ ٪و ٞوخلًش وُ٠ذ وخلً : َُُ٬وِ ً٠ؾبّوءش ٜمُمص ( هبىِ ٴُهد خڀٽٳ ) ،وُٜ٠د ڄٔؽْځِهَد : َيَ٬دوٍِْ ْبڀَرً ُٔر٭َديٕ
يَوَخٔ٬ررٍِ ٌَررىَي ُٔرر٭َدئ
َيَ٬دوٍِْ بْ ڀَد ُٔ٭َدئ ْن
يَوَخ ٌُ ٍِٔ٬رىَي ُٔ٭َدئٌِ
5/5//5/ /5/5//
/5 /5 //
5/5//5/
َٴدْٖ ْ٪ظُهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ٿِ
َٴدْٖ ْ٪ظُهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ٿِ
ٜمُمص
ڄٽٵى ٴص
[]78
ڄٽٵىٴص
ٜمُك
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش ادلعبسع : جيىص يف زشى انجسش ادلعبسع : ( )1خڀْٽَٳٓ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( َڄٵَ ْدُِٔ٬ځِهِ ) َ (:ڄٵَ ْدُِٔ٬ٿِ ) . ( )2خْڀٹَسِ (ٟلرٍٲ خػبردڄٓ خڀٕردټه ) ٴعٝرسك زرً ( َڄٵَر ْدُِِٔ٬ځهِ ) َ (:ڄٵَر ْدِٔ٬ځهِ ) ،وزرٌن َردء ( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) ووىهند يشالجخ ،ٴةڄد ؤن ربٍٲ خڀُدء زدْڀٹَسِ ، ٟوبڄد ؤن ربٍٲ خڀىىن زدڀْٽَٳٓ وٖ هبىِ بزٹدئنبد ڄ٭د ،ټمد ٖهبىِ بٔٹد٤همد ڄ٭د .
وجيىص يف احلشى أَعب:
ىُِذ ( لٍٲ ؤوپ خڀىظً خٛمى ، ٪ولٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ٴعًٝن( َڄٵَ ْدُِِٔ٬ځهِ ) (:ٴَ ْدُِٔ٬ٿِ ) . ( )1خْڀ َ رًن ( َڄٵَر ْدُِِٔ٬ځهِ ) ردټه ) ٴعٝر ردڄٓ خڀٕر رٍٲ خػبر رى ، ٪ولر رً خٛمر رٍٲ ؤوپ خڀىظر ( )2خڀٖٙرعُِ ( لر (:ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) .
أيب انؼشوض وانعشة :
ٴُمعى ٫خْڀىَسِه وخڀٖٙٽْٿ ُب ( ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ ) ُ٬و٠د ټدوط ؤو ُ٠زد .وهبىِ خڀْٽَٳٓ ُب خڀ٭ُو ٞٴعٝسك ( ٴَدْْ٪ ٖضُ ) وٖهبىِ ٌڀٻ ُب خڀُ١ذ ؛ ربدُ٘د ڀځىٸىٲ ٬ځً لُټص ٸًٝنش .
خذول رهخُصٍ نهجسش ادلعبسع : خؼب١دَ٪ ؾبّوء
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
وىً٬
ٜىَظً
ٜمُمص
ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ
ٜمُك
ٴَدُْٖ ْ٪ظهِ
خڀعمؽُٿ يََ٬دوْ ٍِ بْڀًَ ُٔ٭َديٕ َيوَخٌَ ٍِٔ٬ىَي ُٔ٭َدئ
رذسَجبد ػهً انجسش ادلعبسع : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن :
َوبْنْ ـُِّضَ يَْخََ ڀَُِځً
ٴَٗ ظَىَِٓ ٌٔټَُْ َ٬هِ ًٌِٔ
خغبٿ خڀسُط َ :وبْنْ ـُِّضَ يَْخََ ڀَُِځَرً
ٴَٗ ظَىَِٓ ٌٔټَُْ َ٬هِ ًٌِٔ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص َ :وبْنْ ـُِّضَ يَْخََ ڀَُِځَرً
ٴَٗ ظَىَِٓ ٌٔټَُْ َ٬هًٌِٔ
ظٹُ٥٭ً َ :وبْنْ ـُِّضَ يَْخََ ڀَُِځًَ
ْٴَٗ ظَىَِٓ ٌٔټَُْ َ٬هًٌِٔ
خڀُڄىِ 5/5//5/ /5/5// : خڀعٵدُ٬ٿ َ :ڄ َٵ ْدُِٔ٬ٿِ َٴدْٖ ْ٪ظُهِ
[]79
5/5//5/ /5/5// َڄ َٵ ْدُِٔ٬ٿِ َٴدْٖ ْ٪ظُهِ
حبُي :خؼب١دَ. ٪ َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ٜمُمص . ُ٠زً :ڄؽځهد . لٙىي :يوٿ خڀٽٳ ٬ځً خڀعٵ٭ُځص خْوىل وخڀؽدڀؽص .
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : ومل َُيِود خبرًنٍ
ومل َ ِىڀٔىَرررد صبرررُٗ
رًنِ ڄى رًُ وبن ظر
رد رٻ زدَ٬ررر َٹُٚزِررر
رٌّّنّْخ ٘رررررلى ٴىٵٍِٕ ؽبد
وٸځسررررٍِ ڀً خوِٽٕدَُ
12ـ انجسش ادلمزعت دائشح انجسش ادلمزعت : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀَُٕ. ٫ وصٌ انجسش ادلمزعت حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َڄٵْ٭ُىِٖضُ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِه
اعزؼًبل انجسش ادلمزعت :
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ْ
َٖٕع٭مٿ بٖ ؾبّوءخ . ظبثط انجسش ادلمزعت : ١رِ ټَمَد ََٔإڀِىِخ خٔٸَْع ٔ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ڄَُِٕع٭ٔٿِ
عجت رغًُخ انجسش ادلمزعت هبزا االعى : ١رَ ؤٌ خٸُع ٫ٔ٥ڄه خڀسمُ خؼبىُٕق حبٍٲ ظٵ٭ُځعً خْوىل . ظبٍ خڀسمُ خؼبٹع١ر ٍٜخ خٖٔڃ ؛ْوً خٸُْع ٔ
[]80
أػبسَط انجسش ادلمزعت وأظشثّ يغ انزًثُم :
ڀځسمُ خؼبٹع١ر ُ٬و ٞوخلًش ؾبّوءش ڄ٥ىَص وؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ : ٌَٿْ َ٬ځٍَٖ وََِمَٽِمَرد
ْ ٙٹطُ ڄٔهِ لَر َُؾْ بْنْ ٔ َ٬
ٌَٿْ َ٬ځٍََُِ وََِمَٽِمَد
بْنْ َٔٙ٬ٹْطُ ڄٔهِ لَ َُـٍِْ
5///5/ /5//5/
/5//5/
5///5/
َڄ ْٵ٭ُٗضُ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُٗضُ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
ڄ٥ىَص
ڄ٥ىَص
ڄ٥ىٌ
ڄ٥ىَص
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش ادلمزعت : جيىص يف زشى انجسش ادلمزعت : ض) ( )1خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ) َ (:ڄ٭ُىِٖ ُ خڀ (ٍٓ٥لرٍٲ خڀُخزر ٫خڀٕردټه ) ٴعٝرسك زرً ( َڄ ْٵ٭ُرىِٖضُ ) َ (:ڄ ْٵ٭ُرٗضُ ) ،وزرٌن ٴردء (َّ )2
( َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ ) ووخوٌد يشالجخ ،ٴةڄد ؤن ربٍٲ خڀٵدء زدْڀىَسِه ،وبڄد ؤن ربٍٲ خڀىخو زردڀ ٍَّٓ٥وٖ هبرىِ بزٹدئنبد ڄ٭د ،ټمد ٖهبىِ بٔٹد٤همد ڄ٭د .
أيب ػَ ُشوِظّ وظشثّ :
ٴُفر ٴُهمد خڀ ٍَّٓ٥ٴُٝسمدن( ڄَُِٕع٭ِٔځهِ ) ،ٴ٭ًي لُوٲ ظٵ٭ُٗظً ؤَز٭ص وُٙ٬ون لُٴد ٖظًَّ وٖظىٹ. ٛ خذول رهخُصٍ نهجسش ادلمزعت : خؼبٹع١ر ؾبّوء
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
وىً٬
ٜىَظً
ڄ٥ى َص
ڄُِٕعَ ٔ٭ِځهِ
ڄ٥ىٌ
ڄُِٕعَ ٔ٭ِځهِ
خڀعمؽُٿ ٌَٿْ َ٬ځٍَٖ وََِمَٽِمَرد بْنْ ْ َٔٙ٬ٹطُ ٔڄ ِه لََُؾْ
رذسَجبد ػهً انجسش ادلمزعت : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : َل ْدڄٔٿِ خڀْهَىَي َظ ٔ٭رُ
خغبٿ
ََِٕعىٔٵًُُّ خڀََُّ٥ذُ
خڀسُط َ :ل ْدڄٔٿِ خڀْهَرىَي َظ٭ٔررُ
َِٕررَعىٔٵُّ ًُ خڀَّ٥ررَُذُ
[]81
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص َ :ل ْد ٔڄرٿِ ڀْ َهرىَي َظ٭ُٔسرىِ
ى ْٵٵًُِ ََُ٥ْ٤زُررىِ َِٕررَع ٔ
ظٹُ٥٭ً َ :ل ْدڄٔٿِ ڀْهَر
رىَي
ىٵْٵّ ََِٕع ٔ
/5//5/ َڄ ْٵ٭ُٗضُ
َظ٭ٔسُ ِى 5///5/ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
/5//5/ َڄ ْٵ٭ُٗضُ
خڀُڄىِ : خڀعٵدُ٬ٿ :
رًُ ََُ٥ْ٤زُ ِى 5///5/ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
حبُي :خؼبٹع١ر . َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ڄ٥ىَص . ُ٠زً :ڄؽځهد . لٙىي :خڀعٵ٭ُځص خْوىل وخڀؽدڀؽص ڄ٥ىَعدن .
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن :
ڀٽهِ ٖضَ ُڄ٭ِعرُّّ
ټٿٔ ڄرد ورُي ٬رررررر َ٭عرٍَُّّْ ٸً ؤظدٺ
ٖظٕځً ڄرد خػبرُّّ
ٖؤي٬ىٺَ ڄه ُز٭ًُٕ
زٿ ؤي٬ىٺَ ڄهِ ټََؽرْ
دزَثُّ 14ـ انجسش انًُْ ِ دائشح انجسش اجملزث : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خڀَُٕ. ٫ وصٌ انجسش اجملزث حبغت انذائشح انؼشوظُخ : ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
اعزؼًبل انجسش اجملزث : َٖٕع٭مٿ بٖ ؾبّوءًخ . ظبثط انجسش اجملزث : بْنْ ـَُّؽطٔ خْڀمََُټَدضُ
ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ َٴ ْدٗٔ٬ضُ
[]82
عجت رغًُخ انجسش اجملزث هبزا االعى :
ظبٍ خڀسمُ خٛعػ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ْوً خـِعُػَّ ؤٌ خٸعُ ٫٥ڄه حبُ خػبٵُٳ زةٔٹد ٢ظٵ٭ُځعً خْوىل ،وٌى ُب خڀىخٸ٫ ڄٹځىذ ؾبّوء خػبٵُٳ . أػبسَط انجسش اجملزث وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خٛعػ ُ٬و ٞوخلًش ؾبّوءش ٜمُمص ،وؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ : ؤَظَُِطُ ـُ ُِڄّد َ٘رىُِْ٭ّد
َوؤَِو رطَ ڀٔ ْځ َ٭ ْٵ رىْ َؤ ٌِ رٿِ
ؤَظَُِطُ ـُُِ ڄَ ِه َ٘ىُِْ٭َهِ
َوؤَِوطَ ڀٔځْر ر َ٭ٵْىْ َؤٌِځِىِ
5/5//5/ 5//5//
5//5//
5/5//5/
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
ـبسىوص
ٜمُمص
ـبسىوص
ٜمُك
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش اجملزث : جيىص يف زشى انجسش اجملزث : ( )1خْڀىَسِه ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) (:ڄَُعٵِْ ْ٫ڀهِ ) . ( )2خڀْٽَٳٓ ( لٍٲ خڀٕدز ٫خڀٕدټه ) ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) (:ڄَُِٕعٵْ ْ٫پِ ) . ( )3خڀٖٙٽْٿ( لٍٲ خڀؽدين وخڀٕدز ٫خڀٕدټىٌن ) ،ٴعٝسك زً ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) (:ڄَُعٵْ ْ٫پِ ) ٴدْڀىَسِه لٕه ،وخڀْٽَٳٓ ٜدحل ،وخڀٖٙٽْٿ ٸسُك .
أيب ػَ ُشوِظّ ( َفبْػِالُرٍِ ) فُدىص فُهب :
( )1خْڀىَسِه ،ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ (:ٴ٭ُٔٗظهِ ) . ( )2خڀْٽَٳٓ ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) (:ٴَ ْدٗٔ٬ضُ ) . ( )3خڀٖٙٽْٿ ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) َ (:ٴ٭ٔٗضُ ) .
وأيب انعشة :
ٴُمعى ٫ٴًُ خڀْٽَٳٓ وخڀٖٙٽْٿ ربدُ٘د ڀځىٸىٲ ٬ځً لُټص ٸًٝنش .
وذبٌُ ادلؼبلجخ زٌن ټٳ ( ڄَُِٕعٵِْ ْ٫ڀهِ ) ووّْ ( ٴَ ْدُٗٔ٬ظهِ ) ز٭ًٌد ،ٴَٗٹ٭دن ڄ٭د وبٖ ڀّڂ خـعمد ٪طبٕص
ڄعمُټدض .
[]83 وهبىِ ٬ىً ز٭١هڃ خڀعٙر٭ُػ ( لرٍٲ ؤوپ خڀىظرً خٛمرىُ ) ٪ب خڀ١رُذ ٴعٝرسك ( ٴَر ْدُٗٔ٬ظهِ ) : ( ٴَدُْٖظهِ ) وٖهبىِ ُب خڀ٭ُو ٞبٖ ٬ىً خڀع. ٫َُٝ خذول رهخُصٍ نهجسش اجملزث : خٛعػ ؾبّوء
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ وى٬هد
ٜىَهتد
وىً٬
ٜىَظً
ٜمُمص
ٴَدُْٗٔ٬ظهِ
ٜمُك
ٴَدُْٗٔ٬ظهِ
خڀعمؽُٿ َؤظَُِطُ ـُُِڄّد َ٘رىُِْ٭ّد وَؤَِوطَ ٔڀځْ٭َ ْٵ ْى ؤَ ٌِٿِ
رذسَجبد ػهً انجسش اجملزث : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : َُِٔ١ٷُ َ٬ىًُِ زََُدْوٍِْ
ٴٍٔ خڀٖىٵْْٓ ٔ٘٭ُِْ ټَؽُُِْٔ
خغبٿ
ٓ ٔ٘ ر٭ُِْ ټَؽُِٔ رُْ رٍ خڀ رٖىٵْ ْ خڀسُط ٔ :ٴر
١رُِٷُ َِ٬ىرًُ زََُردْوٍِْ َٔ
ٓ ٔ٘ ر٭ُُِنْ ټَؽُِٔ رُُنْ خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :ٲٔ ِو رَىٵْ ْ
١رُِٷُ َِ٬ىرًُ زََُردْوٍِْ َٔ
ظٹُ٥٭ً :ٴٓ وَِىٵْْٓ ٘ٔ٭ِر رُُنْ ټَؽُُُِٔنْ
َُِٔ١ٷُ َ٬ىْـ رًُ زََُدْوٍِْ
5/5//5/ َٴ ْدٗٔ٬ظُهِ
5/5/// َٴ٭ٔٗظُهِ
خڀُڄىِ 5//5/5/ : خڀعٵدُ٬ٿ :ڄَُِٕعٵْ ْ٫ڀِهِ حبُي :خٛعػ .
5//5// ڄَُعٵْ ْ٫ڀِهِ
َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ٜمُمص . ُ٠زً :ڄؽځهد ووسىً ًٰن ِٖڂ . لٙىي :يوٿ خػبّْ خڀعٵ٭ُځص خڀؽدڀؽص .
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : بن ټدن ٬ىًٺ ٍ٘ء
ڄه خعبًًَ ٴهردضٔ
ٖظإڄه خڀًٌُٖ وخڀسِٓ
ڀٽٿ لردپ ڀسدٔرد
٤ىىب ڀ٭سرً ظٹرٍٍّ
مل َإپِ ُب خػبًن ـهًخ
[]84
15ـ انجسش ادلزمبسَة دائشح انجسش ادلزمبسة : خڀسمُ خؼبعٹدَذ ڄه يخجُش خؼبعٵٷ خڀيت ظ١ڃ حبَُه ڄٕع٭مځٌن نبد :خؼبعٹدََذ وخؼبعًخَٺ ،وظبُط ٌٍي خڀًخجُش ٍٜخ خٖٔڃ ْن ؤـّخءٌد ڄعٵٹص ،ٴهٍ طبدُٔص ټځهد ؤٌ ؤهند ظعإڀٳ ڄه ظٵ٭ُٗض طبدُٔص ڄٽرَُش َ :ٴ٭ُرىِِڀهِ ، ٴَ ْدِٔ٬ځهِ . وصٌ انجسش ادلزمبسة حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
اعزؼًبل انجسش ادلزمبسة : َٕع٭مٿ ظدڄد وؾبّوءخ . ظبثط انجسش ادلزمبسة : َ٬هْ خڀْمَُعٹَدََذْ ٸدَپَ خْڀىَځُِٔٿِ
َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُىِپِ
عجت رغًُخ انجسش ادلزمبسة هبزا االعى : ظبٍ خڀسمُ خؼبعٹدَذ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ڀٹُذ ؤوظديي ڄه ؤٔسدزً ،وخڀ٭ٽٓ زدڀ٭ٽٓ ،ٴسٌن ټٿ وظرًَه ٔرسر وٵُٳ وخلً ،وٸُٿ :زٿ ظبٍ زٍڀٻ ڀعٹدَذ ؤـّخجً ،ؤٌ ڀعمدؼځهد وً٬ڂ ٤ىؽبد ،ٴٽځهد طبدُٔص. أػبسَط انجسش ادلزمبسة وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خؼبعٹدَذ ُ٬و٠دن ؤعص ؤُ٠ذ : ( )1خڀ٭ُو ٞخْوىل ظدڄص ٜمُمص ( هبىِٴُهد خغبٍٲ ،وخڀٹس ٟوٌى ټؽًن ڄٕعمٕه ) وؽبد ؤَز٭ص ؤُ٠ذ : ؤ -ڄٔؽْځِهَد ( ويبعى ٫ٴُهد خڀٹس ٟلىت ٖوٹٳ ٬ځً لُټص ٸًٝنش ) ،ڄؽٿ : وَُٖظ ِ٭فْځَىٚرررٍِ ٌَرررًَخ َٺ خڀْمَځُِٔرررٻُ
ٴَررةْنَّ ڀٔٽِررٿِّ َڄٹَرردڂٍ َڄٹَرردٖ
وَٖظُ٭ْـ رفْځَىِىٍِْ ًٌََخٺَ ڀْـ رمَځُِٔٽِىِ 5/5// 5/5// 5/5// 5/5// َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
خ َٴةْوِ َه /5 // َٴ٭ُىِپِ
ڀٔٽِځْ ْٿ /5 // َٴ٭ُىِپِ
َڄٹَدڄٔهِ َڄٹَدٖ 5/5// 5/5// َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
[]85
ٜمُمص
َٔدڀٔمَص
ڄٹسى٠ص ڄٹسى٠ص َٔدڀٔمَص ٜمُك
ذ-ڄٹٝىَ ،ڄؽٿ : وَََررإْ ْوٌِ ْبڀَررً وِْٕرر َىشٕ زدجَٕٔرردضٕ
وَُ٘رر ِ٭ػٕ ڄَُخٔ٠ررُِ َ٫ڄٔؽْررٿْ خڀٕٖرر َ٭دْپْ ٕ َ٭دْپْ وَ ُ٘٭ِؽٔهِ ڄَُخُْٔ٠ـ ر َ٫ڄٔؽْٿْ ْٔـ ر َ
وََإْ ْوٌِ ْبڀًَ وْْٕـ ررىَظٔه جَٕٔدظٔهِ زد 5/5// 5/5// 5/5// 5/5//
5/5// 5/5//
5/5//
55//
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه ٜمُمص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُىِ ْپ ڄٹٝىَ
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
ؾ-ؿبٍوٲ ،ڄؽٿ : َوؤَزِىْررٍِ ڄٔررهَ خڀٚٙرر٭ُِْ زَُِعّررد َ٬ىَِّْٝررد
َُىَٕٚررٍِ خڀررُٗوَخ َش خڀَّرر ٌٍِٔ ٸَررًِ ََوَوِخ
ٙ٭ِر رررُْ َ٬ىََِْٝهِ َوؤَزِىٍِْ ڄٔ َه ِ٘ ٔ زَُِعَهِ 5/5// 5/5// 5/5// 5/5//
َُىَِْٕٓ َِ َُوَخشَ ڀْـ رځَ ٌٍِٔ ٸًَِ
ََوَوِ
5/5//
5/5//
5/5//
5//
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه ٜمُمص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِى ؿبٍوٲ
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
ي-ؤزعُ ،ڄؽٿ :
رً ََِٔر ر ْڃ يَْخٍَ وَځُِٔځَر رٍٖ ِ ُ٬ىـَر ردْ َ٬ځَرر
وَځَرطِ ڄٔر ِه ُٔرځَُِمًَ َوڄٔرهِ ڄَُٖرًِ
وَځُِٔځَُْـ رٍَ ِ ُ٬ى َـدْ َ٬ځًَ ََْٔـ ر ْڃ يَْخَْنْ 5/5//
5/5//
5/5//
5/5//
وَځَطِ ڄٔهِ ُٔځَُِمًَ َوڄٔهِ ڄَُِر ر ًَِ 5/ 5/5// 5/5// 5/5//
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه ٜمُمص
ٴَ ِ٫ ؤزعُ
( )2خڀ٭ُو ٞخڀؽدوُص ؾبّوءش ؿبٍوٴص وؽبد ُ٠زدن : ؤ-ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ :
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
وَِٕرررُِعُٻَ ََررر ِىڂَ خڀٖٝرررٵَد
ٴَررٗ ظَىَِٕررىٍِْ ٴٔرر ٍِ خڀْٽَرر ًََِ
ٜٵَد َ 5 // َٴ٭ُىِ
ٴَٗ ظَىْـ رَٕىٍِْ ٲٔ ڀْـ رٽًَََِ 5// 5/5// 5/5// َٴ٭ُىِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
وَُِِٕعُر رٻَ َ ِىڂَ ْٜـ 5/5// /5 / / َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُىِپِ
ڄٹسى٠ص
ذ -ؤزعُ ،ڄؽٿ :
ؿبٍو ٴص
َٔدڀٔمَص
[]86
َٔدڀٔمَص
َٔدڀٔمَص
ؿبٍوٲ
رحِٔٓ ٳ وَٖظَسِعَرر ر ِ َظ٭َٵَّرر
رد رد َُٹْر رَ َٟإْظُِٔٽَرر ٴَمَرر
َظ َ٭ ْٵ َٵٳِ وَٖظَسْـ رعَحِٔٓ 5// 5/5// 5/5//
ٴَمَد َُٹْر رَ َٟإْظُْٔـ رٽَد 5/ 5/5// 5/5//
َٴ٭ُ ِى ؿبٍو ٴص
ٴَ ِ٫ ؤزعُ
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
َٴ٭ُ ِىڀِ ِه َٔدڀٔمَص
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش ادلزمبسة : جيىص يف زشى ْزا انجسش : ( )1خڀٹس ٟٴعٝسك زً ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) َ (:ٴ٭ُ ِىپِ ) ،وٌى ِلدٲ ٔدجٯ ڄٕعمٕه ٔ ،ىي ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) خڀريت ٸسرٿ خڀُ١ذ خْزعُ ،وٸُٿ ٖ :هبىِ ٸسځهد بٖ بٌخ ټدن خڀُ١ذ ز٭ًٌد ٜمُمد ،ؤٗڄص ٌٍخ خعبّء ڄه خڀٹسٟ ظٕمً خ٬عمديخ . ىُِڂ( لٍٲ ؤوپ خڀىظًخٛمى ٪ؤوپ خڀعٵ٭ُځص ) وٌڀٻ ُب ظٵ٭ُځعً خْوىل ( َٴ٭ُىِِڀهِ ) ٴةن ټدورط ٔردؼبص ( )2خْڀ َ ؤٜسمط ( ُ٬ىِِڀهِ ) وََُٕمًٖ ٌٍخ ؼَځْمّد ،وبن ټدوط َڄٹْسُىَ٠ص ٜدَض( ِ ُ٬ىپِ ) وََُٕمًٖ َؼ ُِڄّد .وخػبُڂ ڄره خڀ٭ځٿ خعبدََص ؾبُي خڀّلدٲ ُب ً٬ڂ خڀځّوڂ ،وٌى ٸسُك ٸځُٿ خڀىٸىُ ٪ب خڀٙ٭ُ . خذول رهخُصٍ نهجسش ادلزمبسة : خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ خؼبعٹدَذ
وى٬هد
ٜىَ هتد
ظدڂ
ٜمُمص
ٴَ ُ٭ىِِڀهِ
ؾبّوء
ؿبٍوٴص
ٴَ ُ٭ىِ
خڀعمؽُٿ
وىً٬
ٜىَ ظً
ڄْٔؽِځهَد
فځَىًٌََ ٍِٚخٺَ خڀْ َمځُِٔرٻُ ٴَةْنَّ ڀٔٽِرٿِّ ڄَٹَردڂٍ ڄَٹَردٖ ٴَ ُ٭ىِِڀهِ وَٖظُ٭ِ ْ
ڄٹٝىَ
ٴَ ُ٭ ِىپْ
ٕىَشٕ زدجَٕٔدضٕ وَُ٘ ِ٭ػٕ ڄَُخ َ٫ُِٔ٠ڄْٔؽٿْ خڀٕٖ٭َ ْدپْ وََ ْإ ْوٌِ بْڀًَ وْ ِ
ؿبٍوٲ
ٴَ ُ٭ىِ
وَؤَزِىٍِْ ٔڄ َه خڀٚٙ٭ِ ُْ زَُِعّد َ٬ىَِّْٝد َُىَٕ ٍِٚخڀ ُٗوَخشَ خڀَّ ٌٍِٔ ٸًَِ ََ َووِخ
ؤزعُ
ٴَِ٫
َوځُِٔځٍَٖ ُ٬ىِـَدْ َ٬ځًَ ََِٔڃْ يَْخٍَ َوَځطِ ٔڄهِ ُٔځَُِمًَ وَ ٔڄهِ ڄًَُِٖ
ڄْٔؽِځهَد
ٴَ ُ٭ىِ
وَِٕررُِعُٻَ ََررىِ َڂ خڀٖٝررٵَد ٴَٗ ظَىَِٕرىٍِْ ٴٔرٍِ خڀْٽَر ًََِ
[]87 ؤزعُ
ظَ٭َٵَّرررٳِ وَٖظَسِعَرررحِٔٓ ٴَمَررد َُٹْررَ َٟإْظُِٔٽَررد
ٴَِ٫
رذسَجبد ػهً انجسش ادلزمبسة : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن : بٌَْخْ ټِِىطَ ٴٍِٔ َل ْدـَصٕ ڄُُِٔٔٗ
َٴَإَِٔٔٿْ لَٽُِٔمّد وَٖ ظُىًِٜٔٔ
خغبٿ
بٌَْخْ ټِىِررطَ ٴٔررٍِ َل ْدـَررصٕ ڄُُِٔٔررٗ خڀسُط : خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :خبٌَْخْ ټِىِررطَ ٴٔررٍِ لَرر ْدـَعٔهِ ڄُُِٔٔررځَهِ ظٹُ٥٭ً :خبٌَْخْ ټِىِر رطَ ٴٍِٔ َلدْ ـَعٔهِ ڄُُِ ٔٔځَ ِه 5 // 5 /5 // خڀُڄىِ 5/5// 5/5// : َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُىِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ خڀعٵدُ٬ٿ َ :ٴ٭ُ ِىڀِهِ حبُي :خؼبعٹدَذ .
َٴَإَِٔٔررٿْ لَٽُِٔمّررد وَٖ ظُىِٜٔررًٔ ٜرهٍِْ َٴَإَِ ٔٔرٿْ لَ ٔٽرُِمَ ِه وَٖ ظُىِ ٔ َٴَإَِٔٔٿْ لَٽُِٔمَهِ وَٖ ظُىِ ٜٔهٍِْ 5 // 5 /5 // 5 /5 // 5 /5 // َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُىِ
َُُ٬وِ : ً٠ظدڄص ٜمُمص وخغبٍٲ ٴُهد ًٰن ِٖڂ . ُ٠زً :ؿبٍوٲ لٙىي ٔ :ځُڃ
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : وڄهِ ـهځطِ وٵًُٕ ٸًََي
َؤي ًٰنُي ڄىً ڄدٖ َُي
ظىدٴٓ ُب صب ٫ڄدپ ل٥دڂٍ
وټٿٌّ َّوپِ وټٿٌّ َسًُِِ
وټڃِ يلْ ٬ځرً زځرًٌبْ
زٽرردء وڄٕررع٭ُّّ ٌٌ
16ـ انجسش ادلزَذَاسَن دائشح انجسش ادلزذاسن : خو ُ٩يخجُش خڀسمُ خؼبعٹدَذ . وصٌ انجسش ادلزذاسن حبغت انذائشح انؼشوظُخ : َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِه ْ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ
[]88
اعزؼًبل انجسش ادلزذاسن : َٕع٭مٿ خڀسمُ خؼبعًخَٺ ظدڄد وؾبّوءخ . ظبثط انجسش ادلزذاسن :
َٴ٭ٔځِهِ َٴ٭ٔځِهِ َٴ٭ٔځِهِ َٴ٭ٔٿِ
لََُټَدضُ خڀْ ُممًَِغٔ ظَىَِعٹٔٿِ
عجت رغًُخ انجسش ادلزذاسن هبزا االعى : ُٔم ٍَٚخؼبعًخََٺ ٍٜخ خٖٔڃ ؛ْن خْوٵٗ خْؤ ٣ظًخَٺ زً ٬ځً خػبځُٿ خڀٌٍ ؤنبځرً ،وََُٕرمًٖ ؤَ١رد زدؼبعًخَْٺ ْوً ظًخَٺ حبُ خؼبعٹدَذ ؤٌ خڀعمٷ زً ،وٌڀٻ ْوً وُؾ ڄىً زعٹًمي خڀٕسر ٬ځادڀىظً .وڄىهڃ ڄه َٕمًُ خحملًغ غبًخؼص ٬هًي ،ؤو خؼبىعُْ ٪ن خْوٵٗ خوعُ ً٬ٴهى مل َٽه ٠مه خڀسمىَ خڀيت خٔعٹُؤٌد خػبځُٿ ڄه خڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب ،وَٕمًُ ز٭١هڃ خؼبعٖٕٷ ؛ ْن ټٿ ؤـّخجً ٬ځً طبٕص ؤلُٲ ،وخڀٙٹُٷ ْوً ؤوى خؼبعٹدَذ بٌ ټٿ ڄىهمد ڄٽىن ڄه ٔسر وٵُٳ ووظً ؾبمى. ٪ أػبسَط انجسش ادلزذاسن وأظشثّ يغ انزًثُم : ڀځسمُ خؼبعًخَٺ ُ٬و٠دن وؤَز٭ص ؤُ٠ذ : (ُُ٬َ )1وِ ً٠خْوىل ظدڄص ٜمُمص وؽبد ُ٠ذ وخلً ڄٔؽْځِهَد : ڀَڃِ ًََ ِ٪ڄَهِ َڄ ًَ١ڀٔځَّر ٌٍِٔ ٸَرًِ َٰسَرُِ
َٴِ١ررٿَ ٔ٬ځْرر ٍڃ َٔررىَي َؤوِرر ٍٔئ زْرردْؼَُِ
ٸًَِ َٰسَُِ
َٴِ١ٿَ ٔ٬ځْـ رمٔ ِه َٔىَي َؤوِ ٌٍٍِٔٔ زْٓؼَُِ
5//5/ 5//5/ 5//5/ 5//5/
5//5/
5//5/
5//5/ 5//5/
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴدْٔ٬ځِهِ
َٴ ْد ٔ٬ځِهِ
ٔدؼبص
ٔدؼبص
ٔدؼبص ٜمُمص
ٔدؼبص
ٔدؼبص
ٔدؼبص
ٜمُك
ڀَڃِ ًََ ِ٪ڄَهِ َڄ ًَ١ڀٔځْځٌٍَِٔ
(ُُ٬َ )2وِ ً٠خڀؽدوُص ؾبّوءش ٜمُمص وؽبد ؼٗؼص ؤُ٠ذ : ؤ -ڄٔؽْځِهَد ،ڄؽٿ : ٔٸٳِ َ٬ځًَ يَْخ ٌَْٔرڃِ وَخزِٽٔرَُهِ
ٔٸٳِ َٗ٬يَْخ ٌَْٔڃِ
زَررُِهَ َؤْٗ٤ڀٔهَرر ْد وخڀرر ًٚڄَهِ
وزِٽَُٔهِ
زَُِهَ ؤَْ٤ر رٗڀٔهَدْ ويِ ٔيڄَهِ
5//5/ 5//5/ 5//5/
5//5/ 5//5/ 5//5/
ذ -ڄٍَٿ :
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
[]89
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ٔدؼبص
ٔدؼبص ٜمُمص
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
ٔدؼبص
ٔدؼبص
ٜمُك
ٌَرر ٍٔ ٔي يَْخ ٌَُُررڃِ ؤَ ْٸٵَررَُضِ
َؤڂِ َِزُرر ِىَْ َڄمَعِهَرردْ خڀررًٌُٗ ِىَِ
ٌَدْ ٌٌٍِٔٔ يَْخ ٌَُُڃِ ؤَ ْٸٵََُضِ
َؤڂِ َِزُىِ َُنْ َڄمَعِر ر ًَ يِ ُيٌُىَِِ
5//5/ 5//5/ 5//5/
5//5/
5//5/
55//5/
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ نْ
ٔدؼبص
ٔدؼبص ٜمُمص
ٔدؼبص
ٔدؼبص
ڄٍَٿ
ؾ -ـبسىن ڄُٴٿ ،ڄؽٿ :
ٖظَٽِهِ ڀٔ ْځفَرىَي َودْٜٔرمّد
ط خْڀٱَررَُْخڂْ َُ ِ٭فْرر ُّ خڀِّ٥رررٖ ڄَُِرر ُ
ٜمَهِ ٖظَٽِهِ ڀٔ ْځفَىَي َودْ ٔ
َُ ِ٭فُّْ ْ٤ـ رٔ٥سِرَ ڄَُْـ رطُ ْڀٱََُْخڄٍِٔ
5//5/ 5//5/ 5//5/
5//5/
5//5/
5/5//5/
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َٴ ْدٔ٬ځِهِ ظُهِ
ٔدؼبص
ٔدؼبص ٜمُمص
ٔدؼبص
ٔدؼبص
ڄُٴٿ
يهخص انضزبفبد وانؼهم يف انجسش ادلزذاسن : ( )1جيىص يف زشى ْزا انجسش :
( )1خػبّْ( لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ٴعٝسك زً ( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) َ (:ٴ٭ِٔځهِ ) ،وٌى ټؽًن ،وَدبد ؤظط ټٿ خڀعٵ٭ُٗض ـبسىوص ٴَُٕمًٖ ( خػبَسَر ) . ( )2خڀٹ ( ٫٥لٍٲ ٔردټه خڀىظرً خٛمرى ٪آورُ خڀعٵ٭ُځرص وظٕرٽٌن ڄرد ٸسځرً ) ٴعٝرسك زرً ( ٴَ ْدِٔ٬ځهِ ) (:ٴَ ْد ٔ٬ٿْ ) ،وَدبد ؤظط ټرٿ خڀعٵ٭رُٗض ڄٹ٥ى٬رص ٴَُٕرمًٖ ( ٸ٥رَُ خؼبُرّخذ ) ،ؤو ( يٶٖ خڀىدٸىْ ) .وهبىِ ؤن هبعم٭د ُب خڀسُط خڀىخلً زإن ظإٌب ز٭ ٟخڀعٵ٭ُٗض ـبسىوص وز٭١هد ڄٹ٥ى٬ص .
أيب ثبنُغجخ إىل انؼشوض وانعشة :
ٴُفىِ ٴُهمد ؤَ١د خػبّْ وخڀٹ ٫٥يون ڀّوڂ ،ٴٹً قبً ُ٬و٠د ـبسىوص وؤوُي ڄٹ٥ى٬ص ُب خڀٹًُٝش خڀىخلًش ، وڄؽځهد خڀُ١ذ .
[]90
خذول رهخُصٍ نهجسش ادلزذاسن : خؼبعًخَٺ
خڀُ١ذ
خڀ٭ُوٞ
خڀعمؽُٿ
وى٬هد
ٜىَهتد
وىً٬
ٜىَظً
ظدڂ
ٜمُمص
ٴَدْ ِٔ٬ځهِ
ٜمُك
ٴَدْ ِٔ٬ځهِ
١ٿَ ٔ٬ځْرڃٍ َٔرىَي ؤَوِرٍٔئ زْردْؼَُِ ڀَڃِ ًَََ ِ٪ڄهِ ڄَ ًَ١ڀٔځَّر ٌٍِٔ ٸَر ًِ َٰسَرُِ ٴَ ِ
ٜمُك
ٴَدْ ِٔ٬ځهِ
ٳ َ٬ځَررً يَْخٌَْٔررڃِ وَخزِٽٔررَُهِ زَرررُِ َه َؤْٔٗ٤ڀهَررر ْد وخڀرررًَ ٚڄهِ ٸٔرر ِ
ؾبّوء
ٜمُمص
ٴَدْ ِٔ٬ځهِ
ڄٍَٿ
ٴَدْ ِٔ٬ځهِ نْ
ٌَرررٍٔئ يَْخٌَُُررر ِڃ َؤٸْٵَرررَُضِ ؤَڂِ َِزُررر ِىَْ ڄَمَِعهَررردْ خڀرررًٗ ٌُ ِىَِ
ڄُٴٿ
ٴَدْ ِٔ٬ځهِ ُظهِ
ط خڀْٱَررَُخْڂْ ٖظَٽِرررهِ ٔڀځْفَرررىَي وَدْٜٔرررمّد َُ٭ِفْرر ُّ خڀِّ٥رررٖ ڄَُِرر ُ
رذسَجبد ػهً انجسش ادلزذاسن : ؤوٖ ِ:ن خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وڄديوځً ڄه ظٱًُن :
بْنْ َٽِهِ وَْ٥سَُىدْ ٌَخْ َؤڀَڃِ
خڀسُط :
ٓڀَڃِ ٜدْزُّْخ ڀٔ َ ٴََٓټِ ِه َ
خغبٿ
بْنْ َٽِهِ وَْ٥سُىَردْ ٌَخْ َؤڀَرڃِ
َٓڀ رڃِ ٜردْزُّْخ ڀٔ َ ٴََٓ ِټ ر ِه َ
خڀٽعدزص خڀ٭ُوُ٠ص :بْنْ َٽِهِ وَْ٥سُىَردْ ٌَخْ َؤڀَرڃِ
ٓڀَرڃِ ٴََٓټِهِ َٜردْزَُْنْ ڀٔ َ
ٌَخْ َؤڀَڃِ
ٓڀَڃِ ڀٔ َ
ظٹُ٥٭ً :بْنْ َٽِهِ وَْ٥سَُىدْ
خڀُڄىِ 5//5/ 5//5/ 5//5/ : خڀعٵدُ٬ٿ َ :ٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ حبُي :خؼبعًخَٺ خّٛوء
ٜدْزَُْنْ ٴََٓټِهِ َ
5//5/ 5//5/ 5//5/ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ َٴ ْدٔ٬ځِهِ
َُُ٬وِ : ً٠ؾبّوءش ٜمُمص ُ٠زً :ڄؽځهد لٙىي ٔ :ځُڃ
ؼدوُد ِ :ن خْزُدض خِظُص ڄسُىد حبٌُد وڄديوځهد ڄه ظٱًُن : خ٘ع ًٌِٚؤِڄصِ ظىٵُـٍِ
ٸًآٌن ٜسمٻ زدڀسځؿْ
ڄه َخڂ خ ًٛزٗ ٬مٿٍ
ٌُِهدضَ وبٹٷ ڄدَخڄد
بن خڀًوُد ٸً ُٰظىرد
وخِٔعَهِىَظِىد وخِٔعَځْهَعِىَد
[]91
رشبثّ انجسىس ٌٍي خڀسمىَ خڀٙ٭َُص – ټمد َؤَىد – ڀُٓ زدڀُ١وَش ؤن ظٕع٭مٿ ٬ځً ٜىَهتد خْٜځُص ،زٿ ٸً وبرٍٲ ز٭رٟ ظٵدُ٬ځهد ،وٸً َ٭عٌُ ظٵدُ٬ځَهد ٍ٘ءٌٌ ڄه خڀعٱًُن وٌٍخ زٗ ٘ٻ َايٌ بىل ظٙدزً خڀسمىَ وظًخوځهد وبڀُٻ خڀٝرىََ خڀيت ظعٙدزًُ ٴُهد ز٭ ٟخڀسمىَ ،وخڀَُ٥ٹصَ خڀيت وعس٭هد ُب خڀعٵَُٷ زُىهد . ) 1انصىسح األوىل : وِن خڀىخٴُ خّٛوء خؼب٭ٝىذ :
ُڄ َٵ ْدَ٬ځْعُهِ
ُڄ َٵ ْدَ٬ځْعُهِ
5/5/5// 5/5/5//
ووِن خؽبّؾ :
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
5/5/5// 5/5/5//
ُڄ َٵ ْدَ٬ځْعُ ِه
ُڄ َٵ ْدَ٬ځْعُهِ
5/5/5// 5/5/5// َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِ ِه
َڄ َٵ ْدُِٔ٬ځِهِ
5/5/5// 5/5/5//
ٴةٌخ مل َىـً ڄدَ٭ٌن لَمِځًَ ٬ځً ؤلًنبد لُ ٔمٿَ ٬ځً خؽبّؾ ؛ ْن ( ) 5/5/5//ؤٜٿ ُب خؽبّؾ ٬ ،دَ٠ص ُب خڀىخٴُ زٕسر خْڀ َ٭ِٝر ( ظٕٽٌن خػبدڄٓ خؼبعمُٺ ) ،وخغبمٿ ٬ځً خْٜٿ ؤوىل . ) 2انصىسح انثبَُخ : وِن خڀىخٴُ خّٛوء خؼب٭ٹىپ :
ووِن خڀُـّ خّٛوء خؼبىسىن :
ُڄ َٵ ْدَ٬عُهِ
ُڄ َٵ ْدَ٬عُهِ ُڄ َٵ ْدَ٬عُهِ
ُڄ َٵ ْدَ٬عُ ِه
5//5// 5//5//
5//5// 5//5//
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
5//5// 5//5//
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
5//5// 5//5//
ٴةٌخ مل َىـً ڄدَ٭ٌن لَمِځًَ ٬ځً ؤلًنبد لُمٔٿ ٬ځً خڀُـّ ؛ ْن ( ٬ ) 5//5//ځً خ٬عسدَي ڄه خڀُـّ َٽىن ٸرً يوځً خْڀىَسِه (لٍٲ خڀؽدين خڀٕدټه ) ،و٬ځً خ٬عسدَي ڄه خڀىخٴُ َٽىن ٸً يوځرً خڀ٭ٹرٿ ( لرٍٲ خػبردڄٓ خؼبعمُٺ ) ،ولٍٲ خڀٕدټه ؤوٳ ڄه لٍٲ خؼبعمُٺ وخغبمٿ ٬ځً خْوٳ ؤوىل.
[]92
) 3انصىسح انثبنثخ : وِن خڀٽدڄٿ خڀعدڂ خؼب١مُ :
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵدْٔ٬ځِهِ
5//5/5/ 5//5/5/ 5//5/5/
ووِن خڀُـّ خڀعدڂ :
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
5//5/5/ 5//5/5/ 5//5/5/
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِ ِه
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄُِع َٵ ْدٔ٬ځِهِ
5//5/5/ 5//5/5/ 5//5/5/ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
5//5/5/ 5//5/5/ 5//5/5/
ٴةٌخ مل َىـً ڄدَ٭ٌن لَمِځًَ ٬ځً ؤلًنبد لُ ٔمٿَ ٬ځً خڀُـّ ؛ ْن ( ) 5//5/5/ؤٜٿ ُب خڀُـّ ٴُُ ٪ب خڀٽدڄٿ زٕسر خِِٔ٠مدَ ( ظٕٽٌن خڀؽدين خؼبعمُٺ ) ،وخغبمٿ ٬ځً خْٜٿ ؤوىل . ) 4انصىسح انشاثؼخ : وِن خڀٽدڄٿ خڀعدڂ خؼبىّوپ :
ڄُعِٵ٭ٔځِهِ
ڄُعِٵ٭ٔځِهِ
ڄُعِٵ٭ٔځِهِ
5///5/ 5///5/ 5///5/
ڄُعِٵ٭ٔځِهِ
ڄُعِٵ٭ٔځِهِ
ڄُعِٵ٭ٔځِهِ
5///5/ 5///5/ 5///5/
ووِن خڀُـّ خڀعدڂ خؼب٥ىٌ : ڄَُِٕع٭ٔځِهِ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع٭ٔځِهِ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ ڄَُِٕع٭ٔځِهِ
5///5/ 5///5/ 5///5/
5///5/ 5///5/ 5///5/
ٴةٌخ مل َىـً ڄدَ٭ٌن لَمِځًَ ٬ځً ؤلًنبد لُ ٔمٿَ ٬ځً خڀُـّ ؛ ْن ( ٬ ) 5///5/ځً خ٬عسدَي ڄه خڀُـّ َٽىن ٴًُ ظٱًُن وخلً ٌى خڀ( ٍ٥لٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه ) ،و٬ځً خ٬عسدَي ڄه خڀٽدڄٿ َٽىن ٴًُ ظٱرًُنخن زٕرسر خػبرّپ ( ظٕٽٌن خڀؽدين خؼبعمُٺ ولٍٲ خڀُخز ٫خڀٕدټه ) وخغبمٿ ٬ځً ڄدٴًُ ظٱًُن وخلً ؤوىل . ) 5انصىسح اخلبيغخ : وِن خڀٽدڄٿ خڀعدڂ خؼبىٸى: ٚ
ُڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ ُڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ ُڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ُڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ ُڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ ُڄ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
5//5// 5//5// 5//5//
5//5// 5//5// 5//5//
ووِن خڀُـّ خڀعدڂ خؼبىسىن :
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
[]93
5//5// 5//5// 5//5//
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُع ْٵ٭ٔځِهِ
5//5// 5//5// 5//5//
ٴةٌخ مل َىـً ڄدَ٭ٌن لَمِځًَ ٬ځً ؤلًنبد لُ ٔمٿَ ٬ځً خڀُـّ ؛ ْن ( ٬ ، ) 5//5//ځً خ٬عسدَي ڄه خڀٽدڄٿ َٽرىن ٸً يوځً خڀىٸ ( ٛلٍٲ خڀؽدين خؼبعمُٺ ) ،و ٬ځً خ٬عسدَي ڄه خڀُـّ َٽىن ٸً يوځً خْڀىَرسِه(لرٍٲ خڀؽردين خڀٕدټه ) ولٍٲ خڀٕدټه ؤوٳ ڄه لٍٲ خؼبعمُٺ وخغبمٿ ٬ځً خْوٳ ؤوىل . ) 6انصىسح انغبدعخ : وِن خڀٽدڄٿ خڀعدڂ خؼب١مُ خغبٙى خْلٍ خڀ٭ُو ٞوخڀُ١ذ : ڄَُعِ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُعِ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵدْ
5/// 5//5/5/ 5//5/5/
ووِن خڀَُٕ ٫خڀعدڂ خؼبىسىپ خؼبٽٙىٲ َُُ٬وِ ً٠وُ٠زً : ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ٭ُٗ
5/// 5//5/5/ 5//5/5/
ڄَُعِ َٵ ْدٔ٬ځِ ِه
ڄَُعِ َٵ ْدٔ٬ځِهِ
ڄَُع َٵدْ
5/// 5//5/5/ 5//5/5/ ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ٭ُٗ
5/// 5//5/5/ 5//5/5/
ٴةٌخ مل َىـً ڄدَ٭ٌن لَمِځًَ ٬ځً ؤلًنبد لُ ٔمٿَ ٬ځً خڀٽدڄٿ ؛ ْن ( ٬ ، ) 5///ځً خ٬عسدَي ڄه خڀٽدڄٿ َٽىن ٸً يوځً خغبٌٍ (لٍٲ خڀىظً خٛمى ٪ڄه آوُ خڀعٵ٭ُځص ) وٌى ٬ځص لٕىص ،و ٬ځً خ٬عسدَي ڄه خڀََُٕ ٫ٽرىن ٸرً يوځً خڀٽٙٳ و خػبسٿ وخڀٽٙٳ (لٍٲ خڀٕدز ٫خؼبعمُٺ ) وٌى ٬ځص ٸسُمص ،وخػبسٿ ( لٍٲ خڀؽردين وخڀُخزر٫ خڀٕدټىٌن) وٌى ِلدٲ ڄُټر وخغبمٿ ٬ځً خغبٕه ؤوىل ڄه خغبمٿ ٬ځً خڀٹسُك . ) 7انصىسح انغبثؼخ : وِن خڀُـّ خؼب٥ٙىَ خؼبٹ٥ىُ٬ ٪و٠د:
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔٿْ
5/5/5/ 5//5/5/ 5//5/5/
ووِن خڀَُٕ ٫خؼب٥ٙىَ خؼبٽٙىٲ ُ٬وّ٠د :
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِٖ
5/5/5/ 5//5/5/ 5//5/5/
ٴةٌخ مل َىـً ڄدَ٭ٌن لَمِځًَ ٬ځً ؤلًنبد لُ ٔمٿَ ٬ځً خڀَُٕ ٫؛ ْن ( ٬ ، ) 5/5/5/ځً خ٬عسدَي ڄه خڀََُٕ ٫ٽىن
[]94 ٸً يوځً خڀٽٙٳ ،وخڀٽٙٳ لٍٲ خڀٕدز ٫خؼبعمُٺ وٌى ظٱًُنوخلً ،و٬ځً خ٬عسدَي ڄه خڀُـّ َٽىن ٸً يوځً خڀٹ ٫٥وخڀٹ ٫٥لٍٲ ٔدټه خڀىظً خٛمى ٪آوُ خڀعٵ٭ُځص وظٕٽٌن ڄد ٸسځً وٌى ظٱًُنخن ،وخغبمٿ ٬ځً ڄدٴًُ ظٱرًُن وخلً ؤوىل ڄه خغبمٿ ٬ځً ڄدٴًُ ظٱًُنخن . أعئهخ ورذسَجبد ػهً انجسىس انشؼشَخ : ط : 1مل ظبٍ خڀسمُ خڀٙ٭ٌُ ٍٜخ خٖٔڃ ؟ ،وڄد ؤوىخ ً٬ڄه لُػ ً٬ي خڀعٵ٭ُٗض ؟ ط : 2ڄه وٗپ يَخٔعٻ ڀځسمُ خڀ٥ىَٿ ؤـر ٬مد َإٌب : ؤ -بىل ؤٌ يخجُش َىعٕر ؟ ،وڄد وِوً حبٕر يخجُظً ؟ . ذ -خٌټُ ٠دز ، ً٥وزٌن ٔسر ظٕمُعً ٍٜخ خٖٔڃ . ؾ -خٌټُ ؤ٬دََ ً١وؤُ٠زً ٍب ڄؽٿ ڀٽٿ ُ٠ذ زسُط ڄه خڀٙ٭ُ . ط : 3خٌټُ ٠دز ٣ټٿ حبُ ڄه خڀسمىَ خِظُص : ( خڀٽدڄٿ ،خڀُڄٿ ،خؼب١دَ) ٪
ط : 4ٸ ٫٥خڀسُط خٌِب ڄسُىد حبُي وُ٬و ً٠وُ٠زً : وڄ٥٭ڃُ خؼبإټىپْ ټدِټٿْ
خڀٕدڄ ُ٫خڀٍڂ٘ ٚرَُ ْ ٻ ڀرررررررررًُ ُ٬و ً٠وُ٠زً وڄديوٿ ٬ځً لٙىي ڄه ظٱًُن : ط : 5خڀسُط خٌِب ڄه خڀسمُ خؽبّؾ ٸ٥٭ً ڄسُىد ي ْ٪خغبُ٬ َٚځً خڀًوُد
وُب خڀ٭ُْٗ ٴٗ ظ٥مِ٫
طَٕ : 6ع٭مٿ خڀسمُ خڀٽدڄٿ ظدڄد وؾبّوءخ ،خٌټُ ُ٬و ً٠وؤُ٠زً بٌخ ټردن ؾبرّوءخ ڄر ٫خڀعمؽُرٿ ڀٽرٿ ُ٠ذ زسُط ڄه خڀٙ٭ُ . ط : 7خٌټُ ظٵدُ٬ٿ خڀسمىَ خِظُص حبٕر يخجُهتد : ( خڀسُٕ ، ٣خػبٵُٳ ،خؼب١دَ) ٪
ط : 8خٌټُ حبىَ خْوِخن خِظُص :
(ُ )1ڄٵَرررر ْدَ٬ځَعُهِ ُڄٵَرررر ْدَ٬ځَعُهِ
ُڄٵَرررر ْدَ٬ځَعُهِ ُڄٵَرررر ْدَ٬ځَعُهِ ڄُِٕعَ٭ٔځِهِ
( )2ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
ڄَُِٕع ْٵ٭ٔځِهِ
َڄ ْٵ٭ُىِٖضُ
َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َٴ٭ُ ِىڀِهِ
َٴ٭ُىِپِ
َٴ٭ُىِپِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ َٴ٭ُ ِىڀِهِ
( )3
ط : 9ٸدپ خڀٙد: ُ٬
[]95 ( )1وظررُي خڀىرردَْ ټررؽًنّخ وبٌخ
ًُٖ٬ؤٌٿِ خؼب٭ُوٲٔ ٸځُّىخ ُب خڀ٭ًيِ
( )2بٌخ خڀ٭ځڃُ مل ظ٭مٿْ زً ؤٜسكَ لفص
٬ځُٻَ ومل ظ٭ٍَِ دبد ؤوطَ ٴد٬ځًِ
(َ )3٭ديُ لًَؽِرً ٴَُّرًُ لٕرىّد
وٸًِ َٕعٹسكُ خغبًَػِ خؼب٭رديُ
ُب ټٿ زُط ڄه خْزُدض خڀٕدزٹص وځٿ ُب وِوً زٕسر ظٱًُن ټځمص ٴًُ ،لدوپ ؤن ظٝځك خڀسُط خڀٽځمص خؼبٱًنش وٌڀٻ زدٔعىُخـهد ڄه زٌن خڀٽځمدض خِظُص : ( خڀٹىپٜ ،دَ ،خڀٍٙء ،خڀٵ١ٿ ،خڀٽُڂ ،خڀٌٍ )
زة٬ديش
ط : 11ټٿ وِن ڄه خڀىِوٌن خِظٌُن وبعمٿ ؤن َٽىن ؤلً حبَُه ،ٴ٭ځً ؤَهمد ربمځً ؟ ،خٌټُ خڀٕسر : 5//5// 5//5// 5//5//
5//5// 5//5// 5//5//
5/5/5//
5/5/5//
5/5/5//
5/5/5//
ط : 11ٸدپ ؤضبً ٘ىٸٍ : ٸڃِ ُب ٴڃْ خڀًوُد ولٍ ٚخٌُِْخ
وخوؽُِ ٬ځً ظب ْ٫خڀّڄدنٔ خعبىٌَُخ
وخـ٭ٿْ ڄٽدنَ خڀٙ٭ُْ بنْ ٴٖٝځعً
ُب ڄًلً وَ ََُِ خڀٕمدءِ خڀىُُٚخ
ٸ ٫٥خڀسُعٌن خڀٕدزٹٌن وزٌن حبُنبد .
ط : 12خڀسُط خٌِب وبعمٿ ؤن َٽىن ؤلً حبَُه ،خٌټُِنبد ،وو٠ك ڄدظُـمً ڄىهمد ڄسُىد خڀٕسر : ڄَىِ ّْڀَص ُٜڃٖ ًَٜخٌد َو ََ ٬ٵطِ
فرْ َؤَُِٔمُهد بنْ ُٔحَٔځطِ مل ُظ ْ
ط : 13ڄؽٿ ؼبد َإٌب : ؤ -زُط ڄه خڀسمُ خؼب١دَ. ٪ ذ -زُط ڄه خڀسمُ خڀُڄٿ ُ٬و ً٠ؾبّوءش ٜمُمص وخڀُ١ذ ڄؽځهد . ؾ -زُط ڄه خڀسمُ خڀٽدڄٿ ُ٬و ً٠ظدڄص ٜمُمص وخڀُ١ذ ڄؽځهد . ي -زُط ڄه خڀسمُ خڀ٥ىَٿ يوځً خڀع ٫َُٝوٸً ؤغبٹط ُ٬و ً٠زُ١زً ُب وٹٝدن .
ط : 14زٌن لٽڃ ڄدَځٍ :
ؤ -يوىپ خػبّْ ُب لٙى خڀسمُ خڀسُٕ . ٣ذ -يوىپ خڀٹسُ ٟب لٙى حبُ خؽبّؾ . ي -يوىپ خڀٙٽٿ ُب لٙى خڀسمُ خٛعػ . ؾ -يوىپ خڀ٭ٝر ُب خڀسمُ خڀىخٴُ . فَّ ُ٪خڀىٗٵىُْ ڄٔه خْڄُْ ڀًَُ ِٴُِـَص ټَمٿِّ خْڀ ٔ٭ٹَد ْپ ط : 15ٸدپ خڀٙدَُ : ُ٬زٖمد َظ ِ ؤ -ٸ ٫٥خڀسُط خڀٕدزٷ ڄسُىد حبُي وُ٬و ً٠وُ٠زً وڄد يوٿ ٬ځً لٙىي .
[]96 ذ -زٌن وىٌٍ ٪خ خڀسُط . رجىع
ادلجسث انثبنث :انمبفُخ وزشوفهب ػهى انمبفُخ رؼشَفهب نغخ : خڀٹدٴُص ڀٱص ٬ځً وِن ٴد٬ځص ،ڄه خڀ َٹٵْى وٌى خٖظسد ٪؛ وبمبد ٸځسط خڀىخو َدءً ٖوٽٕدَ ڄدٸسځهد ،ؤُمٍ خؼب٭ىن خؼبُخي ٌىد زٍڀٻ ؛ ْن خڀٙدَ ُ٬ٹٵىي ؤٌ َعس٭ً ،ٴدڀٹدٴُص ٬ځً ٌٍخ دب٭ىن ڄٹٵىش ڄؽٿ ٸىڀً
ظ٭دىل :ٴهى ُب ُٙ٬ص َخُ٠ص ؤٌ ڄُُ٠ص ،وٸُٿ ْ :وً َٹٵى ڄدٔسٷ ڄه خْزُدض ،ؤوْوً َٹٵى آوُ ټٿ زُط
.
رؼشَفهب اصطالزب : خڀٹدٴُص ُب خٗ٥ٜق خڀ٭ُوٌُ٠ن ٔ٬ځڃْ زإٜىپ َُ٭ُٲ زً ؤلىخپ ؤوخوُ خْزُدض خڀٙ٭َُص ڄه لُټص ؤٽىن ، وڀّوڂ وـىخِ ،وٴُٝك وٸسُك ،وٌٍ ڄٌٍ ٫خ خٔڃ ڀ٭ًي ڄه خغبُوٲ َىعهٍ ٜد ټٿ زُط . زذودْب : وؤڄد لًويٌد ٴٹً ظ٭ًيض خَِخء ُب ٌڀٻ ،وڀ٭ٿ ؤٸُٜد بىل خڀٝىخذ َؤٌ خػبځُٿ زه ؤضبً خڀٌٍ َٹىپ: (( خڀٹدٴُص ٬سدَش ٬ه خڀٕدټىٌن خڀځٍَه ُب آوُ خڀسُط ڄ ٫ڄد زُىهمد ڄه خؼبعمُٺ لُٴد ټدن ؤو ؤټؽُ ،وڄ ٫خغبُټص خڀيت ٸسٿ خڀٕدټه خْوپ )) .ڄؽدپ ٌڀٻ ٸىپ خڀٙد: ُ٬ وََ٭ُر ِڄدوَىد وخڀ٭ُرُ ٴُىد
وڄد ڀّڄدوىد ُ٬ر ٔىخود
ٴدڀٹدٴُص ٬ىً خػبځُٿ ُب ٌٍخ خڀسُط ٌٍ ٸىپ خڀٙد ( : ُ٬وَخْوَدْ ) = . 5/5/ وٌٍ زدوعٝدَ ڄه ؤوپ ڄعمُٺ ٸسٿ آوُ ٔدټىٌن .
[]97 صىسْب : زىدءً ٬ځً َؤٌ خػبځُٿ ٴةن خڀٹدٴُص ڀُٕط ؿبًيش ز٭ًي ڄه خڀٽځمدض . ٴٹً ظٽىن خڀٹدٴُص ز٭ ٟټځمص ،ټٹىپ ټ٭ر : زدوط ٔ٭دي ٴٹځيب خڀُىڂ ڄعسىپِ
ڄعُڃ بؼٌُد مل َٵً ڄَٽْسُىِپ
ٴدڀٹدٴُص ُب ٌٍخ خڀسُط ٌٍ ٸىپ خڀٙد( : ُ٬زُىِڀِىِ = )5/5/ڄهُ (ڄَٽْسُىِپِ ) وٌٍ ـّءٌٌ ڄه ټځمص . وٸً ظٽىن ټځمص ظدڄص ،ټٹىپ خؼبعىيب : وبٌخ ؤظعٻ ڄٍڄيت ڄه ودٸٛ
ٴهٍ خڀٙهديش يلْ زإينَ َټ ْدڄٔٿِ
ٴدڀٹدٴُص ُب ٌٍخ خڀسُط ٌٍ ٸىپ خڀٙد( : ُ٬ټَ ْدڄٔځِىِ = ) 5//5/وٌٍ ټځمص ظدڄص . وٸً ظٽىن خڀٹدٴُص ټځمص وز٭ ٟټځمص ،ټٹىپ خؼبعىيب :
بن ټدن ُٖٔټڃُ ڄد ٸدپ لدًٔود
ٴمد عبُق بٌخ ؤَ٠دټڃُ َؤڀَڃُ
ٴدڀٹدٴُص ُب ٌٍخ خڀسُط ٌٍ ٸىپ خڀٙد ( : ُ٬ڄُىِ ؤَڀَمُىِ = )5///5/وٌٍ ټځمص وـّء ڄه ټځمص . وٸً ظٽىن خڀٹدٴُص ټځمعٌن ،ټٹىپ خزه خڀىَيٌ : ٖظٹٿ ؤٜځٍ وٴٝځٍ ؤزًّخ
بمبد ؤٜٿ خڀٵىت ڄد ٸًَِ َلَٝٿْ
ٝٿْ = ) 5//5/ونبد ټځمعدن . ٴدڀٹدٴُص ُب ٌٍخ خڀسُط ٌٍ ٸىپ خڀٙد( : ُ٬ٸًَِ َل َ وٸً ظٽىن خڀٹدٴُص ټځمعٌن وز٭ ٟټځمص ،ټٹىپ خغبمًنٌ : ؼبد َؤوخ ؤنَّ َىڄَهُڃِ ؤ٘رْ
ً٘ٗوخ لُدِيبهڃ َ٬ځًَِ َؤڀَمًِٔ
ٴدڀٹدٴُص ُب ٌٍخ خڀسُط ٌٍ ٸىپ خڀٙد ٖ ( : ُ٬ؤَڀَمًِٔ = )5///5/ٴر ( ٖ ) ز٭ ٟټځمص ( ،ؤَڀَڃْ ) ټځمص ، ( رًِ ) ٠مًن وٌى ټځمص . وٸً ظٽىن خڀٹدٴُص ؼٗغ ټځمدض ،ټٹىپ ؤيب خڀ٭عدٌُص : لُځْڃُ خڀٵىت فبد َََُّٚىًُ
وسبدڂ لځُص َٴِ١ځًٔٔ ؤَيَزًُِ
ٴدڀٹدٴُص ُب ٌٍخ خڀسُط ٌٍ ٸىپ خڀٙدَ ٌٍِٔ ( : ُ٬ؤيَزًُِ = ، ) 5///5/وٌٍ ؼٗغ ټځمدض :خڀ١مًن ( رًٔ ) ڄه ٸىڀً ( :ٴ١ځً ) ،و ټځمص ( ؤيذُ ) ،وخڀ١مًن ( رًِ ) ڄه ٸىڀً ( :ؤيزًُِ ) .
[]98 فبئذح دساعخ ْزا انفٍ : ( )1خڀىٸىٲ ٬ځً ڄىخ٤ه لٕه خڀٙ٭ُ وـىيظً وټُٵُص ظإڀُٵً . (َُ )2فَٚىرُ خؼبُءَ خڀ٭ُىذَ خؼبىځص زدڀٙ٭ُ ٴٗ َٹ ٫ٴُهد ڄه ًََُ بوٙدء ٸىپ ڄى٩ىڂ . (ٰٖ )3ىن ڀځىدٸً ٬ىً ؛ لىت َسين ؤلٽدڄً ٬ځً ؤٔٓ ٜمُمص . أمهُخ انمبفُخ : خڀٹدٴُص َُ٘ٽص خڀىِن ُب خٖوعٝد ٚزدڀٙ٭ُ ،وَٖٕمً خڀٽٗڂ ٘٭ُّخ لىت َٽىن ڀً وِن وٸدٴُص ؛ ٴهمد ؤٔدٔدن ُب خڀٙ٭ُ لٕر وَُ٩ص ٬مىي خڀٙ٭ُ ٬ىً خؼبُِوٸٍ .ٴدڀٹدٴُص ظ٭ ٍ٥خڀٙ٭ُ وٱمص ڄىُٔٹُص َخج٭ص ،ٴسٹًَ ڄدَٽىن ٴُهد ڄه لُوٲ ڄځعّڄص زٹًَ ڄد َٽىن ؽبد ڄه بَٹد ٪ڄىُٔٹٍ ڄعمُّ ،ټمد ؤهند ظ١س ٣خؼب٭ىن وربًيي ، وظ ًٙخڀسُط ً٘خ ٸىَد زٽُدن خڀٹًُٝش خڀ٭دڂ وڀىٌٖد ڀٽدوط ؿبځىڀص ڄٵٽٽص . أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ
طُ٬ : 1ٲ خڀٹدٴُص ُب خڀځٱص وُب خٗ٥ٜق خڀ٭ُوٌُ٠ن . ط : 2ظ٭ًض خَِخء ُب لًوي خڀٹدٴُص ،خٌټُ َؤٌ خػبځُٿ ُب ٌڀٻ . ط : 3خڀٹدٴُص ٬ځً َؤٌ خػبځُٿ ڀُٕط ؿبًيش ز٭ًي ڄه خڀٽځمدض ،و٠ك ٌڀٻ ڄٌ ٫ټُ ٘ىخًٌ ؼبد ظٹىپ .
ط : 4ڄد ٴدجًش يَخٔص ٬ځڃ خڀٹدٴُص ؟ ط : 5خڀٹدٴُص َُ٘ٽص خڀىِن ُب خٖوعٝد ٚزدڀٙ٭ُ ،و٠ك ؤنبُص خڀٹدٴُص ُب بزُخِ صبدپ خڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب . ط : 6لًي خڀٹدٴُص ُب خْزُدض خِظُص : ( )1بٌخ خلعُزط َىڄد ٴٵد٠ط يڄدئٌد ( )2بٌخ مل ظٕررع٘ ٫٥ررُحد ٴً٬ررً رً رً زدزر ردْ ٬ځر رّيلڃ خڀىر (َ )3ر
ظٍټُض خڀٹُىب ٴٵد٠ط ُيڄُىُ٬هَد وـرردوِي بىل ڄررد ظٕررعُ٫ُ٥ وخؼبىَي خڀ٭ٍذ ټؽًن خڀّلردڂِ
رجىع
[]99 زشوف انمبفُخ : لُوٲ خڀٹدٴُص ٔعص ٖزً ڄه وـىي ز٭١هد ٠مه خڀٹدٴُص ٬ځً ظ٭َُٵهد خڀٕدزٷ ،وَٖ٭ين ٌڀٻ ؤوً هبر ؤن ذبعم ٫ټځهد ُب ٸدٴُص وخلًش ،وڄديوٿ ڄىهد ؤوپ خڀٹًُٝش وـر خڀعّخڄً . ىُُوِؾ ،خڀ ُٚيِٲ ،خڀًٖؤُِٿ ،خڀعٖإُِْٔٔٓ. ولُوٲ خڀٹدٴُص ٔعص ٌٍ :خڀُٖوٌِْٓ ،خڀْىَِٜٿ ،خْڀ ُ انشوٌِّ ٌ :ى خغبُٲ خڀٌٍ ىبعدَي خڀٙد ُ٬ڄه خغبُوٲ خڀٝدغبص ،ٴُسين ٬ځًُ ٸًُٝظً ،وَځعّڄً ُب صبُ٫ أوال َّ : ؤزُدهتد ،وبڀًُ ظىٕر خڀٹًُٝش ؛ ٴُٹدپ :ٸًُٝش نبَّص بن ټدوط خؽبمّش ٌٍ خڀُٖوٌِْٓ ټهمَّص ٘ىٸٍ ،ؤوٖڄُص بن ټدوط خڀٗڂ ٌٍ خڀُٖوٌِْٓ ټٗڄُص خڀ٭ُذ . ... وظبٍ َوَد ؛ ْن ؤٜٿ ( ََوَي ) ُب ټٗڂ خڀ٭ُذ ڀځفم ٫وخٖظٝدپ وخڀ١ڃٓ ،وڄىً خڀُٚوَخء وٌى خغبسٿ خڀٌٍ ًَٙ ٬ځً خْضبدپ وخؼبعد ٪ڀُ١مهد ،وټٍڀٻ لُٲ خڀُٖوٌِْٓ َى١ڃ وهبعم ٫بڀًُ صبُ ٫لُوٲ خڀسُط ؛ ٴځٍڀٻ ظبٍ َوَد . زشوف اذلدبء ثبنُغجخ نهشوٌ : لُوٲ خؽبفدء زدڀىٕسص ڀځُوٌ ؼٗؼص ؤٸٕدڂ : ( )1ڄدهبر ؤن َٽىن َوَد . ( )2ڄدَٝځك ؤن َٽىن َوَد ؤو و. ٜٗ ( )3ڄدٖ َٝځك ؤن َٽىن َوَد . ( )1يبجيت أٌ َكىٌ سوَب : خغبُوٲ خڀيت هبر ؤن ظٽىن َوَد بٌخ وٸ٭ط ُب خڀٹدٴُص ؤَز٭ص ٌٍ: ( )1خؽبدء بٌخ ٔٽه ڄدٸسځهد ٔىخء ؤټدوط ؤٜځُص ؤڂ ِخجًش ،ڄؽٿ : وذبعىر خْٔىيُ وَويَ ڄدءٍ
وَُذب ٫خڀٽُمي طبُ َٛز٥هٍ
بٌخ ټِهٖ خڀٽٗذُ َوَڀٱِر َه رًًٔٔ ِرررررررررُِ ٕٵٔ ٴُٔوَُٖ ً٠ڄٕدنبص خڀ ٖ
ٴدؽبدء ُب خڀسُعٌن ٌٍ خڀُوٌ ،وٌٍ ُب ( ٴًُ ) ِخجًش ،وُب ( خڀٕٵًُ ) ؤٜځُص ،وټٗنبد ٔدټه ڄد ( )2خڀىخو ُب ڄى٠٭ٌن : ؤ -بٌخ ټدوط ٔدټىص ڄٵعىلد ڄد ٸسځهد ،ڄؽٿ :
ٸسځً .
[]100 ط وڀَىِ وزٹٍ ڀىد ڀَُِ ْ
ٌٌر خڀٽُخڂ زإٌُٔڃ
ذ -بٌخ ٔٽه ڄد ٸسځهد وٌٍ ؤٜځُص ،ڄؽٿ : َُُٞ َ٬خڀسمُُ وٌى ڄدءٌٌ ؤـدؾْ
( )3خڀُدء ُب ڄى٠٭ٌن : ؤ -بٌخ ټدوط ؤٜځُص ڄعمُټص ،ڄؽٿ :
ً٬خٌب ؽبڃ ٴ١ٿ ٬ځٍٖ وڄىٖص
ذ -خڀُدء خؼبًٙيش ،ڄؽٿ :
وٸځُٿِ خؼبُدئ ظځٹديُ لُځْىَخ
ٴٗ ؤز٭رً خڀرُضبهُ ٬رين خ ََْ٬دئََرررررررررد ٴدڀىدَ ٸً ظىٸً ڀٔځْٽٍَٚ
ٖظَعَِس٭َهِ ټٿَّ يودن ظُي
( )4خڀٽدٲ بٌخ ټدوط ؤٜځُص وخٸ٭ص ز٭ً ٔدټه ،ڄؽٿ : ٌٍ خڀًوُد ظٹىپ دبٿءِ ٴُهد
لٍخَْ لٍخَْ ڄه ز ٍِ ٙ٥وَٴَعِٽٍِٔ
( )2يبَصهر أٌ َكىٌ سوَب أو وصال : ٌىدٺ ؤلُٲ ظٝځك ؤن ظٽىن و ٜٗؤوَوَد زٹُىي ،ٴدڀٙد ُ٬زٌن ؤڄَُه :بڄد ؤن َځعّڂ لُٴد ٸسځهد ٴُٽىن ٌى خڀُوٌ وظٽىن ٌٍ و ، ٜٗوبڄد ؤٖ َځعّڂ لُٴد ٸسځهد ٴعٽىن ٌٍ خڀُوٌ وٴُمد َځٍ ظٵُٝٿ ٌڀٻ : ( )1خْڀٳ خؼبٹٝىَش وخڀّخجًش ڀځعإوُػ ؤو خٔغبدٶ: ڄؽدپ خْڀٳ خؼبٹٝىَش :خعبىي ،خؽبىي . ڄؽدپ خْڀٳ خڀيت ڀځعرإوُػ :لسځً ،ٴ١ځً . ڄؽدپ خڀيت ڀٕغبدٶ ٬:ځٹً ،ؤَ. ً٤ ( )2خڀىخو خْٜځُص خڀٕدټىص خؼب١مىڂ ڄد ٸسځهد : ڄؽدؽبد َ :٭ځى ،وبځى . ( )3خڀُدء خْٜځُص خڀٕدټىص خؼبٽٕىَ ڄد ٸسځهد : ڄؽدؽبد َ :ىٹَُ ، ٍ١ظ. ٍ١ ( )4ظدء خڀعإوُػ ٔدټىص ټدوط ؤڂ ڄعمُټص : ڄؽدپ خڀٕدټىص :خوع َهطِ ،خ٘عَ َهطِ . ڄؽدپ خؼبعمُټص َ :ئَِعٍِٔ ٜ ،سَُِعٍِٔ . ( )5خؽبدء خْٜځُص خحملُٺ ڄد ٸسځهد :
[]101 ڄؽدؽبد َُْ٘ :يَ ،ټُْيَ . ( )6ټدٲ خػب٥دذ بٌخ ربُٺ ڄد ٸسځهد ،ؤو ٔٽه ومل َٽه لُٲ ڄً : ڄؽدپ ڄدربُٺ ٸسځهد َ :ڄ٭َٻِ ،ؤَْ٤ځ٭َٻِ . ڄؽدپ ڄدٔٽه ٸسځهد َ٬ :ىِٻٔ ،ڄٔىِٻٔ . ( )7خؼبُڃ بٌخ وٸ٭ط ز٭ً خڀٽدٲ ؤو خؽبدء : ڄؽدپ وٸى٬هد ز٭ً خڀٽدٲ :ڄٔىِٽِڃِ َ٬ ،ىِٽِڃِ . ڄؽدپ وٸى٬هد ز٭ً خؽبدء :ڄٔىِهُڃِ َ٬ ،ىِهُڃِ .
رُجُّ :
ڄدهبىِ ڄه ٌٍي خْلُٲ خڀٕس٭ص ؤن َٽىن َوَد ؤو و ٜٗٸً َع٭ٌن ؤن َٽىن و ، ٜٗوٌڀٻ لُىمد َُي ُب ؤزُدض خڀٹًُٝش ڄد َٖٝځك ؤن َٽىن َوَد ،ڄؽٿ ( :ټدٌَْد ) ،و (ـْىخٌَْد ) ؛ ٴهدءُ ( ټد ٌََْد ) وبن ـدِ ټىهند َوَد ڀٽه ؼبد ـدء ز٭ًٌد ُب زُط آوُ ڄد َٖٝځك ؤن َٽىن َوَد وٌى ٌدء (ـىخ ٌََْد ) ظ٭ُىط ٌٍ ؤَ١د ڀځىٜٿ ، وٸً َع٭ٌن ؤن َٽىن َوَد بٌخ مل َځعّڂ خغبُٲ خڀٌٍ ٸسځً ُب آوُ ټٿ زُط ڄه ؤزُدض خڀٹًُٝش ټمد ُب ټَځٔمَعٍَِ: ( وځيتِ ) و (صبيت ) ؛ ٴةن ظدء خڀعإوُػ وبن ـدِ ټىهند و ٜٗټمد ظٹًڂ ڀٽه ؼبَّد مل َځعّڂ خغبُٲ خڀٌٍ ٸسځهد ظ٭ُىط ٌٍ ڀځُوٌٓ ٌىد ،وٸٓ ٬ځً ٌڀٻ . ( )3يبال َصهر أٌ َكىٌ سوَب : خْوپ :خْڀٳ ُب ٔعص ؤلىخپ ٌٍ : بٌخ ټدوط ڀٕٗ٤ٶ ،ڄؽٿ : ووٽُڂ ُ٠ٵىد ڄديخڂ ٴُىد
بٌخ ټدوط ٠مًنّخ ڀځعؽىُص ،ڄؽٿ :
ٖؤٸىپ خٔٽىد ُب ٌٍي خڀًخ
بٌخ ټدوط زُدود غبُټص خڀسىدء ،ڄؽٿ :
ٴٹدڀطًٜ :ٸط وڀٽىٖىٍْ
بٌخ ټدوط ٖلٹص ڀ١مًن خڀٱدجسص ،ڄؽٿ :
ٸٳ زعځٻ خڀُڄدپ وخؤ ُِ٩ىدٌد
بٌخ ټدوط زًٖ ڄه ظىىَه خڀىٝر ،ڄؽٿ :
ووعس٭ً خڀٽُخڄص لُػ ڄدٖ َ ُٰوَّخ وٖ ؤٸىپ خٔع٭ًخ ؤَيضُ ؤُٚ٬ٴهد ڄَهِ ؤَوَد َعفځًَّ خعبمدپِ ٴىٶ َُزدٌد
[]102 ټدي خؼب٭ځڃ ؤن َٽىن َٔىٖ
ٸڃ ڀځم٭ځڃ وٴًِّٔ خڀعسفُٗ خ خڀعىټًُ خػبٵُٵص ُب لدڀص خڀىٸٳ ،ڄؽٿ : بٌخ ټدوط ڄىٹځسص ٬ه وىن وٸىٖڀً :وخهلل ڄد خؼبدء ڀځًٌٝ
زإ٘هً بڀُىد ڄه ڀٹدجٔٻَ ٴدِ٬ځَمَد
خڀؽدين :خڀىخو ُب ؤَز٭ص ؤلىخپ : بٌخ ټدوط ڀٕٗ٤ٶ ،ڄؽٿ خڀىخو ڄه (خڀٕٗڄُىِ ) ُب ٸىپ خڀٙد: ُ٬ ٔٗڂ خهلل َدڄ٬ ُ٥ځُهد
وڀُٓ ٬ځُٻ َدڄ ُ٥خڀٕٗڂُ
بٌخ ټدوط ٠مًن صب ٫وٸً ٠ڃ ڄدٸسځهد ،ڄؽٿ : وڀُط ڀځىدْ ل٩د ڄه وـىٌهڃُ
بٌخ ټدوط ٖلٹص ڀځ١مًن ،ڄؽٿ :
بٌخ ظُلٖ ْځطَ ٬ه ٸىڂ وٸً ٸًَوخ
ظَسُِْهُ ؤوٗٸِهڃِ ٴًُ بٌخ خـعم٭ُىِخ ؤٖ ظٵدَٸَهڃِ ٴدڀُخلځىن نبِىِ
خڀؽدڀػ :خڀُدء ُب طبٕص ؤلىخپ ٌٍ : بٌخ ټدوط ڀٕٗ٤ٶ وظٕمً َدء خڀعًُل ،ڄؽٿ خڀُدء ڄه ( ٴدَلځٍِٔ ) ُب ٸىپ خڀٙد: ُ٬ لٽِّڃِ ُٔىٴٻ ُب َٸدذ خڀ٭ٍَّپْ
بٌخ ټدوط َدء ٠مًن خؼبعٽځڃ ( َدء خٔ٠دٴص ) ،ڄؽٿ :
ؤٸىپ وٸً ودلط زٹُذ ضبدڄص
وبٌخ وّڀطَ زًخَ ٌِپٍّ ٴدَلٿْ
ؤَد ـدَظد ڀى ظٙ٭َُه حبدڀٍِٔ
بٌخ ټدوط ٖلٹص ڀ١مًن ڄٽٕىَ ،ڄؽٿ خڀُدء ڄه ( ظِٕعَ ِىٴُِٔهٍِْ ) ُب ٸىپ خڀٙد: ُ٬ ؤَهد خڀًخجر خغبَُ ُٛخؼب٭ىًٖ
ٶ ؤررىٲ ڀررٻ َِ ْ ظٕررررررررعىٴًُِٔٔ
ؤَد ـدَظد ڄد ؤوٝٳ خڀًٌُ زُىىد
ظ٭ديلْ ؤٸدظبٻٔ خؽبمىڂَ ظ٭دڀٍِٔ
بٌخ ټدوط ڀځمىد٤سص ،ڄٽٕىَّخ ڄد ٸسځهد ،ڄؽٿ: ؤن ظٽىن ڄه زىُص خڀٽځمص ،ڄؽٿ :
خٸىپٍِ ي٬دزدضٔ خعبىىنٔ ٴمد زٹٍ ټِٵِّ
ؽبىخٺٔ ڄ٭ىًّ َُذبًُ وَٖعٹٍِٔ
ؽبىخ :ٺٔ ڄ٭ىًّ خڀُخز : ٫خؽبدء ُب ؤَز٭ص ؤلىخپ ٌٍ
ؤن ظٽىن ڀځٕٽط ،ڄؽٿ :
ْزٽٌنٖ ڀٵٹًخنٔ خڀٙسدذْ وٸًِ
ٌدء خڀ١مًن خڀٱدجر خڀٕدټىص خحملُٺ ڄد ٸسځهد ،ڄؽٿ :
وديي خؼبٙرُرُ ٬ره خڀرًوُد زْ ُْلِځَعَُٔررررررررررًِ
[]103 خَٔ َٞڄه خهلل َىڄد ڄدؤظردٺ ٌدء خڀ١مًن خؼبعمُټص ،ڄؽٿ :زرررررررررررً ٠٭ٵطِ ٴمفعُهد خڀسٽدءُ ػبٝمٔهد
خؽبدء خؼبىٹځسص ٬ه ظدء خڀعإوُػ ،ڄؽٿ :
بمبد خڀًوُد ٌسدضْ
ڄَهِ ََُ َٞىڄد ز٭ُ ًٔٙو َٵ٭ًَِ ؤٗلُهد ٬ىًَ خڀًٴد ْ٪يڄىُ٬هَد و٬ىخٍَ ڄُِٕعََُ ٖييِ
خػبدڄٓ :خڀىىن بٌخ ټدوط ٬ى٠د ٬ه خڀعىىَه خڀٌٍ َځمٷ خڀٹىخُب خؼب٥ځٹص زًٖ ڄه لُٲ خٔٗ٤ٶ ، ڄؽٿ : ؤٸځٍِّ خڀځىڂ – ٬دٌپ -وخڀ٭عدزد وٸىيل – بن ؤٜرسطُ -ڀٹرً ؤٜررررررررررردزهِ ولُوٲ خڀْىَِٜٿ ٌٍ خْڀٳ وخڀىخو ثبَُب :اْن َىصِم :ظبٍ خڀْىَِٜٿ ٍٜخ خٖٔڃ ڀىٜځً زدڀُٖوٌِْٓ وؾبُحً ز٭ًي ڄسدُ٘ش ،
وخڀُدء ٔ ،ىخء ؤټدوط ٌٍي خْلُٲ ڀٕ٘سد ٪ؤو ڀٱًني فبدٔسٷ ٌټُي فبد َٖٝځك ؤن َٽىن َوَد ،ؤوٌدء ڄعمُټص ؤؤدټىص ظځٍ خڀُٖوٌِْٓ فبد َٖٝځك ؤن َٽىن َوَد : ڄؽدپ خْڀٳ ٸىپ خڀٙد: ُ٬ وڄد وُٿ خؼب٥دڀر زدڀعمين
وڄؽدپ خڀُدء ( يٍِِٕ ) ڄه ٸىپ خڀٙد: ُ٬
ٍَټُين ٤ځى ُ٪خڀٙمْٓ ٜىُّخ
وڄؽدپ خڀىخو ( خڀْمَٽَدْ َْڄُىِ ) ڄه ٸىپ خڀٙد: ُ٬
٬ځً ٸًَ ؤٌٿ خڀ٭ّڂ ظإٌبْ خڀ٭ّخجڃُ
وڄؽدپ خؽبدء خڀٕدټىص ٸىپ خڀٙد: ُ٬
وڀى مل َٽهِ ُب ټٵً ًٰنُ َولًٔ
وڄؽدپ خؽبدء خؼبعمُټص ٸىپ خڀٙد: ُ٬
بٌخ ټىطَ ُب لدـصٕ ڄُٔٗ
وڀٽه ظاورٍ خڀرًوُد
ٰٗزَررررررررد وؤٌټُُي ڀٽٿِّ ٤ځى ْ٪يْٓ وظإٌبْ ٬ځً ٸًَ خڀٽُخڂْ خؼب َٽ ْد َْڂُ عبديَ ٜد ٴځُع ْٷ خهللَ ٔدجٔځًِِ ٴإَٔٿْ لٽُمّد وٖظىًٜٔٔ
ىُُوِؾ ڄه زُط خڀٹًُٝش ثبنثب :انْخُ ُشوِج :ظبٍ ٍٜخ خٖٔڃ ػبُوـً وذبدوِي خڀْىَِٜٿ خڀعدز ٫ڀځُوٌ ،ٴهى ڄى ٫٠خْڀ ُ ىُُوِؾ َٽىن زدْڀٳ ؤو زدڀىخو ؤوزدڀُدء َعس٭هَ ٌدء خڀْىَِٜٿ. لُػ َٖإٌب ز٭ًي لُٲ ،وخْڀ ُ ڄؽدپ خْڀٳ ٸىپ خڀٙد: ُ٬
[]104 يب ٍٙخڀٵٹًن وټٿ ٍ٘ء ً٠ي
وخڀىدْ ظٱځٷ وځٵً ؤزىخزَهَد
وڄؽدپ خڀُدء ( ڄدڀٔهٍِْ ) ڄه ٸىپ خڀٙد: ُ٬ وبٌخ خڄُئْ ؤًٌي بڀُٻ ٜىُ٭صً
وڄؽدپ خڀىخو( َِى َٵ٭ُهُىِ ) ڄه ٸىپ خڀٙد: ُ٬
ـدوِضٔ ُب ڀىڄً لً٘خ ؤَ َُٖ٠زًِٔ
ڄه ـدًٌٔٔ ٴٽإهند ڄٔهِ ڄدڀًٔٔ ڄه لُػِ ٸًَضٔ ؤنَّ خڀځىڂَ َِى َٵ٭ًُُ
يالزظخ : بٌخ ټدن ٸسٿ خؽبدء لُٲ ڄً ٴةن خؽبدء ُب ٌٍي خغبدڀص ظٽىن َوَد ،وڄدٸسځهد َيٲ وڄدز٭ًٌد وٜٿ : ڄؽدپ ٌڀٻ : ٔإظُٺُ ڄدءَټڃ ڄه ٰرًن وَيٕ
رُشٔ خڀر ُىَٖخئ ٴُِٔرًٔ وٌخٺَ ڀٽؽر
وَىٙإ ود٘ثِ خڀٵعُردنٔ ڄىرد
٬ځً ڄد ټدن ٬رىٖ َييُ ؤَزُر ِىيُ
لىت ڄىت ؤوط ُب ؽبىٍ وُب ڀ٭رٍ وخؼبىضُ كبىَٺ َهىٌ ٴردُّٰخ َررررررررررر ْديُ وٜٿ . ٴٽٿ ڄه خڀُدء خڀؽدوُص ُب (ٴُِٔهٍِْ ) ،وخڀىخو خڀؽدوُص ُب ( ؤَزُ ِىٌُىِ )ٴ ،وخڀىخو ُب ( ٴَ ْدٌُىِ )
ساثؼّب :انشِّدِف :وٌى ڄإوىٌ ڄه َيٲ خڀُخټر ؛ ْن خڀُٖوٌِْٓ ؤٜٿ ٴهى خڀُخټر وٌٍخ ټُيٴً ،وخڀُيٲ ٌى ڄد َٹ ٫ٸسٿ خڀُوٌ ڄسدُ٘ش ڄه ًٰن ٴدٜٿ ،وَٽىن ڄه لُوٲ خؼبً خڀؽٗؼص ،ولُوٲ خڀځٌن وٌٍ خڀىخو وخڀُدء خڀٕدټىعدن ز٭ً لُټص ًٰن ؾبدوٕص ؽبمد ،و خْڀٳ ظ٭عّّ ؤ. ٜٗ وهبىِ ُب خڀُدء وخڀىخو ؤن َع٭دٸسد ُب خڀٹًُٝش خڀىخلًش ،وهبىِ ؤن َٽىن خڀُٚيِٲ وخڀُٖوٌِْٓ ڄه ټځمص وخلًش ؤو ټځمعٌن ،وٖ ظ٭عّّ خڀُدء ؤو خڀىخو خحملُټعٌن ؤو خؼبًٙيظٌن َيٴدً : ڄؽدپ ڀځُيٲ زدْڀٳ : ټإن ٸ٥دشً ُ٬ځٹطِ جبىدلهد
ڄؽدپ ڀځُيٲ زدڀىخو : ڄؽدپ ڀځُيٲ زدڀُدء :
ظإنَّ وٖ ظ٭فٿ زځىڄٻَ ٜدلسّد ٖ ظىًَ ٬ه وځٷٍ وظإٌبَ ڄؽځًَ
ڄؽدپ خؼب٭دٸسص زٌن خڀىخو وخڀُدء بٌخ ټدود ڄًَه :
ټڃِ ٬دملٍ ٬دملٍ ؤُ٬طِ ڄٍخٌٔسُرً
٬ځً ټسًٌِ ڄه ً٘شٔ خػب َٵٹَدنٔ ڀ٭ٿ ڀً ٍَّ٬خ وؤوط ظځىڂُ ٬دَْ ٬ځُٻ بٌخ ٴ٭ځط ُِ٩٬ڃُ
رد ُي وـدٌ رٿٍ ـدٌ رٿٍ ظځٹر ڄَ ُُِِوِٸَرررررررررد
[]105 و ُُٖٜخڀ٭دمل خڀىمََُُ ِْؤًَِِٹَد
ٌٍخ خڀٌٍ ـ٭ٿ خْٴهدڂَ لدجُشً
ڄؽدپ ڀځم٭دٸسص زٌن خڀىخو وخڀُدء بٌخ ټدود لُُب ڀٌن : َإَهد خػبدَؾُ ڄه زُعرًٔ
وٌدَزًًّد ڄره ٘رًشٔ خػبَر ِىٲٔ
ُ٠ٵِٻَ ٸًِ ـدءَ زّخيٕ ڀًُ
ٴدَـ ِ٫وټهِ ُ٠ٵدً ٬ځً خڀُِٖ١ٳٔ
انزأْعُِِظ :وخڀعٖإُِْٔٔٓ َٖٽىن بٖ زدْڀٳ ٸسٿ لُٲ خڀُٖوٌِْٓ حبُٲ وخلً ،ٴدڀعٖإُِْٔٔٓ بًٌخ لُٲُ ؤڀٳٕ خبيغّب َّ : زُىهد وزٌن لُٲ خڀُٖوٌِْٓ لُٲ وخلً ٜمُك ،وٌٍخ خغبُٲ خڀٝمُك خڀٌٍ َٵٝٿ زٌن ؤڀٳ خڀعٖإُِْٔٔٓ ولُٲ خڀُٖوٌِْٓ َٕمً (خڀًٖؤُِٿ) ونبد ڄعِٗڄدن ٴٕمُط خْڀٳ ظإُٕٔد ْوً َُمَدٴَ٬ ِ٧ځُهد ُب ٸدٴُص خڀٹًُٝش ټإهند ؤْٙ ڀځٹدٴُص ،وٸُٿ ْ :هند ظٹًڄط ٬ځً صبُ ٫لُوٲ خڀٹدٴُص .وهبىِ ؤن ظٽىن ؤڀٳ خڀعٖإُِْٔٔٓ وخڀًٖؤُِٿ ُب ټځمص وخلًش ؤو ټځمعٌن ،ڄؽدپ ؤڀٳ خڀعٖإُِْٔٔٓ : ٬ځً ٸًَْ ؤٌٿْ خڀ٭ّڂْ ظإٌبْ خڀ٭ّخجڃُ
وظإٌبْ ٬ځً ٸًَْ خڀٽُخڂْ خؼبٽدَڂُ
وظ٭٩ڃُ ُب ٌ٬ن خڀٝٱًنْ ٜٱدٌَُد
وظٝٱُُ ُب ٌ٬نْ خڀ٭ُ٩ڃْ خڀ٭٩دجڃُ
عبدعّب :انذَّخُِِم :وٌى لُٲ ڄعمُٺ َٹ ٫زٌن ؤڀٳ خڀعٖإُِْٔٔٓ وخڀُٖوٌِْٓ ،وظبٍ يوُٗ ْوً يوُٿ ُب خڀٹدٴُص ؛ وٌڀٻ ڀىٸى ً٬زٌن لُٴٌن -خڀُٖوٌِْٓ وخڀعٖإُِْٔٔٓ – ود٠٭ٌن ٛمى٬ص ڄه خڀُٙوُ ٢ب لٌن ٖىبٌ ٫١ى ڀُٙو٢ فبدؼځص ٴٙدزً خڀًٖؤُِٿ ُب خڀٹىڂ .وخڀًٖؤُِٿ لُٲ َٖځعّڂ زٍخظً وبمبد َځعّڂ زىً٩ني وٌى وخٸ ٫زٌن لُٴٌن ڄځعّڄٌن ڄه لُوٲ خڀٹدٴُص ،ٴةٌخ خڀعّڄً خڀٙد ُ٬ٴهى ڀّوڂ ڄدٖ َځّڂ ټمد ٴ٭ٿ ؤزى خڀ٭ٗء خؼب٭ٌُ ،وڄؽدپ خڀًٖؤُِٿ ٸىپ خڀٙد: ُ٬ بٌخ ټىطَ ُب ټٿِّ خْڄرىَ ڄ٭دظسّرد
ًَٜٹَٻ مل ظځٷَ خڀٌٍ ٖظ َ٭دْظٔسُرًِ
ٴ٭ِٗ وخلًّخ ؤَوِٜرٿْ ؤوردٺ ٴةورًُ
فدْوْسُرًِ ڄٹدَٲُ ٌورٍ ظردَشً و ُڄ َ
بٌخ ؤوط مل ظُٙذِ ڄُخَّخ ٬ځً خڀٹٍََي
ٝرٵِىِ ْظ ِ رد ْ ٌ خڀىر ط وؤ ٗ ٨مح ر َ
َررررررررررر ْدَْزًُِ( وىود ) وُب خڀؽدڀػ خڀٹٍيُِٿ ـدء ُب خڀسُط خْوپڄَ ( ٙظدء ) ،وُب خڀؽدين وؤوط ظٗل ٧ؤن خڀًٖؤ ( َخء ) . َزبئح رزؼهك حبشوف انمبفُخ :
(ٖ )1زً ڀٽٿ ٸدٴُص ڄه َوٌ . (ٖ )2زً ڀٽٿ ٸدٴُص ڄ٥ځٹص ڄه ٜځص ؛ ْن خڀٝځص ظعُظر ٬ځً ب٘سد ٪خڀٹدٴُص خؼب٥ځٹص . ىُُوِؾ َعُظر ٬ځً ب٘سدٌ ٪دء خڀٝځص خؼبعمُټص . (ٖ )3زً ؽبدءِ خڀٝځص خؼبعمُټص ڄه وُوؾ ْ ،ن خْڀ ُ
[]106 ىُُوِؾ . (ٖ )4ذبعمٌ ٫دء خڀٝځص خڀٕدټىص وخْڀ ُ (ٖ )5ذبعم ٫خڀٹدٴُص خؼبٹًُش ولُٲ خڀٝځص . (ٖ )6هبعم ٫خڀعٖإُِْٔٔٓ وخڀ ُٚيِٲ . (ٖ )7هبعم ٫خڀًٖؤُِٿ وخڀ ُٚيِٲ . (َٖ )8ٵعُٶ خڀعٖإُِْٔٔٓ وخڀًٖؤُِٿ . أعئهخ ورذسَجبد ػهً يب عجمذ دساعزّ أوال :متشٍَ زلهىل : لًي خڀٹدٴُص ُب خْزُدض خڀعدڀُص ؤڃ ٚلُوٴهد :
( )1بٌخ مل ظٽه لدٴ٩رد وخُّ٬رد
ٴفم٭ررٻ ڀځٽِعِرررْ َِٖىٵَررُ٫
( )2وڄد ٤ځرَ خحملدڄرًَ ٤دڀسىٌرد
دبؽٿْ خڀسرٍپْ وخڀىـرًٔ خڀَّ٥ځُِٔرٷْ
( )3بٌخ خؼبُءُ مل َ٭عٷِ ڄه خؼبدپ وٵًَٕ
ظَمَځَّٽًَُ خؼبدپِ خڀٌٍ ٌرى َڄ ْدڀٔٽِرًِ
( )4وخڀ٭ٌن ظ٭ځڃ ڄه َُِ٬ىٍَِ ؿبًؼهد
بن ټدن ڄه لّٜد ؤو ڄه َؤ َ٬دْئَِ َهدْ
( )5بن خڀٹىد٬ص ڄه وبځٿ زٕدلعهد
مل َځٷ ُب يٌُي ٘رُحًد َُ َاَٚٸِرًُ
( )6وټه ُب خڀَُ٥ٷ ٬ٵُٳَ خػبً٥
َُ٘ٳَ خڀٕمد ٪ټرُمي خڀىَٖ٩رُِ
خغبٿ : خڀسُط خڀٹدٴُص َِ 1ى َٵ٭ُىِ
خڀ٭ٌن
خڀىخو
-
-
-
-
2
ڀُِٔٹٍِٔ
خڀٹدٲ
خڀُدء
-
خڀُدء
-
-
3
َڄ ْدڀٔٽًِِ خڀٽدٲ
خؽبدء
-
-
خڀٗڂ
خْڀٳ
4
ئَِ َهدْ
خڀُدء
خؽبدء
خْڀٳ
-
-
-
5
َئ ََِْٸِهُىِ خڀٹدٲ
خؽبدء
خڀىخو
-
-
-
6
خڀُخء
-
-
-
-
-
ڂَ وِىََُِ٩
خڀُٖ ِوٌْٓ خڀْىَِٜٿ خْڀىُُُوِؾ خڀُٚيِٲ خڀ ًٖؤُِٿ خڀٖعإُِْٔٔٓ
رذسَجبد : ط : 1ڄدلُوٲ خڀٹدٴُص ؟ ،وڄدلٽڃ وـىيٌد ټځهد ُب ٸدٴُص خڀسُط ؟ ،وڄدڀٌٍ َځعّڂ ڄىهد ؟
[]107 طُ٬ : 2ٲ لُٲ خڀُوٌ ٍ ،ب زٌن بىل ؤٌ ٍ٘ء ظىٕر خڀٹًُٝش . ط : 3لُوٲ خؽبفدء زدڀىٕسص ڀځُوٌ ؼٗؼص ؤٸٕدڂ ،خٌټٌُد ٍ ،ب ڄؽٿ ڀٽٿ ٸٕڃ دبؽدپ . ط : 4خٌټُ خغبُوٲ خڀيت هبر ؤن ظٽىن َوَد بٌخ وٸ٭ط ُب خڀٹدٴُص ڄٵ ٗٝخڀٹىپ ٴُهد . ط : 5هبر ؤن ظٽىن خڀىخو َوَد ُب ڄى٠٭ٌن خٌټُنبد ،وڄؽٿ ؽبمد . ط : 6ڄىت َٽىن خغبُٲ ٜدغبد ْن َٽىن َوَد ؤو و ٜٗ؟ ڄؽٿ ڀٍڀٻ زٽځمدض ظٵعُ ٞؤهند هندَدض زُط .
ط : 7ڄىت َٝك ؤن ظٽىن خْلُٲ خِظُص َوَد ؤو و ٜٗ؟ : ( خڀُدء ،خؽبدء ،خؼبُڃ )
طٖ : 8ظٝځك خڀُدء ؤن ظٽىن َوَد ُب ڄىخ ٫٠طبٕص ،خٌټٌُد . ط : 9مل ظبٍ خڀىٜٿ ٍٜخ خٖٔڃ ؟ ،وڄدلُوٴً ؟ ،ڄؽٿ ڀً . ط : 11ڄه ؤلُٲ خڀٹدٴُص ( خػبُوؾ ) ،ملَ ظبدي خڀ٭ځمدء ٍٜخ خٖٔڃ ؟ وڄدلُوٴً ؟ ،ڄؽٿ ڀً . ط : 11ڄد خڀُيٲ ٬ىً خڀ٭ځمدء ؟ ،وُب ؤٌ خغبُوٲ ذبىِ خؼب٭دٸسص ؟ ،ڄؽٿ ڀځُيٲ زسُط وخلً . ط : 12مب َٽىن خڀعإُٔٓ ؟ ،وؤَه ڄىٸ٭ً ؟ ،وملَ ظبٍ خڀعإُٔٓ ٍٜخ خٖٔڃ ؟ ،ڄؽٿ ڀً .
ط : 13ڄد ظ٭َُٳ خڀًوُٿ ُب ٬ځڃ خڀٹدٴُص ؟ ،وملَ ظبٍ ٍٜخ خٖٔڃ ؟ ،وڄد لٽڃ خڀعّخڄً ؟ ،ڄؽٿ ڀً . ط : 14لًي خڀٹدٴُص ؤڃ لُوٴهد ُب ٸىپ خڀٙد: ُ٬ ()1 َد ټُيبد ٤دذ ؤ ٜٗوٴُ٬د وظبد ؤڄد و٬مرد ووردٖ ()2 ومل وبُٺ ڀٕدود ُب ؤٌي ؤلًٕ ڄه خڀ٭سدي وٖ ؤـُي زً ٸځمد ()3 رٿ ردغبٷ وزدڀسد٤ر رىي زر وڄه ي٬د خڀىردْ بىل ٌڄرً ٌڄر ط : 15ڄدلٽڃ وٸى ٪خڀُدء َوَد ُب خْزُدض خِظُص : ()1 ()2 ()3
وَخٜ ٪دلر ټُٕي ؤن َؤي ٬مُّخ
زٌن خڀُُ٬ص ٗ٥٬وٌى َخُِ٬هَد
ٴإوط ؤوٍ ڄدمل ظٽره يل لدـرص
ٴةن ٠ُ٬طِ ؤَٹىطُ ؤٖ ؤود ڀُد
رين رُ ٬ر رٳ خڀٙر ردن ټر بٌخ خٔوٕر
ٴَٕٹُد ُب خڀسٗي ڀرً وََُِ٬رد
[]108 رجىع
[]109
زشكبد زشوف انمبفُخ : لُټدض لُوٲ خڀٹدٴُص ٔط ٌٍ :
( )1انًَْدِشَي :وٌى لُټص لُٲ خڀُٖوٌِْٓ خؼب٥ځٷ (خؼبعمُٺ) [٠مص ؤوٴعمص ؤو ټُٕش ] ؛ وبمبد ظبٍ زٍڀٻ ْن خڀٝىض َسعًت زدعبَُدن ُب لُوٲ خڀْىَِٜٿ ڄىً .ڄؽدپ ٌڀٻ : بن خڀُٔىپ ڀىىَْ َٕع١دء زرً
ڄهىًْ ڄه ُٔىٲ خهلل ڄِٕرځِىِپِ
ٴعًّ ُ َُٗٔ٬ب ڄ٭ُوٴً ز٭ً ڄىظًٔ
ټمد ټدن ز٭ًَ خڀُٕٿْ ؾبُخيُ ڄََُِظ٭َد
ٖ ظَٕٹينِ ڄدء خغبُردشٔ زٍڀرصٕ
زٿْ وخٔٹين زدڀ٭ّ ٚټإَْ خغبَىَِ٩ٿْ
( )2انُفبر :وٌى لُټص ٌدء خڀْىَِٜٿ خؼبعمُټص :ٴعمصً ؤو ٠مصً ؤو ټُٕشً ،و٬ځځىخ خڀعٕمُص زإن خڀىٵدٌ ٌى خٖوٹ١دء وخڀعمدڂ وٍٜي خغبُټص ظعڃ خغبُټدض وظىٹ . ٍ١ڄؽدپ ٌڀٻ : ٖظُټىَهٖ بىل خڀًوُد وڄدٴُهرد
ٴدؼبىضُ ٖ٘ٻٖ َٵىُىد وََُٵْىُِْهَد
ٸًَِ ٸٕٖڃ خهللُ زٌن خػبځٷْ َِٸَهُڃُ
مل ىبځِٷْ خهللُ ڄه وَځْٷٍ ََُُٚ١٭ًُُ
وبنْ زدذُ ؤڄٍُ ٬ځُٻ خڀعىي
ٴٙدوَِ لٽُمّد وٖ َظ ِ٭ٔٝرًٔ
( )3انْسَزْو :وٌى لُټص خغبُٲ خڀٌٍ ٸسٿ خڀ ُٚيِٲ ،وظبُط ٌٍي خغبُټص زٍڀٻ ْهند ربدٌٌ ٰدڀسد خڀ ُٚيِٲ خڀٌٍ ز٭ًٌد .ڄؽدپ ٌڀٻ : رً رُ ً٬خوَظر رًوٗٺ مل َ٩هر بٌخ ٬ر
ٴمد َُٗ١ٺ بنْ ٬ديخٺ بِْٔرَُخََخ
ڄد ٬دٖ ڄه ٬دٖ ڄٍڄىڄد وٝدجځً
ومل يبط ڄه َٽه زدػبًن ڄٍَْټِ ِىََخ
وڀٕطُ ؤَي خڀٕ٭ديش صب ٫ڄردپٍ
وڀٽهٖ خڀعٹرٍٖ ٌرى خڀٕر٭ًُُٔ
( )4انشَّطّ ٌ :ى لُټص ڄد ٸسٿ ؤڀٳ خڀعٖإُِْٔٔٓ ٴٗ َٽىن بٖ ٴعمص ،وخڀُْ خڀؽسدض وظبُط زٍڀٻ ْهند ؼدزعص ٬ځً لدپ وخلًش ،ڄؽدپ ٌڀٻ :
بٌخ ټدن ًٰنُ خهلل ڀځمُء ً٬شً
ؤظعً خڀُِخَد ڄه وـىئ خڀٵَىَخْجًٔٔ
( )5اإلشجبع ٌ :ى لُټص خڀًٖؤُِٿ ُب خڀٹدٴُص خؼب٥ځٹص وخؼبٹًُش ،وظبٍ زٍڀٻ ْوً ڀُٓ ٸسٿ خڀُٖوٌِْٓ لُٲ ڄٕمً بٖ وٌى ٔدټه َ ،٭ين خڀعٖإُِْٔٔٓ وخڀ ُٚيِٲ ٴځمد ـدء خڀًٖؤُِٿ ڄعمُټد ـبدڀٵد ڀځعإُٔٓ وخڀ ُٚيِٲ ٜدَض خغبُټص ٴًُ ټدٔ٘سد ٪ڀً ؛ وٌڀٻ ڀَّديش خؼبعمُٺ ٬ځً خڀٕدټه ٖ٬عمديي زدغبُټص وسبٽىً ٜد . ڄؽدپ ٌڀٻ : وټه َـٗ ٔهٿَ خػبځُٹص ُب خڀىَي
ٕر ْد ُڄكُ و٘رُمعًُ بن ؤٰ١رسىي خڀعٖ َ
[]110 َد لبٿَ ٌخضٔ خڀٕرًَْ وخعبرُخوْپْ
ظ٥دوَيل ڄرد ٘رحطٔ ؤن ظ٥رد َوڀٍِٔ
ڀً لدـرْ ٬ه ټٿ ؤڄرُ َٔٙرُِىًُُ
وڀُٓ ڀً ٬ه ٤دڀر خڀ٭ُ ُِٲٔ َل ْد ْـرُ
( )6انزىخُّ :وٌى لُټص ڄد ٸسٿ خڀُٖوٌِْٓ خؼبٹًُ ( خڀٕدټه ) َُ٘٥ص ؤٖ َٽىن ُب خڀٹدٴُص يوُٿ ،ؤٌ َىسٱٍ ؤٖ ظٽىن خڀٹدٴُص ڄإٔص ؛ وظبٍ زٍڀٻ ْن خڀٙد ُ٬ڀً خغبٷ ؤن َىـهً بىل ؤٌ ـهص ٘دء ڄه خغبُټدض ،ڄؽدپ ٌڀٻ : بٌخ ټىطَ ُب و٭مصٕ ٴد ََِ٬هَد
ٴةنَّ خؼب٭د ٍِٜظَّٿِ خڀٚى٭َڃِ
رُْ بن ٸىْررِ٫ رًُ لر خڀ٭سر
وخغبُٗ ٬سًْ بنْ َ٤مٔرِ٫
رد ؤوُررىِ ر ّٖ َىڄّر بٌخ َ٬ر
ٺَ ُب ز٭ ْٟؤڄٍُ ٴَهُرهِ
أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ ط : 1لُټدض لُوٲ خڀٹدٴُص ٔط ،خٌټٌُد . طُ٬ : 2ٲ خؼب٥ٝځمدض خِظُص : ( خُٛي ،خغبٍو ،خٔ٘سد. ) ٪
ط٬ : 3ځٿ ؼبد َإٌب :
ؤ -ظٕمُص لُټص لُٲ خڀُوٌ خؼب٥ځٷ زر( خُٛي ) . ذ -ظٕمُص لُټص ٌدء خڀىٜٿ خؼبعمُټص زر( خڀىٵدٌ ) . ؾ -ظٕمُص لُټص خغبُٲ خڀٌٍ ٸسٿ خڀُيٲ زر( خغبٍو ) .
ط : 4لًي خڀٹدٴُص ُب خْزُدض خِظُص ،ؤڃ لُوٴهد ،ولُټدض لُوٴهد : ()1 ()2 ()3
وُ٘ ٔرٗق وبردڄً زرً
ڀٕدن ٤ىَٿ وزرد ٪ٸٝرًنِ
رُد٪ رُؤٌ ڄ١ر ردـّ خڀر و٬ر
لىت بٌخ ٴدض ؤڄُ ٬دظر خڀٹًَخ
رعً ڀٵُٜررررررررر ظٕرُين ٴځڃ ظُُْوٍْ خَْدڂ ؤٗ
ڄسديًَ بٖ ٔدءين ُب خڀ٭ىخٸرْ
رجىع
[]111
أَىاع انمبفُخ يٍ زُث اإلطالق وانزمُُذ ظىٹٕڃ خڀٹدٴُص زد٬عسدَ خڀُٖوٌِْٓ بىل ٸٕمٌن :
األول :لبفُخ يطهمخ :وٌٍ ڄد ټدوط ڄعمُټص خڀُٖوٌِْٓ ،ؤٌ ز٭ً َوَهد وٜٿ زة٘سد٠ ٪مد ؤوٴعمد ؤوټُٕخ ، وټٍڀٻ بٌخ وٜځط ٜدء خڀْىَِٜٿ ٔىخء ؤټدوط ٔدټىص ؤڂ ڄعمُټص ،وظىٹٕڃ بىل ٔعص ؤٸٕدڂ : ڄ٥ځٹص ؾبُيش ڄه خڀ ُٚيِٲ وخڀعٖإُِْٔٔٓ ،ڄىٜىڀص زدڀځٌن ،ڄؽدؽبد : وَيَ ْ٪خڀٽٍوذَ ٴرٗ َٽرهِ ڀر َ ٻ ٜرررررررررررردلسّد ڄؽدؽبد: ڄ٥ځٹص ؾبُيش ڄه خڀ ُٚيِٲ وخڀعٖإُِْٔٔٓ ،ڄىٜىڀص زدؽبدء ،
مرُ َٝ بنَّ خڀٽٍوذّ َُُٔٙه لُ٘خ َ ِ
ٜررررررررررر ردلسد ؤٴ١ٿَ ڄهِ ٬ٹځًٔٔ وڄهِ ؤَيَزًِْ ٖڄرُتٍ ڄد وٌرَ خڀِځً
ٌسرررررررررصً ،وڄؽدؽبد : ڄ٥ځٹص ڄُيوٴص ؾبُيش ڄه خڀعٖإُِْٔٔٓ ،ڄىٜىڀص زدڀځٌن
عبمُِٔڃْ وٖ ؤٸىَي ٬ځً ودَْ خ َ
بؽبٍِ ڀٕطُ ڀځٵُيوْْ ؤٌٗ
ڄ٥ځٹص ڄُيوٴص ؾبُيش ڄه خڀعٖإُِْٔٔٓ ،ڄىٜىڀص زدؽبدء ،وڄؽدؽبد :
ڄهِ ڄىِ٥ٷٍ ُب ًٰنْ لُِٔىًِْ
خڀٝمطُ ؤصبٿِ زدڀٵىت
ڄ٥ځٹص ڄإٔص ؾبُيش ڄه خڀ ُٚيِٲ ،ڄىٜىڀص زدڀځٌن وڄؽدڀً :
وټٿُّ و٭ُڃٍ ٖؿبدڀصَ ِخجٔٿِ
ؤٖ ټٿُّ ٍ٘ءٍ ڄد وٗ خهللَ زد٤ٿِ
ڄ٥ځٹص ڄإٔص ؾبُيش ڄه خڀ ُٚيِٲ ،ڄىٜىڀص زدؽبدء ،وڄؽدڀً : بٌخ ټىطَ ُب ټرٿْ خْڄرىَْ
ًَٜٹَٻ مل ظځرٷَ خڀرٌٍ ٖ
ُرررررررررررًِ ٴُهد ظ٭ ڄ٭دظسرررررررررردً ٔدټىدَدظٔسوٌٍ ؼٗؼص ؤوىخ: ٪ انثبين :لبفُخ يمُذح :وٌٍ ڄد ټدن لُٲ خڀُٖوٌِْٓ
ڄٹًُش ؾبُيش ڄه خڀعٖإُِْٔٔٓ وخڀ ُٚيِٲ ،ڄؽدؽبد :
ََُُٻ خڀسٙد٘ص ٬ىً خڀځٹد
ڄٹًُش ڄُيوٴص وخـسص خڀعفُي ڄه خڀعٖإُِْٔٔٓ ،ڄؽدؽبد :
وََّّٻ ُب خڀُٕ ٚز ٌَُِ خڀٹځڃِ
يوُدٺَ ٔد٬دضْ ُٔخ ُ٪خڀّٖوَخْپْ
وبمبد خڀ ُ٭ٹْسًَ وُځىيُ خؼبأپْ
ڄٹًُش ڄإٔص وخـسص خڀعفُي ڄه خڀ ُٚيِٲ ،ڄؽدؽبد : ٖ ظْ٥ځِسَ ٖه يُوُ ٖى يَخ
ٍَ ڄٔهِ وځُٿٍ ؤوِ ُڄ٭َدُِ٘ٔ
رجىع
[]112
أمسبء انمبفُخ يٍ زُث زشكبد يبثني عبكُُهب ُ٬ٴىد ؤن لًوي خڀٹدٴُص ٬ځً َؤٌ خػبځُٿ ٌٍ :ڄه ؤوپ ڄعمُٺ ٸسٿ آوُ ٔدټىٌن ،وٌٍخن خڀٕدټىدن ٸً َٵٝٿ زُىهمد لُٲ ڄعمُٺ ؤو ؤټؽُ ،وٸً ظبً ٬ځمدء خڀٹدٴُص ټٿ وى ٪ڄه ٌٍي خْوىخ ٪زدٔڃ ود ٚزً ٬ځً خڀىمى خڀعديل : ٝٿَ زٌن ٔدټىًُ ؤَز ُ٫لُټدض ڄعىخڀُص ،وٌى ڄإوىٌ ڄه ظٽدوْ خٔزٿ ،ؤٌ ( )1انًُْزَكَبوِطُ :ټٿُّ ڀٵ ٔ٧ٸدٴُصٕ َٴ َ خِيلدڄهد وخـعمد٬هد ٬ځً خؼبدء ،ٴٽٍڀٻ خغبُټدض خِيضبط وخـعم٭ط ٴُهد ،ڄؽٿ : وخڀُـٿ ظًوى ٬ه زُځِىِٮْ َؤڄَځٍِٔ
خڀىٵٓ ٴُهد َٰسص بىل خڀ٭ٗ
ٴدڀٹدٴُص ُب خڀسُط خڀٕدزٷ ٌٍ ( ڀىٮ ؤڄځٍ ) = ( . ) 5////5/
ٝٿَ زٌن ٔدټىًُ ؼٗغِ لُټدض ڄعىخڀُص ،وٌى ڄإوىٌ ڄه ظُخټر خڀٍٙء بٌخ ( )2انًُْزَشَا ِكتُ :ټٿُّ ڀٵ ٔ٧ٸدٴُصٕ َٴ َ َ ٔټرَ ز٭ ً١ز٭١د ،وخؼبعُخټر ُب خڀځٱص ٌى ؾبٍء خڀٍٙء ز٭٬ ً١ځً ز٭ ، ٟڄؽٿ : ڄد ټٿ ڄدَعمىن خؼبُء ًََټً
ٕٵِهُ ذبٌُ خڀَُدق دبد ٖظٙعهٍ خڀ ٗ
ٕٵِىُىِ ) = ( . ) 5///5/ ٴدڀٹدٴُص ُب خڀسُط خڀٕدزٷ ٌٍ ( ٌٓ ِٔ ُ
ٝٿَ زٌن ٔدټىًُ لُټدظدن ڄعىخڀُعدن ،وٌى ڀٱص خؼبعٗلٷ وظبُط خڀٹدٴُص زً ْن ( )3انًُْزَذَاسِنُ :ټٿُّ ڀٵ ٔ٧ٸدٴُصٕ ٴَ َ خغبُټص خڀؽدوُص ٸً ؤيَټط خْوىل ٸسٿ ؤن َځُهد ٔدټه ،ڄؽٿ : خلٵ ْ٧ڀٕدوَٻ ؤن ظٹىپَ ٴعسعځً
بن خڀسٗءَ ڄىټَّٿ زدؼبى٥ٷْ
ٴدڀٹدٴُص ُب خڀسُط خڀٕدزٷ ٌٍ ( ڄَِى ٔ٥ٹٍِٔ ) = ( . ) 5//5/
ٝٿَ زٌن ٔدټىًُ لُټص وخلًش ،وظبٍ ڄعىخظُّخ ْن خؼبعمُٺ َځًُ خڀٕدټه ،وڀُٓ ( )4انًَُْزىَارِشُ :ټٿُّ ڀٵ ٔ٧ٸدٴُصٕ َٴ َ ٌىدٺ ڄه ظعدز ٫خغبُټدض ،ڄؽٿ :
ظّوٖيِ ڄه خڀعٹىي ٴةوٻ ٖظًٌَِ
بٌخ ـَهٖ ڀُٿ ٌٿ ظ٭ُُٗ بىل خڀ َٵفُِْ
فٌُِْ ) = ( . ) 5/5/ ٴدڀٹدٴُص ُب خڀسُط خڀٕدزٷ ٌٍ ( َٴ ِ
( )5انًُْزَشَادِفُ :ټٿُّ ڀٵ ٔ٧ٸدٴُصٕ ظىخىل ٔدټىدي زٱًن ٴدٜٿ ،وظبٍ زٍڀٻ ڀعُخيٲ خڀٕدټىّْ ٴًُ وٌى خظٝدؽبمد وظعدز٭همد ،ڄؽٿ : وټٍخٺ خڀرًٌُ َُڄرٍ زرررررررر ردڀٵىت. ) 55 ٴدڀٹدٴُص ُب خڀسُط خڀٕدزٷ ٌٍ ( لَ ْدپْ ) = ( /
ُب ٗ٤ذ خڀ٭ُٗ لدٖ ز٭ً َلدْپْ
أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ
[]113
ط : 1ظىٹٕڃ خڀٹدٴُص زد٬عسدَ خڀُوٌ بىل ٸٕمٌن ،خٌټُنبد ٍب ڄؽٿ ڀٽٿ ٸٕڃ دبؽدپ . ط : 2خڀٹدٴُص خؼب٥ځٹص ؤوىخٔ ٪عص ،خٌټٌُد . ط : 3خڀٹدٴُص خؼبٹًُش ؼٗؼص ؤوىخ ، ٪خٌټٌُد وڄؽٿ ڀٽٿ ٸٕڃ دبؽدپ . ط : 4ڄؽٿ ڀٽٿ فبد َإٌب زسُط ڄه خڀٙ٭ُ : ؤ -ٸدٴُص ڄ٥ځٹص ؾبُيش ڄه خڀُيٲ وخڀعإُٔٓ ڄىٜىڀص زدڀځٌن . ذ -ٸدٴُص ڄ٥ځٹص ڄإٔص ؾبُيش ڄه خڀ ُٚيِٲ ،ڄىٜىڀص زدؽبدء . ؾ -ٸدٴُص ڄٹًُش ڄُيوٴص وخـسص خڀعفُي ڄه خڀعٖإُِْٔٔٓ .
ط : 5زٌن وى ٪ټٿ ڄه خڀٹدٴُص خؼب٥ځٹص وخؼبٹًُش ُب خْزُدض خِظُص : ()1 يبىض َيٌء خڀٙ٭ُ ڄه ٸسٿ ؤٌځً وـًُي َسٹً وبن ڄدض ٸدجځًِِ ()2 رد نٔ َٱَ ٗٛىڄرد زدڀٽرًَِ رٵى خڀّڄر رٳ ٜر ره َُظٙر ڄر ()3 وبن َٽه خڀٵ٭ٿ خڀٌٍ ٔدء وخلًّخ ٴإٴ٭دڀً خڀٗجٍ َُٔن ؤڀىٲُ طُ٬ : 6ٲ ڄ٥ٝځمدض خڀٹدٴُص خِظُص : ( خؼبعٽدوْ ،خؼبعًخَٺ ،خؼبعُخيٲ )
ط : 7مل ُٔمُط خؼب٥ٝځمدض خِظُص ٍٜخ خٖٔڃ ؟ : ( خؼبعىخظُ ،خؼبعُخټر ،خؼبعُخيٲ )
ط : 8لًي خڀٹدٴُص ،ؤڃ لُوٴهد ،وؤڀٹدذ لُټدض لُوٴهد ُب خْزُدض خِظُص : ()1 ()2 ()3
ؤٍ خڀ٭ٵرىَ وؤْڄرُ ز٭رُٲ ټمرد
ؤڄط وؤ٬ ُٞ٬ه خعبردٌځٌنِ
وؤٔررىؤ خڀىرردْ ظررًزًنخ ڀ٭دٸسررصٕ
ڄه ؤوٵٷ خڀ٭مُ ُب ڄد ڀُٓ َىٵ٭ًُ
ٴً ٪وٝك ڄه ؤ٬مدي ٬ه ًَ٘ي خؽبىي
ٴةن ٔىخء ٬ىًي خڀٱٗ وخڀىٝكُ
رجىع
[]114 ػُىة انمبفُخ ُ٬ٴىد ٴُمد ٔسٷ ؤن ؤٸٿ ڄدَځعّڂ زً خڀٙدُ ُ٬ب خڀٹىخُب ٌى لُٲ خڀُوٌ ،وبٌخ زًؤ خڀٙد ُ٬ٸًُٝظً زإڀٳ خڀعإُٔٓ وـر ٬ځًُ ؤن َځعّڂ ٌٍي خْڀٳ ُب صبُ ٫ؤزُدض خڀٹًُٝش ،وټٍڀٻ خڀُيٲ بٌخ زًؤي زدْڀٳ وـر ٬ځًُ ؤن َځعّڄً ،وٖهبىِ ڀً ؤن َ٭دٸر زُىهد وزٌن خڀىخو ؤو خڀُدء ،وبمبد خؼب٭دٸسص ذبىِ زٌن خڀىخو وخڀُدء ُب خڀٹًُٝش مٷُ زٙ٭ُي ُ٬سد ڄه ُ٬ىذ خڀٹدٴُص . خڀىخلًش ،ٴةٌخ ؤوٿ خڀٙد ُ٬دبد ٌى وخـر خٖڀعّخڂ ُب خڀٹدٴُص ٴةوً ٸً َُځ ٔ ألغبو انؼُىة : خڀ٭ُىذ خڀيت ظع٭ځٷ زدڀٹدٴُص ٸٕمدن :ٸٕڃ ؤـدِي خڀىٹدي ُب ٘٭ُ خؼبىڀًَه (خؼبعإوَُه ) ،وڀٽه وبٕه خٖلعُخِ ڄىً ،وٸٕڃ ڄى٭ىي ُب ٘٭ُ خؼبىڀًَه ( خؼبعإوَُه ) ڄى٭د زدظد ،وبٌخ ـدء َ٭عّّ ُ٬سد ڄُٙىد ،وڄد ـدء ڄىً ُب ٘٭ُ خْٸًڄٌن ٴهى ِٖض َٖٝځك ڀځمعإوَُه ظٹځًٌُڃ . وخؼبِىَڀًَّ ٌ :ى ڄدَ٭ىي ِڄدوً بىل ڄدز٭ً ڄىعٝٳ خڀٹُن خڀؽدين خؽبفٌُ ،ؤٌ بىل ڄدز٭ً ُٝ٬خٖلعفدؾ زدڀىٕسص بىل ُ٬ذ خْڄٝدَ ،وبىل ؤوخوُ خڀٹُن خڀُخز ٫خؽبفٌُ زدڀىٕسص بىل ُ٬ذ خڀسىخيٌ .وؤوپ خؼبىڀًَه زٙدَ زه زُي . أوال :انؼُىة ادلغزفشح نه ًُىَنَّذٍَِِ : ( )1اإلَِطبء ٌ :ى ؤن ظعٽَُ ټځمص خڀُوٌ زځٵ٩هد وڄ٭ىدٌد ُب ٸًُٝش وخلًش ڄه ًٰن ٴدٜٿ َ٭عًٗ زً ټٕس٭ص ؤزُدض ،وٌى ڄإوىٌ ڄه (خؼبىخ٤دش) خڀيت ظ٭ين خؼبىخٴٹص ،ڄؽٿ : ڀٹً ٌعٵطِ ُب ـىك ڀُٿ ضبدڄرص
٬ځً ٴرىهٍ َوٌِىّرد وبين ڀىردجڃُ
رسدزص ردجڃْ ٌو ٜر رڃُ ؤين ٌر ؤؤِ٬ر
ڀٕ٭ًي وٖؤزٽٍ وظسٽٍ خغبمدجڃُ
ټٍَِٔزطُ وزُطٔ خهللِ ڀى ټىطُ ٬د٘ٹد
ؼبد ٔرسٹعين زدڀسٽردءِ خغبمردجڃُ
ؤڄد بٌخ خظٵط خڀٽځمعدن ڀٵ٩د وخوعځٵعد ڄ٭ىًّ ٴةن ٌڀٻ َ٭ً ڄه ُ٠وذ خٔزًخ ٪وخڀعٌَّن ،وٌى يڀُٿ خٔلد٤ص خڀ٭ځمُص ؤَىن ٸًڂ خڀٹدجٿ ُب خڀځٱص ،وٖ َعٕىن ڀٽٿ ؤلً ؤن َإٌب دبؽٿ ٌٍخ ،ڄؽدپ ٌڀٻ : ڄدٌخ واڄٿ ڄه ِڄدنٕ مل َّپْ
ٌىَ َخٰسد ُب ودڄرٿٍ ٬ره
٬رهًٔ ْرررررررررر وځٹدي ٠دلٽصً بڀًُ وـىٌُىد وَدز وظُخي ـهمّد ټدُّ٘خ ْررررررررررًٔ ٴر( ودزً ) خْوىل ٌو وسدٌص ،وخڀىسدٌص ً٠خػبمىپ ،و( و ودزًَدز) خڀؽدوُص دب٭ىن خڀٕٚه .
( )2انزَّعًِِني :وٌى ظ٭ځٷ ٸدٴُص خڀسُط ز ًَٝخڀسُط خڀٌٍ َځًُ وٌى وى٬دن :
[]115 ؤ -ٸسُك :وٌڀٻ بٌخ ټدن فبد َٖعڃ خڀٽٗڂ بٖ زً ،ټدڀٵد٬ٿ ،وخڀٝځص وـىخذ خڀ ، ٢ُٙووّّ خؼبسعًؤ وخڀىىخٔه ، ڄؽٿ : وٌڃِ وَيوخ خعبٔٵدََ ٬ځً سبُڃٍ
وٌڃِ ؤٜمدذُ َىڂْ ٬ٽد َ٦بوٍِٚ
٘هًْضُ ؽبڃ ڄىخ٤هَ ٜديٸدضٕ
٘هًنَ ؽبڃِ حبٕهْ خڀ٩ه ٚڄٔىٍِٚ
ٴٹىڀً ٘ ( :هًضُ ) وّّ ( بن ) ُب خڀسُط خڀٕدزٷ . ذ-ڄٹسىپ :بٌخ ټدن خڀٽٗڂ َعڃ زًووً ټدڀعىخز ، ٫وڄد ؤ٘سههد ڄه خڀٵٗ١ض ،ڄؽٿ : وظ٭ُٲُ ٴًُٔ ڄهِ ؤزًُٔ يدجٗ
وڄه ودڀً وڄه ًَََّ وڄه ُـمُُِ
ظبدلصَ ٌخ ،وزُْٖ ٌخ ووٴد َء ٌخ
وودجٿَ ٌخ بٌخ ٜمد وبٌخ َٔرٽُِٔ
ٴر( ظبدلصَ ) وڄدز٭ًي زًپ خ٘عمدپ ڄه ٸىڀً ( َ٘مدجٔٗ ) .
( )3انغُِّبد :وٌى خوعٗٲ ڄدَُخ ً٬ٸسٿ خڀُوٌ ڄه خغبُوٲ وخغبُټدض ،وٌى طبٕص :خؼىدن زد٬عسدَ خغبُوٲ ،
وؼٗؼص زد٬عسدَ خغبُټدض : ؤٔ -ىدي خڀُيٲ :وٌى ـ٭ٿ ز٭ ٟخْزُدض ڄُيوٴص ،وز٭١هد ًٰن ڄُيوٲ ،ڄؽٿ : بٌْخ ټِىطَ ُب لدـصٕ ڄُُٔٗ
ٴإَٔٿْ لٽُمد وٖ ظُىًِٜٔٔ
وبْنْ زدذُ ؤڄٍُ ٬ځُٻ خڀعىي
ٴٙدوَِ لٽُمّد وٖ ظ ِ٭ًٔٔٝ
ٴدڀسُط خْوپ ڄُيوٲ وخڀؽدين ًٰن ڄُيوٲ . ذٔ -ىدي خڀعإُٔٓ :وٌى ـ٭ٿ ز٭ ٟخْزُدض ڄإٔص ،وز٭١هد ًٰن ڄأٓ ،ڄؽٿ : خڀُؤٌُ َؤٌُ ؤڄًنْ خؼباڄىٌنَ بٌخ
لدَضِ َـدپ و٠ځطِ ُب ڄََُخجُِٔهَرد
ؤًٔي بيلَّ ؤڄًنُ خؼباڄىٌن ًَّخ
ـځطِ ټمد ـٿ ُب خْڄٗٺ ڄًَُِِٕٔهَد َّ
زُ١دءَ ڄد ٘دٜد ڀٓزَُدء يڂْ
وٖ ظَٽَررًَٖ زدِؼرردڂ ٜرردٴُِٔهَد
ٴدڀسُط خْوپ وخڀؽدڀػ ٴُهمد ؤڀٳ ظإُٔٓ ،وخڀسُط خڀؽدين ًٰن ڄأٓ . ؾٔ -ىدي خٔ٘سد : ٪وٌى ظٱًُن لُټص خڀًوُٿ ُب خڀٹدٴُص خؼب٥ځٹص وخؼبٹًُش ،ڄؽٿ : وٌٿْ َعٽدٴد خڀىدْ ٘ىت وٗؽبڃ
وڄد ظعٽدٴد ُب خڀًَُه خََْٜدزُْ٫
َُسفٖٿِ بـٖٗ وَُٽْسَرُُ ٌُسرصً
ؤُٜٿِ خغبفً ٴًُ ُظٹًً وَظَىَخُ٫ُ٠
ٴٵٍ خڀسُط خْوپ لُټص خڀًوُٿ وٌى خڀسدء ټُٕش ،وُب خڀسُط خڀؽدين لُټص خڀًوُٿ وٌى خڀ١دي ٠مص. ئ -ىدي خغبٍو :وٌى خوعٗٲ لُټص ڄدٸسٿ خڀُيٲ ،ڄؽٿ :
[]116 ٕمُُِ ڄه ٔىي خڀ٭ُىن َڀٹُِٔعًُُ خڀ ٚ
وخڀسدزْځٍٔٗ زځمِٔ٩هْهٖ ُٔٹُِٔعًُُ
خڀىدٕ٬دضُ خؼبىٸ٩دضُ ڄه خؽبىي
ط َٔځَُِعًُُ خ ِؼبٱَُِْدضُ زًٔ وټِِى ُ
ٴمُټص خڀٹدٲ ُب خڀسُط خْوپ ،ولُټص خڀٗڂ ُب خڀسُط خڀؽدين ظٕمً لٍوخ ،وټدن َىسٱٍ ؤن ظعمً لُټص ڄدٸسٿ خڀُدجٌن ،ڀٽىهد ـدءض ُب خڀسُط خْوپ ټُٕش وُب خڀسُط خڀؽدين ٴعمص . ٌر ٔىدي خڀعىـًُ :وٌى خوعٗٲ لُټص ڄد ٸسٿ خڀُوٌ خؼبٹًُ ( خڀٕدټه ) ،ڄؽٿ : بنَّ (ٖ) ز٭ً (و٭ڃ) ٴدلٙص
ٴسر(ٖ) ٴدزًؤْ بٌخ ٔو ْٵطَ خڀىٖ ًَڂِ
ٖ ظُخين َخظ٭د ُب ؾبځرٍٓ
ُب غبىڂ خڀىدْ ټدڀٕٖسِ ْ٫خڀُْ ٖ١ڂِ
ٴمُٲ خڀُوٌ خؼبُڃ خڀٕدټىص ،وٸً ـدء ظىـًُ خڀٹدٴُص خْوىل ٴعمص ،وظىـًُ خڀؽدوُص ټُٕش . ٌٍي خڀ٭ُىذ خؼبعٹًڄص ٸً خٰعٵُ ڀځمىڀًَه (خؼبعإوَُه ) خَظٽدُٜد ڀىٸى٬هد ټؽًنخ ُب ٘٭ُ خؼبعٹًڄٌن بٖ خڀع١مٌن خڀٹسُك ،ٴهى ُ٬ر ًٰنڄٱعٵُ وهبر خٖلعُخْ ڄىً . ثبَُب :انؼُىة انيت الرغزفش نهًىنذٍَ : ( )1اإللىاء ٌ :ى خوعٗٲ لُټص خڀُوٌ زدڀ١ڃ وخڀٽُٕ ؤٌ خوعٗٲ لُټص خُٛي ُب خڀٹًُٝش خڀىخلًش ،وٌى ڄإوىٌ ڄه ٸىپ خڀ٭ُذ (:ؤٸىي خڀٵدظٿِ لسځًَ ) بٌخ ودڀٳ زٌن ٸىخي ٴف٭ٿ بلًخٌه ٸىَص وخْوُي ٠٭ُٵص ،وڄؽدڀً : َؤڄٔهِ آپ ڄُصَ َخجكْ ؤو ُڄٱِعَ ًٌِٔ
٬فٗنَ ٌخ ِخيٕ وًٰنَ ڄُرَّوٖئ
ِ٬ڃ خڀسىخ َْقُ ؤنَّ َلځعَىد ًّٰخ
وزٍخٺَ وسُٖود خڀٱَُُخذُ خَِْٔىَيُ
ٖڄُلسّررد وٖؤٌررٗ زررًٔ
بنْ ټدن ظٵَُٷُ خْلٔسٖصٔ ُب ًٰٔ
ٴٹً ـدء خڀُوٌٓ (خڀًخپ) ُب خڀسُط خْوپ وخڀؽدڀػ ڄٽٕىَّخ ،وُب خڀسُط خڀؽدين ڄ١مىڄد .
( )2ا ِإلصِشاف :وٌى خٖوعٹدپ حبُټص خڀُوٌ ( خُٛي ) ڄه خڀٵعك بىل ًٰني ،ؤوڄه ًٰن خڀٵعك بىل خڀٵعك ،وٌى ڄإوىٌ ڄه ٸىؽبڃ ُٜ :ٴط خڀٍٙءَ ؤٌ ؤز٭ًظً ٬ه َُ٤ٹً،ټإن خڀٙدُٜ ُ٬ٲ خڀُوٌ ٬ه َُ٤ٹً خڀٌٍ ټدن َٕعمٹً ڄه فبدؼځص لُټعً غبُټص خڀُوٌ خْوپ ،ڄؽٿ : ؤمل ظُين َييضُ ٬ځً خزه ڀُځً
ڄىُمعًَُ ٴ٭فٖ ْځطُ خْيَخءَ
وٸځطُ ڀٙردظًٔ ؼبرد ؤظعىرد
َڄدٺٔ خهللُ ڄه ٘دشٕ زًخءِ
ٴٹً ـدء خڀُوٌٓ (خؽبمّش) ُب خڀسُط خْوپ ڄٵعىلد ،وُب خڀسُط خڀؽدين ڄٽٕىَّخ .
[]117 ( )3اإلِكْفبء :وٌى خوعٗٲ خڀُوٌ حبُوٲ ٌخض ـبُؾ وخلً ؤو ڄعٹدَزص خؼبىُؾ ُب ٸًُٝش وخلًش ،وٌى ڄإوىٌ ڄه ٸىؽبڃ ( :ٴٗن ټٳء ٴٗن ،ؤٌ فبدؼٿ ڀً ؛ ْن ؤلً خڀُ٥ٴٌن فبدؼٿ ڀّوُ ،ؤٌ ڄٹدَذ ڀً ُب خؼبىُؾ ،ڄؽٿ ٸىپ خڀُخـّ : بٌَْخ وّڀطُ ٴدـ٭ٗينْ ؤَََ٥د بينَ ُ٘هْ ٖؤُ٤ٷُ خڀ٭ُىٖرًَخ
خڀسُط خْوپ َوًَ خڀ٥دء ،وخڀؽدين خڀًخپ ،ونبد ڄه ـبُؾ وخلً ،وٌى ُ٤ٲ خڀځٕدن وؤٜىپ خڀؽىدَد .
( )4اإلِخبصَح (اإلِخبسَح ) :وٌى خوعٗٲ خڀُوٌ حبُوٲ ڄعسد٬ص خؼبىدَؾ ُب ٸًُٝش وخلًش ،وظبٍ زٍڀٻ ڀعفدوِي خغبًوي خؼبُٔىڄص وظ٭ًَهد ،ڄؽٿ :
وځُځٍٖ ًٔٔنخ وخظُټد خڀُلٿَ بوين
زْمَهِځَٽَصٕ وخڀ٭دٸسردضُ ظَرًُ ِوَُ
ٴسُىدي ََ ٌُٙلځًَُ ٸدپ ٸدجرٿ
ڀٔمَهِ صبٿ َْوِىُ خؼبَٗ ٔ٢وفُِْرُ ؟
خڀسُط خْوپ َوًَ خڀُخء ،وخڀؽدين خڀسدء ،وخغبُٴدن ـبعځٵدن وڄعسدً٬خن ُب خؼبىُؾ . أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ أوال :متشٍَ زلهىل : وٸُ ٫ب ټٿ ڄه خٛمى٬عٌن خِظُعٌن ُ٬ر ڄه ُ٬ىذ خڀٹدٴُص ،لًي ڄىٸ٭ً ،وخٌټُ ڀٹسً ،ووى: ً٬ ( )1ؤٖ ٌٿ ظُي بن مل ظٽه ؤڂ ڄدڀٻٕ
زْمُځْٻٔ ًٌَ ؤن خڀٽٵدءَ ٸځُٿِ
َؤي ڄه وځُځًُ ـٵدءً ؤٰځْ٩رصً
بٌخ ٸدڂ َسعد ٪خڀٹَځىٌَ َٚڄُٔڃُ
....................................................................................... ( )2ٴځڃ ؤََ ُ٘حد ټدن ؤلٕره ڄى٩رُّخ
ڄه خؼبّن هبٌُ يڄ٭ًُ وٌى َ٠دلٔٻُ
ڄَُود ٬ځً خڀُو ٞخڀٌٍ ٸً ظسٕمط
َُزديُ وؤَوخقُ خَْزردَٶْ ظُِٕرٵَٻُ
ْ
خعبىخذ : ( )1ڄىٸ ٫خڀ٭ُر ُب خٛمى٬ص خْوىل (ٸځُٿِ ) ٌ( ،ڄُڃُ ) ،وٌٍخ خڀ٭ُر َٕمً ( خٔـدِش ) وٌى خوعٗٲ خڀُوٌ حبُوٲ ڄعسدً٬ش خؼبىدَؾ ،وٌى ڄه خڀ٭ُىذ خڀيت ٖظٱعٵُ ڀځمىڀًَه . ( )2ڄىٸ ٫خڀ٭ُر ُب خٛمى٬ص خڀؽدوُص (٠دلٻُ ) ( ،ظٕٵٻُ ) ،وٌٍخ خڀ٭ُر َٕمً ( ٔىدي خڀعإُٔٓ ) وٌى ؤن َٕىً خڀٙد ُ٬زُعد وَعُٺ آوُ ،وٌى ڄه خڀ٭ُىذ خڀيت ظٱعٵُ ڀځمىڀًَه .
ثبَُب :أعئهخ ورذسَجبد :
[ ] 118
ط : 1خڀ٭ُىذ خڀيت ظع٭ځٷ زدڀٹدٴُص ٸٕمدن ،خٌټُنبد . ط : 2ڄد خڀ٭ُىذ خؼبٱعٵُش ڀځمىڀًَه ؟ ،ڄؽٿ ڀىخلً ڄىهد . ط : 3ڄه ُ٬ىذ خڀٹدٴُص ( خَٔ٥دء ) ،ڄد خؼبٹٝىي زً ؟ ،ؤوَي ڄؽدٖ ڀً . طُ٬ : 4ٲ خڀع١مٌن ،وخٌټُ وىٍ ، ًُ٬ب و٠مهمد ،ڄ ٫خڀعمؽُٿ ؽبمد . ط : 5ڄد خڀٕىدي ٬ىً ٬ځمدء خڀٹدٴُص ؟ ،وڄد ؤٸٕدڄً ؟ ،و٠مهد ڄ ٫خڀعمؽُٿ ڀً دبؽدپ وخلً . ط : 6ڄه خڀ٭ُىذ خڀيت ٖظٱعٵُ ڀځمىڀًَه ( خٔٸىخء ) ُ٬ ،ٴً ٍب ڄؽٿ ڀً . ط : 7ڄد خُٜٔخٲ ؟ ،ومل ظبٍ ٍٜخ خٖٔڃ ؟ ،ؤوَي ڄؽدٖ ڀً .
ط : 8ڄد خڀٵُٶ زٌن ( خٔټٵدء ) و ( خٔـدَش ) ؟ ،ؤوَي ڄؽدٖ ْلًنبد . ط : 9وٸُ ٫ب ټٿ ڄه خٛمى٬دض خِظُص ُ٬ر ڄه ُ٬ىذ خڀٹدٴُص ،لًي ڄىٸ٭ً ،وخٌټُ ڀٹسً ،ووى: ً٬ (ٖ )1زإْ زدڀٹىڂ ڄه ٤ىپٍ وڄه ٸٍُٝ
ـٕررڃ خڀسٱرردپْ وؤلررٗڂُ
ټإهنڃ ٸٝرْ ـٵَّرطِ ؤٔردٴځًُ
خڀ٭ٝررررررررردٴًنًُْن ڄؽٹرْ وٵىطِ ٴًُ خْ٬دٜر َّ
.......................................................................... .............. ( )2ؤََِعُٻَ بن ڄى٭طَ ټٗڂ وبٍ ٌٌ ٴٵٍ ُُ٤ب ٬ځً وبٍ ٔهديْ
ؤسبى٭ينِ ٬ځً وبٍ خڀسٽدءَ وُب ٸځيب ٬ځً وبٍ خڀسٗءُ
........................................................................................ ( )3خَملْ ظَُ ؤنَّ ظٱځرَ ؤٌٿِ ٍّّ٬
ـسدپِ ڄ٭دٸٿٍ ڄد َُُِ َظٹَُِىَد
ُ٘زىد ڄه يڄدء زين سبُڃٍ
زإُ٤خٲ خڀٹىرد لرىت ََوَِْىَررررررررد
رجىع
[ ] 119
انعشوساد انشؼشَخ خڀُ١وَخض خڀٙ٭َُص ،ؤوخڀُ١خجُ ،ؤو خعبىخِخض خڀٙ٭َُص ٌٍ َو ٛؤُ٥٬ط ڀځٙ٭ُخء يون خڀىدؼَُه ُب ـبدڀٵص ٸىخ ً٬خڀځٱص وؤٜىؽبد خؼبإڀىٴص ،وٌڀٻ ًٜٲ خٔعٹدڄص خڀىِن وصبدپ خڀٝىَش خڀٙ٭َُص ،ٴٹُىي خڀٙ٭ُ ً٬ش ،ڄىهد خڀىِن ،وخڀٹدٴُص ،وخوعُدَ خْڀٵدٌ ٦خض خڀُوٌن خؼبىُٔٹٍ وخعبمدپ خڀٵين ...ٴُ ُ٥١خڀٙد ُ٬ؤلُدود ڀځممدٴ٩ص ٬ځً ٌڀٻ بىل خػبُوؾ ٬ځً ٸىخ ً٬خڀځٱص ڄه ُٜٲ وكبى . ... ٌٍي خڀُ١وخض ٖظٕعىٌ ُب ڄُظسص وخلًش ڄه لُػ خٖٔعٕدٰص وخڀٹسىپ ؛ ٴس٭١هد ـدجّ ڄٹسىپ ،وز٭١هد خِوُ ڄٕعٹسك فبفىؾ ،وڄىهد ڄد ظىٔ ٣زٌن ٌڀٻ ؛ ٴٽځمد ؤټؽُ خڀٙد ُ٬ڄه خڀځفىء بڀُهد ٸسك ٘٭ُي .وخڀُ١وَخض خڀٙ٭َُص ټؽًنش ،ڄعىى٬ص ٴمىهد ُ٠وَخض خڀَّديش ،وُ٠وَخض خڀىٹ ، ٛوُ٠وَخض خڀعٱًُن ، وبڀُٻ ٤دجٵص ڄىهد : أوال :ظشوساد انضَبدح : ( )1ظىىَه ڄدٖ َىُٝٲ ،ڄؽٿ :
وَىڂَ يوځطُ خػبًََ وًََ ٬ىُّشٕ
وخْٜٿ ( ؤًََِ ُ٬ىََُِّشَ ) ڀٽىً ُٜٲ ڀځُ١وَش . ( )2ظىىَه خؼبىديي خؼبسينٓ ،ڄؽٿ :
ٔٗڂُ خهللِ َدڄَ٬ َُْ٥ځُهد
ٴٹدڀط :ڀٻ خڀىَٗضُ بوٻَ ڄُ ُِـْځٍِ
وڀُٓ ٬ځُٻَ َدڄ ُُ٥خڀٕٗڂُ
وخْٜٿ ( َد َڄ َ ) ُُ٥ڀٽىً وىٖن ڀځُ١وَش . ( )3ڄً خؼبٹٝىَ ،ڄؽٿ : ُٔٱىُين خڀٌٍ ؤٰىدٺ ٬ين
ٴٗ ٴٹُْ ًَوڂ ؤٰٖىدءُ
وخْٜٿ ( وٰٖىن ) ڀٽىً ڄًٖ ڀځُ١وَش . ( )4ب٘سد ٪خغبُټص ٴُىٙإ ٬ىهد لُٲ ڄً ڄه ـىٕهد ،ڄؽٿ : ظىٵ ٍِ ًَخٌد خغبُ ًٝب ټٿِّ ٌدـُ ٕش
وخْٜٿ ( خڀُٝدَٲ ) ڀٽىً ؤ٘س ٫ڀځُ١وَش . ثبَُب :ظشوساد انُمص : ( )1ٸ ُٝخؼبمًوي ،ڄؽٿ :
َوٵٍَْ خڀًودوًنْ ظَِىٹَديُ خڀُٝدََْٳٔ
[ ] 120
ٕٵَُِ ٖزًٖ ڄه َِٜى٭َد وبن ٤دپ خڀ ٖ
َُٝڀځُ١وَش . وخْٜٿ ( َِٜى٭َدءَ ) ڀٽىً َٸ َ ( )2ظُوُڃ ًٰن خؼبىديي فبد َٝځك ڀځىًخء ،ڄؽٿ :
ڀَْى٭ِڃَ خڀٵىت ظ٭ٙى بىل ٠ىء ودَئ
وبنْ َظمَىًٖ ټٿُّ ٬ىيٕ ويَزْ ُِ
ََُْ٤ٳُ زِهُ ڄَدپٍ ڀُځص خعبى ٪وخػبُِٝ
وخْٜٿ ( ڄَدڀٔٻٕ ) ڀٽىً َوٖڃ ڀځُ١وَش . ( )3ظُٺ ظىىَه خؼبىُٝٲ ،ڄؽٿ : وڄد ټدن ٔلِٝهْ وٖ لدزْٓ
وخْٜٿ ( ٔڄ ُِيَخّٔد ) ڀٽىً ظُٺ خڀعىىَه ڀځُ١وَش . ( )4زبٵُٳ خؼبًٙي ُب خڀٹىخُب ،ڄؽٿ :
ٴٗ وؤزُٻٔ خزِىَصَ خڀ٭دڄٌُٚ
وخْٜٿ ( َؤٴُٔٓ ) ڀٽىً وٵٳ ڀځُ١وَش .
َٵىٸدنٔ ڄُِٔيَخَْ ُب َڄفِمَْ٫
ًَٖٖ ٍِ٬خڀٹىڂُ ؤوٚرٍ ؤَٴٔررررررررُِ
ثبنثب :ظشوساد انزغُري : ( )1ٸ ٫٥نبّش خڀىٜٿ ،ڄؽٿ : ؤٖ ٖؤَي بْؼْىَُِهْ ؤلٕهَ ُ٘مصً
وخْٜٿ (خؼْىَُِهْ) ڀٽىً َٸ َ٫َ٥ڀځُ١وَش . ( )2وٜٿ نبّش خڀٹ ، ٫٥ڄؽٿ :
ََد خزَد خؼبِٱًنشٔ َُذٖ ؤڄٍُ ڄ٭١ٿٍ
ٜٿَ ڀځُ١وَش . وخْٜٿ (ََد ؤزَد) ڀٽىً وَ َ ( )3ٴٻ خؼبًٰڃ ،ڄؽٿ :
٬ځامًََؼََدنٔ خڀًٌُْ ڄى ٍٚوڄٔهِ ـُمِٿْ
ٴ ُٖـِعًُ زدؼبٽُ ڄى ٍٚوخڀًٌد
خغبمًُ هللِ خڀ٭ځٍ ٚخْـِځَٿِْ
ؤوطَ ڄځُٻُ خڀىردْْ َز٘رد ٴدٸْسَرررررررررٿْ
ؤٖ َدلبځصً ڄه ٌخضٔ ُ٬ٶٍ
٬ځُٻٔ وَضبصِ خهللِ خڀٕٗڂُ
وخْٜٿ ( خْ َـٿٔ ) ڀٽىً ٴَٻٖ ڀځُ١وَش . ( )4ظٹًمي خؼب٭٥ىٲ ،ڄؽٿ :
وخْٜٿ ( ٬ځُٻٔ خڀٕٗڂُ وَضبصِ خهللِ ) ڀٽىً ٸًَٖڂ خؼب٭٥ىٲَ ڀځُ١وَش .
أعئهخ ورذسَجبد ػهً يبعجمذ دساعزّ
[ ] 121
ط : 1ڄد خڀُ١وَخض خڀٙ٭َُص ؟ ،ومل وٜ ٛد خڀٙ٭ُخء يون خڀىدؼَُه ؟ ،وڄد يَـدهتد ؟ ،وڄد ؤوىخ٬هد ؟ .
ط : 2خڀُ١وَخض خڀٙ٭َُص ؼٗؼص ؤوىخ ، ٪خٌټٌُد وڄؽٿ ڀٽٿ وى ٪دبؽدپ . ْ : 3زٌنِ ڄٽدن خڀُ١وَش ٍ ،ب و٠مهد وخٌټُ وى٬هد ُب خْزُدض خِظُص : ٕٵَُِ (ٖ )1زًٖ ڄه َِٜى٭َد وبن ٤دپ خڀ ٖ
وبنْ َظمَىًٖ ټٿُّ ٬ىيٕ ويَزُِْ
( )2ؿبمًُ ظٵًٔ وٵَٕٻ ټٿُّ وٵرٓ
بٌخ ڄد وٵطَ ڄه ٍ٘ء ظسدٖ
ٻ وخْوسردءُ ظَىِ ٔمرٍِ ( )3ؤمل َإظُِر َ
دبد ٖٸط ڀسىن زين َِردئ
[ ] 122
ادلجسث انشاثغ :يب أزذثّ ادلىنذوٌ يف أوصاٌ انشؼش ولىافُّ يب أزذثّ ادلىنذوٌ يف أوصاٌ انشؼش ولىافُّ و ُ٩خػبځُٿ زه ؤضبً خڀٵُخًٌٌُ ٴُمد وَي ٬ه خڀ٭ُذ ڄه ؤ٘٭دَ ٴدٔع٥د ٪ؤن َ١س ً٥وَُـ ٫ؤوِخوً بىل طبٕص ُٙ٬حبُخ ظبدٌد حبىَ خڀٙ٭ُ ِخي خْوٵٗ ز٭ً ٌڀٻ حبَُ خؼبعًخَٺ وټدن خػبځُٿ ٸً وٵدي . ٴٽٿ ڄد وُؾ ٬ه خْوِخن خڀٕعص ُٙ٬ؤو خػبمٕص ُٙ٬ٴځُٓ زٙ٭ُ ُ٬يب ،وڄد َٝدٮ ٬ځً ًٰن ٌٍي خْوِخن ٴهى ٬مٿ خؼبىڀًَه خڀٍَه َؤوخ ؤن ل ُٝخْوِخن ُب ٌٍخ خڀ٭ًي ََُُٚ١ٷُ ٬ځُهڃ ؾبدپ خڀٹىپ ،وٌڃ ًََُون ؤن هبٌُ ټٗڄهڃ ٬ځً خْوٱدڂ خؼبىُٔٹُص خڀيت وٹځعهد بڀُهڃ خغب١دَش ،وٌٍي ٖلً ؽبد ؛ وبمبد ـىمىخ بىل ظځٻ خْوِخن ؛ ْن ؤٌوخٸهڃ ظُزط ٬ځً بڀٵهد ،وخ٬عديض خڀعإؼُ ٜد ،وْهنڃ َُون ؤن ټٗڄد َىٸ٬ ٫ځً خْوٱدڂ خؼبىُٔٹُص َٕهٿ ظځمُىً وخڀٱىدء زً ،وؤڄُ خڀٱىدء زدڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب ڄٙهىَ ،وَٰسص خڀ٭ُذ ٴًُ وٝىٜد ُب ٌٍي خؼبًوُص خڀ٭سدُٔص ؤټًُش .ڀٍخ َؤَىد ؤن خؼبىڀًَه ٸً ؤلًؼىخ ؤوِخود ؤوُي ،ڄىهد : أوال :انجسىس ادلغزُجطخ : خٔعىس٥ىخ ٔعص حبىَ ڄه ٬ٽٓ يوخجُ خڀسمىَ وٌٍ ( :خؼبٕعُ٥ٿ ،خؼبمعً ،خؼبعىخٴُ ،خؼبعحً ،خؼبىُٕي ، خؼبُ٥ي ). ثبَُب :انفُىٌ ادلغزسذثخ : خٔعمًؼىخ ًٰن ڄد ظٹًڂ خڀٵىىنَ خڀٕس٭ص وٌٍ ( :خڀٕځٕځص ،خڀًوزُط ،خڀٹىڄد ،خؼبى٘ك ،خڀّـٿ ،ټدن وټدن ،خؼبىخڀُد ) . رجىع
زلبونخ اإلفالد يٍ لُىد انىصٌ انؼشوظٍ وانمبفُخ ثبعى انشؼش احلش : بن خڀٌٍ ي٬دٌڃ بىل خٔٴٗض ڄه ٸُىي خڀىِن ِخ٬مٌن ُ٠ٷ خْوِخن ُب خڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب ٸً ي٬دٌڃ ڄؽځًِ بىل
[ ] 123 خٔٴٗض ڄه ٸُىي خڀٹدٴُص ؛ ٌڀٻ زإن خڀٙ٭ُ خڀ٭ُيب بٌخ ِخي خؼبٹىپ ٴًُ ٬ځً زُط وخلً وـر ؤن َعمً ڄ ٫خْٜٿ ُب خڀىِن وخڀٹدٴُص ،ومل َ٭هً ٬ه خڀ٭ُذ خڀٹًڄدء ؤهنڃ ٸدڀىخ زُعٌن ؤوؤټؽُ ُب ڄ٭ُ ٞوخلً بٖ ـدئوخ زٍڀٻ ڄه حبُ وخلً ،وـ٭ځىخ ؤوخوُ خْزُدض لُٴد وخلًخ ڄ ٫ڄد خ٘عُ٤ىخ ُب ٌٍي خْوخوُ ڄه ُ٘و ٢ؾبمى٬هد ٌى ٬ځڃ خڀٹدٴُص . لٹد بن ٌٍخ بٌخ وُ٩ود بڀًُ وُ٩ش ٬دڄص وُخي خڀعّخڄد ًًَ٘خ مل ظٙعُ ً٤ڀٱص ًٰن خڀ٭ُزُص ،ٴإټؽُ خڀځٱدض َٽٵٍ ٴُهد ُ٘ ٢خڀىِن ڄ ٫وٗٲ زٌن خڀځٱدض وخڀځٱص خڀ٭ُزُص ٴُمد َُخي ٍٜخ خڀ ٢ُٙؤَ١د . وڀى وُ٩ود بىل خڀځٱص خڀ٭ُزُص ُب ٔدزٷ ٬هًٌد وـًودٌد ٸً هن١ط جبمُ ٫ؤُٰخ ٞخڀٹىپ ڄ ٫خ٘عُخ ٢خڀىِن وخڀٹدٴُص ،وټدن ؤټؽُ ټٗڂ خڀ٭ُذ ٘٭ُخ ،ومل َُ٭ُٲ ؤن ؤلًخ ڄىهڃ ٘ٽد ڄه ٌڀٻ ،ؤوظّّڂ زً ،ؤولدوپ خػبُوؾ ٬ځًُ ُٖب ـدٌځُص وٖ بٔٗڂ لىت ټدن خڀ٭ ُٝخڀ٭سدٍٔ . ٴةٌخ ټدن ز٭ ٟخڀٙ٭ُخء ُب خڀ٭ ُٝخڀ٭سدٍٔ ٸً ظّّڂ ٍَٜه خڀٹًَُه ٴځُٓ خڀ٭ُر ُ٬ر خڀځٱص ،وڀٽىً ُ٬ر ڄه وبدوپ ڄدٖ َٕع ، ٫ُ٥وٌى ُ٬ر ڄه َٖٕعٽمٿ خڀىٔدجٿ ٍب ًََُ خڀ٥ٵىَ (خڀٹٵّ ) بىل خڀٱدَدض ،وڄد ټدن ڀىد ؤن وعدزٌ ٫اٖء خڀسدٌٰن ٬ځً خڀ٭ُزُص خڀٍَه ًََُون ؤن َعمُٖٵىخ ( َعىٹَّٝىخ ) صبدؽبد ڄه ؤُ٤خٴً ،ٴىىديٌ ڄ٭هڃ زُ٥ق ٌٍي خڀٹُىي ؛ ٴةهند ڀُٕط ټمد ٨ىىخ ٸُىي ڄى ٫وبٌَدٶ ،وڀٽىهد لفّ َِىص ،وڄ٭دٸً َ٘دٸص ،وو٩دڂ ٴًَُ ٖوبٕه بٖ بٌخ َو ٍ٬ٴًُ خڀعىدٔٷ وخڀعىد. ُ٨ وڄه ؤڄؽځص ٌٍي خحملدوڀص خؼبََّص زٹًَ خڀٙ٭ُ ڄد ؤوًٙي خڀٹد ٍ٠ؤزى زٽُ خڀسدٸٗين ُب ټعدزً خٔ٬فدِ ڄه ٸىپ ز٭١هڃ : َُذٖ ؤنٍ ټىطُ زً ڄٱعسً٥د
ؤً٘ٗ ټٵٍِ ز٭ُُي ٜمسعًِ
سبٕٽد ڄين زردڀىي وٖ
ؤلٕسً ًٌَّ ُب ٌٌ ؤڄٿْ
وڀٽه ٌٍخ خڀىد٬ٷ مل هبً ڄه َعدز٭ً ؛ ْن خٌْن مل ظُظك بىل ٜىُ٭ً ،ڀٽىهڃ ٸسځىخ ڄه ٌڀٻ ؤوىخ٬د ؤوُي ڄىهد : أوال :انشؼش ادلضدوج : خڀٙ٭ُ خؼبّيوؾ ؤو خؼبؽىُدض ٌى خڀٌٍ َ٭عمً ٴًُ خڀٙد٬ ُ٬ځً ظ ٫َُٝؤزُدض خڀٹًُٝش صبُ٭د ،ٴٹدٴُص خڀُ٥ٙ خْوپ ٌٍ وٵٓ ٸدٴُص خڀ ُ٥ٙخڀؽدين ،وؤڄُّ ڄد َٽىن ٌڀٻ ُب خَْخـُّ . وٸً زًؤ خڀٙ٭ُخء خڀ٭سدُٔىن ٍٜخ خڀىى ٪ڄه خڀٙ٭ُ ؛ بٌ وـًوي ٔهٗ ًَٕنخ ٖ َٽځٵهڃ ڄٙٹص خغبٵد٬ ٦ځً
[ ] 124 ولًش خڀٹدٴُص ُب خڀٹًُٝش خڀىخلًش .وََُُي ؤن ؤوپ ڄه و٩ڃ ٴًُ زٙدَ زه زُي وؤزى خڀ٭عدٌُص ٍ ،ب ظعدز٬ ٫ځًُ خڀٙ٭ُخء ،بٌ وـًوي ؤٔهٿ ُب و٩ڃ خڀٹ ٛٝخڀ٥ىَځص ،وخغبٽڃ ،وخْڄؽدپ ،وڄٕدجٿ خڀ٭ځىڂ .وْيب خڀ٭عدٌُص ڄّيوـص ڄٙهىَش ً٬هتد ؤَز٭ص آٖٲ زُط ،ظبدٌد ( ٌخض خغبٽڃ وخْڄؽدپ ) ؛ ڀٽؽُش خغبٽڃ وخْڄؽدپ ٴُهد ،ڄىهد: بن خڀٙسدذ وخڀٵُخٮ وخعبرًي
ڄٵًٕش ڀځمُء ؤٌ ڄٵٕرًي
لٕسٻ فبد ظسعٱُرً خڀٹرىض
ڄد ؤټؽُ خڀٹىض ؼبه يبرىض
خڀٵٹُ ٴُمد ـردوِ خڀٽٵدٴرد
ڄه خظٹً خهلل َـرد وودٴرد
ڀٽٿ ڄد َاٌٌ ،وبن ٸٿ ،ؤمل
ڄد ؤ٤ىپ خڀځُٿ ٬ځً ڄه مل َىڃ
ڄد خوعٵ ٫خؼبُء دبؽرٿ ٬ٹځرً >
ووًن ٌوُ خؼبُء لٕه ٴ٭ځرً
ثبَُب :ادلغًط-ادلغًطبد :
خؼبٕم ٣ؤو خؼبٕم٥دض وى ٪ڄه خڀٙ٭ُ َسعًت ٴًُ خڀٙد ُ٬زسُط ڄٰ ٪ُٝدڀسد ،ظٕمً ٸدٴُعً ٬مىي خڀٹًُٝش ٍ ،ب َإٌب دبفدڄُ ٫ڄه خُْ٘ ُ٥ب ټٿ ڄىهد طبٕص ؤ٘ : ُ٥خَْز٭ص خْوىل ڄىهد ٬ځً ًٰن ٸدٴُص خڀسُط خْوپ ( ٬مىي خڀٹًُٝش ) وخڀ ُ٥ٙخػبدڄٓ ٬ځً ٌٍي خڀٹدٴُص ،وڄؽدڀً خؼبٕم ٣خؼبىٕىذ بىل خڄُت خڀٹُٓ ، وٸُٿ :بوً ڄىمىپ : ظىنبط ڄه ٌىً ڄ٭دمل ؤٗ٤پ
٬ٵدٌه ٤ىپ خڀًٌُ ُب خڀّڄه خػبديل
ڄُخز ٫ڄه ٌىً وځط وڄٝدَٳ
َُٝك دبٱىدٌد ًٜي و٬رىخِٲ
وًٰنٌد ٌىؾ خڀَُدق خڀ٭ىخٜٳ
رُ َخيٲ رٳ ٍب آور رٿ ڄٕر وټر
زإٔمڃ ڄه وىء خڀٕمدټٌن ٌ٥دپ
وٌٍخ ؤُ٘ ٫ؤوىخ ٪خؼبٕم٥دض ،وبٖ ٴةن ڀً ؤوىخ٬د ً٬ش ،ڄىهد ڄد َ٭ُٲ زر(ظٕمُ ٣خڀعٹ ، )٫ُ٥وظٽىن ٴًُ ؤـّخء خڀسُط خڀٙ٭ٌُ ټځهد ڄٕف٭ص زُوٌ ڄه ًٰن َوٌ خڀٹدٴُص كبى ٸىپ خزه ٌدوث خْوًڀٍٕ ( ڄه خڀٽدڄٿ ) : ڄٓوخ خڀسٗي َٰدجسد وټعدجسد
وٸىخ٠سد و٘ىخَزد بن ٔدَوخ
وـًخوٖ وؤـديٖ وڄٹدوٖ
و٬ىخڄٗ وٌوخزٗ وخوعدَوخ
وڄىهڃ ڄه َٕمٍ ٌٍخ خڀىى ٪ڄه خؼبٕم٥دض ( خؼبىخِوص ) ،وىبُـً ڄه ٜىٳ خؼبٕم٥دض .
[ ] 125
ثبنثب :ادلخًظ -ادلخًغبد :
ٌى خڀٙ٭ُ خڀٌٍ َٹٕڃ ٴًُ خڀٙد ُ٬ٸًُٝظً بىل طبٕص ؤٸٕدڂ ُب ټٿ ڄىهد طبٕص ؤ٘ ُ٥ڄ ٫ڄُخ٬دش و٩دڂ ڄد ڀځٹدٴُص ُب ٌٍي خْ٘ . ُ٥وخڀٙ٭ُ خؼبىمٓ وى٬دن : انُىع األول :وىَ ٪ٽىن ٴًُ ټٿ طبٕص ؤٌ٘ ُ٥خض ٸدٴُص وخلًش ،وڄٕعٹځص سبدڂ خٖٔعٹٗپ ُب ٸىخٴُهد
وؤوِخهند ٬ه خْ٘ ُ٥خػبمٕص خڀيت ظځُهد ،وڄؽدڀً ٸىپ بڀُدْ ٴُلدض ربط ٬ىىخن ( زٌن خڀ٥ٵىڀص وخڀٙسدذ ) : ٨ځمعين ٨ځمرعين َرد يٌرُ
ڄدٌخ ظٙد ؟ ٌٿ ڀٻ ٬ىًٌ ؼإَ
ټإن يڄ٭ٍ ٴىٶ وًٌ وؽرُ
ټإن ًٌَٜڄه ٔٹدڄٍ ٘٭ُ
وټٿ ٠ځ ٫ڄه ٠ځىُ٥٘ ٍ٬ ٸً ُٜض ڄه لّين وخڄع٭دٍ٠
ټدؽبُٽٿ خؽبديٌ بىل خَْزدٞ
بن ؤٌټُ خڀ٭هً خڀځٍٍَ خؼبدٍ٠
ردٞ رىخي زدڀسُر رعځ ٣خڀٕر ىبر
وسب٥رررُ خڀ٭ٌن ٬ځً خْوٹرردٞ
وٌٍخ خڀٙ٭ُ مل َىع ُٙزٌن ٘٭ُخجىد خحملًؼٌن .
انُىع انثبين :وى ٪ظعمً ٴًُ خڀٹدٴُص ُب خْ٘ ُ٥خػبمٕص خْوىل ،ؤڄد ُب زدٸٍ ـبمٕدض خڀٹًُٝش ،ٴُٽىن ڀُٓ٘٥
خَْز٭ص خْوىل ڄه ټٿ ـبمٓ ڄىهد ٸدٴُص ودٜص ،وظعمً ٸدٴُص خڀ ُ٥ٙخػبدڄٓ ڄ ٫ؤ٘ ُ٥خؼبىمٓ خْوپ ،وڄؽدڀً ٸىپ خڀُٜدُب : بىل ټڃ ؤورط هتعرٳ زدڀىٙرًُٔ
وٸً ؤُ٬دٺ بَٹد ٦خڀُٸرىئ
ٴځٕط ،وبن ً٘يض ُ٬ي خڀٹًُٔٝ
دبفً ُب وًُٙٺ ؤو ڄٵُرًٔ
ْن خڀٹررىڂ ُب ٰررٍٍّ ز٭ُررًٔ بٌخ ؤَٹ٩عرررهڃ ِخيوخ َٸرررديخ
وبن ؤهن١عهڃ ،ٸ٭ًوخ وجديخ
ٴٕسمدن خڀرٌٍ وځرٷ خڀ٭سرديخ
ټإن خڀٹىڂَ ٸً وځٹىخ صبديخ
وٌٿ ىبځى خعبمدي ٬ه خعبمىئ ؟
وٌٍخ خڀىى ٪ڄه خؼبىمٕدض ٌى خڀٌٍ خٔعمٕىً خڀٙ٭ُخء خحملًؼىن ،ٴإټؽُوخ ڄىً ،وو٩مىخ ٴًُ ؤُٰخ٠د مل َُ٥ٸهد خڀٹًڄدء ،ٴٵًُ و٩ڃ لدٴ ٧بزُخٌُڃ ٸًُٝش ُب َؼدء خؼبځٽص ٴٽعىََد ،وو٩ڃ ڄ٭ُوٲ خڀُٜدُب ٸًُٝظً ( خڀٵٹُ وخڀٕٹدڂ ) ،وٸًُٝظً ( بَٹد ٦خڀُٸىي ) . ويبٽه خ٬عسدَ ٌٍخ خڀىى ٪ڄه خؼبىمٕدض ڄ ٫خؼبُز٭دض وىخش ڀځمى٘مدض خڀيت ٨هُض ٴُمد ز٭ً ،وٌڀٻ وُ٩خ ؼبد
[ ] 126 ٴًُ ڄه ٬ىَ ُٝعٽَُ ُب ټٿ ٸٕڃ ڄه ؤٸٕدڄً . أعئهخ ػهً يب عجمذ دساعزّ ط : 1ڄد لٽڃ خْ٘٭دَ خڀيت وُـط ٬ه خْوِخن خػبځُځُص ؟ ،وؼبه َىٕر ڄدوُؾ ٬ه ٌٍي خْوِخن؟ . ط : 2ڄد َؤٌ خؼبىڀًَه ُب ل ُٝخْوِخن ُب ٔعص ُٙ٬وِود ؟ ،وڄدٌخ ًََُون ؟ . ط : 3مل ـىك خؼبىڀًون بىل ؤوِخن ؤوُي ًٰن ؤوِخن خػبځُٿ زه ؤضبً خڀٵُخًٌٌُ ؟ . ط : 4ڄد خُْ٘دء خڀيت خٔعمًؼىٌد ؟ خٌټُ ؤڄؽځص ڀٍڀٻ . ط : 5ڄد خڀٌٍ ي٬د خؼبىڀًَه بىل خٔٴٗض ڄه ٸُىي خڀٹدٴُص ؟ . ط : 6بن خ٘عُخ ٢خڀىِن وخڀٹدٴُص خڀعّخڂ ًًَ٘مل ظٙعُ ً٤ڀٱص ًٰن خڀځٱص خڀ٭ُزُص ،ٴهٿ ٬فّض ٬ه ؤن ظىه ٟزٱُ ٞڄه ؤُٰخ ٞخڀٹىپ ؟ و٠ك ٌٍخ .
ط : 7ڄد خڀٙ٭ُ خؼبّيوؾ ؟ ،ومل ُ٤ٸً خڀٙ٭ُخء ؟ ،وڄه ؤوپ ڄه و٩ڃ ٴًُ ؟ . ط : 8ڄد خؼبٕم٥دض ؟ ،خٌټُ وى٬د آوُ ؽبد . ط : 9ڄد خڀٙ٭ُ خؼبىمٓ ؟ وڄد ؤوىخ ً٬؟ . رجىع
[]127
يشاخغ انكزبة .1أْذي عجُم إىل ػهًٍ اخلهُم انؼشوضِ وانمبفُخ
:
خؼبُلىڂ خْٔعدٌ ؿبمىي ڄ٥ٝٵً .خؼبٽعسص خڀعفدََص ،ڄٽص خؼبٽُڄص ٌ1417 .ر .
.2اخلالصخ انىافُخ يف ػهًٍ انؼشوض وانمبفُخ : خْٔعدٌلدڄً ٔځُمدن ٬سدْ ٌ1397 .ر .
.3دَىاٌ صفٍ انذٍَ احلهٍ :
يخَ زًنوض ڀځ٥سد٬ص وخڀى ، ُٙزًنوض ٌ1403 .ر .
.4انغسش احلالل يف احلكى واأليثبل :
خڀًُٕ ؤضبً خؽبديٍ يخَ خڀٽعر خڀ٭ځمُص ،زًنوض . .5انشبيف يف انؼشوض وانمىايف : ٌد٘ڃ ٜدحل ڄىد . ٪يخَ خڀٵٽُ خڀ٭ُيب ،زًنوض 1993 .ڂ .
.6انؼشوض انىاظر وػهى انمبفُخ :
ظإڀُٳ خڀًټعىَ ؿبمً ٬ځٍ خؽبديٍ .يخَ خڀسٙدجُ خٔٔٗڄُص ،زًنوض ٌ1415 .ر .
.7انؼشوض وانمبفُخ :
خڀًټعىَ ؤڄٌن ٬سً خهلل ٔدمل .ڄ٥دز ٫ـدڄ٭ص خٔڄدڂ ؿبمً زه ٔ٭ىي خٔٔٗڄُص ٌ1410 .ر .
.8انؼشوض وانمبفُخ :
خڀًټعىَ ؿبمً بزُخٌُڃ خڀ٥دوؤٍ .يخَ خْوًڀٓ ڀځى ُٙوخڀعىَِ ٫خڀٕ٭ىيَص ،لدجٿ ٌ1417 .ر .
.9ػهى انؼشوض انزطجُمٍ :
خڀًټعىَ ودَٳ ڄ٭ُوٲ ،خڀًټعىَ ٬مُ خْٔ٭ً .يخَ خڀىٵدجٓ ،زًنوض ٌ1407 .ر .
.11ػهى انؼشوض وانمبفُخ :
خڀًټعىَ ٬سً خڀ٭َّّ ٬عُٷ .يخَ خڀىه١ص خڀ٭ُزُص ،زًنوض ٌ 1407 .ر .
.11انكبيف يف ػهى انؼشوض وانمىايف :
خڀًټعىَ ٰدڀر زه ؿبمً ؿبمىي خڀٙدوَٗ .ڄ٥دز ٫ؤ٠ىخء خڀسُدن ،خڀَُدٌ1417 . ٞر
.12ادلؼدى ادلفصم يف ػهى انؼشوض وانمبفُخ وفُىٌ انشؼش :
خڀًټعىَ بڄُٿ زًََ ٫٭ٹىذ .يخَ خڀٽعر خڀ٭ځمُص ،زًنوض ٌ1411 .ر .
.13يؼدى ِنئ انشؼش :
[]128
خڀًټعىَ بڄُٿ َ٭ٹىذ .يخَ ٜديَ ,زًنوض 1996 .ڂ .
.14يؼدى يصطهسبد انؼشوض وانمبفُخ :
ي.ؿبمً ٬ځٍ خڀٙىخزٽص /ي.ؤوىَ ؤزىٔىَځڃ .يخَ خڀسًٙن ٬ ،مدن ٌ1411 .ر .
.15ادلفصم يف انؼشوض وانمبفُخ وفُىٌ انشؼش :
ً٬ودن لٹٍ .يخَ خڀًُُ٘ ،يڄٙٷ ٌ1407 .ر .
.16يُضاٌ انزْت يف صُبػخ شؼش انؼشة :
خؼبُلىڂ خڀًُٕ ؤضبً خؽبديٍ .ڄ٥س٭ص لفدٌِ ،خڀٹدٌُش ٌ1370.ر . .17ادلُغش انكبيف يف انؼشوض وانمىايف : ٴُٝٿ لٌٕن ٤مُمُ خڀ٭ځٍ .ڄٽعسص يخَ خڀؽٹدٴص ڀځى ُٙوخڀعىَِ٬ ، ٫مدن ٌ1415 .ر . رجىع